–

w imieniu rządu hiszpańskiego – A. Gavela Llopis, w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – G. Braun i J.L. Buendía Sierra, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 23 ust. 4 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów, a także zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 (dyrektywy o restrukturyzacji i upadłości) (Dz.U. 2019, L 172, s. 18, zwanej dalej „dyrektywą o restrukturyzacji i upadłości”).

2

Wniosek ten został skierowany w ramach postępowania pomiędzy dwiema osobami fizycznymi, które znalazły się w stanie upadłości (zwanymi dalej „dłużnikami”), a Agencia Estatal de Administración Tributaria (państwową agencją administracji podatkowej, Hiszpania, zwaną dalej „AEAT”) w przedmiocie wniosku o umorzenie długów złożonego przez tych dłużników w trakcie prowadzonego wobec nich postępowania upadłościowego.

3

Zgodnie z motywami 1, 78 i 81 dyrektywy o restrukturyzacji i upadłości:

[…]

[…]

4

Artykuł 1 ust. 1 tej dyrektywy stanowi:

„Niniejsza dyrektywa ustanawia przepisy dotyczące:

5

Artykuł 20 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Dostęp do umorzenia długów”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby niewypłacalni przedsiębiorcy mieli dostęp do co najmniej jednego rodzaju postępowania, które może prowadzić do całkowitego umorzenia długów zgodnie z niniejszą dyrektywą.

Państwa członkowskie mogą wymagać zaprzestania prowadzenia działalności handlowej, gospodarczej, rzemieślniczej lub zawodowej, której dotyczą długi niewypłacalnego przedsiębiorcy.

2.   Państwa członkowskie, w których warunkiem całkowitego umorzenia długów jest częściowa spłata długu przez przedsiębiorcę, zapewniają, aby obowiązek spłaty związany z tym warunkiem był uzależniony od indywidualnej sytuacji przedsiębiorcy, a w szczególności aby był proporcjonalny do podlegającego zajęciu lub pozostającego do dyspozycji dochodu i majątku przedsiębiorcy w okresie wymaganym dla uzyskania umorzenia długów oraz uwzględniał słuszne interesy wierzycieli.

[…]”.

6

Artykuł 23 dyrektywy o restrukturyzacji i upadłości, zatytułowany „Odstępstwa”, przewiduje w ust. 4:

„Państwa członkowskie mogą wyłączyć szczególne kategorie długów z umorzenia długów lub ograniczyć dostęp do umorzenia długów, lub ustanowić dłuższy okres wymagany dla uzyskania umorzenia długów, w przypadku gdy takie wyłączenia, ograniczenia lub dłuższe okresy są należycie uzasadnione, na przykład kategorie długów takie jak:

7

Artykuł 34 ust. 1 dyrektywy o restrukturyzacji i upadłości stanowi:

„1.   Państwa członkowskie przyjmują i publikują do dnia 17 lipca 2021 r. przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy, z wyjątkiem przepisów niezbędnych do wykonania art. 28 lit. a), b) i c), które są przyjmowane i publikowane do dnia 17 lipca 2024 r., oraz przepisów niezbędnych do wykonania art. 28 lit. d), które są przyjmowane i publikowane do dnia 17 lipca 2026 r. Tekst tych przepisów niezwłocznie przekazują Komisji [Europejskiej].

Państwa członkowskie stosują przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy od dnia 17 lipca 2021 r., z wyjątkiem przepisów niezbędnych do wykonania art. 28 lit. a), b) i c), które stosuje się od dnia 17 lipca 2024 r., oraz przepisów niezbędnych do wykonania art. 28 lit. d), które stosuje się od dnia 17 lipca 2026 r.”.

8

Zgodnie z art. 35 tej dyrektywy, który stanowi, że wchodzi ona w życie dwudziestego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, dyrektywa ta weszła w życie w dniu 16 lipca 2019 r.

9

Real Decreto-ley 1/2015 de mecanismo de segunda oportunidad, reducción de carga financiera y otras medidas de orden social (królewski dekret z mocą ustawy 1/2015 w sprawie mechanizmu drugiej szansy, zmniejszenia obciążeń finansowych i innych środków o charakterze socjalnym) z dnia 27 lutego 2015 r. (BOE nr 51 z dnia 28 lutego 2015 r., s. 19058), przekształcony bez zmian w ustawę 25/2015 z dnia 28 lipca 2015 r., zmienił Ley 22/2003 concursal (ustawę 22/2003 o niewypłacalności) z dnia 9 lipca 2003 r. (BOE nr 164 z dnia 10 lipca 2003 r., s. 26905), wprowadzając nowy art. 178 bis w celu uregulowania możliwości korzystania z umorzenia długów. W art. 178 bis wprowadzono system umożliwiający odnośnemu dłużnikowi wybór natychmiastowego umorzenia długów (art. 178 bis ust. 3 pkt 4) lub umorzenia rozłożonego w czasie, podlegającego harmonogramowi spłat (art. 178 bis ust. 3 pkt 5). W odniesieniu do tej ostatniej możliwości art. 178 bis ust. 5 pkt 1 stanowił:

„Korzyści wynikające z umorzenia niezaspokojonych zobowiązań przyznane dłużnikom, o których mowa w ust. 3 pkt 5, rozciągają się na stronę, której następujące wierzytelności pozostaną niezaspokojone:

1) Wierzytelności zwykłe i wierzytelności podporządkowane niezaspokojone w dniu zakończenia postępowania upadłościowego, nawet jeśli nie zostały one zgłoszone, z wyjątkiem wierzytelności publicznoprawnych i wierzytelności alimentacyjnych.

[…]”.

10

Real Decreto Legislativo 1/2020 por el que se aprueba el texto refundido de la Ley Concursal (królewski dekret ustawodawczy 1/2020 zatwierdzający tekst jednolity ustawy – prawo upadłościowe) z dnia 5 maja 2020 r. (BOE nr 127 z dnia 7 maja 2020 r., s. 31518, zwany dalej „TRLC”) ponownie zmienił ustawę 22/2003 o upadłości, zastępując art. 178 bis tej ustawy nowym rozdziałem i wykluczając możliwość umorzenia długów publicznoprawnych bez względu na to, czy umorzenie to będzie natychmiastowe, czy rozłożone.

11

Artykuł 491 ust. 1 TRLC stanowił:

„Jeżeli wierzytelności względem masy upadłości i wierzytelności uprzywilejowane zostały w całości zaspokojone oraz jeżeli uprawniony do tego dłużnik dążył do uprzedniego zawarcia ugody pozasądowej dotyczącej zaspokojenia wierzytelności, korzystanie z umorzenia niezaspokojonych zobowiązań rozciąga się na wszystkie niezaspokojone wierzytelności, z wyjątkiem wierzytelności publicznoprawnych i wierzytelności alimentacyjnych”.

12

Artykuł 497 ust. 1 TRLC stanowił:

„Korzystanie z umorzenia niezaspokojonych zobowiązań przyznane dłużnikom, którzy przyjęli harmonogram spłat, rozciąga się na następującą część wierzytelności, które pozostaną niezaspokojone zgodnie z owym harmonogramem spłat:

1) Wierzytelności zwykłe i wierzytelności podporządkowane niezaspokojone w dniu zakończenia postępowania upadłościowego, nawet jeśli nie zostały one zgłoszone, z wyjątkiem wierzytelności publicznoprawnych i wierzytelności alimentacyjnych.

[…]”.

13

Ley 16/2022 de reforma del texto refundido de la Ley Concursal, aprobado por el Real Decreto Legislativo 1/2020, para la transposición de la Directiva (UE) 2019/1023 [ustawa 16/2022 w sprawie zmiany tekstu przekształconego ustawy – prawo upadłościowe, zatwierdzona królewskim dekretem ustawodawczym 1/2020 w celu transpozycji dyrektywy (UE) 2019/1023] z dnia 5 września 2022 r. (BOE nr 214 z dnia 6 września 2022 r., s. 123682, zwana dalej „ustawą 16/2022”) potwierdziła podejście przyjęte przez TRLC, wykluczając również możliwość natychmiastowego lub odroczonego umorzenia długów wierzytelności publicznoprawnych.

14

Preambuła ustawy 16/2022 przewiduje w sekcji IV w szczególności:

„[…]

„Dyrektywa [o restrukturyzacji i upadłości] zobowiązuje wszystkie państwa członkowskie do ustanowienia mechanizmu drugiej szansy, aby zniechęcić dłużników od przenoszenia się do innych państw, które przewidują już tego rodzaju mechanizmy, i unikania kosztów, jakie oznaczałoby to zarówno dla dłużnika, jak i jego wierzycieli. Równoległe ujednolicenie tej kwestii uznaje się za kluczowe dla funkcjonowania jednolitego rynku europejskiego.

[…]

Wprowadzono dwa sposoby umorzenia długów: umorzenie długów wraz z likwidacją aktywów masy oraz umorzenie długów wraz z harmonogramem spłaty. […]

[…]

Umorzenie długów rozciąga się na wszystkie wierzytelności w ramach postępowania upadłościowego oraz wierzytelności względem masy upadłości. Wyjątki w zakresie wierzytelności w określonych przypadkach opierają się na szczególnym znaczeniu ich zaspokojenia w sprawiedliwym i solidarnym społeczeństwie opartym na praworządności (tak w przypadku długów alimentacyjnych, długów wynikających z wierzytelności publicznoprawnych, długów wynikających z czynów zabronionych o charakterze karnym lub z czynów niedozwolonych o charakterze deliktowym). Tym samym umorzenie wierzytelności publicznoprawnych podlega pewnym ograniczeniom i może mieć miejsce jedynie przy pierwszym umorzeniu długów, nie zaś przy kolejnych umorzeniach. […]

[…]”.

15

Artykuł 489 TRLC wynikający z ustawy 16/2022 ma następujące brzmienie:

„1.   Umorzenie niezaspokojonych zobowiązań rozciąga się na wszystkie niezaspokojone wierzytelności, z wyjątkiem:

[…]

5) długów wynikających z wierzytelności publicznoprawnych. Jednakże długi, których odzyskiwanie należy do kompetencji [AEAT], mogą zostać umorzone do maksymalnej wysokości 10000 EUR na dłużnika; w odniesieniu do pierwszych 5000 EUR długu umorzenie będzie całkowite, a począwszy od tej kwoty umorzenie będzie obejmować 50 % długu do wskazanej kwoty maksymalnej. Podobnie długi o charakterze socjalnym mogą podlegać umorzeniu do tej samej kwoty i na tych samych warunkach. Kwota umorzona, do osiągnięcia wskazanego powyżej progu, stosuje się w kolejności odwrotnej do kolejności pierwszeństwa ustanowionego prawnie w niniejszej ustawie oraz, w ramach każdej z kategorii, w zależności od ich pierwszeństwa w czasie.

[…]”.

16

W ramach postępowania upadłościowego wszczętego wobec dłużników w dniu 3 marca 2021 r. dłużnicy ci złożyli wniosek o całkowite umorzenie długów. AEAT sprzeciwiła się temu żądaniu w zakresie dotyczącym włączenia do umorzeniu długów długu w wysokości 192366,21 EUR, w stosunku do którego agencja ta była wierzycielem i który stanowił uprzywilejowaną wierzytelność publiczną.

17

Postanowieniem z dnia 30 lipca 2021 r. Juzgado de Primera Instancia n.° 1 de Denia (sąd pierwszej instancji nr 1 w Denii, Hiszpania) zakończył to postępowanie upadłościowe i dokonał umorzenia długów tym dłużnikom, z których wyłączył wierzytelności publicznoprawne i wierzytelności z tytułu zobowiązań alimentacyjnych.

18

Dłużnicy wnieśli odwołanie od tego postanowienia do sądu odsyłającego, domagając się włączenia wierzytelności publicznoprawnej należnej AEAT do tego umorzenia długów.

19

W ocenie tego sądu z uwagi na datę wniosku dłużników wersją ustawy 22/2003 o upadłości, jaką należy wziąć pod uwagę, nie jest wersja wynikająca z ustawy 16/2022, poprzez którą dokonano transpozycji dyrektywy o restrukturyzacji i upadłości, ale wersja wynikająca z TRLC przyjęta przez królewski dekret z mocą ustawy 1/2020, który został opublikowany po wejściu w życie tejże dyrektywy, podczas biegu terminu na jej transpozycję. Sąd ten wyjaśnia jednak, że oba te krajowe akty przewidują wyłączenie wierzytelności publicznoprawnych z umorzenia długów.

20

Sąd ten wskazuje na istnienie sprzecznych orzeczeń krajowych dotyczących ważności przepisów krajowych przewidujących to wyłączenie i wskazuje, że ma wątpliwości co do zgodności tych przepisów z dyrektywą o restrukturyzacji i upadłości.

21

Po pierwsze, sąd ten zastanawia się, czy wspomniane wyłączenie przewidziane w prawie hiszpańskim jest należycie uzasadnione. Sąd ten wyjaśnia, że art. 23 dyrektywy o restrukturyzacji i upadłości pozwala na wprowadzenie odstępstwa od ogólnej zasady ustanowionej w art. 20 ust. 1 tejże dyrektywy, zgodnie z którą umorzenie niezaspokojonych zobowiązań jest całkowite. W szczególności art. 23 ust. 4 przywołanej dyrektywy daje państwom członkowskim możliwość wyłączenia szczególnych kategorii długów z umorzenia długów, pod warunkiem że takie wyłączenie jest „należycie uzasadnione”.

22

Tymczasem w przeciwieństwie do ustawy nr 16/2022, w preambule, w której prawodawca krajowy przedstawił pewne uzasadnienie, a mianowicie, że wyjątki od umorzenia długów „opierają się w określonych przypadkach na szczególnym znaczeniu ich zaspokojenia w sprawiedliwym i solidarnym społeczeństwie opartym na praworządności”, TRLC przyjęta przez królewski dekret z mocą ustawy 1/2020 nie zawiera żadnego uzasadnienia dotyczącego wyłączenia wierzytelności publicznoprawnych z umorzenia długów.

23

Po drugie, sąd odsyłający zastanawia się, czy znajdujący się w art. 23 ust. 4 dyrektywy o restrukturyzacji i upadłości wykaz szczególnych kategorii wierzytelności, które mogą podlegać wyłączeniu z umorzenia długów, stanowi wykaz wyczerpujący, ponieważ, jeżeli tak by było, ustawa 22/2003 o upadłości w wersji wynikającej z TRLC przyjętej przez królewski dekret z mocą ustawy 1/2020 byłaby niezgodna z tym przepisem. Natomiast gdyby lista ta miała jedynie charakter ilustracyjny, ustawa ta byłaby zgodna ze wspomnianym przepisem.

24

Sąd odsyłający ma wątpliwości w szczególności co do niewyczerpującego charakteru wspomnianego wykazu, również po opublikowaniu sprostowania dotyczącego wersji hiszpańskiej owego art. 23 ust. 4 (Dz.U. 2022, L 43, s. 94), w którym wyjaśniono w tym języku, że możliwość przewidziana w tym przepisie ma zastosowanie „na przykład” do wymienionych w nim kategorii wierzytelności. Sąd ten zastanawia się bowiem nad celem tego wykazu, jeżeli prawodawca krajowy mógłby swobodnie ustanawiać kategorie wierzytelności, jakie chciałby wyłączyć z umorzenia długów, pod warunkiem, iż takie wyłączenie byłoby należycie uzasadnione. Ponadto wspomniany sąd zauważa, że wymienione w tym przepisie kategorie wierzytelności cechują się pewną spójnością, do naruszenia której doszłoby, jeżeli prawodawca krajowy posiadałby taką swobodę. Okoliczność, że wierzytelności publiczne, które mają wyjątkowe znaczenie, nie zostały wymienione w wykazie kategorii wierzytelności znajdującym się w tym przepisie, mogłaby świadczyć o wyczerpującym charakterze tego wykazu. Wreszcie sąd odsyłający uważa, że owa swoboda mogłaby mieć wpływ na funkcjonowanie rynku wewnętrznego.

25

W tych okolicznościach Audiencia Provincial de Alicante (sąd okręgowy w Alicante, Hiszpania) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

26

Sąd odsyłający wniósł o zastosowanie do niniejszego odesłania przyśpieszonego trybu prejudycjalnego przewidzianego w art. 105 regulaminu postępowania przed Trybunałem. Na poparcie swojego wniosku sąd ten wskazuje, że zawisły przed nim spór dotyczy potencjalnie znacznej liczby osób, ponieważ kryzys gospodarczy, którego doświadczyło Królestwo Hiszpanii, doprowadził do dużej liczby nadal toczących się postępowań upadłościowych dotyczących osób fizycznych, w ramach których wnioski o umorzenie długów złożone na podstawie TRLC są bardzo liczne. Szybkie rozpatrzenie niniejszego odesłania prejudycjalnego pozwoliłoby zatem na rozsądne i szybkie rozstrzygnięcie bardzo licznych sporów mających ten sam przedmiot.

27

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 105 § 1 regulaminu postępowania na wniosek sądu odsyłającego lub w wyjątkowych przypadkach z urzędu, jeżeli charakter sprawy wymaga niezwłocznego rozstrzygnięcia, prezes Trybunału może postanowić, po zapoznaniu się ze stanowiskiem sędziego sprawozdawcy i rzecznika generalnego, o rozpatrzeniu odesłania prejudycjalnego w trybie przyspieszonym, stanowiącym odstępstwo od przepisów regulaminu postępowania.

28

W niniejszej sprawie postanowieniem z dnia 28 grudnia 2022 r. prezes Trybunału, po zapoznaniu się ze stanowiskiem sędziego sprawozdawcy i rzecznika generalnego, oddalił wniosek sądu odsyłającego o rozpoznanie niniejszej sprawy w trybie przyspieszonym na tej podstawie, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem znaczna liczba osób lub sytuacji prawnych, których może dotyczyć orzeczenie sądu odsyłającego wydane po wystąpieniu do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, nie może jako taka stanowić wyjątkowej okoliczności uzasadniającej zastosowanie trybu przyspieszonego [zob. w szczególności postanowienie prezesa Trybunału z dnia 21 września 2006 r., KÖGÁZ i in., C‑283/06 i C‑312/06, niepublikowane, EU:C:2006:602, pkt 9; a także wyrok z dnia 8 grudnia 2020 r., Staatsanwaltschaft Wien (Sfałszowane polecenia przelewu),C‑584/19, EU:C:2020:1002, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo].

29

Ponadto należy stwierdzić, że żaden z argumentów przedstawionych przez sąd na poparcie jego wniosku nie pozwala na wykazanie, że charakter tej sprawy wymaga, aby została ona rozpatrzona w krótkim czasie ze względu na pilny charakter sprawy, który uzasadnia zastosowanie do niej trybu przyspieszonego.

30

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy zasada wykładni zgodnej ma zastosowanie do sytuacji, w której okoliczności faktyczne miały miejsce po wejściu w życie dyrektywy o restrukturyzacji i upadłości, ale przed upływem terminu na transpozycję tej dyrektywy.

31

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału obowiązek dokonywania wykładni zgodnej, na który powołuje się sąd odsyłający, dotyczy wszystkich przepisów prawa krajowego, zarówno wcześniejszych, jak i późniejszych w stosunku do rozpatrywanej dyrektywy (wyrok z dnia 23 kwietnia 2009 r., Angelidaki i in., od C‑378/07 do C‑380/07, EU:C:2009:250, pkt 197 i przytoczone tam orzecznictwo), a jeśli chodzi o przepis prawa krajowego przyjęty po wejściu w życie tej dyrektywy, nie ma znaczenia, czy przepis ten ma na celu transpozycję wspomnianej dyrektywy (zob. podobnie wyrok z dnia 4 lipca 2006 r., Adeneler i in., C‑212/04, EU:C:2006:443, pkt 121 i przytoczone tam orzecznictwo).

32

Ponadto z orzecznictwa Trybunału wynika, że ciążący na sądach krajowych ogólny obowiązek dokonywania wykładni prawa krajowego w sposób zgodny z dyrektywą powstaje dopiero z chwilą upływu terminu na jej transpozycję (zob. podobnie wyroki: z dnia 4 lipca 2006 r., Adeneler i in., C‑212/04, EU:C:2006:443, pkt 115; a także z dnia 23 kwietnia 2009 r., Angelidaki i in., od C‑378/07 do C‑380/07, EU:C:2009:250, pkt 201).

33

Z powyższego wynika, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 29 opinii, że w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, w której okoliczności faktyczne miały miejsce przed upływem terminu na transpozycję danej dyrektywy, zasada wykładni zgodnej nie wiąże jeszcze sądu krajowego mającego orzec w przedmiocie tych okoliczności faktycznych.

34

Jeżeli chodzi o obowiązek państw członkowskich powstrzymywania się w terminie na dokonanie transpozycji danej dyrektywy od przyjmowania przepisów mogących poważnie zagrażać osiągnięciu rezultatu wskazanemu przez tę dyrektywę (zob. podobnie wyrok z dnia 4 lipca 2006 r., Adeneler i in., C‑212/04, EU:C:2006:443, pkt 121 i przytoczone tam orzecznictwo), należy stwierdzić, iż obowiązek ten należy zbadać w ramach odpowiedzi na pytanie drugie.

35

W świetle powyższego na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, że zasada wykładni zgodnej nie ma zastosowania do sytuacji, w której okoliczności faktyczne miały miejsce po wejściu w życie dyrektywy o restrukturyzacji i upadłości, lecz przed upływem terminu na dokonanie transpozycji tej dyrektywy i datą jej transpozycji do prawa krajowego.

36

Poprzez pytanie trzecie, które należy zbadać w drugiej kolejności, sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 23 ust. 4 dyrektywy o restrukturyzacji i upadłości należy interpretować w ten sposób, że zawarty w nim wykaz szczególnych kategorii wierzytelności ma charakter wyczerpujący, a jeśli nie, to czy państwa członkowskie mogą wykluczyć szczególne kategorie wierzytelności, inne niż wymienione w tym przepisie, z umorzenia długów, pod warunkiem że takie wykluczenie jest należycie uzasadnione na podstawie prawa krajowego.

37

Jeżeli chodzi, w pierwszej kolejności, o to, czy wykaz ten ma charakter wyczerpujący, należy stwierdzić, że wykaz ten został wprowadzony wyrażeniem „na przykład”, a terminy mające to samo znaczenie zostały użyte w innych wersjach językowych art. 23 ust. 4, w tym w wersji hiszpańskiej tego przepisu w następstwie opublikowania sprostowania, o którym mowa w pkt 24 niniejszego wyroku. Wynika z tego, że z brzmienia tego przepisu wynika, iż szczególne kategorie wierzytelności wymienione w tym przepisie nie zostały wymienione w sposób wyczerpujący.

38

Literalna wykładnia art. 23 ust. 4 dyrektywy o restrukturyzacji i upadłości, zgodnie z którą wykaz zawarty w tym przepisie nie ma charakteru wyczerpującego, lecz ilustracyjny, znajduje potwierdzenie, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 33 opinii, w motywie 81 tej dyrektywy, z którego wynika, że prawodawca Unii Europejskiej uznał, iż państwa członkowskie „powinny móc wyłączyć dalsze kategorie długu, gdy ma to należyte uzasadnienie”.

39

Wynika z tego, że ów art. 23 ust. 4 należy interpretować w ten sposób, że zawarty w nim wykaz szczególnych kategorii wierzytelności nie ma charakteru wyczerpującego i że państwa członkowskie mają możliwość wyłączenia w należycie uzasadnionych przypadkach szczególnych kategorii wierzytelności, innych niż wymienione w tym przepisie, z umorzenia długu.

40

Jeżeli chodzi, w drugiej kolejności, o zakres uznania przysługujący państwom członkowskim przy korzystaniu z tego uprawnienia, należy stwierdzić, że – jak wykazał rzecznik generalny w pkt 39–43 opinii – ani dyrektywa o restrukturyzacji i upadłości, ani prace przygotowawcze do jej przyjęcia nie zawierają elementów, które mogłyby potwierdzić tezę przedstawioną w szczególności przez sąd odsyłający, zgodnie z którą z uwagi na wewnętrzną spójność kategorii wierzytelności wyraźnie wymienionych w art. 23 ust. 4 tej dyrektywy prawodawca Unii zamierzał ograniczyć zakres uznania państw członkowskich w odniesieniu do wyłączenia kategorii wierzytelności innych niż wymienione w tym przepisie, takich jak wierzytelności publicznoprawne, z możliwości umorzenia długów. Przeciwnie, z tych prac przygotowawczych wynika w szczególności, że prawodawca ten miał wolę pozostawienia państwom członkowskim określonego zakresu uznania w celu umożliwienia im przy dokonywaniu transpozycji wspomnianej dyrektywy do ich prawa krajowego uwzględnienia sytuacji gospodarczej i krajowych struktur prawnych.

41

Tytułem rozwiązania pośredniego trzeba zatem stwierdzić, że art. 23 ust. 4 dyrektywy o restrukturyzacji i upadłości należy interpretować w ten sposób, że nie ogranicza on zakresu uznania, jakim dysponują państwa członkowskie w odniesieniu do wyboru innych kategorii wierzytelności niż wymienione w tym przepisie, które zamierzają wykluczyć z umorzenia długów.

42

Niemniej jednak prawodawca Unii wyraźnie uzależnił korzystanie z uprawnienia przyznanego w ten sposób w tym art. 23 ust. 4 państwom członkowskim od warunku, aby takie wyłączenia były „należycie uzasadnione”. Wynika z tego, że gdy prawodawca krajowy ustanawia takie odstępstwa, powody zastosowania tych odstępstw powinny wynikać z prawa krajowego lub z postępowania, które doprowadziło do ich zastosowania, i powody te powinny służyć uzasadnionemu interesowi publicznemu.

43

W tym względzie zarówno motyw 78 dyrektywy o restrukturyzacji i niewypłacalności, który odnosi się do odstępstw „należycie uzasadnionych względami określonymi w prawie krajowym”, jak i motyw 81 tej dyrektywy, który odnosi się do powodu „należycie uzasadnion[ego] […] zgodnie z prawem krajowym”, pozwalają uznać, że prawodawca Unii uznał, że wystarczające jest przestrzeganie zasad przewidzianych w tym celu w poszczególnych przepisach krajowych.

44

Z uwagi na powyższe na pytanie trzecie trzeba odpowiedzieć, iż art. 23 ust. 4 dyrektywy o restrukturyzacji i upadłości należy interpretować w ten sposób, że zawarty w nim wykaz szczególnych kategorii wierzytelności nie ma charakteru wyczerpującego i że państwa członkowskie mogą wykluczyć szczególne kategorie wierzytelności, inne niż wymienione w tym przepisie, z umorzenia długów, pod warunkiem że takie wyłączenie jest należycie uzasadnione na podstawie prawa krajowego.

45

Poprzez pytanie drugie sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy dokonana przez sądy krajowe wykładnia przepisów krajowych mających zastosowanie do okoliczności faktycznych, które zaistniały po dniu wejścia w życie dyrektywy o restrukturyzacji i upadłości, lecz przed upływem terminu na jej transpozycję, zgodnie z którą wyłączenie wierzytelności publicznoprawnych z umorzenia długów nie zostało należycie uzasadnione w tym uregulowaniu, stwarza poważne zagrożenie dla realizacji celu tej dyrektywy po upływie tego terminu.

46

W celu udzielenia odpowiedzi na to pytanie należy przypomnieć, że jak wynika z orzecznictwa przytoczonego w pkt 34 niniejszego wyroku, począwszy od dnia, w którym dyrektywa weszła w życie, państwa członkowskie są zobowiązane do powstrzymania się od przyjmowania przepisów, które mogłyby poważnie zagrozić osiągnięciu zamierzonego przez nią celu po upływie terminu na dokonanie transpozycji tej dyrektywy.

47

Ponieważ wszystkie organy tych państw członkowskich podlegają obowiązkowi zapewnienia pełnej skuteczności przepisów prawa Unii, obowiązek powstrzymania się, o którym mowa powyżej, ciąży również na sądach krajowych (zob. podobnie wyrok z dnia 4 lipca 2006 r., Adeneler i in., C‑212/04, EU:C:2006:443, pkt 121, 122 i przytoczone tam orzecznictwo).

48

Na tej podstawie Trybunał wywnioskował, że począwszy od daty wejścia w życie dyrektywy sądy państw członkowskich zobowiązane są, tak dalece jak jest to możliwe, do powstrzymania się od dokonywania wykładni prawa wewnętrznego w sposób, który poważnie zagrażałby osiągnięciu wskazanego w niej rezultatu po upływie terminu na jej transpozycję (wyrok z dnia 4 lipca 2006 r., Adeneler i in., C‑212/04, EU:C:2006:443, pkt 123).

49

Należy również zauważyć, że zgodnie z art. 1 dyrektywy w sprawie restrukturyzacji i upadłości dyrektywa ta ustanawia przepisy dotyczące, po pierwsze, ram restrukturyzacji zapobiegawczej dostępnych dla dłużników znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej, jeżeli istnieje prawdopodobieństwo niewypłacalności, po drugie, postępowań umożliwiających umorzenie długów zaciągniętych przez niewypłacalnych przedsiębiorców, a po trzecie, środków mających na celu zwiększenie skuteczności postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów. Odnośnie do w szczególności procedury umorzenia długów celem tej dyrektywy jest, jak wynika z jej art. 20 ust. 1 w związku z jej motywem 1, aby uczciwi i niewypłacalni lub nadmiernie zadłużeni przedsiębiorcy mieli dostęp do co najmniej jednego postępowania mogącego doprowadzić do całkowitego umorzenia długów zgodnie z tą dyrektywą, co dałoby im drugą szansę.

50

Jednakże, po pierwsze, jak wskazano w pkt 37–44 niniejszego wyroku, art. 23 ust. 4 tej dyrektywy pozwala państwom członkowskim na wyłączenie szczególnych kategorii wierzytelności z umorzenia długu, o ile takie wyłączenie jest należycie uzasadnione. Po drugie, jak wynika z orzecznictwa przytoczonego w pkt 46–48 niniejszego wyroku, od chwili wejścia w życie dyrektywy sądy państw członkowskich zobowiązane są tak dalece, jak jest to możliwe, do powstrzymania się od dokonywania wykładni prawa krajowego w sposób, który poważnie zagrażałby osiągnięciu zamierzonego przez nią celu po upływie terminu na dokonanie transpozycji tej dyrektywy.

51

Tymczasem okoliczność, że przed upływem terminu transpozycji dyrektywy w sprawie restrukturyzacji i upadłości prawodawca krajowy nie uzasadnił w należyty sposób wyłączenia kategorii wierzytelności, takich jak wierzytelności publicznoprawne, z umorzenia długów, nie może jako taka poważnie zagrozić realizacji celu realizowanego przez tę dyrektywę. W istocie, po pierwsze, niezależnie od jej celu, jakim jest przyznanie uczciwym niewypłacalnym lub nadmiernie zadłużonym przedsiębiorcom drugiej szansy poprzez umożliwienie im dostępu do postępowania mogącego doprowadzić do całkowitego umorzenia długów, wspomniana dyrektywa pozwala państwom członkowskim na wyłączenie kategorii wierzytelności, takich jak wierzytelności publicznoprawne, z umorzenia długów. Po drugie, taki brak uzasadnienia przez prawodawcę krajowego wyłączenia wierzytelności publicznoprawnych z postępowania w sprawie umorzenia długów, nie ma wpływu na możliwość przedstawienia przez tego prawodawcę stosowanego uzasadnienia tego wyłączenia, jeżeli utrzyma je po upływie terminu na transpozycję tej dyrektywy.

52

O ile ostatecznie do sądu odsyłającego należy ocena, czy w zawisłej przed nim sprawie i przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności tej sprawy TRLC przyjęta przez królewski dekret z mocą ustawy 1/2020 może poważnie zagrozić osiągnięciu celu realizowanego przez dyrektywę o restrukturyzacji i upadłości po upływie terminu na transpozycję tej dyrektywy, o tyle Trybunał może na podstawie informacji zawartych w aktach sprawy, którymi dysponuje, dostarczyć temu sądowi użytecznych wskazówek dla dokonania tej oceny.

53

W tym względzie należy zauważyć, że jeżeli chodzi o uzasadnienie wyłączenia wierzytelności publicznoprawnych z umorzenia długów na mocy prawa krajowego, po pierwsze, jak wynika z postanowienia odsyłającego, hiszpański ustawodawca w preambule ustawy 16/2022, która ma na celu zapewnienie transpozycji wspomnianej dyrektywy, uzasadnił to wyłączenie. W związku z tym wydaje się, że po upływie terminu na transpozycję tej dyrektywy ustawodawca hiszpański spełnił przewidziany w jej art. 23 ust. 4 obowiązek uzasadnienia wspomnianego wyłączenia.

54

Po drugie, jak wyjaśnił sąd odsyłający, zgodnie z orzecznictwem Tribunal Supremo (sądu najwyższego, Hiszpania) preambuła i uzasadnienie hiszpańskich przepisów ustawowych stanowią ich integralną część i są istotne dla ich wykładni, ponieważ organ, od którego pochodzą, wyjaśnia ich rację bytu (ratio legis). W zakresie, w jakim bezsporne jest, że prawodawca hiszpański uzasadnił wyłączenie wierzytelności publicznoprawnych z umorzenia długów w preambule ustawy 16/2022, wydaje się a priori, że prawodawca ten przedstawił uzasadnienie na podstawie prawa krajowego i że brak jakiegokolwiek uzasadnienia, w szczególności w wersji TRLC mającej zastosowanie w postępowaniu głównym, nie może poważnie zagrozić osiągnięciu celu tej dyrektywy po upływie terminu na transpozycję dyrektywy o restrukturyzacji i niewypłacalności.

55

Z uwagi na powyższe rozważania na pytanie drugie trzeba odpowiedzieć, że dokonana przez sądy krajowe wykładnia przepisów krajowych mających zastosowanie do okoliczności faktycznych, które nastąpiły po wejściu w życie dyrektywy o restrukturyzacji i upadłości, lecz przed upływem terminu na jej transpozycję, zgodnie z którą wyłączenie wierzytelności publicznoprawnych z umorzenia długów nie jest należycie uzasadnione w tych przepisach, nie stwarza poważnego zagrożenia dla realizacji celu zamierzonego przez tę dyrektywę po upływie tego terminu.

56

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje: