INT/1039

Sprawozdanie dotyczące prognozy strategicznej z 2023 r.

OPINIA

Sekcja Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady
„Sprawozdanie dotyczące prognozy strategicznej z 2023 r. Zrównoważony rozwój i dobrostan ludzi jako kluczowy element otwartej strategicznej autonomii Europy”

(COM(2023) 376 final)

Sprawozdawca: Stefano PALMIERI

Współsprawozdawca: Gonçalo LOBO XAVIER

1.Wnioski i zalecenia

1.1EKES uznaje prognozy za ważny element wspierania procesów decyzyjnych i odnotowuje wysiłki podejmowane na szczeblu UE, zmierzające do przypisania prognozom strategicznej roli instytucjonalnej i uwzględnienia ich w procesie decyzyjnym w UE.

1.2EKES z zadowoleniem przyjmuje wyznaczenie jednego z wiceprzewodniczących Komisji na komisarza ds. prognozowania i wzywa do potwierdzenia tej roli przez nową Komisję.

1.3EKES popiera zamiar Komisji, by nadal rozwijać proces prognozowania strategicznego we współpracy z państwami członkowskimi i właściwymi zainteresowanymi stronami. Apeluje o szersze angażowanie EKES-u, jako głosu zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych, tak by zwiększyć zdolności UE w zakresie analizy i prognozowania oraz pomóc w określeniu trendów i możliwych rozwiązań w społeczeństwie ulegającym przemianom.

1.3.1W związku EKES zgłasza następujące propozycje:

I)Co pięć lat, w kontekście wyborów do Parlamentu Europejskiego i powołania nowej Komisji Europejskiej, EKES będzie koordynował wewnętrzny proces mający na celu przeprowadzenie – dla każdej sekcji i dla CCMI – analizy prognostycznej w celu określenia głównych trendów i scenariuszy, priorytetów i działań.

II)Co trzy lata poprzednia analiza będzie udoskonalana i aktualizowana (w ramach przeglądu śródokresowego) na podstawie tego, co faktycznie się wydarzyło.

Wszystko to umożliwi EKES-owi zapewnienie strategicznych ram prognozowania, które można szczegółowo dostosować do każdej sekcji i obszaru działania, oraz będzie stanowić wkład naszego organu w działalność Komisji i sieci specjalistów ds. strategicznego prognozowania.

1.4EKES zgadza się z podejściem Komisji polegającym na wspieraniu działań zmierzających do określenia nowych wariantów wykonalnych i skutecznych modeli ekonomicznych z myślą o zapewnieniu zrównoważonej konkurencyjności sprzyjającej włączeniu społecznemu, która zachowuje wysoki poziom ochrony socjalnej i ochrony środowiska, wysoką jakość miejsc pracy oraz sprawiedliwe warunki oparte na solidarności, pozwalające utrzymać europejski model wysoce konkurencyjnej społecznej gospodarki rynkowej.

1.5EKES wzywa do odnowienia i rozszerzenia polityki przemysłowej UE mającej na celu koordynację decyzji i interwencji (np. wykorzystania funduszy, zasobów, instrumentów i środków) w celu zwiększenia spójności między sektorami – w szczególności sektorami „tradycyjnymi” i produkcyjnymi – oraz między państwami członkowskimi na rzecz zrównoważonej konkurencyjności UE.

1.6EKES wzywa do określenia wskaźników uzupełniających PKB i przełożenia ich na środki polityczne i konkretne działania, aby ocenić odporność UE i jej gotowość na przyszłość; wskaźniki te należy analizować w szczególności na szczeblu lokalnym w UE oraz w odniesieniu do międzynarodowych konkurentów gospodarczych UE.

1.7Zmiany demograficzne (takie jak imigracja, zmiany siły roboczej, mobilność pracowników, niedobory umiejętności i surowców, dzietność i starzenie się) oraz nowe technologie będą miały wpływ na stabilność systemów podatkowych i systemów ochrony socjalnej. EKES wzywa UE i instytucje krajowe, sektor prywatny i lokalne zainteresowane strony do pracy nad określeniem i przyjęciem nowej europejskiej umowy społecznej dostosowanej do zrównoważonej przyszłości – podkreślono to jako pierwszy kluczowy obszar działań w sprawozdaniu dotyczącym prognozy strategicznej z 2023 r.

1.8EKES dostrzega, że w zmieniającym się świecie umiejętności stają się coraz ważniejsze, i wzywa do przeglądu systemów kształcenia i szkolenia w celu dostosowania ich do potrzeb, aby pomóc pracownikom i przedsiębiorstwom w dostosowaniu się do nowych wymogów, z myślą o zapewnieniu odnowionej umowy społecznej, która zagwarantuje równowagę między życiem zawodowym a prywatnym oraz godne i wysokiej jakości miejsca pracy, zmniejszy dysproporcje oraz zwiększy konkurencyjność i zdolności na poziomie geograficznym i kulturowym, z naciskiem na wzrost i zrównoważony rozwój.

1.9EKES zwraca się do UE i państw członkowskich o połączenie wysiłków na rzecz dostarczania europejskich dóbr publicznych w zrównoważony i trwały sposób, który pozwoli zachować odpowiednią jakość życia i godność ludzi. Towary i usługi, które zapewnią obronność, bezpieczeństwo (np. w zakresie systemów żywnościowych, wody, dostaw i dystrybucji energii, gospodarki, badań i rozwoju, dostępu do informacji oraz infrastruktury strategicznej), zdrowie, edukację i dobrostan, mają kluczowe znaczenie dla tego, by kompleksowy ekosystem odporności UE mógł osiągnąć i utrzymać zrównoważoną i inkluzywną konkurencyjność i demokrację. Na tej podstawie EKES zwraca się o to, aby w kolejnych wieloletnich ramach finansowych na okres po 2027 r. uwzględniono wyniki sprawozdania dotyczącego prognozy strategicznej z 2023 r. oraz aktualizacje prognoz strategicznych na szczeblu UE.

1.10Instytucje UE powinny dokładnie ocenić potencjał i ryzyko związane ze stosowaniem narzędzi sztucznej inteligencji w prognozowaniu strategicznym do analizy i zrozumienia wzorców i wzajemnych powiązań w celu przyspieszenia procesu decyzyjnego na szczeblu europejskim i na innych poziomach politycznych.

1.11EKES wyraża ubolewanie, że w sprawozdaniu dotyczącym prognozy strategicznej z 2023 r. nie ma odniesienia do „Europejskiego Niebieskiego Ładu”, i podkreśla znaczenie zagwarantowania wszystkim w przyszłości bezpieczeństwa wodnego dzięki kompleksowej i ambitnej europejskiej strategii wodnej.

2.Kontekst

2.1Prognozę strategiczną można rozumieć jako połączenie innowacyjnych metod planowania strategicznego, kształtowania polityki i projektowania rozwiązań, które nie pretenduje do funkcji przewidywania czy przepowiadania przyszłości, ale wykorzystuje różne scenariusze przyszłości z zamierzeniem ukształtowania jej ostatecznego kształtu 1 . W oparciu o tę wizję zgadzamy się z następującą definicją prognozy strategicznej: „systematyczny, partycypacyjny proces gromadzenia informacji o przyszłości i rozwijania średnio- i długofalowej wizji, mający umożliwić podejmowanie bieżących decyzji i mobilizować do wspólnych działań” 2 .

2.2Celem prognozowania jest wniesienie wkładu w proces podejmowania decyzji strategicznych poprzez identyfikację i analizę wczesnych ostrzeżeń, słabych sygnałów, czynników stanowiących źródło problemów, trendów, megatrendów, „dzikich kart” i „czarnych łabędzi”, co pozwala nam przewidzieć, jak obecny scenariusz będzie ewoluował w ramach różnych przyszłych ścieżek, określić wersję przyszłości, na jakiej nam zależy, i analizować różne ścieżki do niej prowadzące.

2.3Współczesny świat stoi przed wieloma globalnymi wyzwaniami, które charakteryzują się różnorodnymi, wzajemnie powiązanymi aspektami. Ze względu na złożoność powstałego systemu konieczne jest sprostanie tym wyzwaniom poprzez integrację poziomów: społecznego, gospodarczego, politycznego i środowiskowego. Z tego powodu rośnie zapotrzebowanie na prognozy strategiczne.

2.4W prognozach strategicznych wizja długoterminowa nie opiera się na liniowej ewolucji poszczególnych komponentów tworzących obecny system – jest procesem, który jest w dalszym ciągu oparty na doświadczeniu i wiedzy, ale którego kreatywny i intuicyjny aspekt może wnieść wartość dodaną do podejścia zgodnego z dotychczasowym scenariuszem postępowania. W tym procesie różne fazy (monitorowanie, rozpoznanie, badanie, modyfikacja/adaptacja, ocena) mają fundamentalne znaczenie i stanowią część cyklicznego procesu dostosowywania przewidzianych scenariuszy.

2.5Socjobiolodzy opisali wyzwanie, przed jakim stoi człowiek w swojej egzystencji jako system złożony z „boskich technologii”, średniowiecznych instytucji i prehistorycznych emocji 3 . Ta kategoryzacja sugeruje, że w procesie analizy scenariuszy i proponowania działań nie można pominąć aspektów takich jak usługi, struktury organizacyjne i natura ludzka. W oparciu o tę refleksję opracowano także alternatywne perspektywy prognozowania globalnych wyzwań, aby kształtować politykę w obszarach słabo zdefiniowanych lub nieobecnych w europejskim programie naukowym. Te alternatywne perspektywy przemawiają za rozszerzaniem badań nad procesami ludzkimi, społecznymi, politycznymi i kulturowymi związanymi z przedsięwzięciami technonaukowymi 4 .

2.6Prognozy uważa się za przydatne narzędzie w procesach decyzyjnych i w rezultacie zostały one niedawno wprowadzone na poziomie instytucjonalnym UE. EKES uznaje rolę prognozowania pod względem zapewniania strategicznego wkładu w kierowanie procesem decyzyjnym na poziomie polityki. Z zadowoleniem przyjmuje wysiłki na szczeblu UE mające na celu rozszerzenie procesów prognozowania, które podjęto początkowo w latach 1979–1994 i udoskonalono w ciągu ostatniej dekady poprzez promowanie społeczności wspólnego prognozowania 5 . W tym kontekście Europa musi poradzić sobie z różnymi poziomami/kontekstami polityki i zdolnościami, typami i doświadczeniami zainteresowanych stron, celami oraz metodami prognozowania 6 . EKES uważa, że te inicjatywy prognostyczne – dobry przykład europejskich inwestycji w wysokiej jakości przydatne badania – w znacznym stopniu przyczynią się do uwzględnienia różnych scenariuszy i ułatwią proces decyzyjny.

2.7EKES popiera zamiar Komisji, by nadal rozwijać proces prognozowania strategicznego we współpracy z państwami członkowskimi i przy zaangażowaniu EKES-u. EKES wniósł wkład w najnowsze sprawozdania dotyczące prognozy strategicznej poprzez przedstawianie sugestii w swoich opiniach, organizację wysłuchań wspólnie z Komisją i zapraszanie Komisji na posiedzenia odpowiednich sekcji. EKES potwierdza znaczenie utrzymania tej konstruktywnej współpracy z Komisją, umożliwiającej mu wywieranie większego wpływu, oraz apeluje, by monitorować wyniki procesu prognozowania w trakcie całego procesu legislacyjnego.

2.8Z uwagi na znaczenie sprawozdania dotyczącego prognozy strategicznej z 2023 r. oraz widoczną w nim koncentrację na ludziach i zrównoważonym rozwoju EKES apeluje o większe angażowanie jego samego jako głosu partnerów społecznych i zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego, ponieważ zwiększy to zdolności UE w zakresie analizy i prognozowania oraz pomoże w określaniu trendów i możliwych rozwiązań w społeczeństwie ulegającym przemianom. EKES z zadowoleniem przyjmuje wyznaczenie jednego z wiceprzewodniczących Komisji na komisarza ds. prognozowania i wzywa do potwierdzenia tej roli przez nową Komisję.

3.Podejście europejskie: uwagi do sprawozdania dotyczącego prognozy strategicznej z 2023 r.

3.1EKES docenia wysiłki Komisji Europejskiej i z zadowoleniem przyjmuje sprawozdanie dotyczące prognozy strategicznej z 2023 r. 7 Sprawozdanie z 2023 r. sporządzono w kontekście bardzo dynamicznej sytuacji społecznej, geopolitycznej i gospodarczej, w której agresja wojskowa Rosji na Ukrainę wzmocniła i przekształciła wiele z głównych wyzwań odnotowanych w ostatnich latach. W tym nowym kontekście globalnym, jeszcze trudniejszym ze względu kryzys na Bliskim Wschodzie, strategiczne decyzje podejmowane przez Unię Europejską będą miały wpływ nie tylko na osiągnięcie przez nią celów dotyczących transformacji ekologicznej i cyfrowej, lecz także na jej odporność i otwartą strategiczną autonomię.

3.2Sprawozdanie zawiera dokładny opis i analizę obecnych zagrożeń, na jakie narażona jest zrównoważona transformacja UE, w granicach Unii i na poziomie globalnym, oraz obaw dotyczących niektórych praw nabytych przez obywateli UE w przeszłości, a które to prawa są obecnie zagrożone. Dotyczy to nie tylko określonych obszarów (jak np. bezpieczeństwo, żywność, woda, starzenie się), ale również przekrojowych i strukturalnych aspektów naszego społeczeństwa, takich jak pokój, demokracja, dobrostan i spójność społeczna, i trzeba tu mieć na uwadze: (i) rosnące znaczenie geopolityki i rekonfigurację globalizacji; (ii) dążenie do gospodarki zrównoważonej i dobrostanu; (iii) rosnącą presję na zapewnienie wystarczającego finansowania; (iv) rosnące zapotrzebowanie na umiejętności i kompetencje na rzecz zrównoważonej przyszłości; (v) narastającą lukę w spójności społecznej; (vi) zagrożenia dla demokracji i istniejącej umowy społecznej.

