–

w imieniu Coca‑Cola European Partners Deutschland GmbH – C. Böttger, Rechtsanwalt,

–

w imieniu L.B. i R.G. – R. Buschmann i A. Kapeller, Prozessbevollmächtigte,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – B.-R. Killmann i D. Recchia, w charakterze pełnomocników,

1

Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczą wykładni dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz.U. 2003, L 299, s. 9) oraz art. 20 i art. 51 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą praw podstawowych”).

2

Wnioski te zostały przedstawione w kontekście postępowań w sporze pomiędzy Coca‑Cola European Partners Deutschland GmbH (zwaną dalej „Coca‑Colą”) a L.B. (sprawa C‑257/21) oraz R.G (sprawa C‑258/21) (zwanymi dalej łącznie „zainteresowanymi”) w przedmiocie dodatku do wynagrodzenia należnego na podstawie układu zbiorowego za godziny pracy przepracowane w porze nocnej.

3

Artykuł 3 ust. 1 Konwencji nr 171 Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) z dnia 26 czerwca 1990 r. dotyczącej pracy nocnej (zwanej dalej „konwencją MOP”) przewiduje:

„Specjalne środki wynikające z charakteru pracy nocnej, obejmujące co najmniej te, o których mowa w artykułach [od] 4 do 10, będą podjęte na rzecz pracowników nocnych w celu ochrony ich zdrowia, ułatwienia im wypełnienia obowiązków rodzinnych i społecznych, zapewnienia możliwości rozwoju zawodowego i przyznania im właściwych rekompensat. Środki takie będą również podjęte w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony macierzyństwa na rzecz wszystkich pracowników wykonujących pracę nocną”.

4

Artykuł 8 tej konwencji przewiduje:

„Rekompensaty przyznawane pracownikom nocnym w formie czasu pracy wynagrodzenia lub podobnych świadczeń będą brać pod uwagę charakter pracy nocnej”.

5

Dyrektywa 2003/88 została uchwalona na podstawie art. 137 ust. 2 WE, obecnie art. 153 ust. 2 TFUE.

6

Motywy 1, 2 i 4–6 tej dyrektywy mają następujące brzmienie:

[…]

7

Artykuł 1 ust. 1 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Cel i zakres”, stanowi:

„Niniejsza dyrektywa ustala minimalne wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w odniesieniu do organizacji czasu pracy”.

8

Artykuł 7 tej dyrektywy stanowi:

„1.   Państwa członkowskie przyjmują niezbędne środki w celu zapewnienia, by każdy pracownik był uprawniony do corocznego płatnego urlopu w wymiarze co najmniej czterech tygodni, zgodnie z warunkami uprawniającymi i przyznającymi mu taki urlop przewidzianymi w ustawodawstwie krajowym i/lub w praktyce krajowej.

2.   Minimalny okres corocznego płatnego urlopu nie może być zastąpiony wypłatą ekwiwalentu pieniężnego, z wyjątkiem przypadku gdy stosunek pracy ulega rozwiązaniu”.

9

Artykuł 8 dyrektywy 2003/88, zatytułowany „Wymiar czasu pracy w porze nocnej”, stanowi:

„Państwa członkowskie przyjmują niezbędne środki w celu zapewnienia, że [by]:

Do celów lit. b) praca związana ze szczególnym niebezpieczeństwem lub z poważnym obciążeniem fizycznym lub psychicznym określana jest zgodnie z ustawodawstwem krajowym i/lub praktyką krajową lub w ramach układów zbiorowych pracy lub porozumień zawartych między partnerami społecznymi, z uwzględnieniem szczególnych skutków pracy w porze nocnej i związanych z nią zagrożeń”.

10

Zgodnie z art. 9 tej dyrektywy, zatytułowanym „Badanie stanu zdrowia pracowników wykonujących pracę w porze nocnej i przeniesienie do pracy w porze dziennej”:

„1.   Państwa członkowskie przyjmują środki niezbędne w celu zapewnienia, że [by]:

2.   Bezpłatne badanie lekarskie, określone w ust. 1 lit. a), podlega zasadzie tajemnicy lekarskiej.

3.   Bezpłatne badanie lekarskie, określone w ust. 1 lit. a), może być przeprowadzane w ramach krajowego systemu opieki zdrowotnej”.

11

Artykuł 10 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Gwarancje dla wykonywania pracy w porze nocnej”, stanowi:

„Państwa członkowskie mogą uczynić pracę niektórych grup pracowników, którzy w związku z wykonywaniem pracy w porze nocnej narażeni są na ryzyko zagrażające ich bezpieczeństwu lub zdrowiu, przedmiotem pewnych gwarancji, zgodnie z warunkami przewidzianymi w ustawodawstwie krajowym lub przez praktykę krajową”.

12

Artykuł 11 tej samej dyrektywy, zatytułowany „Informowanie o regularnym wykorzystywaniu pracy pracowników wykonujących pracę w porze nocnej”, przewiduje:

„Państwa członkowskie przyjmują niezbędne środki w celu zapewnienia, że [by] pracodawca, który regularnie korzysta z pracy pracowników wykonujących pracę w porze nocnej, inform[ował] o tym właściwe organy na ich żądanie”.

13

Artykuł 12 dyrektywy 2003/88, zatytułowany „Ochrona bezpieczeństwa i zdrowia”, stanowi, że:

„Państwa członkowskie przyjmują niezbędne środki w celu zapewnienia, że [by]:

14

Zgodnie z art. 13 tej dyrektywy, zatytułowanym „Harmonogram pracy”:

„Państwa członkowskie przyjmują niezbędne środki w celu zapewnienia, że [by] pracodawca, który zamierza zorganizować pracę zgodnie z określonym harmonogramem pracy, uwzględnia[ł] ogólną zasadę dostosowania organizacji pracy do pracownika, w szczególności w celu złagodzenia monotonii pracy oraz pracy o określonym rytmie, w zależności od rodzaju wykonywanej pracy i wymagań bezpieczeństwa oraz zdrowia, szczególnie w odniesieniu do przerw w trakcie czasu pracy”.

15

Artykuł 3 Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland (ustawy zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec) z dnia 23 maja 1949 r. (BGBl. 1949 I, s. 1), w wersji mającej zastosowanie do sporów w postępowaniu głównym, stanowi:

„(1)   Wszyscy ludzie są równi wobec prawa.

(2)   Mężczyźni i kobiety są równouprawnieni. Państwo wspiera rzeczywistą realizację równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz wpływa na usuwanie istniejących różnic.

(3)   Nikt nie może być dyskryminowany lub uprzywilejowany ze względu na płeć, urodzenie, rasę, język, ojczyznę i pochodzenie, wyznanie, poglądy religijne lub polityczne. Nikt nie może być dyskryminowany ze względu na swoją niepełnosprawność”.

16

Artykuł 7 Manteltarifvertrag zwischen dem Verband der Erfrischungsgetränke‑Industrie Berlin und Region Ost e.V. und der Gewerkschaft Nahrung‑Genuss‑Gaststätten Hauptverwaltung (ramowego układ zbiorowy zawarty pomiędzy związkiem zawodowym branży napojów bezalkoholowych Berlina i Regionu Wschodniego e.V. a centralą związku zawodowego „Żywność, degustacja i placówki restauracyjne”) z dnia 24 marca 1998 r. (zwany dalej „MTV”) przewiduje w ust. 1 i 3, dotyczących „Dodatku do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej, w niedziele i w święta”:

„1.   Dodatki do wynagrodzenia wypłacane są za pracę wykonaną w porze nocnej, w niedziele i w święta:

Godziny nadliczbowe począwszy od 41 godzin tygodniowo 25%

Godziny nadliczbowe w porze nocnej, począwszy od 41 godzin tygodniowo 50%

Regularna praca w porze nocnej świadczona od 1998 r. 17,5%

Regularna praca w porze nocnej świadczona od 1999 r. 20%

Nieregularna praca w porze nocnej świadczona od 1998 r. 40%

Nieregularna praca w porze nocnej świadczona od 1999 r. 50%

[…]

3.   Dodatki do wynagrodzenia są obliczane na podstawie całkowitego wynagrodzenia przewidzianego w układzie zbiorowym”.

17

Zainteresowani wykonywali pracę w systemie zmianowym na rzecz Coca-‑Coli, przedsiębiorstwa branży napojów, które zawarło z Gewerkschaft Nahrung‑Genuss‑Gaststätten (związkiem zawodowym „Żywność, degustacja i placówki restauracyjne”) obowiązujący w tym przedsiębiorstwie układ zbiorowy pracy, zgodnie z którym jest ono związane postanowieniami MTV.

18

W okresie od grudnia 2018 r. do czerwca 2019 r. L.B. regularnie pracowała w porze nocnej w rozumieniu MTV, za którą otrzymywała dodatek do wynagrodzenia w wysokości 20% za godzinę.

19

W grudniu 2018 r. i w styczniu 2019 r. oraz w okresie od marca do lipca 2019 r. R.G. świadczył regularnie pracę w porze nocnej w rozumieniu MTV, za którą otrzymał dodatek do wynagrodzenia w wysokości 25% za godzinę.

20

Uznawszy, że MTV, przewidując w przypadku nieregularnej pracy w porze nocnej wyższy dodatek do wynagrodzenia niż dodatek ustalony w odniesieniu do regularnej pracy w porze nocnej, wprowadza różnicę w traktowaniu, sprzeczną z zasadą równego traktowania w rozumieniu art. 3 ustawy zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec, a także art. 20 karty praw podstawowych, każde z zainteresowanych wniosło do Arbeitsgericht (sądu pracy, Niemcy) właściwego dla swojego miejsca zamieszkania powództwo o zapłatę za dane okresy kwoty odpowiadającej różnicy między wynagrodzeniem, które otrzymywali, a wynagrodzeniem należnym przy zastosowaniu stawek dodatków przewidzianych w MTV za nieregularną pracę w porze nocnej. W tym względzie twierdzili oni, że osoby pracujące regularnie w porze nocnej są narażone na ryzyko zdrowotne i zakłócenia w swoim środowisku społecznym znacznie większe niż osoby pracujące w porze nocnej jedynie nieregularnie.

21

Coca‑Cola uznała natomiast, że nieregularna praca w porze nocnej była świadczona dużo rzadziej niż regularna praca w porze nocnej i że dodatek do wynagrodzenia mający zastosowanie do nieregularnej pracy w porze nocnej jest uzasadniony w szczególności okolicznością, że jest ona zasadniczo pracą dodatkową. Ponadto regularna praca w porze nocnej daje prawo do dodatkowych świadczeń, w szczególności w zakresie urlopów. Wyższy dodatek do wynagrodzenia z tytułu nieregularnej pracy w porze nocnej ma na celu nie tylko zrekompensowanie utrudnień związanych z tego rodzaju pracą, lecz także zniechęcenie pracodawcy do uciekania się do niej poprzez spontaniczną ingerencję w czas wolny i życie społeczne pracowników.

22

Ponieważ powództwa wniesione przez zainteresowanych zostały oddalone przez Arbeitsgericht (sąd pracy), wnieśli oni apelację od wyroków tego sądu do Landesarbeitsgericht Berlin‑Brandenburg (sądu pracy wyższej instancji dla Berlina‑Brandenburgii, Niemcy), który uwzględnił ich prawa w odniesieniu do części odnośnych okresów, lecz w pozostałym zakresie uznał, że uległy one prekluzji.

23

Coca‑Cola wniosła od tych wyroków skargę rewizyjną (Revision) do Bundesarbeitsgericht (federalnego sądu pracy, Niemcy), który jest sądem odsyłającym.

24

Sąd ten, w przypadku gdyby w niniejszej sprawie karta praw podstawowych znajdowała zastosowanie, zastanawia się nad zgodnością z nią postanowienia układu zbiorowego przewidującego dodatek do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej, a zwłaszcza nad kwestią tego, czy wynikające z art. 7 ust. 1 MTV odmienne traktowanie regularnej pracy w porze nocnej i nieregularnej pracy w porze nocnej jest zgodne z art. 20 karty praw podstawowych.

25

W tych okolicznościach Bundesarbeitsgericht (federalny sąd pracy) postanowił zawiesić postępowania i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi, sformułowanymi tak samo w sprawach C‑257/21 i C‑258/21:

26

Postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 26 maja 2021 r. sprawy C‑257/21 i C‑258/21 połączono do celów pisemnego i ustnego etapu postępowania, jak również wydania wyroku.

27

Pismami złożonymi w sekretariacie Trybunału w dniach 10 marca 2022 r. i 13 czerwca 2022 r. zainteresowani wnieśli o otwarcie ustnego etapu postępowania, podnosząc, że nie zgadzają się, po pierwsze, z decyzją o rozstrzygnięciu spraw bez opinii rzecznika generalnego, a po drugie, z uwagami Komisji Europejskiej.

28

W tym względzie należy zaznaczyć, że Trybunał, zgodnie z art. 76 § 2 regulaminu postępowania, na wniosek sędzi sprawozdawcy i po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, podjął decyzję o pominięciu rozprawy, uznawszy w świetle dokumentów procesowych złożonych na etapie pisemnym postępowania niniejsze sprawy za wyjaśnione w stopniu wystarczającym do wydania orzeczenia.

29

Ponadto należy przypomnieć, że stosownie do art. 83 regulaminu postępowania Trybunał może w każdej chwili, po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, postanowić o otwarciu ustnego etapu postępowania na nowo, w szczególności jeśli uzna, że okoliczności zawisłej przed nim sprawy nie są wystarczająco wyjaśnione, lub jeśli po zamknięciu ustnego etapu postępowania strona przedstawiła nowy fakt mogący mieć decydujące znaczenie dla jej rozstrzygnięcia, lub też jeśli sprawa ma zostać rozstrzygnięta na podstawie argumentu, który nie był przedmiotem dyskusji między stronami lub podmiotami określonymi w art. 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

30

W niniejszym wypadku Trybunał stwierdza, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, że dysponuje wszystkimi elementami niezbędnymi do udzielenia odpowiedzi na pytania skierowane do niego przez sąd odsyłający.

31

W konsekwencji należy oddalić wnioski zainteresowanych o otwarcie ustnego etapu postępowania.

32

Komisja utrzymuje, że wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym są niedopuszczalne ze względu na to, że sąd odsyłający nie wykazał, iż wykładnia dyrektywy 2003/88 jest niezbędna do rozstrzygnięcia sporów w postępowaniach głównych, ponieważ zadane pytania dotyczą wyłącznie wykładni karty praw podstawowych. Tymczasem w sytuacji gdy spory te nie są objęte zakresem stosowania dyrektywy 2003/88, kwestia wykładni karty praw podstawowych nie powstaje.

33

W tym względzie należy przypomnieć, że przewidziana w art. 267 TFUE procedura odesłania prejudycjalnego ustanawia ścisłą współpracę między sądami krajowymi a Trybunałem, opartą na podziale zadań między nimi, stanowiąc instrument, za pomocą którego Trybunał dostarcza sądom krajowym wszystkich elementów wykładni prawa Unii, które mogą być niezbędne do wydania orzeczenia w sprawie [wyrok z dnia 23 listopada 2021 r., IS (Niezgodność z prawem postanowienia odsyłającego), C‑564/19, EU:C:2021:949, pkt 59 i przytoczone tam orzecznictwo].

34

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału wyłącznie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i na którym spoczywa odpowiedzialność za przyszły wyrok, należy, z uwzględnieniem okoliczności konkretnej sprawy, zarówno ocena, czy dla wydania wyroku jest mu niezbędne uzyskanie orzeczenia prejudycjalnego, jak i ocena znaczenia pytań, jakie zadaje on Trybunałowi. W związku z tym jeśli postawione pytania dotyczą wykładni prawa Unii, Trybunał jest w zasadzie zobowiązany do wydania orzeczenia [wyrok z dnia 23 listopada 2021 r., IS (Niezgodność z prawem postanowienia odsyłającego), C‑564/19, EU:C:2021:949, pkt 60 i przytoczone tam orzecznictwo].

35

Oznacza to, że pytania dotyczące prawa Unii korzystają z domniemania posiadania znaczenia dla sprawy. Odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w przedmiocie zadanego przez sąd krajowy pytania prejudycjalnego jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wniesiono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem postępowania głównego, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego lub prawnego niezbędnymi do udzielenia użytecznej odpowiedzi na postawione mu pytania [wyrok z dnia 23 listopada 2021 r., IS (Niezgodność z prawem postanowienia odsyłającego), C‑564/19, EU:C:2021:949, pkt 61 i przytoczone tam orzecznictwo].

36

W niniejszej sprawie należy stwierdzić, że z wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym oraz z brzmienia zadanych pytań wynika, iż wykładnia dyrektywy 2003/88 jest niezbędna do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy art. 7 ust. 1 MTV jest przejawem stosowania tej dyrektywy w rozumieniu art. 51 ust. 1 karty praw podstawowych.

37

W tych okolicznościach argumenty podniesione przez Komisję, które dotyczą wykładni dyrektywy 2003/88 i wchodzą w związku z tym w zakres badania wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym co do istoty, nie pozwalają na obalenie domniemania, że pytania zadane przez odsyłający posiadają znaczenie dla sprawy (zob. analogicznie wyrok z dnia 22 października 2020 r., Sportingbet i Internet Opportunity Entertainment, C‑275/19, EU:C:2020:856, pkt 36).

38

W konsekwencji pytania prejudycjalne są dopuszczalne.

39

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy przepis układu zbiorowego przewidujący w przypadku nieregularnej pracy w porze nocnej dodatek do wynagrodzenia w wysokości wyższej niż wysokość dodatku ustalonego w odniesieniu do regularnej pracy w porze nocnej stanowi przejaw stosowania dyrektywy 2003/88 w rozumieniu art. 51 ust. 1 karty praw podstawowych.

40

Zgodnie z art. 51 ust. 1 karty praw podstawowych jej postanowienia mają zastosowanie do państw członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim te stosują prawo Unii, a zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pojęcie „stosowania prawa Unii” w rozumieniu tego postanowienia wymaga istnienia powiązania między aktem prawa Unii a danym środkiem krajowym, które wykracza poza bliskość odnośnych dziedzin lub pośredni wpływ jednej dziedziny na drugą, przy uwzględnieniu kryteriów oceny określonych przez Trybunał (wyrok z dnia 28 października 2021 r., Komisia za protivodeystvie na koruptsiyata i za otnemane na nezakonno pridobitoto imushtestvo, C‑319/19, EU:C:2021:883, pkt 44 i przytoczone tam orzecznictwo).

41

W tym zakresie Trybunał stwierdził w szczególności brak możliwości zastosowania praw podstawowych Unii w kontekście uregulowań krajowych ze względu na okoliczność, że przepisy Unii w danej dziedzinie nie nakładały żadnych zobowiązań na państwa członkowskie w odniesieniu do sytuacji, której dotyczyło postępowanie główne. W związku z tym sam fakt, iż przepisy krajowe należą do dziedziny objętej kompetencją Unii, nie oznacza jeszcze, iż mieszczą się one w zakresie stosowania prawa Unii i w konsekwencji prowadzą do stosowania karty praw podstawowych [wyrok z dnia 14 października 2021 r., INSS (Renta wdowia wynikająca ze związku partnerskiego), C‑244/20, niepublikowany, EU:C:2021:854, pkt 61 i przytoczone tam orzecznictwo].

42

Ponadto z orzecznictwa Trybunału wynika również, że gdy przepisy prawa Unii w danej dziedzinie nie regulują określonego aspektu i nie nakładają na państwa członkowskie żadnego szczególnego obowiązku w odniesieniu do danej sytuacji, postanowienie układu zbiorowego zawartego między partnerami społecznymi w tym zakresie sytuuje się poza zakresem stosowania karty praw podstawowych, a danej sytuacji nie można oceniać w świetle przepisów tej karty [wyrok z dnia 19 listopada 2019 r., TSN i AKT, C‑609/17 i C‑610/17, EU:C:2019:981, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).

43

Należy zatem sprawdzić, czy dyrektywa 2003/88 reguluje dodatek do wynagrodzenia pracowników za pracę w porze nocnej, o którym mowa w postępowaniu głównym, i formułuje szczególny obowiązek w odniesieniu do takich sytuacji.

44

W niniejszej sprawie sąd odsyłający uważa zasadniczo, że art. 7 ust. 1 MTV może być objęty z jednej strony art. 8–13 dyrektywy 2003/88, zaś z drugiej strony art. 3 ust. 1 i art. 8 konwencji MOP w związku z motywem 6 tej dyrektywy.

45

Tymczasem w pierwszej kolejności należy przypomnieć, że z wyjątkiem szczególnego przypadku dotyczącego corocznego płatnego urlopu, o którym mowa w art. 7 ust. 1 dyrektywy 2003/88, dyrektywa ta ogranicza się do uregulowania niektórych aspektów organizacji czasu pracy celem zapewnienia ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, a tym samym zasadniczo nie ma ona zastosowania do wynagrodzenia pracowników [zob. podobnie wyroki: z dnia 9 marca 2021 r., Radiotelevizija Slovenija (Okres pozostawania w gotowości do pracy w odległym miejscu), C‑344/19, EU:C:2021:182, pkt 57; z dnia 9 marca 2021 r., Stadt Offenbach am Main (Okres pozostawania w gotowości do pracy przez strażaka), C‑580/19, EU:C:2021:183, pkt 56].

46

Zarówno z art. 137 WE, obecnie art. 153 TFUE, który stanowi podstawę prawną dyrektywy 2003/88, jak i z samego brzmienia art. 1 ust. 1 tej dyrektywy w związku z jej motywami 1, 2, 4 i 5 wynika bowiem, że jej celem jest ustanowienie minimalnych wymagań dążących do polepszenia warunków życia i pracy pracowników poprzez zbliżanie krajowych przepisów prawa pracy, w szczególności w zakresie czasu pracy (zob. podobnie wyrok z dnia 20 listopada 2018 r., Sindicatul Familia Constanţa i in., C‑147/17, EU:C:2018:926, pkt 39 i przytoczone tam orzecznictwo).

47

Ponadto art. 153 TFUE, zgodnie z jego ust. 5, nie ma zastosowania do wynagrodzeń ani do prawa zrzeszania się, ani do prawa do strajku, ani do prawa lokautu. Wyjątek ten jest uzasadniony faktem, że ustalanie wysokości wynagrodzeń wchodzi w zakres swobody układowej partnerów społecznych na szczeblu krajowym, a także kompetencji państw członkowskich w tej dziedzinie. W tych okolicznościach uznano za stosowne na obecnym etapie rozwoju prawa Unii wyłączyć określanie wysokości wynagrodzeń z harmonizacji w oparciu o art. 136 WE i nast. (obecnie art. 151 TFUE i nast.) (zob. podobnie wyrok z dnia 15 kwietnia 2008 r., Impact, C‑268/06, EU:C:2008:223, pkt 123 i przytoczone tam orzecznictwo).

48

Prawdą jest, że art. 8–13 dyrektywy 2003/88 dotyczą pracy w porze nocnej. Jednakże artykuły te dotyczą jedynie wymiaru czasu i harmonogramu pracy w porze nocnej (odpowiednio art. 8 i 13 tej dyrektywy), ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników wykonujących pracę w porze nocnej (art. 9, 10 i 12 wspomnianej dyrektywy) oraz informowania właściwych organów (art. 11 tej dyrektywy). Wspomniane artykuły nie regulują zatem wynagrodzenia pracowników za pracę w porze nocnej i w konsekwencji nie nakładają na państwa członkowskie żadnego szczególnego obowiązku w odniesieniu do sytuacji rozpatrywanych w postępowaniach głównych.

49

W drugiej kolejności należy zauważyć, że art. 3 ust. 1 i art. 8 konwencji MOP w związku z motywem 6 dyrektywy 2003/88 również nie nakładają na państwa członkowskie, na mocy prawa Unii, szczególnych obowiązków dotyczących dodatku do wynagrodzenia dla pracowników z tytułu pracy w porze nocnej.

50

Prawdą jest, że art. 3 ust. 1 konwencji MOP przewiduje, iż należy podjąć szczególne środki wymagane ze względu na charakter pracy w porze nocnej na rzecz pracowników, w tym przyznanie im właściwych rekompensat, podczas gdy art. 8 tej konwencji stanowi, że rekompensaty przyznawane pracownikom wykonującym pracę w porze nocnej w formie czasu pracy, wynagrodzenia lub podobnych świadczeń muszą uwzględniać charakter pracy w porze nocnej.

51

Należy jednak zauważyć, że ponieważ Unia nie ratyfikowała tej konwencji, nie ma ona wiążącej mocy prawnej w porządku prawnym Unii, i że motyw 6 dyrektywy 2003/88 również nie przyznaje tej konwencji mocy wiążącej (zob. podobnie wyrok z dnia 3 września 2015 r., Inuit Tapiriit Kanatami i in./Komisja, C‑398/13 P, EU:C:2015:535, pkt 64).

52

W związku z tym przewidziany w art. 7 ust. 1 MTV dodatek do wynagrodzenia pracowników za pracę w porze nocnej, o którym mowa w MTV, nie jest objęty zakresem stosowania dyrektywy 2003/88 i nie może zostać uznany za przejaw stosowania prawa Unii w rozumieniu art. 51 ust. 1 karty praw podstawowych.

53

W świetle całości powyższych rozważań na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, że przepis układu zbiorowego przewidujący w przypadku nieregularnej pracy w porze nocnej dodatek do wynagrodzenia wyższy niż dodatek ustalony w odniesieniu do sytuacji regularnej pracy w porze nocnej nie stanowi przejawu stosowania dyrektywy 2003/88 w rozumieniu art. 51 ust. 1 karty praw podstawowych.

54

Z uwagi na odpowiedź udzieloną na pytanie pierwsze nie ma potrzeby udzielania odpowiedzi na pytanie drugie.

55

Dla stron w postępowaniach głównych niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionych przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniach głównych, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (siódma izba) orzeka, co następuje:

Przepis układu zbiorowego przewidujący w przypadku nieregularnej pracy w porze nocnej dodatek do wynagrodzenia wyższy niż dodatek ustalony w odniesieniu do sytuacji regularnej pracy w porze nocnej nie stanowi przejawu stosowania dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy w rozumieniu art. 51 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.