INT/1057
Informowanie konsumentów w UE
OPINIA
Sekcja Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji
Wzmocnienie wymogów dotyczących informowania konsumentów w UE
(opinia z inicjatywy własnej)
|
|
|
|
|
|
|
|
Kontakt
|
int@eesc.europa.eu
|
|
Administratorka
|
Yousra ASBOUNI EL OUAHABI
|
|
Data dokumentu
|
1/7/2024
|
Sprawozdawca: Bernardo HERNÁNDEZ BATALLER
|
Doradczynie i doradcy
|
Alejandro SALCEDO AZNAL
|
|
|
|
|
Decyzja Zgromadzenia Plenarnego
|
18/1/2024
|
|
Podstawa prawna
|
Art. 52 ust. 2 regulaminu wewnętrznego
|
|
|
Opinia z inicjatywy własnej
|
|
|
|
|
Sekcja odpowiedzialna
|
Sekcja Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji
|
|
Data przyjęcia przez sekcję
|
26/6/2024
|
|
Wynik głosowania
(za/przeciw/wstrzymało się)
|
69/5/7
|
|
Data przyjęcia na sesji plenarnej
|
D/M/AAAA
|
|
Sesja plenarna nr
|
…
|
|
Wynik głosowania
(za/przeciw/wstrzymało się)
|
…/…/…
|
1.Wnioski i zalecenia
1.1Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) docenia osiągnięte ostatnio postępy we wzmacnianiu pozycji konsumentów w transformacji ekologicznej i wzywa państwa członkowskie, by skutecznie wdrożyły niedawno przyjętą dyrektywę w sprawie wzmocnienia pozycji konsumentów w procesie transformacji ekologicznej, która to dyrektywa zapewni lepsze i bardziej zharmonizowane informacje na temat trwałości produktów i możliwości ich naprawy.
1.2EKES proponuje, by zapewnić wszystkim obywatelom dostępne, czytelne i zrozumiałe informacje, zachowując szczególną troskę o osoby z niepełnosprawnościami, w tym także informacje o towarach i usługach pochodzących z państw trzecich, przy czym należy unikać zbędnych obciążeń dla małych i średnich przedsiębiorstw.
1.3Skuteczne regulacje konsumenckie, które uwzględniają potrzebę ochrony konsumentów, ale także potrzebę istnienia prostych i wykonalnych ram dla przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP, wzmacniają zaufanie konsumentów do jednolitego rynku i jego podmiotów oraz przyczyniają się do większego wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy dzięki większemu poziomowi zaufania do konsumpcji.
1.4Dorobek prawny UE w zakresie praw konsumentów jest postrzegany jako skomplikowany i rozdrobniony oraz uważa się, że szczególnie trudno jest go przestrzegać małym przedsiębiorstwom. Należy uprościć i usprawnić unijne przepisy dotyczące konsumentów, aby ułatwić przedsiębiorstwom przestrzeganie tych zapisów i zagwarantować, że konsumenci będą świadomi swoich praw.
1.5Prawo konsumentów do informacji na rynku wewnętrznym można wzmocnić, stosując inteligentne etykiety w celu monitorowania stanu produktów, co jednocześnie pozwoli stymulować transformację cyfrową poprzez rozwój robotyki, sztucznej inteligencji, łańcucha bloków i rzeczywistości wirtualnej.
1.6Komitet wzywa Komisję do przedstawienia sprawozdania na temat rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2394 z dnia 12 grudnia 2017 r. w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów (zwanego dalej „rozporządzeniem (UE) 2017/2394”). Sprawozdanie oceniające jest potrzebne, by móc przeanalizować ewentualne dalsze potrzeby w zakresie aktualizacji ram współpracy organów ochrony konsumentów.
1.7Dorobek prawny UE w zakresie praw konsumentów jest postrzegany jako skomplikowany i rozdrobniony oraz uważa się, że szczególnie trudno jest go przestrzegać małym przedsiębiorstwom. Należy uprościć i usprawnić unijne przepisy dotyczące konsumentów, aby ułatwić przedsiębiorstwom przestrzeganie tych zapisów i zagwarantować, że konsumenci będą świadomi swoich praw. Dalsza harmonizacja praw konsumentów w UE zachęciłaby również do handlu transgranicznego na jednolitym rynku, a tym samym zwiększyłaby możliwości wyboru dostępne obywatelom jako konsumentom.
1.8EKES apeluje, by Komisja i państwa członkowskie zadbały o to, by konsumenci i przedsiębiorstwa byli w jasny sposób informowani o swoich prawach i obowiązkach wynikających z prawodawstwa dotyczącego konsumentów, na przykład za pomocą zaktualizowanego katalogu praw konsumentów. Należy również zachęcać do korzystania z alternatywnych metod rozwiązywania sporów w sporach konsumenckich.
1.9Wreszcie Komitet wyraża zaniepokojenie działalnością dostawców usług platform internetowych i wyszukiwarek internetowych z punktu widzenia prawa konsumentów do informacji oraz obowiązku stosowania rozsądnych, proporcjonalnych i skutecznych środków zmniejszających ryzyko systemowe i zagrożenie nielegalnymi treściami, zwłaszcza w celu ochrony małoletnich. W związku z tym apeluje, by zadbano o równość podmiotów pod względem przestrzegania przepisów w całym łańcuchu wartości w porównaniu z podmiotami z państw trzecich.
2.Kontekst
2.1Program działań Unii w dziedzinie polityki ochrony konsumentów opiera się na
Nowym programie na rzecz konsumentów (zwanym dalej „programem”)
. Jego celem było przedstawienie zaktualizowanej wizji polityki ochrony konsumentów w Unii w latach 2020–2025 pt. „Poprawa odporności konsumentów na potrzeby trwałej odbudowy”.
2.1.1Program obejmuje następujące podstawowe obszary priorytetowe:
a)transformację ekologiczną, której celem jest zapewnienie wszystkim dostępności zrównoważonych produktów i stylów życia,
b)transformację cyfrową w celu stworzenia bezpieczniejszej przestrzeni cyfrowej dla konsumentów, w której chroni się ich prawa,
c)skuteczne stosowanie przepisów i zapewnienie skutecznej ochrony w celu stawienia czoła wprowadzającym w błąd oświadczeniom środowiskowym i nieuczciwym praktykom handlowym w związku z posługiwaniem się metodami wywierania wpływu w internecie i personalizacji,
d)ochronę słabszych grup społecznych, umożliwiającą zaspokojenie szczególnych potrzeb konsumentów w sytuacjach mogących wynikać między innymi z warunków społecznych, które nie są właściwe dla konsumentów indywidualnych lub grup konsumentów,
e)ochronę konsumentów w kontekście globalnym poprzez zapewnienie bezpieczeństwa importu oraz przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom stosowanym wobec konsumentów w UE przez podmioty niemające siedziby w Unii w oparciu o nadzór rynku i ściślejszą współpracę z odpowiednimi organami krajów partnerskich Unii.
2.2Program przewiduje inne środki sektorowe, w tym informowanie konsumentów i skuteczne egzekwowanie ich praw. W związku z tym na mocy rozporządzenia (UE) 2017/2394 organy publiczne państw członkowskich tworzą europejską sieć ułatwiającą wymianę informacji i wspólne przeciwdziałanie naruszeniom przepisów prawa ochrony konsumentów.
2.3Ponadto rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/988 z dnia 10 maja 2023 r. w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów (zwane dalej „rozporządzeniem (UE) 2023/988”), którego celem jest poprawa funkcjonowania rynku wewnętrznego przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów, przewiduje, że Komisja będzie dalej rozwijać, modernizować i utrzymywać system wczesnego ostrzegania Safety Gate w celu wymiany informacji na temat środków naprawczych.
2.4Parlament i Rada przyjęły ostatnio dyrektywę mającą na celu wzmocnienie pozycji konsumentów w procesie transformacji ekologicznej, która zmierza do poprawienia praw konsumentów poprzez zmianę dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych oraz dyrektywy w sprawie praw konsumentów, a także ich dostosowanie do transformacji ekologicznej i gospodarki o obiegu zamkniętym.
2.5Chociaż dyrektywa w sprawie praw konsumentów nakłada na przedsiębiorców obowiązek dostarczania konsumentom informacji o głównych cechach towarów lub usług, również w zakresie trwałości i możliwości naprawy, to pomija aspekty związane z ich identyfikowalnością w dziedzinie spraw społecznych i zatrudnienia. Uwzględnia się je już jednak w przepisach dotyczących innych kwestii.
2.6W szerszych ramach analitycznych należy również uwzględnić zawarte w Agendzie 2030 cele zrównoważonego rozwoju i wyznaczone w tym zakresie zadania. Chociaż zasadniczo większość celów zrównoważonego rozwoju ma związek z bardzo istotną dla ich realizacji polityką informowania i ochrony konsumentów, to należy podkreślić, że konsumenci mogą przyjąć współodpowiedzialność za osiągnięcie niektórych z tych celów za pomocą nawyków konsumpcyjnych. Chodzi o cel zrównoważonego rozwoju nr 12 „Zapewnić wzorce zrównoważonej konsumpcji i produkcji”, cel nr 5 „Równość płci”, cel nr 8 „Wzrost gospodarczy i godna praca” oraz cel nr 10 „Zmniejszyć nierówności w krajach i między krajami”.
3.Informowanie konsumentów w obecnych ramach prawnych UE
3.1Odnośnie do różnych aspektów, które mogłyby zostać uznane za wyznacznik odpowiedzialnej konsumpcji – np. zdrowie, bezpieczeństwo, zrównoważoność, etyka, solidarność, inkluzywność i dostępność – można stwierdzić, że zmiany legislacyjne i polityka konsumencka UE w dziedzinie informowania i ochrony konsumentów są wystarczającą gwarancją praw do zdrowej i bezpiecznej konsumpcji, a także gwarancją ochrony ich interesów ekonomicznych i prawnych. Brakuje jednak analogicznego poziomu ochrony, jeśli chodzi o informacje dotyczące etyki, solidarności, inkluzywności czy też dostępności.
3.2Poczyniono jednak pewne postępy w upowszechnianiu etycznej i solidarnej konsumpcji oraz podnoszeniu świadomości w tym względzie, zwłaszcza poprzez inicjatywy propagujące sprawiedliwy handel, a także inkluzywną i dostępną konsumpcję z myślą o ochronie słabszych grup społecznych.
3.3Konsumenci są obecnie lepiej poinformowani ze względu na powszechną dostępność informacji za pośrednictwem technologii cyfrowych, większą przejrzystość ze strony przedsiębiorstw, zaostrzenie wymogów regulacyjnych i proaktywne zachowania konsumenckie. Ten lepszy dostęp do informacji umożliwia im podejmowanie bardziej popartych wiedzą i świadomych decyzji zakupowych, co odzwierciedla znaczną zmianę w stosunku do zachowań konsumentów w przeszłości, gdy informacje były bardziej ograniczone i trudniejsze do uzyskania. Wzmocnienie pozycji konsumentów w procesie transformacji ekologicznej oraz zwiększenie ich świadomości na temat istotnych aspektów jest jednakże ważnym zadaniem, w którym organizacje konsumenckie mają do odegrania znaczącą rolę.
3.4Oprócz jakości i ceny konsumenci w coraz większym stopniu uwzględniają również inne kryteria dotyczące zakupu, dzięki czemu wykazują się poczuciem współodpowiedzialności za takie kwestie społeczno-środowiskowe jak te wspomniane powyżej. Uwzględnienie tych kryteriów opiera się jednak na świadomych decyzjach, które mogą mieć wpływ na zmianę nawyków, gdyż wzbudzają zaniepokojenie, któremu należy zaradzić poprzez zakup poprawiający samopoczucie. Ten proces następuje w sposób odwrotny do przeżycia emocjonalnego, które towarzyszy zakupom impulsywnym, gdyż redukuje napięcie wywołane pragnieniem posiadania danego przedmiotu.
3.5Rozmaite kryteria zakupu stanowią siłą rzeczy pozytywne lub negatywne efekty zewnętrzne konsumpcji zgodnie z wpływem danej decyzji o zakupie na strony trzecie, przez które rozumie się jakikolwiek – wymierny bądź nie – czynnik zewnętrzny.
3.6Poprawa informacji potrzebnych do podejmowania świadomych decyzji o zakupie jest zatem równoznaczna ze znajomością pozytywnych lub negatywnych efektów zewnętrznych danego produktu, które decydują o jego wyborze lub odrzuceniu, tak że konsumenci mogą korzystać ze swojej pozycji na rynku poprzez dokonywanie zakupów.
3.7EKES wyraża niemniej zaniepokojenie nadmiernymi obciążeniami administracyjnymi, zwłaszcza dla średnich i małych przedsiębiorstw, ponieważ niektóre z nich mogą być zbędne, a czasem utrudniać normalne funkcjonowanie. Uważa również, że stosowanie bardziej neutralnych i prostszych ram prawa ochrony konsumentów byłoby lepsze zarówno dla konsumentów, jak i dla przedsiębiorstw. Skuteczne regulacje konsumenckie, które uwzględniają potrzebę ochrony konsumentów, ale także potrzebę istnienia prostych i wykonalnych ram dla przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP, wzmacniają zaufanie konsumentów do jednolitego rynku i jego podmiotów oraz przyczyniają się do większego wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy dzięki większemu poziomowi zaufania do konsumpcji. Należy również zauważyć, że przedsiębiorstwa mają motywację rynkową do dostarczania konsumentom informacji na temat zrównoważonego rozwoju, ponieważ poprawia to reputację firm i zwiększa lojalność klientów i inwestorów, co ostatecznie przynosi przewagę konkurencyjną.
3.8Lepsze informowanie konsumentów zapewnia również większą symetrię informacyjną i przejrzystość różnych podmiotów gospodarczych, co utrudnia stosowanie nieuczciwych praktyk i równoważy pozycję konsumentów w stosunku do innych podmiotów. Dla sprawiedliwych transakcji handlowych niezbędne jest bowiem, by konsumenci otrzymywali wszystkie znane danemu podmiotowi informacje na temat produktu, towaru lub usługi będących przedmiotem transakcji.
3.9Poprawa informowania może w pierwszej kolejności ułatwić porównywanie produktów i podejmowanie bardziej świadomych decyzji zakupowych, a następnie przekazywanie informacji innym konsumentom, którzy albo ich nie posiadają, albo nie potrafią dać wyrazu swemu poziomowi świadomości poprzez zakupy. Może to mieć charakter rekomendacji, która prowadzi do rozpowszechnienia decyzji o zakupie wśród konsumentów i ich sieci. W tym celu należy udoskonalić księgi skarg konsumentów i oświadczenia środowiskowe przewidziane już w przepisach przyjętych niedawno przez Komisję.
3.10Temu efektowi mnożnikowemu wynikającemu z poprawy informacji muszą jednak towarzyszyć działania monitorujące, aby zagwarantować zgodność treści informacji z realnymi cechami produktów i tym samym zwiększyć lojalność wobec produktu i marki. Jak już zauważył EKES, promowanie stosowania alternatywnych metod rozwiązywania sporów może pomóc w zaradzeniu istniejącym rozbieżnościom.
3.11Zastosowania technologiczne mogą obecnie przyczynić się do pokonania ograniczeń związanych z wielkością etykiet, które utrudniają zamieszczanie na nich szczegółowych informacji. W tym kontekście prace nad cyfrowym paszportem produktu stanowią wyraźny krok naprzód i EKES wyczekuje jego wdrożenia.
3.12Jeśli chodzi o poprawę informacji zamieszczanych na stronach internetowych, na których sprzedawane są produkty i usługi (pod warunkiem, że są one przydatne i nie nadmierne), przytoczenie szerszych informacji nie nastręcza problemów związanych z brakiem miejsca. Niemniej ich prezentacja musi być dostępna i nie powinna być przekierowywana do innych stron internetowych, po których trudno się poruszać w celu przeczytania informacji. Te zasady zostały już ustanowione w przepisach, których odpowiednie przestrzeganie należy monitorować.
3.13Organizacje społeczeństwa obywatelskiego powinny odgrywać aktywną rolę w dziedzinie cyfrowej w związku z prawem konsumentów do uzyskiwania informacji od dostawców usług platform internetowych i wyszukiwarek internetowych, które mogą również przedsięwziąć środki w celu zaradzenia zagrożeniom systemowym wykrywanym w procesie oceny ryzyka generowanego przez ich usługę i powiązane systemy, w tym systemy algorytmiczne, lub zagrożeniom wynikającym ze sposobu korzystania z ich usług.
3.13.1Zmiany społeczne wymagają sprostania bardziej aktualnym wyzwaniom, takim jak masowe gromadzenie danych, weryfikacja informacji, zakłócenia wywołane przez groźby, zagrożenia hybrydowe, cyberbezpieczeństwo, dezinformacja i manipulowanie informacjami. Do tego dochodzą również klasyczne trudności związane z informowaniem konsumentów: od problemów dotyczących na przykład usług świadczonych przez zakłady pogrzebowe w różnych państwach członkowskich po pojawiające się nowe problemy związane ze światem cyfrowym.
3.14Jak już stwierdził EKES, uwzględnienie prawa do naprawy produktów jest nie tylko aspektem ochrony środowiska i zrównoważoności, lecz służy również inwestowaniu w zasoby ludzkie.
4.Propozycje EKES-u dotyczące ulepszenia wymogów w zakresie informowania konsumentów w UE
4.1Zaufanie konsumentów można zwiększyć, podejmując środki zarówno proaktywne, jak i reaktywne w zakresie poprawy informacji przekazywanych za pośrednictwem produktów i usług o ich istotnych aspektach. Pierwsze z tych środków obejmują etykietowanie produktów i informacje umowne dotyczące usług, a także prowadzone w tym celu kampanie informacyjne i promocyjne, również służące ułatwieniu małym i średnim przedsiębiorstwom dostępu do potrzebnych im zasobów finansowych. Wzmocnienie pozycji konsumentów w procesie transformacji ekologicznej i zwiększenie ich świadomości na temat ich praw jest ważnym zadaniem, w którym organizacje konsumenckie mają do odegrania kluczową rolę.
4.1.1Ponadto należy dokonać oceny rozporządzenia (UE) 2017/2394, aby przeanalizować dalsze potrzeby w zakresie aktualizacji ram współpracy organów ochrony konsumentów.
4.2Należy również utworzyć punkt kompleksowej obsługi ds. ochrony konsumentów, ułatwiając w ten sposób konsumentom korzystanie z prawa do informacji, a także wyeliminować obecny system sektorowy, który jest bardziej asymetryczny.
4.3Ponadto należy zauważyć, że ta inicjatywa ma również na celu poprawę identyfikowalności oferowanych towarów i usług, biorąc pod uwagę, że pośrednicy to utrudniają. Dotyczy to zwłaszcza handlu elektronicznego, w którym wysiłki na rzecz śledzenia bywają daremne i w którym śledzenie można by włączyć do cyfrowego paszportu produktu w tych wszystkich przypadkach, w których jeszcze tego nie przewidziano.
Bruksela, dnia 26 czerwca 2024 r.
Przewodnicząca Sekcji Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji
Sandra PARTHIE
_____________