ECO/657
Europejski semestr 2025 – pakiet jesienny
OPINIA
Sekcja ds. Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Spójności Gospodarczej i Społecznej
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Banku Centralnego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów i Europejskiego Banku Inwestycyjnego „Europejski semestr 2025 – pakiet jesienny”
[COM(2024) 700 final]
Sprawozdawca: Petru Sorin DANDEA
|
Wniosek o konsultację
|
Komisja Europejska, 20/1/2025
|
|
Podstawa prawna
|
Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
|
|
Dokumenty Komisji Europejskiej
|
COM(2024) 700 final
|
|
Sekcja odpowiedzialna
|
Sekcja ds. Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Spójności Gospodarczej i Społecznej
|
|
Data przyjęcia przez sekcję
|
6/2/2025
|
|
Wynik głosowania
(za/przeciw/wstrzymało się)
|
60/0/2
|
|
Data przyjęcia na sesji plenarnej
|
D/M/YYYY
|
|
Sesja plenarna nr
|
…
|
|
Wynik głosowania
(za/przeciw/wstrzymało się)
|
…/…/…
|
1.ZALECENIA
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES)
1.1Uważa, że godne wielkiego ubolewania i niezrozumiałe jest to, że w niespokojnej sytuacji politycznej, społecznej i gospodarczej panującej na świecie Komisja Europejska postanowiła nie publikować rocznej analizy zrównoważonego wzrostu gospodarczego – głównego dokumentu jesiennego pakietu nakreślającego kierunki polityczne na nadchodzący okres.
1.2Jest zdania, że poważne i rosnące zagrożenia geopolityczne oraz pogorszenie się sytuacji instytucji wielostronnych mogą ostatecznie mieć poważny wpływ na europejskie gospodarki, handel, inflację i wzrost gospodarczy. Instytucje europejskie powinny być przygotowane do radzenia sobie z sytuacjami nadzwyczajnymi.
1.3Z zadowoleniem przyjmuje wysiłki Komisji na rzecz rozpoczęcia cyklu wdrażania nowych europejskich ram zarządzania i zachęca Komisję do jak najszybszego zakończenia tego procesu. EKES uważa jednak, że w trudnym globalnym kontekście politycznym i gospodarczym państwa członkowskie muszą w sposób inteligentny łączyć środki stabilizacji finansowej z reformami i inwestycjami niezbędnymi do utrzymania pozytywnej tendencji zrównoważonego wzrostu gospodarczego w UE.
1.4Podkreśla, że choć w jesiennym pakiecie uwypuklono znaczenie zaangażowania zainteresowanych stron, to zdaniem społeczeństwa obywatelskiego brakuje konkretnych mechanizmów odpowiedniego i skutecznego włączenia partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego na szczeblu krajowym.
1.5Zgadza się z propozycją Komisji dotyczącą uruchomienia Kompasu konkurencyjności na początku przyszłego roku, w oparciu o zalecenia zawarte w sprawozdaniu Enrica Letty Much more than a market [Znacznie więcej niż rynek] oraz w sprawozdaniu Maria Draghiego na temat przyszłości europejskiej konkurencyjności.
1.6Zgadza się z wnioskiem zawartym w sprawozdaniu Draghiego, że głównym czynnikiem powodującym negatywne różnice w wydajności i konkurencyjności gospodarki UE w porównaniu z USA i Chinami jest duży deficyt inwestycyjny nagromadzony w ciągu ostatnich dwudziestu lat. EKES dostrzega ogromną potrzebę promowania silnej polityki inwestycyjnej, skupiającej się na najbardziej zaawansowanych sektorach technologicznych, na utworzeniu europejskiego rynku energii, który znacznie obniży ceny energii, oraz na przeprowadzeniu sprawiedliwej transformacji ekologicznej i cyfrowej z wykorzystaniem narzędzi zapewnianych przez strategiczną autonomię europejskiej polityki przemysłowej.
1.7Uważa, że inwestycje muszą być finansowane z kapitału publicznego i prywatnego, tak krajowego, jak i europejskiego. EKES uważa, że należy utworzyć Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych, koncentrujący się na finansowaniu europejskich projektów priorytetowych, oraz że w wieloletnich ramach finansowych (WRF) na lata 2028–2034 trzeba znacznie zwiększyć środki przeznaczone na priorytety inwestycyjne. Jednocześnie należy ułatwić finansowanie inwestycji prywatnych poprzez wzmocnienie zdolności EBI do udzielania pożyczek i odnowienie programu InvestEU, a także dzięki dokończeniu budowy unii bankowej i unii rynków kapitałowych bez dalszych nieuzasadnionych opóźnień.
1.8Przyjmuje do wiadomości propozycję Komisji, aby zalecenia dla poszczególnych krajów były ukierunkowane na lepsze wdrażanie reform i inwestycji zawartych w Instrumencie na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) oraz w WRF, ponieważ oba instrumenty wkrótce wygasną (odpowiednio w 2026 r. i 2027 r.). Biorąc jednak pod uwagę obecny wskaźnik wdrażania oraz transformacyjny charakter wymaganych reform, Komitet apeluje o pragmatyczną ocenę w celu zapewnienia pełnej skuteczności tego bezprecedensowego instrumentu (RRF), w tym o bezzwłoczne zastanowienie się nad tym, czy wytyczone cele mogą zostać wciąż osiągnięte zgodnie z obecnym harmonogramem wdrażania. Pomoże to państwom członkowskim dotkniętym zakłóceniami strukturalnymi w zrównoważeniu ich polityki makroekonomicznej bez narażania na szwank reform wspierających silniejszą konkurencyjność i generujących trwały wzrost gospodarczy.
1.9Uważa, że w trudnej sytuacji politycznej i gospodarczej, z jaką boryka się UE, kluczem do pokonania przeszkód jest lepsza współpraca między państwami członkowskimi. EKES popiera wniosek Komisji dotyczący zalecenia w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro, w którym wzywa się państwa członkowskie do podjęcia indywidualnych i zbiorowych działań na rzecz poprawy konkurencyjności i zwiększenia wydajności.
1.10Sądzi, że analizy i ustalenia Komisji zawarte we wspólnym sprawozdaniu o zatrudnieniu są prawidłowe i nadają się do starannego przekształcenia w zalecenia dla poszczególnych krajów. Apeluje również do państw członkowskich o wzmożenie wysiłków na rzecz osiągnięcia niezbędnej poprawy na rynku pracy oraz do dalszego wdrażania zasad Europejskiego filaru praw socjalnych.
1.11Zachęca Komisję do kontynuowania programu mającego na celu zmniejszenie obciążeń nakładanych na europejskie przedsiębiorstwa przez nadmierne regulacje, co ogranicza zdolność tych podmiotów do konkurowania w skali globalnej. Komisja powinna również zidentyfikować i usunąć bariery regulacyjne, które negatywnie wpływają na konkurencyjność europejskich przedsiębiorstw, połączenia i przejęcia. Szczególną uwagę należy zwrócić na przedsiębiorstwa o strategicznym statusie rynkowym. Jednocześnie trzeba w miarę możliwości zharmonizować proste przepisy krajowe, co w przyszłości doprowadzi do opracowania wspólnych norm europejskich. Komitet sądzi, że przepisy o dobrej jakości regulacyjnej, gwarantujące prawa konsumentów oraz prawa socjalne i środowiskowe, są istotne i niezbędne.
1.12Jest zdania, że w zaleceniach dla poszczególnych krajów propozycje dotyczące inwestycji i reform powinny priorytetowo potraktować rozwiązanie poważnego problemu mieszkaniowego, który uniemożliwia wielu obywatelom, zwłaszcza młodym ludziom, korzystanie z podstawowego prawa i staje się przeszkodą dla mobilności pracowników, co z kolei wpływa negatywnie na konkurencyjność.
2.NOTY WYJAŚNIAJĄCE
Argumenty na poparcie zalecenia 1.2 i 1.3
2.1Jesienią tego roku Komisja rozpoczęła cykl europejskiego semestru w kontekście nowych ram zarządzania finansowego. Ze względu na złożoną sytuację polityczną i gospodarczą na szczeblu unijnym i globalnym Komisja przygotowała projekt zalecenia Rady w sprawie planów średniookresowych dla 21 państw członkowskich, projekt zalecenia Rady w sprawie procedury nadmiernego deficytu dla 8 państw członkowskich oraz opinię na temat projektów planów budżetowych dla 17 państw członkowskich. Komisja nadal czeka na finalizację planów średniookresowych niektórych państw członkowskich ze względu na trudną sytuację polityczną na szczeblu krajowym.
2.2EKES uważa, że w obecnym kontekście geopolitycznym państwa członkowskie muszą dołożyć szczególnych starań, aby utrzymać pozycję UE jako ważnego podmiotu. Oznacza to, że środki i reformy określone w planach średniookresowych muszą być dostosowane do polityki inwestycyjnej wspierającej zrównoważony wzrost gospodarczy.
2.3Sytuację wojenną w Ukrainie i na Bliskim Wschodzie pogarsza fakt, że nowy prezydent USA jest gotów rozpocząć wojnę handlową i grozi niektórym krajom, w tym państwu członkowskiemu UE, aneksją ich terytorium.
2.4EKES uważa, że stosowane przez Komisję wskaźniki nadzoru zakłóceń równowagi makroekonomicznej są nieaktualne i zaleca szybkie zapoczątkowanie ich szeroko zakrojonego i gruntownego przeglądu w celu opracowania bardziej aktualnego, dostosowanego i skutecznego systemu, który umożliwi dokładniejszą ocenę stopnia poprawy budżetów krajowych państw członkowskich oraz ich postępów we wdrażaniu inwestycji i reform.
Argumenty na poparcie zalecenia 1.4
2.5EKES organizuje doroczny proces konsultacji z partnerami społecznymi i społeczeństwem obywatelskim w państwach członkowskich. Podmioty te często zwracają uwagę, że konsultacje z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego w sprawie programów reform mają zazwyczaj bardzo powierzchniowy charakter.
2.6EKES uważa, że należy usprawnić proces konsultacji zarówno na szczeblu krajowym, jak i europejskim. Konsultacje powinny prowadzić do włączenia propozycji społeczeństwa obywatelskiego do programów krajowych i europejskich.
Argumenty na poparcie zalecenia 1.5, 1.6 i 1.7
2.7EKES oczekuje na publikację dokumentu strategicznego Komisji w sprawie Kompasu konkurencyjności.
2.8Aby ponownie dostosować poziom konkurencyjności UE na szczeblu globalnym, Komisja i państwa członkowskie muszą przede wszystkim wdrożyć program, który doprowadzi do obniżenia cen energii. Europejskie przedsiębiorstwa borykają się obecnie ze znaczną utratą konkurencyjności ze względu na bardzo wysoką cenę energii (dwukrotnie wyższą niż w Stanach Zjednoczonych). EKES uważa, że UE musi nadal rozwijać zdolności produkcji energii ze źródeł odnawialnych równolegle ze spójnymi inwestycjami w sieci transportowe i systemy połączeń międzysystemowych. W perspektywie średnio- i długoterminowej doprowadziłoby to do efektywnego wykorzystania energii tam, gdzie jest ona potrzebna, a zarazem do wyeliminowania strat wynikających z nieciągłego charakteru produkcji energii ze źródeł odnawialnych i ograniczonych instalacji magazynowych. W perspektywie krótkoterminowej konieczne jest wprowadzenie środków mających bezpośredni skutek, aby zniwelować różnice w kosztach energii między przedsiębiorstwami unijnymi – przede wszystkim w sektorach energochłonnych – a ich międzynarodowymi konkurentami. Te środki mogłyby obejmować:
-przedłużenie i udoskonalenie odpowiednich przepisów tymczasowych ram pomocy państwa w sytuacjach kryzysowych i w okresie transformacji,
-wprowadzenie ukierunkowanego mechanizmu wsparcia w celu skutecznego ograniczenia ryzyka związanego z umowami zakupu energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, co może obejmować gwarancje rządowe chroniące przed ryzykiem niewykonania zobowiązania przez odbiorcę, obniżenie kosztów dla sektorów energochłonnych oraz długoterminowe prawa do połączeń międzysystemowych.
2.9Biorąc pod uwagę fragmentację geopolityczną i napięcia w globalnym systemie handlu, EKES uważa, że UE musi dokonać przeglądu Zielonego Ładu i uzupełnić go o ład przemysłowy, który powinien wspierać dokończenie budowy unii energetycznej oraz reindustrializację UE. Ład przemysłowy powinien również uwzględniać rozwój przemysłu surowców strategicznych i przemysłu obronnego.
2.10Kolejnym obszarem, który należy uwzględnić w Kompasie konkurencyjności, jest cyfryzacja. Jako że 80 % produktów cyfrowych pochodzi z importu, UE pozostaje daleko w tyle za Stanami Zjednoczonymi i Chinami w tej dziedzinie. W związku z tym EKES uważa, że UE powinna nadrobić zaległości konkurencyjne poprzez opracowanie projektów na dużą skalę, potencjalnie w ramach partnerstw publiczno-prywatnych. Wsparcie dla cyfrowych przedsiębiorstw typu start-up jest dobrym środkiem, ale nie jest wystarczające.
2.11 EKES uważa również, że należy poprawić dostęp przedsiębiorstw do kapitału. W pierwszej kolejności musimy dokończyć budowę europejskiej unii kapitałowej.
Argumenty na poparcie zalecenia 1.8
2.12EKES uważa, że jesienny pakiet wpływa na państwa członkowskie w różny sposób, w zależności od ich warunków gospodarczych, uzależnień energetycznych i ram społecznych. W przypadku niektórych państw pakiet może oferować bardzo potrzebne wsparcie na rzecz zrównoważonego rozwoju i transformacji ekologicznej. Inne mogą jednak stanąć w obliczu wyzwań ze względu na skutki finansowe lub konieczność szybkiego dostosowania się do nowych warunków regulacyjnych. Ponadto pakiet może pogłębić istniejące nierówności między państwami członkowskimi, ponieważ kraje o mniejszych zasobach mogą mieć trudności ze skutecznym wdrożeniem proponowanych zmian.
2.13EKES z niepokojem zauważa, że wdrażanie zaleceń dla poszczególnych krajów wykazuje tendencję spadkową. O ile niektóre kraje poczyniły znaczne postępy we wdrażaniu środków RRF, o tyle inne kraje muszą sprostać wyzwaniom w zakresie wdrażania z powodu ograniczeń zdolności administracyjnych lub złożoności wymaganych reform. Komitet odnotowuje, że stosunkowo niski poziom wykorzystania składnika pożyczkowego RRF (108,69 mld EUR z 291 mld EUR) wskazuje na potrzebę ponownego rozważenia, w jaki sposób ten instrument może lepiej służyć wyznaczonemu celowi. Zauważa z zaniepokojeniem, że na początku 2025 r. zrealizowanych było jedynie 28 % kamieni milowych RRF, do czego wykorzystano 197,46 mld EUR z 359 mld EUR udostępnionych w formie dotacji. Choć niezbędne jest utrzymanie tempa reform, to Komitet podkreśla, że należy skupić się na zapewnieniu wysokiej jakości wdrażania i trwałych skutków.
Argumenty na poparcie zalecenia 1.9
2.14Jak wynika ze sprawozdania Draghiego, UE jest strażniczką demokracji, praw podstawowych, dobrobytu i społecznej gospodarki rynkowej. Jeśli nie będzie w stanie utrzymać tych wartości, straci rację bytu. W związku z tym EKES wzywa państwa członkowskie do wspierania ożywienia projektu europejskiego poprzez promowanie środków leżących w interesie ogólnym UE oraz do zaprzestania blokowania takich środków dla własnych korzyści. W niezwykle skomplikowanym globalnym kontekście politycznym wszystkie państwa członkowskie potrzebują silnej UE.
Argumenty na poparcie zalecenia 1.10
2.15Ze względu na sytuację demograficzną kurczy się dostępna siła robocza w UE. Wiele przedsiębiorstw boryka się z niedoborem wykwalifikowanych pracowników. W tym trudnym kontekście EKES jest zdania, że w następnym okresie programowania środki przeznaczone na program EFS+ powinny koncentrować się na rozwijaniu umiejętności.
2.16EKES uważa, że programy kształcenia i szkolenia należy zaktualizować zgodnie z dwojaką transformacją. Angażując partnerów społecznych na szczeblu sektorowym i krajowym, można je lepiej zaprojektować, tak aby odpowiadały potrzebom przedsiębiorstw.
Argumenty na poparcie zalecenia 1.11
2.17EKES uważa, że zmniejszenie zbędnych obciążeń regulacyjnych dla przedsiębiorstw europejskich musi być priorytetem UE. Takie obciążenia są jedną z głównych przeszkód napotykanych przez europejskie firmy. W kontekście wdrażania Europejskiego filaru praw socjalnych EKES uważa, że regulacje społeczne i przepisy dotyczące pracy są ważne i konieczne.
2.18Opracowując Kompas konkurencyjności, Komisja powinna rozważyć usunięcie barier regulacyjnych, które utrudniają europejskim przedsiębiorstwom konkurowanie na całym świecie. Należy również dokonać przeglądu przepisów dotyczących połączeń i przejęć, biorąc pod uwagę, że tylko 10 spośród 100 największych przedsiębiorstw na świecie to przedsiębiorstwa europejskie.
Argumenty na poparcie zalecenia 1.12
2.19Problem mieszkalnictwa i niemożliwy do zatrzymania wzrost cen mieszkań, zarówno w przypadku wynajmu, jak i nabywania, stanowi jedną z najpoważniejszych obaw obywateli w większości państw członkowskich. Podaż jest niewystarczająca i uległa osłabieniu zarówno przez spekulacje, jak i przez ogromny wzrost liczby nieruchomości wynajmowanych jako obiekty zakwaterowania turystycznego bez solidnych uregulowań prawnych.
Bruksela, dnia 6 lutego 2025 r.
Przewodniczący Sekcji ds. Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Spójności Gospodarczej i Społecznej
Ioannis VARDAKASTANIS
_____________