Sprawa C-69/10

Brahim Samba Diouf

przeciwko

Ministre du Travail, de l’Emploi et de l’Immigration

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym
złożony przez tribunal administratif (Luksemburg))

Dyrektywa 2005/85/WE – Minimalne normy dotyczące procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich – Pojęcie decyzji podjętej w sprawie wniosku o udzielenie azylu w rozumieniu art. 39 tej dyrektywy – Wniosek obywatela państwa trzeciego mający na celu uzyskanie statusu uchodźcy – Brak podstaw uzasadniających udzielenie ochrony międzynarodowej – Oddalenie wniosku w ramach procedury przyspieszonej – Brak środka odwoławczego od decyzji o zastosowaniu do wniosku procedury przyspieszonej – Prawo do skutecznej kontroli sądowej

Streszczenie wyroku

1. Kontrole graniczne – Polityka azylowa – Procedura nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich – Dyrektywa 2005/85 – Prawo do skutecznego środka zaskarżenia

(dyrektywa Rady 2005/85, art. 39 ust. 1)

2. Kontrole graniczne – Polityka azylowa – Procedura nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich – Dyrektywa 2005/85 – Prawo do skutecznej ochrony sądowej

(dyrektywa Rady 2005/85, art. 23, 39)

3. Kontrole graniczne – Polityka azylowa – Procedura nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich – Dyrektywa 2005/85 – Prawo do skutecznej ochrony sądowej

(dyrektywa Rady 2005/85, art. 39)

4. Kontrole graniczne – Polityka azylowa – Procedura nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich – Dyrektywa 2005/85 – Prawo do skutecznej ochrony sądowej

(dyrektywa Rady 2005/85, art. 39)

1. Z brzmienia art. 39 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2005/85 w sprawie ustanowienia minimalnych norm dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich, a w szczególności z aktów, które są tam wymienione w sposób niewyczerpujący, wynika, iż pojęcie decyzji podjętej w sprawie wniosku o udzielenie azylu odnosi się do szeregu decyzji, które ponieważ skutkują odrzuceniem wniosku o udzielenie azylu lub wydane są na granicy, są równoznaczne z ostateczną odmowną decyzją merytoryczną. To samo dotyczy pozostałych decyzji, które art. 39 ust. 1 lit. b)–e) dyrektywy 2005/85 czyni wyraźnie przedmiotem prawa do skutecznego sądowego środka odwoławczego. Z tego względu decyzje, od których ubiegającemu się o azyl powinien przysługiwać środek odwoławczy na mocy art. 39 ust. 1 dyrektywy 2005/85, to te, które stanowią o nieuwzględnieniu wniosku o udzielenie azylu z powodów merytorycznych lub w danym przypadku z powodów formalnych lub proceduralnych, które uniemożliwiają wydanie decyzji co do meritum sprawy. Wynika z tego, że przepis ten nie odnosi się ani do decyzji wstępnych w stosunku do decyzji co do meritum sprawy, ani do decyzji w przedmiocie organizacji postępowania.

Ponadto wykładnia brzmienia art. 39 dyrektywy 2005/85 w ten sposób, że „decyzja podjęta w sprawie wniosku” oznacza każdą decyzję związaną z wnioskiem o udzielenie azylu i dotyczy to także decyzji wstępnych w stosunku do decyzji ostatecznej w przedmiocie wniosku o udzielenie azylu lub decyzji w przedmiocie organizacji postępowania, nie jest zgodna z interesem przyspieszenia postępowań w przedmiocie wniosków o udzielenie azylu. Interes taki, polegający na tym, by postępowanie w tej sprawie zostało zgodnie z art. 23 ust. 2 dyrektywy 2005/85 zakończone w najkrótszym możliwym terminie bez uszczerbku dla właściwego i pełnego rozpatrzenia spraw, jest – jak wynika z motywu 11 tej dyrektywy – wspólny zarówno dla państw członkowskich, jaki i wnioskodawców.

(por. pkt 41–44)

2. Artykuł 39 dyrektywy 2005/85 w sprawie ustanowienia minimalnych norm dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich i zasadę skutecznej ochrony sądowej należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu przed sądem krajowym, na mocy którego nie może zostać wniesiony żaden samodzielny środek odwoławczy od decyzji właściwego organu krajowego o rozpatrzeniu wniosku o udzielenie azylu w ramach procedury przyspieszonej, o ile powody, które skłoniły organ ten do rozpatrzenia zasadności wspomnianego wniosku w ramach takiej procedury, mogą być skutecznie poddane kontroli sądowej w ramach skargi, której przedmiotem może być ostateczna decyzja oddalająca, czego ocena należy do sądu krajowego.

W istocie decyzja w przedmiocie procedury, która ma być zastosowana do rozpatrzenia wniosku o udzielenie azylu, rozpatrywana w sposób autonomiczny i niezależny od decyzji ostatecznej, która uwzględnia ten wniosek albo go oddala, stanowi akt przygotowawczy do decyzji ostatecznej rozstrzygającej w przedmiocie wniosku. W tych okolicznościach brak środka odwoławczego na tym etapie postępowania nie stanowi naruszenia prawa do skutecznego środka odwoławczego pod warunkiem jednak, że zgodność z prawem decyzji ostatecznej wydanej w ramach procedury przyspieszonej, a w szczególności powody, które skłoniły właściwy organ do oddalenia wniosku o udzielenie azylu jako bezzasadnego, mogą być w sposób dogłębny zbadane przez sąd krajowy w ramach środka odwoławczego od decyzji o oddaleniu wspomnianego wniosku.

Skuteczność środka odwoławczego nie byłaby zapewniona, gdyby ze względu na niemożność skorzystania ze środka odwoławczego od decyzji właściwego organu o zastosowaniu do wniosku procedury przyspieszonej, przedmiotem takiej kontroli nie mogły być powody, które skłoniły wspomniany organ do rozpatrzenia zasadności wniosku w ramach owej procedury gdy powody te są takie same jak te, które doprowadziły do oddalenia wniosku. Sytuacja taka uniemożliwiałaby kontrolę zgodności z prawem decyzji co do okoliczności faktycznych i prawnych. Istotne jest w rezultacie, by powody takie mogły być w sposób skuteczny zakwestionowane później przed sądem krajowym i zbadane przez ten sąd w ramach środka odwoławczego, którego przedmiotem może być decyzja ostateczna zamykająca postępowanie dotyczące wniosku o udzielenie azylu. Nie byłoby bowiem zgodne z prawem Unii, gdyby uregulowanie krajowe mogło być interpretowane w ten sposób, że powody, które skłoniły właściwy organ administracyjny do rozpatrzenia wniosku o udzielenie azylu w ramach procedury przyspieszonej, nie mogą być przedmiotem żadnej kontroli sądowej.

Co się tyczy wykładni prawa krajowego przez sąd krajowy, zasada wykładni zgodnej wymaga, by sądy krajowe czyniły wszystko, co leży w zakresie ich kompetencji, by zapewnić pełną skuteczność dyrektywy 2005/85 i dokonać rozstrzygnięcia zgodnego z realizowanymi przez nią celami. Cel dyrektywy 2005/85 polega na ustanowieniu wspólnych ram dla gwarancji umożliwiających zapewnienie pełnego poszanowania konwencji genewskiej i praw podstawowych. Prawo do skutecznego środka odwoławczego stanowi podstawową zasadę prawa Unii. Skuteczne skorzystanie z tego prawa wymaga, by sąd krajowy mógł sprawdzić zasadność powodów, które skłoniły właściwy organ administracyjny do uznania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej za bezzasadny lub stanowiący nadużycie, przy czym nie mogą one być objęte niewzruszalnym domniemaniem zgodności z prawem. Także w ramach tego środka odwoławczego sąd krajowy rozpatrujący sprawę powinien sprawdzić, czy decyzja o rozpatrzeniu wniosku o udzielenie azylu w ramach procedury przyspieszonej została wydana z poszanowaniem procedur i gwarancji podstawowych przewidzianych w rozdziale II dyrektywy 2005/85, jak to stanowi art. 23 ust. 4 tej dyrektywy.

(por. pkt 55–58, 60, 61, 70; sentencja)

3. Gdy na postawie przepisów krajowych dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy odwoławczego od decyzji ostatecznej zamykającej postępowanie dotyczące wniosku o udzielenie azylu, wynosi 15 dni w przypadku procedury przyspieszonej, a jeden miesiąc w przypadku decyzji wydanej w ramach zwykłej procedury, ważne jest by wyznaczony termin był rzeczywiście wystarczający na przygotowanie i wniesienie skutecznego środka odwoławczego. Co się tyczy postępowań uproszczonych, nie wydaje się, by piętnastodniowy termin na wniesienie środka odwoławczego był rzeczywiście niewystarczający na przygotowanie i wniesienie skutecznego środka odwoławczego, natomiast termin ten jawi się jako rozsądny i proporcjonalny w stosunku do występujących praw i interesów. Jednakże na sądzie krajowym spoczywa obowiązek ustalenia, w przypadku gdyby w konkretnej sytuacji termin ten miał okazać się z uwagi na okoliczności danej sprawy niewystarczający, czy sama ta okoliczność mogłaby uzasadnić uwzględnienie środka odwoławczego wniesionego pośrednio od decyzji właściwego organu o rozpatrzeniu wniosku o udzielenie azylu w ramach procedury przyspieszonej, tak by uwzględniając ten środek odwoławczy, wspomniany sąd nakazał rozpatrzenie wniosku w ramach zwykłej procedury.

(por. pkt 66–68)

4. Dyrektywa 2005/85 w sprawie ustanowienia minimalnych norm dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich nie wymaga wprowadzenia dwuinstancyjnego postępowania sądowego. Istotne jest tylko istnienie środka odwoławczego przed jedną instancją sądową, zagwarantowane w art. 39 dyrektywy 2005/85. Zasada skutecznej ochrony sądowej przyznaje jednostce prawo dostępu do sądu, a nie do kilku instancji sądowych.

(por. pkt 69)

WYROK TRYBUNAŁU (druga izba)

z dnia 28 lipca 2011 r.(*)

W sprawie C‑69/10

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez tribunal administratif (Luksemburg) postanowieniem z dnia 3 lutego 2010 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 5 lutego 2010 r., w postępowaniu:

Brahim Samba Diouf

przeciwko

Ministre du Travail, de l’Emploi et de l’Immigration,

TRYBUNAŁ (druga izba),

w składzie: J.N. Cunha Rodrigues, prezes izby, A. Arabadjiev, A. Rosas (sprawozdawca), U. Lõhmus i A. Ó Caoimh, sędziowie,

rzecznik generalny: P. Cruz Villalón,

sekretarz: R. Şereş, administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 19 stycznia 2011 r.,

rozważywszy uwagi przedstawione:

– w imieniu B. Samby Dioufa przez adwokatów O. Langa oraz G. Grosa,

– w imieniu rządu luksemburskiego przez C. Schiltza, działającego w charakterze pełnomocnika,

– w imieniu rządu niemieckiego przez J. Möllera oraz N. Grafa Vitzthuma, działających w charakterze pełnomocników,

– w imieniu rządu greckiego przez M. Michelogiannaki, działającą w charakterze pełnomocnika,

– w imieniu rządu niderlandzkiego przez C. Wissels, działającą w charakterze pełnomocnika,

– w imieniu Komisji Europejskiej przez M. Condou-Durande, działającą w charakterze pełnomocnika,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 1 marca 2011 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 39 dyrektywy Rady 2005/85/WE z dnia 1 grudnia 2005 r. w sprawie ustanowienia minimalnych norm dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich (Dz.U. L 326, s. 13; sprostowanie Dz.U. 2006, L 236, s. 36).

2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy B. Sambą Dioufem, obywatelem mauretańskim przebywającym nielegalnie w Luksemburgu, a ministre du Travail, de l’Emploi et de l’Immigration (ministrem ds. pracy, zatrudnienia i imigracji) w przedmiocie oddalenia w ramach procedury przyspieszonej ze względu na brak podstaw uzasadniających udzielenie ochrony międzynarodowej wniosku złożonego przez zainteresowanego w celu uzyskania statusu uchodźcy.

Ramy prawne

Uregulowania Unii

Karta praw podstawowych Unii Europejskiej

3 Artykuł 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, zatytułowany „Prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu”, stanowi:

„Każdy, [czyje] prawa i wolności zagwarantowane przez prawo Unii zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem, zgodnie z warunkami przewidzianymi w niniejszym artykule.

Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy. Każdy ma możliwość uzyskania porady prawnej, skorzystania z pomocy obrońcy i przedstawiciela.

[...]”.

Dyrektywa 2005/85

4 Motyw 11 dyrektywy 2005/85 brzmi:

„Podejmowanie decyzji w sprawie wniosków o udzielenie azylu w możliwie jak najkrótszym terminie leży w interesie zarówno państw członkowskich, jak i wnioskodawców. Organizacja postępowania w sprawie wniosków o udzielenie azylu powinna być pozostawiona uznaniu państw członkowskich, tak aby mogły one, zgodnie ze swoimi potrzebami krajowymi, traktować priorytetowo lub przyspieszać postępowanie w przypadku dowolnego wniosku, biorąc pod uwagę normy zawarte w niniejszej dyrektywie”.

5 Motyw 13 zdanie pierwsze tej dyrektywy brzmi następująco:

„W interesie prawidłowego uznania osób potrzebujących ochrony za uchodźców w rozumieniu art. 1 konwencji [dotyczącej statusu uchodźców, podpisanej w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r. (zwanej dalej »konwencją genewską«)] każdy wnioskodawca powinien, z zastrzeżeniem określonych wyjątków, mieć skuteczny dostęp do procedur, możliwość współpracy i właściwego komunikowania się z właściwymi organami w celu przedstawienia odpowiednich faktów swojej sprawy oraz wystarczające gwarancje proceduralne prowadzenia swojej sprawy na wszystkich etapach procedury”.

6 Motyw 27 wspomnianej dyrektywy przewiduje:

„W myśl podstawowej zasady prawa wspólnotowego od decyzji podjętych w sprawie wniosku o udzielenie azylu oraz w sprawie cofnięcia statusu uchodźcy służą skuteczne środki odwoławcze przed sądem lub trybunałem w rozumieniu art. [267 TFUE]. Skuteczność środków odwoławczych, również w odniesieniu do badania odpowiednich faktów, uzależniona jest od systemu administracyjnego i sądowego każdego państwa członkowskiego postrzeganego jako całość”.

7 Artykuł 23 dyrektywy 2005/85, zatytułowany „Procedura rozpatrywania wniosku”, stanowi:

„1. Państwa członkowskie prowadzą postępowanie w sprawie wniosków o udzielenie azylu w drodze procedury rozpatrywania zgodnie z podstawowymi zasadami i gwarancjami rozdziału II.

2. Państwa członkowskie zapewniają, aby procedura taka została zakończona w najkrótszym możliwym terminie, bez uszczerbku dla właściwego i pełnego rozpatrzenia sprawy.

Państwa członkowskie zapewniają, aby w przypadku gdy decyzja nie może być podjęta w terminie sześciu miesięcy, dany wnioskodawca:

a) został poinformowany o opóźnieniu; albo

b) otrzymał, na swój wniosek, informację dotyczącą terminu, w którym należy się spodziewać podjęcia decyzji w sprawie jego wniosku. Informacja taka nie stanowi wobec danego wnioskodawcy zobowiązania państwa członkowskiego do podjęcia decyzji w podanym terminie.

3. Państwa członkowskie mogą nadać priorytet lub przyspieszyć każde rozpatrzenie sprawy zgodnie z podstawowymi zasadami i gwarancjami rozdziału II, w tym w przypadku, gdy istnieje prawdopodobieństwo, że wniosek jest dobrze uzasadniony, lub gdy wnioskodawca jest osobą o szczególnych potrzebach.

4. Państwa członkowskie mogą także przewidzieć, że procedura rozpatrywania zgodnie z podstawowymi zasadami i gwarancjami rozdziału II otrzymuje priorytet lub jest przyspieszona, jeżeli:

[...]

b) wnioskodawca w sposób oczywisty nie spełnia warunków statusu uchodźcy lub nie może uzyskać statusu uchodźcy w państwie członkowskim na mocy dyrektywy [Rady] 2004/83/WE [z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie minimalnych norm dla kwalifikacji i statusu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako uchodźców lub jako os[ób], które z innych względów potrzebują międzynarodowej ochrony, oraz zawartości przyznawanej ochrony (Dz.U. L 304, s. 12)]; lub

c) wniosek o udzielenie azylu uważany jest za bezzasadny:

i) ponieważ wnioskodawca pochodzi z bezpiecznego kraju pochodzenia w rozumieniu art. 29–31 niniejszej dyrektywy; lub

ii) ponieważ państwo, które nie jest państwem członkowskim, jest uważane za bezpieczny dla wnioskodawcy kraj trzeci, bez uszczerbku dla art. 28 ust. 1; lub

d) wnioskodawca wprowadził organy w błąd, przedstawiając fałszywe informacje lub dokumenty lub zatajając odpowiednie informacje lub dokumenty dotyczące swojej tożsamości lub narodowości, które mogłyby mieć negatywny wpływ na decyzję; […]

[...]”.

8 Artykuł 28 dyrektywy 2005/85, zatytułowany „Wnioski bezzasadne”, brzmi następująco:

„1. Bez uszczerbku dla art. 19 i 20 państwa członkowskie mogą uznać wniosek o udzielenie azylu za bezzasadny jedynie, jeżeli organ rozpatrujący ustalił, że wnioskodawca nie spełnia warunków statusu uchodźcy na mocy dyrektywy 2004/83/WE.

2. W przypadkach wspomnianych w art. 23 ust. 4 lit. b) oraz w przypadkach bezzasadnych wniosków o udzielenie azylu, w których zachodzą którekolwiek z okoliczności wymienionych w art. 23 ust. 4 lit. a) oraz c)–o), państwa członkowskie mogą również uznać wniosek za oczywiście bezzasadny w przypadkach, gdy zostało to tak określone ustawodawstwie krajowym”.

9 Artykuł 39 dyrektywy 2005/85, zatytułowany „Prawo do skutecznego środka odwoławczego”, brzmi następująco:

„1. Państwa członkowskie zapewniają, aby osoby ubiegające się o azyl miały prawo do skutecznego środka odwoławczego przed sądem lub trybunałem w następujących sytuacjach:

a) decyzji podjętej w sprawie ich wniosków o udzielenie azylu, w tym decyzji:

i) uznającej wniosek za niedopuszczalny na mocy art. 25 ust. 2;

ii) podjętej na granicy lub w strefie tranzytowej państwa członkowskiego na mocy art. 35 ust. 1;

iii) o odmowie rozpatrzenia wniosku na mocy art. 36;

b) odmowy ponownego rozpoczęcia rozpatrywania wniosku po jego umorzeniu na mocy art. 19 i 20;

c) decyzji o pozostawieniu bez rozpatrzenia kolejnego wniosku na mocy art. 32 i 34;

d) decyzji o odmowie wjazdu w ramach procedur określonych na mocy art. 35 ust. 2;

e) decyzji o cofnięciu statusu uchodźcy na mocy art. 38.

2. Państwa członkowskie ustanawiają terminy i inne zasady konieczne, aby wnioskodawca mógł korzystać z prawa do skutecznego środka odwoławczego na mocy ust. 1.

3. Państwa członkowskie ustanawiają, w stosownych przypadkach, zgodnie ze swoimi zobowiązaniami międzynarodowymi zasady odnoszące się do:

a) kwestii, czy środek odwoławczy na mocy ust. 1 skutkuje zezwoleniem wnioskodawcy na pozostanie w danym państwie członkowskim w oczekiwaniu na wynik zastosowania tego środka;

b) możliwości ustanowienia środków odwoławczych lub ochronnych, w przypadku gdy środek odwoławczy na mocy ust. 1 nie skutkuje zezwoleniem wnioskodawcy na pozostanie w danym państwie członkowskim w oczekiwaniu na wynik zastosowania tego środka. Państwa członkowskie mogą również ustanowić środek odwoławczy z urzędu; oraz

c) przyczyn odwołania od decyzji na mocy art. 25 ust. 2 lit. c) zgodnie z metodologią stosowaną na mocy art. 27 ust. 2 lit. b) i c).

4. Państwa członkowskie mogą ustanowić terminy obowiązujące sąd lub trybunał badający decyzję organu rozpatrującego na mocy ust. 1.

5. W przypadku gdy wnioskodawcy przyznano na mocy prawa krajowego lub wspólnotowego status związany z tymi samymi prawami i świadczeniami co status uchodźcy na mocy dyrektywy 2004/83/WE, wnioskodawca może być uznany za osobę, która posiada skuteczny środek odwoławczy, w przypadku gdy sąd lub trybunał orzeka, że środek odwoławczy na mocy ust. 1 jest niedopuszczalny lub że istnieje niewielkie prawdopodobieństwo jego powodzenia wobec niewystarczającego interesu, jaki ma wnioskodawca w kontynuowaniu postępowania.

6. Państwa członkowskie mogą również ustanowić w ustawodawstwie krajowym warunki, zgodnie z którymi można domniemywać, że wnioskodawca wycofał środek odwoławczy lub zrezygnował z dalszego jego popierania zgodnie z ust. 1, wraz z zasadami procedury, których należy przestrzegać”.

Uregulowania krajowe

10 Przepisy mające znaczenie w niniejszej sprawie zawarte są w loi du 5 mai 2006 relative au droit d’asile et à des formes complémentaires de protection (ustawie z dnia 5 maja 2006 r. o prawie azylu i uzupełniających formach ochrony, Mémorial A 2006, s. 1402), zmienionej ustawą z dnia 29 sierpnia 2008 r. (Mémorial A 2008, s. 2024) (zwanej dalej „ustawą z dnia 5 maja 2006 r.”).

11 Artykuł 19 ustawy z dnia 5 maja 2006 r. stanowi:

„(1) Minister rozstrzyga o zasadności wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w drodze pisemnej decyzji zawierającej uzasadnienie, którą doręcza się wnioskodawcy. W przypadku decyzji odmownej należy w treści decyzji zawrzeć wyraźne pouczenie o prawie do jej zaskarżenia. Minister zapewnia, aby postępowanie zostało zakończone w najkrótszym możliwym terminie bez uszczerbku dla właściwego i pełnego rozpatrzenia sprawy. W przypadku gdy decyzja nie może być podjęta w terminie sześciu miesięcy dany wnioskodawca otrzymuje na swój wniosek informację dotyczącą terminu, w którym należy się spodziewać podjęcia decyzji w sprawie jego wniosku. Informacja taka nie stanowi wobec danego wnioskodawcy zobowiązania ministra do podjęcia decyzji w podanym terminie. Wydana przez ministra decyzja odmowna stanowi nakaz opuszczenia terytorium.

(2) Odwołania nie przerywają biegu przewidzianych w niniejszym artykule terminów na wniesienie skarg.

(3) Na decyzje o oddaleniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej przysługuje skarga do sądu administracyjnego o zmianę tej decyzji. Na nakaz opuszczenia terytorium przysługuje skarga do sądu administracyjnego o stwierdzenie nieważności tego nakazu. Te dwie skargi należy połączyć w piśmie wszczynającym postępowanie pod rygorem uznania odrębnej skargi za niedopuszczalną. Skargi należy wnieść w terminie jednego miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Termin na wniesienie skargi i skarga wniesiona w terminie mają skutek zawieszający [...].

(4) Od orzeczeń sądu administracyjnego przysługuje skarga kasacyjna do trybunału administracyjnego. Skargę kasacyjną należy wnieść w terminie jednego miesiąca od dnia powiadomienia przez sekretarza sądu. Termin na wniesienie skargi kasacyjnej i skarga kasacyjna wniesiona w terminie mają skutek zawieszający [...]”.

12 Artykuł 20 ustawy z dnia 5 maja 2006 r. przewiduje:

„(1) Minister może rozpatrzyć zasadność wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w ramach procedury przyspieszonej w następujących przypadkach:

[...]

b) jest oczywiste, że wnioskodawca nie spełnia warunków koniecznych do ubiegania się o status przyznawany w ramach ochrony międzynarodowej;

[...]

d) wnioskodawca wprowadził władze w błąd, przedstawiając nieprawdziwe informacje lub dokumenty albo ukrywając informacje lub dokumenty dotyczące jego tożsamości lub narodowości, które mogłyby wpłynąć niekorzystnie na decyzję;

[...].

(2) Minister wydaje decyzję najpóźniej w terminie dwóch miesięcy od dnia stwierdzenia, iż w stosunku do wnioskodawcy zachodzi jedna z sytuacji przewidzianych w ust. 1 powyżej. Minister rozstrzyga w drodze pisemnej decyzji zawierającej uzasadnienie, którą doręcza się wnioskodawcy. W przypadku decyzji odmownej należy w treści decyzji zawrzeć wyraźne pouczenie o prawie do jej zaskarżenia. Wydana przez ministra decyzja odmowna stanowi nakaz opuszczenia terytorium zgodnie z postanowieniami znowelizowanej ustawy z dnia 28 marca 1972 r. [...].

(3) Odwołania nie przerywają biegu przewidzianych w niniejszym artykule terminów na wniesienie skarg.

(4) Na decyzje o oddaleniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej podjęte w ramach procedury przyspieszonej można wnieść do sądu administracyjnego skargę o zmianę decyzji. Na nakaz opuszczenia terytorium przysługuje skarga do sądu administracyjnego o stwierdzenie nieważności tego nakazu. Te dwie skargi należy połączyć w jednym piśmie wszczynającym postępowanie pod rygorem uznania odrębnej skargi za niedopuszczalną. Skargę należy wnieść w terminie 15 dni od doręczenia decyzji. Sąd administracyjny orzeka w terminie dwóch miesięcy od wniesienia skargi […]. Termin na wniesienie skargi i skarga wniesiona w terminie mają skutek zawieszający. Od orzeczeń sądu administracyjnego nie przysługuje odwołanie.

(5) Decyzja ministra o rozstrzygnięciu w sprawie zasadności wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w ramach procedury przyspieszonej jest niezaskarżalna”.

13 Ustawa z dnia 5 maja 2006 r. została zmieniona ustawą z dnia 19 maja 2011 r. (Mémorial A 2011, s. 1618). Artykuł 20 ust. 5 pierwszej z tych ustaw został uchylony, a art. 20 ust. 4 otrzymał następujące brzmienie:

„Na decyzję ministra o rozstrzygnięciu w sprawie zasadności wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w ramach procedury przyspieszonej przysługuje skarga do sądu administracyjnego o stwierdzenie nieważności tej decyzji. Na decyzje o oddaleniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej podjęte w ramach procedury przyspieszonej można wnieść do sądu administracyjnego skargę o zmianę decyzji. Na nakaz opuszczenia terytorium przysługuje skarga do sądu administracyjnego o stwierdzenie nieważności tego nakazu. Te trzy skargi należy połączyć w jednym piśmie wszczynającym postępowanie pod rygorem uznania odrębnej skargi za niedopuszczalną. Skargę należy wnieść w terminie 15 dni od doręczenia decyzji. Sąd administracyjny orzeka w terminie dwóch miesięcy od wniesienia skargi […]. Termin na wniesienie skargi i skarga wniesiona w terminie mają skutek zawieszający. Od orzeczeń sądu administracyjnego nie przysługuje odwołanie”.

Postępowanie przed sądem krajowym i pytania prejudycjalne

14 W dniu 19 sierpnia 2009 r. B. Samba Diouf, obywatel mauretański, złożył do właściwego wydziału luksemburskiego ministerstwa spraw zagranicznych i imigracji wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej. W dniu 22 września 2009 r. przedstawił wyjaśnienia dotyczące swej sytuacji i powodów złożenia wniosku.

15 B. Samba Diouf oświadczył, że opuścił Mauretanię jako zbiegły niewolnik i pragnie osiedlić się w Europie, aby żyć w lepszych warunkach i założyć rodzinę. Zainteresowany wyraził ponadto obawę, że jego poprzedni pracodawca, któremu ukradł 3000 EUR, aby dotrzeć do Europy, będzie go poszukiwał, żeby pozbawić go życia.

16 Złożony przez B. Sambę Dioufa wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej został rozpatrzony w ramach procedury przyspieszonej i oddalony jako bezzasadny decyzją luksemburskiego ministra ds. pracy, zatrudnienia i imigracji z dnia 18 listopada 2009 r., przesłanej zainteresowanemu listem poleconym w dniu 20 listopada 2009 r.

17 Decyzją tą w pierwszej kolejności B. Samba Diouf został powiadomiony o tym, że rozstrzygnięcie w sprawie zasadności wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej nastąpiło w ramach administracyjnej procedury przyspieszonej, gdyż w stosunku do niego zachodzą dwa przypadki przewidziane w art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 5 maja 2006 r. w tym znaczeniu, że jest oczywiste, iż nie są spełnione warunki konieczne do ubiegania się o status przyznawany w ramach ochrony międzynarodowej [art. 20 ust. 1 lit. b)], i że wnioskodawca usiłował wprowadzić władze w błąd, przedstawiając nieprawdziwe informacje lub dokumenty [art. 20 ust. 1 lit. d)].

18 W drugiej kolejności wspomnianą decyzją co do istoty sprawy minister ds. pracy, zatrudnienia i imigracji odmówił udzielania ochrony międzynarodowej, o którą zwracał się B. Samba Diouf. W trzeciej kolejności wspomniany minister nakazał zainteresowanemu opuszczenie terytorium Luksemburga.

19 Odmowa uwzględnienia wniosku złożonego przez B. Sambę Dioufa została uzasadniona tym, że po pierwsze przedstawił on sfałszowany paszport, wprowadzając w ten sposób władze w błąd, a po drugie przywołane przez niego powody miały charakter ekonomiczny i nie spełniały żadnych kryteriów materialnych, które uzasadniałyby udzielenie ochrony międzynarodowej.

20 W szczególności stwierdzono, że obawa odwetu ze strony byłego pracodawcy B. Samby Dioufa nie może zostać uznana za obawę przed prześladowaniami w znaczeniu konwencji genewskiej w braku jakiegokolwiek podłoża politycznego, etnicznego lub religijnego. Ponadto uznano, że ta obawa odwetu pozostaje hipotetyczna i nie została wykazana. Pozostałe względy, na które powołuje się B. Samba Diouf, czyli to, iż jego przybycie do Europy było również uzasadnione chęcią zawarcia związku małżeńskiego i założenia rodziny oraz okolicznością, że warunki pracy w Mauretanii są zbyt ciężkie, również zostały uznane za pozostające w sposób oczywisty poza zakresem zastosowania konwencji genewskiej. Poza tym wskazano również, że nowy rząd mauretański przyjął ustawę przeciwko niewolnictwu, która weszła w życie w lutym 2008 r. i na mocy której niewolnictwo podlega karze grzywny i karze pozbawienia wolności w wymiarze dziesięciu lat.

21 Wreszcie uznano również, że nie istnieją także poważne i potwierdzone przyczyny pozwalające sądzić, iż B. Samby Dioufa dotyczy faktyczne ryzyko poważnego uszczerbku, o którym mowa w art. 37 ustawy z dnia 5 maja 2006 r., uzasadniającego przyznanie ochrony posiłkowej.

22 Na decyzję ministra ds. pracy, zatrudnienia i imigracji z dnia 18 listopada 2009 r. B. Samba Diouf złożył do tribunal administratif skargę mającą na celu, w pierwszej kolejności, stwierdzenie nieważności tej decyzji w zakresie, w jakim tą decyzją wspomniany minister postanowił rozstrzygnąć o zasadności jego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w ramach procedury przyspieszonej, w drugiej kolejności – zmianę lub stwierdzenie nieważności wspomnianej decyzji w zakresie, w jakim w decyzji tej odmówiono mu udzielenia ochrony międzynarodowej, a w trzeciej kolejności – stwierdzenie nieważności tejże decyzji w zakresie, w jakim w decyzji tej nakazano mu opuszczenie terytorium Luksemburga.

23 W toku oceny dopuszczalności skargi mającej na celu stwierdzenie nieważności decyzji ministra ds. pracy, zatrudnienia i imigracji o rozstrzygnięciu w sprawie zasadności wniosku B. Samby Dioufa w ramach postępowania przyspieszonego tribunal administratif uznał, że w odniesieniu do stosowania art. 20 ust. 5 ustawy z dnia 5 maja 2006 r., który przewiduje, iż decyzja taka jest niezaskarżalna, pojawiają się kwestie dotyczące wykładni dyrektywy 2005/85 w związku ze stosowaniem ogólnej zasady prawa do skutecznego środka odwoławczego.

24 Tribunal administratif zauważa w tym względzie, że decyzja o rozstrzygnięciu w sprawie zasadności wniosku o udzielenie azylu w ramach procedury przyspieszonej wywiera dla wnioskodawcy określone skutki. Po pierwsze, zdaniem tego sądu wybór tej procedury przyspieszonej, który w przeciwieństwie do decyzji materialnoprawnych dotyczących odmowy udzielenia ochrony międzynarodowej i wydalenia z terytorium jest niezaskarżalny na mocy prawa luksemburskiego, skutkuje skróceniem terminu na złożenie skargi z miesiąca do 15 dni. Po drugie, tryb zaskarżenia na drodze sądowej, które obejmuje zazwyczaj dwie instancje sądowe, nie jest dostępny dla wnioskodawcy w ramach tej procedury, gdyż postępowanie sądowe zdaniem wspomnianego sądu jest ograniczone do jednej instancji sądowej.

25 Tribunal administratif ustosunkowuje się ponadto do argumentacji wysuniętej przed nim przez przedstawiciela rządu luksemburskiego, według którego zgodność z prawem decyzji o rozstrzygnięciu w sprawie zasadności wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w ramach procedury przyspieszonej jest kontrolowana przez sąd administracyjny – w pośrednim trybie zaskarżenia – w ramach badania skargi o zmianę ostatecznej decyzji oddalającej. Argument ten opiera się na wyroku Cour administrative (Luksemburg) z dnia 16 stycznia 2007 r. (nr 22095 C).

26 Tribunal administratif podkreśla, że nie może w tym względzie kierować się wyżej wymienionym wyrokiem Cour administrative, gdyż kontrola decyzji o rozstrzygnięciu w sprawie zasadności wniosku o udzielenie azylu w ramach procedury przyspieszonej „w postaci wszczęcia postępowania przeciwko decyzji ostatecznej” zaproponowana przez Cour administrative wydaje się mu sprzeczna z zamiarem wyłączenia przez ustawodawcę za pomocą art. 20 ust. 5 ustawy z dnia 5 maja 2006 r. wszelkiej kontroli zgodności z prawem tej decyzji.

27 W tych okolicznościach tribunal administratif postanowił zawiesić postępowanie i skierować do Trybunału następujące pytania prejudycjalne:

„1) Czy art. 39 dyrektywy 2005/85/WE należy interpretować w taki sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym, takim jak te, które w Wielkim Księstwie Luksemburga zostały wprowadzone przez art. 20 ust. 5 ustawy [z dnia 5 maja 2006 r.], zgodnie z którymi osobie ubiegającej się o azyl nie przysługuje środek odwoławczy do sądu od decyzji organu administracyjnego o rozpoznaniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w ramach procedury przyspieszonej?

2) W przypadku udzielenia [na pytanie pierwsze] odpowiedzi przeczącej, czy ogólną zasadę prawa wspólnotowego stwierdzającą istnienie prawa do skutecznego środka odwoławczego, wywodzoną z art. 6 i 13 [europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r.], należy interpretować w taki sposób, że stoi ona na przeszkodzie przepisom krajowym, takim jak te, które w Wielkim Księstwie Luksemburga zostały wprowadzone przez art. 20 ust. 5 ustawy [z dnia 5 maja 2006 r.], zgodnie z którą osobie ubiegającej się o azyl nie przysługuje środek odwoławczy do sądu od decyzji organu administracyjnego o rozpoznaniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w ramach procedury przyspieszonej?”.

W przedmiocie pytań prejudycjalnych

28 Poprzez te pytania, które należy rozważyć łącznie, sąd krajowy dąży w istocie do ustalenia, czy art. 39 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2005/85, zgodnie z którym wnioskodawcy powinni mieć prawo do skutecznego środka odwoławczego od decyzji „w sprawie ich wniosków o udzielenie azylu” i, ogólniej, ogólną zasadę prawa do skutecznego środka odwoławczego należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu przed sądem krajowym, na mocy którego nie przysługuje żaden samodzielny sądowy środek odwoławczy od decyzji właściwego organu krajowego o rozpatrzeniu wniosku o udzielenie azylu w ramach procedury przyspieszonej.

Uwagi wstępne

29 Aby rozstrzygnąć to pytanie, należy na wstępnie podkreślić, że procedury ustanowione dyrektywą 2005/85 stanowią normy minimalne i że państwa członkowskie rozporządzają pod kilkoma względami zakresem swobodnego uznania w odniesieniu do wdrażania tych przepisów przy uwzględnieniu szczególnych rozwiązań prawa krajowego.

30 I tak organizacja postępowania w sprawie wniosków o udzielenie azylu na mocy motywu 11 dyrektywy 2005/85 jest pozostawiona uznaniu państw członkowskich, które mogą zgodnie z potrzebami krajowymi traktować priorytetowo lub przyspieszać postępowanie w przypadku dowolnego wniosku, biorąc pod uwagę normy, które zawarte są we wspomnianej dyrektywie, bez uszczerbku dla właściwego i pełnego rozpatrzenia sprawy zgodnie z art. 23 ust. 2 tej dyrektywy. Podkreślone zostało w tymże motywie, że podejmowanie decyzji w sprawie wniosków o udzielenie azylu w możliwie jak najkrótszym terminie leży w interesie zarówno państw członkowskich, jak i wnioskodawców.

31 Artykuł 23 dyrektywy 2005/85 daje państwom członkowskim możliwość zastosowania procedury przyspieszonej w przypadkach przewidzianych w ust. 3 i 4 tego artykułu, mianowicie wtedy, gdy istnieje prawdopodobieństwo, że wniosek jest dobrze uzasadniony, lub gdy wnioskodawca jest osobą o szczególnych potrzebach, lub też gdy zachodzi jedna z 16 szczególnych przyczyn uzasadniających zastosowanie takiej procedury. Przyczyny te odnoszą się w szczególności do wniosków, w odniesieniu do których wszystko przemawia za tym, że są one bezzasadne, gdyż jasne i oczywiste okoliczności pozwalają władzom uznać, iż wnioskodawca nie będzie mógł skorzystać z ochrony międzynarodowej, a także wniosków mających na celu oszustwo lub stanowiących nadużycie.

32 W tym względzie art. 23 ust. 4 lit. b) i d) dyrektywy 2005/85 wymienia między innymi sytuacje, w których wnioskodawca w sposób oczywisty nie spełnia warunków statusu uchodźcy lub nie może uzyskać statusu uchodźcy w państwie członkowskim na mocy dyrektywy 2004/83 bądź wnioskodawca wprowadził organy w błąd, przedstawiając fałszywe informacje lub dokumenty lub zatajając odpowiednie informacje lub dokumenty dotyczące swojej tożsamości lub narodowości, które mogłyby mieć negatywny wpływ na decyzję.

33 Dyrektywa 2005/85 nie zawiera definicji pojęcia procedury przyspieszonej. Artykuł 23 ust. 4 tej dyrektywy uzależnia jednak przyspieszone rozpatrywanie określonych wniosków o udzielenie azylu od przestrzegania podstawowych zasad i gwarancji ujętych w rozdziale II. Rozdział ten obejmuje ogół przepisów mających na celu zapewnienie skutecznego dostępu do procedur azylowych, wymagając od państw członkowskich przyznania wnioskodawcom wystarczających gwarancji, tak aby wnioskodawcy ci mieli możność prowadzenia swojej sprawy na wszystkich etapach procedury.

34 Na mocy motywu 8 dyrektywy 2005/85 dyrektywa ta nie narusza praw podstawowych i przestrzega zasad uznanych w szczególności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej. W szczególności zgodnie z motywem 27 tej dyrektywy od decyzji podjętych w sprawie wniosku o udzielenie azylu oraz w sprawie cofnięcia statusu uchodźcy służą skuteczne środki odwoławcze przed sądem lub trybunałem w rozumieniu art. 267 TFUE.

35 Podstawowa zasada prawa do skutecznego środka odwoławczego jest wyrażona w art. 39 dyrektywy 2005/85. Artykuł ten wymaga od państw członkowskich zapewnienia ubiegającym się o azyl prawa do skutecznego środka odwoławczego przed sądem od aktów wymienionych w ust. 1 tego artykułu.

36 Według wspomnianego art. 39 ust. 1 lit. a) państwa członkowskie powinny zapewnić, aby osoby ubiegające się o azyl miały prawo do skutecznego środka odwoławczego od „decyzji podjętej w sprawie ich wniosków o udzielenie azylu”, w tym decyzji uznającej wniosek za niedopuszczalny, decyzji podjętej na granicy lub w strefie tranzytowej oraz decyzji o odmowie rozpatrzenia wniosku ze względu na to, iż właściwy organ ustalił, że wnioskodawca próbuje wjechać lub wjechał nielegalnie na terytorium danego państwa z bezpiecznego kraju trzeciego.

W przedmiocie decyzji dotyczącej wniosku o udzielenie azylu w rozumieniu art. 39 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2005/85

37 Sąd krajowy zastanawia się w pierwszej kolejności, czy art. 39 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2005/85 należy interpretować w ten sposób, że odnosi się on do decyzji właściwego organu administracyjnego o rozpatrzeniu wniosku o udzielenie ochrony w ramach procedury przyspieszonej.

38 Skarżący w postępowaniu przed sądem krajowym utrzymuje, że rozmyślnie nieprecyzyjne brzmienie art. 39 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2005/85 pozwala na stwierdzenie, iż przepis ten odnosi się do każdej decyzji w przedmiocie wniosku o udzielenie azylu, i że państwa członkowskie powinny przewidzieć prawo do środka odwoławczego od decyzji organu krajowego o rozpatrzeniu wniosku w ramach procedury przyspieszonej.

39 Rządy, które przedstawiły swoje uwagi, oraz Komisja podnoszą natomiast, że wspomniany przepis odnosi się tylko do decyzji ostatecznych odmawiających przyznania statusu uchodźcy lub go cofających. Przedmiotem skutecznego środka odwoławczego przewidzianego w art. 39 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2005/85 może ich zdaniem być jedynie ostateczna decyzja w przedmiocie wniosku o udzielenie ochrony, a nie decyzja, na mocy której organ krajowy postanawia o rozpatrzeniu tego wniosku w ramach postępowania przyspieszonego i która jest decyzją wstępną w stosunku do decyzji ostatecznej lub decyzją w sprawie organizacji postępowania.

40 W rezultacie należy sprawdzić, czy decyzja o rozpatrzeniu wniosku o udzielenie azylu w ramach procedury przyspieszonej stanowi decyzję „podjętą w sprawie wniosku o udzielenie azylu”, od której wnioskodawcy przysługuje prawo do skutecznego środka odwoławczego przed sądem na podstawie art. 39 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2005/85.

41 W tym względzie należy zauważyć, że z brzmienia art. 39 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2005/85, a w szczególności z aktów, które są tam wymienione w sposób niewyczerpujący, wynika, iż pojęcie decyzji podjętej w sprawie wniosku o udzielenie azylu odnosi się do szeregu decyzji, które ponieważ skutkują odrzuceniem wniosku o udzielenie azylu lub wydane są na granicy, są równoznaczne z ostateczną odmowną decyzją merytoryczną. To samo dotyczy pozostałych decyzji, które art. 39 ust. 1 lit. b)–e) dyrektywy 2005/85 czyni wyraźnie przedmiotem prawa do skutecznego sądowego środka odwoławczego.

42 Z tego względu decyzje, od których ubiegającemu się o azyl powinien przysługiwać środek odwoławczy na mocy art. 39 ust. 1 dyrektywy 2005/85, to te, które stanowią o nieuwzględnieniu wniosku o udzielenie azylu z powodów merytorycznych lub w danym przypadku z powodów formalnych lub proceduralnych, które uniemożliwiają wydanie decyzji co do meritum sprawy.

43 Wynika z tego, że przepis ten nie odnosi się ani do decyzji wstępnych w stosunku do decyzji co do meritum sprawy, ani do decyzji w przedmiocie organizacji postępowania.

44 Ponadto, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 53 i 54 swojej opinii, wykładnia brzmienia art. 39 dyrektywy 2005/85 w ten sposób, że „decyzja podjęta w sprawie wniosku” oznacza każdą decyzję związaną z wnioskiem o udzielenie azylu i dotyczy to także decyzji wstępnych w stosunku do decyzji ostatecznej w przedmiocie wniosku o udzielenie azylu lub decyzji w przedmiocie organizacji postępowania, nie jest zgodna z interesem przyspieszenia postępowań w przedmiocie wniosków o udzielenie azylu. Interes taki, polegający na tym, by postępowanie w tej sprawie zostało zgodnie z art. 23 ust. 2 dyrektywy 2005/85 zakończone w najkrótszym możliwym terminie bez uszczerbku dla właściwego i pełnego rozpatrzenia spraw, jest – jak wynika z motywu 11 tej dyrektywy – wspólny zarówno dla państw członkowskich, jaki i wnioskodawców.

45 W rezultacie art. 39 ust. 1 dyrektywy 2005/85 należy interpretować w ten sposób, że nie wymaga on, by prawo krajowe przewidywało szczególny lub samodzielny środek odwoławczy od decyzji o rozpatrzeniu wniosku o udzielenie azylu w ramach procedury przyspieszonej. Przepis ten nie stoi zatem w zasadzie na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu takiemu jak art. 20 ust. 5 ustawy z dnia 5 maja 2006 r.

W przedmiocie zgodności uregulowania takiego jak rozpatrywane w postępowaniu przed sądem krajowym z prawem do skutecznego sądowego środka odwoławczego

46 Artykuł 39 ust. 2 dyrektywy 2005/85 pozostawia państwom członkowskim decyzję co do terminów i innych zasad koniecznych do wdrożenia prawa do skutecznego środka odwoławczego, przewidzianego we wspomnianym art. 39 ust. 1. Jak przypomina o tym motyw 27 tej dyrektywy, skuteczność środków odwoławczych, również w odniesieniu do badania odpowiednich faktów, uzależniona jest od systemu administracyjnego i sądowego każdego państwa członkowskiego postrzeganego jako całość.

47 Jako że w sprawie przed sądem krajowym powody podane przez organ właściwy do zastosowania procedury przyspieszonej zbiegają się lub pokrywają w znacznej mierze z powodami, które doprowadziły do wydania decyzji odmawiającej co do istoty przyznania statusu uchodźcy, sąd krajowy zastanawia się, w drugiej kolejności, czy okoliczność, że ubiegający się o azyl nie może skorzystać z prawa do środka odwoławczego od decyzji właściwego organu administracyjnego o rozpatrzeniu wniosku w ramach procedury przyspieszonej, narusza prawo do skutecznego środka odwoławczego w tym znaczeniu, że ubiegający się o azyl nie byłby w stanie podważyć co do istoty decyzji odmawiającej mu przyznania statusu uchodźcy.

48 Postawione pytanie dotyczy zatem prawa ubiegającego się o azyl do skutecznego środka odwoławczego przed sądem zgodnie z art. 39 dyrektywy 2005/85 i, w kontekście prawa Unii, z zasadą skutecznej ochrony sądowej.

49 Zasada ta stanowi ogólną zasadę prawa Unii, która obecnie jest wyrażona w art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zob. wyrok z dnia 22 grudnia 2010 r. w sprawie C‑279/09 DEB, Zb.Orz. s. I‑13849, pkt 30, 31; a także postanowienie z dnia 1 marca 2011 r. w sprawie C‑457/09 Chartry, dotychczas nieopublikowane w Zbiorze, pkt 25).

50 W rezultacie należy sprawdzić, czy system ustanowiony przez uregulowanie krajowe rozpatrywane w postępowaniu przed sądem krajowym przestrzega zasady skutecznej ochrony sądowej, a w szczególności czy brak środka odwoławczego od decyzji o rozpatrzeniu wniosku o udzielenie azylu w ramach procedury przyspieszonej pozbawia ubiegającego się o azyl prawa do skutecznego środka odwoławczego.

51 Artykuł 20 ust. 4 ustawy z dnia 5 maja 2006 r. przewiduje prawo wniesienia do sądu administracyjnego skargi o zmianę decyzji wydanej przez ministra ds. pracy, zatrudnienia i imigracji w ramach procedury przyspieszonej i oddalającej wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz skargi o stwierdzenie nieważności nakazu opuszczenia terytorium.

52 Według skarżącego w postępowaniu przed sądem krajowym art. 20 ust. 5 ustawy z dnia 5 maja 2006 r., który przewiduje, że decyzja ministra o rozstrzygnięciu w sprawie zasadności wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w ramach procedury przyspieszonej jest niezaskarżalna, stoi na przeszkodzie przeprowadzeniu jakiejkolwiek kontroli sądowej wspomnianej decyzji zarówno za pomocą samodzielnego środka odwoławczego, jak i w ramach skargi co do istoty na ostateczną decyzję dotyczącą udzielenia ochrony międzynarodowej. Taka niemożność skorzystania ze środka odwoławczego uniemożliwia wnioskodawcy dostęp do skutecznego środka odwoławczego od ostatecznej decyzji rozstrzygającej co do istoty w przedmiocie wniosku o udzielenie azylu, gdyż jego środek odwoławczy co do istoty nie miałby żadnych szans powodzenia w tych okolicznościach.

53 Rządy, które przedstawiły swoje uwagi, oraz Komisja uważają, że prawo do skutecznego sądowego środka odwoławczego nie stoi na przeszkodzie uregulowaniu takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu przed sądem krajowym, podkreślając, że podstawa prawna każdej decyzji wstępnej powinna móc podlegać kontroli sądowej podczas badania ostatecznej decyzji. Rząd luksemburski podnosi w tym względzie, że skuteczny tryb zaskarżania istnieje w postaci wszczęcia postępowania przeciwko decyzji ostatecznej, jak to uznał Cour administrative w swoim wyroku z dnia 16 stycznia 2007 r. (nr 22095C) i świadczy o tym dotychczasowe, utrwalone orzecznictwo tribunal administratif.

54 Należy w tym względzie przypomnieć, że w wyroku z dnia 11 września 2003 r. w sprawie C‑13/01 Safalero, Rec. s. I‑8679, pkt 54–56, Trybunał orzekł, że zasadę skutecznej ochrony sądowej uprawnień przyznanych jednostkom przez system prawa Unii należy interpretować w ten sposób, że nie stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, na mocy którego jednostka nie ma możliwości zaskarżenia przed sądem decyzji organu administracji publicznej, gdy dysponuje ona środkiem prawnym mogącym zapewnić poszanowanie jej uprawnień w kształcie przyznanym przez prawo Unii, który pozwala jej na uzyskanie orzeczenia sądowego stwierdzającego niezgodność wspomnianego przepisu z prawem Unii.

55 Decyzja w przedmiocie procedury, która ma być zastosowana do rozpatrzenia wniosku o udzielenie azylu, rozpatrywana w sposób autonomiczny i niezależny od decyzji ostatecznej, która uwzględnia ten wniosek albo go oddala, stanowi akt przygotowawczy do decyzji ostatecznej rozstrzygającej w przedmiocie wniosku.

56 W tych okolicznościach brak środka odwoławczego na tym etapie postępowania nie stanowi naruszenia prawa do skutecznego środka odwoławczego pod warunkiem jednak, że zgodność z prawem decyzji ostatecznej wydanej w ramach procedury przyspieszonej, a w szczególności powody, które skłoniły właściwy organ do oddalenia wniosku o udzielenie azylu jako bezzasadnego, mogą być w sposób dogłębny zbadane przez sąd krajowy w ramach środka odwoławczego od decyzji o oddaleniu wspomnianego wniosku.

57 Co się tyczy skutecznej kontroli sądowej przeprowadzanej w ramach skargi co do istoty na decyzję o oddaleniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, należy zauważyć, że skuteczność środka odwoławczego nie byłaby zapewniona, gdyby ze względu na niemożność skorzystania ze środka odwoławczego określonego w art. 20 ust. 5 ustawy z dnia 5 maja 2006 r. przedmiotem takiej kontroli nie mogły być powody, które skłoniły ministra ds. pracy, zatrudnienia i imigracji do rozpatrzenia zasadności wniosku w ramach procedury przyspieszonej. W sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu przed sądem krajowym powody, na które powołuje się wspomniany minister w celu zastosowania procedury przyspieszonej, są bowiem takie same jak te, które skłoniły go do oddalenia wniosku. Sytuacja taka uniemożliwiałaby kontrolę zgodności z prawem decyzji co do okoliczności faktycznych i prawnych (zob. analogicznie wyrok z dnia 19 września 2006 r. w sprawie C‑506/04 Wilson, Zb.Orz. s. I‑8613, pkt 60–62).

58 Istotne jest w rezultacie, by powody uzasadniające zastosowanie procedury przyspieszonej mogły być w sposób skuteczny zakwestionowane później przed sądem krajowym i zbadane przez ten sąd w ramach środka odwoławczego, którego przedmiotem może być decyzja ostateczna zamykająca postępowanie dotyczące wniosku o udzielenie azylu. Nie byłoby bowiem zgodne z prawem Unii, gdyby uregulowanie krajowe takie jak wynikające z art. 20 ust. 5 ustawy z dnia 5 maja 2006 r. mogło być interpretowane w ten sposób, że powody, które skłoniły właściwy organ administracyjny do rozpatrzenia wniosku o udzielenie azylu w ramach procedury przyspieszonej, nie mogą być przedmiotem żadnej kontroli sądowej.

59 W tym względzie należy przypomnieć, że w kompetencji Trybunału nie leży wypowiadanie się w ramach procedury odesłania prejudycjalnego o wykładni przepisów krajowych ani orzekanie o poprawności wykładni zastosowanej przez sąd krajowy. Jedynie bowiem sądy krajowe są właściwe do orzekania w przedmiocie wykładni prawa wewnętrznego (zob. podobnie wyrok z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawach połączonych od C‑378/07 do C‑380/07 Angelidaki i in., Zb.Orz, s. I‑3071, pkt 48).

60 Jednakże w tym kontekście należy przypomnieć o wymogu wykładni zgodnej prawa krajowego, który umożliwia sądom krajowym zapewnienie w ramach ich właściwości pełnej skuteczności prawa Unii przy rozstrzyganiu wniesionych przed nie sporów (zob. w szczególności wyrok z dnia 15 kwietnia 2008 r. w sprawie C‑268/06 Impact, Zb.Orz. s. I‑2483, pkt 99). Zasada wykładni zgodnej wymaga, by sądy krajowe czyniły wszystko, co leży w zakresie ich kompetencji, uwzględniając wszystkie przepisy prawa krajowego i stosując uznane w porządku krajowym metody wykładni, by zapewnić pełną skuteczność rozpatrywanej dyrektywy i dokonać rozstrzygnięcia zgodnego z realizowanymi przez nią celami (zob. ww. wyrok w sprawie Impact, pkt 101 i przytoczone tam orzecznictwo).

61 Cel dyrektywy 2005/85 polega na ustanowieniu wspólnych ram dla gwarancji umożliwiających zapewnienie pełnego poszanowania konwencji genewskiej i praw podstawowych. Prawo do skutecznego środka odwoławczego stanowi podstawową zasadę prawa Unii. Skuteczne skorzystanie z tego prawa wymaga, by sąd krajowy mógł sprawdzić zasadność powodów, które skłoniły właściwy organ administracyjny do uznania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej za bezzasadny lub stanowiący nadużycie, przy czym nie mogą one być objęte niewzruszalnym domniemaniem zgodności z prawem. Także w ramach tego środka odwoławczego sąd krajowy rozpatrujący sprawę powinien sprawdzić, czy decyzja o rozpatrzeniu wniosku o udzielenie azylu w ramach procedury przyspieszonej została wydana z poszanowaniem procedur i gwarancji podstawowych przewidzianych w rozdziale II dyrektywy 2005/85, jak to stanowi art. 23 ust. 4 tej dyrektywy.

62 Co się tyczy terminów na wniesienie środka odwoławczego i możliwości dwuinstancyjnego postępowania sądowego, sąd krajowy zauważa odmienności istniejące między procedurą przyspieszoną a zwykłą procedurą rozpatrywania wniosku o udzielenie azylu. Podkreśla w szczególności, że skargę na decyzję ostateczną należy wnieść w terminie 15 dni od doręczenia decyzji, a nie miesiąca, jak w ramach zwykłej procedury, i że od orzeczeń sądu administracyjnego wydanych w ramach procedury przyspieszonej nie przysługuje odwołanie.

63 Rządy, które przedstawiły uwagi, oraz Komisja utrzymują, iż minimum wymagane przez zasadę gwarantowania skutecznej ochrony sądowej zostaje spełnione przez istnienie jednego środka odwoławczego, przy czym termin 15 dni w niniejszym przypadku nie stanowi naruszenia tej zasady ani w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, ani też orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości.

64 Należy sprawdzić, czy prawo Unii stoi na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu przed sądem krajowym w zakresie, w jakim wybór procedury przyspieszonej zamiast zwykłej procedury skutkuje odmiennościami, które przejawiają się co do istoty tym, że dla osoby ubiegającej się o azyl przewidziane jest mniej korzystne traktowanie z punktu widzenia prawa do skutecznego środka odwoławczego, jako że wspomniany wnioskodawca może skorzystać ze środka odwoławczego tylko w terminie 15 dni i nie może skorzystać dwuinstancyjności postępowania sądowego.

65 W tym względzie przede wszystkim należy zauważyć, że odmienności istniejące w uregulowaniu krajowym między procedurą przyspieszoną a zwykłą procedurą, które przejawiają się skróceniem terminu na wniesienie środka odwoławczego i brakiem dwuinstancyjności postępowania sądowego, związane są z charakterem ustanowionej procedury. Przepisy rozpatrywane w postępowaniu przed sądem krajowym mają na celu zapewnienie szybszego rozpatrywania bezzasadnych lub niedopuszczalnych wniosków o udzielenie azylu, tak aby umożliwić skuteczniejsze rozpatrywanie wniosków złożonych przez osoby, w odniesieniu do których istnieją silne podstawy do tego, by skorzystały one ze statusu uchodźcy.

66 Jeżeli chodzi o okoliczność, że termin na wniesienie środka odwoławczego wynosi 15 dni w przypadku procedury przyspieszonej, a jeden miesiąc w przypadku decyzji wydanej w ramach zwykłej procedury, ważne jest, jak to zauważył rzecznik generalny w pkt 63 swojej opinii, by wyznaczony termin był rzeczywiście wystarczający na przygotowanie i wniesienie skutecznego środka odwoławczego.

67 Co się tyczy postępowań uproszczonych, nie wydaje się, by piętnastodniowy termin na wniesienie środka odwoławczego był rzeczywiście niewystarczający na przygotowanie i wniesienie skutecznego środka odwoławczego, natomiast termin ten jawi się jako rozsądny i proporcjonalny w stosunku do występujących praw i interesów.

68 Jednakże na sądzie krajowym spoczywa obowiązek ustalenia, w przypadku gdyby w konkretnej sytuacji termin ten miał okazać się z uwagi na okoliczności danej sprawy niewystarczający, czy sama ta okoliczność mogłaby uzasadnić uwzględnienie środka odwoławczego wniesionego pośrednio od decyzji o rozpatrzeniu wniosku o udzielenie azylu w ramach procedury przyspieszonej, tak by uwzględniając ten środek odwoławczy, wspomniany sąd nakazał rozpatrzenie wniosku w ramach zwykłej procedury.

69 Co się tyczy okoliczności, zgodnie z którą ubiegającemu się o azyl jedynie w przypadku decyzji wydanej w ramach zwykłej procedury przysługuje możliwość skorzystania z dwóch instancji sądowych, należy zauważyć, że dyrektywa 2005/85 nie wymaga wprowadzenia dwuinstancyjnego postępowania sądowego. Istotne jest tylko istnienie środka odwoławczego przed jedną instancją sądową, zagwarantowane w art. 39 dyrektywy 2005/85. Zasada skutecznej ochrony sądowej przyznaje jednostce prawo dostępu do sądu, a nie do kilku instancji sądowych.

70 W rezultacie na postawione pytania należy odpowiedzieć, że art. 39 dyrektywy 2005/85 i zasadę skutecznej ochrony sądowej należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu przed sądem krajowym, na mocy którego nie może zostać wniesiony żaden samodzielny środek odwoławczy od decyzji właściwego organu krajowego o rozpatrzeniu wniosku o udzielenie azylu w ramach procedury przyspieszonej, o ile powody, które skłoniły organ ten do rozpatrzenia zasadności wspomnianego wniosku w ramach takiej procedury, mogą być skutecznie poddane kontroli sądowej w ramach skargi, której przedmiotem może być ostateczna decyzja oddalająca, czego ocena należy do sądu krajowego.

W przedmiocie kosztów

71 Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem; do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 39 dyrektywy Rady 2005/85/WE z dnia 1 grudnia 2005 r. w sprawie ustanowienia minimalnych norm dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich i zasadę skutecznej ochrony sądowej należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu przed sądem krajowym, na mocy którego nie może zostać wniesiony żaden samodzielny środek odwoławczy od decyzji właściwego organu krajowego o rozpatrzeniu wniosku o udzielenie azylu w ramach procedury przyspieszonej, o ile powody, które skłoniły organ ten do rozpatrzenia zasadności wspomnianego wniosku w ramach takiej procedury, mogą być skutecznie poddane kontroli sądowej w ramach skargi, której przedmiotem może być ostateczna decyzja oddalająca, czego ocena należy do sądu krajowego.

Podpisy

*Język postępowania: francuski.