OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO

JEANA RICHARDA DE LA TOURA

przedstawiona w dniu 12 października 2023 r. ( 1 )

Sprawa C‑566/22

Inkreal s. r. o.

przeciwko

Dúha reality s. r. o.

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Nejvyšší soud (sąd najwyższy, Republika Czeska)]

Odesłanie prejudycjalne – Współpraca sądowa w sprawach cywilnych – Jurysdykcja i uznawanie orzeczeń sądowych oraz ich wykonywanie w sprawach cywilnych i handlowych – Rozporządzenie (UE) nr 1215/2012 – Zakres stosowania – Artykuł 25 – Klauzula prorogacyjna – Ustalenie przez strony umowy mające miejsce zamieszkania lub siedzibę w tym samym państwie członkowskim jurysdykcji sądów innego państwa członkowskiego do rozpoznawania sporów wynikających z tej umowy – Element zagraniczny

I. Wprowadzenie

1.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy zasadniczo wykładni art. 25 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych ( 2 ).

2.

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy dwiema spółkami, mającymi siedzibę w tym samym państwie członkowskim, w przedmiocie wyznaczenia sądu właściwego miejscowo do rozpoznania powództwa o zapłatę wierzytelności powstałych w wyniku niewykonania dwóch umów pożyczki zawartych w tym państwie członkowskim, wskazujących na wypadek sporu sąd innego państwa członkowskiego.

3.

Bezprecedensowa kwestia przedstawiona Trybunałowi dotyczy tego, czy istnienie klauzuli prorogacyjnej stanowi samo w sobie element zagraniczny wystarczający do zastosowania art. 25 ust. 1 rozporządzenia nr 1215/2012.

4.

Analiza argumentów doktryny oraz argumentów opartych na orzecznictwie różnych sądów europejskich skłania mnie do zaproponowania Trybunałowi rozwiązania sprzyjającego odpowiedzi przeczącej na to pytanie i do sprecyzowania, w jakim momencie przesłankę międzynarodowości należy oceniać.

II. Ramy prawne

A.   Prawo Unii

5.

Motyw 3 rozporządzenia nr 1215/2012 ma następujące brzmienie:

„Unia [Europejska] wyznaczyła sobie za cel utrzymanie i dalszy rozwój przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, między innymi poprzez ułatwienie dostępu do wymiaru sprawiedliwości, w szczególności przy pomocy zasady wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych. W celu stopniowego tworzenia takiej przestrzeni Unia ma przyjąć środki w zakresie współpracy sądowej w sprawach cywilnych mających skutki transgraniczne, szczególnie jeżeli jest to niezbędne do prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego” ( 3 ).

6.

Artykuł 25 ust. 1 tego rozporządzenia ( 4 ) stanowi:

„Jeżeli strony niezależnie od ich miejsca zamieszkania uzgodniły, że sąd lub sądy państwa członkowskiego powinny rozstrzygać spór już wynikły albo spór przyszły mogący wyniknąć z określonego stosunku prawnego, to sąd lub sądy tego państwa mają jurysdykcję, chyba że umowa ta jest nieważna pod względem materialnym, na mocy prawa danego państwa członkowskiego. Tak określona jurysdykcja jest jurysdykcją wyłączną, o ile strony nie uzgodniły inaczej […]”.

B.   Prawo czeskie

7.

Paragraf 11 ust. 3 zákon č. 99/1963 Sb., občanský soudní řád (ustawy nr 99/1963 – kodeks postępowania cywilnego, zwanej dalej „kodeksem postępowania cywilnego”) ma następujące brzmienie:

„Jeżeli sprawa należy do jurysdykcji sądów Republiki Czeskiej, ale brak jest przesłanek dotyczących właściwości miejscowej albo nie można ich ustalić, Nejvyšší soud (sąd najwyższy) określa, który sąd rozpozna i rozstrzygnie sprawę”.

III. Stan faktyczny w postępowaniu głównym i pytanie prejudycjalne

8.

FD, mający miejsce zamieszkania na Słowacji, jako pożyczkodawca, i Dúha reality s. r. o., spółka z siedzibą ( 5 ) w Słowacji, jako pożyczkobiorca, zawarli dwie umowy pożyczki, odpowiednio w dniach 29 czerwca 2016 r. i 11 marca 2017 r.

9.

Umową przelewu wierzytelności z dnia 8 grudnia 2021 r. FD dokonał przelewu swoich wierzytelności wynikających z tych umów pożyczki na Inkreal, spółkę z siedzibą na Słowacji.

10.

W każdej z tych umów strony uzgodniły, że „wszelkie niejasności lub spory wynikające z niniejszej umowy i z nią związane będą rozwiązywać przede wszystkim w drodze wzajemnych negocjacji w celu osiągnięcia rozwiązania możliwego do zaakceptowania przez obie strony. Jeżeli strony nie będą w stanie rozwiązać takiego sporu, to spór ów będzie rozstrzygany przez czeski sąd właściwy rzeczowo i miejscowo zgodnie z [kodeksem postępowania cywilnego] w obowiązującym brzmieniu”.

11.

Ponieważ Dúha reality nie spłaciła pożyczek, w dniu 30 grudnia 2021 r. spółka Inkreal wniosła do Nejvyšší soud (sądu najwyższego) powództwo na podstawie tej klauzuli, która jej zdaniem jest umową przyznającą sądom czeskim jurysdykcję do rozpoznawania sporów wynikających z umów pożyczki. Żądania spółki Inkreal zmierzają, po pierwsze, do uzyskania zapłaty wierzytelności głównej, a po drugie, do wyznaczenia sądu czeskiego właściwego miejscowo do orzekania co do istoty na podstawie art. 11 ust. 3 kodeksu postępowania cywilnego.

12.

Na poparcie tego ostatniego powództwa Inkreal podnosi, że działa na podstawie ważnej klauzuli wyboru jurysdykcji w ramach stosunku prywatnoprawnego z elementem zagranicznym, zgodnie z art. 25 ust. 1 rozporządzenia nr 1215/2012, przy czym nie występuje inna podstawa do przyjęcia szczególnej lub wyłącznej jurysdykcji któregokolwiek sądu zgodnie z tym rozporządzeniem.

13.

W świetle orzecznictwa Trybunału ( 6 ) sąd odsyłający ma wątpliwości, czy w sytuacji gdy jedynym aspektem, który można byłoby uważać za zagraniczny, jest to, że strony umowy mające siedziby w tym samym państwie członkowskim uzgodniły jurysdykcję sądów innego państwa członkowskiego Unii, rozporządzenie nr 1215/2012 i, co za tym idzie, jego art. 25 ust. 1 znajdują zastosowanie.

14.

Do głównych argumentów przemawiających za możliwością zastosowania tego rozporządzenia należą w szczególności podkreślenie autonomii umownej stron, jednolita wykładnia i zharmonizowane stosowanie art. 25 rzeczonego rozporządzenia oraz nielogiczne, ewentualnie nieracjonalne konsekwencje, które wystąpiłyby w sytuacji, gdyby tego przepisu nie można było stosować.

15.

Natomiast głównym powodem przemawiającym za niemożnością zastosowania wskazanego rozporządzenia jest brak elementu zagranicznego, a więc czysto krajowy charakter sprawy. Wniosek ten opiera się w szczególności na poglądzie, że sama wola stron, aby jako właściwy określić sąd innego państwa członkowskiego, nie może doprowadzić do „umiędzynarodowienia” danej sytuacji.

16.

W tych okolicznościach, z uwagi na rozbieżności w doktrynie oraz w orzecznictwie stwierdzone w drodze konsultacji z niektórymi sądami najwyższymi innych państw członkowskich, Nejvyšší soud (sąd najwyższy) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy z perspektywy istnienia elementu zagranicznego, który jest niezbędnym warunkiem stosowania rozporządzenia [nr 1215/2012], zastosowanie tego rozporządzenia może znajdować podstawę w tym tylko, że dwie strony z siedzibą w tym samym państwie członkowskim uzgodnią właściwość sądu innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej?”.

17.

Uwagi na piśmie złożyły Dúha reality, rządy czeski i szwajcarski oraz Komisja Europejska.

IV. Ocena

A.   Uwagi wstępne

18.

W pierwszej kolejności należy uściślić, że przepisy art. 25 rozporządzenia nr 1215/2012 dotyczące prorogacji jurysdykcji są częściowo równoważne z przepisami zawartymi w poprzedzających je aktach prawnych ( 7 ). W konsekwencji zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału wykładnia, jakiej dokonał w odniesieniu do jednego z nich, odnosi się również do pozostałych ( 8 ).

19.

W drugiej kolejności, ponieważ spór w postępowaniu głównym związany jest z przelewem wierzytelności, wydaje mi się użyteczne podkreślenie, po pierwsze, że Trybunał przypomniał, iż artykuł 25 ust. 1 rozporządzenia nr 1215/2012 nie wyjaśnia, czy klauzula prorogacyjna może być przeniesiona na osobę trzecią, która nie należy do kręgu stron umowy, tylko jest stroną umowy późniejszej i wstępuje w całości lub w części w prawa i obowiązki jednej ze stron pierwotnej umowy ( 9 ). Po drugie, Trybunał orzekł, że jedynie w sytuacji, gdyby zgodnie z prawem krajowym właściwym co do istoty sprawy osoba trzecia wstąpiła w pełnię praw i obowiązków pierwotnego kontrahenta, klauzula prorogacyjna, na którą owa osoba trzecia nie wyraziła zgody, mogłaby jednak być dla niej wiążąca ( 10 ). W niniejszej sprawie z opisu postępowania przedstawionego przez sąd odsyłający wynika, że spółka Inkreal, będąca osobą trzecią wobec umowy zawierającej klauzulę prorogacyjną, uważa się za związaną tą klauzulą.

B.   Co do istoty

20.

Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 25 rozporządzenia nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji o charakterze wyłącznie wewnętrznym ma on zastosowanie z tego tylko powodu, że strony mające miejsce zamieszkania lub siedzibę w tym samym państwie członkowskim wyznaczyły sąd lub sądy innego państwa członkowskiego do rozpoznawania sporów już wynikłych bądź mogących wyniknąć między nimi.

21.

Sąd ten słusznie przedstawił dwa przeciwstawne stanowiska zajmowane w doktrynie i przyjęte przez sądy państw członkowskich w związku z brakiem wskazania przesłanki istnienia elementu zagranicznego w art. 25 ust. 1 rozporządzenia nr 1215/2012, bez zmian w stosunku do poprzednich artykułów mających zastosowanie do klauzuli prorogacyjnej od dnia wejścia w życie konwencji brukselskiej ( 11 ), którą zastąpiło rozporządzenie nr 44/2001 ( 12 ).

22.

Z brzmienia tych przepisów nie można bowiem wywieść żadnego argumentu. Można jedynie zauważyć, że w art. 25 ust. 1 rozporządzenia nr 1215/2012 nie ma wymogu miejsca zamieszkania przynajmniej jednej ze stron na terytorium państwa członkowskiego, aby możliwe było wyznaczenie sądu lub sądów państwa członkowskiego. Ponadto zakres klauzuli prorogacyjnej ogranicza się do sporów, których źródłem jest stosunek prawny, w związku z którym została ona zawarta ( 13 ).

23.

W konsekwencji, aby możliwe było wskazanie sądu państwa członkowskiego jako sądu właściwego, wybór stron nie podlega żadnemu innemu wymogowi, takiemu jak, w szczególności, istnienie związku między wskazanym sądem a sporem ( 14 ). Wystarczy, aby klauzula określała obiektywne czynniki, na podstawie których strony uzgodniły, do którego sądu (lub do których sądów) pragną przekazywać pod rozstrzygnięcie spory wynikłe lub mogące wyniknąć między nimi. Wspomniane czynniki powinny być wystarczająco precyzyjne, aby umożliwić sądowi, przed którym wytoczono powództwo, ustalenie, czy jest on właściwy ( 15 ).

24.

Od czasu konwencji brukselskiej elastyczność ta opiera się na determinacji do zapewnienia pełnej skuteczności autonomii woli stron ( 16 ) w dziedzinie prorogacji jurysdykcji, przy czym nie stanowi ona jednak, moim zdaniem, wyjątku od przesłanek stosowania rozporządzenia nr 1215/2012, w tym wymogu istnienia elementu zagranicznego ( 17 ).

25.

W tym względzie można przede wszystkim podkreślić, że w przeciwieństwie do niektórych innych rozporządzeń ( 18 ), lecz podobnie jak w przypadku większości rozporządzeń dotyczących współpracy cywilnej w sprawach rodzinnych, alimentacyjnych lub upadłościowych, pośród przesłanek warunkujących stosowanie rozporządzenia nr 1215/2012 rozporządzenie to nie przewiduje żadnego przepisu dotyczącego międzynarodowego charakteru rozpatrywanej sytuacji ( 19 ).

26.

Następnie warto zauważyć, że w tym kontekście Trybunał wyjaśnił, iż „samo zastosowanie zasad jurysdykcyjnych konwencji brukselskiej […] wymaga istnienia elementu zagranicznego” ( 20 ). Zasada ta została potwierdzona w wielu innych wyrokach w odniesieniu do rozporządzeń nr 44/2001 ( 21 ) i nr 1215/2012 ( 22 ).

27.

Wreszcie taka wykładnia narzuca się w świetle podstaw prawnych tego rozporządzenia ( 23 ), nawet jeśli dokonane przez nie przekształcenie rozporządzenia nr 44/2001 ma na celu ułatwienie przepływu i uznawania orzeczeń w europejskim obszarze sądowym bez ograniczeń wynikających z międzynarodowego charakteru sporu ( 24 ), a w odniesieniu do umów dotyczących jurysdykcji – wprowadzenia nowości w postaci ich uniwersalnego stosowania ( 25 ).

28.

Artykuł 81 TFUE, który stanowi podstawę prawną rozporządzenia nr 1215/2012, przewiduje bowiem w ust. 1 zdanie pierwsze, że „Unia rozwija współpracę sądową w sprawach cywilnych mających skutki transgraniczne, w oparciu o zasadę wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych i pozasądowych” ( 26 ).

29.

Ponieważ rozporządzenie to ma na celu ujednolicenie reguł kolizyjnych, a nie zastąpienie przepisów wewnętrznych państw członkowskich regulujących spory wewnętrzne, jego stosowanie i tym samym jego art. 25 opierają się na założeniu, że rozpatrywana sytuacja ma charakter międzynarodowy w granicach prawa Unii ( 27 ).

30.

Jakie kryteria należy przyjąć w tych okolicznościach?

31.

Opowiadam się za tezą opracowaną przez niektórych autorów niemiecko- ( 28 ), angielsko- ( 29 ) i francuskojęzycznych ( 30 ), przyjętą przez sądy najwyższe niektórych państw członkowskich ( 31 ), która wyklucza, by sytuacja rozpatrywana w sporze mogła nabrać charakteru międzynarodowego li tylko w wyniku woli stron, a to z pięciu głównych powodów.

32.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że jeśli przyjąć, iż odwołanie się do przepisu rozporządzenia nr 1215/2012 zakłada spełnienie przesłanki charakteru międzynarodowego, nielogiczne byłoby uznanie, że przesłanka ta jest spełniona a priori przez samą wolę stron w sytuacji o charakterze wyłącznie wewnętrznym. Innymi słowy, taka wykładnia prowadziłaby do rezygnacji z wszelkich przesłanek dotyczących charakteru międzynarodowego, które muszą być spełnione zgodnie z obiektywnymi kryteriami ( 32 ).

33.

W drugiej kolejności trzeba zauważyć, że w sytuacji transgranicznej, podlegającej z założenia zasadom jurysdykcji szczególnej określonym w rozporządzeniu nr 1215/2012, prorogację jurysdykcji przewidzianą w art. 25 tego rozporządzenia pomyślano jako środek umożliwiający stronom zdecydowanie o odstąpieniu od tych wiążących przepisów za obopólną zgodą ( 33 ). W sytuacji wewnętrznej celem lub skutkiem takiej prorogacji jurysdykcji byłoby odstąpienie od przepisów krajowych dotyczących właściwości i wyboru jurysdykcji ( 34 ). Tymczasem, nawet jeśli rozporządzenie to wpisuje się w kontekst wzmocnienia wzajemnego zaufania i ujednolicenia norm kolizyjnych ( 35 ), to jednak nie może skutkować zatarciem wszelkich różnic między wewnętrznymi zasadami właściwości sądów i międzynarodowymi zasadami jurysdykcyjnymi uregulowanymi w prawie Unii ( 36 ).

34.

W związku z tym wydaje mi się, że cztery przeciwne argumenty o charakterze językowym lub celowościowym oparte na art. 25 rozporządzenia nr 1215/2012 należy oddalić. Po pierwsze, ze względu na przesłanki stosowania tego rozporządzenia ( 37 ), z faktu, że umowę prorogacyjną można zawrzeć, nawet jeśli miejsce zamieszkania jednej ze stron nie tworzy łącznika z państwem członkowskim ( 38 ), nie można wywieść, że jedynym elementem zagranicznym wymaganym przez prawodawcę Unii jest wybór sądu państwa członkowskiego.

35.

Po drugie, na autonomię woli stron, która tradycyjnie uzasadnia zasadę prorogacji jurysdykcji w przypadku wyboru jurysdykcji, nie można również powoływać się w sposób tak szeroki, że oznaczałoby to przyznanie stronom uprawnienia do kwestionowania zakresu stosowania rzeczonego rozporządzenia, który ograniczony jest do sytuacji międzynarodowych, a nie wyłącznie wewnętrznych.

36.

Po trzecie, wyjaśnienie dotyczące prawa właściwego dla zagadnienia prawnomaterialnej ważności umowy prorogacyjnej wprowadzone w art. 25 rozporządzenia nr 1215/2012, które co prawda ma znaczenie nadrzędne, nie może jednak uzasadniać swojego stosowania ( 39 ), gdyż w przeciwnym razie oznaczałoby to przyjęcie wykładni opartej na wyniku jego zastosowania.

37.

Po czwarte, o ile celem prawodawcy Unii przy zmianie art. 23 rozporządzenia nr 44/2001 przez rozporządzenie nr 1215/2012 było niewątpliwie upowszechnienie klauzul wyboru jurysdykcji ( 40 ) i wzmocnienie ich skuteczności w celu zagwarantowania stronom pewności prawa ( 41 ), o tyle cel ów nie może uzasadniać zezwolenia stronom na odstępowanie od krajowych przepisów jurysdykcyjnych bez żadnych ograniczeń lub łączników ( 42 ). Podkreślam w tym względzie, że chociaż w niniejszej sprawie sytuację rozpatrywaną w postępowaniu głównym można porównać do sporów bankowych ( 43 ), sąd odsyłający wyraźnie przypomniał brak jakiegokolwiek elementu zagranicznego poza wyborem sądu innego państwa członkowskiego ( 44 ).

38.

W trzeciej kolejności, co się tyczy orzecznictwa Trybunału, zgodnie z którym element zagraniczny może wynikać z przedmiotu sporu, jeżeli rozpatrywana sytuacja może rodzić pytania dotyczące ustalenia jurysdykcji sądów w porządku międzynarodowym ( 45 ), to w przedmiocie konsekwencji, jakie stąd wynikają, nie podzielam ani stanowiska rządu czeskiego, ani Komisji. Orzecznictwo to opiera się bowiem na kryteriach obiektywnych (na przykład, miejsca dokonania spornych czynów w państwie trzecim ( 46 ) lub obcego obywatelstwa pozwanego bez znanego miejsca zamieszkania ( 47 )), do których można by dodać miejsce wykonania zobowiązania ( 48 ).

39.

Nie można zatem wywieść stąd wniosku, że postępowanie główne objęte jest zakresem tego orzecznictwa z tego tylko powodu, że ma ono na celu ustalenie, który sąd jest właściwy w świetle wyboru sądu innego państwa członkowskiego niż państwo miejsca zamieszkania stron. Moim zdaniem, rozpatrując żądanie wniesione do sądu odsyłającego, sąd ten powinien zbadać, czy art. 25 rozporządzenia nr 1215/2012 ma zastosowanie. Innymi słowy, w celu ustalenia swojej jurysdykcji międzynarodowej sąd ów powinien dokonać oceny międzynarodowego charakteru rozpatrywanej sytuacji, a nie badać zgodność z prawem rozpatrywanej klauzuli, w szczególności w świetle przepisów jurysdykcyjnych o charakterze ochronnym przewidzianych w rozporządzeniu nr 1215/2012 ( 49 ).

40.

W czwartej kolejności, co się tyczy porównania do innych instrumentów prawnych, po pierwsze, podzielam opinię wyrażoną przez niektórych autorów, z której wynika, że do celów wykładni art. 25 rozporządzenia nr 1215/2012 za punkt odniesienia nie należy przyjmować art. 3 ust. 3 rozporządzenia Rzym I ( 50 ), który dotyczy wyboru prawa właściwego w sytuacji wewnętrznej ( 51 ).

41.

Z jednej strony bowiem w tym ostatnim rozporządzeniu kryterium ustanowionym w jego art. 1 ust. 1 jest kryterium sytuacji „powiązanej z prawem różnych państw” ( 52 ), która niekoniecznie ma charakter międzynarodowy, jak wynika z przedmiotu art. 3 ust. 3 wspomnianego rozporządzenia ( 53 ). Z drugiej strony przepis ten nie zmienia charakteru sytuacji czysto wewnętrznych, w których wybrano prawo obce, ponieważ nadal podlegają one bezwzględnie obowiązującym przepisom prawa krajowego. Artykuł 25 rozporządzenia nr 1215/2012 nie gwarantuje zaś konkretnej jurysdykcji. Podsumowując, w sytuacjach wewnętrznych należy odróżnić rozporządzenie Rzym I, które dotyczy kolizji praw wynikającej z woli stron, od rozporządzenia nr 1215/2012, które ze względu na przesłanki jego stosowania nie dotyczy kolizji jurysdykcji wynikającej z wyboru dokonanego przez strony.

42.

Po drugie, popieram pogląd, że wykładnia Trybunału powinna uwzględniać wybory dokonane w Konwencji haskiej z dnia 30 czerwca 2005 r. o umowach dotyczących właściwości sądu ( 54 ). Ze względu na wzajemny wpływ tej konwencji na rozporządzenie nr 1215/2012, przypomniany w motywach 4 i 5 decyzji 2014/887, należy przyjąć rozwiązanie spójne z zasadą wyrażoną w art. 1 ust. 2 wspomnianej konwencji, zgodnie z którą „sprawę uważa się za międzynarodową, chyba że zaangażowane w nią strony mają zwyczajowe miejsce pobytu w tym samym Umawiającym się Państwie oraz stosunki między tymi stronami i wszystkie inne elementy mające znaczenie w sporze, bez względu na siedzibę wybranego sądu, są powiązane wyłącznie z tym państwem” ( 55 ).

43.

W piątej kolejności pragnę dodać, że ponieważ w tych okolicznościach charakter międzynarodowy może wynikać z różnych elementów ( 56 ), sąd rozpatrujący sprawę powinien oceniać je w odniesieniu do każdego przypadku, stosując podejście elastyczne lub w sposób szeroki ( 57 ).

44.

Wszystkie te argumenty skłaniają mnie do zaproponowania Trybunałowi, aby udzielił sądowi odsyłającemu odpowiedzi, że stosowanie art. 25 rozporządzenia nr 1215/2012 jest uzależnione od spełnienia przesłanki zagranicznej, która nie jest spełniona ze względu na sam tylko wybór sądu państwa członkowskiego.

45.

Ze względu na praktyczne konsekwencje takiej wykładni rozwiązanie to należy, moim zdaniem, uzupełnić w uzasadnieniu orzeczenia Trybunału poprzez uściślenie momentu, wedle którego należy oceniać międzynarodowy charakter sytuacji ( 58 ), tak aby w pełni zrealizować cel polegający na udzieleniu sądowi odsyłającemu użytecznej odpowiedzi ( 59 ).

46.

Charakter międzynarodowy danej sytuacji może bowiem zmieniać się w czasie. Mam na myśli możliwość pojawienia się elementu zagranicznego na etapie sporu ( 60 ). Pragnę zauważyć, że wobec braku wyjaśnienia w rozporządzeniu nr 1215/2012 ( 61 ), również w tej kwestii analizy doktryny i orzeczenia sądów państw członkowskich są rozbieżne ( 62 ).

47.

Zauważyłem, że w przeważającej większości autorzy opowiadają się za oceną dokonywaną przez sąd według stanu na moment zawierania umowy prorogacyjnej ( 63 ), a nie wytoczenia powództwa przed sąd wskazany przez strony ( 64 ). Przekonujące wydają mi się argumenty dotyczące umownego charakteru ustalenia jurysdykcji ( 65 ) i pewności prawa ( 66 ), w odróżnieniu od argumentu opartego na przewidywalności ( 67 ). Mogłem również stwierdzić, że orzecznictwo państw członkowskich jest podzielone ( 68 ).

48.

Wykluczam bowiem kryterium badania charakteru międzynarodowego według momentu wniesienia sprawy do sądu, które, jak mi się wydaje, nie spełnia wymogów pewności prawa i zwiększa ryzyko forum shopping, gdy początkowo rozpatrywana sytuacja miała charakter wyłącznie wewnętrzny ( 69 ).

49.

Jednakże, biorąc pod uwagę proceduralny przedmiot klauzuli, a mianowicie wybór sądu w ramach rozporządzenia europejskiego, i jej cele, możliwe wydaje mi się rozwiązanie alternatywne ( 70 ). Można by zatem przyjąć, że w sytuacji wewnętrznej z perspektywą pojawienia się w niej elementu międzynarodowego ( 71 ) strony uzgadniają przy zawieraniu umowy, że wyznaczają sąd państwa członkowskiego w sposób wystarczająco precyzyjny dzięki określeniu ich zamiaru ( 72 ), przy czym przewidują wyłączną właściwość sądów krajowych w razie wątpliwości co do istnienia kryterium charakteru międzynarodowego. Jedynie w tych okolicznościach, jak mi się wydaje, zachowana jest pewność prawa ( 73 ). Wówczas do wyznaczonego sądu należy ocena spełnienia się przewidywań stron w momencie wniesienia do niego powództwa.

V. Wnioski

50.

W świetle powyższych rozważań proponuję Trybunałowi, by na pytanie przedstawione przez Nejvyšší soud (sąd najwyższy, Republika Czeska) odpowiedział następująco:

Artykuł 25 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych

należy interpretować w ten sposób, że:

w sytuacji o charakterze wyłącznie wewnętrznym nie ma on zastosowania z tego tylko powodu, że strony mające miejsce zamieszkania lub siedzibę w tym samym państwie członkowskim wyznaczyły sąd lub sądy innego państwa członkowskiego do rozpoznawania sporów już wynikłych bądź mogących wyniknąć między nimi.

( 1 ) Język oryginału: francuski.

( 2 ) Dz.U. 2012, L 351, s. 1; sprostowanie Dz.U. 2020, L 338, s. 12.

( 3 ) Wyróżnienie własne.

( 4 ) Zobacz, w celu przypomnienia przepisów poprzedzających ten artykuł, przypisy 7, 11 i 12 niniejszej opinii.

( 5 ) Zakładam, że według Nejvyšší soud (sądu najwyższego), będącego sądem odsyłającym, Dúha reality i Inkreal s. r. o. (zob. pkt 9 niniejszej opinii) mają swoje „miejsce zamieszkania” w rozumieniu art. 63 ust. 1 rozporządzenia nr 1215/2012.

( 6 ) Sąd odsyłający powołuje się na wyroki: z dnia 1 marca 2005 r., Owusu (C‑281/02, EU:C:2005:120, pkt 25, 26); z dnia 7 maja 2020 r., Parking i Interplastics (C‑267/19 i C‑323/19, EU:C:2020:351, pkt 30–35).

( 7 ) Zobacz art. 17 Konwencji o jurysdykcji i uznawaniu oraz wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 1972, L 299, s. 32), podpisanej w Brukseli w dniu 27 września 1968 r., zmienionej przez kolejne konwencje dotyczące przystąpienia nowych państw członkowskich do tej konwencji (Dz.U. 1998, C 27, s. 1) (zwanej dalej „konwencją brukselską”), oraz art. 23 rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2001, L 12, s. 1; sprostowania: Dz.U. 2007, L 174, s. 28; Dz.U. 2009, L 311, s. 35).

( 8 ) Zobacz wyrok z dnia 24 listopada 2022 r., Tilman (C‑358/21, EU:C:2022:923, pkt 34), dotyczący również spójności wykładni z identycznymi postanowieniami Konwencji o jurysdykcji i uznawaniu oraz wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, podpisanej w dniu 30 października 2007 r., której zawarcie zostało zatwierdzone w imieniu Wspólnoty Europejskiej decyzją Rady 2009/430/WE z dnia 27 listopada 2008 r. (Dz.U. 2009, L 147, s. 1; zwanej dalej „konwencją z Lugano II”).

( 9 ) Zobacz w szczególności wyrok z dnia 18 listopada 2020 r., DelayFix (C‑519/19, EU:C:2020:933, pkt 40).

( 10 ) Zobacz wyrok z dnia 18 listopada 2020 r., DelayFix (C‑519/19, EU:C:2020:933, pkt 47 i przytoczone tam orzecznictwo).

( 11 ) Zobacz art. 17 akapit pierwszy zdanie pierwsze konwencji brukselskiej w brzmieniu zmienionym przez art. 11 Konwencji z dnia 9 października 1978 r. w sprawie przystąpienia Królestwa Danii, Irlandii i Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej do tej konwencji (Dz.U. 1978, L 304, s. 1) oraz przez art. 7 Konwencji z dnia 26 maja 1989 r. w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii i Republiki Portugalskiej do tej konwencji (Dz.U. 1989, L 285, s. 1), zgodnie z którym „[j]eżeli strony, z których przynajmniej jedna ma miejsce zamieszkania na terytorium umawiającego się państwa, uzgodniły, że sąd lub sądy umawiającego się państwa powinny rozstrzygać spór już wynikły albo spór przyszły mogący wyniknąć z określonego stosunku prawnego, to sąd lub sądy tego państwa mają wyłączną jurysdykcję” [tłumaczenie nieoficjalne].

( 12 ) Zobacz art. 23 ust. 1 tego rozporządzenia, który stanowi: „Jeżeli strony, z których przynajmniej jedna ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, uzgodniły, że sąd lub sądy państwa członkowskiego powinny rozstrzygać spór już wynikły albo spór przyszły mogący wyniknąć z określonego stosunku prawnego, to sąd lub sądy tego państwa członkowskiego mają jurysdykcję. Sąd lub sądy tego państwa członkowskiego mają jurysdykcję wyłączną, o ile strony nie uzgodniły inaczej […]”.

( 13 ) Zobacz wyroki: z dnia 21 maja 2015 r., CDC Hydrogen Peroxide (C‑352/13, EU:C:2015:335, pkt 68 i przytoczone tam orzecznictwo); z dnia 8 marca 2018 r., Saey Home & Garden (C‑64/17, EU:C:2018:173, pkt 30).

( 14 ) Zobacz wyroki: z dnia 17 stycznia 1980 r., Zelger (56/79, EU:C:1980:15, pkt 4); a także z dnia 16 marca 1999 r., Castelletti (C‑159/97, EU:C:1999:142, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo). Zobacz jednak tę samą zasadę ogólną wyrażoną odpowiednio w motywach 8 i 13 rozporządzeń nr 44/2001 i nr 1215/2012. Dla porównania zob. art. 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (Dz.U. 2012, L 201, s. 107; sprostowania: Dz.U. 2013, L 60, s. 140; Dz.U. 2019, L 243, s. 9). Zobacz podobnie art. 7 rozporządzenia Rady (UE) 2016/1103 z dnia 24 czerwca 2016 r. wdrażającego wzmocnioną współpracę w dziedzinie jurysdykcji, prawa właściwego oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach dotyczących małżeńskich ustrojów majątkowych (Dz.U. 2016, L 183 s. 1; sprostowania: Dz.U. 2017, L 113, s. 62; Dz.U. 2018, L 167, s. 36).

( 15 ) Zobacz wyroki: z dnia 9 listopada 2000 r., Coreck (C‑387/98, EU:C:2000:606, pkt 15); z dnia 7 lipca 2016 r., Hőszig (C‑222/15, EU:C:2016:525, pkt 43).

( 16 ) Zobacz motywy 14 i 15 rozporządzenia nr 1215/2012; a także wyroki: z dnia 7 lipca 2016 r., Hőszig (C‑222/15, EU:C:2016:525, pkt 44); z dnia 18 listopada 2020 r., DelayFix (C‑519/19, EU:C:2020:933, pkt 38).

( 17 ) Zobacz także – tytułem przypomnienia, że spór musi należeć do dziedziny spraw cywilnych i handlowych w rozumieniu rozporządzenia nr 1215/2012 – C. Nourissat, L’avenir des clauses attributives de juridiction d’après le règlement „Bruxelles I bis”, w: Mélanges en l’honneur du professeur Bernard Audit: les relations privées internationales, Librairie générale de droit et de jurisprudence, Issy-les-Moulineaux, 2014, s. 567–579, w szczególności s. 570.

( 18 ) Zobacz art. 3 ust. 1 rozporządzeń: (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiającego postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (Dz.U. 2006, L 399, s. 1; sprostowanie Dz.U. 2007, L 70, s. 490) i (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. ustanawiającego europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń (Dz.U. 2007, L 199, s. 1; sprostowanie Dz.U. 2015, L 141 s. 118). Zobacz, w odniesieniu do rozporządzenia nr 1896/2006, wyrok z dnia 7 maja 2020 r., Parking i Interplastics (C‑267/19 i C‑323/19, EU:C:2020:351, pkt 33). Dla porównania zob. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) (Dz.U. 2008, L 177, s. 6; sprostowanie Dz.U. 2009, L 309, s. 87, zwane dalej „rozporządzeniem »Rzym I«”); rozporządzenie (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II) (Dz.U. 2007, L 199, s. 40, zwane dalej „rozporządzeniem »Rzym II«”); rozporządzenie Rady (UE) nr 1259/2010 z dnia 20 grudnia 2010 r. w sprawie wprowadzenia w życie wzmocnionej współpracy w dziedzinie prawa właściwego dla rozwodu i separacji prawnej (Dz.U. 2010, L 343, s. 10, zwane dalej „rozporządzeniem »Rzym III«”). Zgodnie z art. 1 ust. 1 kryterium ich stosowania to kryterium „powiązania z prawem różnych państw” [we francuskim oryginale opinii „situations comportant [ou impliquant, dans le règlement Rome III] un conflit de lois”]. W niemieckiej wersji językowej tych artykułów posłużono się pojęciem „Verbindung zum Recht verschiedener Staaten”, czyli pojęciem związku z prawem różnych państw.

( 19 ) Zobacz wyrok z dnia 7 maja 2020 r., Parking i Interplastics (C‑267/19 i C‑323/19, EU:C:2020:351, pkt 35).

( 20 ) Zobacz m.in. wyrok z dnia 1 marca 2005 r., Owusu (C‑281/02, EU:C:2005:120, pkt 25).

( 21 ) Zobacz wyrok z dnia 17 listopada 2011 r., Hypoteční banka (C‑327/10, EU:C:2011:745, pkt 29).

( 22 ) Zobacz wyroki: z dnia 25 lutego 2021 r., Markt24 (C‑804/19, EU:C:2021:134, pkt 32); z dnia 8 września 2022 r., IRnova (C‑399/21, EU:C:2022:648, pkt 27).

( 23 ) Zobacz w przedmiocie celów wspomnianego rozporządzenia art. 3 ust. 2 TUE i art. 67 TFUE.

( 24 ) Zgodnie z motywem 26 rozporządzenia nr 1215/2012 „orzeczenie wydane przez sądy państwa członkowskiego powinno być traktowane tak, jak gdyby zostało wydane w wezwanym państwie członkowskim”.

( 25 ) Zobacz pkt 22 niniejszej opinii.

( 26 ) Wyróżnienie własne. Zobacz także motywy 3 i 5 rozporządzenia nr 1215/2012.

( 27 ) Zobacz B. Audit i L. Avout, Droit international privé, 9e éd., Paris, Librairie générale de droit et de jurisprudence, 2022, pkt 625 (s. 539 i 540), pkt 628 (s. 544). Zobacz również H. Gaudemet-Talloni M.-E. Ancel, Compétence et exécution des jugements en Europe, Règlements 44/2001 et 1215/2012, Conventions de Bruxelles (1968) et de Lugano (1998 et 2007), 6e éd., Paris, Librairie générale de droit et de jurisprudence, collection „Droit des affaires”, 2018, pkt 82 (s. 117), pkt 141 (s. 189). Zobacz, w przedmiocie konieczności wyjaśnienia tego warunku, badanie przeprowadzone dla Komisji przez Milieu SRL, zatytułowane „Study to support the preparation of a report on the application of Regulation (EU) no 1215/2012 on jurisdiction and the recognition and enforcement of judgments in civil and commercial matters (Brussels Ia Regulation)”, zwane dalej „badaniem dla Komisji”, styczeń 2023, s. 14, 54–59, 263, 264. Tytułem uzupełnienia zob. analizę zatytułowaną „Regulation Brussels Ia: a standard for free circulation of judgments and mutual trust in the European Union”, która jest szczegółową analizą praktyk krajowych na dzień 31 lipca 2022 r. we wszystkich obecnych państwach członkowskich i w Zjednoczonym Królestwie w zakresie stosowania art. 25 rozporządzenia nr 1215/2012, przeprowadzoną na podstawie tych samych pytań, co badanie dla Komisji (pytania nr 41–49) przez Internationaal Juridisch Instituut w ramach finansowanego przez Komisję projektu JUDGTRUST, s. 34–38, 163–176.

( 28 ) Zobacz P. Mankowski, „Article 25 Brüssel Ia-VO”, w: T. Rauscher, S. Leible, Europäisches Zivilprozess- und Kollisionsrecht: EuZPR/EuIPR: Kommentar. Band I, Brüssel Ia-Verordnung, 5. Aufl., Köln, Otto Schmidt, 2021, zwłaszcza pkt 32, 35; R. Hausmann, Gerichtsstands-und Schiedsvereinbarungen, w: C. Reithmann, D. Martiny, Internationales Vertragsrecht, 9. Aufl., Köln, Otto Schmidt, 2022, pkt 7.19 i nast.; H. Dörner, Artikel 25 [Zulässigkeit und Form von Gerichtsstandsvereinbarungen], w: I. Saenger, Zivilprozessordnung: Familienverfahren, Gerichtsverfassung, Europäisches Verfahrensrecht: Handkommentar, 9. Aufl., Baden-Baden, Nomos, 2021, zwłaszcza pkt 6. Na rzecz stanowiska przeciwnego zob. H. Staudinger, Gerichtsstands- und Schiedsvereinbarungen, w: Internationale Zuständigkeit für Vertragsklagen; Gerichtsstands- und Schiedsvereinbarungen, Berlin, De Gruyter, 2011, pkt 241; R. Geimer, Artikel 25 EuGVVO, w: R. Zöller, Zivilprozessordnung, 33. Aufl., Köln, Otto Schmidt, 2020, pkt 3.

( 29 ) Zobacz M. Brosch, L.-M. Kahl, Article 25, w: M. Requejo Isidro, Brussels I bis: A Commentary on Regulation (EU) no 1215/2012, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2022, s. 344–374, zwłaszcza pkt 25.03, oraz, na rzecz stanowiska przeciwnego, U. Magnus, Article 25, w: U. Magnus, P. Mankowski, European Commentaries on Private International Law, Brussels Ibis Regulation, 2nd ed., Köln, Otto Schmidt, 2023, s. 579–642, w szczególności pkt 25 (s. 599).

( 30 ) Zobacz sprawozdanie P. Schlossera na temat konwencji z dnia 9 października 1978 r. w sprawie przystąpienia Królestwa Danii, Irlandii i Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej do konwencji o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych oraz do protokołu dotyczącego wykładni tej konwencji przez Trybunał [tłumaczenie nieoficjalne] (Dz.U. 1979, C 59, s. 71), pkt 174; P. Gothot, D. Holleaux, La Convention de Bruxelles du 27 septembre 1968: compétence judiciaire et effets des jugements dans la CEE, Paris, Jupiter, 1985, pkt 167 (s. 99); H. Gaudemet-Tallon, M.-E. Ancel, op.cit., pkt 141 (s. 189); w drodze rozszerzenia, D. Sindres, Compétence judiciaire, reconnaissance et exécution des décisions en matière civile et commerciale – Compétence – Règles ordinaires de compétence – Dispositions générales – Article 4 du règlement (UE) no 1215/2012, JurisClasseur Droit international, Paris, LexisNexis, 2 novembre 2021, fascicule 584–125, pkt 27; B. Audit, L. d’Avout, op.cit., pkt 675 (s. 587, 588). Na rzecz stanowiska przeciwnego zob. sprawozdanie M.P. Jenarda na temat konwencji brukselskiej (Dz.U. 1979, C 59, s. 1), s. 38; G. Droz, Compétence judiciaire et effets des jugements dans le Marché commun (Étude de la Convention de Bruxelles du 27 septembre 1968), Paris, Dalloz, 1972, pkt 207 (s. 129, 130); J.-P. Beraudo, M.-J. Beraudo, Convention de Bruxelles / Conventions de Lugano. Règlement (CE) no 44/2001 / Règlement (UE) no 1215/2012 – Généralités et champs d’application, JurisClasseur procédure civile, Paris, LexisNexis, 24 mars 2023, fascicule 2100‑15, pkt 46.

( 31 ) Według mojej wiedzy do stwierdzenia istnienia sytuacji międzynarodowej brane są pod uwagę różne elementy, jak wynika w szczególności z następujących rozstrzygnięć: w Niemczech, na gruncie Konwencji o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, sporządzonej w Lugano w dniu 16 września 1988 r. (Dz.U. 1988, L 319, s. 9), wyrok Bundesgerichtshof (federalnego trybunału sprawiedliwości, Niemcy) z dnia 23 lipca 1998 r. (II ZR 286/97); we Francji wyroki Cour de cassation (sądu kasacyjnego, Francja), pierwsza izba cywilna, z dnia 4 października 2005 r. (nr 02‑12.959), z dnia 30 września 2020 r. (nr 19‑15.626); we Włoszech wyroki Corte suprema di cassazione (sądu kasacyjnego, Włochy), izby połączone, z dnia 30 grudnia 1998 r. (nr 12907); z dnia 14 lutego 2011 r. (nr 3568, pkt 5.2); z dnia 10 maja 2019 r. (nr 12585, pkt 5); a także w Portugalii wyroki Supremo Tribunal de Justiça (sądu najwyższego, Portugalia) z dnia 26 stycznia 2016 r. (540/14.4TVLSB.S1) i z dnia 4 lutego 2016 r. (536/14.6TVLSB.L1.S1). Na rzecz przeciwnego podejścia wydano następujące orzeczenia: w Austrii postanowienia Oberster Gerichtshof (sądu najwyższego, Austria) z dnia 5 czerwca 2007 r. (10 Ob 40/07s), z dnia 29 czerwca 2020 r. (2 Ob 104/19m, pkt 2), a także w Niderlandach wyrok Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden (sądu apelacyjnego w Arnhem-Leeuwarden, Niderlandy) z dnia 27 października 2015 r. (200.157.017/01, pkt 3.10 i 3.12), orzeczenie rechtbank Rotterdam (sądu rejonowego w Rotterdamie, Niderlandy) z dnia 1 kwietnia 2016 r. (4080627 CV EXPL 15‑3441, pkt 3.4). Zobacz jednak odmienne orzeczenie rechtbank Amsterdam (sądu rejonowego w Amsterdamie, Niderlandy) z dnia 11 kwietnia 2019 r. (7342297 CV EXPL 18‑25262, pkt 9–11). Hoge Raad der Nederlanden (sąd najwyższy Niderlandów) nie wydał żadnego orzeczenia.

( 32 ) Zobacz w tym względzie L. Stark, L’internationalité en droit international privé, praca doktorska broniona w dniu 28 listopada 2020 r., s. 27, 28.

( 33 ) Zobacz wyroki: z dnia 24 czerwca 1986 r., Anterist (22/85, EU:C:1986:255, pkt 13); z dnia 8 marca 2018 r., Saey Home & Garden (C‑64/17, EU:C:2018:173, pkt 24).

( 34 ) Zobacz w tym względzie L. Stark, op.cit., s. 261, a także podobnie D. Sindres, op.cit., pkt 27.

( 35 ) Zobacz rozporządzenia Rzym I, II i III.

( 36 ) Zobacz w tym względzie F. Mailhé, Convention attributive de juridiction, w: Espace judiciaire européen, Arrêts de la CJUE et commentaires, Bruxelles, Bruylant, 2020, s. 476–480, w szczególności pkt 571 (s. 478), zgodnie z którym „»wymienność« sądów państw członkowskich odnosi się tylko do stosunków prawnych, które ze względu na występowanie elementów zagranicznych same w sobie nie są już objęte wyłączną jurysdykcją sądów jednego państwa członkowskiego”.

( 37 ) Zobacz pkt 29 niniejszej opinii.

( 38 ) Zobacz U. Magnus, op.cit., pkt 25 (s. 599).

( 39 ) W przedmiocie podnoszonego przez Komisję znaczenia szerokiej wykładni art. 25 rozporządzenia nr 1215/2012 w celu zastosowania tej normy jednolitej, zob. U. Magnus, op.cit., pkt 25, 26 (s. 599, 600). Zobacz w odniesieniu do stosowania prawa krajowego i umów międzynarodowych, ograniczonego do umów wyboru jurysdykcji dotyczących sądów państwa trzeciego, F. Mailhé, op.cit., pkt 571 (s. 477), przy czym komentarz ten opiera się na założeniu, że przesłanka międzynarodowego charakteru klauzuli dotyczącej wyboru jurysdykcji jest spełniona (zob. pkt 571, s. 478). Zobacz także H. Gaudemet-Tallon i M.‑E. Ancel, op.cit., pkt 139 (s. 185, 186). Zobacz także, w celu przypomnienia argumentu dotyczącego znaczenia tego zagadnienia, badanie dla Komisji, s. 263 i 264.

( 40 ) Zobacz pkt 27 niniejszej opinii.

( 41 ) Zobacz pkt 36 niniejszej opinii.

( 42 ) Zobacz pkt 33 niniejszej opinii. Zobacz także, w odniesieniu do kontroli ewentualnego nadużycia prawa, P. Mankowski, op.cit., pkt 35; F. Stein, M. Jonas, Artikel 25, w: Kommentar zur Zivilprozessordnung, Band 12 EuGVVO, 23. Aufl., Tübingen, Mohr Siebeck, 2022, pkt 23.

( 43 ) W przedmiocie specyfiki klauzul w dziedzinie bankowości zob. H. Gaudemet-Tallon, Conflit de juridiction – Contrat de prêt – Clause attributive de juridiction – Validité – Conditions, Journal du droit international (Clunet), Paris, LexisNexis, no 3, s. 734–743, w szczególności s. 739, 740. Zobacz także C. Kleiner, L’élection du for en matière bancaire et financière: entre clauses asymétriques, clauses modèles et quasi-réglementaires, w: Les clauses attributives de compétence internationale: de la prévisibilité au désordre, actes du colloque du 21 novembre 2019 au Centre de recherche en droit international privé et du commerce international (CRDI), sous la direction de M. Laazouzi, Paris, éditions Panthéon-Assas, 2021, s. 47–73, w szczególności s. 48–55.

( 44 ) Zobacz pkt 13 niniejszej opinii.

( 45 ) Zobacz wyroki: z dnia 1 marca 2005 r., Owusu (C‑281/02, EU:C:2005:120, pkt 26); z dnia 17 listopada 2011 r., Hypoteční banka (C‑327/10, EU:C:2011:745, pkt 30); z dnia 8 września 2022 r., IRnova (C‑399/21, EU:C:2022:648, pkt 28).

( 46 ) Zobacz wyroki: z dnia 1 marca 2005 r., Owusu (C‑281/02, EU:C:2005:120, pkt 26); z dnia 8 września 2022 r., IRnova (C‑399/21, EU:C:2022:648, pkt 26, 31).

( 47 ) Zobacz wyrok z dnia 17 listopada 2011 r., Hypoteční banka (C‑327/10, EU:C:2011:745, pkt 34). Warto je porównać z wyrokami z dnia 7 maja 2020 r., Parking i Interplastics (C‑267/19 i C‑323/19, EU:C:2020:351, pkt 33); z dnia 3 czerwca 2021 r., Generalno konsulstvo na Republika Bulgaria (C‑280/20, EU:C:2021:443, pkt 30–37), w których przyjęto, że przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu rozpatrującego sprawę.

( 48 ) Zobacz G. Droz, Synthesis of the Discussions of 11 and 12 March 1991, Civil jurisdiction and judgements in Europe, Proceedings of the Colloquium on the Interpretation of the Brussels Convention by the Court of Justice Considered in the Context of the European Judicial Area, Luxembourg, 11 and 12 March 1991, Butterworths, Londres, 1992, s. 253–271, w szczególności s. 263. Zobacz także H. Gaudemet-Tallon i M.E. Ancel, op.cit., pkt 142 (s. 190).

( 49 ) Zobacz podobnie wyrok z dnia 17 listopada 2011 r., Hypoteční banka (C‑327/10, EU:C:2011:745, pkt 31).

( 50 ) W przedmiocie przypomnienia dyskusji doktryny dotyczących tego artykułu zob. L. Stark, op.cit., s. 137.

( 51 ) Zobacz U. Magnus, op.cit., pkt 26 (s. 599), pkt 40 (s. 606), a także A.-L. Calvo Caravaca i J. Carrascosa González, Tratado de derecho internacional privado, vol. II, Valencia, Tirant lo Blanch, 2020, s. 2538. W przedmiocie stanowiska przeciwnego, zob. S. Francq, La refonte du Règlement Bruxelles I: champ d’application et compétence, Revue de droit commercial belge, 2013, s. 307–333, w szczególności s. 319 i przypis 70.

( 52 ) Zobacz w tym względzie analiza L. Starka, op.cit., w szczególności s. 47–49.

( 53 ) Zobacz także art. 14 ust. 2 rozporządzenia Rzym II.

( 54 ) Konwencja zawarta w załączniku I do decyzji Rady 2009/397/WE z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie podpisania w imieniu Wspólnoty Europejskiej Konwencji o umowach dotyczących właściwości sądu (Dz.U. 2009, L 133, s. 1), zatwierdzona decyzją Rady 2014/887/UE z dnia 4 grudnia 2014 r. w sprawie zatwierdzenia w imieniu Unii Europejskiej Konwencji haskiej z dnia 30 czerwca 2005 r. o umowach dotyczących właściwości sądu (Dz.U. 2014, L 353, s. 5), która weszła w życie w dniu 1 października 2015 r. w państwach członkowskich, z wyjątkiem Królestwa Danii (1 września 2018 r.) (zwana dalej „konwencją haską z 2005 r.”), dostępna pod następującym adresem internetowym: https://www.hcch.net/fr/instruments/conventions/full-text/?cid=98. Artykuł 1 ust. 1 konwencji haskiej z 2005 r. stanowi, że konwencję tę stosuje się w sprawach międzynarodowych do umów w sprawach cywilnych lub handlowych, które dotyczą wyłącznej właściwości sądu. Jeśli chodzi o związek pomiędzy rozporządzeniem nr 1215/2012 a rzeczoną konwencją, zob. U. Magnus, op.cit., pkt 10 (s. 590–592).

( 55 ) Zobacz, w przedmiocie koordynacji między oboma aktami, wyrok z dnia 27 kwietnia 2023 r., A1 i A2 (Ubezpieczenie rekreacyjnej jednostki pływającej) (C‑352/21, EU:C:2023:344, pkt 46).

( 56 ) Zobacz w tym względzie pkt 38 niniejszej opinii. Zobacz w przedmiocie opisu różnych możliwych kryteriów L. Stark, op.cit., s. 33, 34. Zobacz tytułem przykładu elementy zagraniczne, o które w trzecim pytaniu prejudycjalnym Supremo Tribunal de Justiça (sąd najwyższy) zapytał Trybunał w sprawie, w której wydano postanowienie prezesa Trybunału z dnia 10 marca 2017 r., Sociedade Metropolitana de Desenvolvimento (C‑136/16, niepublikowane, EU:C:2017:237), wykreślonej z rejestru Trybunału, a także analiza C. Kleiner, op.cit., s. 59–61. Zobacz także w przedmiocie harmonizacji wykładni rozporządzeń nr 1896/2006 i 1215/2012 wyrok z dnia 7 maja 2020 r., Parking i Interplastics (C‑267/19 i C‑323/19, EU:C:2020:351, pkt 34, 35).

( 57 ) Zobacz podobnie wyrok z dnia 14 listopada 2013 r., Maletic (C‑478/12, EU:C:2013:735, pkt 25–29). Zobacz także analiza tego wyroku dokonana przez L. Starka, op.cit., w szczególności s. 32, 33. Zobacz także B. Audit i L. Avut, op.cit., s. 586–596, w szczególności pkt 675 (s. 588) i przypis 258. Zobacz ponadto syntezę kryteriów przyjętych przez niektóre sądy, przedstawioną w badaniu dla Komisji, s. 58–59.

( 58 ) Zdaniem L. Starka, op.cit., s. 385, określenie momentu oceny charakteru międzynarodowego jest „fundamentalne”. Zobacz w tym względzie wyjaśnienia zawarte w art. 3 ust. 3 rozporządzeń nr 1896/2006 i nr 861/2007.

( 59 ) Pragnę uściślić, że ze sprawy C‑136/16, przywołanej w przypisie 56 niniejszej opinii (wykreślonej z rejestru Trybunału), wynika, iż w tej dziedzinie może pojawić się inne pytanie. Chodzi o kwestię, czy możliwe jest odejście od stosowania klauzuli prorogacyjnej. We wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sąd odsyłający rozważał przypadek, w którym wybór sądu państwa członkowskiego innego niż państwo, którego strony są obywatelami, powoduje poważne niedogodności dla jednej z nich, a przy tym takiego wyboru nie uzasadnia żaden interes drugiej strony.

( 60 ) Zobacz tytułem przykładu wyrok z dnia 30 września 2021 r., Commerzbank (C‑296/20, EU:C:2021:784, pkt 39, 59).

( 61 ) Jest tak również w przypadku rozporządzenia nr 650/2012 (art. 5) i rozporządzenia 2016/1103 (art. 7) oraz konwencji haskiej z 2005 r. (art. 1). W przedmiocie braku konsensusu w trakcie negocjacji tej konwencji zob. M.-E. Ancel, L’internationalité à la lumière de la convention d’electio fori, Le monde du droit: écrits rédigés en l’honneur de Jacques Foyer, Economica, Paris, 2008, s. 21–47, w szczególności s. 36, a w odniesieniu do braku uwag do tej kwestii, H. Van Loon, Quelques aspects de la mondialisation dans le domaine des conflits de juridictions, Droit international privé: travaux du Comité français de droit international privé, 17e année, 2004–2006, Paris, éditions A. Pedone, 2008, s. 227–253. Natomiast w odniesieniu do rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (Dz.U. 2009, L 7, s. 1; sprostowania: Dz.U. 2011, L 131, s. 26; Dz.U. 2013, L 8, s. 19; Dz.U. 2013, L 281, s. 29), zob. art. 4 ust. 1 akapity pierwszy i drugi, który przewiduje, że warunki wyznaczenia sądu właściwego muszą być spełnione w momencie zawierania umowy dotyczącej wyboru sądu lub w momencie wytoczenia powództwa.

( 62 ) Dyskusje na ten temat są podobne do dyskusji dotyczących wymogu miejsca zamieszkania, o którym mowa w artykułach poprzedzających art. 25 rozporządzenia nr 1215/2012. Zobacz w tym względzie G. Droz, Synthesis of the Discussions of 11 and 12 March 1991, op.cit. (zob. przypis 48 niniejszej opinii), w szczególności s. 262; H. Gaudemet-Tallon i M.‑E. Ancel, op.cit., pkt 136 (s. 181, 182).

( 63 ) Zobacz H. Gaudemet-Tallon, M.-E. Ancel, op.cit., pkt 143 (s. 191); C. Kleiner, op.cit., s. 61; S. Henriques, Os Pactos de Jurisdição, no Regulamento (CE) no 44 de 2001, Coimbra, Coimbra Editora, 2006, s. 60, 61; F.A. Ferreira Pinto, Contractos de swap concluídos entre entidades com sede em território nacional – jurisdição e lei aplicável, w: J. Lobo Moutinho, S. Henrique, E. Vaz de Sequeira, P. Garcia Marques, Homenagem ao Professor Doutor Germano Marques da Silva, vol. I, Lisboa, Universidade Católica Editora, s. 799–824, w szczególności s. 805.

( 64 ) Zobacz, w przedmiocie stanowiska na rzecz tego kryterium, R. Hausmann, op.cit., pkt 7.23 § 7; A-L. Calvo Caravaca, J. Carrascosa González, Tratado de Derecho internacional privado, vol. I, op.cit., s. 122 i nast. (zdaniem tych autorów należy brać pod uwagę brak elementu „międzynarodowego” po zawarciu umowy).

( 65 ) Zobacz podobnie wyrok z dnia 24 czerwca 1986 r., Anterist (22/85, EU:C:1986:255, pkt 14).

( 66 ) Zobacz motyw 3 rozporządzenia nr 1215/2012; wyrok z dnia 10 marca 1992 r., Powell Duffryn (C‑214/89, EU:C:1992:115, pkt 20). W związku z tym, jeżeli sytuacja międzynarodowa stała się w trakcie sporu sytuacją wewnętrzną, klauzula wywołuje skutki prawne.

( 67 ) Zobacz podobnie motyw 15 rozporządzenia nr 1215/2012, zgodnie z którym „ze względu na […] autonomię stron uzasadnione jest inne kryterium powiązania” niż łącznik miejsca zamieszkania pozwanego; a także E. Treppoz, L’imprévisibilité du juge élu, w: Les clauses attributives de compétence internationale: de la prévisibilité au désordre, op.cit., s. 91–105, w szczególności pkt 1 i przypis 1. Zobacz jednak wyrok z dnia 24 października 2018 r., Apple Sales International i in. (C‑595/17, EU:C:2018:854, pkt 34).

( 68 ) Mój osąd opiera się w tym zakresie na następujących najdokładniejszych orzeczeniach, jakie byłem w stanie znaleźć: wyrok Cour de cassation (sądu kasacyjnego, Francja) z dnia 4 października 2005 r. (nr 02‑12.959) oraz postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach (Polska) z dnia 21 stycznia 2016 r. (V ACz 52/16). Jednakże za badaniem według stanu na dzień wniesienia powództwa opowiedziały się następujące sądy: w Niemczech postanowienie Oberlandesgericht München (wyższego sądu krajowego w Monachium, Niemcy) z dnia 31 marca 1987 r. (6 W 788/87); w Austrii postanowienie Oberster Gerichtshof (sądu najwyższego) z dnia 5 czerwca 2007 r. (10 Ob 40/07s), w następstwie którego została ustanowiona zasada prawna Rechtssatz; we Włoszech wyrok Corte suprema di cassazione (sądu kasacyjnego), izby połączone, z dnia 4 marca 2019 r. (nr 6280), zgodnie z zasadą perpetuatio jurisdictionis w prawie krajowym.

( 69 ) Co do odmiennego stanowiska zob. L. Stark, op.cit., s. 394. Gdyby faworyzować aspekt proceduralny klauzuli, należałoby zastanowić się nad przyjęciem podejścia zastosowanego w wyroku z dnia 13 listopada 1979 r., Sanicentral (25/79, EU:C:1979:255, pkt 6, 7, dotyczące wykładni przepisów przejściowych konwencji brukselskiej), na którym opierają się analizy i orzeczenia wskazane w przypisach 64 i 68 do niniejszej opinii, a także w wyroku z dnia 24 listopada 2022 r., Tilman (C‑358/21, EU:C:2022:923, pkt 30, dotyczący stosowania w czasie konwencji Lugano II do Zjednoczonego Królestwa). Ze względu bowiem na przedmiot tych orzeczeń ich zakres można ograniczyć do wykładni przepisów dotyczących stosowania prawa Unii w czasie.

( 70 ) Zobacz w odniesieniu do rozważań doktrynalnych w tym względzie M.E. Ancel, op.cit., w szczególności pkt 18 in fine (s. 36); a także L. Stark, op.cit., w szczególności s. 393–396.

( 71 ) Zobacz H. Gaudemet-Tallon i M.E. Ancel, op.cit., pkt 143 (s. 191), z odniesieniem w przypisie 67 do P. Gothot i D. Holleaux, op.cit., pkt 168 (s. 100).

( 72 ) Zobacz w odniesieniu do wymogu precyzyjności wyrok z dnia 16 marca 1999 r., Castelletti (C‑159/97, EU:C:1999:142, pkt 48) i orzecznictwo przytoczone w przypisie 15 niniejszej opinii. Zobacz także, tytułem przykładu, C. Kleiner, op.cit., s. 61, której zdaniem istotnym kryterium może być zdarzenie przyszłe, takie jak miejsce wykonania zobowiązania, które nie zostało wykonane. Zobacz w przedmiocie krytyki tego rozwiązania L. Stark, op.cit., s. 393.

( 73 ) Takie rozwiązanie mogłoby stanowić odpowiedź na zastrzeżenia wyrażone przez R. Geimera, EuGVVO Artykuł 25, w: R. Geimer, R.A. Schütze, Europäisches Zivilverfahrensrecht, 4. Aufl., München, C.H. Beck, 2020, w szczególności pkt 39.