WYROK TRYBUNAŁU (czwarta izba)

z dnia 25 czerwca 2015 r. ( *1 )

„Odesłanie prejudycjalne — Zbliżanie ustawodawstw — Ubezpieczenie bezpośrednie inne niż ubezpieczenie na życie — Dyrektywa 92/49/EWG — Artykuły 15, 15a i 15b — Ocena ostrożnościowa nabycia i zwiększenia znacznego pakietu akcji — Możliwość obwarowania zatwierdzenia planowanego nabycia ograniczeniem lub wymogiem”

W sprawie C‑18/14

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez College van Beroep voor het bedrijfsleven (Niderlandy) postanowieniem z dnia 30 grudnia 2013 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 16 stycznia 2014 r., w postępowaniach:

CO Sociedad de Gestión y Participación SA,

Depsa 96 SA,

INOC SA,

Corporación Catalana Occidente SA,

La Previsión 96 SA,

Grupo Catalana Occidente SA,

Grupo Compañia Española de Crédito y Caución SL,

Atradius NV,

Atradius Insurance Holding NV,

J.M. Serra Farré,

M.A. Serra Farré,

J. Serra Farré

przeciwko

De Nederlandsche Bank NV

oraz

De Nederlandsche Bank NV

przeciwko

CO Sociedad de Gestión y Participación SA,

Depsa 96 SA,

INOC SA,

Corporación Catalana Occidente SA,

La Previsión 96 SA,

Grupo Catalana Occidente SA,

Grupo Compañia Española de Crédito y Caución SL,

Atradius NV,

Atradius Insurance Holding NV,

J.M. Serze Farrému,

M.A. Serri Farré,

J. Serri Farré,

TRYBUNAŁ (czwarta izba),

w składzie: L. Bay Larsen, prezes izby, K. Jürimäe, J. Malenovský (sprawozdawca), M. Safjan i A. Prechal, sędziowie,

rzecznik generalny: P. Mengozzi,

sekretarz: M. Ferreira, główny administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 26 listopada 2014 r.,

rozważywszy uwagi przedstawione:

w imieniu CO Sociedad de Gestión y Participación SA, Depsa 96 SA, INOC SA, Corporación Catalana Occidente SA, La Previsión 96 SA, Grupo Catalana Occidente SA, Grupo Compañia Española de Crédito y Caución SL, Atradius NV, Atradius Insurance Holding NV, a także w imieniu J.M. Serry Farrégo, M.A. Serry Farré i J. Serry Farré przez S. Kröner‑Rosmalen, R. Raasa oraz J. van Angerena, advocaten,

w imieniu De Nederlandsche Bank NV przez A. Boorsmę oraz B. Drijbera, advocaten,

w imieniu rządu niderlandzkiego przez M. Bulterman, M. Noort oraz B. Koopman, działające w charakterze pełnomocników,

w imieniu rządu belgijskiego przez J.C. Halleux oraz M. Jacobs, działających w charakterze pełnomocników,

w imieniu rządu estońskiego przez K. Kraavi‑Käerdi, działającą w charakterze pełnomocnika,

w imieniu rządu francuskiego przez D. Colasa oraz F. Fize’a, działających w charakterze pełnomocników,

w imieniu rządu włoskiego przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez A. De Stefana, avvocato dello Stato,

w imieniu rządu portugalskiego przez L. Ineza Fernandesa, M. Rebelo, E. Ferreirę oraz I. Palmę Ramalho, działających w charakterze pełnomocników,

w imieniu Komisji Europejskiej przez F. Wilmana oraz K.P. Wojcika, działających w charakterze pełnomocników,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 12 lutego 2015 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 15, 15a i 15b dyrektywy Rady 92/49/EWG z dnia 18 czerwca 1992 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do ubezpieczeń bezpośrednich innych niż ubezpieczenia na życie oraz zmieniającej dyrektywy 73/239/EWG i 88/357/EWG (trzeciej dyrektywy w sprawie ubezpieczeń innych niż ubezpieczenia na życie) (Dz.U. L 228, s. 1), zmienionej dyrektywą 2007/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 września 2007 r. (Dz.U. L 247, s. 1) (zwanej dalej „dyrektywą 92/49”).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu pomiędzy CO Sociedad de Gestión y Participación SA, Depsa 96 SA, INOC SA, Corporación Catalana Occidente SA, La Previsión 96 SA, Grupo Catalana Occidente SA, Grupo Compañia Española de Crédito y Caución SL, Atradius NV, Atradius Insurance Holding NV, a także J.M. Serrą Farrém, M.A. Serrą Farré i J. Serrą Farré (zwanymi dalej „CO Sociedad de Gestión y Participación i in.”) a De Nederlandsche Bank NV (niderlandzkim bankiem centralnym, zwanym dalej „DNB”) w przedmiocie wymogów, jakie bank ten ustanowił w odniesieniu do zatwierdzenia planowanego nabycia znacznego pakietu akcji w kapitale spółki Atradius NV (zwanej dalej „ATNV” lub spółką „ATNV”).

Ramy prawne

Prawo Unii

Dyrektywa 92/49

3

Motyw 1 dyrektywy 92/49 ma następujące brzmienie:

„Konieczne jest dopełnienie rynku wewnętrznego ubezpieczeń bezpośrednich innych niż ubezpieczenia na życie z punktu widzenia zarówno prawa [swobody] przedsiębiorczości, jak i swobody świadczenia usług, aby ułatwić zakładom ubezpieczeń, których siedziby zarządu mieszczą się we Wspólnocie, ubezpieczanie ryzyk umiejscowionych we Wspólnocie”.

4

Artykuł 1 lit. g) dyrektywy 92/49 definiuje pojęcie „znacznego pakietu akcji” jako każdy posiadany bezpośrednio lub pośrednio pakiet akcji lub udziałów w zakładzie ubezpieczeń, stanowiący 10% kapitału lub więcej bądź dający prawo do 10% głosów lub więcej, bądź też taki, który umożliwia wywieranie istotnego wpływu na zarządzanie tym zakładzie ubezpieczeń.

5

Artykuł 15 ust. 1 dyrektywy 92/49, w brzmieniu zmienionym dyrektywą 2007/44, stanowi:

„Państwa członkowskie wymagają, by każda osoba fizyczna lub prawna bądź kilka takich osób działających w porozumieniu (dalej zwana (zwane) »potencjalnym nabywcą«), która postanowiła (które postanowiły) nabyć, bezpośrednio lub pośrednio, znaczny pakiet akcji w zakładzie ubezpieczeń albo zwiększyć, bezpośrednio lub pośrednio, taki znaczny pakiet akcji w zakładzie ubezpieczeń, w wyniku czego proporcja posiadanych praw głosu lub posiadanego kapitału osiągnie bądź przekroczy 20%, 30% lub 50% albo zakład ubezpieczeń stanie się przedsiębiorstwem zależnym takiej osoby (takich osób) (co zwane jest dalej »planowanym nabyciem«), powiadomiła (powiadomiło) na piśmie właściwy organ zakładu ubezpieczeń, w którym zamierza ona (zamierzają one) nabyć lub zwiększyć znaczny pakiet akcji, o wielkości tego pakietu oraz przekazała (przekazało) istotne informacje […]”.

6

Artykuł 15a dyrektywy 92/49, w brzmieniu zmienionym dyrektywą 2007/44, przewiduje:

„1.   […]

Właściwe organy mają maksymalnie sześćdziesiąt dni roboczych od dnia pisemnego potwierdzenia odbioru powiadomienia i wszystkich dokumentów, których załączenia do powiadomienia wymaga państwo członkowskie na podstawie wykazu, o którym mowa w art. 15b ust. 4 (zwane dalej »okresem oceny«), na przeprowadzenie oceny przewidzianej w art. 15b ust. 1 (zwanej dalej »oceną«).

[…]

5.   Jeśli przed upływem okresu oceny właściwy organ nie wyrazi na piśmie sprzeciwu wobec planowanego nabycia, uznaje się, że planowane nabycie zostało zatwierdzone.

[…]

7.   Państwa członkowskie nie mogą ustanowić wymogów dotyczących powiadamiania właściwych organów i zatwierdzania przez nie bezpośredniego lub pośredniego nabycia praw głosu lub kapitału bardziej restrykcyjnych niż wymogi określone w niniejszej dyrektywie”.

7

Artykuł 15b dyrektywy 92/49, w brzmieniu zmienionym dyrektywą 2007/44, stanowi:

„1.   W ramach oceny powiadomienia przewidzianego w art. 15 ust. 1 oraz informacji, o których mowa w art. 15a ust. 2, właściwy organ, w celu zapewnienia prawidłowego i ostrożnego zarządzania zakładem ubezpieczeń, którego akcje mają zostać nabyte, oraz mając na względzie prawdopodobny wpływ potencjalnego nabywcy na zakład ubezpieczeń, ocenia potencjalnego nabywcę oraz bezpieczeństwo finansowe planowanego nabycia na podstawie wszystkich poniższych kryteriów:

a)

reputacja potencjalnego nabywcy;

b)

reputacja i doświadczenie wszelkich osób, które będą kierować działalnością zakładu ubezpieczeń w wyniku planowanego nabycia;

c)

dobra kondycja finansowa potencjalnego nabywcy, w szczególności w odniesieniu do rodzaju działalności prowadzonej i planowanej przez zakład ubezpieczeń, którego akcje mają zostać nabyte;

d)

czy zakład ubezpieczeń będzie w stanie spełnić, jak również spełniać w przyszłości wymogi oceny ostrożnościowej wynikające z niniejszej dyrektywy oraz, w odpowiednich przypadkach, z innych dyrektyw […], a w szczególności, czy struktura grupy, której stanie się częścią, umożliwia sprawowanie skutecznego nadzoru, skuteczną wymianę informacji między właściwymi organami oraz podział odpowiedzialności między właściwymi organami;

[…]

2.   Właściwy organ może wyrazić sprzeciw wobec planowanego nabycia jedynie wówczas, gdy na podstawie kryteriów określonych w ust. 1 istnieją ku temu uzasadnione powody lub jeżeli informacje dostarczone przez potencjalnego nabywcę są niekompletne.

[…]”.

Dyrektywa 2007/44

8

Motywy 2, 3, 6 i 7 dyrektywy 2007/44 mają następujące brzmienie:

„(2)

Ramy prawne nie zawierają jak dotąd ani szczegółowych kryteriów ostrożnościowej oceny planowanych transakcji nabycia, ani procedury stosowania takich kryteriów. Konieczne jest sprecyzowanie kryteriów i procesu oceny ostrożnościowej w celu zapewnienia niezbędnej pewności prawnej, jasności i przewidywalności procesu oceny i jego rezultatów.

(3)

Rola właściwych organów, zarówno w przypadku transakcji krajowych, jak i transgranicznych, powinna polegać na przeprowadzaniu oceny ostrożnościowej na podstawie jasnej i przejrzystej procedury oraz ograniczonego zbioru kryteriów oceny o charakterze ściśle ostrożnościowym. Niezbędne jest zatem określenie kryteriów oceny nadzorczej [ostrożnościowej] udziałowców [akcjonariuszy] i zarządu w związku z planowanymi transakcjami nabycia oraz jasnej procedury stosowania tych kryteriów […]. Niniejsza dyrektywa nie powinna uniemożliwiać właściwym organom uwzględniania poczynionych [podjętych] przez potencjalnego nabywcę zobowiązań dotyczących spełnienia wymogów wynikających z kryteriów oceny ostrożnościowej określonych w niniejszej dyrektywie, pod warunkiem że prawa potencjalnego nabywcy wynikające z niniejszej dyrektywy nie zostaną naruszone.

[…]

(6)

[…] Maksymalne zharmonizowanie w całej Wspólnocie procedury i oceny ostrożnościowej bez wprowadzania przez państwa członkowskie bardziej rygorystycznych zasad ma […] zasadnicze znaczenie. Progi, przy osiągnięciu których wymagane jest powiadamianie o planowanym nabyciu lub zbyciu znacznego pakietu akcji, procedura oceny, wykaz kryteriów oceny i inne przepisy niniejszej dyrektywy, które będą stosowane do celów oceny ostrożnościowej planowanych transakcji nabycia, powinny zatem zostać maksymalnie zharmonizowane […].

(7)

W celu zapewnienia jasności i przewidywalności procedury oceny należy określić ograniczony maksymalny okres, w którym ocena ostrożnościowa musi zostać ukończona. W czasie [trakcie] procedury oceny właściwe organy powinny móc wstrzymać bieg tego okresu tylko jeden raz i wyłącznie do celów uzyskania dodatkowych informacji, po czym organy te powinny w każdym razie ukończyć ocenę przed upływem maksymalnego okresu oceny […]. Nie powinno to […] uniemożliwiać właściwym organom sprzeciwienia się planowanemu nabyciu, w stosownych przypadkach, w dowolnej chwili w czasie trwania maksymalnego okresu oceny. Współpraca między potencjalnym nabywcą a właściwymi organami powinna zatem trwać przez cały okres oceny. Regularne kontakty między potencjalnym nabywcą i właściwym organem instytucji regulowanej, której akcji dotyczy planowane nabycie, mogą rozpocząć się także przed oficjalnym powiadomieniem. Taka współpraca powinna wiązać się z rzeczywistym dążeniem do wzajemnej pomocy, przy którym należy unikać np. nieoczekiwanych wniosków o udzielenie informacji lub przedstawiania informacji krótko przed zakończeniem okresu oceny”.

Prawo niderlandzkie

9

DNB jest organem właściwym do zatwierdzenia transakcji nabycia lub zbycia znacznego pakietu akcji w zakładzie ubezpieczeniowym w Niderlandach.

10

Zgodnie z art. 3:95 ust. 1 Wet op het financieel toezicht (ustawy w sprawie nadzoru finansowego) z dnia 28 września 2006 r., w brzmieniu obowiązującym w czasie właściwym dla okoliczności faktycznych sprawy w postępowaniu głównym (zwanej dalej „Wft”), nabycie „znacznego pakietu akcji” w zakładzie ubezpieczeniowym podlega wymogowi wcześniejszego uzyskania wydawanego przez DNB „zaświadczenia o braku zastrzeżeń”. Zgodnie z art. 1:1 Wft pojęcie „znacznego pakietu akcji” oznacza „każdy posiadany bezpośrednio lub pośrednio pakiet akcji lub udziałów w zakładzie ubezpieczeń, stanowiący 10% kapitału lub więcej bądź dający bezpośrednio lub pośrednio prawo do 10% głosów lub więcej, bądź też taki, który umożliwia bezpośrednio lub pośrednio sprawowanie porównywalnej kontroli w zakładzie ubezpieczeń”.

11

Artykuł 3:100 Wft przewiduje:

„[DNB] wydaje zaświadczenie o braku zastrzeżeń w związku z czynnościami, o których mowa w art. 3:95 ust. 1, chyba że:

a.

czynność mogłaby wpłynąć bądź wpływałaby na odnośne przedsiębiorstwo należące do sektora finansowego, co stanowi zagrożenie dla prawidłowego i ostrożnego zarządzania przedsiębiorstwem;

b.

w przypadku czynności, o której mowa w art. 3:95 ust. 1 lit. a), d) lub e), czynność mogłaby prowadzić lub prowadziłaby do tego, że odnośne przedsiębiorstwo należące do sektora finansowego zostanie powiązane z pewnymi osobami w ramach formalnej lub faktycznej struktury kontrolnej, która jest nieprzejrzysta do tego stopnia, że stworzyłaby przeszkodę w odpowiednim sprawowaniu nadzoru nad tym przedsiębiorstwem należącym do sektora finansowego; lub

c.

w przypadku czynności, o której mowa w art. 3:95 ust. 1 lit. a), d), lub e), czynność mogłaby prowadzić lub prowadziłaby do niepożądanego rozwoju sektora finansowego”.

12

Na mocy art. 3:104 ust. 1 Wft:

„[DNB] może obwarować zaświadczenie o braku zastrzeżeń, o którym mowa w art. 3:95 ust. 1 […], ograniczeniami lub wymogami, biorąc pod uwagę interesy podlegające ochronie na mocy art. 3:100 i 3:101 Wft”.

Spór w postępowaniu głównym i pytania prejudycjalne

13

Atradius Credit Insurance N.V. (zwana dalej „ACINV” lub spółką „ACINV”), z siedzibą w Amsterdamie (Niderlandy), jest przedsiębiorstwem zajmującym się ubezpieczaniem kredytów, a jego podstawowa działalność polega na ubezpieczaniu przedsiębiorstw od ryzyka braku płatności. Spółka ta należy do grupy Atradius, której spółka ATNV jest główną spółką holdingową.

14

W 2007 r. Grupo Catalana Occidente SA (zwana dalej „GCO” lub „spółką GCO”), z siedzibą w Barcelonie (Hiszpania), postanowiła przejąć bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad 64,23% kapitału spółki ATNV.

15

Decyzją z dnia 13 sierpnia 2007 r. DNB wydał spółce GCO zaświadczenie o braku zastrzeżeń w rozumieniu art. 3:95 i 3:100 Wft.

16

GCO i jej spółki zależne postanowiły następnie dokonać transakcji zwiększenia swojego udziału w kapitale spółki ATNV w taki sposób, aby mogły one kontrolować bezpośrednio lub pośrednio niemalże całość kapitału tej spółki.

17

Decyzją z dnia 25 maja 2010 r. DNB wydał zaświadczenie o braku zastrzeżeń w rozumieniu art. 3:95 i 3:100 Wft w odniesieniu do tej ostatniej transakcji. DNB obwarował jednak tę decyzję trzema wymogami, mianowicie: po pierwsze, ATNV i spółki wchodzące w skład grupy Atradius miały współpracować z DNB w związku z prowadzonym przez ten bank nadzorem ostrożnościowym spółek ACINV i ATNV, w szczególności poprzez przekazywanie DNB każdej zażądanej przez niego informacji; po drugie, wypłaty dywidend przez ATNV i ACINV nie miały prowadzić do tego, by współczynniki płynności finansowej tych spółek znalazły się poniżej określonych progów; i po trzecie, członkowie rad nadzorczych spółek ATNV i ACINV (w tym prezes ACINV) przynajmniej w połowie powinni być osobami niezależnymi od akcjonariuszy.

18

Decyzją z dnia 20 lipca 2010 r. DNB zmienił decyzję z dnia 13 sierpnia 2007 r. w ten sposób, że obwarował ją z mocą wsteczną tymi samymi wymogami co wymogi zawarte w decyzji z dnia 25 maja 2010 r.

19

CO Sociedad de Gestión y Participación i in. wnieśli do DNB odwołania od decyzji z dnia 25 maja i 20 lipca 2010 r. w zakresie, w jakim DNB obwarował wymogami wydane przez siebie zaświadczenia o braku zastrzeżeń.

20

Ponieważ odwołania te zostały oddalone co do zasady decyzją DNB z dnia 8 grudnia 2010 r., CO Sociedad de Gestión y Participación i in. wnieśli skargę do Rechtbank Rotterdam (sądu w Rotterdamie).

21

Wyrokiem z dnia 4 sierpnia 2011 r. sąd ten uznał za niedopuszczalne żądania stwierdzenia nieważności dotyczące pierwszego wymogu, którym zostały obwarowane decyzje DNB z dnia 25 maja i 20 lipca 2010 r., z tego względu, że wymóg ten należy traktować jako zwykły wniosek skierowany przez DNB do ATNV i do spółek grupy Atradius o przekazywane mu informacji, o które DNB mógłby się zwrócić. Rechtbank Rotterdam stwierdził natomiast nieważność tych decyzji w zakresie, w jakim zostały one obwarowane wymogami drugim i trzecim. Wspomniany sąd stwierdził bowiem, że o ile dyrektywa 92/49 nie stoi na przeszkodzie temu, aby DNB obwarowywał wydanie zaświadczeń o braku zastrzeżeń określonymi wymogami, o tyle wymogi te mogą zostać skierowane tylko do osób, które złożyły dany wniosek o wydanie zaświadczenia o braku zastrzeżeń. Tymczasem w niniejszym przypadku nałożone przez DNB wymogi drugi i trzeci nie dotyczyły CO Sociedad de Gestión y Participación i in., lecz spółek ATNV i ACINV.

22

Uznając w każdym razie, że dyrektywa 92/49 sprzeciwia się temu, aby DNB miał możliwość obwarowania zaświadczeń o braku zastrzeżeń szczególnymi wymogami, CO Sociedad de Gestión y Participación i in. wnieśli apelację od wyroku Rechtbank Rotterdam do College van Beroep voor het bedrijfsleven (sądu apelacyjnego ds. sporów administracyjnych o charakterze gospodarczym), a jednocześnie apelację od tego wyroku złożył DNB. Przed sądem tym CO Sociedad de Gestión y Participación i in. przypominają, że przepisy dyrektywy 92/49, w brzmieniu zmienionym dyrektywą 2007/44, mają na celu – jak wskazuje motyw 6 tej drugiej dyrektywy – „maksymalne zharmonizowanie” procedury i oceny ostrożnościowej. Tymczasem, ponieważ przepisy te nie przewidują możliwości obwarowania przez krajowy organ właściwy do kontroli ostrożnościowej transakcji nabycia lub zbycia znacznego pakietu akcji w zakładzie ubezpieczeniowym (zwany dalej „właściwym organem krajowym”) ograniczeniami lub wymogami decyzji, na mocy których organ ów zatwierdza planowane nabycie lub zwiększenie znacznego pakietu akcji w zakładzie ubezpieczeniowym, dyrektywę 92/49 należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się ona temu, aby organ ów mógł obwarować te decyzje takimi ograniczeniami lub wymogami.

23

Przy tej okazji sąd odsyłający wskazał, że zamierza interpretować przepisy art. 3:100 w związku z art. 3:104 Wft zgodnie z przepisami dyrektywy 2007/44.

24

W tych okolicznościach College van Beroep voor het bedrijfsleven postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)

Czy gdy właściwy organ wyraźnie zatwierdza planowane nabycie w rozumieniu art. 15a dyrektywy 92/49, to może on na podstawie przepisów prawa krajowego obwarować to zatwierdzenie ograniczeniami lub wymogami? Czy ma znaczenie okoliczność, czy te ograniczenia lub wymogi znajdują oparcie w zobowiązaniach podjętych wcześniej przez potencjalnego nabywcę w rozumieniu motywu 3 dyrektywy 2007/44?

2)

Na wypadek udzielenia na pytanie pierwsze odpowiedzi twierdzącej: czy ograniczenia lub wymogi ustanowione przez organ właściwy muszą być niezbędne, w tym znaczeniu, że gdyby nie zostały one sformułowane, to organ właściwy uważałby się, na podstawie oceny dokonanej w świetle kryteriów sformułowanych w art. 15b ust. 1, za zobowiązany do wyrażenia sprzeciwu wobec planowanego nabycia?

3)

Jeżeli ustanawianie ograniczeń lub wymogów jest dopuszczalne, to czy art. 15b ust. 1 dyrektywy 92/49 stanowi podstawę dla tego, by organ właściwy formułował w ramach nabycia wymogi dotyczące struktury korporacyjnej przedsiębiorstwa, którego dotyczy planowane nabycie, takie jak dualistyczny model rady nadzorczej?”.

W przedmiocie pytań prejudycjalnych

W przedmiocie pytania pierwszego

25

Poprzez swe pierwsze pytanie sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy dyrektywę 92/49 należy intepretować w ten sposób, że sprzeciwia się ona temu, aby właściwy organ krajowy obwarowywał, na podstawie obowiązującego ustawodawstwa krajowego, zatwierdzenie planowanego nabycia ograniczeniami lub wymogami, czy to z własnej inicjatywy, czy też poprzez sformalizowanie zobowiązań zaproponowanych przez potencjalnego nabywcę.

26

W tym względzie w odniesieniu do brzmienia dyrektywy 92/49 należy podnieść, że żaden przepis tej dyrektywy nie przewiduje wyraźnie możliwości obwarowania przez właściwe organy krajowe zatwierdzenia planu nabycia ograniczeniami lub wymogami.

27

Jednakże zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przy dokonywaniu wykładni przepisów aktu prawnego Unii należy brać pod uwagę nie tylko jego brzmienie, lecz także kontekst, w jakim został umieszczony, oraz cele tego aktu (zob. podobnie wyrok SGAE, C‑306/05, EU:C:2006:764, pkt 34).

28

W odniesieniu do kontekstu należy podnieść, że art. 15a ust. 7 dyrektywy 92/49 przewiduje, iż państwa członkowskie nie mogą ustanowić wymogów dotyczących zatwierdzania przez właściwe organy krajowe planowanych transakcji nabycia bardziej restrykcyjnych niż wymogi określone w tej dyrektywie.

29

Z powyższego wynika a contrario, że należy uznać, iż państwa członkowskie są uprawione na mocy tego przepisu do obwarowania zatwierdzania przez właściwe organy krajowe planów nabycia wymogami mniej restrykcyjnymi niż wymogi przewidziane w dyrektywie 92/49, pod warunkiem że spełnione są kryteria wymienione w art. 15b ust. 1 tej dyrektywy.

30

Tymczasem przepis, na mocy którego państwo członkowskie przyznaje właściwemu organowi uprawnienie do obwarowania zatwierdzenia planowanego nabycia ograniczeniami lub wymogami w sytuacji, w której na mocy art. 15b ust. 2 tej dyrektywy organ ten mógł się skutecznie sprzeciwić temu nabyciu, prowadzi do ustanowienia wobec tego zatwierdzenia wymogów mniej restrykcyjnych niż te przewidziane w dyrektywie 92/49.

31

Z powyższego wynika, iż dyrektywę 92/49 należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się ona temu, aby państwo członkowskie zezwalało właściwemu organowi krajowemu, w sytuacji, w której decyzja o sprzeciwie może zostać skutecznie wydana na podstawie art. 15b ust. 2 tej dyrektywy, na obwarowanie zatwierdzenia planowanego nabycia ograniczeniami lub wymogami, czy to z własnej inicjatywy, czy też poprzez sformalizowanie zobowiązań zaproponowanych przez potencjalnego nabywcę, pod warunkiem, jak to wynika z motywu 3 dyrektywy 2007/44, że prawa potencjalnego nabywcy wynikające z tej ostatniej dyrektywy, a tym samym z dyrektywy 92/49, nie zostaną naruszone.

32

Wniosek ten znajduje potwierdzenie zarówno w celu wyznaczonym w dyrektywie 92/49, który, jak stanowi jej motyw 1, polega na dopełnieniu rynku wewnętrznego ubezpieczeń bezpośrednich innych niż ubezpieczenia na życie z punktu widzenia swobody przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług, jak i w celu, do osiągnięcia którego dąży się poprzez ocenę ostrożnościową i który, jak wynika z art. 15b dyrektywy 92/49, polega na zapewnieniu prawidłowego i ostrożnego zarządzania zakładem ubezpieczeń, którego akcje mają zostać nabyte.

33

Po pierwsze bowiem, przyznana właściwemu organowi krajowemu możliwość zatwierdzenia planowanego nabycia z jednoczesnym ustanowieniem wobec potencjalnych nabywców ograniczeń lub wymogów w sytuacji, w której organ ten może skutecznie sprzeciwić się temu nabyciu, może wspierać swobodę przedsiębiorczości i swobodny przepływ usług w sektorze ubezpieczeń bezpośrednich innych niż ubezpieczenia na życie. Po drugie, fakt, że organ ten obwarowuje zatwierdzenie planowanego nabycia ograniczeniami lub wymogami, może przyczynić się do zmniejszenia – w następstwie zmiany akcjonariatu – ryzyka pogorszenia płynności finansowej danego zakładu ubezpieczeniowego.

34

W świetle powyższego na pierwsze pytanie należy odpowiedzieć, iż dyrektywę 92/49 należy interpretować w ten sposób, że wspomniana dyrektywa nie sprzeciwia się temu, aby państwo członkowskie zezwalało na mocy swojego ustawodawstwa krajowego właściwemu organowi krajowemu, w sytuacji, w której organ ten mógłby skutecznie sprzeciwić się planowanemu nabyciu na podstawie art. 15b ust. 2 tej dyrektywy, na obwarowanie zatwierdzenia planowanego nabycia ograniczeniami lub wymogami, czy to z własnej inicjatywy, czy też poprzez sformalizowanie zobowiązań zaproponowanych przez potencjalnego nabywcę, pod warunkiem że prawa potencjalnego nabywcy wynikające ze wspomnianej dyrektywy nie zostaną naruszone.

W przedmiocie pytania drugiego

35

Poprzez drugie pytanie sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy dyrektywę 92/49 należy interpretować w ten sposób, że właściwy organ krajowy jest zobowiązany do ustanowienia wobec potencjalnego nabywcy ograniczeń lub wymogów przed sprzeciwieniem się planowanemu nabyciu, a jeśli tak, to czy takie ograniczenia lub wymogi należy określać poprzez odniesienie do kryteriów ustanowionych w art. 15b ust. 1 tej dyrektywy.

36

Należy podnieść, że art. 15b ust. 2 dyrektywy 92/49 przewiduje, iż właściwy organ krajowy może wyrazić sprzeciw wobec planowanego nabycia jedynie wówczas, gdy na podstawie kryteriów określonych w art. 15b ust. 1 tej dyrektywy istnieją ku temu uzasadnione powody lub jeżeli informacje dostarczone przez potencjalnego nabywcę są niekompletne.

37

Ponieważ brzmienie art. 15b ust. 2 wspomnianej dyrektywy nie przewiduje wyraźnie obowiązku ustanowienia przez właściwy organ krajowy ograniczeń lub wymogów przed wyrażeniem sprzeciwu wobec planowanego nabycia, to obowiązku takiego nie można wywieść z tego przepisu.

38

Tak więc właściwy organ krajowy może wyrazić sprzeciw wobec planowanego nabycia, przy czym nie jest on zobowiązany do wcześniejszego ustanowienia wobec potencjalnego nabywcy ograniczeń lub wymogów.

39

W związku z powyższym, o ile z motywu 7 dyrektywy 2007/44 wynika, że w ramach oceny planowanego nabycia w świetle kryteriów określonych w art. 15b ust. 1 dyrektywy 92/49 właściwy organ krajowy i potencjalny nabywca powinni współpracować, a współpraca ta powinna wiązać się z rzeczywistym dążeniem do wzajemnej pomocy, o tyle obowiązkiem tego organu, w przypadku gdy potencjalny nabywca byłby skłonny do przyjęcia zobowiązań wobec wspomnianego organu, jest zbadanie z największą starannością, czy ewentualne ustanowienie ograniczeń lub wymogów uwzględniających te zobowiązania nie odpowiadałoby w wystarczający sposób zidentyfikowanym przez ten organ uzasadnionym powodom i nie umożliwiałoby w ten sposób zatwierdzenia planowanego nabycia.

40

W każdym razie właściwy organ krajowy może wykorzystać przysługującą mu możliwość ustanowienia wobec potencjalnego nabywcy tego rodzaju ograniczeń lub wymogów tylko w pewnych granicach.

41

Przede wszystkim bowiem z brzmienia art. 15b ust. 2 dyrektywy 92/49, a także z motywów 2, 3 i 6 dyrektywy 2007/44 wynika, że wykaz kryteriów znajdujący się w art. 15b ust. 1 dyrektywy 92/49, w oparciu o które to kryteria należy przeprowadzać ocenę ostrożnościową planowanego nabycia, ma charakter wyczerpujący.

42

Ten wyczerpujący charakter wspomnianego wykazu został poparty brzmieniem art. 15b ust. 7 dyrektywy 92/49, na mocy którego państwa członkowskie nie mogą ustanowić wymogów dotyczących powiadamiania właściwych organów i zatwierdzania przez nie bezpośredniego lub pośredniego nabycia praw głosu lub kapitału bardziej restrykcyjnych niż wymogi przewidziane w tej dyrektywie.

43

W tych okolicznościach ograniczenia lub wymogi, którymi w stosownym przypadku właściwy organ krajowy może obwarować zatwierdzenie planowanego nabycia, nie mogą być oparte na kryterium oceny, które nie znajdowałoby się wśród kryteriów wymienionych w art. 15b ust. 1 dyrektywy 92/49.

44

Następnie należy przypomnieć, że w przypadku gdy organ krajowy przyjmuje środki, które mieszczą się w zakresie stosowania prawa Unii, owe środki powinny być zgodne z ogólnymi zasadami tego prawa, takimi jak w szczególności zasada proporcjonalności, która wymaga, by wspomniane środki były odpowiednie do realizacji zamierzonego celu i nie wykraczały poza to, co jest konieczne do jego osiągnięcia (zob. w szczególności podobnie wyrok ABNA i in., C‑453/03, C‑11/04, C‑12/04 i C‑194/04, EU:C:2005:741, pkt 68).

45

Z powyższego wynika, że w przypadku gdy właściwy organ krajowy postanawia obwarować zatwierdzenie planowanego nabycia ograniczeniami lub wymogami, owe ograniczenia i wymogi nie powinny wykraczać poza to, co jest konieczne do tego, aby nabycie to spełniało kryteria wymienione w art. 15b ust. 1 dyrektywy 92/49.

46

A zatem na pytanie drugie należy odpowiedzieć, iż dyrektywę 92/49 należy interpretować w ten sposób, że właściwy organ krajowy nie jest zobowiązany do ustanowienia wobec potencjalnego nabywcy ograniczeń lub wymogów przed sprzeciwieniem się planowanemu nabyciu. W przypadku gdy organ ten postanawia obwarować zatwierdzenie planowanego nabycia ograniczeniami lub wymogami, owe ograniczenia i wymogi nie mogą być oparte na kryterium, które nie znajduje się wśród kryteriów wymienionych w art. 15b ust. 1 wspomnianej dyrektywy, ani wykraczać poza to, co jest konieczne do tego, aby planowane nabycie spełniało te kryteria.

W przedmiocie pytania trzeciego

47

Poprzez trzecie pytanie sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 15b ust. 1 dyrektywy 92/49 należy interpretować w ten sposób, że stanowi on podstawę dla tego, by właściwy organ krajowy ustanawiał wobec potencjalnego nabywcy wymogi dotyczące struktury korporacyjnej przedsiębiorstwa, dotyczące, jak w sprawie w postępowaniu głównym, składu rad nadzorczych zakładów ubezpieczeniowych, których dotyczy planowane nabycie.

48

Przede wszystkim z art. 15b ust. 1 lit. d) dyrektywy 92/49 wynika, że właściwe organy krajowe mogą sprzeciwić się planowanemu nabyciu ze względu odnoszącego się do zdolności do spełnienia przez dany zakład ubezpieczeń – oraz spełniania w przyszłości, gdyby doszło do nabycia – wymogów oceny ostrożnościowej wynikających w szczególności z tej dyrektywy, zważywszy, że zgodnie z tym przepisem zdolność spełniania przez zakład ubezpieczeniowy – jak również spełniania w przyszłości – wymogów oceny ostrożnościowej zakłada, iż struktura grupy, której ów zakład stanie się częścią, umożliwia właściwym organom sprawowanie skutecznego nadzoru.

49

Z powyższego wynika, iż art. 15b ust. 1 dyrektywy 92/49 należy interpretować z ten sposób, że właściwy organ krajowy może co do zasady obwarować zatwierdzenie planowanych transakcji nabycia ograniczeniami lub wymogami dotyczącymi struktury korporacyjnej przedsiębiorstwa w taki sposób, aby zagwarantowane było istnienie takiej struktury.

50

Następnie, jak już stwierdzono w pkt 45 niniejszego wyroku, aby wymóg był zgodny z dyrektywą 92/49, nie powinien on wykraczać poza to, co jest konieczne do tego, by planowane nabycie spełniało kryteria określone w art. 15b ust. 1 tej dyrektywy.

51

W niniejszym przypadku wymóg trzeci, odnoszący się do struktury korporacyjnej przedsiębiorstwa spółek ATNV i ACINV i ustanowiony przez DNB w decyzjach z dnia 25 maja i 20 lipca 2010 r., dotyczy składu rad nadzorczych tych dwóch spółek, przy czym DNB zażądał, aby co najmniej połowę składu tych rad nadzorczych stanowili członkowie niezależni od akcjonariuszy oraz aby prezesem rady nadzorczej ACINV był członek niezależny.

52

W tym zakresie można zasadnie stwierdzić, że wymóg zmierzający do zapewnienia niezależności organu nadzorczego spółki może przyczynić się do polepszenia jakości i wiarygodności informacji ostrożnościowych, które spółka ta powinna dostarczyć, a które to informacje są konieczne do sprawowania przez właściwy organ skutecznego nadzoru nad tą spółką.

53

W konsekwencji można co do zasady uznać, że wymóg taki powiązany jest z kryterium wymienionym wśród kryteriów określonych w art. 15b ust. 1 dyrektywy 92/49.

54

Tymczasem w zakresie, w jakim, po pierwsze, rada nadzorcza stanowi organ nadzoru, a nie organ decyzyjny, a po drugie, w wyniku dwóch transakcji nabycia rozpatrywanych w postępowaniu głównym GCO i jej spółki zależne będą kontrolować niemalże całość kapitału spółek ATNV i ACINV, prima facie nie wydaje się, aby wspomniany wymóg wykraczał poza to, co jest konieczne do umożliwienia DNB zapewnienia, by te transakcje nabycia spełniały kryterium przewidziane w art. 15b ust. 1 lit. d) dyrektywy 92/49.

55

Jednak do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy w rzeczywistości tak właśnie jest, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy w postępowaniu głównym, w szczególności charakteru i zakresu uprawnień przekazanych na mocy przepisów krajowych radzie nadzorczej i jej prezesowi.

56

W świetle powyższych rozważań na pytanie trzecie należy odpowiedzieć, iż art. 15b ust. 1 dyrektywy 92/49 należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się on co do zasady temu, aby właściwy organ krajowy ustanowił wobec potencjalnego nabywcy wymóg odnoszący się do struktury korporacyjnej przedsiębiorstwa, dotyczący, jak w sprawie w postępowaniu głównym, składu rad nadzorczych zakładów ubezpieczeniowych, których dotyczy planowane nabycie. Do sądu odsyłającego należy ustalenie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy w postępowaniu głównym, czy wymóg ten jest konieczny do tego, aby transakcje nabycia rozpatrywane w postępowaniu głównym spełniały kryteria określone w tym przepisie.

W przedmiocie kosztów

57

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

 

Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje:

 

1)

Dyrektywę Rady 92/49/EWG z dnia 18 czerwca 1992 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do ubezpieczeń bezpośrednich innych niż ubezpieczenia na życie oraz zmieniającą dyrektywy 73/239/EWG i 88/357/EWG (trzecią dyrektywę w sprawie ubezpieczeń innych niż ubezpieczenia na życie), zmienioną dyrektywą 2007/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 września 2007 r., należy interpretować w ten sposób, że wspomniana dyrektywa nie sprzeciwia się temu, aby państwo członkowskie zezwalało na mocy swojego ustawodawstwa krajowego właściwemu organowi krajowemu, w sytuacji, w której organ ten mógłby skutecznie sprzeciwić się planowanemu nabyciu na podstawie art. 15b ust. 2 tej dyrektywy, na obwarowanie zatwierdzenia planowanych transakcji nabycia ograniczeniami lub wymogami, czy to z własnej inicjatywy, czy też poprzez sformalizowanie zobowiązań zaproponowanych przez potencjalnego nabywcę, pod warunkiem że prawa tego potencjalnego nabywcy wynikające ze wspomnianej dyrektywy nie zostaną naruszone.

 

2)

Dyrektywę 92/49, zmienioną dyrektywą 2007/44, należy interpretować w ten sposób, że właściwy organ krajowy nie jest zobowiązany do ustanowienia wobec potencjalnego nabywcy ograniczeń lub wymogów przed sprzeciwieniem się planowanemu nabyciu. W przypadku gdy organ ten postanawia obwarować zatwierdzenie planowanego nabycia ograniczeniami lub wymogami, owe ograniczenia lub wymogi nie mogą być oparte na kryterium, które nie znajduje się wśród kryteriów wymienionych w art. 15b ust. 1 wspomnianej dyrektywy, ani wykraczać poza to, co jest konieczne do tego, aby planowane nabycie spełniało te kryteria.

 

3)

Artykuł 15b ust. 1 dyrektywy 92/49, zmienionej dyrektywą 2007/44, należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się on co do zasady temu, aby właściwy organ krajowy ustanowił wobec potencjalnego nabywcy wymóg odnoszący się do struktury korporacyjnej przedsiębiorstwa, dotyczący, jak w sprawie w postępowaniu głównym, składu rad nadzorczych zakładów ubezpieczeniowych, których dotyczy planowane nabycie.

Do sądu odsyłającego należy ustalenie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy w postępowaniu głównym, czy wymóg ten jest konieczny do tego, aby transakcje nabycia rozpatrywane w postępowaniu głównym spełniały kryteria określone w tym przepisie.

 

Podpisy


( *1 ) Język postępowania: niderlandzki.