Sprawy połączone C‑361/02 i C‑362/02

Elliniko Dimosio

przeciwko

Nikolaosowi Tsapalosowi i Konstantinosowi Diamantakisowi

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Dioikitiko Efeteio Peiraios)

Dyrektywa 76/308/EWG – Wzajemna pomoc przy dochodzeniu wierzytelności z tytułu ceł – Zastosowanie wobec wierzytelności powstałych przed wejściem w życie dyrektywy

Streszczenie wyroku

Zbliżanie ustawodawstw – Wzajemna pomoc przy dochodzeniu wierzytelności z tytułu ceł – Dyrektywa 76/308 – Stosowanie w czasie – Zastosowanie wobec wierzytelności powstałych przed wejściem w życie dyrektywy w państwie, w którym swoją siedzibę ma władza, do której kierowany jest wniosek

(dyrektywa Rady 76/308)

Dyrektywę 76/308 w sprawie wzajemnej pomocy przy dochodzeniu roszczeń wynikających z operacji będących częścią systemu finansowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz rolniczych opłat wyrównawczych i opłat celnych należy interpretować w ten sposób, iż ma ona zastosowanie do należności celnych, które powstały w Państwie Członkowskim i są objęte tytułem egzekucyjnym wydanym przez to państwo przed wejściem w życie tej dyrektywy w innym Państwie Członkowskim, w którym swoją siedzibę ma władza, do której kierowany jest wniosek.

W istocie, ponieważ celem dyrektywy jest usunięcie przeszkód w funkcjonowaniu wspólnego rynku wynikających z trudności związanych z transgranicznym dochodzeniem wierzytelności oraz udaremnienie oszukańczych praktyk, nie należy wykluczać stosowania dyrektywy do wierzytelności istniejących już w momencie jej wejścia w życie w Państwie Członkowskim, w którym swoją siedzibę ma władza, do której kierowany jest wniosek.

(por. pkt 22‑23 i sentencja)

WYROK TRYBUNAŁU (trzecia izba)

z dnia 1 lipca 2004 r. (*)

Dyrektywa 76/308/EWG – Wzajemna pomoc przy dochodzeniu wierzytelności z tytułu ceł – Zastosowanie wobec wierzytelności powstałych przed wejściem w życie dyrektywy

W sprawach połączonych C-361/02 i C-362/02

mających za przedmiot skierowane do Trybunału, na podstawie artykułu 234 WE, przez Dioikitiko Efeteio Peireas (Grecja) wnioski o wydanie, w ramach zawisłego przed tym sądem sporu między

Elliniko Dimosio

i

Nikolaosem Tsapalosem (C-361/02),

Konstantinosem Diamantakisem (C-362/02),

orzeczenia w trybie prejudycjalnym w przedmiocie wykładni art. 1 dyrektywy Rady 76/308/EWG z dnia 15 marca 1976 r. w sprawie wzajemnej pomocy przy dochodzeniu roszczeń wynikających z operacji będących częścią systemu finansowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz rolniczych opłat wyrównawczych i opłat celnych (Dz.U. L 73, str. 18), dotyczącej także podatku od wartości dodanej oraz niektórych podatków akcyzowych, w wersji uwzględniającej zmiany wynikające z Aktu dotyczącego warunków przystąpienia Republiki Austrii, Republiki Finlandii i Królestwa Szwecji oraz dostosowań w traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej (Dz.U. 1994, C 241, str. 21),

TRYBUNAŁ (trzecia izba),

w składzie: A. Rosas, prezes izby, R. Schintgen (sprawozdawca) i N. Colneric, sędziowie,

rzecznik generalny: J. Kokott,

sekretarz: M. Múgica Arzamendi, główny administrator,

rozważywszy uwagi przedstawione na piśmie:

–        w imieniu N. Tsapalosa przez V. K. Koutoulakos, dikigoros,

–        w imieniu K. Diamantakisa przez C. Karę-Sepetzoglou, dikigoros,

–        w imieniu rządu greckiego przez S. Spyropoulosa, D. Kalogirosa oraz P. Mylonopoulosa, działających w charakterze pełnomocników,

–        w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich przez X. Lewisa oraz M. Konstantinidisa, działających w charakterze pełnomocników,

uwzględniając sprawozdanie na rozprawę,

po wysłuchaniu uwag ustnych rządu greckiego reprezentowanego przez S. Spyropoulosa oraz M. Apessosa, działających w charakterze pełnomocników, oraz Komisji, reprezentowanej przez X. Lewisa oraz M. Konstantinidisa, na rozprawie w dniu 11 lutego 2004 r.,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 19 lutego 2004 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        Wyrokami z dnia 28 czerwca 2002 r., które wpłynęły do sekretariatu Trybunału w dniu 8 października 2002 r., Dioikitiko Efeteio Peireas (apelacyjny sąd administracyjny, Pireus) zwrócił się, zgodnie z art. 234 WE, o rozpatrzenie pytania prejudycjalnego w przedmiocie wykładni art. 1 dyrektywy Rady 76/308/EWG z dnia 15 marca 1976 r. w sprawie wzajemnej pomocy przy dochodzeniu roszczeń wynikających z operacji będących częścią systemu finansowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz rolniczych opłat wyrównawczych i opłat celnych (Dz.U. L 73, str. 18), dotyczącej także podatku od wartości dodanej oraz niektórych podatków akcyzowych, w wersji uwzględniającej zmiany wynikające z Aktu dotyczącego warunków przystąpienia Republiki Austrii, Republiki Finlandii i Królestwa Szwecji oraz dostosowań w traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej (Dz.U. 1994, C 241, str. 21) (zwanej dalej „dyrektywą 76/308” lub „dyrektywą”).

2        Pytanie to powstało w ramach dwóch sporów między Elliniko Dimosio (Grecja) z jednej strony a N. Tsapalosem oraz K. Diamantakisem z drugiej strony (pozwani w postępowaniach przed sądem krajowym, zwani dalej „pozwanymi”) dotyczących dochodzenia należności celnych Republiki Włoskiej powstałych przed wydaniem dyrektywy i przed jej wejściem w życie w Grecji.

 Ramy prawne

 Uregulowania wspólnotowe

3        Celem dyrektywy jest zniesienie przeszkód w ustanowieniu i funkcjonowaniu wspólnego rynku, które wynikają z ograniczenia stosowania przepisów krajowych do terytorium danego państwa w dziedzinie dochodzenia między innymi ceł. Taki stan rzeczy, jak to wynika z motywu drugiego dyrektywy, „ułatwia oszukańcze działania”.

4        W tym celu dyrektywa wprowadza wspólne zasady wzajemnej pomocy przy dochodzeniu wierzytelności. W ten sposób zgodnie z jej art. 8 akapity pierwszy i drugi:

„Instrument umożliwiający wykonanie dochodzenia roszczeń [tytuł egzekucyjny] jest, w miarę potrzeby oraz zgodnie z przepisami obowiązującymi w Państwie Członkowskim, w którym swoją siedzibę ma władza, do której kierowany jest wniosek, przyjęty [potwierdzany], uznany, uzupełniony albo zastąpiony instrumentem [tytułem] umożliwiającym wykonanie dochodzenia roszczeń na terytorium tego Państwa Członkowskiego.

Takie przyjęcie [potwierdzenie], uznanie, uzupełnienie lub zastąpienie musi nastąpić tak szybko, jak to jest możliwe po dacie otrzymania wniosku o dochodzenie. Nie można ich odrzucić [Środki te muszą zostać podjęte], jeśli instrument [tytuł] zezwalający na wykonanie dochodzenia roszczeń w Państwie Członkowskim, w którym ma swoją siedzibę władza wnioskująca, jest prawidłowo sporządzony”.

5        Zgodnie z art. 2 lit. c) i f) dyrektywa ma między innymi zastosowanie do wierzytelności związanych z cłami w rozumieniu art. 2 lit. b) decyzji Rady 70/243/EWWiS, EWG, Euratom z dnia 21 kwietnia 1970 r. o zastąpieniu składek finansowych Państw Członkowskich środkami własnymi Wspólnot (Dz.U. L 94, str. 19), jak również do odsetek i kosztów związanych z wierzytelnościami wymienionymi w tym artykule.

6        Zresztą zgodnie z art. 2 Aktu dotyczącego warunków przystąpienia Republiki Greckiej oraz dostosowań w traktatach (Dz.U. 1979, L 291, str 17, zwanego dalej: „Aktem przystąpienia”), akty prawne wydane przez instytucje Wspólnoty są wiążące dla Republiki Greckiej i obowiązują w tym państwie od momentu przystąpienia, tj. od dnia 1 stycznia 1981 r.

7        Artykuł 145 Aktu przystąpienia stanowi:

„Republika Grecka podejmie środki konieczne do zastosowania się – od momentu przystąpienia – do przepisów dyrektyw […] w rozumieniu artykułu 189 Traktatu EWG […], chyba że w liście przedstawionej w załączniku XII lub w innych przepisach niniejszego aktu przewidziany jest inny termin”.

8        Akt przystąpienia nie przewiduje takiego terminu w odniesieniu do dyrektywy.

 Uregulowania krajowe

9        Dyrektywa 76/308 została przetransponowana do greckiego porządku prawnego w drodze wydania przepisów art. 86–98 (rozdział XI – „Wzajemna pomoc przy dochodzeniu wierzytelności”) ustawy nr 1402/1983 o dostosowaniu prawa celnego do prawa Wspólnot Europejskich (EWG) (FEK A’ 167, część I, zwanej dalej „ustawą nr 1402/1983”) oraz rozporządzenia nr 1243/319 ministra finansów z dnia 26 marca 1984 r. w sprawie wprowadzenia systemu wzajemnej pomocy między Państwami Członkowskimi przy dochodzeniu wierzytelności (FEK A’ 179, część I, zwanego dalej „rozporządzeniem ministerialnym”).

10      Artykuł 103 ustawy nr 1402/1983 stanowi, że „z zastrzeżeniem odmiennych przepisów niniejszej ustawy wchodzi ona w życie w dniu 1 stycznia 1981 r.”.

11      Ponadto zgodnie z art. 21 ust. 1 rozporządzenia ministerialnego:

„Wszelkie wierzytelności, które są przedmiotem wniosku władzy wnioskującej innego Państwa Członkowskiego o dochodzenie albo o wydanie środków zabezpieczających, są traktowane przez właściwe urzędy celne lub fiskusa jak wierzytelność powstała w Grecji i do ich dochodzenia stosuje się przepisy prawa greckiego, w szczególności przepisy Kodikas Eispraxeos Dimosion Esodon [kodeksu regulującego dochodzenie należności publicznych] […]”.

 Postępowania przed sądem krajowym i pytanie prejudycjalne

12      Wyrokiem z dnia 8 października 1970 r. Corte d’appello di Catania (sąd apelacyjny, Catania, Włochy) członkowie załogi „Ster”, statku pod panamską banderą, w tym pozwani, zostali skazani na kary pozbawienia wolności oraz zapłatę ceł i innych opłat za nielegalny przywóz wyrobów tytoniowych do Włoch. Wyrokiem z dnia 31 stycznia 1972 r. Corte suprema di cassazione (najwyższy sąd kasacyjny, Włochy) odrzucił apelację wniesioną od ww. wyroku.

13      Wniosek władz włoskich o dochodzenie należności w łącznej wysokości 1 787 485 050 ITL, wraz z odsetkami i kosztami dodatkowymi, został przekazany do właściwych władz greckich (tj. służby specjalnej ds. ustalania ceł wchodzącej w skład dyrekcji generalnej ds. ceł), które uznały – na mocy decyzji z dnia 6 lutego 1996 r. wydanych w oparciu o dyrektywę, jak również ustawę nr 1402/1983 i rozporządzenie ministerialne – włoski tytuł egzekucyjny obejmujący wspomniane powyżej należności za wykonalny w Grecji.

14      N. Tsapalos i K. Diamantakis zaskarżyli powyższe decyzje przed Dioikitiko Protodikeio Peireas (sąd administracyjny pierwszej instancji, Pireus, Grecja), który uchylił je w części dotyczącej pozwanych, uzasadniając to tym, że wzajemna pomoc między Republiką Grecką a pozostałymi Państwami Członkowskimi obejmuje jedynie wierzytelności powstałe po wejściu w życie ustawy nr 1402/1983. Natomiast sporna wierzytelność Włoch powstała w roku 1968, w którym to roku stwierdzono przemyt, i została potwierdzona cytowanymi powyżej wyrokami wydanymi przez Corte d’appello di Catania w 1970 r. oraz Corte suprema di cassazione w 1972 r.

15      Elliniko Dimosio wniosła środek odwoławczy od tego wyroku do Dioikitiko Efeteio Peireas podnosząc, że przepisy ustawy nr 1402/1983 muszą być interpretowane w świetle celu dyrektywy, która w art. 1 przewiduje dochodzenie wierzytelności powstałych w innym Państwie Członkowskim w taki sposób, że wierzytelności powstałe przed wejściem w życie tych przepisów są objęte zakresem ich stosowania.

16      W tych okolicznościach Dioikitiko Efeteio Peireas postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym, które w dwóch rzeczonych sprawach brzmi identycznie:

„Czy art. 1 dyrektywy 76/308/EWG […] należy interpretować w ten sposób, iż dyrektywa obejmuje także wierzytelności, które powstały w Państwie Członkowskim przed jej wejściem w życie i wynikają z tytułu, który – tak jak tutaj tytuł egzekucyjny Republiki Włoskiej – został wydany przez właściwe władze tego państwa także przed wejściem w życie tej dyrektywy, wobec czego te niewyegzekwowane wierzytelności, które nie mogły być dochodzone w innym Państwie Członkowskim, mogą teraz – po wejściu w życie dyrektywy, upływie terminu do jej transpozycji i po wydaniu przez inne Państwa Członkowskie przepisów niezbędnych do wykonania dyrektywy – być dochodzone za pomocą odpowiedniego wniosku „władzy wnioskującej” adresowanego do „władzy, do której kierowany jest wniosek” w rozumieniu art. 3 dyrektywy?”.

17      Na mocy postanowienia prezesa Trybunału z dnia 9 grudnia 2002 r. dwie rozpatrywane sprawy zostały połączone do celów procedury pisemnej, procedury ustnej oraz do wydania wyroku.

 W przedmiocie pytania prejudycjalnego

18      Sąd krajowy swoim pytaniem pragnie ustalić co do zasady, czy dyrektywę należy interpretować w ten sposób, iż ma ona zastosowanie do należności celnych, które powstały w Państwie Członkowskim i są objęte tytułem egzekucyjnym wydanym przez to państwo przed wejściem w życie dyrektywy w innym Państwie Członkowskim, w którym władza, do której kierowany jest wniosek, ma swoją siedzibę.

19      W tym miejscu należy przytoczyć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uważa się na ogół, że przepisy proceduralne mają zastosowanie do wszystkich postępowań zawisłych w momencie ich wejścia w życie, w odróżnieniu od przepisów materialnych, które są zazwyczaj interpretowane w ten sposób, iż nie obowiązują one w stosunku do stanów faktycznych powstałych przed ich wejściem w życie [zob. w szczególności wyroki Trybunału z dnia 12 listopada 1981 r. w sprawach połączonych od 212/80 do 217/80 Salumi i in., Rec. str. 2735, pkt 9, z dnia 6 lipca 1993 r. w sprawach połączonych C-121/91 i C-122/91 CT Control (Rotterdam) i JCT Benelux przeciwko Komisji, Rec. str. I-3873, pkt 22, oraz z dnia 7 września 1999 r. w sprawie C-61/98 De Haan, Rec. str. I-5003, pkt 13].

20      Jak słusznie podniosły rząd grecki i Komisja, dyrektywa reguluje jedynie uznawanie i wykonywanie niektórych kategorii wierzytelności powstałych w innym Państwie Członkowskim, bez ustalania zasad dotyczących ich powstania lub ich treści, wobec czego przepisy tej dyrektywy należy traktować jako przepisy proceduralne.

21      Zresztą żaden przepis dyrektywy nie pozwala na przyjęcie założenia, że zamiarem prawodawcy wspólnotowego było ograniczenie stosowania zasad proceduralnych tylko do wierzytelności powstałych po wejściu w życie tej dyrektywy w Państwie Członkowskim, w którym swoją siedzibę ma władza, do której kierowany jest wniosek.

22      Wręcz przeciwnie, cel dyrektywy, jakim jest – jak to wynika z jej motywów drugiego i trzeciego – usunięcie przeszkód w funkcjonowaniu wspólnego rynku wynikających z trudności związanych z transgranicznym dochodzeniem wierzytelności oraz udaremnienie oszukańczych praktyk, przemawia za stosowaniem dyrektywy do wierzytelności istniejących już w momencie jej wejścia w życie w Państwie Członkowskim, w którym swoją siedzibę ma władza, do której kierowany jest wniosek.

23      Wobec powyższego odpowiedź na przedstawione pytanie powinna brzmieć, że dyrektywę należy interpretować w ten sposób, iż ma ona zastosowanie do należności celnych, które powstały w Państwie Członkowskim i są objęte tytułem egzekucyjnym wydanym przez to państwo przed wejściem w życie tej dyrektywy w innym Państwie Członkowskim, w którym swoją siedzibę ma władza, do której kierowany jest wniosek.

 W przedmiocie kosztów

24      Koszty poniesione przez rząd grecki i Komisję, które przedstawiły swoje uwagi Trybunałowi, nie podlegają zwrotowi. Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem; do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach.

Z powyższych względów

TRYBUNAŁ (trzecia izba),

w odpowiedzi na pytanie przedłożone mu wyrokami z dnia 28 czerwca 2002 r. przez Dioikitiko Efeteio Peireas orzeka, co następuje:

Dyrektywę Rady 76/308/EWG z dnia 15 marca 1976 r. w sprawie wzajemnej pomocy przy dochodzeniu roszczeń wynikających z operacji będących częścią systemu finansowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz rolniczych opłat wyrównawczych i opłat celnych, dotyczącej także podatku od wartości dodanej oraz niektórych podatków akcyzowych, w wersji uwzględniającej zmiany wynikające z Aktu dotyczącego warunków przystąpienia Republiki Austrii, Republiki Finlandii i Królestwa Szwecji oraz dostosowań w traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej, należy interpretować w ten sposób, iż ma ona zastosowanie do należności celnych, które powstały w Państwie Członkowskim i są objęte tytułem egzekucyjnym wydanym przez to państwo przed wejściem w życie tej dyrektywy w innym Państwie Członkowskim, w którym swoją siedzibę ma władza, do której kierowany jest wniosek.

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 1 lipca 2004 r.

* Język postępowania: grecki.