–

w imieniu Okrazhna prokuratura – Varna, I. Todorov i V. Chavdarov, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu bułgarskiego – M. Georgieva, T. Mitova i E. Petranova, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu austriackiego – J. Schmoll i F. Zeder, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – początkowo S. Grünheid, Y. Marinova i R. Troosters, a następnie S. Grünheid i Y. Marinova, w charakterze pełnomocników,

1

Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczą wykładni art. 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/42/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zabezpieczenia i konfiskaty narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa w Unii Europejskiej (Dz.U. 2014, L 127, s. 39), a także art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”).

2

Wnioski te zostały przedstawione w ramach postępowań karnych wszczętych przeciwko DR (C‑845/19) i TS (C‑863/19) (zwanym dalej, łącznie, „zainteresowanymi”), dotyczących wniosków o konfiskatę – w następstwie skazania zainteresowanych za posiadanie środków odurzających dla celów ich rozprowadzania – kwot pieniężnych, co do których zainteresowani twierdzą, że stanowią one własność osób trzecich.

3

Decyzja ramowa Rady 2004/757/WSiSW z dnia 25 października 2004 r. ustanawiająca minimalne przepisy określające znamiona przestępstw i kar w dziedzinie nielegalnego handlu narkotykami (Dz.U. 2004, L 335, s. 8)] w art. 2, zatytułowanym „Przestępstwa związane z nielegalnym handlem narkotykami i półproduktami”, stanowi:

„1.   Każde państwo członkowskie podejmuje niezbędne środki w celu zapewnienia karalności następujących czynów popełnionych umyślnie i bez upoważnienia:

[…]

[…]”.

4

Zgodnie z art. 4 ust. 2 lit. b) tej decyzji ramowej:

„Każde państwo członkowskie podejmuje środki niezbędne do tego, aby przestępstwa określone w art. 2 ust. 1 lit. a), b) i c) podlegały karze pozbawienia wolności, której górna granica mieści się w przedziale od 5 do 10 lat w następujących przypadkach:

[…]

5

Zgodnie z motywami 11, 19–21, 33 i 38 dyrektywy 2014/42:

[…]

[…]

[…]

6

Artykuł 1 dyrektywy 2014/42, zatytułowany „Przedmiot”, stanowi:

„1.   Niniejsza dyrektywa określa minimalne zasady dotyczące zabezpieczania mienia w celu ewentualnej późniejszej konfiskaty oraz zasady dotyczące konfiskaty mienia w sprawach karnych.

2.   Niniejsza dyrektywa nie narusza procedur, które państwa członkowskie mogą stosować w celu konfiskaty tego mienia”.

7

Artykuł 2 tej dyrektywy, zatytułowany „Definicje”, stanowi:

„Na użytek niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

[…]

[…]”.

8

Artykuł 3 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Zakres stosowania”, ma następujące brzmienie:

„Niniejszą dyrektywę stosuje się do przestępstw objętych następującymi aktami prawnymi:

[…]

[…]”.

9

Artykuł 4 dyrektywy 2014/42, zatytułowany „Konfiskata”, w ust. 1 stanowi:

„Państwa członkowskie podejmują niezbędne środki w celu umożliwienia konfiskaty, w całości lub w części, narzędzi i korzyści lub mienia, którego wartość odpowiada takim narzędziom lub korzyściom, w przypadku wydania prawomocnego wyroku skazującego za przestępstwo, przy czym może być to również wyrok wydany w wyniku postępowania zaocznego”.

10

Artykuł 5 tej dyrektywy, zatytułowany „Konfiskata rozszerzona”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie przyjmują niezbędne środki w celu umożliwienia konfiskaty, w całości lub w części, mienia należącego do osoby skazanej za popełnienie przestępstwa, które może być źródłem – w sposób bezpośredni lub pośredni – korzyści majątkowych, w przypadku gdy sąd na podstawie okoliczności sprawy, w tym konkretnych faktów i dostępnych dowodów, takich jak nieproporcjonalna do legalnego dochodu skazanego wartość jego mienia, jest przekonany, że przedmiotowe mienie pochodzi z działalności przestępczej.

2.   Na użytek ust. 1 niniejszego artykułu pojęcie »przestępstwo« obejmuje co najmniej następujące przestępstwa:

[…]

11

Artykuł 6 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Konfiskata w stosunku do osób trzecich”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie podejmują niezbędne środki w celu umożliwienia konfiskaty korzyści lub innego mienia, którego wartość odpowiada korzyściom, jeżeli takie korzyści lub inne mienie podejrzany lub oskarżony przekazał, bezpośrednio lub pośrednio, osobom trzecim lub jeżeli osoby trzecie nabyły je od podejrzanego lub oskarżonego, przynajmniej w przypadkach, gdy te osoby trzecie wiedziały lub powinny były wiedzieć – na podstawie konkretnych faktów i okoliczności, takich jak przekazanie lub nabycie nieodpłatne lub za kwotę znacznie niższą niż wartość rynkowa danego mienia – że celem przekazania lub nabycia było uniknięcie konfiskaty.

2.   Ustęp 1 nie narusza praw osób trzecich działających w dobrej wierze”.

12

Artykuł 8 tej dyrektywy, zatytułowany „Środki zabezpieczające”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie podejmują niezbędne środki w celu zapewnienia osobom, w odniesieniu do których stosuje się środki przewidziane w niniejszej dyrektywie, prawa do wniesienia skutecznego środka zaskarżenia oraz do rzetelnego procesu sądowego w celu umożliwienia im korzystania z przysługujących im praw.

[…]

6.   Państwa członkowskie podejmują niezbędne środki w celu zapewnienia, by każdy nakaz konfiskaty zawierał uzasadnienie oraz by o takim nakazie powiadamiać osobę, której on dotyczy. Państwa członkowskie zapewniają osobie, w odniesieniu do której nakazano konfiskatę, możliwość zaskarżenia nakazu konfiskaty przed sądem.

7.   Bez uszczerbku dla [dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/13/UE z dnia 22 maja 2012 r. w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym (Dz.U. 2012, L 142, s. 1), oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE z dnia 22 października 2013 r. w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i prawa do porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności (Dz.U. 2013, L 294, s. 1)], w trakcie całego postępowania w sprawie konfiskaty dotyczącego określenia korzyści i narzędzi, osobom, których mienia dotyczy nakaz konfiskaty, zapewnia się prawo dostępu do adwokata, tak by mogły korzystać z przysługujących im praw. Osoby takie są powiadamiane o tym prawie.

8.   W postępowaniu, o którym mowa w art. 5, osobie, której dotyczy konfiskata, musi przysługiwać rzeczywista możliwość zakwestionowania okoliczności sprawy, w tym konkretnych faktów i dostępnych dowodów, na podstawie których dane mienie uznano za mienie pochodzące z działalności przestępczej.

9.   Osoby trzecie mają prawo wystąpić z roszczeniami wynikającymi z przysługującego im prawa własności lub innych praw rzeczowych, w tym również w przypadkach, o których mowa w art. 6.

[…]”.

13

Artykuł 53 Nakazatelen kodeks (kodeksu karnego, zwanego dalej „NK”) stanowi:

„1.   Niezależnie od odpowiedzialności karnej konfiskacie na rzecz państwa podlega:

2.   Konfiskacie na rzecz państwa podlega również:

3.   W rozumieniu ust. 2 lit. b):

14

Artykuł 354a NK stanowi:

„1.   Kto bez niezbędnego zezwolenia wytwarza, przerabia, nabywa lub przechowuje środki odurzające lub ich odpowiedniki w celu rozprowadzania, lub rozprowadza środki odurzające lub ich odpowiedniki, podlega karze w odniesieniu do środków odurzających wysokiego ryzyka lub ich odpowiedników – pozbawienia wolności od dwóch do ośmiu lat i grzywny od [5000 do 20000 BGN (lewów bułgarskich) (około od 2500 do 10000 EUR)], a w odniesieniu do środków odurzających stwarzających zagrożenie lub ich odpowiedników – pozbawienia wolności od roku do sześciu lat i grzywny od [2000 do 10000 BGN (około od 1000 do 5000 EUR)]. […]

[…]

3.   Kto bez niezbędnego zezwolenia nabywa lub przechowuje środki odurzające lub ich odpowiedniki, podlega karze:

[…]”.

15

Artykuł 306 ust. 1 pkt 1 Nakazatelno-protsesualen kodeks (kodeksu postępowania karnego, zwanego dalej „NPK”) stanowi:

„1.   Sąd może również orzec postanowieniem w przedmiocie następujących kwestii:

[…]”.

16

W dniu 21 lutego 2019 r. w mieście Warna (Bułgaria) DR i TS posiadali bez zezwolenia, w celu rozprowadzania, środki odurzające wysokiego ryzyka. Zostali oni skazani za to przestępstwo na podstawie art. 354a NK, odpowiednio, na karę pozbawienia wolności jednego roku i grzywnę w wysokości 2500 BGN (około 1250 EUR) oraz na karę pozbawienia wolności dwóch lat, w zawieszeniu na cztery lata, i grzywnę w wysokości 5000 BGN (około 2500 EUR).

17

Podczas przeszukania w mieszkaniu, w którym DR mieszkał wraz z matką i dziadkami, oraz przeszukania samochodu przez właściwe organy w ramach postępowania przygotowawczego, organy te odkryły środki pieniężne w kwocie 4447,06 BGN (około 2200 EUR).

18

W ramach przeszukania w mieszkaniu, w którym TS mieszkał ze swoją matką, dokonanego również w ramach postępowania przygotowawczego, wspomniane organy odkryły środki pieniężne w kwocie 9324,25 BGN (około 4800 EUR).

19

W następstwie skazania zainteresowanych Okrazhna prokuratura – Varna (prokuratura okręgowa w Warnie, Bułgaria, zwana dalej „prokuraturą”) wniosła do Okrazhen sad Varna (sądu okręgowego w Warnie, Bułgaria), sądu pierwszej instancji, o konfiskatę tych kwot pieniężnych na rzecz państwa, zgodnie z art. 306 ust. 1 pkt 1 NPK. Sąd pierwszej instancji rozpatrzył ten wniosek prokuratury na posiedzeniu jawnym, w którym uczestniczyli zainteresowani i ich dwaj adwokaci.

20

Przed tym sądem DR stwierdził, że wspomniana w pkt 17 niniejszego wyroku kwota pieniężna stanowiła własność jego babki, która uzyskała ją, biorąc kredyt w banku. Ponadto przedstawił on dowód na piśmie, w którym stwierdzono, że w grudniu 2018 r. pobrała ona ze swego rachunku bankowego kwotę 7000,06 BGN (około 3500 EUR). Babka DR nie brała udziału w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, ponieważ bułgarskie prawo nie umożliwia jej uczestniczenia w nim jako stronie odrębnej od sprawcy danego przestępstwa. Nie została ona również przesłuchana w charakterze świadka.

21

W ramach tego postępowania TS, ze swej strony, oświadczył, że wspomniana w pkt 18 niniejszego wyroku kwota pieniężna należała do jego matki i siostry. W tym względzie przedstawił on dowód na piśmie, w którym stwierdzono, że w marcu 2018 r. jego matka zaciągnęła kredyt gotówkowy w banku DSK EAD, na łączną kwotę w wysokości 17000 BGN (około 8500 EUR). Matka TS również nie mogła uczestniczyć w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. Została ona jednak przesłuchana jako świadek w odniesieniu do kwoty pieniężnej znalezionej w mieszkaniu, w którym mieszkała ze swoim synem.

22

Sąd pierwszej instancji odmówił orzeczenia konfiskaty rozpatrywanych w postępowaniu głównym kwot, ponieważ przyjął, że przestępstwo, za które skazano zainteresowanych, mianowicie posiadanie środków odurzających w celu ich rozprowadzania, nie jest przestępstwem generującym korzyści majątkowe. W tym względzie sąd ten uznał, że pomimo iż istnieją dowody – mianowicie zeznania świadków – na to, że w sprawach rozpatrywanych w postępowaniu głównym zainteresowani sprzedawali środki odurzające, nie zachodziły określone w art. 53 ust. 2 NK podstawy orzeczenia konfiskaty na rzecz państwa, ponieważ prokuratura nie oskarżyła zainteresowanych o sprzedaż środków odurzających i zaistnienie handlu środkami odurzającymi nie zostało potwierdzone skazaniami.

23

Prokuratura zaskarżyła wyrok wydany przez sąd pierwszej instancji przed sądem odsyłającym, podnosząc, że sąd pierwszej instancji nie zastosował art. 53 ust. 2 NK w świetle dyrektywy 2014/42. Zainteresowani nie podzielają opinii prokuratury i uważają, że konfiskacie może podlegać jedynie takie mienie, które stanowi bezpośredni skutek przestępstwa, za które skazano zainteresowanych.

24

W tym kontekście Apelativen sad – Varna (sąd apelacyjny w Warnie, Bułgaria) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi, których brzmienie jest identyczne w sprawach C‑845/19 i C‑863/19:

25

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy dyrektywę 2014/42 należy interpretować w ten sposób, że posiadanie środków odurzających dla celów ich rozprowadzania jest objęte zakresem stosowania tej dyrektywy, nawet wówczas gdy wszystkie okoliczności związane z popełnieniem tego przestępstwa ograniczają się do terytorium jednego państwa członkowskiego.

26

Na wstępie należy określić, czy przestępstwo polegające na posiadaniu środków odurzających dla celów ich rozprowadzania w rozumieniu art. 354a ust. 1 NK, takie jak rozpatrywane w sprawach w postępowaniu głównym, jest objęte przedmiotowym zakresem stosowania dyrektywy 2014/42.

27

W tym względzie należy wskazać, że w art. 3 initio tej dyrektywy wymieniono przestępstwa, do których ma zastosowanie wspomniana dyrektywa, a mianowicie przestępstwa objęte instrumentami prawnymi wspomnianymi w lit. a)–k) tego artykułu.

28

W szczególności na mocy art. 3 lit. g) dyrektywa 2014/42 ma zastosowanie do przestępstw objętych decyzją ramową 2004/757.

29

W art. 2 ust. 1 lit. c) tej decyzji ramowej wskazano zaś wśród tych przestępstw posiadanie lub nabywanie narkotyków dla prowadzenia działań wymienionych w art. 2 ust. 1 lit. a) wspomnianej decyzji ramowej, a mianowicie w szczególności rozprowadzania i sprzedaży narkotyków.

30

A zatem przestępstwo takie jak wskazane w pkt 26 niniejszego wyroku jest objęte przedmiotowym zakresem stosowania dyrektywy 2014/42.

31

Co się tyczy zadanego pytania, należy wskazać, że dyrektywa 2014/42 jest oparta w szczególności na art. 83 ust. 1 TFUE.

32

Na mocy art. 83 ust. 1 akapit pierwszy TFUE Unia Europejska ma możliwość ustanowić normy minimalne odnoszące się do określania przestępstw oraz kar w dziedzinach szczególnie poważnej przestępczości o wymiarze transgranicznym, wynikające z rodzaju lub skutków tych przestępstw lub ze szczególnej potrzeby wspólnego ich zwalczania. Ponadto, jak wynika z art. 83 ust. 1 akapit drugi TFUE, „nielegalny handel narkotykami” jest jedną z tych dziedzin przestępczości.

33

A zatem posiadanie środków odurzających dla celów ich rozprowadzania jest objęte dziedziną szczególnie poważnej przestępczości o wymiarze transgranicznym ze względu na rodzaj lub skutki takiego przestępstwa w rozumieniu art. 83 ust. 1 TFUE, w związku z czym prawodawca Unii jest właściwy do przyjęcia, na podstawie tego postanowienia traktatu, norm minimalnych odnoszących się do określania przestępstw oraz kar w rozpatrywanej dziedzinie, przy czym właściwość ta nie obejmuje tylko sytuacji, w których okoliczności związane z popełnieniem konkretnego przestępstwa nie ograniczają się do terytorium jednego państwa członkowskiego. Co więcej, takiego rodzaju ograniczenie zakresu stosowania nie wynika również z przepisów dyrektywy 2014/42.

34

W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze należy udzielić odpowiedzi, że dyrektywę 2014/42 należy interpretować w ten sposób, że posiadanie środków odurzających dla celów ich rozprowadzania jest objęte zakresem stosowania tej dyrektywy, nawet wówczas gdy wszystkie okoliczności związane z popełnieniem tego przestępstwa ograniczają się do terytorium jednego państwa członkowskiego.

35

Na wstępie należy przypomnieć, że w ramach ustanowionej w art. 267 TFUE procedury współpracy między sądami krajowymi a Trybunałem do tego ostatniego należy udzielenie sądowi krajowemu użytecznej odpowiedzi, która umożliwi mu rozstrzygnięcie zawisłego przed nim sporu. Mając to na uwadze, Trybunał powinien w razie potrzeby przeformułować przedłożone mu pytania. Zadaniem Trybunału jest bowiem dokonanie wykładni wszystkich przepisów prawa Unii, jakie są niezbędne sądom krajowym do rozstrzygnięcia zawisłych przed nimi sporów, nawet jeżeli przepisy te nie są wyraźnie wskazane w pytaniach zadanych Trybunałowi (wyrok z dnia 8 maja 2019 r., PI, C‑230/18, EU:C:2019:383, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo).

36

Pytania drugie i trzecie dotyczą wykładni wskazanego w art. 2 pkt 1 dyrektywy 2014/42 pojęcia „korzyści majątkowych pochodzących, […] pośrednio, z przestępstwa”.

37

W szczególności, poprzez te pytania, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, po pierwsze, czy przepis ten należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, w którym nie przewidziano konfiskaty korzyści majątkowej pochodzącej pośrednio z przestępstwa, i po drugie, czy kwoty pieniężne zajęte w miejscu zamieszkania zainteresowanych i ich rodziny, a także w samochodzie użytkowanym przez jednego z tych zainteresowanych stanowią taką korzyść majątkową.

38

W tym względzie należy uściślić, że pojęcie „korzyści majątkowych pochodzących, […] pośrednio, z przestępstwa” jest objęte definicją pojęcia „korzyści” wskazaną w art. 2 pkt 1 dyrektywy 2014/42, zgodnie z którą „korzyściami” są „wszelkie korzyści majątkowe pochodzące, bezpośrednio lub pośrednio, z przestępstwa”, które „mogą […] przybierać dowolną formę mienia i obejmują wszelkie korzyści wynikające z ponownego zainwestowania lub przekształcania korzyści bezpośrednich oraz wszelkie wpływy mające wartość”.

39

Jak wynika z pkt 2.6 przedstawionego uzasadnienia propozycji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zabezpieczenia i konfiskaty korzyści pochodzących z przestępstw w Unii Europejskiej, [COM(2012) 85 final], leżącej u źródeł dyrektywy 2014/42, definicja pojęcia „korzyści” w rozumieniu tej dyrektywy została rozszerzona w stosunku do definicji tego pojęcia zawartej w decyzji ramowej Rady 2005/212/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie konfiskaty korzyści, narzędzi i mienia pochodzących z przestępstwa (Dz.U. 2005, L 68, s. 49), tak aby przewidzieć możliwość konfiskaty wszystkich zysków wynikających z korzyści pochodzących z przestępstwa, w tym korzyści pośrednich.

40

Ponadto, jak w pkt 49 opinii wskazał rzecznik generalny, odnosząc się wyraźnie, w art. 2 pkt 1 dyrektywy 2014/42, do korzyści bezpośrednich lub pośrednich, prawodawca Unii nie zamierzał ustanowić dwóch odrębnych pojęć, które byłyby niezależne, jedno od drugiego. Jak wynika z motywu 11 tej dyrektywy, pojęcie „korzyści” zostało bowiem sprecyzowane w tej dyrektywie, tak aby objąć nim nie tylko mienie wynikające bezpośrednio z danego przestępstwa, lecz także wszelkie przekształcenia tego mienia oraz inne zyski wynikające z tego mienia.

41

W niniejszym wypadku z postanowień odsyłających wynika, że w uregulowaniu krajowym przewidziano, jak wskazano w art. 53 ust. 2 NK, konfiskatę „bezpośrednich i pośrednich korzyści uzyskanych z przestępstwa”. Ponadto w art. 53 ust. 3 NK uściślono, że „»pośrednią korzyścią« jest wszelka korzyść majątkowa wynikająca z rozporządzenia bezpośrednią korzyścią, a także wszelkie mienie otrzymane w następstwie dalszego pełnego lub częściowego przekształcenia bezpośredniej korzyści”.

42

A zatem wydaje się wynikać, z zastrzeżeniem weryfikacji przez sąd odsyłający, który jako jedyny jest właściwy do dokonania wykładni prawa krajowego, że w uregulowaniu rozpatrywanym w postępowaniu głównym przewidziano konfiskatę korzyści majątkowej pochodzącej pośrednio z przestępstwa w rozumieniu art. 2 pkt 1 dyrektywy 2014/42.

43

W każdym wypadku, nawet przy założeniu, że dyrektywa została transponowana w sposób niepełny lub nieprawidłowy do prawa bułgarskiego, nie może ona, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, być powoływana jako taka przez państwo członkowskie przeciwko jednostce w celu odstąpienia od stosowania sprzecznego z nią przepisu prawa wewnętrznego, aby nałożyć obowiązki na tę jednostkę [zob. podobnie wyrok z dnia 8 października 2020 r., Subdelegación del Gobierno en Toledo (skutki wyroku Zaizoune), C‑568/19, EU:C:2020:807, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo].

44

W tym kontekście, z samego brzmienia art. 2 pkt 1 dyrektywy 2014/42 wynika, że aby mogła być zakwalifikowana jako „korzyść” w rozumieniu tego przepisu, dana korzyść majątkowa – bezpośrednia lub pośrednia – powinna w każdym wypadku wynikać z przestępstwa.

45

W niniejszej sprawie, jak wynika z postanowień odsyłających, po pierwsze, zainteresowani zostali skazani za posiadanie, w celu rozprowadzania, środków odurzających wysokiego ryzyka, zaś przestępstwo to nie generowało, samo w sobie, korzyści majątkowej. Po drugie, o ile istniały dowody na to, że zainteresowani dokonywali sprzedaży środków odurzających, o tyle nie byli oni ścigani ani nie zostali skazani za takie przestępstwo.

46

W tych okolicznościach, aby udzielić użytecznej odpowiedzi sądowi odsyłającemu, należy stwierdzić, zgodnie z orzecznictwem przywołanym w pkt 35 niniejszego wyroku, że poprzez pytania drugie i trzecie sąd ten dąży w istocie do ustalenia, czy dyrektywę 2014/42 należy interpretować w ten sposób, że przewidziano w niej jedynie konfiskatę mienia stanowiącego „korzyść majątkową” wynikającą z przestępstwa, za które sprawca tego przestępstwa został skazany, czy też dotyczy ona również konfiskaty mienia należącego do tego sprawcy, co do którego istnieją dowody na to, że stanowi ono korzyść majątkową wynikającą z innej działalności przestępczej.

47

Zgodnie z jej art. 1 ust. 1 w dyrektywie 2014/42 ustanowiono minimalne zasady dotyczące, w szczególności, konfiskaty mienia w sprawach karnych.

48

Konkretnie na mocy jej art. 4, 5 i 6 dyrektywa ta zobowiązuje państwa członkowskie do przewidzenia takiej konfiskaty w trzech sytuacjach, które należy kolejno rozpatrzyć.

49

W pierwszej kolejności, co się tyczy art. 4 ust. 1 wspomnianej dyrektywy, nakłada on na państwa członkowskie obowiązek przyjęcia niezbędnych środków w celu umożliwienia konfiskaty, w całości lub w części, korzyści lub mienia, którego wartość odpowiada takim korzyściom, uzyskanych bezpośrednio lub pośrednio, w przypadku wydania prawomocnego wyroku skazującego za przestępstwo, przy czym może być to również wyrok wydany w wyniku postępowania zaocznego.

50

W tym względzie należy wskazać, że o ile w przepisie tym wskazano prawomocne skazanie za przestępstwo, o tyle nie uściślono w nim, czy to z tego przestępstwa musi koniecznie wynikać rozpatrywana korzyść, czy też może chodzić o inne przestępstwo będące w ewentualnym związku z tym pierwszym przestępstwem.

51

Jak w pkt 56 opinii wskazał w istocie rzecznik generalny, zakres stosowania art. 4 ust. 1 dyrektywy 2014/42 można lepiej zrozumieć w odniesieniu do przypadku konfiskaty, o którym mowa w art. 5 tej dyrektywy, a także w świetle jej motywu 19.

52

Na mocy art. 5 dyrektywy 2014/42 państwa członkowskie są zobowiązane przyjąć niezbędne środki w celu umożliwienia konfiskaty, w całości lub w części, mienia należącego do osoby skazanej za popełnienie przestępstwa, które może być źródłem – w sposób bezpośredni lub pośredni – korzyści majątkowych, w przypadku gdy sąd na podstawie okoliczności sprawy, w tym konkretnych faktów i dostępnych dowodów, jest przekonany, że przedmiotowe mienie pochodzi z działalności przestępczej.

53

Co się tyczy motywu 19 tej dyrektywy, wskazano w nim, że aby zapewnić skuteczne zwalczanie przestępczości zorganizowanej, w niektórych sytuacjach właściwe może być dokonanie w następstwie wyroku skazującego konfiskaty nie tylko mienia powiązanego z danym przestępstwem, lecz także dodatkowego mienia, jeżeli sąd ustali, że stanowi ono korzyść z innych przestępstw. Zgodnie z tym motywem takie podejście odpowiada pojęciu „konfiskaty rozszerzonej” w rozumieniu art. 5 wspomnianej dyrektywy.

54

A zatem należy stwierdzić, że konfiskata rozszerzona przewidziana w tym art. 5 obejmuje sytuacje, w których art. 4 tej dyrektywy nie może być zastosowany ze względu na brak związku między danym mieniem a przestępstwem, za które orzeczono prawomocne skazanie.

55

W konsekwencji art. 4 dyrektywy 2014/42, rozpatrywany w świetle jej art. 5 i motywu 19, należy interpretować w ten sposób, że dla jego stosowania niezbędne jest, by korzyść, w odniesieniu do której wniesiono o konfiskatę, wynikała z przestępstwa, za które prawomocnie skazano sprawcę tego przestępstwa.

56

W niniejszym wypadku ze względu na to, że – jak wynika z pkt 45 niniejszego wyroku – przestępstwo związane z posiadaniem, dla celów ich rozprowadzania, środków odurzających wysokiego ryzyka, za które zainteresowani zostali skazani prawomocnym wyrokiem, nie generuje, samo w sobie, korzyści majątkowej, kwoty pieniężne, o których konfiskatę wniesiono, nie mogły zatem zostać uzyskane w następstwie popełnienia tego przestępstwa.

57

Z powyższego wynika, że konfiskata takich kwot pieniężnych nie jest wskazana w art. 4 ust. 1 dyrektywy 2014/42.

58

W drugiej kolejności, co się tyczy art. 5 dyrektywy 2014/42, uściślając, że pojęcie objętego nim „mienia” obejmuje, zgodnie z art. 2 pkt 2 tej dyrektywy, mienie „każdego rodzaju”, a w konsekwencji również kwoty pieniężne, należy zauważyć, że, jak wynika z jego brzmienia, art. 5 ust. 1 wymaga, dla celów konfiskaty mienia, spełnienia trzech kumulatywnych przesłanek.

59

Po pierwsze, osoba, do której należy mienie, powinna być skazana za popełnienie „przestępstwa”.

60

W tym względzie w art. 5 ust. 2 dyrektywy 2014/42 uściślono, że to pojęcie „przestępstwa” obejmuje co najmniej, jak wynika z art. 5 ust. 2 lit. e), przestępstwo zagrożone, zgodnie z mającym zastosowanie aktem prawnym przewidzianym w art. 3 tej dyrektywy, maksymalną karą pozbawienia wolności na okres co najmniej czterech lat.

61

W niniejszym wypadku, jak stwierdzono w pkt 29 niniejszego wyroku, posiadanie środków odurzających dla celów ich rozprowadzania jest karalnym przestępstwem zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2004/757, do której odsyła art. 3 lit. g) dyrektywy 2014/42.

62

Ponadto, co się tyczy wskazanego w pkt 60 niniejszego wyroku wymogu, zgodnie z którym przestępstwo powinno podlegać maksymalnej karze pozbawienia wolności na okres co najmniej czterech lat, należy wskazać, że na mocy art. 4 ust. 2 lit. b) wspomnianej decyzji ramowej maksymalna kara przewidziana za przestępstwo wskazane w art. 2 ust. 1 lit. c) wynosi co najmniej pięć lat pozbawienia wolności, w szczególności gdy przestępstwo dotyczy narkotyków, które powodują najwięcej uszczerbku dla zdrowia.

63

W niniejszym wypadku, jak wynika z postanowień odsyłających, zainteresowani zostali skazani za posiadanie środków odurzających wysokiego ryzyka, co wydaje się wskazywać, że skazania te dotyczyły przestępstw związanych z narkotykami, które powodują najwięcej uszczerbku dla zdrowia w rozumieniu art. 4 ust. 2 lit. b) decyzji ramowej 2004/757, w związku z czym przestępstwo, które popełnili, podlega maksymalnej karze pozbawienia wolności na okres co najmniej czterech lat.

64

Po drugie, przestępstwo, za które skazano daną osobę, musi skutkować uzyskaniem, bezpośrednio lub pośrednio, korzyści majątkowej.

65

W tym względzie w motywie 20 dyrektywy 2014/42 wskazano, że przy ustalaniu, czy z danym przestępstwem mogą być związane, bezpośrednio lub pośrednio, takie korzyści majątkowe, „państwa członkowskie mogą brać pod uwagę sposób działania, na przykład to, czy warunkiem uznania danego czynu za przestępstwo jest jego popełnienie w ramach przestępczości zorganizowanej lub z zamiarem uzyskiwania stałych dochodów z przestępstw”. W zdaniu drugim wspomnianego motywu uściślono jednak, że uwzględnienie wspomnianego sposobu działania „[n]ie powinno […] co do zasady naruszać możliwości konfiskaty rozszerzonej”.

66

W niniejszym wypadku do sądu odsyłającego będzie należało zatem dokonanie oceny, czy przestępstwo rozpatrywane w postępowaniu głównym polegające na posiadaniu środków odurzających wysokiego ryzyka dla celów ich rozprowadzania może skutkować, bezpośrednio lub pośrednio, uzyskaniem korzyści majątkowej, przy uwzględnieniu, w danym wypadku, sposobu popełnienia przestępstwa, a w szczególności okoliczności, że zostało ono popełnione w ramach przestępczości zorganizowanej lub z zamiarem uzyskiwania stałych dochodów z popełniania przestępstw.

67

Po trzecie, jak wynika z motywu 21 dyrektywy 2014/42, sąd powinien, w każdym wypadku, być przekonany, na podstawie okoliczności sprawy, w tym konkretnych okoliczności faktycznych i dostępnych dowodów, że rozpatrywane mienie pochodzi z działalności przestępczej. W tym względzie sąd odsyłający będzie mógł w szczególności uwzględnić, jak przewidziano to w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2014/42, dysproporcję między wartością rozpatrywanego mienia a legalnymi dochodami skazanej osoby. W tym kontekście osoba ta powinna mieć rzeczywistą możliwość zakwestionowania okoliczności sprawy, w tym konkretnych faktów i dostępnych dowodów, na podstawie których dane mienie uznano za mienie pochodzące z działalności przestępczej, zgodnie z art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/42.

68

W trzeciej kolejności, co się tyczy art. 6 dyrektywy 2014/42, dotyczącego konfiskaty mienia osób trzecich, w przepisie tym zobowiązano państwa członkowskie do przyjęcia niezbędnych środków w celu umożliwienia konfiskaty korzyści lub innego mienia, którego wartość odpowiada korzyściom, jeżeli takie korzyści lub inne mienie podejrzany lub oskarżony przekazał, bezpośrednio lub pośrednio, osobom trzecim lub jeżeli osoby trzecie nabyły je od podejrzanego lub oskarżonego, przynajmniej w przypadkach, gdy te osoby trzecie wiedziały lub powinny były wiedzieć, że celem przekazania lub nabycia było uniknięcie konfiskaty.

69

W tym względzie należy wskazać, że konfiskata wspomniana w art. 6 dyrektywy 2014/42 zakłada, że ustalono istnienie przeniesienia korzyści na osobę trzecią lub nabycia takich korzyści przez osobę trzecią, a także wiedzę tej osoby trzeciej o fakcie, że to przeniesienie lub nabycie miało na celu, w zamierzeniu podejrzanego lub oskarżonego, uniknięcie konfiskaty.

70

W postanowieniach odsyłających nie wskazano zaś, że taka sytuacja ma miejsce w sprawach w postępowaniu głównym, w związku z czym art. 6 dyrektywy 2014/42 nie wydaje się być istotny w ramach rozpatrywania tych spraw.

71

W świetle wszystkich powyższych rozważań odpowiedź na pytania drugie i trzecie brzmi następująco: dyrektywę 2014/42 należy interpretować w ten sposób, że nie przewidziano w niej jedynie konfiskaty mienia stanowiącego korzyść majątkową wynikającą z przestępstwa, za które skazano sprawcę, lecz dotyczy ona również konfiskaty mienia należącego do tego sprawcy, co do którego sąd krajowy rozpatrujący sprawę jest przekonany, że pochodzi ono z innej działalności przestępczej – z poszanowaniem gwarancji określonych w art. 8 ust. 8 tej dyrektywy i pod warunkiem, że przestępstwo, za które skazano tego sprawcę, wskazano wśród przestępstw wymienionych w art. 5 ust. 2 wspomnianej dyrektywy i że popełnienie tego przestępstwa może skutkować uzyskaniem, w sposób bezpośredni lub pośredni, korzyści majątkowej w rozumieniu tej dyrektywy.

72

Poprzez pytanie czwarte sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 47 karty należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu zezwalającemu na konfiskatę na rzecz państwa mienia, co do którego podniesiono, że należy ono do osoby innej niż sprawca przestępstwa, jeżeli nie umożliwiono tej osobie wzięcia udziału w charakterze strony w postępowaniu w sprawie konfiskaty tego mienia.

73

Należy przypomnieć, że zakres stosowania karty, jeśli chodzi o działania państw członkowskich, został określony w jej art. 51 ust. 1, zgodnie z którym postanowienia karty mają zastosowanie do państw członkowskich wyłącznie w sytuacji, gdy stosują one prawo Unii (wyrok z dnia 14 stycznia 2021 r., Okrazhna prokuratura – Haskovo i Apelativna prokuratura – Plovdiv, C‑393/19, EU:C:2021:8, pkt 30 i przytoczone tam orzecznictwo).

74

W niniejszym wypadku z postanowień odsyłających wynika, że art. 53 ust. 2 lit. b) NK został wprowadzony do zakon za izmenenie i dopalnenie na nakazatelnia kodeks (ustawy zmieniającej i uzupełniającej kodeks karny, DV nr 7 z dnia 22 stycznia 2019 r.) i ustawa ta obejmuje stosowanie, na mocy prawa bułgarskiego, dyrektywy 2014/42 w rozumieniu art. 51 ust. 1 karty. A zatem, przyjmując tę ustawę, prawodawca bułgarski miał obowiązek przestrzegania praw podstawowych ustanowionych w art. 47 karty.

75

Zgodnie z art. 47 akapity pierwszy i drugi karty każdy, kogo prawa i wolności zagwarantowane przez prawo Unii zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem, zgodnie z warunkami przewidzianymi w tym artykule, a w szczególności do sprawiedliwego rozpatrzenia jego sprawy. Ponadto prawa podstawowe wskazane we wspomnianym art. 47 zostały potwierdzone w samej dyrektywie 2014/42, której art. 8 ust. 1 stanowi, że państwa członkowskie podejmują niezbędne środki w celu zapewnienia osobom, w odniesieniu do których stosuje się środki przewidziane w tej dyrektywie, prawa do wniesienia skutecznego środka zaskarżenia oraz do rzetelnego procesu sądowego w celu umożliwienia im korzystania z przysługujących im praw.

76

W tym względzie należy wskazać, że ze względu na ogólny charakter brzmienia art. 8 ust. 1 dyrektywy 2014/42 osobami, którym państwa członkowskie powinny zapewnić skuteczne środki prawne i sprawiedliwy proces, są nie tylko osoby skazane za popełnienie przestępstwa, lecz także osoby trzecie, których mienia dotyczy orzeczenie w sprawie konfiskaty (zob. analogicznie wyrok z dnia 14 stycznia 2021 r., Okrazhna prokuratura – Haskovo i Apelativna prokuratura – Plovdiv, C‑393/19, EU:C:2021:8, pkt 61).

77

Taki sposób wykładni wynika również z motywu 33 dyrektywy 2014/42, który stanowi, że dyrektywa ta wywiera znaczący wpływ na prawa przysługujące nie tylko podejrzanym lub oskarżonym, lecz także osobom trzecim nieobjętym postępowaniem karnym, podnosząc jednak żądania dotyczące własności danego mienia. W związku z tym, aby zagwarantować przestrzeganie praw podstawowych tych osób podczas wykonywania wspomnianej dyrektywy, konieczne jest, zgodnie z tym motywem, ustanowienie szczególnych środków zabezpieczających oraz środków zaskarżenia.

78

Jak wynika z jej art. 8 dyrektywa 2014/42 przewiduje szereg szczególnych gwarancji w celu zapewnienia przestrzegania praw podstawowych takich osób trzecich przy stosowaniu tej dyrektywy.

79

Wśród tych gwarancji wskazano gwarancję określoną w art. 8 ust. 7 wspomnianej dyrektywy, zgodnie z którym w trakcie całego postępowania w sprawie konfiskaty dotyczącego określenia korzyści i narzędzi, osobom, których mienia dotyczy nakaz konfiskaty, zapewnia się prawo dostępu do adwokata, tak by mogły korzystać z przysługujących im praw. Co więcej, zgodnie z tym przepisem, zainteresowane osoby powinny być powiadomione o tym prawie.

80

Mając na względzie pkt 76 i 77 niniejszego wyroku, i w zakresie, w jakim art. 8 ust. 7 dyrektywy 2014/42 odnosi się nie tylko do osoby oskarżonej lub skazanej za popełnienie przestępstwa, lecz, bardziej ogólnie, do osób, których mienia dotyczy dana sprawa, przepis ten ma zastosowanie także do osób trzecich twierdzących, że są one właścicielami mienia, którego konfiskatę zamierzono, które to osoby, zgodnie z art. 8 ust. 9 tej dyrektywy, mają prawo wystąpić z roszczeniami wynikającymi z przysługującego im prawa własności tego mienia, w tym w wypadkach wskazanych w art. 6 wspomnianej dyrektywy.

81

Ponadto prawo dostępu do adwokata w toku całego postępowania w sprawie konfiskaty obejmuje w sposób oczywisty prawo do wysłuchania tej osoby trzeciej w ramach tego postępowania, które to prawo, zgodnie z orzecznictwem Trybunału, gwarantuje osobie uprawnionej możliwość przedstawienia w sposób użyteczny i skuteczny jej punktu widzenia (zob. podobnie wyrok z dnia 26 lipca 2017 r., Sacko, C‑348/16, EU:C:2017:591, pkt 34), co potwierdzono w motywie 33 dyrektywy 2014/42, zgodnie z którym szczególne gwarancje i środki prawne zapewniające ochronę praw podstawowych osób trzecich, przy stosowaniu wspomnianej dyrektywy, obejmują prawo do bycia wysłuchanym przysługujące tym osobom trzecim, gdy podnoszą one, że są właścicielami danego mienia.

82

W konsekwencji z art. 8 ust. 1, 7 i 9 dyrektywy 2014/42 wynika, że osoba trzecia, która twierdzi lub co do której twierdzi się, w ramach postępowania w sprawie konfiskaty, że jest ona właścicielem mienia, o którego konfiskatę wniesiono, musi być powiadomiona o jej prawie do uczestniczenia w charakterze strony we wspomnianym postępowaniu oraz o jej prawie do bycia wysłuchanym, a także powinna mieć możliwość wykonania tych praw i powołania się na przysługujące jej prawo własności przed przyjęciem orzeczenia w sprawie konfiskaty.

83

W niniejszym wypadku rząd bułgarski, w uwagach na piśmie złożonych przed Trybunałem, wskazał, że na mocy prawa bułgarskiego osoby trzecie, takie jak osoby w postępowaniu głównym, nie mogą uczestniczyć w charakterze strony w samym postępowaniu w sprawie konfiskaty przewidzianym w art. 306 ust. 1 pkt 1 NPK. Jednakże, zdaniem tego rządu, prawo bułgarskie przyznaje każdej osobie trzeciej twierdzącej, że jej prawo własności zostało naruszone w takim postępowaniu możliwość dochodzenia roszczenia przed sądem cywilnym. Ściślej, ta osoba trzecia może wnieść powództwo windykacyjne uregulowane w art. 108 zakon za sobstvenostta (ustawy o prawie własności, DV nr 92 z dnia 16 listopada 1951 r.).

84

Należy zaś stwierdzić, że istnienie takiego powództwa w prawie bułgarskim nie umożliwia spełnienia wymogu wynikającego z art. 8 ust. 1, 7 i 9 dyrektywy 2014/42, uściślonego w pkt 82 niniejszego wyroku. W ramach takiego powództwa osoba trzecia może bowiem co najwyżej zareagować na ewentualne naruszenie jej prawa własności, które to naruszenie mogłoby wyniknąć z orzeczenia w sprawie konfiskaty jej mienia, lecz nie może powołać się na to prawo własności, aby zapobiec samemu przyjęciu takiego orzeczenia.

85

W świetle powyższych rozważań na pytanie czwarte należy udzielić odpowiedzi, że art. 8 ust. 1, 7 i 9 dyrektywy 2014/42, rozpatrywany w związku z art. 47 karty, należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu zezwalającemu na konfiskatę na rzecz państwa mienia, co do którego podniesiono, że należy ono do osoby innej niż sprawca przestępstwa, jeżeli nie umożliwiono tej osobie wzięcia udziału w charakterze strony w postępowaniu w sprawie konfiskaty tego mienia.

86

Dla stron w postępowaniach głównych niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniach głównych, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje: