–

w imieniu rządu polskiego – B. Majczyna, w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – L. Nicolae i C. Vrignon, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) nr 2135/98, jak również uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz.U. 2006, L 102, s. 1), zmienionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1054 z dnia 15 lipca 2020 r. (Dz.U. 2020, L 249, s. 1), (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 561/2006”).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu między Pricoforest SRL, przedsiębiorstwem działającym w sektorze leśnym, z siedzibą w Rumunii, a Inspectoratul de Stat pentru Controlul în Transportul Rutier (ISCTR) [państwową inspekcją kontroli transportu drogowego (ISCTR), Rumunia] w przedmiocie sankcji administracyjnych nałożonych na to przedsiębiorstwo za naruszenie przepisów dotyczących dziennego czasu prowadzenia pojazdu i dziennych okresów odpoczynku kierowcy

3

Motyw 17 rozporządzenia nr 561/2006 stanowi:

„Niniejsze rozporządzenie ma na celu poprawę warunków socjalnych pracowników objętych jego zakresem, a także ogólną poprawę bezpieczeństwa drogowego. Służą temu głównie przepisy określające maksymalny dzienny, tygodniowy i przypadający w okresie każdych dwóch kolejnych tygodni czas prowadzenia pojazdu, przepis zobowiązujący kierowcę do korzystania z regularnego tygodniowego okresu odpoczynku co najmniej raz na dwa tygodnie oraz przepisy przewidujące, że w żadnym przypadku dzienny okres odpoczynku nie powinien być krótszy niż nieprzerwany okres dziewięciu godzin. […]”.

4

Zgodnie z art. 1 tego rozporządzenia:

„Niniejsze rozporządzenie ustanawia przepisy dotyczące czasu prowadzenia pojazdu, przerw i okresów odpoczynku kierowców wykonujących przewóz drogowy rzeczy i osób w celu ujednolicenia warunków konkurencji pomiędzy poszczególnymi rodzajami transportu lądowego, zwłaszcza w odniesieniu do sektora transportu drogowego oraz w celu poprawy warunków pracy i bezpieczeństwa drogowego. Niniejsze rozporządzenie ma na celu także przyczynienie się do polepszenia metod monitorowania i egzekwowania przepisów przez państwa członkowskie oraz poprawy warunków pracy w transporcie drogowym”.

5

Zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. a) rzeczonego rozporządzenia ma ono zastosowanie, między innymi, do przewozu drogowego „rzeczy, gdy dopuszczalna masa całkowita pojazdów łącznie z przyczepą lub naczepą przekracza 3,5 tony”.

6

Zgodnie z art. 4 lit. e) i g) tego rozporządzenia:

„Dla celów niniejszego rozporządzenia zastosowanie mają następujące definicje:

[…]

[…]

7

Artykuł 6 rozporządzenia nr 561/2006, w którym ustanowiono maksymalny czas prowadzenia pojazdu dzienny, tygodniowy i w ciągu dwóch kolejnych tygodni, uściśla w ust. 5:

„Kierowca zapisuje jako inną pracę cały czas określony w art. 4 [lit.] e), a także cały czas spędzony na prowadzeniu pojazdu używanego do działalności zarobkowej nieobjętego zakresem stosowania niniejszego rozporządzenia […]. Zapisu tego dokonuje się ręcznie na wykresówce, na wydruku lub przy użyciu funkcji ręcznego wprowadzania danych do urządzenia rejestrującego”.

8

Artykuł 13 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi:

„O ile nie zagraża to osiągnięciu celów określonych w art. 1 każde państwo członkowskie może wprowadzić wyjątki od przepisów art. 5–9 [które ustanawiają przepisy mające zastosowanie do załóg pojazdów, czasu prowadzenia pojazdu, oraz do przerw i okresów odpoczynku ] – i uzależnić te wyjątki od spełnienia indywidualnych warunków na swoim terytorium lub, w porozumieniu z zainteresowanymi państwami, na terytorium innego państwa członkowskiego – mające zastosowanie do następujących przewozów wykonywanych:

[…]

[…]”.

9

Zgodnie z art. 2 Ordonanța Guvernului nr. 37 privind stabilirea cadrului de aplicare a regulilor privind perioadele de conducere, pauzele și perioadele de odihnă ale conducătorilor auto și utilizarea aparatelor de înregistrare a activității acestora (dekretu rządowego nr 37 w sprawie ustalenia zakresu stosowania przepisów dotyczących czasu prowadzenia pojazdu, przerw i okresów odpoczynku kierowców oraz korzystania z systemów rejestracji czynności kierowców) z dnia 7 sierpnia 2007 r. (Monitorul Oficial al României nr 565 z dnia 16 sierpnia 2007 r.):

„Przewozy, o których mowa w art. 13 ust. 1 lit. a)–d), f)–h) i j)–p) rozporządzenia nr 561/2006, są wyłączone na terytorium Rumunii ze stosowania przepisów tego rozporządzenia”.

10

W dniu 2 września 2020 r. pojazd silnikowy ciągnący naczepę, wykorzystywany przez Pricoforest do transportu drewna, został skontrolowany przez funkcjonariuszy ISCTR w miejscowości położonej na terytorium Rumunii, około 130 km drogą od miejsca siedziby tej spółki.

11

W następstwie przeprowadzonych kontroli oraz analizy danych pobranych z tachografu zainstalowanego w tym pojeździe, ustalono, po pierwsze, że w okresie od godziny 5.15 w dniu 17 sierpnia 2020 r. do godziny 19.23 w dniu 18 sierpnia 2020 r. kierowca ten prowadził pojazd przez 15 godzin i 56 minut i przekroczył o 5 godzin i 56 minut maksymalny dzienny czas prowadzenia pojazdu wynoszący 10 godzin, przewidziany w art. 6 ust. 1 rozporządzenia nr 561/2006. W tym przedziale czasowym kierowca skorzystał z 6 godzin i 48 minut okresu odpoczynku, podczas gdy zgodnie z art. 4 lit. g) tego rozporządzenia powinien był skorzystać z dziennego okresu odpoczynku wynoszącego co najmniej 9 godzin. Za to naruszenie na Pricoforest nałożono grzywnę w wysokości 9000 RON (lei rumuńskich) (około 1800 EUR) lub 4500 RON (około 900 EUR) w razie zapłaty w terminie 15 dni.

12

Po drugie, funkcjonariusze ISCTR stwierdzili, że w dniu 25 sierpnia 2020 r. między godz. 00.54 a godz. 4.24 kierowca rzeczonego pojazdu korzystał z okresu odpoczynku w wymiarze 3 godzin i 30 minut, podczas gdy ten okres odpoczynku powinien był wynosić co najmniej 9 godzin zgodnie z art. 8 ust. 2 omawianego rozporządzenia. Za to naruszenie na Pricoforest nałożono również grzywnę w wysokości 4000 RON (około 800 EUR) lub 2000 RON (około 400 EUR) w razie zapłaty w terminie 15 dni.

13

W dniu 25 września 2020 r. przedsiębiorstwo to wniosło do sądu odsyłającego skargę, żądając uchylenia protokołu stwierdzającego naruszenie lub, ewentualnie, zastąpienia nałożonych grzywien upomnieniem. Nie kwestionując danych pobranych z tachografu kontrolowanego pojazdu, Pricoforest podnosi, że zarejestrowane okresy odnoszą się do przewozów rzeczy wykonywanych pojazdem, o którym mowa w art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 561/2006, oraz że na mocy dekretu rządowego nr 37 z dnia 7 sierpnia 2007 r. przewozy te są wyłączone ze stosowania przepisów dotyczących czasu prowadzenia pojazdu, przerw i okresów odpoczynku określonych w tym rozporządzeniu. Ponadto Pricoforest uważa, że funkcjonariusz który dokonał ustaleń, niesłusznie zrównał pojęcie „promienia do 100 km od bazy przedsiębiorstwa” w rozumieniu tego przepisu z odległością drogową między miejscowością, w której znajduje się jego baza, a miejscowością, w której wspomniany pojazd został poddany kontroli.

14

ISCTR ze swojej strony utrzymuje, że wyjątek przewidziany w art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 561/2006 ma zastosowanie jedynie do przewozów rzeczy wykonywanych w promieniu do 100 km od bazy danego przedsiębiorstwa. Ponieważ zaś kontrola, będąca przedmiotem postępowania głównego została przeprowadzona 130 km od bazy Pricoforest, pojazd będący przedmiotem tej kontroli nie może zostać objęty tym wyjątkiem, w związku z czym będą do niego miały zastosowanie ustanowione w tym rozporządzeniu przepisy dotyczące czasu prowadzenia pojazdu, przerw i okresów odpoczynku.

15

W tym kontekście sąd odsyłający zastanawia się w pierwszej kolejności nad wykładnią pojęcia „promieni[a] do 100 km od bazy przedsiębiorstwa” w rozumieniu art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 561/2006. Przyjmując, że pojęcie „promienia” odpowiada linii prostej nakreślonej na mapie od środka okręgu, w którym prowadzone jest dane działanie, sąd ten uważa jednak, że cele realizowane przez to rozporządzenie, polegające na poprawie zarówno warunków socjalnych pracowników, do których ma ono zastosowanie, jak i bezpieczeństwa drogowego, nie zostałyby osiągnięte, gdyby, wewnątrz takiego okręgu, przewozy wykonywane na znacznie większych odległościach były zwolnione ze stosowania przepisów dotyczących czasu prowadzenia pojazdu, przerw i okresów odpoczynku ustanowionych w tym rozporządzeniu.

16

W drugiej kolejności rzeczony sąd zadaje sobie pytanie w kwestii, czy w sytuacji, gdy pojazd, o którym mowa w art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 561/2006, zwyczajowo wykonuje przewozy rzeczy nie tylko w promieniu do 100 km od bazy danego przedsiębiorstwa, ale także poza tym promieniem, przepis ten należy interpretować w ten sposób, że wszystkie wykonywane przewozy, a przynajmniej przewozy, które nie przekraczają tego promienia 100 km, są zwolnione ze stosowania przepisów, o których mowa w poprzednim punkcie, lub że żaden z tych przewozów nie jest zwolniony ze stosowania tych przepisów.

17

W tym względzie sąd odsyłający dodaje, że zastosowanie rozpatrywanych przepisów wyłącznie do przewozów rzeczy wykonywanych poza promieniem do 100 km od bazy danego przedsiębiorstwa uniemożliwiłoby weryfikowanie tygodniowych okresów odpoczynku określonych w tym rozporządzeniu. Zauważa on również, że dokonywanie wykładni art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 561/2006 w ten sposób, że wszystkie przewozy wykonywane przez kontrolowany pojazd, w tym przewozy wykonywane poza wspomnianym promieniem 100 km, są zwolnione ze stosowania tego rozporządzenia, oznaczałoby, że w postępowaniu głównym Pricoforest nie popełnił zarzucanych mu naruszeń.

18

W tych okolicznościach Judecătoria Miercurea Ciuc (sąd pierwszej instancji w Miercurea-Ciuc, Rumunia) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

19

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy pojęcie „promieni[a] do 100 km od bazy przedsiębiorstwa” w rozumieniu art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 561/2006 należy rozumieć jako odnoszące się do linii prostej nakreślonej na mapie między bazą danego przedsiębiorstwa a miejscem przeznaczenia pojazdu używanego przez to przedsiębiorstwo do przewozu rzeczy w ramach własnej działalności gospodarczej, czy też jako odnoszące się do odległości drogowej faktycznie przebytej przez ten pojazd.

20

Z art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 561/2006 wynika, że każde państwo członkowskie może wprowadzić wyjątki od przepisów art. 5–9 tego rozporządzenia i uzależnić te wyjątki od spełnienia indywidualnych warunków na swoim terytorium, o ile nie zagraża to osiągnięciu celów określonych w art. 1 omawianego rozporządzenia. Te wyjątki i te warunki mają zastosowanie do przewozów rzeczy wykonywanych pojazdami używanymi lub wynajmowanymi bez kierowcy przez przedsiębiorstwa rolnicze, ogrodnicze, leśne, gospodarstwa rolne lub rybackie do przewozu rzeczy w ramach własnej działalności gospodarczej w promieniu do 100 km od bazy danego przedsiębiorstwa.

21

Termin „promień” nie został zdefiniowany w rozporządzeniu nr 561/2006, a art. 13 ust. 1 lit. b) tego rozporządzenia nie zawiera żadnego wyraźnego odesłania do prawa państw członkowskich w celu określenia znaczenia i zakresu tego terminu.

22

Tymczasem z wymogów zarówno jednolitego stosowania prawa Unii, jak i zasady równości wynika, że przepisowi takiemu należy zwykle nadać autonomiczną i jednolitą wykładnię w całej Unii Europejskiej, co powinno nastąpić z uwzględnieniem nie tylko zwykłego znaczenia w języku potocznym zawartych w tymże przepisie wyrazów, ale także kontekstu tego przepisu i celu danego uregulowania (zob. podobnie wyrok z dnia 16 września 2021 r., The Software Incubator, C‑410/19, EU:C:2021:742, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo).

23

W języku potocznym termin „promień” oznacza odcinek linii prostej odpowiadający połowie średnicy okręgu, który łączy środek okręgu z dowolnym punktem na jego obwodzie.

24

Ponadto, jak wskazał rzecznik generalny w pkt 28 i 29 opinii, w sytuacji gdy prawodawca Unii zamierzał odnieść się, w przepisie rozporządzenia nr 561/2006 innym niż art. 13 ust. 1 lit. b), do konkretnej odległości drogowej, przebytej lub którą należy przebyć, zawarł w tym celu precyzyjną wskazówkę w samej treści tego przepisu. Tak jest zwłaszcza w przypadku art. 3 lit. a) oraz art. 16 ust. 1 lit. b) in fine tego rozporządzenia.

25

Wynika z tego, że pojęcie „promieni[a] do 100 km od bazy przedsiębiorstwa” w rozumieniu art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 561/2006 należy rozumieć jako odnoszące się do linii prostej nieprzekraczającej 100 km, nakreślonej na mapie od tej bazy i łączącej tę bazę z dowolnym punktem w otaczającym omawiane miejsce okrągłym obszarze geograficznym. Pojęcie to nie obejmuje zatem odległości drogowej faktycznie przebytej przez dany pojazd.

26

Z uwagi na to, że taka wykładnia art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 561/2006 wyraźnie wynika z brzmienia tego przepisu i systematyki tego rozporządzenia, powołane przez sąd odsyłający cele, jakie realizuje to rozporządzenie, polegające na poprawie zarówno warunków socjalnych pracowników, do których rozporządzenie to ma zastosowanie, jak i bezpieczeństwa drogowego, nie mogą podważyć rzeczonej wykładni.

27

Mając na względzie powyższe rozważania, odpowiedź na pytanie pierwsze brzmi następująco: pojęcie „promieni[a] do 100 km od bazy przedsiębiorstwa” w rozumieniu art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 561/2006 należy rozumieć jako odnoszące się do linii prostej nieprzekraczającej 100 km, nakreślonej na mapie od tej bazy i łączącej tę bazę z dowolnym punktem w otaczającym to samo miejsce okrągłym obszarze geograficznym.

28

Poprzez pytanie drugie sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 561/2006 należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji gdy państwo członkowskie wprowadziło na podstawie tego przepisu wyjątki od przepisów art. 5–9 tego rozporządzenia, mające zastosowanie do przewozów rzeczy wykonywanych pojazdami, o których mowa w tym przepisie, a pojazdy te wykonują te przewozy nie tylko w promieniu do 100 km od bazy danego przedsiębiorstwa, lecz również poza tym promieniem, takie wykorzystanie tych pojazdów powoduje, że wyjątki te mają zastosowanie do wszystkich przewozów rzeczy wykonywanych przez te pojazdy, niezależnie od tego, czy wykonywane są one poza tym promieniem, czy w jego obrębie, lub wprost przeciwnie – wyłącza zastosowanie tych wyjątków do wszystkich tych przewozów.

29

Z art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 561/2006 wynika, że wyjątki od przepisów art. 5–9 tego rozporządzenia ustanawiających przepisy mające zastosowanie zwłaszcza do czasu prowadzenia pojazdu, przerw i okresów odpoczynku kierowcy, które państwa członkowskie mogą wprowadzić na podstawie tego przepisu, mają zastosowanie do przewozów rzeczy wykonywanych pojazdami, o których mowa w tym przepisie, jeżeli spełnione są określone w rzeczonym przepisie warunki przypomniane w pkt 20 niniejszego wyroku.

30

Wyjątki te należy interpretować w sposób ścisły, a ich zakres należy określić, biorąc pod uwagę, między innymi, cele rozporządzenia nr 561/2006 (zob. analogicznie wyroki: z dnia 7 lutego 2019 r., NK, C‑231/18, EU:C:2019:103, pkt 21; oraz z dnia 21 listopada 2019 r., Deutsche Post i in., C‑203/18 i C‑374/18, EU:C:2019:999, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo). Tak więc art. 13 ust. 1 lit. b) tego rozporządzenia nie może być interpretowany w sposób rozszerzający jego działanie ponad to, co jest niezbędne dla zapewnienia ochrony interesów, którą ma gwarantować (zob. analogicznie wyrok z dnia 13 marca 2014 r., A. Karuse, C‑222/12, EU:C:2014:142, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).

31

Wynika z tego, jak wskazał rzecznik generalny w pkt 62 i 63 opinii, że art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 561/2006 nie można interpretować w ten sposób, że w sytuacji gdy pojazdy, o których mowa w tym przepisie, wykonują przewozy rzeczy zarówno w promieniu do 100 km od bazy danego przedsiębiorstwa, jak i poza tym promieniem, przepis ten ma zastosowanie do wszystkich przewozów rzeczy wykonywanych przez te pojazdy, w tym do przewozów przekraczających rzeczony promień. Te ostatnie przewozy nie mogą zatem korzystać z wyjątków od przepisów art. 5–9 tego rozporządzenia.

32

Natomiast wykładnia art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 561/2006, zgodnie z którą, w sytuacji gdy pojazdy, o których w tym przepisie mowa, wykonują przewozy rzeczy zarówno w promieniu do 100 km od bazy danego przedsiębiorstwa, jak i poza tym promieniem, żaden z tych przewozów nie może korzystać z wyjątków przewidzianych w przepisach art. 5–9 tego rozporządzenia, pozbawiałaby ten przepis skuteczności (effet utile).

33

W tym względzie należy przypomnieć, że art. 6 ust. 5 rozporządzenia nr 561/2006 nakłada na każdego kierowcę obowiązek zapisywania, jako „innej pracy ”, między innymi, „[całego czasu spędzonego] na prowadzeniu pojazdu używanego do działalności zarobkowej nieobjętego zakresem stosowania [tego] rozporządzenia”. Okresy prowadzenia pojazdu zarejestrowane jako „inna praca” zgodnie z tym przepisem stanowią bowiem okresy rzeczywistej pracy kierowcy, podczas których nie dysponuje on swobodnie swoim czasem i które, jako że mają wpływ na stan zmęczenia kierowcy, mogą oddziaływać na jego prowadzenie pojazdu (zob. analogicznie wyrok z dnia 18 stycznia 2001 r., Skills Motor Coaches i in., C‑297/99, EU:C:2001:37, pkt 36–39).

34

Jak zauważył rzecznik generalny w pkt 80 opinii, w przypadkach, gdy pojazd, o którym mowa w art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 561/2006, jest używany nie tylko w promieniu do 100 km od bazy danego przedsiębiorstwa, ale także poza tym promieniem, ten obowiązek zapisu umożliwia właściwym organom krajowym sprawdzenie, czy czas spędzony na prowadzeniu pojazdu, zarejestrowany zgodnie z art. 6 ust. 5 tego rozporządzenia jako „inna praca” odpowiada przewozom drogowym objętym wyjątkami od przepisów art. 5–9 tego rozporządzenia wprowadzonymi na podstawie jego art. 13 ust. 1 lit. b). W związku z tym organy krajowe są w stanie zweryfikować, czy w odniesieniu do przewozów wykonywanych przez kontrolowany pojazd, które nie są objęte takimi wyjątkami, przestrzegane są przepisy dotyczące czasu prowadzenia pojazdu, przerw i okresów odpoczynku, które wynikają z omawianych przepisów art. 5–9.

35

Mając na względzie powyższe rozważania, odpowiedź na pytanie drugie brzmi następująco: art. 13 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 561/2006 należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji, gdy państwo członkowskie wprowadziło na podstawie tego przepisu wyjątki od przepisów art. 5–9 tego rozporządzenia, mające zastosowanie do przewozów rzeczy wykonywanych pojazdami, o których mowa w tym przepisie, a pojazdy te wykonują te przewozy nie tylko w promieniu do 100 km od bazy danego przedsiębiorstwa, lecz również poza tym promieniem, te wyjątki mają jedynie zastosowanie do przewozów rzeczy wykonanych przez te pojazdy, które nie wykraczają poza omawiany promień.

36

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (ósma izba) orzeka, co następuje: