—

w imieniu rządu niemieckiego przez M. Lummę oraz C. Schulze-Bahr, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu włoskiego przez I.M. Braguglię, działającego w charakterze pełnomocnika, wspieranego przez M.W. Ferrantego, avvocato dello Stato,

—

w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa przez S. Nwaokolo, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez T. Warda, barrister,

—

w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich przez G. Rozeta oraz I. Kaufmann-Bühler, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 59 protokołu dodatkowego, podpisanego w dniu 23 listopada 1970 r. w Brukseli oraz zawartego, zatwierdzonego i ratyfikowanego w imieniu Wspólnoty rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2760/72 z dnia 19 grudnia 1972 r. (Dz.U. L 293, str. 1, zwanego dalej „protokołem dodatkowym”), oraz art. 6, 7 i 14 decyzji nr 1/80 Rady Stowarzyszenia z dnia 19 września 1980 r. w sprawie rozwoju stowarzyszenia (zwanej dalej „decyzją nr 1/80”). Rada Stowarzyszenia została utworzona na mocy Układu ustanawiającego stowarzyszenie między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Turcją, podpisanego w dniu 12 września 1963 r. w Ankarze przez Republikę Turcji, z jednej strony, i przez państwa członkowskie EWG oraz Wspólnotę z drugiej, który został zawarty, zatwierdzony i ratyfikowany w imieniu tej ostatniej decyzją Rady 64/732/EWG z dnia 23 grudnia 1963 r. (Dz.U. 1964, 217, str. 3685, zwanego dalej „układem stowarzyszeniowym”).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy I. Derinem, obywatelem tureckim, a Landkreis Darmstadt-Dieburg, dotyczącego postępowania w sprawie wydalenia z terytorium Niemiec.

3

Zgodnie z art. 2 ust. 1 celem układu stowarzyszeniowego jest promowanie stałego i zrównoważonego wzmacniania więzi handlowych i gospodarczych pomiędzy stronami, w tym także w zakresie stosunków pracy, poprzez stopniowe osiąganie swobody przepływu pracowników (art. 12 tego układu) […], celem polepszenia poziomu życia narodu tureckiego i ułatwienia przystąpienia w późniejszym czasie Republiki Turcji do Wspólnoty (motyw czwarty preambuły i art. 28 tego układu).

4

W tym celu układ stowarzyszeniowy obejmuje etap przygotowawczy, pozwalający Republice Turcji na wzmocnienie, z pomocą Wspólnoty, jej gospodarki (art. 3 tego układu), etap przejściowy, podczas którego zostanie zapewnione stopniowe ustanowienie unii celnej między Turcją a Wspólnotą oraz zbliżenie polityk gospodarczych (art. 4 tego układu), oraz etap ostateczny, opierający się na unii celnej i skutkujący wzmocnieniem koordynacji polityk gospodarczych umawiających się stron (art. 5 tego układu).

5

Artykuł 6 układu stowarzyszeniowego ma następujące brzmienie:

„Aby zapewnić zastosowanie i stopniowy rozwój Stowarzyszenia, Umawiające się Strony zbierają się w Radzie Stowarzyszenia, która działa w granicach uprawnień przyznanych jej przez Układ” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak pozostałe fragmentu układu].

6

Zgodnie z art. 12 układu stowarzyszeniowego, zawartym w jego rozdziale 3, zatytułowanym „Inne przepisy dotyczące polityki gospodarczej”, należącym do tytułu II poświęconego „Wprowadzeniu w życie etapu przejściowego”:

„Umawiające się Strony uzgadniają, że uwzględnią art. [39 WE], [40 WE] i [41 WE], aby osiągnąć stopniowo swobodny przepływ pracowników”.

7

Zgodnie z art. 22 ust. 1 układu stowarzyszeniowego:

„W celu realizacji celów ustalonych Układem i w przewidzianych przez Układ przypadkach Radzie Stowarzyszenia przysługują uprawnienia decyzyjne. Każda z dwóch stron jest zobowiązana do podejmowania działań, jakich wymaga wykonanie przyjętych decyzji […]”.

8

Protokół dodatkowy, który zgodnie z jego art. 62 stanowi integralną część układu stowarzyszeniowego, określa, zgodnie z jego art. 1, warunki, środki i etapy realizacji okresu przejściowego, określonego w art. 4 tego układu.

9

Protokół dodatkowy zawiera tytuł II „Przepływ osób i usług”, którego rozdział I jest poświęcony „pracownikom”.

10

Artykuł 36 protokołu dodatkowego, należący do wyżej wspomnianego rozdziału I, przewiduje, że swobodny przepływ pracowników pomiędzy państwami członkowskimi Wspólnoty i Turcją będzie osiągany stopniowo, zgodnie z zasadami wyrażonymi w art. 12 układu stowarzyszeniowego, pomiędzy końcem dwunastego i dwudziestego drugiego roku po wejściu w życie tego układu i że Rada Stowarzyszenia zadecyduje o środkach potrzebnych do osiągnięcia tego celu.

11

Artykuł 59 protokołu dodatkowego, należący do rozdziału IV tego protokołu, zatytułowanego „Postanowienia ogólne i końcowe”, ma następujące brzmienie:

„W dziedzinach objętych niniejszym Protokołem Turcja nie może korzystać z traktowania bardziej korzystnego niż państwa członkowskie udzielają sobie nawzajem na mocy Traktatu ustanawiającego Wspólnotę”.

12

Zgodnie z brzmieniem trzeciego motywu jej preambuły decyzja nr 1/80 zmierza do ulepszenia w wymiarze socjalnym systemu, z którego korzystają pracownicy i członkowie ich rodzin, w porównaniu z systemem ustanowionym przez decyzję Rady Stowarzyszenia nr 2/76 wydaną w dniu 20 grudnia 1976 r.

13

Artykuły: 6, 7 i 14 decyzji nr 1/80 są zawarte w sekcji pierwszej, zatytułowanej „Kwestie dotyczące zatrudnienia i swobodnego przepływu pracowników”, rozdziału II, zatytułowanego „Przepisy o charakterze socjalnym”.

14

Zgodnie z art. 6 ust. 1 decyzji nr 1/80:

„1. Pracownik turecki legalnie zatrudniony na rynku pracy państwa członkowskiego ma w tym państwie, z zastrzeżeniem postanowień art. 7 dotyczącego dostępu członków jego rodziny do zatrudnienia, prawo:

15

Artykuł 7 decyzji nr 1/80 przewiduje:

„Członkowie rodziny pracownika tureckiego, legalnie zatrudnionego na rynku pracy państwa członkowskiego, którzy uzyskali zgodę na dołączenie do niego:

Dzieci pracowników tureckich, które ukończyły kształcenie zawodowe w państwie przyjmującym, niezależnie od okresu zamieszkiwania w tym państwie członkowskim, jednakże pod warunkiem legalnego zatrudnienia jednego z rodziców w tym państwie przez okres co najmniej trzech lat, mają prawo przyjąć w tym państwie członkowskim dowolną ofertę pracy”.

16

Artykuł 14 ust. 1 decyzji nr 1/80 stanowi:

„Postanowienia niniejszego rozdziału stosuje się z zastrzeżeniem ograniczeń uzasadnionych względami porządku, bezpieczeństwa i zdrowia publicznego”.

17

Artykuł 10 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1612/68 z dnia 15 października 1968 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Wspólnoty (Dz.U. L 257, str. 2), zmienionego rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2434/92 z dnia 27 lipca 1992 r. (Dz.U. L 245, str. 1, zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1612/68”), stanowi:

„1.   Prawo osiedlenia się w innym państwie członkowskim wraz z pracownikiem, który jest obywatelem państwa członkowskiego i jest zatrudniony na terytorium innego państwa członkowskiego, mają następujące osoby, bez względu na przynależność państwową:

2.   Państwa członkowskie ułatwiają przyjęcie członka rodziny, którego nie dotyczy przepis ust. 1, jeżeli pozostaje on na utrzymaniu pracownika lub w kraju pochodzenia i zamieszkuje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym”.

18

Zgodnie z art. 11 rozporządzenia nr 1612/68:

„Jeżeli obywatel państwa członkowskiego prowadzi działalność jako pracownik lub osoba pracująca na własny rachunek na terytorium innego państwa członkowskiego, jego małżonek i dzieci w wieku poniżej 21 lat lub pozostające na jego utrzymaniu mają prawo do podejmowania zatrudnienia na całym terytorium tego samego państwa, nawet jeżeli nie są obywatelami któregokolwiek państwa członkowskiego”.

19

Z postanowienia odsyłającego wynika, że I. Derin, urodzony w dniu 30 września 1973 r., w dniu 1 lipca 1982 r. uzyskał zgodę na dołączenie do rodziców na terytorium Republiki Federalnej Niemiec w ramach łączenia rodzin.

20

Ojciec i matka I. Derina byli w tym państwie członkowskim legalnie zatrudnieni w charakterze pracowników najemnych; odpowiednio przez okres 6 i 24 lat.

21

Po przyjeździe do Niemiec I. Derin uczęszczał, w okresie od sierpnia 1982 r. do lipca 1988 r., do szkoły podstawowej, i w okresie od sierpnia 1988 r. do lipca 1990 r., do szkoły zawodowej. I. Derin zakończył naukę w roku 1991, uzyskując dyplom ukończenia szkoły średniej niższego stopnia („mittlere Reife”).

22

Po zakończeniu nauki zainteresowany był legalnie zatrudniany kolejno przez kilku pracodawców, przy czym okres zatrudnienia u tego samego pracodawcy nigdy nie przekraczał 1 roku.

23

W latach 1992–1996 I. Derin wykonywał legalnie pracę na własny rachunek.

24

W dniu 3 września 2001 r. I. Derin rozpoczął szkolenie w celu przekwalifikowania się na kierowcę zawodowego, lecz był zmuszony je przerwać za względu na osadzenie w więzieniu. Niemniej jednak I. Derin podjął ponownie pracę, począwszy od dnia 17 stycznia 2005 r.

25

W dniu 10 grudnia 1990 r. I. Derin uzyskał w Niemczech zezwolenie na pobyt na czas nieokreślony.

26

Jesienią 1994 r. I. Derin wyprowadził się od rodziców i zamieszkał samodzielnie. Jego żona, będąca obywatelką turecką, uzyskała zgodę na dołączenie do niego w Niemczech w dniu 24 lutego 2002 r.

27

Począwszy od sierpnia 1994 r. wobec I. Derina wielokrotnie orzekano karę grzywny w związku z popełnieniem rozmaitych przestępstw, a wyrokiem z dnia 13 grudnia 2002 r. został on skazany na karę ponad dwa i pół roku pozbawienia wolności za przemyt cudzoziemców na terytorium Niemiec.

28

W dniu 24 listopada 2003 r. wydana została decyzja o wydaleniu go z terytorium Niemiec na czas nieokreślony. I. Derin miał zostać odprowadzony do granicy po zakończeniu wykonania kary pozbawienia wolności.

29

Właściwy krajowy organ administracyjny jest zdania, że I. Derin spełnia przesłanki obligatoryjnego wydalenia na podstawie par. 47 ust. 2 pkt 1 ustawy o cudzoziemcach (Ausländergesetz, zwanej dalej „AuslG”), zgodnie z którą cudzoziemiec jest, co do zasady, wydalany, jeżeli został przeciwko niemu wydany prawomocny wyrok skazujący, orzekający karę pozbawienia wolności bez zawieszenia jej wykonania za popełnienie jednego lub więcej przestępstw umyślnych. Jednakże, jako że skarżący w postępowaniu przed sądem krajowym uzyskał pozwolenie na pobyt w Niemczech na czas nieokreślony oraz osiedlił się w tym państwie, będąc małoletnim, korzysta on ze szczególnej ochrony przed wydaleniem na podstawie par. 48 ust. 1 pkt 2 AuslG i wobec niego środek w postaci wydalenia może zostać zastosowany jedynie ze względu na poważne zagrożenie bezpieczeństwa i porządku publicznego. Właściwy organ administracyjny zdecydował się jednak na wydanie w niniejszej sprawie decyzji o wydaleniu skarżącego w ramach przysługującej mu swobody uznania na podstawie par. 47 ust. 3 zdanie drugie AuslG.

30

W tym kontekście właściwy krajowy organ administracyjny znał, że mimo iż I. Derin przebywał na terytorium niemieckim od czasów swojego dzieciństwa, to jednak nie zdołał zintegrować się ze społeczeństwem niemieckim. I. Derin został skazany po raz pierwszy w 1994 r., a następnie stale popełniał kolejne przestępstwa. I. Derin nie wykazał żadnego żalu z powodu popełnienia przestępstw, ponieważ kary, które zostały orzeczone w stosunku do niego, nie doprowadziły do zmiany jego zachowania. Zatem należy uznać, że również pierwsze skazanie go na karę pozbawienia wolności nie doprowadzi do poprawy jego zachowania. Ponadto organ krajowy uważał, że wydalenie I. Derina może mieć również skutek odstraszający względem innych cudzoziemców, którzy mogą zdać sobie sprawę z poważnych konsekwencji, jakie pociąga za sobą przemyt cudzoziemców na terytorium państwa członkowskiego. Organ krajowy stwierdził, że istotnie należy podjąć surowe środki względem pośredników w nielegalnym przekraczaniu granicy w związku z problemem, który stanowi obecność na terytorium Niemiec znacznej ilości cudzoziemców nieposiadających zezwolenia na pobyt. Ponadto organ ten uznał, że skarżącemu w postępowaniu przed sądem krajowym nie przysługuje żadne prawo na podstawie art. 6 ust. 1 decyzji nr 1/80 ani art. 7 tej decyzji, ponieważ, po pierwsze, nigdy nie był on zatrudniony przez nieprzerwany okres ponad roku u tego samego pracodawcy i po drugie, nie zamieszkuje już we wspólnym gospodarstwie domowym ze swoimi rodzicami ani nie pozostaje na ich utrzymaniu.

31

Odwołanie I. Derina od tej decyzji w sprawie wydalenia zostało oddalone w dniu 15 września 2004 r. W dniu 5 października 2004 r. I. Derin wniósł skargę do Verwaltungsgericht Darmstadt, podnosząc, że należy do kręgu osób objętych ochroną na podstawie art. 7 decyzji nr 1/80. Wnoszący odwołanie powołał się ponadto na zakres zastosowania art. 14 tej decyzji, który to przepis uzależnia wydalenie od istnienia realnego zagrożenia wywołania nowych poważnych zakłóceń porządku publicznego, przy czym wnoszący odwołanie zaznaczył, że w przedmiotowej sprawie przesłanka ta nie została spełniona.

32

Natomiast, zdaniem pozwanego, w postępowaniu przed sądem krajowym art. 7 decyzji nr 1/80 chroni jedynie dzieci pracownika tureckiego, które nie ukończyły jeszcze 21 roku życia i które pozostają na utrzymaniu rodziców.

33

Sąd odsyłający uważa, że I. Derin rzeczywiście spełnił przesłanki nabycia praw przewidzianych w art. 7 akapit pierwszy tiret drugie decyzji nr 1/80, jako że podczas ponad pięciu lat zamieszkiwał legalnie we wspólnym gospodarstwie domowym ze swoimi rodzicami, będącymi pracownikami tureckimi, zamieszkującymi w przyjmującym państwie członkowskim.

34

Sąd odsyłający pragnie jednak dowiedzieć się, w jakich warunkach obywatel turecki, znajdujący się w sytuacji takiej jak sytuacja I. Derina, może utracić prawa, które nabył na podstawie tego art. 7 akapit pierwszy tiret drugie.

35

Po pierwsze, sąd odsyłający przywołuje wyrok z dnia 7 lipca 2005 r. w sprawie C-373/03 Aydinli (Zb.Orz. str. I-6181), stwierdzając, że Trybunał orzekł, iż przyczyny utraty praw przyznawanych przez ten przepis sprowadzają się do dwóch, mianowicie do okoliczności, iż obecność imigranta tureckiego na terytorium państwa członkowskiego, z uwagi na jego osobiste zachowanie, stwarza rzeczywiste i poważne zagrożenie dla porządku, bezpieczeństwa lub zdrowia publicznego, zgodnie z art. 14 ust. 1 decyzji nr 1/80, albo do okoliczności, iż zainteresowany opuścił terytorium tego państwa na znaczny okres i bez uzasadnionych powodów.

36

W niniejszej sprawie sytuacja, w której znajduje się I. Derin, nie wskazuje na żadną z tych dwóch przyczyn utraty praw przyznawanych przez art. 7 akapit pierwszy tiret drugie decyzji nr 1/80.

37

Jednakże sąd odsyłający uważa, że zgodnie z art. 59 protokołu dodatkowego należy zbadać, czy tego rodzaju ograniczenie przyczyn utraty praw nabytych na podstawie art. 7 akapit pierwszy tiret drugie decyzji nr 1/80 nie prowadzi do uprzywilejowania obywateli tureckich względem członków rodziny pracownika będącego obywatelem państwa członkowskiego, którzy zgodnie z art. 10 rozporządzenia nr 1612/68 mają prawo osiedlenia się w innym państwie członkowskim wraz z tym pracownikiem, jeżeli nie ukończyli 21 roku życia lub pozostają na utrzymaniu pracownika. W niniejszej sprawie, wobec braku innych możliwości ograniczenia przysługujących mu praw w oparciu o przepisy decyzji nr 1/80, I. Derin, który od jesieni 1994 r. nie mieszka już ze swoimi rodzicami, ma ponad 30 lat i nie pozostaje już na ich utrzymaniu, znajdowałby się, zdaniem sądu odsyłającego, w sytuacji bardziej korzystnej aniżeli zstępny pracownika migrującego z państwa członkowskiego.

38

Po drugie, przy założeniu, że I. Derin rzeczywiście utraciłby prawa, które wywodzi z art. 7 akapit pierwszy tiret drugie decyzji nr 1/80, jako że ukończył już 21 rok życia, nie zamieszkuje już ze swoimi rodzicami i że nie otrzymuje już od nich środków utrzymania, sąd odsyłający zastanawia się, czy zainteresowany nie mógłby powołać się na inny przepis tej decyzji w celu uzyskania ochrony przed środkiem w postaci wydalenia, zastosowanym na podstawie art. 14 ust. 1 tej decyzji i w szczególności pragnie dowiedzieć się, w jakim stopniu I. Derina można porównać z osobami, które nabyły prawa w drodze zastosowania art. 6 ust. 1 tej samej decyzji.

39

W powyższych okolicznościach Verwaltungsgericht Darmstadt postanowił zawiesić postępowanie i przedłożyć Trybunałowi następujące pytania prejudycjalne:

40

Tytułem wstępu należy podkreślić, że pytanie pierwsze dotyczy sytuacji obywatela tureckiego, który spełnia warunki nabycia prawa swobodnego dostępu do dowolnej pracy najemnej oraz wynikającego z prawa dostępu do zatrudnienia prawa pobytu, zgodnie z art. 7 akapit pierwszy tiret drugie decyzji nr 1/80.

41

O ile bezsporne jest, że skarżący w postępowaniu przed sądem krajowym rzeczywiście nabył te prawa na podstawie tego przepisu decyzji nr 1/80, to jednak rządy: włoski i Zjednoczonego Królestwa wyraziły wątpliwość, czy aby skarżący nie nabył tych praw raczej na podstawie art. 7 akapit drugi tej samej decyzji.

42

W świetle okoliczności sporu zawisłego przed sądem krajowym, które zostały przedstawione w postanowieniu odsyłającym, istotnie możliwe jest, że I. Derin, który będąc dzieckiem rodziców mających obywatelstwo tureckie, zatrudnionych legalnie w przyjmującym państwie członkowskim, odpowiednio przez okres 6 i 24 lat, zakończył na terytorium tego państwa kształcenie zawodowe, może powoływać się na nabycie prawa dostępu do zatrudnienia oraz prawa pobytu na podstawie art. 7 akapit drugi, który w porównaniu z akapitem pierwszym tego samego artykułu stanowi korzystniejsze uregulowanie (zob. wyroki: z dnia 19 listopada 1998 r. w sprawie C-210/97 Akman, Rec. str. I-7519, pkt 35 i 38 oraz z dnia 16 lutego 2006 r. w sprawie C-502/04 Torun, Zb.Orz. str. I-1563, pkt 22–24).

43

Jednakże tylko i wyłącznie do sądu odsyłającego należy określenie okoliczności stanu faktycznego, które stanowią podstawę zawisłego przed nim sporu oraz dokonanie oceny, który z dwóch przepisów wymienionych w poprzednim punkcie znajduje zastosowanie w postępowaniu toczącym się przed sądem krajowym.

44

Należy dodać, że przedłożone pytanie dotyczy w istocie określenia względów, dla których obywatel turecki, taki jak I. Derin, może utracić przyznane mu w przyjmującym państwie członkowskim przez art. 7 akapit pierwszy tiret drugie decyzji nr 1/80 prawo swobodnego dostępu do dowolnej pracy najemnej i, związane z nim, prawo pobytu.

45

Otóż, jak słusznie zauważył również rzecznik generalny w pkt 35 i 78 przedstawionej przez niego opinii, prawa nabyte na podstawie art. 7 tej decyzji wygasają w tych samych warunkach, niezależnie od tego, czy konkretna sytuacja, której dotyczy spór, należy do zakresu zastosowania pierwszego czy też drugiego akapitu tego artykułu (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Torun, pkt 21–25).

46

W tej sytuacji okoliczność, że obywatel turecki, taki jak skarżący w postępowaniu przed sądem krajowym, jest objęty zakresem zastosowania pierwszego czy też drugiego akapitu art. 7 decyzji nr 1/80, nie ma żadnego znaczenia dla oceny przedłożonego przez sąd odsyłający pytania pierwszego.

47

W celu udzielenia użytecznej odpowiedzi na to pytanie należy stwierdzić od razu, że po pierwsze, bezsporne jest, iż podobnie jak art. 6 ust. 1 i art. 7 akapit drugi decyzji nr 1/80, również art. 7 akapit pierwszy tej decyzji ma w państwach członkowskich skutek bezpośredni, w związku z czym obywatele tureccy, którzy spełniają określone w nim warunki, mogą bezpośrednio powoływać się na prawa przyznane im przez ten przepis (zob. w szczególności ww. wyrok w sprawie Torun, pkt 19). Po drugie, należy zauważyć, że prawa, które art. 7 akapit drugi decyzji nr 1/80 przyznaje dzieciom pracownika tureckiego w zakresie zatrudnienia w danym państwie członkowskim, zakładają istnienie odpowiadającego im prawa pobytu zainteresowanego, pod rygorem pozbawienia prawa dostępu do zatrudnienia i do wykonywania najemnej pracy zarobkowej wszelkich skutków prawnych (zob. w szczególności wyrok z dnia 11 listopada 2004 r. w sprawie C-467/02 Cetinkaya, Zb.Orz. str. I-10895, pkt 31).

48

Artykuł 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80 dotyczy sytuacji obywatela tureckiego, będącego członkiem rodziny pracownika tureckiego, który jest lub był legalnie zatrudniony w przyjmującym państwie członkowskim, i na tej podstawie uzyskał zgodę na dołączenie do tego pracownika w ramach łączenia rodzin bądź urodził się i zawsze zamieszkiwał w tym państwie (zob. w szczególności ww. wyrok w sprawie Aydinli, pkt 22).

49

W tym kontekście należy przywołać, po pierwsze, że Trybunał orzekł już, iż na możliwość zastosowania tego przepisu do takich sytuacji nie ma wpływu fakt, że w spornym okresie zainteresowany jest pełnoletni i nie zamieszkuje już wspólnie ze swą rodziną, lecz jest samodzielny i sam jest pracownikiem w danym państwie członkowskim (zob. w szczególności ww. wyrok w sprawie Aydinli, pkt 22 i w drodze analogii ww. wyrok w sprawie Torun, pkt 27 i 28).

50

Taki obywatel turecki nie może zatem utracić prawa nabytego na podstawie art. 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80 z powodu zaistnienia okoliczności opisanych w punkcie poprzednim. Ponadto uprawnienie członków rodziny pracownika tureckiego do dostępu, po pewnym czasie, do zatrudnienia w przyjmującym państwie członkowskim ma na celu wzmocnienie ich pozycji w tym państwie poprzez umożliwienie im usamodzielnienia się (zob. ww. wyrok w sprawie Aydinli, pkt 23).

51

Nadto, o ile art. 7 akapit pierwszy tiret pierwsze decyzji nr 1/80 wymaga, co do zasady, by członek rodziny pracownika tureckiego rzeczywiście z nim wspólnie zamieszkiwał przez okres trzech lat, w którym zainteresowany sam nie spełnia jeszcze warunków uzyskania dostępu do rynku pracy w przyjmującym państwie członkowskim (zob. wyroki: z dnia 17 kwietnia 1997 r. w sprawie C-351/95 Kadiman, Rec. str. I-2133, pkt 33, 37, 40, 41 i 44; z dnia 16 marca 2000 r. w sprawie C-329/97 Ergat, Rec. str. I-1487, pkt 36 i 37; z dnia 22 czerwca 2000 r. w sprawie C-65/98 Eyüp, Rec. str. I-4747, pkt 28 i 29 oraz ww. wyrok w sprawie Cetinkaya, pkt 30), to jednak państwa członkowskie nie są uprawnione do obwarowywania warunkami pobytu członka rodziny obywatela tureckiego poza tym trzyletnim okresem, a tym bardziej dotyczy to imigranta tureckiego, który spełnia warunki wymienione w tymże art. 7 akapit pierwszy tiret drugie (zob. ww. wyroki w sprawach: Ergat, pkt 37–39, Cetinkaya, pkt 30 i Aydinli, pkt 24).

52

Ponadto, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 30 i 31 oraz 120–123 przedstawionej przez niego opinii, w odniesieniu do tej kwestii Trybunał orzekł w szczególności, że w odniesieniu do członków rodziny, o których mowa w art. 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80 i którzy, jak I. Derin, po upływie pięciu lat legalnego pobytu korzystają z uprawnienia do swobodnego dostępu do zatrudnienia w przyjmującym państwie członkowskim zgodnie z drugim tiret tego przepisu, nie tylko bezpośredni skutek tego przepisu pozwala danej osobie wywodzić indywidualne uprawnienia w dziedzinie zatrudnienia bezpośrednio z decyzji nr 1/80, ale nadto skuteczność (effet utile) tego uprawnienia zakłada jednoznacznie istnienie powiązanego z nim prawa do pobytu, które nie jest uzależnione od tego, aby warunki uzyskania tych uprawnień były nadal spełnione (zob. w szczególności ww. wyroki w sprawach: Ergat, pkt 40, Cetinkaya, pkt 31 oraz Aydinli, pkt 25).

53

W konsekwencji okoliczność, że przesłanka powstania przedmiotowego uprawnienia, którą w niniejszej sprawie jest wspólne zamieszkiwanie z pracownikiem tureckim przez określony czas, ustaje po nabyciu przez członka rodziny tego pracownika danego uprawnienia, nie podważa możliwości korzystania z tego uprawnienia (zob. ww. wyrok w sprawie Aydinli, pkt 26). Inna wykładnia art. 7 akapitu pierwszego decyzji nr 1/80 nie byłaby zgodna z systematyką i celem tej decyzji, który stanowi ułatwianie stopniowej integracji obywateli tureckich — spełniających warunki — określone w jednym z przepisów tej decyzji i którzy nabyli prawa przyznawane im przez ten przepis — w przyjmującym państwie członkowskim (zob. w szczególności wyrok z dnia 8 maja 2003 r. w sprawie C-171/01 Wählergruppe Gemeinsam, Rec. str. I-4301, pkt 79).

54

Po drugie, z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, że ograniczenia praw przyznanych w art. 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80 członkom rodziny pracownika tureckiego, którzy spełniają określone w tym przepisie przesłanki, mogą być tylko dwojakiego rodzaju: albo pobyt tureckiego pracownika migrującego na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego stanowi, ze względu na jego zachowanie indywidualne, rzeczywiste i dostatecznie poważne zagrożenie porządku, bezpieczeństwa lub zdrowia publicznego w rozumieniu art. 14 ust. 1 tej decyzji, albo opuścił on terytorium przyjmującego państwa członkowskiego na znaczny okres i bez uzasadnionych powodów (zob. ww. wyroki: w sprawie Ergat, pkt 45, 46 i 48; w sprawie Cetinkaya, pkt 36 i 38; w sprawie Aydinli, pkt 27, i w sprawie Torun, pkt 21).

55

Zważywszy, że decyzja nr 1/80 wprowadza wyraźne rozróżnienie pomiędzy sytuacją pracowników tureckich, którzy byli legalnie zatrudnieni w przyjmującym państwie członkowskim przez określony czas (art. 6 tej decyzji), a sytuacją członków rodziny tych pracowników, przebywających legalnie na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego (art. 7 tej decyzji), oraz że w systemie tej decyzji art. 7 stanowi lex specialis w stosunku do uprawnień przyznawanych stopniowo, w zależności od czasu trwania legalnego zatrudnienia, o których mowa w trzech kolejnych tiret art. 6 ust. 1 (zob. wyroki: z dnia 21 października 2003 r. w sprawach połączonych C-317/01 i C-369/01 Abatay i in., Rec. str. I-12301, pkt 78; ww. wyroki w sprawie Aydinli, pkt 19 i w sprawie Torun, pkt 17), prawa przyznawane przez art. 7 decyzji nr 1/80 nie podlegają ograniczeniu w tych samych warunkach co prawa przyznawane przez art. 6 tej decyzji (zob. ww. wyroki w sprawie Aydinli, pkt 31 i w sprawie Torun, pkt 26).

56

W szczególności obywatel turecki, któremu takie prawa zostały przyznane na podstawie art. 7 tej decyzji, nie może ich utracić ani z powodu niewykonywania pracy w wyniku skazania na karę pozbawienia wolności, choćby na okres kilku lat i orzeczoną bez zawieszenia jej wykonania, ani ze względu na okoliczność, iż w żadnym momencie nie nabył prawa pobytu ani prawa do podjęcia zatrudnienia zgodnie z art. 6 ust. 1 decyzji nr 1/80 (zob. podobnie ww. wyroki w sprawie Aydinli, pkt 28 i w sprawie Torun, pkt 26). Otóż w odróżnieniu od pracowników tureckich, względem których stosuje się art. 6, status członków ich rodzin, który reguluje art. 7 tej samej decyzji, nie jest uzależniony od wykonywania przez nich pracy w charakterze pracowników najemnych.

57

Uwzględniając powyższe rozważania, należy zatem stwierdzić, że z systematyki oraz celu decyzji nr 1/80 wynika, iż obywatel turecki, znajdujący się w sytuacji podobnej do skarżącego w postępowaniu przed sądem krajowym, który korzysta ze swobodnego dostępu do dowolnej pracy najemnej na podstawie art. 7 akapit pierwszy tiret drugie decyzji nr 1/80, traci wynikające z prawa dostępu do zatrudnienia prawo pobytu tylko i wyłącznie w dwóch przypadkach, mianowicie, gdy spełniona jest hipoteza z art. 14 ust. 1 decyzji lub, gdy opuścił terytorium przyjmującego państwa członkowskiego na znaczny okres czasu i bez uzasadnionych powodów. Tymczasem ten sam obywatel turecki nie traci prawa pobytu ani z powodu długotrwałej nieobecności na rynku pracy spowodowanej nawet kilkuletnim pozbawieniem wolności, które zostało orzeczone bez zawieszenia wykonania kary, ani ze względu na okoliczność, że w chwili wydania decyzji o wydaleniu ukończył on już 21 rok życia i nie zamieszkiwał już wspólnie z pracownikiem tureckim, od którego wywodził swoje uprawnienia, nie był na jego utrzymaniu i prowadził życie niezależne od tego pracownika (zob. ww. wyroki w sprawie Aydinli, pkt 32 i per analogiam w sprawie Torun, pkt 29).

58

Sąd odsyłający pragnie jednak dowiedzieć się, czy wykładnia przedstawiona w powyższym punkcie wyroku jest zgodna z art. 59 protokołu dodatkowego.

59

Sąd odsyłający nie jest przekonany co do tego, że wynikający z takiej wykładni katalog przyczyn utraty praw nabytych na podstawie art. 7 decyzji nr 1/80 jest zamknięty i sąd ten sugeruje w istocie, że poza warunkami zachowania praw nabytych, określonymi w orzecznictwie przywołanym w pkt 57 niniejszego wyroku, dziecko pracownika tureckiego powinno również spełniać przesłanki określone we wtórnym prawie wspólnotowym, w szczególności te określone w art. 10 ust. 1 i art. 11 rozporządzenia nr 1612/68, dotyczących jedynie dzieci, które nie ukończyły 21 roku życia lub pozostających na utrzymaniu pracownika.

60

W konsekwencji art. 7 akapit pierwszy tiret drugie decyzji nr 1/80 należy, zdaniem sądu odsyłającego, interpretować w ten sposób, że obywatel turecki, który przed ukończeniem 21 roku życia w ramach łączenia rodzin otrzymał zgodę na przyjazd na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego i dołączenie do swoich rodziców, zatrudnionych w tym państwie członkowskim, traci zatem prawo do zatrudnienia oraz wynikające z niego prawo pobytu w tym państwie, po ukończeniu 21 roku życia lub gdy przestanie być na utrzymaniu rodziców.

61

Inna wykładnia tego przepisu prowadziłaby, zdaniem sądu odsyłającego, do tego, że członek rodziny pracownika tureckiego legalnie zatrudniony na rynku pracy państwa członkowskiego znajdowałby się w sytuacji bardziej korzystnej aniżeli zstępny migrującego pracownika z państwa członkowskiego.

62

W tym kontekście należy, po pierwsze, stwierdzić, że zgodnie z art. 10 ust. 1 rozporządzenia nr 1612/68 dzieci, które nie ukończyły 21 roku życia lub będące na utrzymaniu pracownika będącego obywatelem państwa członkowskiego i zatrudnionego na terytorium innego państwa członkowskiego, korzystają z bezwarunkowego prawa osiedlenia się wraz z migrującym pracownikiem państwa członkowskiego.

63

Natomiast art. 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80 wyraźnie uzależnia połączenie rodziny od wydania zgody na dołączenie do tureckiego pracownika migrującego, które następuje zgodnie z przepisami przyjmującego państwa członkowskiego (zob. wyrok z dnia 30 września 2004 r. w sprawie C-275/02 Ayaz, Zb.Orz. str. I-8765, pkt 34 i 35).

64

Zatem w ramach stowarzyszenia EWG-Turcja — z wyjątkiem szczególnej sytuacji, w której obywatel turecki urodził się i zawsze zamieszkiwał w przyjmującym państwie członkowskim — łączenie rodzin nie stanowi prawa członków rodziny migrującego pracownika tureckiego, lecz wręcz przeciwnie, jest uzależnione od wydania przez organ krajowy decyzji, które następuje tylko i wyłącznie zgodnie z przepisami przyjmującego państwa członkowskiego, z zastrzeżeniem wymogu poszanowania praw podstawowych ustanowionych w szczególności w art. 8 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (zob. per analogiam wyrok z dnia 17 września 2002 r. w sprawie C-413/99 Baumbast i R, Rec. str. I-7091, pkt 72).

65

Ponadto, zgodnie z art. 11 rozporządzenia nr 1612/68 dzieci, które mają prawo osiedlenia się z pracownikiem będącym obywatelem państwa członkowskiego i zatrudnionym na terytorium innego państwa członkowskiego, mają, z tego tylko tytułu, prawo do podejmowania dowolnego zatrudnienia na całym terytorium przyjmującego państwa członkowskiego, podczas gdy prawo dzieci pracownika tureckiego do zatrudnienia jest szczegółowo uregulowane w art. 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80, który to przepis przewiduje w tym zakresie różne rozwiązania w zależności od okresu legalnego zamieszkiwania dziecka z pracownikiem tureckim, od którego wywodzi ono swoje prawa. W ten sposób podczas trzech pierwszych lat pobytu obywatele tureccy nie nabywają żadnego prawa do zatrudnienia, podczas gdy po upływie trzech lat legalnego zamieszkiwania z rodziną nabywają oni prawo przyjęcia — z zastrzeżeniem pierwszeństwa pracowników z państw członkowskich — dowolnej oferty pracy. Dopiero po upływie pięciu lat legalnego pobytu nabywają oni prawo swobodnego dostępu do dowolnej pracy najemnej.

66

W końcu Trybunał wielokrotnie orzekał, że w odróżnieniu od pracowników państw członkowskich, obywatele tureccy nie korzystają ze swobody przepływu w obrębie Wspólnoty, lecz mogą powoływać się jedynie na pewne prawa tylko i wyłącznie na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego (zob., w tym sensie, w szczególności wyroki: z dnia 23 stycznia 1997 r. w sprawie C-171/95 Tetik, Rec. str. I-329, pkt 29; z dnia 11 maja 2000 r. w sprawie C-37/98 Savas, Rec. str. I-2927, pkt 59 i ww. wyrok w sprawie Wählergruppe Gemeinsam, pkt 89).

67

Ponadto zgodnie z orzecznictwem Trybunału dotyczącym warunków, w jakich prawa przyznawane przez art. 7 decyzji nr 1/80 mogą być ograniczane, oprócz wyjątku dotyczącego porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego, który znajduje zastosowanie w taki sam sposób zarówno względem obywateli tureckich, jak i obywateli państw Wspólnoty (zob. w szczególności wyrok z dnia 10 lutego 2000 r. w sprawie C-340/97 Nazli, Rec. str. I-957, pkt 55, 56 i 63), drugą przyczyną utraty praw, dotykającą wyłącznie imigrantów tureckich, jest opuszczenie terytorium przyjmującego państwa członkowskiego na znaczny okres i bez uzasadnionych powodów (zob. pkt 54 i 57 niniejszego wyroku). W takiej sytuacji organy danego państwa członkowskiego mogą wymagać, aby w przypadku gdy zainteresowany pragnie następnie, ponownie osiedlić się w tym państwie, złożył on kolejny wniosek o wydanie zgody na dołączenie do pracownika tureckiego, jeżeli nadal jest na jego utrzymaniu, albo o wydanie zgody na podjęcie zatrudnienia na podstawie art. 6 tej samej decyzji (zob. ww. wyrok w sprawie Ergat, pkt 49).

68

W związku z tym, ze względu na znaczne różnice pomiędzy ich statusem prawnym, sytuacja dziecka tureckiego pracownika migrującego nie może być w użyteczny sposób porównywana z sytuacją zstępnego obywatela państwa członkowskiego, przy czym bardziej korzystny status dzieci obywatela państwa członkowskiego wynika zresztą z samego brzmienia przepisów znajdujących zastosowanie.

69

Zatem wbrew wykładni preferowanej przez sąd odsyłający nie można zasadnie twierdzić, że ze względu na ograniczenie przyczyn utraty prawa pobytu, które wynika z orzecznictwa Trybunału (zob. pkt 54 i 57 niniejszego wyroku), członek rodziny tureckiego pracownika migrującego, który uzyskał zgodę na dołączenie do niego w państwie członkowskim, znajduje się w sytuacji bardziej korzystnej aniżeli sytuacja zarezerwowana dla członka rodziny obywatela państwa członkowskiego, w związku z czym dochodzi do naruszenia zasady ustanowionej w art. 59 protokołu dodatkowego.

70

Ponadto wykładnia sugerowana przez sąd odsyłający nie uwzględnia okoliczności, iż art. 7 decyzji nr 1/80 oraz art. 10 rozporządzenia nr 1612/68 są zredagowane w odmienny sposób.

71

Taka wykładnia prowadziłaby również nieuchronnie do pogorszenia statusu prawnego dzieci tureckich pracowników migrujących wraz z postępującą ich integracją w przyjmującym państwie członkowskim, podczas gdy art. 7 decyzji nr 1/80 realizuje, wręcz przeciwnie, cel w postaci stopniowej poprawy sytuacji członków rodziny tych pracowników w danym państwie członkowskim, umożliwiając im, po upływie pewnego czasu, prowadzenie samodzielnego życia.

72

Ponadto, co wynika z uzasadnienia postanowienia odsyłającego, wykładnia dokonana przez ten sąd, która została przywołana w pkt 60 niniejszego wyroku, jest oparta, co do istoty, na rozważaniach wyrażonych w pkt 52 opinii rzecznika generalnego L.A. Geelhoeda w sprawie, której dotyczył ww. wyrok w sprawie Ayaz, podczas gdy rozważania te nie zostały przejęte do uzasadnienia wyroku wydanego w tej sprawie.

73

Jako że sąd odsyłający wyraźnie przeformułował swoje pierwsze pytanie prejudycjalne po wydaniu ww. wyroku w sprawie Aydinli w celu spowodowania, aby Trybunał dokonał weryfikacji jego poprawności, należy podnieść również, że po pierwsze, wykładnia zakresu art. 7 akapit pierwszy tiret drugie decyzji nr 1/80, która została dokonana przez Trybunał w tym wyroku, jedynie potwierdza wykładnię tego przepisu dokonywaną w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału (ww. wyrok w sprawie Ergat i w sprawie Cetinkaya). Po drugie, tej samej wykładni został poddany przez Trybunał, z tych samych względów, art. 7 akapit drugi tej decyzji (ww. wyrok w sprawie Torun). Ponadto nie został przywołany żaden element pozwalający na wyraźne odróżnienie stanu faktycznego i prawnego w sprawie zawisłej przed sądem odsyłającym od tych, których dotyczyły sprawy prowadzące do wydania ww. wyroków w sprawie Ergat, w sprawie Cetinkaya, w sprawie Aydinli i w sprawie Torun, w związku z czym w niniejszej sprawie nie ma powodu dostatecznie uzasadniającego ponowne rozważenie przez Trybunał orzecznictwa dotyczącego tej kwestii.

74

W końcu, w odniesieniu do sytuacji takiej jak ta, której dotyczy sprawa zawisła przed sądem krajowym, w której obywatel turecki jest adresatem decyzji o wydaleniu, wydanej przez właściwy organ państwa członkowskiego w następstwie skazania go za rozmaite naruszenia prawa krajowego, należy sprecyzować, że to art. 14 ust. 1 decyzji nr 1/80 stanowi właściwą podstawę prawną umożliwiającą państwom członkowskim zastosowanie koniecznych środków, przy czym organy te zobowiązane są jednakże do dokonania oceny indywidualnego zachowania sprawcy czynu przestępnego, jak również realności i dostatecznej powagi zagrożenia, jakie stanowi ono dla porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego, oraz do poszanowania zasady proporcjonalności (zob., w tym sensie, ww. wyrok w sprawie Nazli, pkt 57–61, i per analogiam wyrok z dnia 26 listopada 2002 r. w sprawie C-100/01 Oteiza Olazabal, Rec. str. I-10981, pkt 39, 43 i 44). W szczególności decyzja o wydaleniu oparta na art. 14 ust. 1 tej decyzji może zostać wydana tylko wtedy, gdy zachowanie danej osoby wskazuje na realne zagrożenie wywołania nowych i poważnych zakłóceń porządku publicznego. Decyzja taka nie może więc stanowić automatycznego następstwa wyroku skazującego, służącego celowi prewencji ogólnej (zob. wyrok z dnia 7 lipca 2005 r. w sprawie C-383/03 Dogan, Zb.Orz. str. I-6237, pkt 24).

75

W świetle całokształtu powyższych rozważań na pierwsze z przedłożonych pytań należy odpowiedzieć, że obywatel turecki, który jako dziecko uzyskał zgodę na przyjazd na terytorium państwa członkowskiego w ramach łączenia rodzin i który nabył prawo swobodnego dostępu do dowolnej pracy najemnej na podstawie art. 7 akapit pierwszy tiret drugie decyzji nr 1/80, traci wynikające z prawa dostępu do zatrudnienia prawo pobytu w przyjmującym państwie członkowskim tylko w dwóch przypadkach, mianowicie

nawet jeżeli ukończył już 21 rok życia, nie pozostaje już na utrzymaniu rodziców, lecz prowadzi samodzielne życie w danym państwie członkowskim i nie był aktywny na rynku pracy przez okres kilku lat w związku z odbywaniem w tym okresie kary pozbawienia wolności, której wykonanie nie zostało zawieszone.

W sytuacji takiej jak sytuacja skarżącego w postępowaniu przed sądem krajowym powyższa wykładnia nie jest niezgodna z wymogami określonymi w art. 59 protokołu dodatkowego.

76

Mając na uwadze odpowiedź udzieloną na pytanie pierwsze, nie ma potrzeby udzielenia odpowiedzi na pytanie drugie.

77

Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem; do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

Obywatel turecki, który jako dziecko uzyskał zgodę na przyjazd na terytorium państwa członkowskiego w ramach łączenia rodzin i który nabył prawo swobodnego dostępu do dowolnej pracy najemnej na podstawie art. 7 akapit pierwszy tiret drugie decyzji nr 1/80 z dnia 19 września 1980 r. w sprawie rozwoju stowarzyszenia, wydanej przez Radę Stowarzyszenia, utworzoną na mocy Układu ustanawiającego stowarzyszenie między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Turcją, traci wynikające z prawa dostępu do zatrudnienia prawo pobytu w przyjmującym państwie członkowskim tylko w dwóch przypadkach, mianowicie:

nawet jeżeli ukończył już 21 rok życia, nie pozostaje już na utrzymaniu rodziców, lecz prowadzi samodzielne życie w danym państwie członkowskim i nie był aktywny na rynku pracy przez okres kilku lat w związku z odbywaniem w tym okresie kary pozbawienia wolności, której wykonanie nie zostało zawieszone.

W sytuacji takiej jak sytuacja skarżącego w postępowaniu przed sądem krajowym powyższa wykładnia nie jest niezgodna z wymogami określonymi w art. 59 protokołu dodatkowego, podpisanego w dniu 23 listopada 1970 r. w Brukseli oraz zawartego, zatwierdzonego i ratyfikowanego w imieniu Wspólnoty rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2760/72 z dnia 19 grudnia 1972 r.