—

w imieniu Gimnasio Deportivo San Andrés SL, w stanie likwidacji, przez syndyka G. Atarés París,

—

w imieniu Tesorería General de la Seguridad Social (TGSS) przez M.F. Mijares García‑Pelayo, działającą w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu rządu hiszpańskiego przez L. Banciellę Rodrígueza‑Miñóna, działającego w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez J. Enegrena i R. Vidala Puiga, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni dyrektywy Rady 2001/23/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów (Dz.U. L 82, s. 16).

2

Wniosek ten został złożony w ramach postępowania wszczętego przez Gimnasio Deportivo San Andrés SL, spółkę w stanie likwidacji (zwaną dalej „Gimnasio” lub „spółką Gimnasio”), którego przedmiotem jest określenie zobowiązań tego przedsiębiorstwa, w stosunku do których można zezwolić podmiotowi przejmującemu na nieprzejmowanie ich w następstwie przejęcia działalności pierwszej spółki przez drugą spółkę.

3

Zgodnie z art. 1 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2001/23:

„Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do każdego przypadku przejęcia przedsiębiorstwa, zakładu lub części przedsiębiorstwa [lub] zakładu przez innego pracodawcę w wyniku prawnego przeniesienia własności lub łączenia”.

4

Artykuł 2 ust. 1 wspomnianej dyrektywy stanowi:

„Do celów niniejszej dyrektywy:

[…]

5

Artykuł 3 dyrektywy 2001/23, zawarty w jej rozdziale II i zatytułowany „Ochrona praw pracowników”, ma następujące brzmienie:

„1.   Prawa i obowiązki zbywającego wynikające z umowy o pracę lub stosunku pracy istniejącego w momencie przejęcia przechodzą, w wyniku tego przejęcia, na przejmującego.

Państwa członkowskie mogą ustalić, że po dacie przejęcia zbywający i przejmujący są wspólnie odpowiedzialni za zobowiązania, które powstały przed dniem przejęcia, wynikające z umowy o pracę lub [ze] stosunku pracy istniejących w chwili przejęcia.

[…]

3.   Po dokonaniu przejęcia przejmujący w dalszym ciągu przestrzega zasad i warunków ustanowionych we wszystkich układach zbiorowych, na takich samych zasadach, jakie stosowane były w ramach tych układów, w stosunku do zbywającego, do momentu rozwiązania lub wygaśnięcia układów zbiorowych lub do czasu wejścia w życie lub zastosowania innych układów zbiorowych.

Państwa członkowskie mogą ograniczyć okres przestrzegania tych zasad i warunków z zastrzeżeniem, że nie będzie on trwał krócej niż jeden rok.

6

Artykuł 4 ust. 1 zdanie pierwsze tej dyrektywy stanowi, że „[p]rzejęcie przedsiębiorstwa, zakładu lub części przedsiębiorstwa lub zakładu nie stanowi samo w sobie podstawy do zwolnienia, czy to przez zbywającego, czy przejmującego”.

7

Zgodnie z art. 5 dyrektywy 2001/23, także zawartym w jej rozdziale II:

„1.   O ile państwa członkowskie nie ustalą inaczej, art. 3 i 4 nie mają zastosowania do jakiegokolwiek przejęcia przedsiębiorstwa, zakładu lub części przedsiębiorstwa lub zakładu, jeżeli wobec zbywającego prowadzone jest postępowanie upadłościowe lub inne podobne postępowanie, wszczęte w celu likwidacji aktywów zbywającego, i jeżeli znajduje się on pod nadzorem właściwego organu publicznego (którym może być likwidator, upoważniony przez właściwy organ publiczny).

2.   Jeżeli art. 3 i 4 mają zastosowanie w przypadku przejęcia w trakcie postępowania upadłościowego, wszczętego w stosunku do zbywającego (bez względu na to, czy postępowanie takie zostało wszczęte w celu likwidacji aktywów zbywającego), i takie postępowanie podlega nadzorowi właściwego organu publicznego (którym może być likwidator, upoważniony przez właściwy organ publiczny), państwo członkowskie może ustalić, że:

3.   Państwo członkowskie może zastosować ust. [2] lit. b) do każdego przejęcia, w przypadku gdy zbywający znajduje się w stanie poważnego kryzysu ekonomicznego, określanego przez przepisy krajowe, z zastrzeżeniem, że stan taki zostanie ogłoszony przez właściwy organ publiczny i podlega sądowemu nadzorowi, pod warunkiem iż takie przepisy istniały już w krajowym ustawodawstwie w dniu 17 lipca 1998 r.

[…]

4.   Państwa członkowskie podejmują odpowiednie środki, aby zapobiec nadużywaniu postępowań upadłościowych w sposób pozbawiający pracowników praw przewidzianych w niniejszej dyrektywie”.

8

Artykuł 8 tej dyrektywy stanowi:

„Niniejsza dyrektywa nie narusza prawa państw członkowskich do stosowania lub wprowadzania przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych, które są korzystniejsze dla pracowników, albo do wspierania lub zezwalania na układy zbiorowe lub układy pomiędzy partnerami społecznymi bardziej korzystne dla pracowników [wspierania układów zbiorowych lub układów pomiędzy partnerami społecznymi bardziej korzystnych dla pracowników lub zezwalania na takie układy]”.

9

W odniesieniu do przedsiębiorstwa następstwo prawne jest regulowane królewskim dekretem ustawodawczym 1/1995 z dnia 24 marca 1995 r. w sprawie zatwierdzenia nowego brzmienia Estatuto de los Trabajadores (kodeksu pracy) (BOE nr 75 z dnia 29 marca 1995 r., s. 9654), w brzmieniu wynikającym z ustawy 12/2001 z dnia 9 lipca 2001 r. (BOE nr 164 z dnia 10 lipca 2001 r., s. 24890) (zwanego dalej „Estatuto de los Trabajadores”).

10

Artykuł 44 ust. 1 Estatuto de los Trabajadores stanowi:

„Przejęcie przedsiębiorstwa, zakładu bądź niezależnej jednostki produkcyjnej tego przedsiębiorstwa nie prowadzi automatycznie do zakończenia stosunku pracy; nowy pracodawca wstępuje w prawa i obowiązki poprzedniego pracodawcy z tytułu umowy o pracę i zabezpieczenia społecznego, w tym zobowiązań emerytalnych, na warunkach przewidzianych przez właściwe przepisy szczególne, a ogólnie we wszystkie obowiązki w dziedzinie dodatkowej ochrony socjalnej, jakich podjął się zbywający”.

11

Jednakże zgodnie z art. 57a Estatuto de los Trabajadores w postępowaniu upadłościowym stosuje się szczególne warunki przewidziane w Ley 22/2003 Concursal (ustawie 22/2003 z dnia 9 lipca 2003 r. – prawo upadłościowe, BOE nr 164 z dnia 10 lipca 2003 r., s. 26905), w brzmieniu wynikającym z ustawy 38/2011 z dnia 10 października 2011 r. (BOE nr 245 z dnia 11 października 2011 r.) (zwanej dalej „Ley Concursal”), w wypadkach grupowych zmian, zawieszeń lub wygaśnięć umów o pracę oraz przejęć przedsiębiorstwa.

12

Ley Concursal określa dwa możliwe tryby postępowania upadłościowego, a mianowicie postępowanie z możliwością zawarcia układu oraz likwidację. W toku likwidacji stosuje się art. 148 i 149 Ley Concursal, które przewidują odmienne reżimy prawne w zależności od tego, czy został sporządzony i zatwierdzony plan likwidacyjny.

13

Artykuł 148 ust. 1 Ley Concursal stanowi, że w wypadku wszczęcia likwidacji syndyk przedstawia sędziemu plan likwidacyjny i uściśla w odniesieniu do tego planu, iż w możliwym zakresie należy „rozważyć wyodrębnienie wszystkich zakładów lub ich części, gospodarstw i innych jednostek produkcyjnych lub usługowych należących do spółki objętej postępowaniem upadłościowym”.

14

Artykuł 148 ust. 2 stanowi, że plan likwidacyjny musi zostać zatwierdzony przez sędziego, który może „wprowadzić zmiany do tego planu lub zaakceptować likwidację zgodnie z przepisami dyspozytywnymi” określonymi w art. 149 Ley Concursal.

15

Zgodnie ze wspomnianym art. 149:

„1.   Jeżeli nie został zatwierdzony żaden plan likwidacyjny lub, w danym wypadku, w odniesieniu do kwestii nieprzewidzianych w takim planie, czynności likwidacyjne przeprowadza się według następujących zasad:

[…]

2.   Jeśli chodzi o zatrudnienie, następstwo prawne w odniesieniu do przedsiębiorstwa ma miejsce w wypadku, gdy wskazane w ust. 1 lit. a) przeniesienie własności prowadzi do utrzymania tożsamości jednostki gospodarczej, rozumianej jako ogół środków zorganizowanych w celu prowadzenia podstawowej lub dodatkowej działalności gospodarczej. W takim wypadku sąd może postanowić, że nabywca nie przejmuje zobowiązań z tytułu wynagrodzeń lub odpraw powstałych przed przeniesieniem własności, którymi został obciążony Fondo de Garantía Salarial [fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych] zgodnie z art. 33 Estatuto de los Trabajadores. Podobnie w celu zapewnienia przyszłej działalności i utrzymania zatrudnienia przejmujący i przedstawiciele załogi mogą zawierać porozumienia zmieniające warunki układu zbiorowego pracy.

3.   W postanowieniu zatwierdzającym przeniesienie własności lub przekazanie odrębnych aktywów lub praw, w partiach lub jako część przedsiębiorstwa lub jednostki produkcyjnej, nakazuje się uchylenie wszystkich obciążeń powstałych przed ogłoszeniem upadłości ustanowionych na rzecz wierzycieli, którzy zgłosili swoją wierzytelność i nie korzystają ze specjalnego pierwszeństwa zgodnie z art. 90”.

16

Według sądu odsyłającego jedenasty przepis końcowy Ley Concursal, zmieniający Ley 58/2003 General Tributaria (hiszpańską ordynację podatkową 58/2003) z dnia 17 grudnia 2003 r. (BOE nr 302 z dnia 18 grudnia 2003 r., s. 44987), wyraźnie stanowi, że następstwa prawnego do celów podatkowych ani rozszerzenia odpowiedzialności nie stosuje się do nabywców przedsiębiorstw lub działalności gospodarczej należących do dłużnika, w stosunku do którego jest prowadzone postępowanie upadłościowe, jeżeli nabycie ma miejsce w toku tego postępowania. Jednak według sądu odsyłającego prawodawstwo w dziedzinie zabezpieczenia społecznego nie zawiera żadnego równoważnego przepisu.

17

Ley General de la Seguridad Social (ogólna ustawa o zabezpieczeniu społecznym), w brzmieniu skonsolidowanym zatwierdzonym królewskim dekretem ustawodawczym 1/1994 z dnia 20 czerwca 1994 r. (BOE nr 154 z dnia 29 czerwca 1994 r., s. 20658, zwana dalej „LGSS”), zawiera art. 127, zatytułowany „Szczególne wypadki odpowiedzialności z tytułu świadczeń”, którego ust. 2 ma następujące brzmienie:

„W wypadkach przejęcia własności gospodarstwa, zakładu produkcyjnego lub przedsiębiorstwa handlowego nabywca odpowiada solidarnie z poprzednim właścicielem lub z jego spadkobiercami za zapłatę świadczeń, które stały się wymagalne przed tym przejęciem. Taka sama odpowiedzialność istnieje w stosunkach między zbywającym pracodawcą a przejmującym w wypadku tymczasowego udostępnienia siły roboczej, nawet jeśli udostępnienie następuje dobrowolnie lub nieodpłatnie”.

18

Artykuł 15 LGSS, ze zmianami, zatytułowany „Obowiązkowy charakter [składek]”, stanowi w ust. 3:

„Za wykonanie obowiązku opłacenia składek i innych opłat związanych z zabezpieczeniem społecznym odpowiadają osoby fizyczne lub prawne lub podmioty nieposiadające osobowości prawnej, na które przepisy regulujące odpowiedni system składek lub odpowiednią opłatę nakładają bezpośrednio obowiązek ich zapłaty, a także podatnicy odpowiedzialni za nie solidarnie, subsydiarnie lub mortis causa z tytułu działań, zaniechań, czynności lub aktów prawnych skutkujących taką odpowiedzialnością na podstawie właściwych przepisów rangi ustawowej odnoszących się do – lub niewykluczających ich wyraźnie – zobowiązań z tytułu zabezpieczenia społecznego lub z tytułu porozumień lub umów, które nie są niezgodne z prawem. Tę odpowiedzialność solidarną, subsydiarną lub mortis causa egzekwuje się w trybie postępowania egzekucyjnego określonego w niniejszej ustawie i w związanych z nią rozporządzeniach wykonawczych”.

19

Artykuł 104 LGSS, ze zmianami, zatytułowany „Osoba zobowiązana [do zapłaty]”, stanowi w ust. 1:

„Pracodawca jest zobowiązany do przestrzegania obowiązku zapłaty oraz uiszcza w całości swoją własną składkę, a także składki swoich pracowników.

Odpowiedzialność solidarną, subsydiarną lub mortis causa ponoszą także osoby lub podmioty nieposiadające osobowości prawnej, o których mowa w art. 15 i art. 127 ust. 1 i 2 niniejszej ustawy.

Solidarna odpowiedzialność z tytułu następstwa prawnego w odniesieniu do własności gospodarstwa, zakładu produkcyjnego lub przedsiębiorstwa handlowego określona w art. 127 obejmuje także wszystkie długi powstałe przed wstąpieniem w prawa i obowiązki. Uznaje się, że następstwo prawne ma miejsce nawet w wypadku, gdy prowadzenie gospodarstwa, zakładu produkcyjnego lub przedsiębiorstwa handlowego kontynuuje spółka, której udziałowcami są pracownicy lub pracownicy podmiotów powiązanych (»sociedad laboral«), bez względu na to, czy spółka ta została utworzona przez pracowników, którzy pracowali na rzecz poprzedniego pracodawcy, czy też nie przez nich.

W sytuacji gdy pracodawcą jest spółka lub podmiot, które zostały rozwiązane i uległy likwidacji, ich zobowiązania wynikające z wymagalnych niezapłaconych składek z tytułu zabezpieczenia społecznego zostają przeniesione na wspólników lub na udziałowców, którzy ponoszą solidarną odpowiedzialność za ich zapłatę do wysokości przypadających na nich dochodów z likwidacji.

[…]”.

20

Gimnasio jest spółką handlową, której podstawowa działalność polega na zarządzaniu Escuela Laia, szkołą, do której uczęszcza ponad 150 uczniów.

21

Postanowieniem z dnia 2 września 2013 r. wobec spółki Gimnasio wszczęto postępowanie upadłościowe.

22

Właściwy organ sądowy postanowieniem z dnia 15 października 2013 r. zatwierdził przysądzenie Escuela Laia w toku przetargu na rzecz Institució Pedagógica Sant Andreu SL, spółki utworzonej przez grupę nauczycieli gimnazjum, która jako jedyna złożyła ofertę kupna. Spółka ta zobowiązała się do utrzymania działalności spółki Gimnasio i do przejęcia umów o pracę jej pracowników.

23

Zgodnie z tym postanowieniem wspomniane przysądzenie w toku przetargu miało miejsce „z zastrzeżeniem następujących warunków:

[…]

[…]”.

24

W dniu 25 października 2013 r. TGSS wniosła sprzeciw od postanowienia o przysądzeniu z dnia 15 października 2013 r. ze względu na to, iż narusza ono art. 44 Estatuto de los Trabajadores, ponieważ stanowi, że przejmujący nie przejmuje długów spółki Gimnasio z tytułu zabezpieczenia społecznego.

25

W dniu 21 listopada 2013 r. grupa byłych pracowników spółki Gimnasio także wniosła sprzeciw od wspomnianego postanowienia.

26

W świetle wątpliwości związanych zatem z zakresem obciążeń, które musi przejąć podmiot przejmujący – w niniejszym wypadku Institució Pedagógica Sant Andreu SL – Juzgado de lo Mercantil no 3 de Barcelona (trzeci sąd gospodarczy w Barcelonie) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

27

Zgodnie z art. 99 regulaminu postępowania przed Trybunałem, jeżeli odpowiedź na pytanie prejudycjalne można wywieść w sposób jednoznaczny z orzecznictwa lub nie pozostawia ona żadnych uzasadnionych wątpliwości, Trybunał może w każdej chwili, na wniosek sędziego sprawozdawcy i po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, orzec w formie postanowienia z uzasadnieniem.

28

Przepis ten należy zastosować w niniejszej sprawie.

29

Na wstępie należy stwierdzić, że poprzez swoje pytania sąd odsyłający zwraca się do Trybunału o wyjaśnienie, czy określone przepisy prawa danego państwa członkowskiego stanowią środki wymagane do celów transpozycji dyrektywy 2001/23, a ogólniej, dąży on do ustalenia, czy przepisy te są zgodne z prawem Unii.

30

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w ramach postępowania wszczętego na podstawie art. 267 TFUE do Trybunału nie należy wypowiadanie się w kwestii wykładni przepisów krajowych ani też orzekanie co do tego, czy ich wykładnia dokonana przez sąd odsyłający jest prawidłowa (zob. w szczególności wyrok Vueling Airlines, C‑487/12, EU:C:2014:2232, pkt 26 i przytoczone tam orzecznictwo).

31

Podobnie do Trybunału, w ramach uprawnień przyznanych mu przez art. 267 TFUE, nie należy orzekanie w przedmiocie zgodności norm prawa wewnętrznego z prawem Unii (zob. w szczególności wyrok Lombardini i Mantovani, C‑285/99 i C‑286/99, EU:C:2001:640, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo).

32

Jednak Trybunał jest właściwy, by wskazać sądowi odsyłającemu wszystkie elementy wykładni związane z prawem Unii, które mogą mu pozwolić na dokonanie oceny takiej zgodności w celu wydania wyroku w zawisłej przed nim sprawie (zob. w szczególności wyrok Lombardini i Mantovani, EU:C:2001:640, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo).

33

W tych okolicznościach siedem pytań przedstawionych przez sąd odsyłający, które powinny zostać rozpatrzone łącznie, należy rozumieć jako zmierzające w istocie do ustalenia, czy dyrektywę 2001/23 należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie temu, by uregulowania krajowe, takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, stanowiły lub zezwalały, by w toku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów – jeżeli w stosunku do zbywającego jest prowadzone postępowanie upadłościowe – przejmującemu zezwolono na nieponoszenie obciążeń ciążących na zbywającym z tytułu umów o pracę lub stosunków pracy, w tym związanych z ustawowym systemem zabezpieczenia społecznego, o ile długi te powstały przed dniem przejęcia jednostki gospodarczej. Ów sąd dąży także do ustalenia, czy w tym względzie istotna jest okoliczność, że stosunki pracy ustały przed tym dniem.

34

W celu udzielenia odpowiedzi na te pytania na wstępie należy przypomnieć, że – jak wynika z motywu 3 i z art. 3 dyrektywy 2001/23 – celem tego aktu jest ochrona pracowników poprzez zapewnienie przestrzegania ich praw w wypadku przejęcia przedsiębiorstwa (zob. wyrok Kirtruna i Vigano, C‑313/07, EU:C:2008:574, pkt 36).

35

Niemniej, zważywszy na różnice występujące w państwach członkowskich, jeśli chodzi o zakres ochrony pracowników w takim wypadku, wspomniana dyrektywa zmierza do zmniejszenia tych różnic za pomocą zbliżania ustawodawstw krajowych, nie przewidując jednak pełnej harmonizacji w tym zakresie (zob. motywy 4 i 6 dyrektywy 2001/23; a także wyrok Amatori i in., C‑458/12, EU:C:2014:124, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo).

36

Jak wynika z tytułu rozdziału II dyrektywy 2001/23, to właśnie w tym rozdziale, a w szczególności w jego art. 3–5, zawarte są uregulowania dotyczące ochrony praw pracowników.

37

Artykuł 3 ust. 1 akapit pierwszy wspomnianej dyrektywy ustanawia zasadę, zgodnie z którą prawa i obowiązki zbywającego wynikające z umowy o pracę lub stosunku pracy istniejących w momencie przejęcia przechodzą na przejmującego.

38

Z uwagi na ten sam cel ochrony praw pracowników, po pierwsze, dyrektywa 2001/23 przewiduje w swym art. 3 ust. 3, że po dokonaniu przejęcia przejmujący jest zobowiązany do utrzymania warunków pracy ustanowionych w układzie zbiorowym w zakresie, w jakim zostały one przewidziane w tym układzie dla zbywającego, do momentu rozwiązania lub wygaśnięcia tego układu lub do czasu zastosowania nowego układu zbiorowego (wyrok Juuri, C‑396/07, EU:C:2008:656, pkt 32). Po drugie, ta sama dyrektywa w art. 4 ust. 1 stanowi, że przejęcie przedsiębiorstwa nie stanowi samo w sobie podstawy do zwolnienia, czy to przez zbywającego, czy też przez przejmującego.

39

Te przepisy ochronne należy uważać za bezwzględnie obowiązujące w takim znaczeniu, że nie jest dozwolone odstąpienie od nich przez państwa członkowskie w sposób niekorzystny dla pracowników (zob. podobnie wyrok Komisja/Włochy, C‑561/07, EU:C:2009:363, pkt 46), z zastrzeżeniem wyjątków określonych w samej dyrektywie.

40

W tym względzie, po pierwsze, art. 3 ust. 3 akapit drugi dyrektywy 2001/23 zezwala państwom członkowskim na ograniczenie okresu ochrony warunków pracy, z zastrzeżeniem, że nie będzie on trwał krócej niż rok.

41

Po drugie, art. 3 ust. 4 lit. a) wspomnianej dyrektywy stanowi, że o ile państwa członkowskie nie ustalą inaczej, art. 3 ust. 1 i 3 nie stosuje się w odniesieniu do praw pracowników do świadczeń związanych z wiekiem, inwalidztwem lub dla pozostających przy życiu członków rodziny w ramach istniejącego poza systemem obowiązkowych zabezpieczeń społecznych w państwach członkowskich uzupełniającego zakładowego lub międzyzakładowego systemu emerytalnego.

42

W tym kontekście należy przypomnieć, że Trybunał orzekł już, iż ten ostatni wyjątek od stosowania art. 3 ust. 1 i 3 dyrektywy 2001/23, który nakłada na przejmującego obowiązek ochrony praw i zobowiązań wynikających dla zbywającego z umowy o pracę lub ze stosunku pracy, a także warunków pracy uzgodnionych w układzie zbiorowym, należy interpretować w sposób ścisły, biorąc pod uwagę przyświecający tej dyrektywie ogólny cel ochrony praw pracowniczych w sytuacji przejęcia przedsiębiorstwa (wyrok Komisja/Włochy, EU:C:2009:363, pkt 30 i przytoczone tam orzecznictwo).

43

A zatem tylko świadczenia przyznane poza systemem obowiązkowego zabezpieczenia społecznego, które są wyczerpująco wymienione w art. 3 ust. 4 lit. a) dyrektywy 2001/23, mogą zostać wyłączone z zakresu obowiązku przeniesienia praw pracowników (wyrok Komisja/Włochy, EU:C:2009:363, pkt 32).

44

Należy poza tym zauważyć, że zgodnie z art. 3 ust. 4 lit. b) wspomnianej dyrektywy, nawet jeśli państwa członkowskie stosują ten wyjątek, to wyłączenie obowiązku przejęcia wskazane w tym przepisie musi mieć miejsce jednocześnie z przyjęciem przez dane państwo członkowskie środków niezbędnych dla ochrony interesów pracowników – w tym tych, którzy w chwili przejęcia opuścili już zakład zbywającego – w odniesieniu do ich praw nabytych, lub w trakcie nabywania, do świadczeń związanych z wiekiem i dla pozostających przy życiu członków rodziny w ramach systemu uzupełniającego, o którym mowa w art. 3 ust. 4 lit. a) (wyrok Komisja/Włochy, EU:C:2009:363, pkt 31).

45

Po trzecie, zgodnie z art. 4 ust. 1 akapit drugi dyrektywy 2001/23 państwa członkowskie mogą odstąpić od stosowania akapitu pierwszego tego przepisu, ustalając, że wskazanych w tym akapicie pierwszym zasad dotyczących wypowiadania umów o pracę nie stosuje się do niektórych szczególnych kategorii pracowników, niechronionych przed zwolnieniem przez prawo czy praktykę państw członkowskich.

46

Po czwarte, art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/23 stanowi, że art. 3 i 4 tej dyrektywy w zasadzie nie mają zastosowania do przejęcia przedsiębiorstwa, jeżeli wobec zbywającego prowadzone jest postępowanie upadłościowe lub inne podobne postępowanie wszczęte w celu likwidacji aktywów zbywającego i jeżeli znajduje się on pod nadzorem właściwego organu publicznego.

47

Niemniej jak wynika z samego brzmienia wspomnianego art. 5 ust. 1 i art. 5 ust. 2 część pierwsza zdania, państwa członkowskie mogą jednak ustalić, że art. 3 i 4 stosuje się do przejęcia przedsiębiorstwa w ramach postępowania upadłościowego wszczętego w stosunku do zbywającego i podlegającego nadzorowi właściwego organu publicznego.

48

Jeśli państwo członkowskie skorzysta z tego fakultatywnego stosowania, wspomniany art. 5 ust. 2 upoważnia je jednak pod pewnymi warunkami do niestosowania niektórych gwarancji wskazanych w art. 3 i 4 dyrektywy 2001/23, jeżeli zostało wszczęte postępowanie upadłościowe i podlega ono nadzorowi właściwego organu publicznego (wyrok Komisja/Włochy, EU:C:2009:363, pkt 38).

49

A zatem, w drodze odstępstwa od art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/23, zgodnie z art. 5 ust. 2 lit. a) i b) tej dyrektywy to państwo członkowskie może przewidzieć, że zobowiązania zbywającego wynikające z umowy o pracę lub ze stosunku pracy, które stały się wymagalne przed dniem przejęcia lub wszczęcia postępowania upadłościowego, nie są przenoszone na przejmującego, pod warunkiem że takie postępowanie zapewnia na podstawie prawodawstwa wspomnianego państwa członkowskiego uruchomienie ochrony co najmniej równorzędnej do zagwarantowanej przez dyrektywę 80/987 lub że w zakresie, w jakim pozwalają na to obowiązujące przepisy lub praktyka, warunki pracy mogą zostać zmienione w drodze umowy w celu ochrony zatrudnienia poprzez zapewnienie możliwości przetrwania przedsiębiorstwa.

50

Ponadto art. 5 ust. 4 stanowi także, że państwa członkowskie podejmują odpowiednie środki, aby zapobiec nadużywaniu postępowań upadłościowych w sposób pozbawiający pracowników praw przewidzianych w dyrektywie 2001/23.

51

Wreszcie, o ile – jak wspomniano w pkt 39 niniejszego postanowienia – przepisy ochronne wymienione we wspomnianej dyrektywie są bezwzględnie obowiązujące, z zastrzeżeniem wyraźnie określonych w niej wyjątków, o tyle należy wskazać, iż jej art. 8 stanowi, że nie narusza ona prawa państw członkowskich do stosowania lub wprowadzania przepisów, które są korzystniejsze dla pracowników.

52

Z powyższych rozważań wynika, po pierwsze, że dyrektywa 2001/23 ustanawia ogólną zasadę, zgodnie z którą przejmujący jest związany prawami i zobowiązaniami wynikającymi z umowy o pracę lub ze stosunku pracy istniejącymi między pracownikiem i zbywającym w dniu przejęcia przedsiębiorstwa. Jak wynika z brzmienia i z systematyki art. 3 tej dyrektywy, przeniesienie na przejmującego obciążeń ciążących na zbywającym w chwili przejęcia przedsiębiorstwa ze względu na okoliczność, że zatrudnia on pracowników, obejmuje wszystkie prawa tych pracowników, o ile nie są one objęte wyjątkiem wyraźnie określonym przez tę dyrektywę (zob. analogicznie wyrok Beckmann, C‑164/00, EU:C:2002:330, pkt 36, 37).

53

A zatem część składową tych obciążeń stanowią nie tylko wynagrodzenia i dodatki należne pracownikom rozpatrywanych przedsiębiorstw, lecz także obciążające zbywającego składki na ustawowy system zabezpieczenia społecznego, ponieważ obciążenie takie wynika z umów o pracę lub ze stosunków pracy, które są dla tego zbywającego wiążące. Jak wynika także z art. 2 ust. 1 dyrektywy 2001/23, umowa o pracę lub stosunek pracy zakładają bowiem według tej dyrektywy istnienie stosunku prawnego pomiędzy pracodawcami a pracownikami, ponieważ ich przedmiotem jest uregulowanie warunków pracy (wyrok Kirtruna i Vigano, EU:C:2008:574, pkt 41).

54

Po drugie, zgodnie z art. 5 ust. 1 tejże dyrektywy owej ogólnej zasady nie stosuje się w wypadku, gdy – tak jak w sprawie rozpatrywanej w postępowaniu głównym – wobec zbywającego prowadzone jest postępowanie upadłościowe i znajduje się on pod nadzorem właściwego organu publicznego danego państwa członkowskiego. W takim bowiem wypadku zapłatę wierzytelności wynikających ze stosunków między pracownikami a niewypłacalnym pracodawcą zagwarantowano pracownikom na podstawie dyrektywy 80/987.

55

Po trzecie, pomimo tego odstępstwa wskazanego w dyrektywie 2001/23 jej art. 5 ust. 1 upoważnia każde państwo członkowskie do stosowania w szczególności art. 3 tej dyrektywy w odniesieniu do przejęcia przedsiębiorstwa w ramach postępowania upadłościowego prowadzonego wobec zbywającego. W wypadku gdy państwo członkowskie skorzysta z tej możliwości, zgodnie z art. 5 ust. 2 lit. a) może ono odstąpić od stosowania art. 3 ust. 1 tej dyrektywy w ten sposób, że na przejmującego nie są przenoszone obciążenia ciążące na zbywającym w dniu przejęcia lub w dniu wszczęcia postępowania upadłościowego z tytułu umów o pracę lub stosunków pracy, pod warunkiem jednak, że zapewniono w tym państwie członkowskim ochronę co najmniej równorzędną z tą, którą wdrożono na podstawie dyrektywy 80/987, wymagającej ustanowienia mechanizmu gwarantującego zapłatę wierzytelności należnych pracownikom na podstawie umów o pracę lub stosunków pracy łączących ich z niewypłacalnym pracodawcą. Ta możliwość odstępstwa ma na celu nie tylko zagwarantowanie wypłaty wynagrodzeń danych pracowników, lecz także zachowanie zatrudnienia poprzez zapewnienie przetrwania przedsiębiorstwa przeżywającego trudności.

56

Po czwarte, zgodnie z art. 8 dyrektywy 2001/23 państwa członkowskie mogą ustanowić i stosować jakikolwiek inny reżim prawny w zakresie przejęć przedsiębiorstwa, pod warunkiem że będzie on dla pracowników korzystniejszy niż ten określony w tej dyrektywie. Taki sposób postępowania jest bowiem zgodny z zamierzonym przez tę dyrektywę celem przypomnianym w pkt 34 niniejszego postanowienia. A zatem państwo członkowskie nie jest pozbawione możliwości stosowania art. 3 ust. 1 wspomnianej dyrektywy, nawet w wypadku gdy podmiot przejmuje niewypłacalne przedsiębiorstwo.

57

Po piąte, zarówno z brzmienia dyrektywy 2001/23, jak i z systemu ustanowionego w tej dyrektywie wynika, że – z wyjątkiem obowiązku państw członkowskich polegającego na ochronie praw nabytych lub w trakcie nabywania przez pracowników, którzy opuścili zakład zbywającego przed dniem przejęcia, odnoszących się do świadczeń wskazanych w art. 3 ust. 4 lit. b) wspomnianej dyrektywy – prawodawca Unii nie ustanowił przepisów dotyczących obciążeń ciążących na zbywającym i wynikających z umów o pracę lub ze stosunków pracy, które uległy już rozwiązaniu przed dniem, w którym miało miejsce przejęcie. Jednak z tych samych względów co wskazane w punkcie poprzedzającym nic nie stoi na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie przewidziało przejęcie takich obciążeń przez przejmującego.

58

To w świetle tych kryteriów wykładni prawa Unii sąd odsyłający powinien rozstrzygnąć rozpatrywany przez siebie spór, oceniając zgodność uregulowań stosowanych w danym państwie członkowskim z wymogami tego prawa oraz uwzględniając wszystkie elementy cechujące sytuację prawną i okoliczności faktyczne leżące u podstaw tego sporu.

59

W świetle wszystkich powyższych rozważań na przedstawione pytania należy odpowiedzieć, iż dyrektywę 2001/23 należy interpretować w ten sposób, że:

60

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje:

Dyrektywę Rady 2001/23/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów należy interpretować w ten sposób, że: