1.

Jaki rodzaj zużycia energii elektrycznej jest zwolniony z podatku od energii elektrycznej, gdy wspomniane zużycie służy produkcji energii elektrycznej? Takie jest w istocie znaczenie pytania, które zostało przedstawione Trybunałowi w niniejszym wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, który dotyczy wykładni art. 14 ust. 1 lit. a) zdanie pierwsze dyrektywy 2003/96/WE ( 2 ).

2.

Powyższy wniosek został złożony w ramach sporu pomiędzy RWE Power AG a Hauptzollamt Duisburg (głównym urzędem celnym w Duisburgu, Niemcy, zwanym dalej „Hauptzollamt”) w przedmiocie odmowy przez ten urząd zwolnienia z podatku energii elektrycznej wykorzystanej przez RWE Power w latach 2003–2004 w należących do niej kopalniach odkrywkowych i elektrowniach w ramach prowadzonej przez nią działalności polegającej na produkcji energii elektrycznej.

3.

W swoich pytaniach prejudycjalnych Finanzgericht Düsseldorf (sąd ds. finansowych w Düsseldorfie, Niemcy) dąży w istocie do ustalenia przez Trybunał zakresu zwolnienia od podatku od energii elektrycznej, o którym mowa w art. 14 ust. 1 lit. a) zdanie pierwsze dyrektywy 2003/96, który stanowi w szczególności, że „energia elektryczna wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej oraz […] do utrzymania zdolności do produkcji energii elektrycznej” podlega zwolnieniu od podatku od energii elektrycznej (zwanemu dalej „spornym zwolnieniem”). Konkretnie chodzi o to, czy i na jakich warunkach w ramach produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego pochodzącego z kopalni odkrywkowych wykorzystanie energii elektrycznej w procesach poprzedzających i następujących po produkcji energii elektrycznej – rozumiane, w technicznym znaczeniu tego słowa, jako proces przekształcania produktu energetycznego w energię elektryczną – może korzystać ze spornego zwolnienia.

4.

W tym zakresie przypominam, że Trybunał dokonywał już wykładni zarówno art. 14 ust. 1 ( 3 ), jak i art. 21 ust. 3 ( 4 ) dyrektywy 2003/96, który to przepis został przywołany przez sąd odsyłający jako również mający znaczenie w niniejszej sprawie. Jednakże orzecznictwo Trybunału dotyczące art. 14 ust. 1 dyrektywy 2003/96 odnosiło się do „produktów energetycznych”, które w sposób niewątpliwy zostały wykorzystane do produkcji energii elektrycznej, a zatem do przypadku odmiennego od występującego w niniejszej sprawie, w której pytanie dotyczy konkretnie określenia różnych procesów, które składają się na wspomnianą „produkcję”. W niniejszej sprawie Trybunał będzie zatem mógł bliżej wyjaśnić zakres stosowania wspomnianego przepisu.

5.

Artykuł 1 dyrektywy 2003/96 stanowi, że państwa członkowskie nakładają podatki na produkty energetyczne i energię elektryczną zgodnie z tą dyrektywą.

6.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 wspomnianej dyrektywy, do jej celów pod pojęciem „produktów energetycznych”, należy w szczególności rozumieć również produkty objęte kodem NC 2702.

7.

Zgodnie z art. 14 ust. 1 lit. a) wspomnianej dyrektywy:

„1.   […] Państwa członkowskie zwalniają następujące produkty od podatku na warunkach, które ustanawiają do celów zapewnienia prawidłowego i prostego stosowania takich zwolnień oraz zapobieżenia jakimkolwiek oszustwom podatkowym, unikaniu lub nadużyciom:

8.

Zgodnie z art. 21 ust. 3 tej dyrektywy:

„Zużycie produktów energetycznych na terenie zakładu produkującego produkty energetyczne nie jest uważane za zdarzenie powodujące powstanie zobowiązania podatkowego, jeśli zużyciu ulegają produkty energetyczne produkowane na terenie zakładu. Państwa członkowskie mogą uznać także zużycie energii elektrycznej i innych produktów energetycznych niewyprodukowanych na terenie takiego zakładu oraz zużycie produktów energetycznych i energii elektrycznej na terenie zakładu produkującego paliwa, wykorzystywanych do wytwarzania energii elektrycznej, jako nie powodujące powstania zdarzenia powodującego powstanie zobowiązania podatkowego. W przypadku gdy zużycie następuje na cele niezwiązane z produkcją produktów energetycznych, w szczególności do napędu pojazdów, wówczas jest to uznawane za zdarzenie powodujące powstanie zobowiązania podatkowego”.

9.

Podatek od energii elektrycznej jest w szczególności regulowany przez Stromsteuergesetz (ustawę o podatku od energii elektrycznej) z dnia 24 marca 1999 r. ( 5 ). (zwaną dalej „StromStG”). Po uchwaleniu wspomnianej ustawy była ona kilkakrotnie zmieniana. Z uwagi na fakt, że spór w postępowaniu głównym dotyczy lat podatkowych 2003 i 2004, w postępowaniu głównym ma zastosowanie StromStG w brzmieniu nadanym jej, odpowiednio, ustawą z dnia 30 grudnia 2002 r. oraz ustawą z dnia 29 grudnia 2003 r. ( 6 )..

10.

Paragraf 9 ust. 1 lit. 2 StromStG stanowi, zgodnie z jej wersjami mającymi zastosowanie w postępowaniu głównym, że energia elektryczna, która jest pobierana w celu produkcji energii elektrycznej jest zwolniona z podatku od energii elektrycznej.

11.

Paragraf 11 StromStG ustawy upoważnia Bundesministerium der Finanzen (federalne ministerstwo finansów, Niemcy) do wydawania w drodze rozporządzenia przepisów wdrażających korzyści podatkowe określone w § 9 tej ustawy.

12.

Mające zastosowanie rozporządzenie tego ministerstwa, czyli Verordnung zur Durchführung des Stromsteuergesetzes (rozporządzenie wykonawcze do ustawy o podatku od energii elektrycznej) z dnia 31 maja 2000 r. ( 7 ) (zwane dalej „StromStV”) – stanowi w § 12 ust. 1 pkt 1, że „za energię elektryczną pobraną w celu produkcji energii elektrycznej” w rozumieniu § 9 ust. 1 pkt 2 StromStG uważa się energię, która jest zużywana w sensie technicznym do produkcji energii elektrycznej w urządzeniach dodatkowych i pomocniczych jednostki produkującej energię elektryczną, w szczególności celem uzdatniania wody, zaopatrywania wytwornicy pary w wodę, dostarczania świeżego powietrza, dostarczania paliwa lub oczyszczania spalin.

13.

RWE Power prowadziła w Reńskim Zagłębiu Węgla Brunatnego w różnych lokalizacjach trzy kopalnie odkrywkowe węgla brunatnego, w których wydobywała węgiel brunatny przede wszystkim do produkcji energii elektrycznej w swoich elektrowniach, a w około 10% do produkcji brykietów i pyłu z węgla brunatnego w swoich fabrykach ( 8 ).

14.

W 2004 r. RWE Power pobrała w kopalniach odkrywkowych energię elektryczną, którą wykorzystała zasadniczo w następujący sposób: i) w pompach wodnych w celu obniżenia poziomu wód gruntowych, ii) w maszynach ciężkich, takich jak koparki wielonaczyniowe, które wykopywały surowy węgiel brunatny i gruz, oraz zwałowarki, które zasypywały odkrywkę gruzem w innej części kopalni, iii) do oświetlenia kopalni odkrywkowej oraz iv) do transportu surowego węgla brunatnego do elektrowni pociągami towarowymi o napędzie elektrycznym na własnych liniach oraz przy pomocy przenośników o napędzie elektrycznym, które transportowały zarówno surowy węgiel brunatny jak i gruz.

15.

Eksploatacja elektrowni RWE Power zakładała nieprzerwaną produkcję energii elektrycznej. W celu zagwarantowania wspomnianej nieprzerwanej produkcji, RWE Power utrzymywała zasobniki na węgiel brunatny, z których węgiel był sukcesywnie doprowadzany do kotłów w elektrowniach. Węgiel brunatny był najpierw składowany w każdej z kopalni odkrywkowych w zasobniku kopalni odkrywkowej a następnie transportowany do zasobników elektrowni za pomocą przenośnika taśmowego lub koleją przedsiębiorstwa, co zapewniało zdolność do produkcji odpowiadającą dwóm dniom eksploatacji elektrowni. Stamtąd elektrycznie sterowane koparki węglowe ładowały węgiel brunatny na taśmę zasobnika, którą następnie trafiał on do urządzeń rozdrabniających. Następnie rozdrobniony węgiel był umieszczany w zbiorniku kotła.

16.

W 2004 r. Hauptzollamt zlecił kontrolę w RWE Power dotyczącą w szczególności podatku od energii elektrycznej za lata 2003 i 2004. W ramach wspomnianej kontroli w sprawozdaniu z dnia 20 maja 2009 r. stwierdzono, że przygotowanie węgla brunatnego należy zakwalifikować jako produkcję paliwa, a zatem podlega ono opodatkowaniu. Ten sam wniosek, zgodnie ze sprawozdaniem, dotyczy również całości energii elektrycznej pobranej do wydobycia i transportu węgla brunatnego, a zatem podatek powinien zostać zapłacony również z tytułu energii elektrycznej wykorzystywanej do pracy koparek węglowych, przenośników taśmowych do węgla oraz młynów węglowych.

17.

W dniu 8 października 2009 r., Hauptzollamt wydał decyzję nakładającą podatek na podstawie sprawozdania z dnia 20 maja 2009 r. i zgodnie ze stanowiskiem kontrolerów wezwał w szczególności do zapłaty podatku od energii elektrycznej, co do którego zdaniem tego urzędu powstało zobowiązanie podatkowe.

18.

W związku z oddaleniem sprzeciwu wobec owej decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego wniesionego przez RWE Power, spółka ta wystąpiła ze skargą do sądu odsyłającego.

19.

Przed sądem odsyłającym RWE Power podniosła, że na podstawie dyrektywy 2003/96 całość energii elektrycznej niezbędnej do procesu produkcji energii elektrycznej powinna być objęta spornym zwolnieniem. Zgodnie bowiem z tą dyrektywą i na podstawie § 12 ust. 1 pkt 1 StromStV wszystkie urządzenia dodatkowe i pomocnicze, bez których jednostka produkująca energię elektryczną nie może działać, są, co do zasady, objęte zwolnieniem od podatku od energii elektrycznej. A zatem pobór energii elektrycznej do produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego, który stanowił prawie 90% wykorzystywanej energii elektrycznej, powinien być zwolniony z podatku od energii elektrycznej na podstawie § 9 ust. 1 pkt 2 StromStG, jeśli był wykorzystywany do produkcji energii elektrycznej ( 9 ). Węgiel brunatny powinien być zatem traktowany jako paliwo, a więc energia elektryczna wykorzystywana do jego wydobycia i transportu w kopalni odkrywkowej również powinna być zwolniona od podatku. RWE Power wskazała, że eksploatacja elektrowni opalanej węglem brunatnym jest procesem jednolitym – począwszy od wydobywania węgla po usuwanie powstałych odpadów. Kopalnia odkrywkowa i elektrownia opalana węglem brunatnym stanowią zatem ekonomiczną i techniczną jednostkę produkcji energii elektrycznej, której nie można sztucznie podzielić na różne autonomiczne działalności, ponieważ sporny pobór energii elektrycznej jest niezbędny dla zapewnienia nieprzerwanej produkcji energii elektrycznej.

20.

Z kolei Hauptzollamt zajmuje stanowisko, że zgodnie z art. 14 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2003/96, energia elektryczna pobrana w celu produkcji energii elektrycznej jest zwolniona z podatku od energii elektrycznej, jeśli jest zużywana w urządzeniach dodatkowych i pomocniczych jednostki produkującej energię elektryczną do produkcji, w technicznym znaczeniu tego pojęcia, energii elektrycznej. Tymczasem, zdaniem Hauptzollamt, wyłącznie energia elektryczna, która jest bezpośrednio związana i niezbędna do produkcji energii elektrycznej – jak na przykład służąca do dostarczania paliwa do palnika kotła z młyna węglowego – jest zwolniona. Z kolei, energia elektryczna, która w niektórych zakładach przeróbki surowego węgla brunatnego jest wykorzystywana tylko pośrednio poprzez kruszenie, mielenie i suszenie, nie jest podlega zdaniem tego urzędu wspomnianemu preferencyjnemu traktowaniu.

21.

Wyrażając wątpliwości co do zakresu zwolnienia od podatku, o którym mowa w art. 14 ust. 1 lit. a) zdanie pierwsze dyrektywy 2003/96, sąd odsyłający postanowił zawiesić postępowanie i przedstawić Trybunałowi następujące pytania prejudycjalne:

22.

Uwagi na piśmie zostały przedstawione Trybunałowi przez RWE Power, Hauptzollamt oraz Komisję Europejską.

23.

W swoich dwóch pytaniach prejudycjalnych sąd odsyłający zwrócił się do Trybunału o wyjaśnienie zakresu przedmiotowego zwolnienia, a w szczególności kwestii, czy i pod jakimi warunkami w ramach produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego pochodzącego z kopalni odkrywkowych wykorzystanie energii elektrycznej w procesach poprzedzających i następujących po produkcji energii elektrycznej może korzystać z tego zwolnienia.

24.

Konkretniej, pierwsze pytanie prejudycjalne dotyczy energii elektrycznej wykorzystywanej na potrzeby czynności, które mają miejsce zanim węgiel brunatny zostanie umieszczony w zbiorniku kotła i przekształcony w energię elektryczną, a mianowicie do: i) wydobycia węgla brunatnego w kopalniach odkrywkowych oraz ii) jego przetwarzania w elektrowniach (kruszenie, usuwanie ciał obcych i rozdrabnianie do wielkości wymaganej do celów wykorzystania w kotle). Drugie pytanie prejudycjalne dotyczy z kolei energii elektrycznej wykorzystywanej w ramach czynności mających na celu zapewnienie ciągłej produkcji energii elektrycznej, a mianowicie do: i) transportu węgla brunatnego do elektrowni (za pomocą elektrycznie napędzanych pociągów i przenośników taśmowych) oraz ii) składowania.

25.

Tytułem wstępu należy przypomnieć, że dyrektywa 2003/96 ma na celu ustanowienie zharmonizowanego systemu opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej, w ramach którego zasadą jest minimalne opodatkowanie, w celu wspierania prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego w sektorze energetycznym, unikając w szczególności zakłóceń konkurencji ( 10 ).

26.

W tym celu, jeśli chodzi w szczególności o produkcję energii elektrycznej, prawodawca Unii dokonał wyboru ( 11 ), zobowiązując państwa członkowskie do opodatkowania energii elektrycznej w momencie jej dostawy ( 12 ), przy czym produkty energetyczne wykorzystywane do produkcji tej energii powinny być jednocześnie zwolnione z opodatkowania w celu uniknięcia podwójnego opodatkowania energii elektrycznej ( 13 ). Zgodnie z art. 4 ust. 1 i art. 10 dyrektywy 2003/96 od dnia 1 stycznia 2004 r. z uwzględnieniem przewidzianego wyjątku ( 14 ) minimalne poziomy opodatkowania obowiązujące dla energii elektrycznej wynoszą 0,50 EUR za MWh (zastosowanie gospodarcze) oraz 1,00 EUR za MWh (zastosowanie niegospodarcze) ( 15 ).

27.

W tym zakresie art. 14 ust. 1 lit. a) zdanie pierwsze dyrektywy 2003/96 ustanawia obowiązkowy wyjątek w ramach systemu opodatkowania, z jednej strony dla „produktów energetycznych” wykorzystywanych do produkcji energii elektrycznej oraz dla „energii elektrycznej” wykorzystywanej do produkcji energii elektrycznej lub utrzymania zdolności do produkcji energii elektrycznej, z drugiej strony. Zgodnie z drugim zdaniem tego samego przepisu państwa członkowskie mogą jednakże ze względów polityki ochrony środowiska poddać te produkty opodatkowaniu bez konieczności uwzględniania minimalnych poziomów opodatkowania. W tym przypadku wspomniany przepis nie ma zastosowania, ponieważ Republika Federalna Niemiec nie skorzystała ze wspomnianego uprawnienia ( 16 ).

28.

Trybunał dwukrotnie już dokonywał wykładni zakresu zastosowania art. 14 ust. 1 lit. a) zdanie pierwsze dyrektywy 2003/96. W wyroku Cristal Union Trybunał orzekł, że przewidziane przez ten przepis obowiązkowe zwolnienie ma zastosowanie do produktów energetycznych, takich jak gaz ziemny, które są wykorzystywane do wytwarzania energii elektrycznej, o ile produkty te są wykorzystywane do łącznej produkcji energii elektrycznej i ciepła ( 17 ). Ponadto w wyroku Turbogás Trybunał dokonał wykładni wspomnianego przepisu w ten sposób, że gaz ziemny i olej napędowy wykorzystywane do produkcji energii cieplnej przez elektrownię o cyklu mieszanym są zwolnione z opodatkowania ( 18 ).

29.

Jednakże sprawy, które legły u podstaw wydania powyższych dwóch wyroków, różnią się od sprawy będącej przedmiotem postępowania głównego tym, że dotyczą one zastosowania spornego zwolnienia do „produktów energetycznych”, których wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej nie było kwestionowane. Z kolei w niniejszej sprawie, z jednej strony, produktem, który może być zwolniony z podatku nie jest „produkt energetyczny”, ale „energia elektryczna”, a z drugiej strony, sporną kwestią jest to, czy wspomnianą energię elektryczną należy uznać za część procesu produkcji energii elektrycznej w rozumieniu spornego zwolnienia.

30.

W swoim pierwszym pytaniu prejudycjalnym, sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 14 ust. 1 lit. a) zdanie pierwsze dyrektywy 2003/96 należy interpretować w ten sposób, że zwolnienie od podatku „energii elektrycznej wykorzystywanej do produkcji energii elektrycznej” obejmuje również część energii elektrycznej wykorzystywanej w trakcie wydobycia węgla brunatnego w kopalni odkrywkowej oraz dalszego przetwarzania węgla brunatnego w elektrowniach (a mianowicie łamania, oddzielania innych substancji i rozdrabniania do wielkości wymaganej do celów wykorzystania w kotle).

31.

Zdaniem Hauptzollamt na to pierwsze pytanie prejudycjalne należy udzielić odpowiedzi przeczącej. Podnosi on zasadniczo, że ścisła wykładnia wspomnianego przepisu wynikająca z orzecznictwa Trybunału, prowadziłaby do zwolnienia z podatku jedynie zużycia energii elektrycznej ściśle związanego z produkcją energii elektrycznej, co w rzeczywistości wyłączałoby ze zwolnienia energię elektryczną wykorzystywaną do wydobycia i przetwarzania produktów energetycznych.

32.

RWE Power twierdzi z kolei, że na pierwsze pytanie prejudycjalne należy odpowiedzieć twierdząco. Jego zdaniem energia elektryczna wykorzystywana zarówno do wydobycia węgla brunatnego, jak i do jego dalszego przetwarzania, jest objęta zakresem przedmiotowego zwolnienia, ponieważ wszystkie te czynności są niezbędne i stanowią część procesu produkcji energii elektrycznej.

33.

Komisja ze swojej strony zasadniczo zgadza się z analizą Hauptzollamt w odniesieniu do energii elektrycznej wykorzystywanej do wydobycia węgla brunatnego, ale uważa, że przedmiotowe zwolnienie mogłoby jednak mieć zastosowanie do przetwarzania węgla brunatnego, jeśli takie przetwarzanie jest niezbędne do korzystania z kotłów elektrowni.

34.

Z następujących powodów podzielam ostatnie z przedstawionych stanowisk.

35.

Należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przepisy dotyczące zwolnień przewidzianych w dyrektywie 2003/96 powinny być interpretowane w sposób autonomiczny w oparciu o treść tych przepisów, systematykę tejże dyrektywy oraz zamierzone przez nią cele ( 19 ). To w świetle owej wstępnej autonomicznej wykładni należy dokonać oceny tego, czy wydobycie węgla brunatnego w kopalniach odkrywkowych i jego późniejsze przetwarzanie w elektrowniach powinno być objęte przedmiotowym zwolnieniem.

36.

Po pierwsze, z brzmienia art. 14 ust. 1 lit. a) zdanie pierwsze dyrektywy 2003/96 wynika, że państwa członkowskie są zobowiązane do zwolnienia z podatku od energii elektrycznej uregulowanego we wspomnianej dyrektywie, w szczególności „produktów energetycznych i energii elektrycznej wykorzystywanej do produkcji energii elektrycznej” (pierwszy przypadek) oraz „energii elektrycznej wykorzystywanej do utrzymania zdolności do produkcji energii elektrycznej” (drugi przypadek).

37.

W tym zakresie należy stwierdzić, z jednej strony, jeśli chodzi o pierwszy przypadek, który dotyczy procesu produkcji energii elektrycznej, że dyrektywa 2003/96 w sposób wyraźny określa „produkty energetyczne” podlegające zwolnieniu formułując w art. 2 ust. 1 w wyczerpujący sposób wykaz wspomnianych produktów przez odniesienie do kodów Nomenklatury scalonej ( 20 ). Jednakże wspomniana dyrektywa nie dostarcza żadnych wskazówek co do pojęcia „wykorzystania do produkcji energii elektrycznej”, bowiem wspomniane pojęcie nie jest zdefiniowane ani w samej dyrektywie, ani poprzez odesłanie do prawa krajowego państw członkowskich ( 21 ). Z drugiej strony, jeśli chodzi o drugi przypadek, czyli „energię elektryczną wykorzystywaną do utrzymania zdolności do produkcji energii elektrycznej” ( 22 ), wspomniane pojęcie również nie jest bliżej określone w dyrektywie 2003/96.

38.

Wobec braku definicji „wykorzystania do produkcji energii elektrycznej” w tej dyrektywie ( 23 )należy dokonać określenia znaczenia i zakresu tego terminu zgodnie z jego zwykłym znaczeniem w języku potocznym, przy jednoczesnym uwzględnieniu kontekstu, w którym to pojęcie zostało użyte, a także celów uregulowania, którego jest ono częścią ( 24 ).

39.

W tym zakresie zwracam uwagę przede wszystkim na okoliczność, że z przytoczonych pojęć w sposób wyraźny wynika, że energia elektryczna, która podlega zwolnieniu, powinna być rozumiana jako energia pobrana w celu wytworzenia energii elektrycznej. Wynika z tego, że przedmiotowe zwolnienie nie powinno mieć zastosowania do energii elektrycznej pobieranej po prostu w związku z produkcją energii elektrycznej, bez bezpośredniego celu umożliwienia lub przyczynienia się do procesu produkcji ( 25 ). Takie zużycie energii elektrycznej może obejmować na przykład zużycie w budynkach administracyjnych elektrowni produkującej energię elektryczną.

40.

Następnie należy zauważyć, że rozróżnienie dokonane pomiędzy dwoma przypadkami spornego zwolnienia od podatku, czyli energią elektryczną wykorzystywaną „do produkcji energii elektrycznej”, z jednej strony oraz „do utrzymania zdolności do produkcji energii elektrycznej” z drugiej strony – sugeruje, że czynności mieszczące się w pojęciu produkcja nie mogą być uznane za czynności związane z utrzymaniem zdolności wspomnianej produkcji ( 26 ).

41.

Wreszcie, w zakresie, w jakim brzmienie art. 14 ust. 1 lit. a) zdanie pierwsze dyrektywy 2003/96 przedmiotowego przepisu nie precyzuje różnych rodzajów zużycia energii elektrycznej, które mogą korzystać ze spornego zwolnienia, uważam, że pojęcie „wykorzystania do produkcji energii elektrycznej” należy oceniać z uwzględnieniem jego specyfiki. Takie podejście wydaje mi się tym bardziej racjonalne, że ogólny charakter pojęcia „produkcja energii elektrycznej” pozwala na rozróżnienie stosowania zwolnienia w zależności od sposobu jej wytwarzania ( 27 ). To w tych okolicznościach Trybunał dopuścił, aby brzmienie tego przepisu w żaden sposób nie wyłączało z zakresu zastosowania spornego zwolnienia produktów energetycznych stosowanych do łącznej produkcji energii elektrycznej i cieplnej ( 28 ).

42.

Wynika z tego, że w oparciu o brzmienie omawianego zwolnienia nie można ustalić z całą pewnością, czy energia elektryczna przeznaczona do wykorzystania w procesach poprzedzających wytwarzanie energii elektrycznej, a w szczególności do wydobycia węgla brunatnego i jego późniejszego przetwarzania w elektrowniach, powinna być zwolniona jako część procesu „produkcji energii elektrycznej” w rozumieniu art. 14 ust. 1 lit. a) zdanie pierwsze dyrektywy 2003/96.

43.

W drugiej kolejności, co się tyczy systematyki dyrektywy 2003/96, należy przypomnieć, że dyrektywa ta z pewnością nie dąży do ustanowienia zwolnień o charakterze ogólnym. A zatem, w zakresie, w jakim art. 14 ust. 1 dyrektywy 2003/96 wymienia w sposób wyczerpujący obowiązkowe zwolnienia, jakie mają być wprowadzone przez państwa członkowskie w ramach opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej, przepis ten nie może być interpretowane w sposób rozszerzający pod rygorem pozbawienia zharmonizowanego opodatkowania wszelkiej skuteczności (effet utile) ( 29 ).

44.

Trybunał również orzekł, że z systematyki dyrektywy 2003/96 wynika, że z wyłączeniem tych dwóch szczególnych przypadków, to znaczy tych, przewidzianych w art. 14 ust. 1 lit. a) zdanie drugie i art. 21 ust. 5 akapit trzeci tej dyrektywy, obowiązkowe zwolnienie produktów energetycznych używanych do produkcji energii elektrycznej przewidziane w art. 14 ust. 1 lit. a) zdanie pierwsze wspomnianej dyrektywy stanowi bezwarunkowe zobowiązanie państw członkowskich ( 30 ). Oznacza to, że na stosowanie wspomnianego zwolnienia nie mogą mieć wpływu fakultatywne przepisy wspomnianej dyrektywy, takie jak jej art. 21 ust. 3 zdanie drugie tej dyrektywy.

45.

W związku z tym, skoro przedmiotowe zwolnienie należy interpretować w sposób wąski, to w przypadku, w którym energia elektryczna jest wykorzystywana do celów produkcji energii elektrycznej lub utrzymania zdolności do tej produkcji, zwolnienie to jest bezwarunkowe i musi zostać zastosowane.

46.

W trzeciej kolejności, jeżeli chodzi o cele założone w dyrektywie 2003/96, należy przede wszystkim zauważyć, że wspomniana dyrektywa, przewidując zharmonizowany reżim opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej ma osiągnąć podwójny cel, to znaczy z jednej strony wspierania prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego w sektorze energii elektrycznej, unikając w szczególności zakłóceń konkurencji ( 31 ), a z drugiej strony wspierania celów polityki ochrony środowiska ( 32 ).

47.

Z jednej strony, w odniesieniu do pierwszego celu, a w szczególności unikania zakłóceń konkurencji, należy zwrócić uwagę, że jeżeli energia zużywana do produkcji energii elektrycznej przez elektrociepłownię nie byłaby zwolniona z podatku na podstawie spornego zwolnienia, istniałoby ryzyko podwójnego opodatkowania, ponieważ wyprodukowana w ten sposób energia elektryczna byłaby zgodnie z art. 1 tej dyrektywy również opodatkowana ( 33 ). W związku z tym cel ów oznacza, iż wdrożenie przedmiotowego zwolnienia może spowodować nierówne traktowanie różnych podmiotów zajmujących się produkcją energii elektrycznej ( 34 ). Należy bowiem zauważyć, że ewentualne rozszerzenie zakresu zwolnienia od podatku od energii elektrycznej dla określonego rodzaju produkcji energii elektrycznej byłoby w istocie niekorzystne dla producentów energii elektrycznej z innych form produktów energetycznych, którzy byliby narażeni na podwójne opodatkowanie. Podobnie zachodzi ryzyko dyskryminacji producentów energii pochodzącej z tego samego produktu energetycznego z uwagi na podwójne opodatkowanie, w przypadku gdy surowce niezbędne do produkcji, które wymagają przetwarzania wymagającego zużycia energii elektrycznej, są importowane tylko przez niektórych spośród tych producentów.

48.

Z drugiej strony, jeśli chodzi o cel ochrony środowiska, nie ulega wątpliwości, że produkcja energii elektrycznej z węgla brunatnego pociąga za sobą liczne obowiązki wynikające z przepisów dotyczących ochrony środowiska, które mają na celu jak najczystsze wykorzystanie produktów energetycznych. Nie można zatem wykluczyć, że sporne zwolnienie może mieć wpływ na realizację tych obowiązków, jeżeli wiążą się one z przetwarzaniem produktu energetycznego przy użyciu energii elektrycznej w celu umożliwienia bardziej ekologicznej produkcji energii.

49.

To właśnie w świetle tych ogólnych rozważań należy ocenić sporne rodzaje zużycia energii.

50.

Z jednej strony, w odniesieniu do energii elektrycznej wykorzystywanej do wydobycia węgla brunatnego w kopalni odkrywkowej, uważam przede wszystkim, że o ile czynność ta jest z pewnością przeprowadzana w (ostatecznym) celu produkcji energii elektrycznej, to nie może jednak, również ze względu na potoczne znaczenie pojęcia „produkcja energii elektrycznej”, zostać uznana jako stanowiąca część produkcji energii elektrycznej w rozumieniu spornego zwolnienia. Energia elektryczna wykorzystywana podczas wydobycia ma bowiem na celu produkcję surowego węgla brunatnego, który zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2003/96 stanowi „produkt energetyczny” ( 35 ). Z kolei sporne zwolnienie obejmuje jedynie produkcję energii elektrycznej a nie „produkcję produktów energetycznych” ( 36 ). Ponadto gdyby prawodawca Unii zmierzał do wyłączenia tego typu wykorzystania na podstawie spornego zwolnienia, wskazałby to w sposób bardziej precyzyjny, przykładowo stosując pojęcie „energia elektryczna wykorzystywana do produkcji produktu energetycznego”, jak to w istocie uczynił w ramach fakultatywnego zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 3 zdanie drugie dyrektywy. Taka interpretacja byłaby również zgodna z wąską wykładnią, jaką należy przyjąć w odniesieniu do zakresu stosowania spornego zwolnienia. Ponadto, mając na uwadze cel, jakim jest niezakłócanie konkurencji, należałoby raczej odróżnić proces wydobycia produktu energetycznego od produkcji energii elektrycznej. W przeciwnym razie, mogłoby dojść do nierównego traktowania między przedsiębiorstwami prowadzącymi elektrownie, które wydobywają węgiel brunatny dla celów produkcji energii elektrycznej a przedsiębiorstwami korzystającymi z zaopatrzenia w surowy węgiel brunatny u osób trzecich dla celów produkcji energii elektrycznej ze względu na różne obciążenia podatkowe ( 37 ).

51.

Zgodnie z powyższym rozumowaniem, produkcja surowego węgla brunatnego powinna kończyć się jego składowaniem w leju kopalni odkrywkowej. Zatem wszelkie zużycie energii elektrycznej do pracy pomp wodnych w celu obniżenia poziomu wód gruntowych, do pracy maszyn ciężkich, takich jak koparki wielonaczyniowe, które wykopywały węgiel brunatny i gruz oraz zwałowarki, które zasypywały inną część kopalni odkrywkowej, a także do oświetlenia kopalni odkrywkowej, nie powinno korzystać z kwestionowanego zwolnienia.

52.

Powyższy wniosek nie może być moim zdaniem podważony w świetle przedstawionych przez RWE Power okoliczności faktycznych mających na celu wykazanie nierozerwalnego związku między elektrowniami opalanymi węglem brunatnym a kopalniami odkrywkowymi. O ile prawdopodobne jest, że elektrownia opalana węglem brunatnym może działać tylko tam, gdzie jest dostępny węgiel brunatny do wykorzystania jako źródło energii, ponieważ podaż węgla brunatnego nie rozciąga się na duże odległości, a węgla brunatnego potrzebnego do spalania nie można kupić na rynku ( 38 ), jednak nie jest to wystarczające, aby traktować wydobycie węgla brunatnego jako integralną część procesu przetwarzania węgla brunatnego na energię elektryczną. O ile powyższe stwierdzenia mogłyby przemawiać za rozszerzeniem spornego zwolnienia dotyczącego konkretnie rynku produkcji energii w oparciu o węgiel brunatny, to zwolnienie takie nie znajduje potwierdzenia w treści j dyrektywy 2003/96, która ma charakter bardziej ogólny i nie uwzględnia specyfiki rynku energii węgla brunatnego.

53.

Z drugiej strony, jeśli chodzi o energię elektryczną wykorzystywaną w dalszym przetwarzaniu węgla brunatnego w elektrowniach, uważam, że o ile węgiel brunatny w stanie surowym zostaje uznany za „produkt energetyczny”, to energia elektryczna zużywana w ramach każdej czynności mającej miejsce w tym samym zakładzie lub przynajmniej w urządzeniach pomocniczych i dodatkowych, która ma na celu dalsze przetwarzanie i obróbkę węgla brunatnego w elektrowniach, powinna skutkować zwolnieniem z podatku od energii elektrycznej, o ile wspomniane przetwarzanie nie przyczynia się już do wytwarzania „produktu energetycznego”, lecz bezpośrednio do wytwarzania energii elektrycznej ( 39 ).

54.

Do sądu krajowego należy jednak sprawdzenie, czy wspomniane procesy są rzeczywiście konieczne i niezbędne dla danego typu elektrowni opalanej węglem brunatnym ( 40 ). W tym względzie RWE Power prowadził trzy typy elektrowni, w których był spalany węgiel brunatny w różnych postaciach, a mianowicie „kotły rusztowe”, „kotły fluidalne” oraz „kotły pyłowe, które funkcjonowały przy użyciu pyłu węgla brunatnego”. Wydaje się bezsporne, że z wyjątkiem pierwszego typu (kocioł rusztowy), który jest przestarzały, wspomniane dalsze przetwarzanie węgla brunatnego jest niezbędne celem wypełnienia obowiązków wynikających z regulacji przemysłowych i środowiskowych, zarówno dotyczących kotłów fluidalnych jak i kotłów pyłowych. Do sądu odsyłającego należy sprawdzenie, czy wspomniane czynności rzeczywiście odnoszą się do wymagań wynikających z przepisów i do przedmiotowych kotłów. W tym względzie ewentualne trudności praktyczne, które związane są z koniecznością wskazania części energii elektrycznej, która używana jest do przetwarzania węgla brunatnego, w stosunku do części wykorzystywanej do innych celów, nie powinna w żadnym wypadku zwalniać państw członkowskich z ich obowiązku bezwarunkowego zwolnienia energii wykorzystywanej do produkcji energii elektrycznej zgodnie ze spornym zwolnieniem ( 41 ).

55.

Z powyższego wynika, że przedmiotowe zwolnienie mogłoby mieć zastosowanie do takich procesów jak kruszenie, oddzielanie obcych substancji i mielenie, gdy czynności te są niezbędne do wykorzystania węgla brunatnego w określonych kotłach elektrowni w celu produkcji energii elektrycznej.

56.

Wreszcie dodatkowo uważam, że powyższa wykładnia nie może zostać podważona przez postanowienia art. 21 ust. 3 zdanie drugie dyrektywy2003/96, na podstawie których sąd odsyłający zwraca się do Trybunału o dokonanie wykładni spornego zwolnienia.

57.

Dla przypomnienia zgodnie z art. 21 ust. 3 zdanie pierwsze dyrektywy 2003/96 zużycie produktów energetycznych na terenie zakładu produkującego produkty energetyczne nie jest uważane za zdarzenie powodujące powstanie zobowiązania podatkowego, jeśli zużyciu ulegają produkty energetyczne produkowane na terenie zakładu. Zgodnie z art. 21 ust. 3 zdanie drugie, do którego konkretnie odwołuje się sąd odsyłający stanowi, że państwa członkowskie mogą uznać także zużycie energii elektrycznej i innych produktów energetycznych niewyprodukowanych na terenie takiego zakładu oraz zużycie produktów energetycznych i energii elektrycznej na terenie zakładu produkującego paliwa, wykorzystywanych do wytwarzania energii elektrycznej, jako niepowodujące powstania zdarzenia powodującego powstanie zobowiązania podatkowego.

58.

W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że wspomniany przepis przyznaje państwom członkowskim uprawnienie. Chodzi więc zatem o opcjonalne zwolnienie z opodatkowania, z którego nie skorzystał ustawodawca niemiecki. A zatem, opcjonalny charakter reżimu nie może stanowić okoliczności determinującej określenie zakresu obowiązkowych zwolnień od podatku, takich jak zwolnienie w niniejszej sprawie. W zakresie bowiem, w jakim nakłada na państwa członkowskie bezwarunkowy obowiązek zwolnienia z opodatkowania produktów energetycznych wykorzystywanych do produkcji energii elektrycznej, opcjonalny reżim przewidziany w art. 21 ust. 3 zdanie drugie dyrektywy 2003/96 może mieć jedynie charakter rezydualny charakter. ( 42 )

59.

Z drugiej strony, przy założeniu, że różne czynności RWE Power mają miejsce „na terenie zakładu” w rozumieniu art. 21 dyrektywy 2003/96, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego, uważam, że pobranie energii elektrycznej na terenie kopalni odkrywkowej celem wydobycia węgla brunatnego w sposób wyraźny mieści się w zakresie art. 21 ust. 3 zdanie drugie część pierwsza tej dyrektywy. W ten sposób państwa członkowskie mogą uznać „zużycie energii elektrycznej niewyprodukowanej na terenie zakładu produkującego produkty energetyczne” jako zdarzenie niepowodujące powstania zobowiązania podatkowego. Powyższa interpretacja jest spójna z podejściem przyjętym w odniesieniu do wydobycia węgla brunatnego, ponieważ opcjonalne zwolnienie przewidziane w art. 21 ust. 3 zdanie drugie dyrektywy 2003/96 nie miałoby znaczenia ani racji bytu, gdyby to samo zwolnienie było już obowiązkowe na podstawie art. 14 ust. 1 lit. a) zdanie pierwsze wspomnianej dyrektywy.

60.

Proponuję zatem odpowiedzieć na pierwsze pytanie prejudycjalne w ten sposób, że sporne zwolnienie, dotyczące „energii elektrycznej wykorzystywanej do produkcji energii elektrycznej”, należy interpretować w ten sposób, że zwolnienie to obejmuje jedynie energię elektryczną, która jest wykorzystywana w ramach czynności, które są niezbędne i przyczyniają się bezpośrednio do procesu produkcji energii elektrycznej, z wyłączeniem czynności wydobycia produktu energetycznego, ale z uwzględnieniem czynności mających miejsce w tym samym zakładzie, lub przynajmniej w dołączonych do niego lub pomocniczych instalacjach, które mają na celu wyłącznie późniejszą przeróbkę lub przystosowanie produktu energetycznego w celu zasilania elektrowni.

61.

W drugim pytaniu prejudycjalnym sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 14 ust. 1 lit. a) zdanie pierwsze dyrektywy 2003/96 można z uwzględnieniem art. 21 ust. 3 zdanie trzecie tej dyrektywy interpretować w ten sposób, że zwolnienie od podatku „energii elektrycznej wykorzystywanej do utrzymania zdolności do produkcji energii elektrycznej” obejmuje również energię elektryczną wykorzystywaną do eksploatacji urządzeń zasobnikowych i środków transportu niezbędnych do ciągłej eksploatacji należących do niej elektrowni.

62.

Hauptzollamt uważa, że na wspomniane drugie pytanie prejudycjalne również należy udzielić odpowiedzi przeczącej w zakresie, w jakim wykorzystanie energii elektrycznej przeznaczonej do eksploatacji urządzeń zasobnikowych i środków transportu nie może być zwolnione od podatku, ponieważ zwolnienie celem „utrzymania zdolności do produkcji elektrycznej” stanowi jedynie rozszerzenie zwolnienia od podatku od „energii elektrycznej wykorzystywanej do produkcji energii elektrycznej” i może z tego względu dotyczyć tylko procesów, w odniesieniu do których zwolnieniu podlegałoby również wykorzystanie energii elektrycznej do produkcji energii elektrycznej.

63.

Z kolei, RWE Power uważa, że na wspomniane pytanie należy udzielić odpowiedzi twierdzącej w szczególności z tego powodu, że odwołanie do „utrzymania zdolności do produkcji energii” podkreślałoby, że energia elektryczna podlegająca zwolnieniu wykracza poza proces przetwarzania energii i obejmuje energię elektryczną wykorzystywaną przed lub po tym procesie.

64.

Komisja z kolei uważa, że usługi składowania i transportu węgla brunatnego nie są częścią procesu produkcji energii elektrycznej w ścisłym znaczeniu tego słowa i z tego powodu powinny być wyłączone ze spornego zwolnienia.

65.

Z poniższych powodów opowiadam się za zróżnicowanym podejściem, zgodnie z którym możliwe by było przyjęcie, że energia elektryczna przeznaczona do transportu węgla brunatnego do elektrowni i jego składowania w elektrowni kwalifikuje się do przedmiotowego zwolnienia, jeżeli zostanie wykazane, że czynności te są bezpośrednio związane i niezbędne dla utrzymania zdolności do produkcji danej elektrowni.

66.

Po pierwsze, trzeba zauważyć, że rozróżnienie dokonane pomiędzy dwoma przypadkami omawianego zwolnienia – mianowicie energii elektrycznej wykorzystywanej „do produkcji energii elektrycznej” z jednej strony i energii elektrycznej wykorzystywanej „do utrzymania zdolności do produkcji energii elektrycznej” z drugiej strony – sugeruje, że czynności związane z utrzymaniem zdolności nie pokrywają się z czynnościami związanymi z produkcją. Oznacza to, że wbrew temu, co w istocie podnosi Hauptzollamt, energia elektryczna podlegająca zwolnieniu w ramach drugiego przypadku nie musi być (w sposób niezbędny) wykorzystywana w procesie przetwarzania energii, tak więc energia elektryczna wykorzystywana przed lub po procesie przetwarzania energii może być również zwolniona z podatku, jeśli jest wykorzystywana do utrzymania zdolności do produkcji energii elektrycznej.

67.

Następnie, wspomniana interpretacja znajduje potwierdzenie w genezie dyrektywy 2003/96. W rzeczywistości w pierwotnym wniosku Komisja przewidziała po prostu zwolnienie z podatku „produktów energetycznych wykorzystywanych do produkcji energii elektrycznej i ciepła wytwarzanego podczas takiej produkcji” ( 43 ), co odpowiada w istocie pierwszemu przypadkowi spornego zwolnienia. Jednak drugi przypadek wspomnianego zwolnienia został włączony do tekstu dyrektywy przez Radę dopiero na późniejszym etapie jej przyjmowania. Aby to uzupełnienie miało sens i nie zostało uznane za pleonazm, na tej podstawie trzeba wywnioskować, iż twórcy wspomnianej dyrektywy chcieli z pewnością stworzyć nową przyczynę zwolnienia od podatku, wykraczającą poza przyczynę zawartą we wniosku Komisji.

68.

Ponadto należy powtórzyć, że podobnie jak w pierwszym przypadku, zwolnienie od podatku przewidziane w drugim przypadku musi być interpretowane w sposób wąski. W związku z tym, dopiero, gdy rzeczywiście zostanie wykazane, że istnieje bezpośredni związek między kontynuacją produkcji a zużytą energią elektryczną, należy zaakceptować zastosowanie wspomnianego zwolnienia.

69.

W niniejszej sprawie z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wynika, że funkcjonowanie elektrowni RWE Power opierało się na nieprzerwanej produkcji energii elektrycznej. Nie ulega wątpliwości, że w celu zapewnienia nieprzerwanej produkcji energii elektrycznej RWE Power zapewniło zasobniki o trzech różnych wielkościach i funkcjach, z których węgiel brunatny był dostarczany do kotłów w elektrowniach w miarę potrzeb. W szczególności węgiel brunatny był najpierw składowany w każdej z kopalni odkrywkowych w zasobniku o pojemności odpowiadającej sześciodniowej eksploatacji elektrowni, a następnie transportowany do zasobników elektrowni, których pojemność odpowiadała jedno- lub dwudniowej eksploatacji elektrowni. Z tego opisu stanu faktycznego, dla którego sąd krajowy jest wyłącznie właściwy, wynika, że zarówno proces magazynowania, jak i transportu miały na celu zagwarantowanie nieprzerwanej produkcji energii elektrycznej i utrzymanie tej zdolności. Z kolei, z uwagi na fakt, że w przeciwnym razie wyrażenie „energia elektryczna wykorzystywana do utrzymania zdolności do produkcji energii elektrycznej” zostałoby pozbawione swojego znaczenia, uważam, że wspomniane czynności powinny być w pełni objęte spornym zwolnieniem.

70.

Wniosku tego nie mogą, moim zdaniem, podważyć postanowienia art. 21 ust. 3 zdanie trzecie dyrektywy 2003/96, zgodnie z którymi, w przypadku gdy zużycie następuje na cele nie związane z produkcją produktów energetycznych, w szczególności do napędu pojazdów, wówczas jest to uznawane za zdarzenie powodujące powstanie zobowiązania podatkowego. Przede wszystkim wspomniany przepis dotyczy bowiem „zużycia produktów energetycznych” w celach niezwiązanych z produkcją produktów energetycznych, takich jak na przykład przewóz personelu na miejsce pracy na terenie przedsiębiorstwa RWE Power. Jednakże, w niniejszym przypadku całe przedmiotowe zużycie obejmuje zużycie energii elektrycznej i z wyjątkiem zużycia związanego z wydobyciem węgla brunatnego nie jest wykorzystywane do produkcji produktów energetycznych, lecz energii elektrycznej. W każdym razie z jego miejsca w strukturze dyrektywy 2003/96 wynika, że zdanie trzecie ma na celu jedynie ograniczenie zwolnień wymienionych w zdaniu pierwszym i drugim tego przepisu ( 44 ).

71.

Mając na uwadze powyższe rozważania, proponuję odpowiedzieć na drugie pytanie prejudycjalne w ten sposób, że sporne zwolnienie dotyczące „energii elektrycznej wykorzystywanej do utrzymania zdolności do produkcji energii elektrycznej” należy interpretować w ten sposób, że obejmuje jedynie energię elektryczną, która jest wykorzystywana w ramach czynności, które są niezbędne i przyczyniają się bezpośrednio do procesu utrzymania zdolności do produkcji energii elektrycznej, co może obejmować czynności, w ramach których produkty energetyczne są składowane lub przesyłane do elektrowni.

72.

Mając na uwadze powyższe rozważania, proponuję Trybunałowi, aby odpowiedział w następujący sposób na pytania prejudycjalne przedstawione przez Finanzgericht Düsseldorf (sąd ds. finansowych w Düsseldorfie, Niemcy):