–

w imieniu College Pension Plan of British Columbia – A. Knebel i T. Bracksiek, Rechtsanwälte,

–

w imieniu Finanzamt München Abteilung III – H. Messina, w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu rządu niemieckiego – początkowo T. Henze i R. Kanitz, następnie J. Möller i R. Kanitz, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – W. Roels i B.R. Killmann, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 63–65 TFUE.

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy College Pension Plan of British Columbia, masą majątkową zorganizowaną w formie prawnej trustu prawa kanadyjskiego (zwaną dalej „CPP”), a Finanzamt München Abteilung III (urzędem skarbowym w Monachium oddział III, Niemcy) w przedmiocie opodatkowania dywidend otrzymanych przez CPP za lata 2007–2010.

3

W latach 2007–2010 fundusze emerytalne i ich działalność były regulowane przez Versicherungsaufsichtsgesetz (ustawę o nadzorze nad instytucjami ubezpieczeniowymi) w wersji opublikowanej w dniu 17 grudnia 1992 r. (BGBl. 1993 I, s. 2).

4

Zgodnie z § 112 wspomnianej ustawy fundusz emerytalny jest instytucją ubezpieczeniową posiadającą zdolność prawną, wypłacającą na zasadzie kapitalizacji pracownicze świadczenia emerytalne u jednego lub kilku pracodawców na rzecz ich pracowników. Fundusz emerytalny nie może gwarantować, w odniesieniu do wszystkich tych świadczeń, poprzez ubezpieczenie wysokości świadczeń lub przyszłych składek, które mają być wpłacane w celu uzyskania tych świadczeń. Przyznaje on pracownikom względem funduszu emerytalnego własne prawo do świadczeń i jest zobowiązany do wypłaty świadczenia emerytalnego w formie dożywotnich wypłat.

5

Zgodnie z § 1 ust. 1 pkt 1 Körperschaftsteuergesetz (ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych) w brzmieniu mającym zastosowanie do rozpatrywanych okoliczności faktycznych (zwanej dalej „KStG”) niemiecki fundusz emerytalny podlega, jako spółka kapitałowa mająca siedzibę w Niemczech, nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych. Zgodnie z § 7 ust. 1 KStG w związku z § 23 ust. 1 KStG stawka podatku dochodowego od osób prawnych wynosi 15% dochodu podlegającego opodatkowaniu.

6

Paragraf 8 ust. 1 KStG stanowi w zdaniu pierwszym, że dochód podlegający opodatkowaniu jest określany zgodnie z przepisami Einkommensteuergesetz (ustawy o podatku dochodowym), w brzmieniu mającym zastosowanie do rozpatrywanych okoliczności faktycznych (zwanej dalej „EStG”). Zgodnie z przepisami § 8 ust. 2 KStG w związku z § 2 ust. 1 pkt 2 EStG wszystkie dochody funduszu emerytalnego podlegającego nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu należy uważać za dochody uzyskiwane z tytułu działalności przemysłowej lub handlowej. Stosownie do § 2 ust. 2 pkt 1 EStG dochody uzyskiwane z tytułu działalności przemysłowej lub handlowej stanowią zysk osiągnięty w danym roku podatkowym.

7

Z § 4 ust. 1 zdanie pierwsze EStG wynika, że zysk równy jest różnicy pomiędzy majątkiem przedsiębiorstwa na koniec roku podatkowego a majątkiem przedsiębiorstwa na koniec roku podatkowego, powiększonej o wartość wypłat i pomniejszonej o wartość wkładów. Sąd odsyłający uściśla, że to porównanie majątków przedsiębiorstwa jest dokonywane na podstawie bilansu podatkowego, który jest oparty na bilansie rachunkowym.

8

Sąd ten wskazuje również, że przychody funduszu emerytalnego stanowią składki wpłacane przez ubezpieczonych oraz zyski osiągane z lokowania kapitału zakładowego.

9

Otrzymane składki, które w kolumnie „Aktywa” bilansu rachunkowego przekładają się w pierwszej kolejności na zwiększenie aktywów, są następnie przekształcane w inwestycje i stanowią wówczas część kapitału zakładowego funduszu emerytalnego. Odpowiednikiem kapitału zakładowego są rezerwy matematyczne w kolumnie „Pasywa”. Rezerwy matematyczne stanowią specyficzną formę rezerw na niepewne zobowiązania i przewidują przyznanie pracowniczych świadczeń emerytalnych, które będą musiały być wypłacane w przyszłości przez fundusz emerytalny.

10

Jeżeli kapitał zakładowy umożliwia uzyskiwanie zysków poprzez inwestycje, na przykład w formie dywidend, zwroty z inwestycji rachunkowych są zaliczane bezpośrednio na poczet poszczególnych umów w ramach funduszu emerytalnego w roku ich osiągnięcia, w zakresie, w jakim zyski te odpowiadają technicznej stopie procentowej zastosowanej do obliczenia składek.

11

Kiedy fundusz emerytalny osiąga z inwestowania koszyka pokrycia zyski wyższe niż techniczna stopa procentowa (zwane „nadwyżkami”), nazywa się je zwrotami z inwestycji pozarachunkowych. Muszą być one zaliczone na poczet każdej umowy w ramach funduszu emerytalnego do wysokości co najmniej 90%, zwiększając pracownicze świadczenia emerytalne w ramach tzw. podziału nadwyżki. Tylko pozostała część nadwyżek zwiększa zysk funduszu emerytalnego i nie jest uwzględniana w świadczeniach wypłacanych przez fundusz emerytalny pracownikom.

12

W konsekwencji zwroty z inwestycji rachunkowych zwiększają nie tylko aktywa funduszu emerytalnego, ale również wartość rezerw matematycznych w kolumnie „Pasywa”. Wycena pasywów jest w tym względzie zgodna z wyceną aktywów, tak że zyski osiągnięte z otrzymania dywidend są całkowicie neutralizowane.

13

Zwroty z inwestycji pozarachunkowych nie wpływają na zysk w zakresie, w jakim są one zaliczane na poczet poszczególnych umów w ramach funduszu emerytalnego i przekładają się na odpowiednie zwiększenie pozycji pasywów.

14

W bilansie podatkowym gromadzenie zysków osiąganych z inwestycji przekłada się zatem na zwiększenie aktywów wpisanych w bilansie podatkowym. Z kolei zwiększenie rezerw matematycznych i pozostałych pozycji pasywów prowadzi do odpowiedniego zwiększenia pasywów funduszu emerytalnego, tak że majątek przedsiębiorstwa w rozumieniu § 4 ust. 1 zdanie pierwsze oraz § 5 ust. 1 EStG, mający znaczenie z podatkowego punktu widzenia, nie ulega zwiększeniu. Wyłącznie w zakresie, w jakim zwroty z inwestycji pozarachunkowych nie mogą być zaliczone na poczet poszczególnych umów funduszu emerytalnego, przekładają się one na zysk funduszu emerytalnego, który należy uwzględnić do celów podatkowych.

15

Dywidendy otrzymywane przez fundusze emerytalne będące rezydentami podlegają podatkowi od dochodów kapitałowych, który, stosownie do § 43 ust. 1 zdanie pierwsze pkt 1 i § 43 ust. 4 EStG w związku z § 20 ust. 1 pkt 1 i § 20 ust. 8 EStG, jest pobierany u źródła, w wysokości 25% dywidend brutto, zgodnie z § 43a ust. 1 zdanie pierwsze pkt 1 EStG.

16

Na podstawie § 31 KStG w związku z § 36 ust. 2 pkt 2 EStG podatek od dochodów kapitałowych pobrany od dywidend wypłacanych funduszom emerytalnym podlega w całości zaliczeniu na poczet podatku dochodowego od osób prawnych należnego w ramach ustalenia wymiaru podatku.

17

Jeśli wysokość pobranego podatku od dochodów kapitałowych przekracza ustalony wymiar podatku dochodowego od osób prawnych, nadwyżka zostaje zwrócona funduszowi emerytalnemu, jak przewiduje to § 36 ust. 4 zdanie drugie EStG.

18

Zgodnie z § 2 pkt 1 KStG zagraniczny fundusz emerytalny, który nie ma zarządu lub siedziby w Niemczech, podlega ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych w odniesieniu do dochodów uzyskiwanych na terytorium kraju. Stosownie do § 8 ust. 1 KStG w związku z § 49 ust. 1 pkt 5a i § 20 ust. 1 pkt 1 EStG dywidendy, które taki fundusz otrzymuje, stanowią dochody kapitałowe podlegające ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu.

19

W przypadku funduszu emerytalnego podlegającego ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu podatek jest pobierany u źródła, a dłużnik wypłacający dywidendy powinien odprowadzić podatek od dochodów kapitałowych, który na podstawie przepisów § 43 ust. 1 pkt 1 i § 43a ust. 1 pkt 1 EStG wynosi co do zasady 25% dywidend brutto.

20

Zgodnie z § 44a ust. 9 EStG 2/5 pobranego i zapłaconego podatku od dochodów kapitałowych są zwracane osobom prawnym podlegającym ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w rozumieniu § 2 pkt 1 KStG, tak że rzeczywiste obciążenie podatkowe z tytułu podatku od dochodów kapitałowych wynosi 15%. Ograniczenie opodatkowania dywidend do 15% przewidują także liczne umowy podatkowe. Zwrot różnicy pomiędzy pobranym podatkiem od dochodów kapitałowych a stawką podatku w wysokości 15% jest dokonywany ex post, na wniosek, przez Bundeszentralamt für Steuern (federalny centralny urząd skarbowy, Niemcy), stosownie do § 50d EStG.

21

W przypadku funduszy emerytalnych niebędących rezydentami podatek od dochodów kapitałowych w wysokości 15% jest ostateczny, stosownie do § 32 ust. 1 pkt 2 KStG, który brzmi następująco:

„Podatek dochodowy od osób prawnych zapłacony poprzez pobranie u źródła ma charakter ostateczny:

[…]

2.   jeżeli beneficjent dochodu podlega ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, a dochód nie pochodzi z działalności przemysłowej, handlowej, rolniczej [lub] leśnej wykonywanej na terytorium kraju”.

22

Sąd odsyłający wyjaśnia również, że zgodnie z powołanym § 32 ust. 1 pkt 2 KStG postępowanie mające na celu ustalenie wymiaru podatku obejmujące możliwość zaliczenia przez fundusze emerytalne niebędące rezydentami podatku od dochodów kapitałowych na poczet należnego podatku jest wykluczone, tak że nie mogą one również odliczyć ewentualnych kosztów prowadzenia działalności od dochodów stanowiących podstawę opodatkowania.

23

Umowa między Republiką Federalną Niemiec i Kanadą o unikaniu podwójnego opodatkowania w dziedzinie podatków dochodowych i niektórych innych podatków, zapobieganiu unikaniu opodatkowania i udzielaniu pomocy w dziedzinie podatków (zwana dalej „umową podatkową między Niemcami a Kanadą”) została zawarta w Berlinie w dniu 19 kwietnia 2001 r. (BGBl. 2002 II, s. 670). Stanowi ona w art. 10 ust. 1, że dywidendy mogą być opodatkowane w państwie siedziby beneficjenta. Jednakże art. 10 ust. 2 lit. b) tej umowy zezwala na pobranie 15% ich kwoty brutto także państwu, z którego dywidendy pochodzą.

24

Zgodnie z art. 23 ust. 1 lit. a) tej umowy Kanada, jako państwo siedziby, zapobiega podwójnemu opodatkowaniu dywidend, stosując metodę zaliczenia.

25

CPP wypłaca świadczenia emerytalne byłym urzędnikom prowincji Kolumbia Brytyjska (Kanada). W tym celu tworzy on w swych bilansach rezerwy techniczne odpowiadające wysokości zobowiązań gwarancyjnych na poczet wypłaty emerytur. W Kanadzie CPP jest zwolniony z wszelkiego opodatkowania zysków.

26

W okresie od 2007 r. do 2010 r. CPP posiadał pośrednio, poprzez udział w portfelach puli inwestycyjnych, udziały w kapitale niemieckich spółek akcyjnych, przy czym udziały te nie przekraczały 1% kapitału tych spółek. Dywidendy otrzymane z tytułu tych udziałów podlegały niemieckiemu podatkowi od zysków kapitałowych według stawki 15%, zgodnie z art. 10 ust. 2 lit. b) umowy podatkowej między Niemcami a Kanadą.

27

W dniu 23 grudnia 2011 r. CPP wystąpił do strony pozwanej w postępowaniu głównym o zwolnienie z podatku od dochodów kapitałowych i o zwrot kwoty podatku w wysokości 156280,10 EUR, który zapłacił z tego tytułu, oraz odsetek. Jego wniosek został oddalony, podobnie jak odwołanie, które następnie wniósł. W konsekwencji CPP wniósł skargę do sądu odsyłającego.

28

Sąd odsyłający wskazuje, iż w uzasadnieniu swojej skargi CPP podnosi, że jako fundusz emerytalny niebędący rezydentem był traktowany mniej korzystnie niż fundusze emerytalne będące rezydentami. CPP stwierdził, że te ostatnie mogą otrzymywać dywidendy zwolnione od podatku, ponieważ w ramach postępowania mającego na celu ustalenie wymiaru podatku mają możliwość zaliczenia na poczet podatku dochodowego od osób prawnych pobranego podatku od dochodów kapitałowych lub uzyskania zwrotu niemalże całości tego ostatniego podatku. Ponadto, w odniesieniu do tych funduszy, wpływy na rezerwy na zobowiązania emerytalne są traktowane jak koszty prowadzenia działalności, co pozwala na obniżenie kwoty podatku dochodowego od osób prawnych w ramach postępowania mającego na celu ustalenie wymiaru tego podatku. Tymczasem fundusze emerytalne niebędące rezydentami nie mogą dokonywać tego rodzaju odliczeń ani uzyskiwać tego rodzaju zaliczeń, ponieważ w ich przypadku podatek dochodowy od osób prawnych zapłacony poprzez pobranie u źródła ma charakter ostateczny, stosownie do § 32 ust. 1 pkt 2 KStG, i stanowi dla nich ostateczne obciążenie podatkowe.

29

Strona pozwana w postępowaniu głównym utrzymuje z kolei, po pierwsze, że o ile niemieckie fundusze emerytalne mogą zaliczyć na poczet należnego podatku dochodowego od osób prawnych zapłacony podatek od dochodów kapitałowych, nie oznacza to zwolnienia całkowitego, ponieważ otrzymane dywidendy podlegają podatkowi dochodowemu od osób prawnych, którego stawka wynosi 15% dochodu podlegającego opodatkowaniu. Po drugie, nie można przyjąć, że fundusz emerytalny niebędący rezydentem jest traktowany mniej korzystnie niż fundusze emerytalne będące rezydentami z tego względu, że uregulowanie krajowe pozbawia takie fundusze możliwości odliczenia kosztów prowadzenia działalności, ponieważ w braku bezpośredniego związku między takimi rezerwami na zobowiązania emerytalne a działalnością generującą dochód, o której mowa, fundusze te nie znajdują się w sytuacji porównywalnej z funduszami emerytalnymi będącymi rezydentami. Ponadto ewentualne ograniczenie jest w opinii strony pozwanej w każdym wypadku uzasadnione względami skuteczności kontroli podatkowych. Wreszcie – ograniczenie jest jej zdaniem dopuszczalne na podstawie art. 64 ust. 1 TFUE, ponieważ skutek zwalniający przewidziany w § 32 ust. 1 pkt 2 KStG został wprowadzony już przez § 50 ust. 2 KStG z 1977 r., a wypłata dywidend wiąże się ze świadczeniem usług finansowych przez fundusz emerytalny na rzecz jego inwestorów.

30

Sąd odsyłający wskazuje, że pomiędzy stronami postępowania głównego nie ma sporu co do tego, że w świetle prawa niemieckiego CPP może być traktowany jak fundusz emerytalny. Sąd ten zastanawia się, czy uregulowanie krajowe, na podstawie którego fundusze emerytalne niebędące rezydentami podlegające ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu są pozbawione możliwości zaliczenia na poczet należnego od tych funduszy podatku dochodowego od osób prawnych podatku od dochodów kapitałowych lub uzyskania zwrotu podatku od dochodów kapitałowych, podczas gdy fundusze emerytalne będące rezydentami mają taką możliwość i w ich przypadku otrzymywanie dywidend nie prowadzi do podwyższenia należnego podatku dochodowego od osób prawnych lub prowadzi tylko do umiarkowanego jego podwyższenia, ponieważ mogą one odliczyć od zysku podlegającego opodatkowaniu wpływy na rezerwy na zobowiązania emerytalne, nie wprowadza odmiennego traktowania tych funduszy, sprzecznego z art. 63 i 65 TFUE.

31

Wprawdzie, co się tyczy możliwości odliczenia od zysku podlegającego opodatkowaniu wpływów na rezerwy na zobowiązania emerytalne, w prawie niemieckim nie istnieje przepis porównywalny do przepisu rozpatrywanego w sprawie zakończonej wyrokiem z dnia 8 listopada 2012 r., Komisja/Finlandia (C‑342/10, EU:C:2012:688), który wyraźnie stanowił, że wpływy na rezerwy matematyczne i podobne rezerwy techniczne mogą zostać odliczone od dochodu podlegającego opodatkowaniu jako wydatki podlegające odliczeniu. Jednakże zgodnie z prawem niemieckim opodatkowaniu w danym roku podatkowym podlega wyłącznie zwiększenie netto aktywów spółki podlegającej opodatkowaniu. W przypadku wypłaty dywidend na rzecz funduszu emerytalnego majątek funduszu emerytalnego zwiększa się tylko wtedy i tylko w takim zakresie, w jakim zwroty z inwestycji pozarachunkowych nie są zaliczane na poczet poszczególnych umów funduszu emerytalnego. Zważywszy, że wypłacane dywidendy zwiększają rezerwy matematyczne lub inne pozycje pasywów, zysk funduszu emerytalnego pozostaje niezmieniony, w taki sposób, że nie dochodzi do wzrostu aktywów podlegających opodatkowaniu. W związku z tym rezerwy na zobowiązania emerytalne, które obniżają zysk podlegający opodatkowaniu, stanowią bezpośrednią konsekwencję otrzymania dywidend, w wyniku czego, zdaniem sądu odsyłającego, fundusze emerytalne będące rezydentami i fundusze emerytalne niebędące rezydentami znajdują się w sytuacji porównywalnej z punktu widzenia uwzględnienia wpływów na rezerwy matematyczne i podobne rezerwy techniczne jako kosztów prowadzenia działalności.

32

Sąd odsyłający zastanawia się jednak, czy w niniejszej sprawie można powołać się na art. 64 ust. 1 TFUE.

33

Po pierwsze, sąd ten wskazuje, że przepisy § 32 ust. 1 pkt 2 KStG przewidujące zwalniający skutek poboru podatku u źródła, leżące u źródła odmiennego traktowania funduszy emerytalnych będących rezydentami i funduszy emerytalnych niebędących rezydentami, są identyczne z przepisami § 50 ust. 1 pkt 2 KStG z 1991 r. i tym samym istniały już w dniu 31 grudnia 1993 r. Fakt, że na dzień 31 grudnia 1993 r. podatnikom podlegającym nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu przysługiwało prawo odliczenia od podatku dochodowego od osób prawnych podatku od dochodów kapitałowych i że system ten był następnie kilkakrotnie zmieniany, nie zmienił w opinii owego sądu uregulowania prawno‑podatkowego znajdującego zastosowanie do dywidend wypłacanych osobom prawnym podlegającym ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu.

34

Po drugie, sąd odsyłający uważa, iż nie jest istotne, że aktualna stawka podatku od dochodów kapitałowych w wysokości 25%, która istniała już w dniu 31 grudnia 1993 r. na mocy przepisów § 43 ust. 1 pkt 1 w związku z § 43a ust. 1 pkt 1 EStG, została obniżona do 20% w dniu 1 stycznia 2001 r., a następnie podwyższona do 25% w dniu 1 stycznia 2009 r., ponieważ zasada rządząca poborem podatku od dochodów kapitałowych u źródła nie została zmieniona, a w przypadku osób prawnych podlegających ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu rzeczywiste obciążenie z tytułu podatku od dochodów kapitałowych wynosi 15%.

35

Po trzecie, sąd odsyłający zastanawia się, czy między dywidendami otrzymywanymi przez fundusz emerytalny niebędący rezydentem z tytułu udziałów w niemieckiej spółce kapitałowej a usługami finansowymi, które fundusz ten świadczy na rzecz ubezpieczonych, istnieje związek przyczynowy w rozumieniu wyroku z dnia 21 maja 2015 r., Wagner-Raith (C‑560/13, EU:C:2015:347). Sąd ten twierdzi, że część doktryny stoi na stanowisku, w myśl którego wpływy kapitałowe do funduszu emerytalnego nie są same w sobie wystarczająco ściśle związane ze świadczeniem usług finansowych przez ten fundusz emerytalny na rzecz ubezpieczonych. Zwraca on jednak uwagę, że ze względu na specyfikę działalności funduszy emerytalnych zwroty z inwestycji realizowanych przez fundusz emerytalny zwykle zwiększają jednocześnie zobowiązania funduszu emerytalnego w zakresie wypłaty świadczeń emerytalnych, tak że opodatkowanie wypłacanych dywidend ma bezpośrednie przełożenie na wierzytelności ubezpieczonych wobec funduszu emerytalnego.

36

W tych okolicznościach Finanzgericht München (sąd finansowy w Monachium, Niemcy) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

37

Po przedstawieniu opinii rzecznika generalnego rząd niemiecki, pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 2 lipca 2019 r., wniósł o otwarcie na nowo ustnego etapu postępowania na podstawie art. 83 regulaminu postępowania przed Trybunałem.

38

W uzasadnieniu swojego wniosku rząd niemiecki podnosi zasadniczo, że opinia rzecznika generalnego opiera się na błędnych ustaleniach faktycznych odnoszących się do prawa niemieckiego. Dywidendy wypłacane funduszom emerytalnym będącym rezydentami podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych według stawki 15%, która ma zastosowanie do dywidend brutto. Podatek od dochodów kapitałowych, pobierany u źródła w wysokości 25% dywidendy brutto, jest zaliczany na poczet tak ustalonego podatku dochodowego od osób prawnych, tak że podatek pobrany u źródła jest zwracany według stawki 10% dywidendy brutto. Obciążenie podatkowe utrzymuje się zasadniczo na poziomie 15% dywidendy brutto. Ponadto rząd niemiecki przedstawia uzupełniające wyjaśnienia dotyczące uwag, które poczynił na rozprawie. Potwierdza on zakwestionowanie obliczeń przedstawionych przez Komisję podczas tej rozprawy.

39

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 252 akapit drugi TFUE rzecznik generalny publicznie przedstawia, przy zachowaniu całkowitej bezstronności i niezależności, uzasadnione opinie w sprawach, które zgodnie ze statutem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wymagają jego zaangażowania. Trybunał nie jest związany ani tymi opiniami, ani ich uzasadnieniem (wyrok z dnia 22 czerwca 2017 r., Federatie Nederlandse Vakvereniging i in., C‑126/16, EU:C:2017:489, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo).

40

Należy również zaznaczyć, że w tym kontekście statut Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz regulamin postępowania przed Trybunałem nie przyznają stronom ani innym podmiotom, o których mowa w art. 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, możliwości przedkładania uwag w odpowiedzi na opinię przedstawioną przez rzecznika generalnego (wyrok z dnia25 października 2017 r., Polbud – Wykonawstwo, C‑106/16, EU:C:2017:804, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo). Okoliczność, że strona lub inny podmiot nie zgadza się z opinią rzecznika generalnego, bez względu na to, jakie kwestie porusza on w tej opinii, nie może zatem sama w sobie stanowić powodu uzasadniającego otwarcie ustnego etapu postępowania na nowo (wyroki: z dnia 25 października 2017 r., Polbud – Wykonawstwo, C‑106/16, EU:C:2017:804, pkt 24; z dnia 29 listopada 2017 r., King, C‑214/16, EU:C:2017:914, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo).

41

Wynika z tego, że przedstawiony przez rząd niemiecki wniosek o otwarcie na nowo ustnego etapu postępowania w zakresie, w jakim ma on na celu umożliwienie temu rządowi ustosunkowania się do rozważań rzecznika generalnego zawartych w jego opinii, nie może zostać uwzględniony.

42

Na podstawie art. 83 regulaminu postępowania Trybunał może natomiast w każdej chwili, po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, postanowić o otwarciu ustnego etapu postępowania na nowo, w szczególności jeśli uzna, że okoliczności zawisłej przed nim sprawy nie są wystarczająco wyjaśnione, lub jeśli po zamknięciu ustnego etapu postępowania strona przedstawiła nowy fakt mogący mieć decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia Trybunału, lub też jeśli sprawa ma zostać rozstrzygnięta na podstawie argumentu, który nie był przedmiotem dyskusji między stronami lub innymi podmiotami, o których mowa w art. 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

43

W tym kontekście należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału w odniesieniu do wykładni przepisów krajowego porządku prawnego Trybunał jest co do zasady zobowiązany oprzeć się na stwierdzeniach wynikających z postanowienia odsyłającego i nie jest właściwy do orzekania w przedmiocie wykładni prawa krajowego danego państwa członkowskiego (zob. w szczególności wyroki: z dnia 17 marca 2011 r., Naftiliaki Etaireia Thasou i Amaltheia I Naftiki Etaireia, C‑128/10 i C‑129/10, EU:C:2011:163, pkt 40; a także z dnia 16 lutego 2017 r., Agro Foreign Trade & Agency, C‑507/15, EU:C:2017:129, pkt 23).

44

Jednakże postanowienie odsyłające zawiera niezbędne informacje dotyczące przepisów prawa niemieckiego, w szczególności stawek podatkowych mających zastosowanie na ich podstawie, na których Trybunał jest zobowiązany się oprzeć.

45

W konsekwencji, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, Trybunał stwierdza, że dysponuje wszystkimi elementami niezbędnymi do udzielenia odpowiedzi na pytania zadane przez sąd odsyłający oraz że zostały mu przedstawione wszystkie argumenty niezbędne do wydania orzeczenia, w szczególności w przedmiocie obciążenia podatkowego dywidend wypłacanych funduszom emerytalnym będącym rezydentami. Ponadto na rozprawie umożliwiono rządowi niemieckiemu ustosunkowanie się do wszelkich argumentów podniesionych w jej toku oraz przedstawienie wszelkich wyjaśnień, które w tym zakresie wydawały mu się niezbędne.

46

W świetle powyższych rozważań nie zachodzi potrzeba otwarcia ustnego etapu postępowania na nowo.

47

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 63 i 65 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu takiemu jak uregulowanie sporne w postępowaniu głównym, na podstawie którego dywidendy wypłacane przez spółkę będącą rezydentem na rzecz funduszu emerytalnego będącego rezydentem z jednej strony podlegają poborowi podatku u źródła, który może zostać w całości zaliczony na poczet należnego od tego funduszu podatku dochodowego od osób prawnych, oraz zwrócony, jeśli wysokość podatku pobranego u źródła przekracza wysokość należnego od funduszu podatku dochodowego od osób prawnych, a z drugiej strony nie przekładają się na podwyższenie zysku podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych lub przekładają się jedynie na umiarkowane jego podwyższenie związane z możliwością odliczenia od tego zysku rezerw na zobowiązania emerytalne, podczas gdy dywidendy wypłacane na rzecz funduszu emerytalnego niebędącego rezydentem podlegają poborowi podatku u źródła, który stanowi dla takiego funduszu podatek ostateczny.

48

Z orzecznictwa Trybunału wynika, iż do środków zakazanych przez art. 63 ust. 1 TFUE, stanowiących ograniczenia w przepływie kapitału, zaliczają się te, które mogą zniechęcić osoby niebędące rezydentami do dokonywania inwestycji w danym państwie członkowskim lub które mogą zniechęcić rezydentów tego państwa członkowskiego do dokonywania inwestycji w innych państwach (zob. w szczególności wyroki: z dnia 10 kwietnia 2014 r., Emerging Markets Series of DFA Investment Trust Company, C‑190/12, EU:C:2014:249, pkt 39; a także z dnia 22 listopada 2018 r., Sofina i in., C‑575/17, EU:C:2018:943, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo).

49

W szczególności okoliczność, że państwo członkowskie traktuje mniej korzystnie dywidendy wypłacane funduszom emerytalnym niebędącym rezydentami niż dywidendy wypłacane funduszom emerytalnym będącym rezydentami, może zniechęcić spółki mające siedzibę w państwie innym niż to państwo członkowskie do inwestowania w tym państwie członkowskim i w konsekwencji stanowi ograniczenie swobody przepływu kapitału, zakazane co do zasady przez art. 63 TFUE (zob. podobnie wyroki: z dnia 8 listopada 2012 r., Komisja/Finlandia, C‑342/10, EU:C:2012:688, pkt 33; z dnia 22 listopada 2012 r., Komisja/Niemcy, C‑600/10, niepublikowany, EU:C:2012:737, pkt 15; z dnia 2 czerwca 2016 r., Pensioenfonds Metaal en Techniek, C‑252/14, EU:C:2016:402, pkt 28).

50

Zastosowanie do dywidend wypłacanych funduszom emerytalnym niebędącym rezydentami obciążenia podatkowego większego niż to, które z tytułu tych samych dywidend ponoszą fundusze emerytalne będące rezydentami, stanowi tego rodzaju mniej korzystne traktowanie (zob. podobnie wyrok z dnia 17 września 2015 r., Miljoen i in., C‑10/14, C‑14/14 i C‑17/14, EU:C:2015:608, pkt 48). To samo dotyczy zwolnienia, całkowitego lub istotnego, dywidend wypłacanych funduszowi emerytalnemu będącemu rezydentem, podczas gdy dywidendy wypłacane funduszowi emerytalnemu niebędącemu rezydentem podlegają ostatecznemu poborowi podatku u źródła (zob. podobnie wyrok z dnia 8 listopada 2012 r., Komisja/Finlandia, C‑342/10, EU:C:2012:688, pkt 32, 33).

51

Zgodnie z uregulowaniem rozpatrywanym w postępowaniu głównym przedstawionym w postanowieniu odsyłającym fundusze emerytalne podlegają w odniesieniu do dywidend, które są im wypłacane, dwóm odmiennym systemom opodatkowania, których stosowanie uzależnione jest od posiadania przez nie statusu rezydenta na terytorium państwa członkowskiego spółki wypłacającej dywidendy.

52

Otóż z jednej strony zarówno dywidendy wypłacane funduszom emerytalnym będącym rezydentami, jak i dywidendy wypłacane funduszom emerytalnym niebędącym rezydentami podlegają podatkowi od dochodów kapitałowych, który jest pobierany u źródła.

53

Z drugiej jednak strony w odniesieniu do funduszy emerytalnych niebędących rezydentami podatek ten jest pobierany w sposób ostateczny według stawki, która, jak wynika z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, odpowiada w postępowaniu głównym wysokości 15% dywidend brutto, zgodnie z art. 10 ust. 2 lit. b) umowy podatkowej między Niemcami a Kanadą.

54

Natomiast w odniesieniu do funduszy emerytalnych będących rezydentami podatek od dochodów kapitałowych pobierany jest u źródła według stawki, która, zgodnie z ustaleniami sądu odsyłającego, wynosi 25% dywidend brutto. Może on zostać w całości zaliczony na poczet podatku dochodowego od osób prawnych, którego stawka, zgodnie z ustaleniami sądu odsyłającego, wynosi 15% dochodu podlegającego opodatkowaniu, i zwrócony, jeśli wysokość podatku pobranego u źródła przekracza wysokość podatku dochodowego od osób prawnych, który fundusz jest zobowiązany zapłacić.

55

Ponadto, zgodnie ze wskazówkami zawartymi w postanowieniu odsyłającym, otrzymywanie dywidend przekłada się na bardzo nieznaczne podwyższenie podlegającego opodatkowaniu zysku funduszu będącego rezydentem do celów obliczenia wymiaru podatku dochodowego od osób prawnych, a w niektórych przypadkach wręcz na brak tego zysku. Jak bowiem wskazuje sąd odsyłający, otrzymywanie dywidend prowadzi do proporcjonalnego zwiększenia rezerw technicznych, a podlegający opodatkowaniu zysk funduszu emerytalnego będącego rezydentem zwiększa się jedynie w przypadku, gdy zwroty z inwestycji pozarachunkowych nie są zaliczane na poczet poszczególnych umów tego funduszu. Tymczasem, jak wyjaśniono w pkt 11 niniejszego wyroku, zwroty z inwestycji pozarachunkowych muszą zostać zaliczone na poczet każdej umowy funduszu emerytalnego będącego rezydentem do wysokości co najmniej 90%.

56

Oznacza to, że w wyniku tego odliczenia rezerw odpowiadających otrzymanym dywidendom od podstawy opodatkowania do celów obliczenia wymiaru podatku dochodowego od osób prawnych dywidendy otrzymane przez fundusze emerytalne będące rezydentami nie zwiększają tej podstawy opodatkowania lub zwiększają ją bardzo nieznacznie.

57

W konsekwencji nawet jeśli podatek od dochodów kapitałowych pierwotnie pobrany od dywidend wypłacanych funduszom emerytalnym będącym rezydentami jest wyższy od podatku pobranego od dywidend wypłacanych funduszom emerytalnym niebędącym rezydentami, stosowanie przewidzianej przez uregulowanie niemieckie rozpatrywane w postępowaniu głównym metody zaliczenia podatku od dochodów kapitałowych na poczet należnego od funduszu emerytalnego będącego rezydentem podatku dochodowego od osób prawnych, jak również zwrotu tego podatku, w przypadku gdy kwota należnego podatku dochodowego od osób prawnych jest niższa od kwoty pobranego podatku od dochodów kapitałowych, w połączeniu ze sposobem ustalania podstawy opodatkowania funduszu emerytalnego powoduje, że dywidendy wypłacane funduszom emerytalnym będącym rezydentami są ostatecznie, w sposób całkowity lub częściowy, zwolnione z podatku.

58

W rezultacie dywidendy wypłacane funduszom emerytalnym niebędącym rezydentami są traktowane mniej korzystnie niż dywidendy wypłacane funduszom emerytalnym będącym rezydentami, w zakresie, w jakim te pierwsze podlegają ostatecznemu podatkowi w wysokości 15%, podczas gdy te drugie są zwolnione z podatku w sposób całkowity lub częściowy.

59

Wbrew temu, co twierdzi strona pozwana w postępowaniu głównym, takie mniej korzystne traktowanie nie wynika ani z równoległego wykonywania przez oba wspomniane państwa ich odpowiednich kompetencji podatkowych, ani z rozbieżności istniejących w ich uregulowaniach. Już bowiem samo wykonywanie przez Republikę Federalną Niemiec jej władztwa podatkowego prowadzi, niezależnie od stosowania uregulowań podatkowych innego państwa, z jednej strony do całkowitego lub niemalże całkowitego zwolnienia dywidend wypłacanych funduszom emerytalnym będącym rezydentami oraz z drugiej strony do opodatkowania dywidend wypłacanych funduszom emerytalnym niebędącym rezydentami.

60

W konsekwencji odmienne traktowanie dywidend wypłacanych funduszom emerytalnym niebędącym rezydentami oraz dywidend wypłacanych funduszom emerytalnym będącym rezydentami, takie jak wynikające z uregulowania niemieckiego rozpatrywanego w postępowaniu głównym, może zniechęcić fundusze emerytalne mające siedzibę w państwie innym niż owo państwo członkowskie do inwestowania w tym państwie członkowskim i stanowi w konsekwencji ograniczenie swobody przepływu kapitału, zakazane co do zasady przez art. 63 TFUE.

61

Należy jednak zbadać, czy takie ograniczenie może być uzasadnione w świetle postanowień traktatu FUE.

62

Zgodnie z art. 65 ust. 1 lit. a) TFUE art. 63 TFUE nie narusza prawa państw członkowskich do stosowania odpowiednich przepisów ich prawa podatkowego traktujących odmiennie podatników, którzy nie znajdują się w takiej samej sytuacji ze względu na miejsce zamieszkania lub siedziby bądź inwestowania kapitału.

63

To postanowienie, stanowiące odstępstwo od podstawowej zasady swobodnego przepływu kapitału, należy interpretować ściśle. Dlatego też nie można go interpretować w ten sposób, że jakiekolwiek przepisy podatkowe przewidujące odmienne traktowanie podatników ze względu na miejsce ich zamieszkania lub siedziby bądź państwo inwestowania ich kapitału są automatycznie zgodne z traktatem FUE. Zakres zastosowania odstępstwa przewidzianego w art. 65 ust. 1 lit. a) TFUE jest bowiem jako taki ograniczony przez art. 65 ust. 3 TFUE, zgodnie z którym przepisy krajowe, o których mowa w ust. 1 tego artykułu, „nie powinny stanowić arbitralnej dyskryminacji ani ukrytego ograniczenia w swobodnym przepływie kapitału i płatności w rozumieniu art. 63 [TFUE]” (wyrok z dnia 10 kwietnia 2014 r., Emerging Markets Series of DFA Investment Trust Company, C‑190/12, EU:C:2014:249, pkt 55, 56 i przytoczone tam orzecznictwo).

64

Odmienne traktowanie, jakie dopuszcza art. 65 ust. 1 lit. a) TFUE, należy więc odróżniać od dyskryminacji zakazanej przez art. 65 ust. 3 TFUE. W tym względzie z orzecznictwa Trybunału wynika, że aby krajowe przepisy podatkowe mogły zostać uznane za zgodne z postanowieniami traktatu dotyczącymi swobodnego przepływu kapitału, przewidziane przez te przepisy odmienne traktowanie winno dotyczyć sytuacji, które nie są obiektywnie porównywalne, bądź winno być uzasadnione nadrzędnym względem interesu ogólnego (wyrok z dnia 10 maja 2012 r., Santander Asset Management SGIIC i in., od C‑338/11 do C‑347/11, EU:C:2012:286, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo).

65

Z orzecznictwa Trybunału wynika, że porównywalność sytuacji transgranicznej i sytuacji wewnętrznej należy badać z uwzględnieniem celu realizowanego przez rozpatrywane przepisy krajowe, a także przedmiotu i treści tych przepisów (zob. w szczególności wyrok z dnia 2 czerwca 2016 r., Pensioenfonds Metaal en Techniek, C‑252/14, EU:C:2016:402, pkt 48 i przytoczone tam orzecznictwo).

66

Ponadto zgodnie z orzecznictwem Trybunału od chwili, gdy państwo członkowskie jednostronnie bądź w drodze umowy obejmuje podatkiem od dochodów nie tylko podatników będących rezydentami, lecz także podatników niebędących rezydentami, w odniesieniu do dywidend, które otrzymują oni od spółki będącej rezydentem, sytuacja tych podatników niebędących rezydentami upodabnia się do sytuacji podatników będących rezydentami (wyroki: z dnia 20 października 2011 r., Komisja/Niemcy, C‑284/09, EU:C:2011:670, pkt 56; z dnia 17 września 2015 r., Miljoen i in., C‑10/14, C‑14/14 i C‑17/14, EU:C:2015:608, pkt 67 i przytoczone tam orzecznictwo).

67

Jednakże strona pozwana w postępowaniu głównym i rząd niemiecki podnoszą, że fundusze emerytalne będące rezydentami i fundusze emerytalne niebędące rezydentami nie znajdują się w świetle uregulowania będącego przedmiotem postępowania głównego w obiektywnie porównywalnych sytuacjach.

68

Z jednej strony, podobnie jak w sytuacji rozpatrywanej w sprawie zakończonej wyrokiem z dnia 22 grudnia 2008 r., Truck Center (C‑282/07, EU:C:2008:762), odmienne traktowanie miałoby wynikać z zastosowania różnych mechanizmów opodatkowania w odniesieniu do rezydentów i nierezydentów.

69

Z drugiej strony stosowanie odmiennego traktowania funduszy emerytalnych będących rezydentami i funduszy emerytalnych niebędących rezydentami miałoby być uzasadnione ze względu na to, że nie istnieje bezpośredni związek pomiędzy otrzymywaniem dywidend w Niemczech a wydatkami w postaci wpływów na rezerwy matematyczne i inne rezerwy techniczne, który to związek musi wystąpić zgodnie z orzecznictwem Trybunału dotyczącym porównywalności sytuacji rezydentów i nierezydentów w odniesieniu do wydatków bezpośrednio związanych z działalnością, z tytułu której uzyskane zostały dochody podlegające opodatkowaniu w państwie członkowskim (zob. w szczególności wyroki: z dnia 31 marca 2011 r., Schröder, C‑450/09, EU:C:2011:198, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 24 lutego 2015 r., Grünewald, C‑559/13, EU:C:2015:109, pkt 29).

70

Co się tyczy, po pierwsze, argumentu, zgodnie z którym odmienne traktowanie miałoby wynikać z zastosowania różnych mechanizmów opodatkowania w odniesieniu do rezydentów i nierezydentów, należy zauważyć, że chociaż w pkt 41 wyroku z dnia 22 grudnia 2008 r., Truck Center (C‑282/07, EU:C:2008:762) Trybunał orzekł, że odmienne traktowanie polegające na stosowaniu różnych mechanizmów opodatkowania w zależności od miejsca siedziby podatnika dotyczy sytuacji, które nie są obiektywnie porównywalne, to jednak w pkt 43, 44 i 49 tego wyroku wyjaśnił, że dochody będące przedmiotem postępowania w sprawie, która doprowadziła do wydania tego wyroku, podlegały jednak opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały uzyskane przez podatnika będącego rezydentem, czy podatnika niebędącego rezydentem, oraz że ponadto różnica w mechanizmach opodatkowania niekoniecznie przynosi korzyść beneficjentom będącym rezydentami.

71

Jak zaś wynika z pkt 57 i 58 niniejszego wyroku, zastosowanie niemieckiego uregulowania będącego przedmiotem postępowania głównego powoduje, że dywidendy wypłacane funduszom emerytalnym będącym rezydentami są ostatecznie, w sposób całkowity lub częściowy, zwolnione z podatku, podczas gdy dywidendy wypłacane funduszom emerytalnym niebędącym rezydentami podlegają ostatecznemu podatkowi w wysokości 15%.

72

Oznacza to, że uregulowanie krajowe będące przedmiotem postępowania głównego nie ogranicza się do wprowadzenia odmiennych sposobów poboru podatku w zależności od miejsca siedziby beneficjenta dywidend krajowych. Uregulowanie to może bowiem również prowadzić do całkowitego lub niemalże całkowitego zwolnienia dywidend wypłacanych funduszom emerytalnym będącym rezydentami i tym samym do przyniesienia tym ostatnim korzyści.

73

W konsekwencji odmienne traktowanie będące przedmiotem postępowania głównego nie może być uzasadnione różnicą występującą pomiędzy sytuacją funduszy emerytalnych będących rezydentami i funduszy emerytalnych niebędących rezydentami w kontekście stosowania różnych mechanizmów opodatkowania.

74

Co się tyczy, po drugie, argumentu dotyczącego różnicy występującej pomiędzy sytuacją funduszy emerytalnych będących rezydentami i sytuacją funduszy emerytalnych niebędących rezydentami w zakresie możliwości uwzględnienia wpływów na rezerwy na zobowiązania emerytalne jako kosztów prowadzenia działalności, należy przypomnieć, że Trybunał orzekł, że jeżeli chodzi o koszty takie jak koszty związane z wykonywaniem działalności zawodowej bezpośrednio związane z działalnością, z tytułu której uzyskane zostały dochody podlegające opodatkowaniu w danym państwie członkowskim, rezydenci i nierezydenci tego państwa członkowskiego znajdują się w porównywalnej sytuacji (zob. w szczególności wyroki: z dnia 31 marca 2011 r., Schröder, C‑450/09, EU:C:2011:198, pkt 40; z dnia 8 listopada 2012 r., Komisja/Finlandia, C‑342/10, EU:C:2012:688, pkt 37; z dnia 24 lutego 2015 r., Grünewald, C‑559/13, EU:C:2015:109, pkt 29).

75

Sąd odsyłający wskazuje jednak w postanowieniu odsyłającym, że przepisy § 21a KStG dotyczące rezerw matematycznych oraz przepisy § 21 ust. 2 KStG dotyczące rezerw na rabaty dla ubezpieczających nie zezwalają na odliczenie kosztów prowadzenia działalności oraz że nie istnieje w prawie niemieckim przepis, który stanowiłby wyraźnie, że wpływy na rezerwy matematyczne i podobne rezerwy techniczne mogą zostać odliczone od dochodu podlegającego opodatkowaniu jako wydatki podlegające odliczeniu. Jak zaś przypomniano w pkt 43 niniejszego wyroku, Trybunał jest co do zasady zobowiązany oprzeć się na stwierdzeniach dotyczących prawa krajowego wynikających z postanowienia odsyłającego.

76

W tym względzie sytuacja będąca przedmiotem postępowania głównego jest odmienna od sytuacji badanej w sprawie zakończonej wyrokiem z dnia 8 listopada 2012 r., Komisja/Finlandia (C‑342/10, EU:C:2012:688), w której ustawodawca krajowy wyraźnie potraktował w ten sam sposób kwoty zastrzeżone celem wywiązania się ze zobowiązań w zakresie świadczeń emerytalnych oraz wydatki poniesione w celu uzyskania lub utrzymania dochodów z działalności gospodarczej.

77

W konsekwencji przywołane w pkt 74 niniejszego wyroku orzecznictwo nie ma znaczenia dla oceny porównywalności sytuacji funduszu emerytalnego niebędącego rezydentem i funduszu emerytalnego będącego rezydentem w świetle uregulowania krajowego będącego przedmiotem postępowania głównego. W związku z tym przywołana przez rząd niemiecki okoliczność, że wpływy na rezerwy matematyczne i inne rezerwy techniczne nie stanowią wydatków poniesionych w celu uzyskania dochodu z tytułu dywidend, nie może podważyć tej porównywalności sytuacji.

78

W tych okolicznościach należy zauważyć, że zdaniem sądu odsyłającego jeżeli wypłacane dywidendy zwiększają rezerwy matematyczne lub inne pozycje pasywów, zysk funduszu emerytalnego pozostaje niezmieniony, w taki sposób, że nie dochodzi do wzrostu aktywów podlegających opodatkowaniu. Sąd ten dodaje, że rezerwy na zobowiązania emerytalne, które obniżają zysk podlegający opodatkowaniu, stanowią bezpośrednią konsekwencję otrzymywania dywidend. W konsekwencji, zdaniem tego sądu, fundusze emerytalne będące rezydentami i fundusze emerytalne niebędące rezydentami znajdują się w porównywalnych sytuacjach jeżeli chodzi o uwzględnianie wpływów na rezerwy matematyczne i podobne rezerwy techniczne dla celów ustalenia ich podstawy opodatkowania w odniesieniu do dywidend, które fundusze te otrzymują.

79

Z informacji przedstawionych przez sąd odsyłający wynika zatem, że pomiędzy otrzymaniem dywidend, zwiększeniem rezerw matematycznych i innych pozycji pasywów oraz niezwiększeniem podstawy opodatkowania funduszu emerytalnego będącego rezydentem istnieje związek przyczynowo‑skutkowy, ponieważ dywidendy wykorzystywane na rezerwy techniczne nie zwiększają podlegającego opodatkowaniu zysku funduszu emerytalnego, co zostało zresztą potwierdzone przez rząd niemiecki na rozprawie. W ocenie tego rządu duża część zysków osiąganych z inwestycji musi przynosić ubezpieczonym korzyści, w tym sensie, że zyski te nie mogą pozostać w funduszu emerytalnym, zaś uzyskanie dochodów warunkuje wydatki na rezerwy.

80

Uregulowanie krajowe umożliwiające całkowite lub niemalże całkowite zwolnienie dywidend wypłacanych funduszom emerytalnym będącym rezydentami ułatwia tym samym gromadzenie kapitału takich funduszy, podczas gdy, jak zauważył rząd niemiecki na rozprawie, wszystkie fundusze emerytalne są co do zasady zobowiązane do inwestowania składek ubezpieczeniowych na rynku kapitałowym w celu uzyskiwania dochodów w postaci dywidend, które umożliwią im wywiązywanie się z przyszłych zobowiązań z tytułu umów ubezpieczenia.

81

Oznacza to, że fundusz emerytalny niebędący rezydentem, który przeznacza otrzymane dywidendy na tworzenie rezerw emerytur, które będzie musiał wypłacać w przyszłości, czy to celowo, czy też w zastosowaniu prawa obowiązującego w państwie jego siedziby, znajduje się w tym zakresie w sytuacji porównywalnej do sytuacji funduszu emerytalnego będącego rezydentem.

82

Na sądzie odsyłającym spoczywa obowiązek ustalenia, czy tak jest w sytuacji rozpatrywanej w postępowaniu głównym.

83

Na wypadek gdyby sąd odsyłający stwierdził, że fundusz emerytalny niebędący rezydentem znajduje się w sytuacji porównywalnej z sytuacją funduszu emerytalnego będącego rezydentem w odniesieniu do przeznaczania dywidend na tworzenie rezerw emerytur, należy również zbadać, czy odmienne traktowanie będące przedmiotem sporu w postępowaniu głównym może być ewentualnie uzasadnione nadrzędnymi względami interesu ogólnego (zob. podobnie w szczególności wyrok z dnia 24 listopada 2016 r., SECIL, C‑464/14, EU:C:2016:896, pkt 54, 56).

84

W tym względzie, po pierwsze, w zakresie, w jakim rząd niemiecki podnosił podczas rozprawy, że uregulowanie będące przedmiotem postępowania głównego wpisuje się w kontekst zrównoważonego podziału kompetencji podatkowych pomiędzy państwem członkowskim źródła dywidend a państwem siedziby funduszu emerytalnego, należy przypomnieć, że konieczność zachowania zrównoważonego podziału kompetencji podatkowych pomiędzy państwami członkowskimi i państwami trzecimi stanowi okoliczność mogącą uzasadniać ograniczenie w swobodnym przepływie kapitału, w szczególności wówczas, gdy celem odnośnych środków krajowych jest zapobieżenie zachowaniom, które mogłyby zagrażać prawu państwa członkowskiego do wykonywania przysługujących mu kompetencji podatkowych w związku z działalnością wykonywaną na jego terytorium [wyrok z dnia 26 lutego 2019 r., X (Spółki pośrednie z siedzibą w państwach trzecich), C‑135/17, EU:C:2019:136, pkt 72 i przytoczone tam orzecznictwo].

85

Jednakże jeśli państwo członkowskie postanowiło zwolnić w sposób całkowity lub niemalże całkowity dywidendy wypłacane funduszom emerytalnym będącym rezydentami, nie może ono powoływać się na konieczność zapewnienia zrównoważonego podziału kompetencji podatkowych między państwami członkowskimi i państwami trzecimi w celu uzasadnienia opodatkowania dywidend wypłacanych funduszom emerytalnym niebędącym rezydentami (zob. podobnie wyroki: z dnia 20 października 2011 r., Komisja/Niemcy, C‑284/09, EU:C:2011:670, pkt 78; z dnia 10 maja 2012 r., Santander Asset Management SGIIC i in., od C‑338/11 do C‑347/11, EU:C:2012:286, pkt 48; a także z dnia 21 czerwca 2018 r., Fidelity Funds i in., C‑480/16, EU:C:2018:480, pkt 71).

86

Nie można zatem powoływać się na potrzebę zachowania zrównoważonego podziału kompetencji podatkowych pomiędzy państwami członkowskimi i państwami trzecimi w celu uzasadnienia ograniczenia w swobodnym przepływie kapitału rozpatrywanego w postępowaniu głównym.

87

Po drugie, w odniesieniu do wspomnianej przez sąd odsyłający konieczności zachowania spójności systemu podatkowego, która również może uzasadniać uregulowanie skutkujące ograniczeniem podstawowych swobód, pod warunkiem że zostanie wykazany bezpośredni związek pomiędzy daną korzyścią podatkową a wyrównaniem tej korzyści przez określone obciążenie podatkowe, przy czym bezpośredni charakter tego związku należy oceniać z punktu widzenia celu spornego uregulowania (zob. w szczególności wyrok z dnia 21 czerwca 2018 r., Fidelity Funds i in., C‑480/16, EU:C:2018:480, pkt 79, 80 i przytoczone tam orzecznictwo), wystarczy stwierdzić, że rząd niemiecki nie powołał się na istnienie takiego bezpośredniego związku, którego istnienie jest niezbędne, by móc powołać się na tego rodzaju uzasadnienie.

88

Co się tyczy wreszcie konieczności zapewnienia skuteczności kontroli podatkowych, która również stanowi nadrzędny wzgląd interesu ogólnego mogący uzasadniać ograniczenie w swobodnym przepływie kapitału [wyrok z dnia 26 lutego 2019 r., X (Spółki pośrednie z siedzibą w państwach trzecich), C‑135/17, EU:C:2019:136, pkt 74], również przywołanej przez sąd odsyłający, należy zauważyć, że w aktach, którymi dysponuje Trybunał, nie ma żadnej informacji pozwalającej uważać, że uregulowanie krajowe takie jak sporne w postępowaniu głównym jest właściwe do realizacji tego celu.

89

Mając powyższe na względzie, na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, iż art. 63 i 65 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, na podstawie którego dywidendy wypłacane przez spółkę będącą rezydentem na rzecz funduszu emerytalnego będącego rezydentem z jednej strony, podlegają poborowi podatku u źródła, który może zostać w całości zaliczony na poczet należnego od takiego funduszu podatku dochodowego od osób prawnych oraz zwrócony, jeśli wysokość podatku pobranego u źródła przekracza wysokość należnego od funduszu podatku dochodowego od osób prawnych, a z drugiej strony nie przekładają się na podwyższenie zysku podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych lub przekładają się jedynie na umiarkowane jego podwyższenie związane z możliwością odliczenia od tego zysku rezerw na zobowiązania emerytalne, podczas gdy dywidendy wypłacane funduszowi emerytalnemu niebędącemu rezydentem podlegają poborowi podatku u źródła, który stanowi dla takiego funduszu podatek ostateczny, jeśli fundusz emerytalny niebędący rezydentem przeznacza otrzymane dywidendy na tworzenie rezerw na emerytury, które będzie musiał wypłacać w przyszłości, czego zweryfikowanie należy do sądu odsyłającego.

90

Poprzez swoje pytanie drugie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 64 ust. 1 TFUE powinien być interpretowany w ten sposób, że uregulowanie krajowe takie jak uregulowanie sporne w postępowaniu głównym, na podstawie którego dywidendy wypłacane przez spółkę będącą rezydentem na rzecz funduszu emerytalnego będącego rezydentem z jednej strony podlegają poborowi podatku u źródła, który może zostać w całości zaliczony na poczet należnego od tego funduszu podatku dochodowego od osób prawnych oraz zwrócony, jeśli wysokość podatku pobranego u źródła przekracza wysokość należnego od takiego funduszu podatku dochodowego od osób prawnych, a z drugiej strony nie przekładają się na podwyższenie zysku podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych lub przekładają się jedynie na umiarkowane jego podwyższenie związane z możliwością odliczenia od tego zysku rezerw przeznaczonych na zobowiązania emerytalne, podczas gdy dywidendy wypłacane funduszowi emerytalnemu niebędącemu rezydentem podlegają poborowi podatku u źródła, który stanowi dla takiego funduszu podatek ostateczny, może być dla celów tego przepisu traktatu uznane za ograniczenie istniejące w dniu 31 grudnia 1993 r.

91

Zgodnie z art. 64 ust. 1 TFUE art. 63 TFUE nie narusza ograniczeń istniejących w dniu 31 grudnia 1993 r. w stosunku do państw trzecich na mocy prawa krajowego lub prawa Unii w odniesieniu do przepływu kapitału do lub z państw trzecich, gdy ograniczenia te dotyczą inwestycji bezpośrednich, w tym inwestycji w nieruchomości, związanych z przedsiębiorczością, świadczeniem usług finansowych lub dopuszczaniem papierów wartościowych na rynki kapitałowe.

92

Odnośnie do kryterium czasowego ustanowionego w art. 64 ust. 1 TFUE z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, że o ile co do zasady do sądu krajowego należy ustalenie zakresu przepisów obowiązujących w dacie określonej przez akt prawa Unii, o tyle to do Trybunału należy sformułowanie wskazówek interpretacyjnych pojęcia prawa Unii, które jest punktem odniesienia dla stosowania przewidzianego przez to prawo systemu odstępstw dotyczących przepisów krajowych „obowiązujących” w określonej dacie (wyrok z dnia 10 kwietnia 2014 r., Emerging Markets Series of DFA Investment Trust Company, C‑190/12, EU:C:2014:249, pkt 47 i przytoczone tam orzecznictwo).

93

Pojęcie „ograniczenia istniejącego w dniu 31 grudnia 1993 r.” w rozumieniu art. 64 ust. 1 TFUE zakłada, że ramy prawne, w które wpisuje się rozpatrywane ograniczenie, stanowią część krajowego porządku prawnego w sposób nieprzerwany po tej dacie. W przeciwnym bowiem wypadku państwo członkowskie mogłoby w każdej chwili ponownie wprowadzać ograniczenia w przepływie kapitału do państw trzecich lub z takich państw, które istniały w krajowym porządku prawnym w dniu 31 grudnia 1993 r., lecz które nie zostały utrzymane w mocy (wyroki: z dnia 5 maja 2011 r., Prunus i Polonium, C‑384/09, EU:C:2011:276, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 20 września 2018 r., EV, C‑685/16, EU:C:2018:743, pkt 74).

94

Tymczasem Trybunał orzekł już, że nie każdy przepis krajowy przyjęty po tej dacie jest z uwagi na samą tę okoliczność automatycznie wyłączony z systemu odstępstw ustanowionego przez akt prawa Unii. Zgodnie bowiem z utrwalonym orzecznictwem Trybunału jako ograniczenia „istniejące” można traktować ograniczenia przewidziane w przepisach przyjętych po tej dacie, które w swej istocie są takie same jak przepisy wcześniej obowiązujące lub które poprzestają na ograniczeniu lub zniesieniu przeszkody w wykonywaniu praw i swobód przepływu przewidzianych we wcześniej obowiązujących przepisach. Natomiast przepisów, u podstaw których leży rozumowanie inne od zawartego w przepisach wcześniej obowiązujących i które ustanawiają nowe procedury, nie można traktować jak przepisów obowiązujących w tej dacie [zob. podobnie wyroki: z dnia 10 kwietnia 2014 r., Emerging Markets Series of DFA Investment Trust Company, C‑190/12, EU:C:2014:249, pkt 48; z dnia20 września 2018 r., EV, C‑685/16, EU:C:2018:743, pkt 75; a także z dnia 26 lutego 2019 r., X (Spółki pośrednie z siedzibą w państwach trzecich), C‑135/17, EU:C:2019:136, pkt 37, 39 i przytoczone tam orzecznictwo].

95

W tym względzie sąd odsyłający wskazuje, że przepis § 32 ust. 1 pkt 2 KStG przewidujący ostateczny charakter poboru podatku u źródła, leżący u źródła odmiennego traktowania funduszy emerytalnych będących rezydentami i funduszy emerytalnych niebędących rezydentami, istniał już w dniu 31 grudnia 1993 r. w postaci przepisu § 50 ust. 1 pkt 2 KStG z 1991 r., którego brzmienie i funkcjonowanie są identyczne z obecnym przepisem.

96

CPP podnosi jednak przed Trybunałem, że na dzień 31 grudnia 1993 r. prawo niemieckie nie znało instytucji funduszy emerytalnych, bowiem została ona wprowadzona do prawa ubezpieczeń i KStG z mocą obowiązującą dopiero od dnia 1 stycznia 2002 r., oraz że przed tą datą nie istniało również szczególne uregulowanie podatkowe dotyczące funduszy emerytalnych.

97

Tymczasem Trybunał orzekł już, że jeżeli w dniu 31 grudnia 1993 r. dywidendy wypłacane przez spółkę będącą rezydentem podmiotom niebędącym rezydentami podlegały albo takiemu samemu traktowaniu jak dywidendy wypłacane podmiotom będącym rezydentami, albo traktowaniu odmiennemu, korzystniejszemu niż traktowanie stosowane w odniesieniu do dywidend wypłacanych podmiotom będącym rezydentami, jednak po tej dacie wprowadzone zostało zwolnienie dywidend wypłacanych spółkom będącym rezydentami, to należy uznać, że kryterium czasowe nie zostało spełnione, ponieważ przepis stanowiący ograniczenie w swobodnym przepływie kapitału, tj. zwolnienie podatkowe, został wprowadzony później, zaś u jego podstaw leżało rozumowanie inne od zawartego w przepisach wcześniej obowiązujących, a ponadto przepis ten wprowadził nową procedurę (zob. podobnie wyrok z dnia 10 kwietnia 2014 r., Emerging Markets Series of DFA Investment Trust Company, C‑190/12, EU:C:2014:249, pkt 50–52).

98

Do sądu odsyłającego należy zatem ustalenie, czy ze względu na wprowadzenie szczególnego uregulowania dotyczącego funduszy emerytalnych po dniu 31 grudnia 1993 r. sytuacja funduszy emerytalnych niebędących rezydentami stała się mniej korzystna niż sytuacja funduszy emerytalnych będących rezydentami w odniesieniu do dywidend wypłacanych im przez spółki będące rezydentami, w taki sposób, że nie można uznać, iż rozpatrywane w niniejszej sprawie uregulowanie stanowiące ograniczenie istniało w tej dacie. Przy dokonywaniu tej oceny sąd odsyłający będzie musiał uwzględnić fakt, że warunki, jakie przepisy krajowe muszą spełniać, aby mogły być uznane za „istniejące” w dniu 31 grudnia 1993 r. bez względu na zmianę krajowych ram prawnych po tej dacie, muszą być interpretowane w sposób ścisły [wyroki: z dnia 20 września 2018 r., EV, C‑685/16, EU:C:2018:743, pkt 81; z dnia 26 lutego 2019 r., X (Spółki pośrednie z siedzibą w państwach trzecich), C‑135/17, EU:C:2019:136, pkt 42].

99

W takim przypadku kryterium czasowe nie będzie mogło zostać uznane za spełnione.

100

Co się tyczy kryterium przedmiotowego, należy przypomnieć, że art. 64 ust. 1 TFUE, który ustanawia wyczerpujący wykaz przepływów kapitału, które nie muszą podlegać stosowaniu art. 63 ust. 1 TFUE, jako odstępstwo od podstawowej zasady swobodnego przepływu kapitału, należy interpretować ściśle (wyrok z dnia 21 maja 2015 r., Wagner‑Raith, C‑560/13, EU:C:2015:347, pkt 21).

101

Trybunał uściślił już w tym względzie, że ograniczenia w przepływach kapitału do lub z państw trzecich, które wiążą się z inwestycjami portfelowymi, nie stanowią przepływów kapitału dotyczących „inwestycji bezpośrednich”, o których mowa w art. 64 ust. 1 TFUE [zob. podobnie wyrok z dnia 26 lutego 2019 r., X (Spółki pośrednie z siedzibą w państwach trzecich), C‑135/17, EU:C:2019:136, pkt 28].

102

W niniejszej sprawie sąd odsyłający wskazuje, że udział CPP w kapitale spółek wypłacających dywidendy nigdy nie przekroczył wartości 1%, co odpowiada tak zwanym „inwestycjom portfelowym”, które oznaczają nabywanie papierów wartościowych na rynku kapitałowym jedynie w celu lokaty kapitału bez zamiaru uczestniczenia w zarządzaniu przedsiębiorstwem lub sprawowania nad nim kontroli, tak że nie można uznać, że sytuacja taka jak sporna w postępowaniu głównym odnosi się do przepływów kapitału dotyczących „inwestycji bezpośrednich” w rozumieniu art. 64 ust. 1 TFUE.

103

W związku z powyższym w zakresie, w jakim fundusz emerytalny może świadczyć usługi finansowe na rzecz swoich ubezpieczonych, należy jednak jeszcze ustalić, czy przepływy kapitału takie jak przewidziane przez uregulowanie będące przedmiotem postępowania głównego wiążą się ze świadczeniem usług finansowych w rozumieniu art. 64 ust. 1 TFUE.

104

W tym względzie Trybunał orzekł, że decydujące kryterium stosowania art. 64 ust. 1 TFUE dotyczy związku przyczynowo‑skutkowego między przepływami kapitału i świadczeniem usług finansowych, a nie podmiotowego zakresu stosowania spornych przepisów krajowych lub ich związku raczej z usługodawcą niż z odbiorcą takich usług. Zakres stosowania tego postanowienia zdefiniowany jest bowiem poprzez odniesienie do kategorii przepływów kapitału, które mogą być przedmiotem ograniczeń (wyrok z dnia 21 maja 2015 r., Wagner‑Raith, C‑560/13, EU:C:2015:347, pkt 39).

105

Oznacza to, że aby środek krajowy mógł zostać objęty tym odstępstwem, musi on dotyczyć przepływów kapitału mających wystarczająco ścisły związek ze świadczeniem usług finansowych, tj. wymagane jest wystąpienie związku przyczynowo‑skutkowego pomiędzy przepływem kapitału a świadczeniem usług finansowych (wyrok z dnia 21 maja 2015 r., Wagner‑Raith, C‑560/13, EU:C:2015:347, pkt 43, 44).

106

Zakresem art. 64 ust. 1 TFUE objęty jest zatem przepis krajowy, który, mając zastosowanie do przepływów kapitału do lub z państw trzecich, ogranicza świadczenie usług finansowych (wyrok z dnia 21 maja 2015 r., Wagner‑Raith, C‑560/13, EU:C:2015:347, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo).

107

W odniesieniu do nabywania jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych mających siedzibę na brytyjskim terytorium zamorskim oraz otrzymywania z ich tytułu dywidend Trybunał orzekł w pkt 46 wyroku z dnia 21 maja 2015 r., Wagner‑Raith (C‑560/13, EU:C:2015:347), że oznaczają one istnienie usług finansowych świadczonych przez te fundusze inwestycyjne na rzecz zainteresowanego inwestora. Trybunał uściślił, że taka inwestycja umożliwia zainteresowanemu inwestorowi, dzięki tym usługom, między innymi korzystanie ze zwiększonej dywersyfikacji różnych aktywów oraz lepszego rozdziału ryzyka.

108

Tymczasem, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 100 swojej opinii, objęcie udziałów przez fundusz emerytalny i dywidendy, które otrzymuje on z tego tytułu, służą przede wszystkim utrzymaniu aktywów oraz zagwarantowaniu tworzonych przez niego rezerw poprzez zwiększoną dywersyfikację oraz lepszy rozdział ryzyka w celu zapewnienia wykonania jego zobowiązań emerytalnych w odniesieniu do osób w nim ubezpieczonych. To objęcie udziałów i te dywidendy stanowią zatem przede wszystkim środki, za pomocą których fundusz emerytalny może wywiązać się z ciążących na nim zobowiązań emerytalnych, a nie usługę świadczoną na rzecz ubezpieczonych.

109

W tych okolicznościach należy stwierdzić, że pomiędzy przepływem kapitału przewidzianym przez sporne w postępowaniu głównym uregulowanie dotyczące otrzymywania dywidend przez fundusz emerytalny a świadczeniem usług finansowych w rozumieniu art. 64 ust. 1 TFUE nie istnieje wystarczająco ścisły związek w postaci związku przyczynowo‑skutkowego w rozumieniu orzecznictwa przywołanego w pkt 104–106 niniejszego wyroku.

110

W świetle powyższych rozważań na drugie pytanie należy odpowiedzieć, że art. 64 ust. 1 TFUE należy interpretować w ten sposób, iż uregulowanie krajowe, na podstawie którego dywidendy wypłacane przez spółkę będącą rezydentem na rzecz funduszu emerytalnego będącego rezydentem z jednej strony podlegają poborowi podatku u źródła, który może zostać w całości zaliczony na poczet należnego od tego funduszu podatku dochodowego od osób prawnych oraz zwrócony, jeśli wysokość podatku pobranego u źródła przekracza wysokość należnego od funduszu podatku dochodowego od osób prawnych, a z drugiej strony nie przekładają się na podwyższenie zysku podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych lub przekładają się jedynie na umiarkowane jego podwyższenie związane z możliwością odliczenia od tego zysku rezerw przeznaczonych na zobowiązania emerytalne, podczas gdy dywidendy wypłacane funduszowi emerytalnemu niebędącemu rezydentem podlegają poborowi podatku u źródła, który stanowi dla takiego funduszu podatek ostateczny, nie może być dla celów tego przepisu traktatu uznane za ograniczenie istniejące w dniu 31 grudnia 1993 r.

111

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje: