–

w imieniu Porr Bau GmbH – M. Walcher, Rechtsanwalt,

–

w imieniu rządu austriackiego – F. Boldog, A. Kögl, A. Posch, J. Schmoll i E. Wolfslehner, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – S. Bourgois, C. Hermes i M. Ioan, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 6 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy (Dz.U. 2008, L 312, s. 3).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy spółką Porr Bau GmbH (zwaną dalej „Porr Bau”) a Bezirkshauptmannschaft Graz‑Umgebung (organem administracyjnym okręgu Graz‑Umgebung) w przedmiocie dokonanego przez ten organ stwierdzenia, że materiał z urobku rozprowadzony na użytkach rolnych stanowi odpad.

3

Dyrektywa Rady 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów (Dz.U. 1975, L 194, s. 39), zmieniona dyrektywą Rady 91/156/EWG z dnia 18 marca 1991 r. (Dz.U. 1991, L 78, s. 32) (zwana dalej „dyrektywą 75/442”) za zasadniczy cel miała zgodnie ze swym motywem trzecim ochronę zdrowia ludzi i środowiska przed szkodliwymi skutkami spowodowanymi zbieraniem, transportem, unieszkodliwianiem, magazynowaniem i składowaniem odpadów. Dyrektywa 75/442 została uchylona i zastąpiona dyrektywą 2006/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie odpadów (Dz.U. 2006, L 114, s. 9), która z kolei została uchylona i zastąpiona dyrektywą 2008/98.

4

Motywy 6, 8, 11, 22 i 29 dyrektywy 2008/98 brzmią następująco:

[…]

[…]

[…]

[…]

5

Rozdział I tej dyrektywy, zatytułowany „Przedmiot, zakres i definicje”, obejmuje artykuły 1–7.

6

Artykuł 1 wspomnianej dyrektywy ma następujące brzmienie:

„Niniejsza dyrektywa ustanawia środki służące ochronie środowiska i zdrowia ludzkiego poprzez zapobieganie i zmniejszanie negatywnego wpływu wynikającego z wytwarzania odpadów i gospodarowania nimi oraz przez zmniejszenie ogólnych skutków użytkowania zasobów i poprawę efektywności takiego użytkowania”.

7

Artykuł 3 tej samej dyrektywy, zatytułowany „Definicje”, przewiduje:

„Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

[…]

[…]

[…]”.

8

Artykuł 4 dyrektywy 2008/98, zatytułowany „Hierarchia postępowania z odpadami”, brzmi następująco:

„1.   Następująca hierarchia postępowania z odpadami ma zastosowanie jako kolejność priorytetów w przepisach prawa i polityce dotyczących zapobiegania powstawaniu odpadów oraz gospodarowania odpadami:

2.   Stosując hierarchię postępowania z odpadami, o której mowa w ust. 1, państwa członkowskie podejmują środki sprzyjające rozwiązaniom, które dają najlepszy dla środowiska wynik całkowity.

[…]”.

9

Artykuł 5 tej dyrektywy, zatytułowany „Produkty uboczne”, stanowi w ust. 1:

„Substancja lub przedmiot powstające w wyniku procesu produkcyjnego, którego podstawowym celem nie jest ich produkowanie, mogą być uznane za produkt uboczny, a nie za odpady, o których mowa w art. 3 pkt 1, wyłącznie jeżeli spełnione są następujące warunki:

10

Zgodnie z art. 6 wspomnianej dyrektywy, zatytułowanym „Utrata statusu odpadu”:

„1.   Niektóre określone rodzaje odpadów przestają być odpadami w rozumieniu art. 3 pkt 1, gdy zostały poddane procesowi odzysku, w tym recyklingu, i spełniają ścisłe kryteria, opracowane zgodnie z następującymi warunkami:

W koniecznych przypadkach kryteria obejmują wartości dopuszczalne zanieczyszczeń i uwzględniają jakiekolwiek potencjalne niekorzystne oddziaływanie substancji lub przedmiotu na środowisko naturalne.

[…]

4.   W przypadkach gdy nie ustalono kryteriów na szczeblu wspólnotowym w ramach procedury, o której mowa w ust. 1 [i 2], państwa członkowskie mogą decydować odrębnie w każdym przypadku, czy dany odpad przestał być odpadem, z uwzględnieniem odnośnego orzecznictwa […]”.

11

Artykuł 11 tej dyrektywy, zatytułowany „Ponowne wykorzystanie i recykling”, przewiduje w ust. 2:

„Aby dostosować się do celów niniejszej dyrektywy oraz przybliżyć do celu, jakim jest europejskie społeczeństwo recyklingu o wysokiej wydajności zasobów, państwa członkowskie przyjmują wszelkie niezbędne środki służące realizacji następujących celów:

[…]

12

Wśród procesów odzysku wymienionych w załączniku II do dyrektywy 2008/98 znajduje się między innymi „[rozprowadzanie] na powierzchni ziemi przynosząc[e] korzyści w rolnictwie lub poprawę stanu środowiska”.

13

Paragraf 2 ust. 1 Abfallwirtschaftsgesetz 2002 (federalnej ustawy o gospodarowaniu odpadami z 2002 r.) przewiduje:

„Odpady w rozumieniu niniejszej ustawy federalnej to rzeczy ruchome

14

Zgodnie z § 5 ust. 1 tej ustawy:

„O ile rozporządzenie, o którym mowa w § 5 ust. 2, lub rozporządzenie, o którym mowa w art. 6 ust. 2 dyrektywy 2008/98/WE w sprawie odpadów, nie stanowią inaczej, surówce wtórne uznaje się za odpady, dopóki one same lub substancje bezpośrednio z nich uzyskane nie zostaną wykorzystane jako substytut surowców lub produktów wytworzonych z surowców pierwotnych. W przypadku przygotowania do ponownego użycia w rozumieniu § 2 ust. 5 pkt 6 utrata statusu odpadu następuje wraz z zakończeniem tego procesu odzysku”.

15

Szereg rolników zwróciło się do Porr Bau w celu uzyskania od niego urobku do rekultywacji gruntów lub poprawy stanu użytków rolnych. W owym momencie nie było pewne, czy przedsiębiorstwo to będzie w stanie zrealizować ich zamówienie. Skłoniło to Porr Bau do dokonania następnie wyboru odpowiedniego projektu budowlanego i wydobycia tego urobku. Spółka ta dostarczyła wówczas zamówiony materiał, a mianowicie niezanieczyszczony materiał z urobku klasy jakości A 1, która zgodnie z prawem austriackim jest najwyższą klasą jakości w przypadku urobku ziemnego. Zgodnie z tym prawem korzystanie z takiego materiału jest odpowiednie dla takiego zagospodarowania terenu i zgodne z prawem.

16

W dniu 4 maja 2018 r. Porr Bau złożył do organu administracyjnego okręgu Graz‑Umgebung wniosek o stwierdzenie, że dostarczony przez niego materiał z urobku nie stanowi odpadu, a pomocniczo – że planowane zamierzone prace nie stanowią działalności podlegającej obowiązkowi opłaty za zanieczyszczenie terenu.

17

Decyzją z dnia 14 września 2020 r. organ ten stwierdził, że rzeczony materiał stanowi odpady w rozumieniu § 2 ust. 1 federalnej ustawy o gospodarowaniu odpadami z 2002 r. i że nie utracił on statusu odpadu głównie z tego powodu, że nie zostały spełnione formalne kryteria przewidziane w federalnym planie gospodarowania odpadami.

18

Landesverwaltungsgericht Steiermark (regionalny sąd administracyjny Styrii, Austria), rozpatrujący skargę Porr Bau od tej decyzji, ma wątpliwości, czy przedmiotowy materiał z urobku należy zakwalifikować jako „odpady” w rozumieniu dyrektywy 2008/98. Ponadto sąd ten zauważa, że w tym przypadku będzie musiał zbadać, czy nastąpiła utrata statusu odpadu.

19

Wspomniany sąd podkreśla, że materiał ten został poddany sprawdzeniu, w związku z czym może być bezpośrednio wykorzystywany. Wskazuje on, że w niniejszym przypadku materiał został wykorzystany do celów poprawy struktury rolnej, że istniało zapotrzebowanie na materiał, że zostały spełnione wymogi techniczne oraz że ponadto nie wystąpiły szkodliwe skutki dla środowiska lub zdrowia. Ponadto takie podejście ma na celu zapobieganie powstawaniu odpadów i zastąpienie surowców pierwotnych takim materiałem.

20

Sąd odsyłający wskazuje, że zgodnie z prawem austriackim jedynie dwa rodzaje działalności powodują utratę statusu odpadu, a mianowicie, po pierwsze, przygotowanie do ponownego użycia poprzez sprawdzenie, oczyszczenie lub naprawę, a po drugie, faktyczne wykorzystanie danych materiałów w celu zastąpienia surowców pierwotnych. Jeśli chodzi o materiał z urobku, obowiązujące kryteria są bardziej restrykcyjne, ponieważ przygotowanie do ponownego użycia nie powoduje utraty przezeń statusu odpadu. Sąd ten uważa, że zgodnie z obecnie obowiązującym w Austrii stanem prawnym i zgodnie z powszechnie przyjętą wykładnią utrata statusu odpadu jest więc ograniczona w sposób sprzeczny z prawem Unii.

21

Chociaż przedmiotowy materiał z urobku należy do najwyższej klasy jakości i jest odpowiedni pod względem technicznym i prawnym do poprawy stanu rozpatrywanych użytków rolnych, interpretowane ściśle formalne kryteria przewidziane w federalnym planie gospodarowania odpadami mogą stanowić przeszkodę dla utraty statusu odpadu przez ten materiał.

22

W ten sposób zdaniem sądu odsyłającego uniemożliwia się działalność taką jak poprawa stanu użytków rolnych przy użyciu materiału z urobku, co służy zastąpieniu surowców pierwotnych i jest wskazane na mocy hierarchii postępowania z odpadami przewidzianej w dyrektywie 2008/98. Stwarza to zachętę, sprzeczną z celami realizowanymi przez tę dyrektywę, do używania surowców pierwotnych i do umieszczania na składowisku surowców wtórnych, takich jak materiał z urobku, który doskonale nadaje się do odzysku.

23

W tych okolicznościach Landesverwaltungsgericht Steiermark (regionalny sąd administracyjny Styrii, Austria) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

Na wypadek udzielenia odpowiedzi przeczącej na pytanie pierwsze:

W przypadku udzielenia odpowiedzi przeczącej na pytanie pierwsze lub drugie:

24

Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w ramach ustanowionej w art. 267 TFUE procedury współpracy między sądami krajowymi a Trybunałem do tego ostatniego należy udzielenie sądowi krajowemu użytecznej odpowiedzi, która umożliwi mu rozstrzygnięcie zawisłego przed nim sporu. W związku z tym Trybunał powinien w razie potrzeby przeformułować przedłożone mu pytania. Ponadto Trybunał może wziąć pod uwagę przepisy prawa Unii, na które sąd krajowy nie powołał się w swoich pytaniach prejudycjalnych (wyrok z dnia 1 sierpnia 2022 r., UNIQA Asigurări, C‑267/21, EU:C:2022:614, pkt 21 i przytoczone tam orzecznictwo).

25

Do Trybunału należy również udzielenie odpowiedzi na przedstawione pytania w oparciu o przepisy krajowe i ramy faktyczne określone przez sąd odsyłający, który jako jedyny jest właściwy w tym zakresie, oraz dostarczenie temu sądowi wszelkich wskazówek w zakresie wykładni prawa Unii, które mogą umożliwić mu dokonanie oceny zgodności tego uregulowania z przepisami odnośnej dyrektywy (zob. podobnie wyrok z dnia 10 lutego 2022 r., Philips Orăştie,C‑487/20, EU:C:2022:92, pkt 21 i przytoczone tam orzecznictwo).

26

W niniejszej sprawie sąd odsyłający wyraża wątpliwości co do tego, czy materiał z urobku będący przedmiotem postępowania głównego stanowi „odpady” w rozumieniu art. 3 pkt 1 dyrektywy 2008/98. Sąd ten zauważa bowiem, że jednym z przedmiotów zawisłego przed nim sporu jest ustalenie, czy niezanieczyszczony materiał z urobku, należący na podstawie przepisów krajowych do najwyższej klasy jakości, należy zakwalifikować jako „odpady”.

27

Rząd austriacki podnosi, że zgodnie z prawem austriackim jeżeli w trakcie realizacji projektu budowlanego powstaje materiał z urobku lub rozbiórki, głównym celem firmy prowadzącej budowę jest z reguły, by materiał ten nie przeszkadzał w ukończeniu tego przedsięwzięcia, wobec czego jest on usuwany z danej budowy w celu pozbycia się go.

28

Porr Bau uważa, że nie ma to miejsca w niniejszej sprawie, i podnosi, że materiał z urobku będący przedmiotem postępowania głównego może spełniać warunki przewidziane w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2008/98 i zostać tym samym zakwalifikowany jako „produkt uboczny”.

29

Na wypadek gdyby ten materiał należało jednak zakwalifikować jako „odpady”, sąd odsyłający wskazuje, że konieczne będzie wtedy objęcie tego materiału opłatą za zanieczyszczenie terenu oraz zbadanie, czy – a jeśli tak, to w jakim momencie – materiał ten utracił status odpadu.

30

W tym względzie należy stwierdzić, że zgodnie z motywem 11 dyrektywy 2008/98 klasyfikowanie niezanieczyszczonej gleby wydobytej podczas robót ziemnych i innego materiału występującego w stanie naturalnym wykorzystywanych w innych miejscach niż to, w którym zostały one wydobyte, jako odpadu powinno być dokonywane zgodnie z definicją odpadów i przepisami dotyczącymi produktów ubocznych lub zniesienia statusu odpadu zawartymi w tej dyrektywie.

31

W związku z tym aby udzielić sądowi odsyłającemu użytecznej odpowiedzi, należy uznać, że poprzez swoje pytania, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd ten dąży zasadniczo do ustalenia, czy art. 3 pkt 1, art. 5 ust. 1 i art. 6 ust. 1 dyrektywy 2008/98 należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one uregulowaniu krajowemu, zgodnie z którym materiał z urobku, który zgodnie z prawem krajowym należy do najwyższej klasy jakości, musi zostać zaklasyfikowany jako „odpady” nawet w przypadku stwierdzenia z jednej strony, że materiał ten jest objęty pojęciem„produktów ubocznych”, a z drugiej strony, że traci status odpadu dopiero wtedy, gdy zostanie bezpośrednio wykorzystany jako substytut, a jego posiadacz spełnia kryteria formalne, które nie są istotne dla celów ochrony środowiska.

32

Artykuł 3 pkt 1 dyrektywy 2008/98 definiuje pojęcie „odpadu” jako każdą substancję lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się został zobowiązany.

33

W tym względzie Trybunał wielokrotnie orzekał, że zakwalifikowanie jako „odpadu” wynika przede wszystkim z zachowania posiadacza i ze znaczenia wyrażenia „pozbywać się” (wyrok z dnia 14 października 2020 r., Sappi Austria Produktion i Wasserverband „Region Gratkorn‑Gratwein”, C‑629/19, EU:C:2020:824, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo).

34

W odniesieniu do wyrażenia „pozbywać się” z utrwalonego orzecznictwa wynika, że należy je interpretować z uwzględnieniem celu dyrektywy 2008/98, którym zgodnie z motywem 6 tej dyrektywy jest zmniejszenie negatywnych skutków wytwarzania odpadów i gospodarowania nimi dla zdrowia ludzkiego i środowiska, a także w świetle art. 191 ust. 2 TFUE, który stanowi, że polityka Unii w dziedzinie środowiska stawia sobie za cel wysoki poziom ochrony i opiera się w szczególności na zasadach ostrożności i działania zapobiegawczego. Z powyższego wynika, że wyrażenia „pozbywać się”, a zatem i pojęcia „odpadów” w rozumieniu art. 3 pkt 1 dyrektywy 2008/98 nie można interpretować w sposób zawężający (wyrok z dnia 4 lipca 2019 r., Tronex, C‑624/17, EU:C:2019:564, pkt 18 i przytoczone tam orzecznictwo).

35

Dokładniej rzecz ujmując, istnienie „odpadu” w rozumieniu dyrektywy 2008/98 należy zweryfikować w świetle wszystkich okoliczności, z których niektóre mogą stanowić przesłanki świadczące o istnieniu działania, zamiaru lub obowiązku pozbycia się substancji lub przedmiotu w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2008/98 (zob. podobnie wyrok z dnia 14 października 2020 r., Sappi Austria Produktion i Wasserverband Region Gratkorn‑Gratwein, C‑629/19, EU:C:2020:824, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo).

36

Wśród okoliczności, które mogą stanowić wskazówkę występowania takiego działania, znajduje się przypadek, w którym wykorzystywana substancja stanowi pozostałość z produkcji lub konsumpcji, to jest produkt, który nie był zamierzony jako taki i którego ewentualne wykorzystanie musi odbywać się w warunkach zachowania szczególnej ostrożności ze względu na to, że jego skład stanowi zagrożenie dla środowiska (wyrok z dnia 14 października 2020 r., Sappi Austria Produktion i Wasserverband Region Gratkorn‑Gratwein, C‑629/19, EU:C:2020:824, pkt 46, 47 i przytoczone tam orzecznictwo).

37

Ponadto z orzecznictwa Trybunału wynika, że metoda przetwarzania lub sposób wykorzystywania substancji nie przesądzają o uznaniu jej za „odpad” oraz że pojęcie odpadu nie wyklucza substancji i przedmiotów, które mogą zostać ponownie wykorzystane gospodarczo. System nadzoru i gospodarowania ustanowiony dyrektywą 2008/98 ma bowiem na celu objęcie swym zakresem wszystkich substancji i przedmiotów, których właściciel się pozbywa, nawet jeżeli mają one wartość handlową i są gromadzone z powodów handlowych do celów recyklingu, odzysku lub ponownego wykorzystania (wyrok z dnia 14 października 2020 r., Sappi Austria Produktion i Wasserverband Region GratkornGratwein, C‑629/19, EU:C:2020:824, pkt 48 i przytoczone tam orzecznictwo).

38

Ponadto należy zwrócić szczególną uwagę na okoliczność, że dana substancja lub dany przedmiot nie są ich posiadaczowi przydatne lub straciły dla niego przydatność, skutkiem czego ta substancja lub ten przedmiot stanowią obciążenie, którego posiadacz zamierza się pozbyć. Gdy taka sytuacja rzeczywiście ma miejsce, istnieje ryzyko, że posiadacz pozbędzie się danego przedmiotu lub substancji, które do niego należą, w sposób mogący szkodzić środowisku naturalnemu, w szczególności porzucając je, składając je w miejscach do tego nieprzeznaczonych lub unieszkodliwiając je w niekontrolowany sposób. Ta substancja lub ten przedmiot, jeśli wchodzą w zakres pojęcia „odpadów” w rozumieniu dyrektywy 2008/98, podlegają przepisom tej dyrektywy, co oznacza, że odzyskiwania lub unieszkodliwiania tej substancji lub tego przedmiotu należy dokonać bez zagrażania zdrowiu ludzkiemu oraz bez stosowania procesów lub metod, które mogłyby szkodzić środowisku (wyrok z dnia 14 października 2020 r., Sappi Austria Produktion i Wasserverband Region Gratkorn‑Gratwein, C‑629/19, EU:C:2020:824, pkt 49 i przytoczone tam orzecznictwo).

39

W tym względzie stopień prawdopodobieństwa ponownego wykorzystania substancji lub przedmiotu bez wstępnego przetwarzania stanowi istotne kryterium dla oceny, czy są one odpadami w rozumieniu dyrektywy 2008/98. Jeżeli poza zwykłą możliwością ponownego wykorzystania substancji lub przedmiotu istnieje jeszcze korzyść gospodarcza, którą posiadacz może odnieść dzięki temu, prawdopodobieństwo takiego ponownego wykorzystania jest wysokie. W takim przypadku substancja lub przedmiot, o których mowa, nie mogą być traktowane jako obciążenie, którego posiadacz usiłowałby „się pozbyć”, lecz jako rzeczywisty produkt (zob. podobnie wyrok z dnia 14 października 2020 r., Sappi Austria Produktion i Wasserverband Region Gratkorn‑Gratwein, C‑629/19, EU:C:2020:824, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo).

40

W niektórych sytuacjach substancja lub przedmiot powstałe w wyniku procesu wydobycia lub produkcji, którego głównym celem nie było jego wytworzenie, mogą bowiem stanowić nie pozostałość produkcyjną, lecz produkt uboczny, którego posiadacz nie zamierza „pozbyć się” w rozumieniu art. 3 pkt 1 dyrektywy 2008/98, ale który pragnie wykorzystać lub wprowadzić do obrotu w późniejszym procesie – w tym na potrzeby innych przedsiębiorców niż jego producent – na zasadach dla siebie korzystnych, pod warunkiem że jego ponowne wykorzystanie jest nie tylko możliwe, lecz pewne, nie wymaga jakiegokolwiek wstępnego przetwarzania i stanowi kontynuację procesu produkcji (zob. podobnie wyrok z dnia 14 października 2020 r., Sappi Austria Produktion i Wasserverband Region Gratkorn‑Gratwein, C‑629/19, EU:C:2020:824, pkt 51 i przytoczone tam orzecznictwo).

41

Jak orzekł Trybunał, nie jest bowiem w żaden sposób uzasadnione poddanie substancji lub przedmiotów, które posiadacz zamierza wykorzystać lub wprowadzić do obrotu na korzystnych zasadach, niezależnie od jakiejkolwiek czynności odzyskiwania, przepisom dyrektywy 2008/98, które dotyczą zapewnienia, by czynności odzyskiwania i unieszkodliwiania odpadów były wprowadzane w życie bez zagrażania zdrowiu ludzkiemu oraz bez stosowania procesów lub metod, które mogłyby szkodzić środowisku naturalnemu. Niemniej, uwzględniając obowiązek dokonania wykładni rozszerzającej pojęcia „odpadu”, należy uznać, że dotyczy to jedynie sytuacji, w których ponowne wykorzystanie danej substancji lub danego przedmiotu jest nie tylko możliwe, ale i pewne, bez konieczności poddania ich w tym celu uprzedniemu procesowi odzyskiwania odpadów, o którym mowa w załączniku II do dyrektywy 2008/98, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego (zob. podobnie wyrok z dnia 14 października 2020 r., Sappi Austria Produktion i Wasserverband Region Gratkorn‑Gratwein, C‑629/19, EU:C:2020:824, pkt 52 i przytoczone tam orzecznictwo).

42

Z art. 5 ust. 1 dyrektywy 2008/98 wynika bowiem, że „produkt uboczny” jest substancją lub przedmiotem powstającymi w procesie produkcyjnym, którego podstawowym celem nie jest ich produkowanie, spełniającymi określone warunki wymienione w art. 5 ust. 1 lit. a)–d).

43

Jak wynika z tego przepisu, substancja lub przedmiot powstające w wyniku procesu produkcyjnego, którego podstawowym celem nie jest ich produkowanie, mogą być uznane za niebędące „odpadem” w rozumieniu art. 3 pkt 1 tej dyrektywy, lecz za „produkt uboczny”, wyłącznie jeżeli spełnione są następujące warunki. Po pierwsze, dalsze wykorzystywanie danej substancji lub tego przedmiotu jest pewne. Po drugie, dana substancja lub przedmiot mogą być wykorzystywane bezpośrednio bez jakiegokolwiek dalszego przetwarzania innego niż normalna praktyka przemysłowa. Po trzecie, substancja lub przedmiot są produkowane jako integralna część procesu produkcyjnego. Po czwarte, dalsze wykorzystywanie jest zgodne z prawem, tzn. dana substancja lub przedmiot spełniają wszelkie istotne wymagania dla określonego zastosowania w zakresie produktu, ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego, i nie doprowadzi do ogólnych niekorzystnych oddziaływań na środowisko lub zdrowie ludzkie.

44

Substancja lub przedmiot, które stanowią „produkt uboczny” w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2008/98, nie są uważane za odpady objęte zakresem stosowania tej dyrektywy. Tym samym zgodnie z tym przepisem status „produktu ubocznego” i status „odpadu” wzajemnie się wykluczają (zob. podobnie wyrok z dnia 14 października 2020 r., Sappi Austria Produktion i Wasserverband Region Gratkorn‑Gratwein, C‑629/19, EU:C:2020:824, pkt 71).

45

W tym względzie Trybunał uznał, że nie stanowi odpadu w rozumieniu tej dyrektywy koks naftowy wytwarzany celowo bądź będący produktem jednoczesnego wytwarzania innych paliw naftowych w rafinerii ropy naftowej i używany wyłącznie jako paliwo dla zaspokojenia potrzeb energetycznych tej rafinerii oraz innych zakładów przemysłowych. Pod takimi samymi warunkami odpady z hodowli mogą nie być zakwalifikowane jako „odpady”, jeśli używane są jako nawóz gruntowy w ramach zgodnego z prawem rolniczego wykorzystania na wyraźnie określonych terenach i jeśli ich przechowywanie ma miejsce wyłącznie dla potrzeb tego rolniczego wykorzystania (zob. podobnie wyrok z dnia 8 września 2005 r., Komisja/Hiszpania, C‑121/03, EU:C:2005:512, pkt 59, 60 i przytoczone tam orzecznictwo).

46

Do sądu odsyłającego, który jako jedyny jest właściwy do dokonania oceny okoliczności faktycznych zawisłej przed nim sprawy, należy zbadanie, czy w świetle rozważań przypomnianych w pkt 32–39 niniejszego wyroku Porr Bau rzeczywiście miał zamiar „pozbyć się” materiału z urobku będącego przedmiotem postępowania głównego, w związku z czym materiał ten stanowi odpady w rozumieniu art. 3 pkt 1 dyrektywy 2008/98.

47

Do sądu tego należy w szczególności zbadanie, czy ów materiał z urobku stanowił obciążenie, którego to przedsiębiorstwo budowlane usiłowało się pozbyć, w związku z czym istniało ryzyko, że przedsiębiorstwo to pozbędzie się go w sposób mogący wyrządzić szkodę środowisku naturalnemu, w szczególności poprzez jego porzucenie, złożenie w miejscach do tego nieprzeznaczonych lub unieszkodliwienie w sposób niekontrolowany.

48

Niemniej do Trybunału należy dostarczenie temu sądowi wszelkich wskazówek przydatnych do rozstrzygnięcia zawisłego przed nim sporu (zob. podobnie wyrok z dnia 14 października 2020 r., Sappi Austria Produktion i Wasserverband Region Gratkorn‑Gratwein, C‑629/19, EU:C:2020:824, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).

49

W niniejszej sprawie z informacji przekazanych Trybunałowi wynika, że jeszcze przed wydobyciem materiału będącego przedmiotem postępowania głównego istniało wyraźne zapotrzebowanie zgłoszone przez miejscowe gospodarstwa rolne na dostawę takiego materiału. Po tym, jak pojawiły się odpowiednie przedsięwzięcia budowlane umożliwiające dostępność materiału z urobku, zapotrzebowanie to doprowadziło do zobowiązania się przez Porr Bau do udostępnienia tego materiału z urobku za porozumieniem, na mocy którego przedsiębiorstwo to miało wykonać przy jego wykorzystaniu określone prace w zakresie rekultywacji i poprawy stanu należycie określonych gruntów i użytków rolnych. Jeśli takie elementy zostaną wykazane, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego, nie wydają się one wskazywać na zamiar pozbycia się tego materiału przez dane przedsiębiorstwo budowlane.

50

Należy zatem zbadać, czy materiał z urobku będący przedmiotem postępowania głównego należy zakwalifikować jako „produkt uboczny” w rozumieniu art. 5 ust. 1 dyrektywy 2008/98.

51

Do sądu odsyłającego należy zbadanie, czy spełnione są wszystkie warunki przewidziane w tym przepisie, przypomniane w pkt 43 niniejszego wyroku.

52

Co się tyczy w pierwszej kolejności warunku ustanowionego w art. 5 ust. 1 lit. a) tej dyrektywy, zgodnie z którym dalsze wykorzystanie substancji lub przedmiotu jest pewne, sąd ten będzie musiał w niniejszym przypadku sprawdzić, czy zainteresowani rolnicy zobowiązali się wobec Porr Bau wiążąco do odbioru będącego przedmiotem postępowania głównego materiału z urobku w celu jego wykorzystania do rekultywacji i poprawy stanu gruntów i użytków rolnych, a także czy ten materiał i dostarczone ilości rzeczywiście zostały przeznaczone na potrzeby wykonania tych prac i były ściśle ograniczone do ich wymogów.

53

W przypadku gdyby wspomniany materiał nie został dostarczony natychmiast, należy dopuścić składowanie w rozsądnym wymiarze czasu umożliwiającym jego tymczasowe przechowanie do czasu wykonania prac, do których jest przeznaczony. Jak wynika z orzecznictwa przypomnianego w pkt 45 niniejszego wyroku, ten okres składowania nie może jednak przekraczać tego, co jest wymagane, aby dane przedsiębiorstwo było w stanie wykonać swoje zobowiązania umowne (zob. podobnie wyrok z dnia 3 października 2013 r., Brady, C‑113/12, EU:C:2013:627, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo).

54

Co się tyczy w drugiej kolejności warunku przewidzianego w art. 5 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2008/98, zgodnie z którym dana substancja lub przedmiot winny nadawać się do wykorzystania bezpośrednio, bez jakiegokolwiek dalszego przetwarzania innego niż normalna praktyka przemysłowa, należy przypomnieć, że z postanowienia odsyłającego wynika, iż materiał z urobku będący przedmiotem postępowania głównego był poddany kontroli jakości, poświadczającej, że chodzi o materiał niezanieczyszczony najwyższej klasy jakości i że jest on uznany za taki w prawie krajowym. Do sądu odsyłającego należy jednak upewnienie się, że materiał ten nie wymagał żadnego przetworzenia lub obróbki przed jego dalszym wykorzystaniem.

55

W trzeciej kolejności, jeśli chodzi o warunek przewidziany w art. 5 ust. 1 lit. c) dyrektywy 2008/98 i kwestię, czy materiał ten stanowi integralną część procesu produkcyjnego Porr Bau, należy, podobnie jak uczyniła to rzecznik generalna w pkt 41 i 47 opinii, zauważyć, że urobek powstaje na jednym z pierwszych etapów podejmowanych zazwyczaj w ramach procesu budowy jako działalności gospodarczej skutkującej przekształceniem terenu.

56

Co się tyczy w czwartej kolejności warunku, zgodnie z którym dalsze wykorzystywanie substancji lub przedmiotu, o których mowa, musi być zgodne z prawem, art. 5 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2008/98 wymaga w szczególności, aby dana substancja lub przedmiot spełniały wszelkie istotne wymagania dla określonego zastosowania w odniesieniu do produktu, ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego i nie doprowadzały do ogólnych niekorzystnych oddziaływań na środowisko lub zdrowie ludzkie.

57

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z informacjami zawartymi w postanowieniu odsyłającym materiał z urobku będący przedmiotem postępowania głównego został sklasyfikowany w następstwie analizy jakości przeprowadzonej przed jego ponownym wykorzystaniem jako niezanieczyszczonego materiał z urobku najwyższej klasy jakości, odpowiednio do definicji określonej w przepisach austriackich, w szczególności w ramach federalnego planu gospodarowania odpadami, który przewiduje szczególne wymogi dotyczące zmniejszenia ilości odpadów, zawartych w nich zanieczyszczeń i ich szkodliwych skutków dla środowiska i zdrowia ludzi. Plan ten przewiduje również, że wykorzystanie niezanieczyszczonego materiału z urobku najwyższej klasy jakości jest odpowiednie i dozwolone na potrzeby rekultywacji i poprawy stanu gruntów.

58

Wykorzystanie to jest co do zasady zgodne z celami dyrektywy 2008/98. Należy bowiem zauważyć, że wykorzystanie ziemi z gruzem i z urobku jako materiału budowlanego, o ile odpowiada on ścisłym wymogom jakości, stanowi istotną korzyść dla środowiska, ponieważ przyczynia się, jak tego wymaga art. 11 ust. 2 lit. b) tej dyrektywy, do redukcji odpadów, do zachowania zasobów naturalnych oraz do rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym.

59

Ponadto, jak zauważyła rzecznik generalna w pkt 73 opinii, należy uznać, że wykorzystanie materiału z urobku najwyższej klasy jakości do celów rekultywacji i poprawy stanu użytków rolnych umożliwia poszanowanie hierarchii postępowania z odpadami określonej w art. 4 wspomnianej dyrektywy.

60

Na wypadek przeciwnej sytuacji, gdyby sąd odsyłający miał dojść do wniosku, że materiał z urobku będący przedmiotem postępowania głównego stanowi „odpady” w rozumieniu art. 3 pkt 1 dyrektywy 2008/98, sąd ten zastanawia się, czy art. 6 ust. 1 tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on uregulowaniu krajowemu, na mocy którego materiał ten traci status odpadu dopiero wtedy, gdy jest on wykorzystywany bezpośrednio jako substytut i gdy ich posiadacz spełnia formalne kryteria pozbawione znaczenia dla ochrony środowiska.

61

Zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy 2008/98 niektóre określone odpady przestają być odpadami, jeżeli zostały poddane procesowi odzysku lub recyklingu. Utrata statusu odpadu podlega również szczególnym kryteriom, które należy określić z zachowaniem szeregu warunków. Po pierwsze, dana substancja lub przedmiot powinny być powszechnie stosowane do konkretnych celów. Po drugie, winien istnieć rynek takich substancji lub przedmiotów bądź popyt na nie. Po trzecie, dana substancja lub przedmiot winny spełniać wymagania techniczne dla konkretnych celów oraz wymagania obowiązujących przepisów i norm mających zastosowanie do produktów. Po czwarte, zastosowanie danej substancji lub przedmiotu nie może prowadzić do ogólnych niekorzystnych skutków dla środowiska lub zdrowia ludzkiego.

62

Sąd odsyłający wskazuje, że § 5 ust. 1 federalnej ustawy o gospodarowaniu odpadami z 2002 r. przewiduje, że surowce wtórne lub substancje z nich uzyskane tracą status odpadu, gdy substancje te są bezpośrednio wykorzystywane jako substytuty surowców lub produktów uzyskanych z surowców pierwotnych lub po ich przygotowaniu do ponownego użycia.

63

Jednakże w odniesieniu do materiału z urobku sąd ten podkreśla, że utrata statusu odpadu następuje dopiero wtedy, gdy materiał ten został wykorzystany jako substytut surowców pierwotnych lub produktów uzyskanych z surowców pierwotnych.

64

Poza tym wspomniany sąd zaznacza z jednej strony, że odzysk poprzez przygotowywanie do ponownego użycia nie powoduje utraty statusu odpadu przez taki materiał. Z drugiej strony aby nastąpiła utrata tego statusu, powinny zostać spełnione wymogi formalne, takie jak obowiązki w zakresie pomiarów i dokumentów, które są pozbawione znaczenia dla ochrony środowiska, zgodnie z federalnym planem gospodarowania odpadami.

65

Należy zatem zbadać, czy art. 6 ust. 1 dyrektywy 2008/98 sprzeciwia się uregulowaniu krajowemu, na mocy którego utrata statusu odpadu przez niezanieczyszczony materiał z urobku, należący na mocy prawa krajowego do najwyższej klasy jakości, następuje wyłącznie w przypadku, gdy został on wykorzystany jako substytut surowców pierwotnych i po spełnieniu takich wymogów formalnych.

66

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że o ile wśród czynności odzyskiwania wymienionych w załączniku II do dyrektywy 2008/98 znajduje się „[rozprowadzanie] na powierzchni ziemi przynoszące korzyści w rolnictwie lub poprawę stanu środowiska”, o tyle z motywu 22 tej dyrektywy wynika, że w celu ustalenia końca statusu odpadu wystarczy przeprowadzenie nawet tak prostej czynności odzysku jak skontrolowanie odpadów pod kątem potwierdzenia, że spełniają one kryteria zniesienia statusu odpadu.

67

Jak zaznaczyła rzecznik generalna w pkt 65 opinii, motyw ten znajduje swoje odzwierciedlenie w art. 3 pkt 16 dyrektywy 2008/98, który definiuje pojęcie „przygotowania do ponownego użycia” jako procesy odzysku polegające na „sprawdzeniu, czyszczeniu lub naprawie”, w ramach których produkty lub składniki produktów, które wcześniej stały się odpadami, są przygotowywane do tego, by mogły być ponownie wykorzystywane bez jakichkolwiek innych czynności przetwarzania wstępnego. W tym przepisie wprost zakwalifikowano „przygotowywanie do ponownego użycia” jako odzysk.

68

Należy zatem uznać, że badanie pozwalające ustalić jakość oraz występowanie zanieczyszczeń lub skażenia w materiale z urobku może być zakwalifikowane jako „sprawdzenie” wchodzące w zakres pojęcia „przygotowywania do ponownego użycia” zdefiniowanego w art. 3 pkt 16 dyrektywy 2008/98. W związku z tym odpady będące przedmiotem takiego procesu „przygotowywania do ponownego użycia” mogą być uznane za poddane procesowi odzysku w rozumieniu art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, jeżeli ich ponowne wykorzystanie nie wymaga żadnych innych czynności przetwarzania wstępnego.

69

W drugiej kolejności – do sądu odsyłającego należy ocena, czy w zawisłej przed nim sprawie szczególne kryteria zdefiniowane z poszanowaniem warunków określonych we wspomnianym art. 6 ust. 1 są spełnione po przeprowadzeniu czynności sprawdzenia.

70

Co się tyczy formalnych kryteriów przewidzianych w federalnym planie gospodarowania odpadami, których spełniania zażądano w odniesieniu do materiału z urobku będącego przedmiotem postępowania głównego, należy zauważyć, że zgodnie z art. 6 ust. 1 akapit drugi dyrektywy 2008/98 kryteria dotyczące utraty statusu odpadu obejmują w koniecznych przypadkach dopuszczalne wartości zanieczyszczeń i uwzględniają jakiekolwiek potencjalne niekorzystne oddziaływanie substancji lub przedmiotu na środowisko naturalne. Ponadto państwa członkowskie dysponują w ramach przewidzianych w art. 6 ust. 4 tej dyrektywy zakresem uznania przy definiowaniu tych kryteriów.

71

W związku z tym o ile formalne kryteria, takie jak przywołane przez sąd odsyłający, mogą okazać się niezbędne w szczególności w celu zagwarantowania jakości i bezpieczeństwa rozpatrywanej substancji, o tyle należy je określić w taki sposób, aby osiągnąć ich cele, nie zagrażając realizacji celów dyrektywy 2008/98.

72

W niniejszym przypadku z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że zgodnie z decyzją, o której mowa w pkt 17 niniejszego wyroku, ocena, zgodnie z którą materiał z urobku będący przedmiotem postępowania głównego nie utracił statusu odpadu, wynikała zasadniczo z nieprzestrzegania formalnych kryteriów, pozbawionych znaczenia dla ochrony środowiska.

73

Tymczasem cele dyrektywy 2008/98 mogłyby zostać naruszone, gdyby pomimo spełnienia szczególnych kryteriów zdefiniowanych zgodnie z warunkami określonymi w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy niezanieczyszczony materiał z urobku najwyższej klasy jakości niezanieczyszczony materiał z urobku, którego właściwości mogą służyć poprawie struktur rolnych, nie został uznany za materiał, który utracił status odpadu po przeprowadzeniu kontroli jakości pozwalającej na upewnienie się, że jego stosowanie jest bezpieczne dla środowiska lub zdrowia ludzkiego.

74

Gdyby bowiem, jak wskazuje sąd krajowy, ponowne wykorzystanie takiego materiału z urobku było utrudnione przez formalne kryteria pozbawione znaczenia dla ochrony środowiska, należałoby uznać, że te kryteria są sprzeczne z celami dyrektywy 2008/98, które – jak wynika z jej motywów 6, 8 i 29 – polegają na zachęcaniu do stosowania hierarchii postępowania z odpadami przewidzianej w art. 4 tej dyrektywy, jak również na odzyskiwaniu odpadów i wykorzystywaniu odzyskanych materiałów w celu ochrony zasobów naturalnych i umożliwienia stworzenia gospodarki o obiegu zamkniętym. Takie środki mogłyby podważać skuteczność tej dyrektywy.

75

Nie można dopuścić, by takie formalne kryteria utrudniały realizację celów dyrektywy 2008/98. Do sądu odsyłającego, który jako jedyny jest właściwy do dokonania wykładni przepisów prawa krajowego, należy zbadanie, czy ma to miejsce w niniejszym przypadku.

76

Z powyższych rozważań wynika, że jeśli materiał z urobku będący przedmiotem postępowania głównego został poddany procesowi odzysku i spełnia wszystkie szczegółowe kryteria zdefiniowane z poszanowaniem warunków określonych w art. 6 ust. 1 lit. a)–d) dyrektywy 2008/98, czego sprawdzenie należy do sądu odsyłającego, należy uznać, że materiał ten utracił status odpadu.

77

W świetle całości powyższych rozważań na przedstawione pytania należy odpowiedzieć, że art. 3 pkt 1 i art. 6 ust. 1 dyrektywy 2008/98 należy interpretować w ten sposób, iż sprzeciwiają się one przepisom krajowym, na mocy których niezanieczyszczony materiał z urobku, należący zgodnie z prawem krajowym do najwyższej klasy jakości:

78

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 3 pkt 1 i art. 6 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy

należy interpretować w ten sposób, że:

sprzeciwiają się one przepisom krajowym, na mocy których niezanieczyszczony materiał z urobku, należący zgodnie z prawem krajowym do najwyższej klasy jakości: