Zaak C-645/11

Land Berlin

tegen

Ellen Mirjam Sapir e.a.

(verzoek van het Bundesgerichtshof om een prejudiciële beslissing)

„Verordening (EG) nr. 44/2001 — Artikelen 1, lid 1, en 6, punt 1 — Begrip ‚burgerlijke en handelszaken’ — Onverschuldigde betaling door overheidslichaam — Terugvordering van betaling in gerechtelijke procedure — Bepaling van forum connexitatis — Nauwe band tussen vorderingen — Verweerder met woonplaats in derde staat”

Samenvatting – Arrest van het Hof (Derde kamer) van 11 april 2013

1. Justitiële samenwerking in burgerlijke zaken – Rechterlijke bevoegdheid en tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken – Verordening nr. 44/2001 – Werkingssfeer – Burgerlijke en handelszaken – Begrip – Terugvordering van hetgeen door overheidslichaam onverschuldigd is betaald in het kader van bestuurlijke procedure strekkende tot herstel van schade veroorzaakt door totalitair regime – Daaronder begrepen

   (Verordening nr. 44/2001 van de Raad, art. 1, lid 1)

2. Justitiële samenwerking in burgerlijke zaken – Rechterlijke bevoegdheid en tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken – Verordening nr. 44/2001 – Bijzondere bevoegdheden – Pluraliteit van verweerders – Bevoegdheid van gerecht van medeverweerder – Strikte uitlegging – Voorwaarde – Samenhang – Begrip samenhang

   (Verordening nr. 44/2001 van de Raad, art. 6, punt 1)

3. Justitiële samenwerking in burgerlijke zaken – Rechterlijke bevoegdheid en tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken – Verordening nr. 44/2001 – Bijzondere bevoegdheden – Pluraliteit van verweerders – Bevoegdheid van gerecht van medeverweerder – Voorwaarde – Samenhang – Vorderingen jegens meerdere verweerders met woonplaats op grondgebied van andere lidstaten die ruimere vergoedingsaanspraken doen gelden waarover op uniforme wijze moet worden beslist – Daaronder begrepen – Vorderingen met verschillende rechtsgrondslag – Geen invloed

   (Verordening nr. 44/2001 van de Raad, art. 6, punt 1)

4. Justitiële samenwerking in burgerlijke zaken – Rechterlijke bevoegdheid en tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken – Verordening nr. 44/2001 – Bijzondere bevoegdheden – Pluraliteit van verweerders – Bevoegdheid van gerecht van medeverweerder – Niet-toepasselijkheid ten aanzien van verweerders zonder woonplaats op grondgebied van lidstaat

   (Verordening nr. 44/2001 van de Raad, art. 6, punt 1)

1.  Artikel 1, lid 1, van verordening nr. 44/2001 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken moet aldus worden uitgelegd dat de terugvordering van een onverschuldigd betaald bedrag door een overheidslichaam dat door een instantie opgericht bij een wet tot herstel van de vervolgingen van een totalitair regime is gelast om bij wijze van schadeloosstelling een deel van de verkoopopbrengst van een stuk grond aan een benadeelde uit te keren, maar in plaats daarvan verkeerdelijk het volledige verkoopbedrag aan hem overmaakt en vervolgens in een gerechtelijke procedure het onverschuldigd betaalde bedrag terugvordert, onder het begrip „burgerlijke en handelszaken” valt.

   (cf. punt 38, dictum 1)

2.  Zie de tekst van de beslissing.

   (cf. punten 40-43, 53)

3.  Artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken moet aldus worden uitgelegd dat een nauwe band in de zin van deze bepaling bestaat tussen de vorderingen jegens meerdere verweerders die woonplaats hebben op het grondgebied van andere lidstaten, ingeval deze verweerders ruimere vergoedingsaanspraken doen gelden waarover op uniforme wijze moet worden beslist.

   Ook als een verzoeker zich jegens een bepaalde verweerder op een andere rechtsgrondslag beroept dan in de vordering jegens de andere verweerders het geval is, moet op uniforme wijze worden beslist wanneer met de in de vorderingen aangevoerde aanspraken hetzelfde wordt beoogd.

   Uit de bewoordingen van artikel 6, punt 1, van de verordening blijkt niet dat voor de toepassing van deze bepaling mede de voorwaarde geldt dat de tegen de verschillende verweerders ingestelde vorderingen dezelfde rechtsgrondslag hebben. Overeenstemming van rechtsgrondslag is slechts één van de relevante factoren.

   (cf. punten 44, 47, 48, dictum 2)

4.  Artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken moet aldus worden uitgelegd dat het geen toepassing vindt ten aanzien van verweerders die geen woonplaats hebben op het grondgebied van een lidstaat wanneer deze zijn gedagvaard in een zaak tegen meerdere verweerders onder wie ook personen met woonplaats in de Europese Unie.

   (cf. punt 56, dictum 3)

Zaak C-645/11

Land Berlin

tegen

Ellen Mirjam Sapir e.a.

(verzoek van het Bundesgerichtshof om een prejudiciële beslissing)

„Verordening (EG) nr. 44/2001 — Artikelen 1, lid 1, en 6, punt 1 — Begrip ‚burgerlijke en handelszaken’ — Onverschuldigde betaling door overheidslichaam — Terugvordering van betaling in gerechtelijke procedure — Bepaling van forum connexitatis — Nauwe band tussen vorderingen — Verweerder met woonplaats in derde staat”

Samenvatting – Arrest van het Hof (Derde kamer) van 11 april 2013

1. Justitiële samenwerking in burgerlijke zaken — Rechterlijke bevoegdheid en tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken — Verordening nr. 44/2001 — Werkingssfeer — Burgerlijke en handelszaken — Begrip — Terugvordering van hetgeen door overheidslichaam onverschuldigd is betaald in het kader van bestuurlijke procedure strekkende tot herstel van schade veroorzaakt door totalitair regime — Daaronder begrepen

   (Verordening nr. 44/2001 van de Raad, art. 1, lid 1)

2. Justitiële samenwerking in burgerlijke zaken — Rechterlijke bevoegdheid en tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken — Verordening nr. 44/2001 — Bijzondere bevoegdheden — Pluraliteit van verweerders — Bevoegdheid van gerecht van medeverweerder — Strikte uitlegging — Voorwaarde — Samenhang — Begrip samenhang

   (Verordening nr. 44/2001 van de Raad, art. 6, punt 1)

3. Justitiële samenwerking in burgerlijke zaken — Rechterlijke bevoegdheid en tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken — Verordening nr. 44/2001 — Bijzondere bevoegdheden — Pluraliteit van verweerders — Bevoegdheid van gerecht van medeverweerder — Voorwaarde — Samenhang — Vorderingen jegens meerdere verweerders met woonplaats op grondgebied van andere lidstaten die ruimere vergoedingsaanspraken doen gelden waarover op uniforme wijze moet worden beslist — Daaronder begrepen — Vorderingen met verschillende rechtsgrondslag — Geen invloed

   (Verordening nr. 44/2001 van de Raad, art. 6, punt 1)

4. Justitiële samenwerking in burgerlijke zaken — Rechterlijke bevoegdheid en tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken — Verordening nr. 44/2001 — Bijzondere bevoegdheden — Pluraliteit van verweerders — Bevoegdheid van gerecht van medeverweerder — Niet-toepasselijkheid ten aanzien van verweerders zonder woonplaats op grondgebied van lidstaat

   (Verordening nr. 44/2001 van de Raad, art. 6, punt 1)

1.  Artikel 1, lid 1, van verordening nr. 44/2001 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken moet aldus worden uitgelegd dat de terugvordering van een onverschuldigd betaald bedrag door een overheidslichaam dat door een instantie opgericht bij een wet tot herstel van de vervolgingen van een totalitair regime is gelast om bij wijze van schadeloosstelling een deel van de verkoopopbrengst van een stuk grond aan een benadeelde uit te keren, maar in plaats daarvan verkeerdelijk het volledige verkoopbedrag aan hem overmaakt en vervolgens in een gerechtelijke procedure het onverschuldigd betaalde bedrag terugvordert, onder het begrip „burgerlijke en handelszaken” valt.

   (cf. punt 38, dictum 1)

2.  Zie de tekst van de beslissing.

   (cf. punten 40-43, 53)

3.  Artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken moet aldus worden uitgelegd dat een nauwe band in de zin van deze bepaling bestaat tussen de vorderingen jegens meerdere verweerders die woonplaats hebben op het grondgebied van andere lidstaten, ingeval deze verweerders ruimere vergoedingsaanspraken doen gelden waarover op uniforme wijze moet worden beslist.

   Ook als een verzoeker zich jegens een bepaalde verweerder op een andere rechtsgrondslag beroept dan in de vordering jegens de andere verweerders het geval is, moet op uniforme wijze worden beslist wanneer met de in de vorderingen aangevoerde aanspraken hetzelfde wordt beoogd.

   Uit de bewoordingen van artikel 6, punt 1, van de verordening blijkt niet dat voor de toepassing van deze bepaling mede de voorwaarde geldt dat de tegen de verschillende verweerders ingestelde vorderingen dezelfde rechtsgrondslag hebben. Overeenstemming van rechtsgrondslag is slechts één van de relevante factoren.

   (cf. punten 44, 47, 48, dictum 2)

4.  Artikel 6, punt 1, van verordening nr. 44/2001 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken moet aldus worden uitgelegd dat het geen toepassing vindt ten aanzien van verweerders die geen woonplaats hebben op het grondgebied van een lidstaat wanneer deze zijn gedagvaard in een zaak tegen meerdere verweerders onder wie ook personen met woonplaats in de Europese Unie.

   (cf. punt 56, dictum 3)