–

w imieniu rządu słowackiego – B. Ricziová, w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – G. Goddin i A. Tokár, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U. 2008, L 133, s. 66), zmienionej dyrektywą Komisji 2011/90/UE z dnia 14 listopada 2011 r. (Dz.U. 2011, L 296, s. 35) (zwanej dalej „dyrektywą 2008/48”).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy RN, konsumentem, a Home Credit Slovakia a.s. (zwaną dalej „Home Credit”) w przedmiocie zawartej przez konsumenta z tą spółką kredytową umowy o kredyt konsumencki, w ramach której rzeczywista roczna stopa oprocentowania (zwana dalej „RRSO”) nie została określona poprzez wskazanie pojedynczej stopy.

3

Motywy 9, 19 i 31 dyrektywy 2008/48 brzmią następująco:

4

Artykuł 1 tej dyrektywy uściśla, że jej celem jest harmonizacja niektórych aspektów przepisów państw członkowskich dotyczących umów o kredyt konsumencki.

5

Artykuł 3 lit. i) wspomnianej dyrektywy stanowi:

„Na użytek niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

[…]

6

Artykuł 4 dyrektywy 2008/48 dotyczy standardowych informacji podawanych w reklamie odnoszącej się do umów o kredyt. Przewiduje on, że wszelkie reklamy tych umów podające stopę oprocentowania lub inne dane liczbowe odnoszące się do kosztów kredytu ponoszonych przez konsumenta powinny zawierać standardowe informacje określone w sposób jasny, zwięzły i widoczny za pomocą reprezentatywnego przykładu. Do tych informacji zalicza się w szczególności RRSO.

7

Artykuł 10 tej dyrektywy, zatytułowany „Informacje zamieszczane w umowach o kredyt”, stanowi w ust. 2 lit. g):

„W umowie o kredyt w sposób jasny i zwięzły określa się:

[…]

8

Zgodnie z art. 19 wspomnianej dyrektywy, zatytułowanym „Obliczanie [RRSO]”:

„1.   [RRSO], która równa się w stosunku rocznym aktualnej wartości wszystkich zobowiązań (wypłat, spłat i opłat), przyszłych lub istniejących, uzgodnionych przez kredytodawcę i konsumenta, oblicza się zgodnie z wzorem matematycznym podanym w części I załącznika I.

2.   Do celów obliczania [RRSO] ustala się całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta z wyłączeniem opłat należnych od konsumenta z tytułu niedotrzymania przez niego jakichkolwiek zobowiązań określonych w umowie o kredyt oraz opłat innych niż cena zakupu, które z tytułu nabycia towarów lub usług jest on zobowiązany ponieść bez względu na to, czy transakcja dokonywana jest w gotówce, czy za pomocą kredytu.

Koszty prowadzenia rachunku, na którym zapisywane są zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, koszty korzystania ze środków płatniczych, zarówno dla transakcji płatności, jak i dokonywania wypłat, oraz inne koszty związane z transakcjami płatności uwzględnia się w całkowitym koszcie kredytu ponoszonym przez konsumenta, chyba że otwarcie rachunku nie jest obowiązkowe, a koszty rachunku zostały w sposób jasny i odrębny podane w umowie o kredyt lub innej umowie zawartej z konsumentem.

3.   Obliczenia [RRSO] dokonuje się przy założeniu, że umowa o kredyt będzie obowiązywać przez uzgodniony okres oraz że kredytodawca i konsument wywiążą się ze swoich zobowiązań w terminach określonych w umowie o kredyt.

4.   W przypadku umów o kredyt zawierających klauzule zezwalające na zmiany stopy oprocentowania kredytu i, w stosownych przypadkach, zmiany opłat zawartych w [RRSO], lecz niedających się określić w chwili dokonywania obliczeń, [RRSO] wylicza się w oparciu o założenie, że stopa oprocentowania kredytu i inne opłaty pozostaną niezmienione w stosunku do początkowego poziomu i że będą miały zastosowanie do końca okresu obowiązywania umowy o kredyt.

5.   W razie potrzeby do obliczania [RRSO] można przyjąć dodatkowe założenia określone w załączniku I.

Jeżeli założenia określone w niniejszym artykule i w części II załącznika I nie wystarczają do obliczania [RRSO] w sposób jednolity lub nie są nadal dostosowywane do sytuacji handlowej na rynku, Komisja może określić dodatkowe niezbędne założenia do obliczania [RRSO] lub zmodyfikować już istniejące. […]”.

9

Załącznik I do dyrektywy 2008/48 określa w części I podstawowe równanie, za pomocą którego ustala się RRSO. Wskazano w nim, że wynik obliczeń tego równania podaje się z dokładnością do co najmniej jednego miejsca po przecinku. Jeżeli cyfra występująca na kolejnym miejscu po przecinku jest większa lub równa 5, cyfrę poprzedzającą zwiększa się o jeden.

10

Część II tego załącznika I przedstawia dodatkowe założenia do celów obliczenia RRSO, sformułowane w następujący sposób:

[…]

[…]

[…]”.

11

Zákon č. 129/2010 Z. z. o spotrebiteľských úveroch a o iných úveroch a pôžičkách pre spotrebiteľov a o zmene a doplnení niektorých zákonov (ustawa nr 129/2010 w sprawie kredytów konsumenckich i innych kredytów i pożyczek udzielanych konsumentom oraz w sprawie zmiany niektórych innych ustaw), w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym, ma na celu transpozycję do prawa słowackiego dyrektywy 2008/48.

12

Paragraf 9 ust. 2 lit. j) tej ustawy przewiduje:

„Umowa o kredyt musi wskazywać:

[…]

13

Paragraf 11 ust. 1 wspomnianej ustawy stanowi:

„Udzielony kredyt konsumencki uważa się za nieoprocentowany i bezpłatny, jeżeli:

[…]

[…]

14

W dniu 4 marca 2013 r. RN i Home Credit zawarli umowę o kredyt konsumencki w wysokości 3359,14 EUR. W umowie wskazano wysokość rat miesięcznych (89,02 EUR), stopę oprocentowania (19,62%) i RRSO (wynoszącą między 21,5% a 22,4%). W umowie uściślono również, że RRSO zależy od dnia udostępnienia RN środków finansowych i że zostanie on poinformowany o RRSO po tym dniu.

15

Ponadto w umowie wskazano terminy spłaty rat kredytu, określając, że pierwsza rata podlegała spłacie po upływie jednego miesiąca od dnia udostępnienia środków finansowych, a pozostałe raty podlegały spłacie w 15. dniu każdego miesiąca kalendarzowego, spłata kredytu miała zaś nastąpić w 60 ratach miesięcznych.

16

W dniu 2 lipca 2017 r. Home Credit poinformowała RN, że spłacił on kredyt w całości, czyli kwotę 5291,24 EUR.

17

RN wniósł jednakże powództwo o zwrot nienależnego świadczenia przeciwko Home Credit na tej podstawie, że kredyt ten powinien zostać uznany za nieoprocentowany i bezpłatny, ponieważ RRSO została określona w umowie nie za pomocą pojedynczej stopy oprocentowania, lecz za pomocą przedziału wskazującego minimalną i maksymalną stopę oprocentowania. W związku z tym, uznając, że był on zobowiązany do spłaty jedynie kwoty kapitału kredytu, czyli 3359,14 EUR, RN zażądał zwrotu sumy 1932,10 EUR z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

18

Żądania tego sąd pierwszej instancji nie uwzględnił. Sąd ten uznał w szczególności, że kredyt udzielony RN przez Home Credit był kredytem konsumenckim, a umowa o kredyt zawierała wszystkie informacje wymagane w § 9 ust. 2 ustawy nr 129/2010. Sąd ten orzekł również, że nie jest konieczne wyraźne wskazanie w umowie RRSO za pomocą odniesienia do pojedynczej stopy oraz że nieproporcjonalne byłoby karanie kredytodawcy poprzez uznanie kredytu za nieoprocentowany i bezpłatny tylko dlatego, że RRSO została podana jako stopa oprocentowania mieszcząca się w przedziale między dwiema wartościami (od – do).

19

RN wniósł apelację do sądu odsyłającego, który zastanawia się, czy określenie RRSO za pomocą takiego przedziału jest sprzeczne z dyrektywą 2008/48.

20

Sąd ten wyjaśnia, iż Home Credit podniosła, że umowa o kredyt została zawarta przez telefon oraz że powód miał 35 dni na przyjęcie lub nieprzyjęcie oferty zawarcia umowy o kredyt. Z tego względu Home Credit nie była w stanie dokładnie określić daty udostępnienia środków finansowych, od której zależała RRSO.

21

Niemniej jednak sąd odsyłający uważa, że argument ten wydaje się mało przekonujący w świetle założeń wskazanych w części II załącznika I do dyrektywy 2008/48, w szczególności tych przewidzianych w lit. a), c) lub f) tejże części. Brak wiedzy o dacie udostępnienia środków finansowych nie zwalnia kredytodawcy z obowiązku wskazania RRSO za pomocą dokładnego oprocentowania, wyrażonego jedną wartością.

22

W tych okolicznościach Krajský súd v Trnave (sąd okręgowy w Trnawie, Słowacja) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy art. 10 [ust. 2] lit. g) dyrektywy [2008/48] należy interpretować w ten sposób, że umowa o kredyt konsumencki spełnia wymóg określony w tym przepisie, jeżeli [RRSO] została w nim wskazana nie w postaci konkretnej liczby procentowej, lecz jako przedział między dwiema wartościami (od – do)?”.

23

Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 10 ust. 2 lit. g) dyrektywy 2008/48 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by w umowie o kredyt konsumencki RRSO została wyrażona nie za pomocą pojedynczej stopy oprocentowania, lecz za pomocą przedziału wskazującego minimalną i maksymalną stopę oprocentowania.

24

Należy zauważyć, że wskazanie RRSO w postaci przedziału między dwiema wartościami nie jest zgodne z brzmieniem szeregu przepisów dyrektywy 2008/48, w szczególności z art. 3 i 19, ani z jej systematyką. Z przepisów tych wynika bowiem, że RRSO musi być wyrażona jako dokładnie wskazana wartość procentowa.

25

I tak, po pierwsze, art. 3 lit. i) dyrektywy 2008/48, który definiuje RRSO w ten sposób, że oznacza ona „całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym”, wymaga określenia dokładnej wartości procentowej.

26

Po drugie, z art. 19 ust. 1 dyrektywy 2008/48 w związku z częścią I załącznika I do tej dyrektywy wynika, że RRSO oblicza się zgodnie ze wzorem matematycznym podanym we wspomnianym załączniku i powinna ona odzwierciedlać z dokładnością do jednego miejsca po przecinku wszystkie zobowiązania, przyszłe lub istniejące, uzgodnione przez kredytodawcę i konsumenta. Ponadto art. 19 ust. 5 akapit drugi tej dyrektywy wskazuje, że RRSO powinno obliczać się w sposób jednolity. Jak słusznie zauważył rząd słowacki w uwagach na piśmie, dochowanie tych wymogów może doprowadzić jedynie do ścisłego wyniku, wyrażonego z dokładnością do jednego miejsca po przecinku.

27

Wykładnię tę potwierdzają zresztą cel realizowany przez dyrektywę 2008/48 i funkcja pełniona przez RRSO w systemie przez nią ustanowionym.

28

W tym względzie należy przypomnieć, że dyrektywa 2008/48 została przyjęta w podwójnym celu związanym z zapewnieniem wszystkim konsumentom w Unii Europejskiej wysokiego i równoważnego poziomu ochrony ich interesów oraz ułatwieniem powstawania dobrze funkcjonującego wewnętrznego rynku kredytów konsumenckich (wyrok z dnia 5 września 2019 r., Pohotovosť, C‑331/18, EU:C:2019:665, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo). Z motywu 19 tej dyrektywy wynika, że zmierza ona w szczególności do zagwarantowania, by przed zawarciem umowy o kredyt konsument otrzymał odpowiednie informacje, dotyczące w szczególności RRSO w całej Unii, tak aby miał on możliwość porównania tych stóp oprocentowania.

29

Trybunał miał sposobność podkreślić, że dla konsumenta TAEG ma zasadnicze znaczenie jako całkowity koszt kredytu, przedstawiony w postaci stopy obliczanej za pomocą jednolitej formuły matematycznej. Stopa ta pozwala bowiem konsumentowi ocenić z ekonomicznego punktu widzenia zakres zobowiązania, do którego prowadzi zawarcie umowy o kredyt (zob. podobnie wyroki: z dnia 21 kwietnia 2016 r., Radlinger i Radlingerová, C‑377/14, EU:C:2016:283, pkt 90 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 9 listopada 2016 r., Home Credit Slovakia, C‑42/15, EU:C:2016:842, pkt 66 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 20 września 2018 r., EOS KSI Slovensko, C‑448/17, EU:C:2018:745, pkt 64).

30

W tej perspektywie wymieniony w art. 10 ust. 2 dyrektywy 2008/48 obowiązek informacyjny, na mocy którego w umowie o kredyt w sposób jasny i zwięzły określa się RRSO, przyczynia się do realizacji celów przyświecających tej dyrektywie (zob. podobnie wyrok z dnia 5 września 2019 r., Pohotovosť, C‑331/18, EU:C:2019:665, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo), zwłaszcza celu obejmującego wysoki poziom ochrony interesów konsumentów.

31

Należy stwierdzić, że gdyby było dopuszczalne ustalenie w umowie o kredyt, iż RRSO może być wyrażona nie za pomocą pojedynczej stopy oprocentowania, lecz za pomocą przedziału wskazującego minimalną i maksymalną stopę oprocentowania, kryterium jasności i zwięzłości określone w art. 10 ust. 2 dyrektywy 2008/48 nie byłoby spełnione. Kryterium to ma zaś zasadnicze znaczenie dla umożliwienia konsumentom, jak stanowi motyw 31 tej dyrektywy, poznania ich praw i obowiązków wynikających z umowy o kredyt. Posłużenie się takim przedziałem może bowiem nie tylko utrudnić ocenę całkowitego kosztu kredytu, lecz również wprowadzać konsumenta w błąd co do rzeczywistego zakresu jego zobowiązania.

32

Należy dodać, że w tym względzie nie ma znaczenia okoliczność, do której odnosi się sąd odsyłający, a zgodnie z którą pewne informacje, w szczególności dzień wypłaty kredytu, czy też data zawarcia umowy, nie są znane kredytodawcy, gdy przedstawia on konsumentowi ofertę zawarcia umowy o kredyt.

33

Dyrektywa 2008/48 przewiduje bowiem w części II załącznika I dodatkowe założenia służące ułatwieniu obliczenia RRSO, w razie gdy niektóre elementy nie są znane lub gdy nie jest możliwe z innych powodów ich określenie.

34

I tak, jeśli dzień wypłaty kredytu nie jest znany, kredytodawca dysponuje dodatkowymi założeniami przewidzianymi w szczególności w części II lit. a)–c) załącznika I do dyrektywy 2008/48 dla celów obliczenia RRSO w sposób ścisły. Podobnie, gdy data zawarcia umowy o kredyt nie jest znana, część II lit. f) ppkt (ii) załącznika I do tej dyrektywy przewiduje, iż zakłada się, że dzień pierwszej wypłaty to dzień ustalony na podstawie najmniejszego odstępu czasu między tym dniem a dniem pierwszej płatności, do której zobowiązany jest konsument.

35

Co za tym idzie, ze względu w szczególności na wspomniane założenia mające na celu ułatwienie obliczenia RRSO w jednolity sposób, nie można twierdzić, że określenie RRSO wyrażonej za pomocą pojedynczej stopy oprocentowania nie jest możliwe lub jest nadmiernie utrudnione, gdy dane takie nie są znane.

36

Przy uwzględnieniu powyższych rozważań na zadane pytanie należy odpowiedzieć, iż art. 10 ust. 2 lit. g) dyrektywy 2008/48 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by w umowie o kredyt konsumencki RRSO została wyrażona nie za pomocą pojedynczej stopy oprocentowania, lecz za pomocą przedziału wskazującego minimalną i maksymalną stopę oprocentowania.

37

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 10 ust. 2 lit. g) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG, zmienionej dyrektywą Komisji 2011/90/UE z dnia 14 listopada 2011 r., należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by w umowie o kredyt konsumencki rzeczywista roczna stopa oprocentowania została wyrażona nie za pomocą pojedynczej stopy oprocentowania, lecz za pomocą przedziału wskazującego minimalną i maksymalną stopę oprocentowania.