WYROK TRYBUNAŁU (pełny skład)

z dnia 6 marca 2003 r.(*)

Swobodny przepływ pracowników – Rozporządzenie (EWG) nr 1612/68 – Przywilej socjalny – Prawo małżonka pracownika migrującego do uzyskania pozwolenia na pobyt na czas nieokreślony na terytorium państwa członkowskiego

W sprawie C‑466/00

mającej za przedmiot skierowany do Trybunału, na podstawie art. 234 WE, przez Immigration Adjudicator (Zjednoczone Królestwo) wniosek o wydanie w zawisłym przed tym sądem sporze pomiędzy

Arbenem Kabą

a

Secretary of State for the Home Department,

orzeczenia w trybie prejudycjalnym w przedmiocie wykładni ogólnych zasad prawa regulujących postępowanie przed Trybunałem, jak również wykładni art. 7 ust. 2 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1612/68 z dnia 15 października 1968 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Wspólnoty (Dz.U. L 257, s. 2),

TRYBUNAŁ

w składzie: G.C. Rodríguez Iglesias, prezes, J.P. Puissochet, M. Wathelet, R. Schintgen i C.W.A. Timmermans, prezesi izb, D.A.O. Edward, P. Jann (sprawozdawca), F. Macken, N. Colneric, S. von Bahr oraz J.N. Cunha Rodrigues, sędziowie,

rzecznik generalny: D. Ruiz‑Jarabo Colomer,

sekretarz: L. Hewlett, główny administrator,

rozważywszy uwagi na piśmie przedstawione:

–        w imieniu A. Kaby przez R. Allena, QC oraz T. Eicke’a, barrister, działających z upoważnienia N. Rollasona, solicitor,

–        w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa przez G. Amodeo, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez R. Plendera, QC,

–        w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich przez N. Yerrell oraz C. Ladenburgera, działających w charakterze pełnomocników,

uwzględniając sprawozdanie na rozprawę,

po wysłuchaniu uwag ustnych: A. Kaby, reprezentowanego przez R. Allena i T. Eicke’a, rządu Zjednoczonego Królestwa, reprezentowanego przez G. Amodeo i R. Plendera, rządu niderlandzkiego, reprezentowanego przez H.G. Sevenster, działającą w charakterze pełnomocnika oraz Komisji, reprezentowanej przez M. Shottera, działającego w charakterze pełnomocnika, na rozprawie w dniu 16 kwietnia 2002 r.,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 11 lipca 2002 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        Postanowieniem z dnia 19 grudnia 2000 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 27 grudnia 2000 r., Immigration Adjudicator zwrócił się do Trybunału, na podstawie art. 234 WE z dwoma pytaniami prejudycjalnymi dotyczącymi wykładni ogólnych zasad prawa regulujących postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości, jak również wykładni art. 7 ust. 2 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1612/68 z dnia 15 października 1968 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Wspólnoty (Dz.U. L 257, s. 2).

2        Pytania te zostały przedstawione w ramach sporu prawnego pomiędzy A. Kabą a Secretary of State for the Home Department (ministrem spraw wewnętrznych) w przedmiocie odmowy udzielenia pozwolenia na pobyt na czas nieokreślony na terytorium Zjednoczonego Królestwa.

 Ramy prawne

 Uregulowania wspólnotowe

3        Artykuł 7 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 1612/68 stanowi:

„1.      Pracownik, będący obywatelem państwa członkowskiego, nie może być na terytorium innego państwa członkowskiego ze względu na swą przynależność państwową traktowany odmiennie niż pracownicy krajowi pod względem warunków zatrudnienia i pracy, w szczególności warunków wynagrodzenia, zwolnienia i, jeżeli straci pracę, powrotu do pracy lub ponownego zatrudnienia.

2.      Pracownik korzysta z takich samych przywilejów socjalnych i podatkowych jak pracownicy krajowi”.

4        Artykuł 10 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi:

„Prawo osiedlenia się w innym państwie członkowskim wraz z pracownikiem, który jest obywatelem państwa członkowskiego i jest zatrudniony na terytorium innego państwa członkowskiego, mają następujące osoby, bez względu na przynależność państwową:

a)      współmałżonek oraz zstępni poniżej 21. roku życia lub pozostający na utrzymaniu pracownika;

b)      wstępni pracownika lub jego współmałżonka, pozostający na jego utrzymaniu”.

5        Artykuł 4 ust. 4 dyrektywy Rady 68/360/EWG z dnia 15 października 1968 r. w sprawie zniesienia ograniczeń w przemieszczaniu się i pobycie pracowników państw członkowskich i ich rodzin we Wspólnocie (Dz.U. L 257, s. 13) stanowi:

„Członkowi rodziny, który nie jest obywatelem państwa członkowskiego, wystawiona zostanie karta pobytu o takim samym okresie ważności, na jaki karta została wydana pracownikowi, na którego utrzymaniu pozostaje”.

 Uregulowania krajowe

6        Do mających zastosowanie w sprawie przepisów prawa krajowego zaliczają się: Immigration Act 1971 (ustawa o imigracji z 1971 r.), Immigration (European Economic Area) Order 1994 (rozporządzenie w sprawie imigracji [Europejski Obszar Gospodarczy] z 1994 r., zwane dalej „EEA Order”) oraz United Kingdom Immigration Rules (House of Commons Paper 395) (zasady imigracyjne Zjednoczonego Królestwa przyjęte w 1994 r. przez parlament Zjednoczonego Królestwa, zwane dalej „Immigration Rules”) w brzmieniu obowiązującym wówczas, gdy miały miejsce okoliczności faktyczne w sporze przed sądem krajowym. Powyższe przepisy regulują kwestie wjazdu i pobytu na terytorium Zjednoczonego Królestwa.

7        EEA Order zostało uchylone przez Immigration (European Economic Area) Regulations 2000 (rozporządzenie w sprawie imigracji [Europejski Obszar Gospodarczy] z 2000 r.). Przepisy tego rozporządzenia nie znajdują jednak zastosowania w sporze przed sądem krajowym.

8        Punkt 255 Immigration Rules stanowi:

„Obywatel państwa wchodzącego w skład EOG [Europejskiego Obszaru Gospodarczego] (niebędący studentem) lub członek rodziny takiej osoby, który otrzymał pozwolenie na pobyt bądź też inny tego rodzaju dokument uprawniający do pobytu na pięć lat i który, zgodnie z postanowieniami EEA Order 1994, przebywał na terytorium Zjednoczonego Królestwa przez cztery lata i przebywa tam nadal, może na swój wniosek otrzymać na swoim pozwoleniu na pobyt bądź, w danym przypadku, na innym tego rodzaju dokumencie będącym podstawą legalnego pobytu, odpowiednią adnotację, która stwierdza, że jest on uprawniony do pobytu na czas nieokreślony na terytorium Zjednoczonego Królestwa”.

9        Punkt 287 Immigration Rules ma następujące brzmienie:

„Małżonkowi osoby przebywającej z zamiarem osiedlenia się w Zjednoczonym Królestwie zostanie przyznane pozwolenie na pobyt na czas nieokreślony, pod warunkiem że:

i)      wnioskodawca otrzymał pozwolenie na wjazd na terytorium Zjednoczonego Królestwa lub przedłużenie pozwolenia na pobyt na okres 12 miesięcy i przebywał on tam przez okres przynajmniej 12 miesięcy w charakterze małżonka osoby, przebywającej tam z zamiarem osiedlenia się, oraz

ii)      wnioskodawca pozostaje nadal w związku małżeńskim z osobą, ze względu na którą otrzymał pozwolenie na wjazd w celu dołączenia do niej lub przedłużenie swojego pobytu i pod warunkiem że małżeństwo to nadal istnieje, oraz

iii)      obydwoje małżonkowie mają zamiar kontynuować wspólne pożycie małżeńskie”.

10      Zgodnie z art. 33 ust. 2A Immigration Act 1971 „odniesienia do osoby przebywającej z zamiarem osiedlenia się w Zjednoczonym Królestwie oznaczają, że ta osoba ma tam miejsce swojego zwyczajowego pobytu i nie podlega na podstawie prawa imigracyjnego ograniczeniom co do długości okresu pobytu”.

11      W świetle mającego zastosowanie orzecznictwa krajowego pracownik migrujący, będący obywatelem jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej, który zamieszkuje na terytorium Zjednoczonego Królestwa, z tego tylko względu nie „przebywa z zamiarem osiedlenia się” w rozumieniu tego przepisu.

12      Zgodnie z art. 2 ust. 1 EEA Order obywatelem państwa EOG jest obywatel państwa sygnatariusza Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym z dnia 2 maja 1992 r. (Dz.U. 1994, L 1, s. 3), innego niż Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.

13      Zgodnie z art. 4 ust. 1 EEA Order „osoba uprawniona” ma prawo pobytu na terytorium Zjednoczonego Królestwa tak długo, jak długo jest do tego uprawniona, przy czym prawo to rozciąga się zgodnie z art. 4 ust. 2 EEA Order na członków rodziny włącznie z małżonkiem. Na podstawie art. 6 EEA Order „osobą uprawnioną” jest w szczególności obywatel państwa członkowskiego EOG, przebywający w charakterze pracownika w Zjednoczonym Królestwie.

14      Artykuł 7 ust. 1 Immigration Act 1988 przewiduje:

„Dla celów uregulowania podstawowego [Immigration Act 1971] nie należy wymagać od danej osoby pozwolenia na wjazd lub na pobyt na terytorium Zjednoczonego Królestwa, jeżeli upoważniają ją do tego odpowiednie postanowienia prawa wspólnotowego lub wszelkie przepisy wydane w wykonaniu art. 2 ust. 2 European Communities Act 1972 [ustawy o Wspólnotach Europejskich z 1972 r.]”.

15      W myśl art. 3 ust. 4 Immigration Act 1971 pozwolenie na wjazd lub na pobyt zasadniczo wygasa z chwilą opuszczenia przez osobę uprawnioną „common travel area” (tzn. Zjednoczonego Królestwa, Irlandii, Wysp Normandzkich oraz wyspy Man).

16      W każdym razie pkt 18 Immigration Rules stanowi:

„Wnioskodawcy występującemu o pozwolenie na wjazd na terytorium Zjednoczonego Królestwa w charakterze rezydenta powracającego do państwa, może zostać udzielona zgoda na wjazd w celu osiedlenia się, jeżeli urzędnik imigracyjny nabędzie przekonanie, że wnioskodawca spełnia następujące warunki:

i)      w momencie, w którym ostatni raz opuszczał terytorium, posiadał pozwolenie na wjazd i na nieograniczony czasowo pobyt na terytorium Zjednoczonego Królestwa;

ii)      przebywał poza Zjednoczonym Królestwem przez okres nie dłuższy niż dwa lata;

iii)      nie otrzymał pomocy ze środków publicznych na pokrycie kosztów wyjazdu ze Zjednoczonego Królestwa;

iv)      występuje aktualnie o zgodę na wjazd w celu osiedlenia się”.

 Stan faktyczny oraz spór przed sądem krajowym

17      A. Kaba, obywatel jugosłowiański, przyjechał do Zjednoczonego Królestwa w dniu 5 sierpnia 1991 r. Pomimo oddalenia jego wniosku o pozwolenie na wjazd do tego państwa członkowskiego w celach turystycznych na okres jednego miesiąca nie opuścił on Zjednoczonego Królestwa. W lutym 1992 r. wystąpił z wnioskiem o udzielenie azylu.

18      W dniu 4 maja 1994 r. A. Kaba poślubił panią Michonneau, obywatelkę Francji, którą poznał w 1993 r., kiedy ta pracowała w Zjednoczonym Królestwie. Od momentu zawarcia związku małżeńskiego para mieszkała razem. W styczniu 1994 r., po krótkim pobycie we Francji, pani Michonneau powróciła do Zjednoczonego Królestwa w charakterze osoby poszukującej pracy, a w kwietniu 1994 r. znalazła zatrudnienie. W listopadzie 1994 r. uzyskała pozwolenie na pobyt na okres 5 lat ważne do dnia 2 listopada 1999 r. A. Kaba otrzymał zgodę na pobyt na terytorium Zjednoczonego Królestwa na taki sam okres jako małżonek obywatelki wspólnotowej, korzystającej w Zjednoczonym Królestwie z praw przysługujących jej na podstawie traktatu WE.

19      W dniu 23 stycznia 1996 r. A. Kaba wystąpił z wnioskiem o pozwolenie na pobyt na czas nieokreślony w Zjednoczonym Królestwie.

20      Decyzją Secretary of State for the Home Department z dnia 9 września 1996 r. wniosek ten został oddalony. Pismem z dnia 3 października 1996 r. Secretary of State for the Home Department wyjaśnił, że A. Kaba nie spełnił wymogów przewidzianych w pkt 255 Immigration Rules, ponieważ jego małżonka przebywa na terytorium Zjednoczonego Królestwa zgodnie z postanowieniami EEA Order dopiero od roku i dziesięciu miesięcy.

21      A. Kaba w dniu 15 września 1996 r. złożył odwołanie od powyższej decyzji do Immigration Adjudicator, w którym podniósł, że przepisy Immigration Rules, mające zastosowanie wobec osób „przebywających z zamiarem osiedlenia się” w Zjednoczonym Królestwie są korzystniejsze niż te, które mają zastosowanie wobec niego i jego małżonki.

22      W takich okolicznościach Immigration Adjudicator postanowieniem z dnia 25 września 1998 r. (zwanym dalej „pierwszym postanowieniem o wystąpieniu z pytaniami prejudycjalnymi”) po raz pierwszy zawiesił postępowanie i zwrócił się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)       Czy prawo wystąpienia z wnioskiem o pozwolenie na pobyt na czas nieokreślony na terytorium Zjednoczonego Królestwa oraz prawo do żądania rozpoznania takiego wniosku stanowią »przywilej socjalny« w rozumieniu art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 1612/68?

2)       Czy nałożony na małżonków obywateli wspólnotowych obowiązek zamieszkiwania na terytorium Zjednoczonego Królestwa przez okres czterech lat, który warunkuje prawo do wystąpienia z wnioskiem o pozwolenie na pobyt na czas nieokreślony na terytorium Zjednoczonego Królestwa oraz do rozpoznania takiego wniosku (zob. pkt 255 Immigration Rules, House of Commons Paper 395) w porównaniu z obowiązkiem dwunastomiesięcznego pobytu nałożonym na małżonków obywateli brytyjskich, jak również na małżonków osób przebywających na terytorium Zjednoczonego Królestwa z zamiarem osiedlenia się (zob. pkt 287 Immigration Rules, House of Commons Paper 395) stanowi niezgodną z prawem dyskryminację, sprzeczną z art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 1612/68?”.

23      W dniu 15 czerwca 1999 r. odbyła się rozprawa przed Trybunałem, a w dniu 30 września 1999 r. rzecznik generalny przedstawił swoją opinię (zwaną dalej „pierwszą opinią”). Wersja angielskojęzyczna tej opinii została przesłana A. Kabie w dniu 27 stycznia 2000 r.

24      W dniu 3 lutego 2000 r. A. Kaba przesłał za pośrednictwem faksu do Trybunału pismo, w którym wyraził swoje wątpliwości co do ścisłości niektórych okoliczności faktycznych, stanowiących prawdopodobnie podstawę pierwszej opinii. Ponieważ jego zdaniem nieścisłości te stanowiły wyjątkowe okoliczności uzasadniające ponowne otwarcie procedury ustnej, zapowiedział on rychłe złożenie uwag uzupełniających.

25      W dniu 16 marca 2000 r. A. Kaba przedłożył za pośrednictwem faksu uzupełniające uwagi na piśmie, które kończyły następujące wnioski:

„Powyższe uwagi zostały już wykazane w dokumentach przedłożonych wcześniej Trybunałowi. Jeżeli jednak Trybunał uzna za konieczne ponowne otwarcie procedury ustnej celem zapewnienia tego, by rozstrzygające kwestie były w pełni zrozumiałe, oraz celem sprostowania błędnych wniosków zaprezentowanych przez rzecznika generalnego, to pełnomocnicy A. Kaby oferują wszelką pomoc w tym zakresie”.

26      Pismem z dnia 31 marca 2000 r. sekretarz Trybunału potwierdził otrzymanie uzupełniających uwag na piśmie oraz poinformował A. Kabę, że regulamin Trybunału nie przewiduje możliwości składania uwag po zamknięciu procedury ustnej. W takich okolicznościach wspomniane uwagi odesłano i nie dołączono ich do akt sprawy w Trybunale.

27      W swoim wyroku z dnia 11 maja 2000 r. w sprawie C‑356/98 Kaba, Rec. s. I‑2623, w brzmieniu sprostowanym postanowieniem z dnia 4 maja 2001 r., niepublikowanym w Zbiorze, Trybunał orzekł:

„Przepis prawny państwa członkowskiego, który nakłada na małżonków pracowników migrujących, będących obywatelami innego państwa członkowskiego obowiązek zamieszkiwania na terytorium tego państwa członkowskiego przez okres czterech lat, zanim mogą oni wystąpić o pozwolenie na pobyt na czas nieokreślony i zanim wniosek taki może być rozpoznany, podczas gdy nakłada on obowiązek zaledwie dwunastomiesięcznego pobytu na małżonków osób przebywających z zamiarem osiedlenia się w tym państwie członkowskim, którzy nie podlegają żadnym ograniczeniom co do okresu dozwolonego pobytu na tym terytorium, nie stanowi dyskryminacji sprzecznej z art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 1612/68”.

28      W następstwie tego wyroku A. Kaba podniósł przed Immigration Adjudicator, że pierwsza opinia została sporządzona w oparciu o błędne rozumienie stanu faktycznego, przedstawionego w pierwszym postanowieniu o wystąpieniu z pytaniami prejudycjalnymi, jak również błędne rozumienie odpowiednich regulacji prawa krajowego.

29      W konsekwencji po pierwsze stwierdza on, że Trybunał niesłusznie zakwalifikował pozwolenie na pobyt w Zjednoczonym Królestwie na czas nieokreślony jako status zasadniczo pewniejszy czy stabilniejszy w porównaniu ze statusem, z którego korzystają obywatele wspólnotowi w tym państwie członkowskim. Zdaniem Immigration Adjudicator na taką kwalifikację mogła mieć wpływ opinia rzecznika generalnego, w której zinterpretowano uwagi przedłożone przez rząd Zjednoczonego Królestwa jako uzasadniające stwierdzone różnice w traktowaniu osoby takiej jak A. Kaba i małżonka osoby „przebywającej z zamiarem osiedlenia się” w Zjednoczonym Królestwie. Tymczasem te uwagi opierały się na możliwości porównania tych dwóch sytuacji. Kwestia uzasadnienia nie została podniesiona w trakcie postępowania przed Trybunałem.

30      Po drugie, A. Kaba podnosi, że rzecznik generalny błędnie odtworzył stan faktyczny leżący u podstaw postępowania przed sądem krajowym. Do tej argumentacji przyłącza się Immigration Adjudicator w zakresie, w jakim jego zdaniem jedynym aspektem spornym wynikającym z pierwszego postanowienia o wystąpieniu z pytaniami prejudycjalnymi jest różnica w okresach pobytu wymaganego w stosunku do tych dwóch grup.

31      Immigration Adjudicator podnosi, że pozwolenie na pobyt na czas nieokreślony w Zjednoczonym Królestwie nie może być obwarowane wyraźnym warunkiem dotyczącym okresu jego ważności. To samo dotyczy prawa pobytu pracownika będącego obywatelem jednego z państw członkowskich. Ponadto Immigration Adjudicator stwierdza, że jeżeli posiadacz pozwolenia na czas nieokreślony opuści terytorium Zjednoczonego Królestwa, to wówczas jego pozwolenie na pobyt traci ważność, zgodnie z art. 3 ust. 4 Immigration Act 1971, a taka osoba musi otrzymać nowe pozwolenie na wjazd, co podlega wymogom określonym w pkt 18 Immigration Rules. Immigration Adjudicator utrzymuje również, że zarówno posiadacze pozwolenia na pobyt na czas nieokreślony w Zjednoczonym Królestwie, jak i pracownicy będący obywatelami wspólnotowymi mogą zostać wydaleni z terytorium tego państwa członkowskiego ze względów bezpieczeństwa publicznego, porządku publicznego czy ochrony zdrowia publicznego.

32      Ponadto A. Kaba powołuje się na utrwaloną praktykę dyrekcji do spraw obywatelstwa Home Office (ministerstwa spraw wewnętrznych), która traktuje obywateli państw członkowskich jak osoby, które osiedliły się w Zjednoczonym Królestwie, co stanowi dodatkowy dowód na to, że małżonkowie obywateli wspólnotowych znajdują się w położeniu porównywalnym z małżonkami obywateli brytyjskich oraz osób, które osiedliły się w Zjednoczonym Królestwie. W tej ostatniej kwestii Immigration Adjudicator nie wypowiada się, ponieważ nie dysponuje pełną informacją na ten temat.

33      Po trzecie, Immigration Adjudicator stwierdza, że rzecznik generalny w pkt 3 pierwszej opinii uznał, że EEA Order nie obejmuje swym zakresem obywateli brytyjskich i członków ich rodzin. Tymczasem takie twierdzenie jest nieścisłe w zakresie, w jakim EEA Order znajduje zastosowanie, zgodnie z wyrokiem Trybunału z dnia 7 lipca 1992 r. w sprawie C‑370/90 Singh, Rec. s. I‑4265, wobec wszystkich obywateli brytyjskich i członków ich rodzin, którzy powracają do Zjednoczonego Królestwa z innego państwa członkowskiego, w którym korzystali z praw przysługujących im na mocy traktatu.

34      W takich okolicznościach Immigration Adjudicator stawia sobie pytanie o zgodność przebiegu postępowania przed Trybunałem z art. 6 ust. 1 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. (zwanej dalej „EKPC”). Podnosi, że postępowanie przed Trybunałem stanowi integralną część postępowania przed Immigration Adjudicator, dlatego że sąd ten jest odpowiedzialny za każde naruszenie art. 6. W tym względzie powołuje się na postanowienie z dnia 4 lutego 2000 r. w sprawie C‑17/98 Emesa Sugar, Rec. s. I‑665.

35      Immigration Adjudicator wskazuje także na pewne wątpliwości dotyczące odpowiedzi udzielonych na pytania postawione w wyroku Kaba.

36      W takich właśnie okolicznościach Immigration Adjudicator postanowił zawiesić postępowanie po raz drugi i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1) a) Jakimi instrumentami dysponują organ występujący z wnioskiem prejudycjalnym oraz strony postępowania (przed organem krajowym lub przed Trybunałem) w celu zagwarantowania zgodności całego postępowania z obowiązkami wynikającymi z art. 6 EKPC oraz w celu zapewnienia w konsekwencji, że nie powstaje odpowiedzialność z tytułu naruszenia art. 6 EKPC ani na gruncie prawa krajowego, ani przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka?

b)      Czy postępowanie w niniejszej sprawie było zgodne z wymogami art. 6 EKPC, a jeśli nie, jakie to wywrze skutki na moc prawną pierwszego wyroku?

2)       Ponieważ Immigration Adjudicator ustalił, że wnioskodawca i małżonek osoby przebywającej z zamiarem osiedlenia się w Zjednoczonym Królestwie są (albo byliby) potraktowani w sposób różny w zakresie, w jakim:

a)      wnioskodawca, który wjechał na terytorium Zjednoczonego Królestwa jako małżonek obywatela Unii Europejskiej korzystającego z prawa do swobodnego przemieszczania się, ma obowiązek czteroletniego pobytu w Zjednoczonym Królestwie zanim może wystąpić z wnioskiem o pozwolenie na pobyt na czas nieokreślony, podczas gdy

b)      małżonek osoby, która przebywa z zamiarem osiedlenia się w Zjednoczonym Królestwie (bez względu na to, czy chodzi o obywatela brytyjskiego, czy też posiadacza pozwolenia na pobyt na czas nieokreślony w Zjednoczonym Królestwie) miałby po roku możliwość uzyskania pozwolenia na pobyt na czas nieokreślony w Zjednoczonym Królestwie;

ponieważ sądowi krajowemu nie przedłożono żadnego dowodu (czy argumentacji) uzasadniającej ową różnicę w traktowaniu wnioskodawcy i małżonka osoby przebywającej z zamiarem osiedlenia się ani na rozprawie, która doprowadziła do wydania postanowienia o wystąpieniu z wnioskiem prejudycjalnym z dnia 25 września 1998 r., ani w ramach uwag na piśmie czy ustnych przedstawionych przez stronę pozwaną przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości, ani na rozprawie prowadzącej do wystąpienia z niniejszym wnioskiem prejudycjalnym oraz pomimo zwrócenia się Immigration Adjudicator o kompletną argumentację, Immigration Adjudicator przedkłada następujące pytania:

i)      Czy wyrok Trybunału z dnia 11 kwietnia 2000 r. w niniejszej sprawie (C‑356/98), niezależnie od odpowiedzi na poprzednie pytanie, należy interpretować w taki sposób, że stwierdza on, że w tych okolicznościach miała miejsce dyskryminacja sprzeczna z art. 39 WE lub z art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 1612/68?

ii)       Czy po ponownej ocenie stanu faktycznego ma miejsce dyskryminacja sprzeczna z art. 39 WE lub z art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 1612/68?

 W przedmiocie pytań prejudycjalnych

37      Celem udzielenia sądowi krajowemu użytecznej dla rozstrzygnięcia sprawy odpowiedzi należy rozpocząć od analizy pytania drugiego.

 W przedmiocie pytania drugiego

38      W drugim pytaniu sąd krajowy zmierza zasadniczo do ustalenia, czy odpowiedź udzielona przez Trybunał na pytania prejudycjalne w ww. wyroku w sprawie Kaba byłaby inna, gdyby Trybunał uwzględnił, że z jednej strony w świetle prawa krajowego pozycja małżonka pracownika migrującego będącego obywatelem państwa członkowskiego innego niż Zjednoczone Królestwo oraz pozycja małżonka osoby „przebywającej z zamiarem osiedlenia się” w Zjednoczonym Królestwie jest porównywalna pod każdym względem z wyjątkiem okresu pobytu na terytorium Zjednoczonego Królestwa wymaganego w celu uzyskania pozwolenia na pobyt na czas nieokreślony oraz że, z drugiej strony, nie został przedstawiony ze strony kompetentnych władz Zjednoczonego Królestwa żaden argument uzasadniający taką różnicę w traktowaniu.

39      Na wstępie należy przypomnieć, że skutek wiążący orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie stanowi przeszkody w tym, aby sąd krajowy, do którego wyrok jest skierowany, mógł uznać za konieczne ponowne zwrócenie się do Trybunału przed rozstrzygnięciem sporu przed nim zawisłego. Ponowne zwrócenie się może być uzasadnione, w przypadku gdy sąd krajowy napotyka na trudności związane ze zrozumieniem lub zastosowaniem orzeczenia, gdy występuje do Trybunału z nowym pytaniem prawnym lub gdy przedstawia Trybunałowi nowe okoliczności, które mogłyby skłonić Trybunał do odpowiedzi w sposób odmienny na postawione wcześniej pytania (postanowienie z dnia 5 marca 1986 r. w sprawie 69/85 Wünsche, Rec. s. 947, pkt 15).

40      Ponadto z utrwalonego orzecznictwa wynika, że formułowanie przedkładanych pytań należy wyłącznie do sądu krajowego, a strony sporu nie mogą zmienić ich treści (wyroki: z dnia 15 czerwca 1972 r. w sprawie 5/72 Grassi, Rec. s. 443, pkt 4; z dnia 21 marca 1996 r. w sprawie C‑297/94 Bruyère i in., Rec. s. I‑1551, pkt 19).

41      Z tego wynika, że Trybunał powinien ograniczyć swoją analizę zasadniczo do kwestii, które sąd krajowy postanowił poddać jego ocenie. Jeśli chodzi o zastosowanie odpowiednich uregulowań prawa krajowego, Trybunał powinien zatem rozstrzygać spór w oparciu o okoliczności, które zdaniem sądu krajowego są ustalone, i nie może być związany przedstawionymi przez jedną ze stron sporu przed sądem krajowym hipotezami, które to sąd krajowy jedynie przytacza, nie zajmując w tym względzie jakiegokolwiek stanowiska.

42      W kwestii tego, czy małżonek pracownika migrującego będącego obywatelem państwa członkowskiego innego niż Zjednoczone Królestwo znajduje się w sytuacji pod każdym względem porównywalnej z sytuacją małżonka osoby „przebywającej osiadłej z zamiarem osiedlenia się” w Zjednoczonym Królestwie dla celów uzyskania pozwolenia na pobyt na czas nieokreślony na jego terytorium, sąd krajowy podnosi, że według jego własnej oceny te dwie sytuacje różnią się od siebie tylko różnym okresem pobytu wymaganym od tych dwóch kategorii osób.

43      Należy w każdym razie podkreślić, że pytanie, czy art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 1612/68 stoi na przeszkodzie stosowaniu regulacji krajowej ze względu na jej dyskryminacyjny charakter, jest kwestią wykładni prawa wspólnotowego.

44      Zatem pytanie, czy dwie kategorie osób znajdują się w porównywalnej sytuacji i powinny z tego względu korzystać na takich samych zasadach z danego przywileju socjalnego, jest kwestią wykładni prawa wspólnotowego.

45      Z tego wynika, że ustalenie przez sąd krajowy, że dwie kategorie osób znajdują się w świetle prawa krajowego w porównywalnej sytuacji, nie może uniemożliwić Trybunałowi wysnucia wniosku, że te dwie kategorie osób wykazują różnice z punktu widzenia prawa wspólnotowego.

46      W rozpatrywanym przypadku Trybunał stwierdził w pkt 30 ww. wyroku w sprawie Kaba, że na obecnym etapie rozwoju prawa wspólnotowego prawo pobytu obywateli danego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego nie jest bezwarunkowe. W tym względzie Trybunał odwołał się z jednej strony do postanowień w obszarze swobodnego przepływu osób zawartych w trzecim tytule trzeciej części traktatu oraz do uchwalonych w celu ich wykonania przepisów prawa wtórnego, oraz z drugiej strony do postanowień drugiej części traktatu, a w szczególności do art. 8A traktatu WE (obecnie, po zmianie, art. 18 WE), który choć przyznaje obywatelom Unii prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich, to jednocześnie wyraźnie odsyła do ograniczeń i warunków przewidzianych w traktacie i w przepisach wydanych w celu jego wykonania.

47      Co się tyczy sytuacji pracownika migrującego będącego obywatelem danego państwa członkowskiego, to należy w tym miejscu dodać, że jego prawo do pobytu nie jest bezwarunkowe w zakresie, w jakim uzależnione jest od tego, czy ta osoba pozostaje pracownikiem albo, w danym przypadku, osobą poszukującą pracy (zob. w tym względzie wyrok z dnia 26 lutego 1991 r. w sprawie C‑292/89 Antonissen, Rec. s. I‑745), chyba że wywodzi to prawo z innych postanowień prawa wspólnotowego.

48      Z informacji przedłożonych Trybunałowi w przedmiocie regulacji krajowej spornej w postępowaniu przed sądem krajowym wynika natomiast, że „osoba przebywająca z zamiarem osiedlenia się” na terytorium Zjednoczonego Królestwa nie podlega żadnym ograniczeniom z punktu widzenia dozwolonego okresu pobytu na terytorium tego państwa członkowskiego i podczas swojego pobytu nie musi spełnić żadnych warunków porównywalnych z warunkami przewidzianymi w prawie wspólnotowym, o których mowa w pkt 46 niniejszego wyroku.

49      Z tego zatem wynika, że prawo pobytu przyznane przez wyżej wymienione przepisy obywatelom innych państw członkowskich nie jest pod każdym względem porównywalne z tym prawem, z którego korzysta osoba przebywająca z zamiarem osiedlenia się w Zjednoczonym Królestwie na mocy przepisów prawnych tego państwa członkowskiego.

50      Prawo pobytu tych dwóch kategorii osób nie jest pod każdym względem porównywalne i z tego względu podobnie wygląda sytuacja małżonków tych osób, szczególnie jeśli chodzi o kwestie długości pobytu, po którego upływie może im zostać udzielone pozwolenie na pobyt na czas nieokreślony na terytorium Zjednoczonego Królestwa.

51      Sąd krajowy powołuje w każdym razie różne okoliczności w celu wykazania, że przedmiotowe sytuacje są porównywalne.

52      Po pierwsze, sąd wskazuje, że ani pozwolenie na pobyt na czas nieokreślony na terytorium Zjednoczonego Królestwa, ani prawo pobytu pracownika migrującego będącego obywatelem wspólnotowym nie są obwarowane jakimikolwiek wyraźnymi warunkami co do okresu ich ważności. Po drugie, pozwolenie na pobyt na czas nieokreślony wygasa z chwilą opuszczenia terytorium Zjednoczonego Królestwa przez jego posiadacza. Po trzecie, tak jak pracownicy migrujący z innych państw członkowskich, posiadacze pozwolenia na pobyt na czas nieokreślony na terytorium Zjednoczonego Królestwa mogą zostać wydaleni ze względów porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego czy ochrony zdrowia publicznego. Po czwarte, EEA Order stosuje się nie tylko wobec obywateli państw członkowskich innych niż Zjednoczone Królestwo, lecz również wobec obywateli brytyjskich i członków ich rodzin, którzy powracają do Zjednoczonego Królestwa po tym, jak skorzystali w innym państwie członkowskim ze swoich praw wynikających z traktatu.

53      Należy stwierdzić, że żadna z powyższych okoliczności nie kwestionuje zasadności wykładni, zgodnie z którą te sytuacje nie są pod każdym względem porównywalne, w zakresie, w jakim pracownik migrujący będący obywatelem innego państwa członkowskiego niż Zjednoczone Królestwo musi spełnić kolejne warunki w celu utrzymania swojego prawa pobytu, których to warunków nie wymaga się od osoby „przebywającej z zamiarem osiedlenia się” w Zjednoczonym Królestwie.

54      Nie ma znaczenia w tym względzie, że owe wymogi nie stanowią wyraźnego ograniczenia okresu pobytu ani że także pozwolenie na pobyt na czas nieokreślony w określonych warunkach może przestać wywoływać skutki prawne. Również okoliczność, że EEA Order może być stosowana wobec obywateli brytyjskich, nie ma znaczenia w tym względzie.

55      Z powyższego wynika ponadto, że sposób rozumowania Trybunału w ww. wyroku w sprawie Kaba opiera się na tym, że przedmiotowe sytuacje są ze sobą nieporównywalne, a nie na uzasadnieniu różnego traktowania małżonka pracownika migrującego będącego obywatelem innego państwa członkowskiego niż Zjednoczone Królestwo i małżonka osoby „przebywającej z zamiarem osiedlenia się” w Zjednoczonym Królestwie; sytuacje uregulowane przez pkt 255 i 287 Immigration Rules są nieporównywalne.

56      Należy zatem w konsekwencji odpowiedzieć na drugie pytanie w ten sposób, że odpowiedź udzielona przez Trybunał na pytania prejudycjalne w ww. wyroku w sprawie Kaba nie byłaby inna, gdyby Trybunał uwzględnił to, że w świetle prawa krajowego pozycja małżonka pracownika migrującego będącego obywatelem innego państwa członkowskiego niż Zjednoczone Królestwo oraz pozycja małżonka osoby „przebywającej z zamiarem osiedlenia się” w Zjednoczonym Królestwie są zdaniem sądu krajowego pod każdym względem porównywalne, z wyjątkiem wymaganego uprzedniego okresu pobytu koniecznego dla przyznania pozwolenia na pobyt na czas nieokreślony w Zjednoczonym Królestwie. Ponieważ te sytuacje są nieporównywalne z punktu widzenia prawa wspólnotowego, pytanie, czy tego typu różnica w traktowaniu znajduje swoje uzasadnienie, jest pozbawione znaczenia.

 W przedmiocie pytania pierwszego

57      Trybunał, badając drugie pytanie, odpowiedział na wątpliwości sądu krajowego, które skłoniły go do zwrócenia się do Trybunału z nowymi pytaniami prejudycjalnymi.

58      W takich okolicznościach nie ma potrzeby udzielania odpowiedzi na pytanie pierwsze.

 W przedmiocie kosztów

59      Koszty poniesione przez rząd Zjednoczonego Królestwa i rząd niderlandzki, jak również przez Komisję w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi nie podlegają zwrotowi. Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach.

Z powyższych względów

TRYBUNAŁ

rozstrzygając w przedmiocie pytań przedłożonych mu przez Immigration Adjudicator postanowieniem z dnia 19 grudnia 2000 r., orzeka, co następuje:

Odpowiedź udzielona przez Trybunał na pytania prejudycjalne w wyroku z dnia 11 kwietnia 2000 r. w sprawie C‑356/98 Kaba nie byłaby inna, gdyby Trybunał uwzględnił to, że w świetle prawa krajowego pozycja małżonka pracownika migrującego będącego obywatelem innego państwa członkowskiego niż Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz pozycja małżonka osoby „przebywającej z zamiarem osiedlenia się” w Zjednoczonym Królestwie są zdaniem sądu krajowego pod każdym względem porównywalne, z wyjątkiem wymaganego uprzedniego okresu pobytu koniecznego dla przyznania pozwolenia na pobyt na czas nieokreślony w Zjednoczonym Królestwie. Ponieważ te sytuacje są nieporównywalne z punktu widzenia prawa wspólnotowego, pytanie, czy tego typu różnica w traktowaniu znajduje swoje uzasadnienie, jest pozbawione znaczenia.

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 6 marca 2003 r.

* Język postępowania: angielski.