3.3EKES przyjmuje do wiadomości wnioski z prognozy, które sugerują potrzebę zajęcia się niekorzystnym wpływem zmiany klimatu, utraty różnorodności biologicznej i degradacji środowiska, potrzebę zapewnienia dostaw surowców krytycznych, a także potrzebę transformacji produkcji i dystrybucji energii. EKES dostrzega, że wysokie ceny energii i niepokojąca sytuacja geopolityczna mają duży wpływ na wymiar społeczny i gospodarczy, w tym pod względem możliwości dostępnych w unijnym systemie produkcji i na rynku pracy.

3.4W tym kontekście EKES uważa za istotne wdrożenie skutecznej unijnej polityki przemysłowej mającej na celu koordynację decyzji i interwencji (np. wykorzystania funduszy, zasobów, nowych wspólnych instrumentów i środków) w celu zwiększenia spójności między sektorami oraz między państwami członkowskimi na rzecz zrównoważonej konkurencyjności UE sprzyjającej włączeniu społecznemu 8 .

3.5Kurs strategiczny obrany przez głównych globalnych graczy i kraje wschodzące zaostrza globalną rywalizację geopolityczną, gospodarczą, społeczną i technologiczną. Rozwój sytuacji na arenie międzynarodowej może osłabić fundamenty multilateralizmu i międzynarodowego porządku opartego na zasadach oraz stanowić zagrożenie dla pozycji UE. EKES popiera wysiłki UE na rzecz promowania jej wartości i standardów, w tym poprzez inteligentne inwestycje w wysokiej jakości infrastrukturę i usługi, przy jednoczesnym poszanowaniu najwyższych norm społecznych i środowiskowych.

3.6W sprawozdaniu wskazano 10 strategicznie najważniejszych obszarów działań UE: (i) zapewnienie nowej europejskiej umowy społecznej dostosowanej do zrównoważonej przyszłości; (ii) wykorzystanie jednolitego rynku do promowania odpornej gospodarki o zerowej emisji netto; (iii) wzmocnienie wzajemnych powiązań między polityką wewnętrzną i zewnętrzną UE, również w celu promowania oferty i wzmocnienia narracji UE na arenie międzynarodowej; (iv) promowanie zmian w produkcji i konsumpcji prowadzących do zrównoważonego rozwoju; (v) stworzenie „Europy inwestycji” dzięki zwiększeniu prywatnych przepływów finansowych w celu wsparcia strategicznych inwestycji na rzecz transformacji; (vi) dostosowanie budżetów publicznych do zrównoważonego rozwoju; (vii) dalsze ukierunkowywanie polityki i wskaźników ekonomicznych na zrównoważony dobrostan sprzyjający włączeniu społecznemu; (viii) zapewnienie, aby każdy mógł skutecznie przyczyniać się do transformacji w stronę modelu zrównoważonego; (ix) wzmocnienie demokracji, w tym dzięki zwiększeniu aktywności obywateli; (x) wzmocnienie zestawu narzędzi UE w zakresie gotowości i reagowania w celu uzupełnienia ochrony ludności o „cywilne działania zapobiegawcze”.

3.7W sprawozdaniu wstępnie wskazuje się główny problem wynikający z kontekstu międzynarodowego. EKES zgadza się z wezwaniem do dostosowania polityki UE do nowego modelu gospodarczego, aby zwiększyć inwestycje mające na celu poprawę dobrostanu i aby europejski system gospodarczy stał się bardziej sprawiedliwy, odporny i konkurencyjny. Nowy model gospodarczy może rzeczywiście wywołać efekt kaskadowy w wielu różnych aspektach uznawanych za krytyczne wyzwania (np. umowa społeczna). Oddzielenie wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów, propagowanie i wspieranie działań związanych z gospodarką o obiegu zamkniętym, a także potrzeba zajęcia się wzajemnie powiązanymi aspektami będącymi źródłem głównych wyzwań (np. zaopatrzenie w wodę, redukcja emisji CO2, przystosowanie się do niekorzystnych zdarzeń spowodowanych zmianą klimatu, gotowość na wypadek pandemii) mają również związek ze zmianami zachowań, konsumpcji i produkcji. EKES zauważa, że wszystkie te aspekty wymagają ogromnych inwestycji oraz wspólnych działań instytucjonalnych na rzecz wsparcia długoterminowej transformacji systemu produkcyjnego UE i zatrudnianych w nim pracowników. W tym kontekście EKES w pełni popiera przegląd wskaźników postępu i dobrobytu, które obecnie głównie bazują na PKB.

3.8EKES odnotowuje zwiększenie inwestycji w obronność przez niektóre kraje oraz w rozwój robotyki, cyfryzacji i cybertechnologii. Zwraca uwagę na rosnącą rolę wartości niematerialnych i prawnych, którą można już dostrzec w przemianach przemysłowych i rynkowych opartych na procesach (np. łańcuchy dystrybucji i profilowanie klientów), platformach internetowych oraz cyberwojnie. Likwidacja dobrze znanego zjawiska „unijnej doliny śmierci” 9 w odniesieniu do innowacji i przedsiębiorstw typu start-up wymaga nowych form finansowania oraz regulacji umożliwiających rozwój tych przedsiębiorstw i zwiększanie skali działalności innowacyjnych firm.

3.9W zmieniającym się świecie coraz ważniejsze stają się umiejętności. Wiąże się to ze zmianami wartości i aspiracji młodszego pokolenia w kierunku równowagi między życiem zawodowym a prywatnym oraz godnych i wysokiej jakości miejsc pracy. EKES dostrzega, że trzeba zmienić systemy kształcenia i szkolenia z myślą o dopasowaniu ich do zakresu i szybkości przemian. Zalew informacji, które będą dostępne w przyszłości, będzie wymagał podejścia do uczenia się opartego na definiowaniu problemów, które umożliwi ludziom radzenie sobie z niepewnością i kryzysami, przed którymi stanie złożony świat. W tym kontekście, w którym obieg informacji będzie miał charakter globalny, konieczne jest podjęcie działań zmierzających do wyeliminowania dysproporcji oraz wyrównania możliwości na poziomie geograficznym i kulturowym.

3.10Choć lista zagrożeń, jakie może napotkać UE w przyszłych scenariuszach, jest trafna, EKES zauważa, że 10 najważniejszych obszarów działania opisanych w sprawozdaniu nie skupia się wyraźnie na tym, co UE powinna traktować priorytetowo pod względem wysiłków i inwestycji w konkretne środki lub narzędzia. Jak stwierdzono wcześniej 10 , EKES zauważa, że chociaż tych 10 obszarów jest istotnych, nie przedstawiono ich jako logicznych i pragmatycznych rozwiązań mających wpływ na ogólne trendy i niepewność. W związku z tym EKES wzywa do oceny, które działania nie powinny już być uznawane za priorytetowe, oraz które narzędzia i działania mogłyby mieć wpływ na szczeblu globalnym.

3.11W sprawozdaniu dotyczącym prognozy strategicznej z 2023 r. zawarto liczne odniesienia do kwestii zarządzania w kontekście geopolitycznym, gospodarczym i społecznym. EKES uważa, że aby ramy regulacyjne sprzyjające wzrostowi gospodarczemu nie ulegały dezaktualizacji, należy zapewniać strategiczne informacje wywiadowcze oraz zarządzanie antycypacyjne na odpowiednich poziomach. W różnych kontekstach globalnych i lokalnych, w których zwiększona złożoność zagraża demokracji i konkurencyjności, wykazano na różnych szczeblach, że decentralizacja struktury organizacyjnej, przyjęcie niewielkiej liczby zasad i świadczenie wspólnych podstawowych usług może zapewnić odporność i przetrwanie 11 .

3.12EKES zgadza się z podejściem Komisji polegającym na promowaniu wysokiej jakości usług społecznych, polityki społecznej, eliminacji nierówności i dyskryminacji oraz dotyczącym wspólnych bieżących kwestii (klimat, bezpieczeństwo wodne i energetyczne, surowce, ochrona środowiska, obrona demokracji i praworządności, odpowiedzialność platform społecznościowych). EKES w pełni popiera rozwój koncepcji unijnych „cywilnych działań zapobiegawczych”, osadzonych w przyjętych mechanizmach ochrony ludności, w celu zwiększenia gotowości bloku i jego zdolności do szybkiego reagowania na sytuacje kryzysowe. W tym kontekście EKES wyraża ubolewanie, że w sprawozdaniu dotyczącym prognozy strategicznej z 2023 r. nie ma odniesienia do Europejskiego Niebieskiego Ładu i znaczenia zagwarantowania wszystkim w przyszłości bezpieczeństwa wodnego dzięki kompleksowej i ambitnej europejskiej strategii wodnej.

3.13EKES zauważa, że w tych 10 obszarach nie wskazano przekształceń strukturalnych w organizacji instytucjonalnej, w tym związanych z planowanym rozszerzeniem UE, w zarządzaniu kapitałem ludzkim ani w zakresie podejmowania przełomowych działań wysokiego ryzyka w celu przewidywania wydarzeń i kierowania nimi na poziomie globalnym. Termin zrównoważony rozwój jest coraz częściej stosowany w sprawozdaniach dotyczących prognozy strategicznej. EKES zauważa, że osiągnięcie zintegrowanego zrównoważonego rozwoju łączącego strategiczną autonomię, ochronę środowiska i powszechne zabezpieczenie społeczne wymaga dialogu i kompromisu oraz przejrzystego przedstawiania zalet i wad poszczególnych opcji.

3.14Prognozowanie dotyczy procesu myślenia strategicznego w instytucjach, obejmującego ciągłą interakcję z kontekstem, w którym działają. Ma ono pomóc w zwiększaniu adekwatności i skuteczności wielopoziomowego sprawowania rządów, aby lepiej zaspokajać potrzeby obywateli. EKES zwraca się do Komisji o odnotowywanie i monitorowanie prognoz opracowywanych na szczeblu UE i krajowym.

3.15EKES proponuje, że wykorzysta swoją strukturę organizacyjną i wiedzę specjalistyczną, by określać priorytety i potencjalne działania oraz pomóc włączyć poszczególne zainteresowane strony w prognozowanie. Będzie to możliwe dzięki uznanej zdolności EKES-u do angażowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych na szczeblu lokalnym i międzynarodowym. Działania te będą prowadzone i koordynowane w ramach pięcioletniego procesu obejmującego wszystkie sekcje EKES-u i CCMI, mającego na celu wdrożenie działań prognostycznych służących określeniu głównych tendencji i scenariuszy, priorytetów i działań. Przegląd śródokresowy po trzech latach umożliwi ulepszenie i aktualizację analiz na podstawie ewolucji scenariuszy. Wyniki będą stanowić wkład w europejski proces kształtowania polityki, przedstawiany w ramach interakcji z Komisją, Parlamentem oraz odpowiednimi sieciami i inicjatywami.

4.Kluczowe kwestie

4.1EKES zwraca się do UE i państw członkowskich o połączenie wysiłków na rzecz dostarczania europejskich dóbr publicznych, w tym poprzez dostosowanie budżetu UE do nowego scenariusza. Towary i usługi, które zapewnią obronność, bezpieczeństwo (np. w zakresie systemów żywnościowych, wody, dostaw i dystrybucji energii, gospodarki, badań i rozwoju, dostępu do informacji oraz infrastruktury strategicznej), zdrowie, edukację i dobrostan, mają kluczowe znaczenie dla tego, by unijny kompleksowy ekosystem odporności 12 mógł osiągnąć i utrzymać zrównoważoną i inkluzywną konkurencyjność i demokrację.

4.1.1Niedawne wydarzenia geopolityczne (np. kryzys w Ukrainie i na Bliskim Wschodzie) pogorszyły niektóre stosunki zewnętrzne i zagroziły stabilności UE. Wspólne działania polityczne i wspólne wysiłki na szczeblu UE zapewniłyby ochronę obywateli i przedsiębiorstw przed tymi zewnętrznymi zagrożeniami (materialnymi i niematerialnymi), które mogą zagrozić „kompleksowemu ekosystemowi odporności UE”.

4.1.2Różnorodność wzajemnie powiązanych zmiennych rynku na poziomie sektorów, zainteresowanych stron, standardów i zasad oznacza, że bezpieczeństwo w niektórych aspektach należy zapewniać na poziomie publicznym. Należy zagwarantować bezpieczeństwo i ochronę w zakresie systemów żywnościowych i wody, produkcji i dystrybucji energii, gospodarki, badań i rozwoju, komunikacji i dostępu do informacji oraz wykorzystania infrastruktury strategicznej (np. transportu i internetu).

4.1.3Niedawne doświadczenia związane z pandemią COVID-19 pokazały, że UE jest w stanie stawić czoła takim wyzwaniom i przygotować się na przyszłe sytuacje nadzwyczajne dzięki wkładowi badań naukowych oraz skoordynowanym interwencjom na szczeblu politycznym, logistycznym i finansowym. Wydajne i skuteczne skoordynowane publiczne systemy opieki zdrowotnej oraz ich cyfryzacja będą miały zasadnicze znaczenie dla wspierania obywateli UE w radzeniu sobie z chorobami i starzeniem się.

4.1.4Zapewnienie wszystkim włączającej i sprawiedliwej edukacji oraz promowanie możliwości uczenia się przez całe życie opiera się na od dawna ustalonych podstawowych zasadach, zgodnie z którymi edukacja jest prawem człowieka i dobrem publicznym. Pojęcie edukacji jako dobra publicznego podkreśla podstawową odpowiedzialność państwa za ochronę sprawiedliwości społecznej i interesu publicznego w edukacji.

4.1.5Dobrostan to wieloaspektowa koncepcja obejmująca wymiary emocjonalny, funkcjonalny i strukturalny, które są zgodne z zasadami dobrego życia, godności i pełnego uczestnictwa w społeczeństwie. Jako dobro publiczne wiąże się on z poczuciem własnej wartości, wolnością, osiąganiem odpowiednich warunków życia, kreatywnością, przedsiębiorczością oraz aktywnym obywatelstwem.

4.2EKES wzywa do promowania doskonałości naukowej UE, a także ekosystemu mogącego zapewniać wartości niematerialne i prawne. Wymaga to większego zaangażowania w finansowanie pomysłów wysokiego ryzyka oraz przyjęcia określonych zasad i standardów ich ochrony w obowiązujących rozwiązaniach (np. poprzez mechanizmy podatkowe lub dostosowawcze). Wskazano wiele nowych technologii i niektóre z nich byłyby przydatne dla uporania się z określonymi wyzwaniami 13 . W dłuższej perspektywie inne obiecujące rozwiązania mogą prowadzić do zintegrowanego zrównoważonego rozwoju, gdyż zapewnią dostawy surowców krytycznych w połączeniu z ochroną środowiska 14 i neutralność pod względem emisji dwutlenku węgla (sztuczna fotosynteza 15 ).

4.2.1EKES wzywa do tworzenia bezpiecznych przestrzeni, np. na szczeblu lokalnym, do testowania scenariuszy, łączenia „eksnowacji” z innowacjami oraz identyfikowania słabych sygnałów i przełomowych pomysłów w celu uwzględnienia krótko- i długoterminowych wizji w ramach przygotowań do sprawiedliwej transformacji.

4.3EKES wzywa do podjęcia działań zmierzających do określenia nowych wariantów wykonalnych i skutecznych modeli ekonomicznych z myślą o zapewnieniu zrównoważonej konkurencyjności sprzyjającej włączeniu społecznemu, która zachowuje wysoki poziom ochrony socjalnej i ochrony środowiska, wysoką jakość miejsc pracy oraz sprawiedliwe warunki oparte na solidarności, pozwalające utrzymać europejski model wysoce konkurencyjnej społecznej gospodarki rynkowej. Ponadto EKES w pełni popiera potrzebę określenia wskaźników uzupełniających PKB oraz przełożenia ich na środki polityczne i konkretne skuteczne działania do podjęcia. Połączenie różnych wskaźników zapewni nowe ścieżki pozwalające na stawienie czoła wyzwaniom i wyeliminuje koncepcję rankingu krajów wyłącznie na podstawie PKB.

4.4Starzenie się społeczeństwa, a także nierówna sytuacja demograficzna w Europie i malejąca populacja w wieku produkcyjnym spowodują połączenie wzajemnie powiązanych aspektów (np. imigracja, transformacja siły roboczej, mobilność pracowników, niedobory wykwalifikowanej siły roboczej, dzietność i starzenie się, stabilność systemu podatkowego i systemu opieki społecznej), które zagrozi stabilności UE na poziomie społeczno-gospodarczym. EKES wzywa instytucje UE, sektor prywatny i lokalne zainteresowane strony do pracy nad zdefiniowaniem i przyjęciem nowej europejskiej umowy społecznej dostosowanej do przyszłych wyzwań oraz zdolności fiskalnej UE, która może zagwarantować stabilność systemów finansowych na szczeblu unijnym i krajowym.

4.5W obliczu coraz bardziej niestabilnego, niepewnego, złożonego i niejednoznacznego świata edukacja może mieć decydujące znaczenie. Systemy kształcenia i szkolenia muszą radykalnie zmienić swoje podejście, aby stawić czoła przyszłym wyzwaniom. Aby móc dbać o wspólny dobrobyt i dobrostan, przy eksploatacji zasobów planety trzeba przyjąć międzypokoleniowe wsparcie oparte na wiedzy. Proces ten będzie wymagał zaangażowania różnych zainteresowanych stron 16 . W obliczu rosnącego zalewu danych i informacji dostępnych dla globalnej populacji trzeba będzie zrewidować koncepcję wiedzy, a umiejętności będą musiały koncentrować się na kooperacji, komunikacji, kreatywności i krytycznym myśleniu (zwykle określanych jako „cztery k”) 17 .

Bruksela, dnia 11 kwietnia 2024 r.

Sandra PARTHIE

Przewodnicząca Sekcji Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji

Załączniki:

Załącznik 1 – Stanowiska przekazane przez sekcje

Załącznik 2 – Wykaz powiązanych opinii EKES-u

ANNEX 1

The following text has been drafted on the basis of contributions from the EESC Sections and the CCMI.

Section for Economic and Monetary Union and Economic and Social Cohesion (ECO)

Section for External Relations (REX)

Section for Employment, Social Affairs and Citizenship (SOC)

Section for Agriculture, Rural Development and Environment (NAT)

Section for the Single Market, Production and Consumption (INT)

Section for Transport, Energy, Infrastructure and the Information Society (TEN)

Consultative Commission on Industrial Change (CCMI)

1The EESC's contribution to the 10 key areas for action.

Over the last few years, the EESC has drawn up specific opinions for each of the 10 key areas for action identified in the 2023 Strategic Foresight Report (SFR), with the following main messages.

1.1Ensuring a new European social contract fit for a sustainable future

(Section SOC contribution)

1.1.1The European Pillar of Social Rights Action Plan must become an effective tool to allow all parties involved to work in partnership and build more equal, sustainable, inclusive and resilient European societies. The EPSR supports a social market economy, scaling up and adapting its social model to the changes of the future. To build social resilience and sustainability the EPSR Action Plan needs to ensure widespread well-being and an inclusive labour market where discrimination is banned, and jobs are stable and well remunerated.

1.1.2Competitiveness and higher productivity based on skills and knowledge represent a sound recipe for maintaining the well-being of European societies. Economic growth and a well-functioning internal market are an important element in strengthening the social dimension of the EU. We need to reinforce the strengths of our European social market economy system while removing the weaknesses, thus adapting it to face the challenges ahead.

1.1.3The EESC believes that guaranteeing minimum social standards for every person living in the EU is of the utmost importance for building a fair and inclusive society. In implementing the social pillar, a balanced mix of legislation and soft law should be sought.

1.1.4The EESC has addressed the question of welfare systems and access to social security for workers in the new forms of work, like platform work and hybrid/remote work. Developments in technology and in ways of working are gathering pace, meaning that rules and practices need to be adapted to new conditions in the future.

1.1.5The EESC has also looked into teleworking and pointed out that the organisation of working time, the risks to health and safety at work, work-life balance, the right to disconnect and the effectiveness of labour rights when teleworking must be given special attention.

1.1.6The EESC also adopted an opinion on the Adequate minimum wages directive in 2021, in which it supported well-developed wage-setting systems and well-functioning social protection systems that provide safety nets for those in need, as well as other measures to prevent in-work poverty.

1.1.7EESC believes that a robust methodology is needed for setting the level of minimum income benefits to take into account the different income sources and specific situations of households. Minimum income schemes should be part of national strategies to combat poverty that integrate measures to achieve, among other things, fair wages and decent work and access to affordable and good quality essential services.

1.1.8The social partners will continue to play an important role in shaping economic, employment and social policy. A new European social contract cannot be achieved without them. Wage coordination plays a key role in helping social partners account for the macroeconomic effects of wage agreements on competitiveness. The social partners must assume greater importance in a dynamic labour market and identify opportunities for ensuring the viability of sound and solid structures for social dialogue. The EESC believes that collective bargaining and social dialogue can support industrial strategy in changing economic conditions and boost productivity at the workplace, in line with national industrial relations. 

1.1.9Protecting the most vulnerable citizens, such as homeless people, has always been one of the EESC's priorities. In its recent opinion on homelessness, the EESC clearly stated that tackling homelessness must remain a social policy priority.

(Section TEN contribution)

1.1.10The conclusions of the 2023 edition of the Conference on Tackling Energy Poverty for a Just Transition highlighted in particular the need to:

·lift the stigma surrounding vulnerable citizens in situations of energy poverty;

·create opportunities for prosumerism (enable consumers to become producers as well);

·establish one-stop shops for energy-related assistance, improving communication to reach the most vulnerable consumers;

·protect vulnerable populations from the financial burden of energy-efficient renovations;

·provide a sustainable and affordable transport system;

·promote a gender-balanced approach to energy poverty with a view to achieving true equity and inclusivity.

1.1.11The conclusions of the conference #ReskillEU – new jobs for energy and transport in Europe highlighted the following aspects:

·The skills gap is one of the crucial factors in and obstacles to the EU green and digital transition. According to the Commission, 74% of SMEs are facing labour shortages.

·Industries need to increase their attractiveness to young workers and align the evolving skill sets of young professionals with the requirements of emerging jobs.

·Access to continuing professional development and lifelong learning should be improved.

·Comprehensive, collaborative efforts within the industry-workforce-education triangle are crucial in order to effectively address the future skills gap.

·Lifelong learning requires an integrated approach that blends in-house training within companies with external educational opportunities.

·Consultation and participation of workers and social partners plays a vital role in anticipating changing skills needs.

·Embracing a bottom-up approach, working with regional and local authorities, will establish a robust system of best practices, where regions actively learn from one another.

·The gender disparity prevalent in energy and transport professions inhibits diversity and hinders workforce availability.

(Section INT contribution)

1.2Leveraging the Single Market to champion a resilient net-zero economy

(Section INT contribution)

1.2.1Completing the single market could add more than EUR 700 billion in economic output over ten years, and a common digital economy could contribute another EUR 178 billion. Transforming European industry goes well beyond clean-tech manufacturing, because Europe is home to a lot of energy-intensive heavy and primary industries that need to be decarbonised and are not included in the Green Deal Industrial Plan (GDIP). A coherent industrial strategy for Europe consists of inclusive economic growth that ensures that all Member States and regions participate in and benefit from the green industrial transition. Therefore, it is crucial for the GDIP to avoid any fragmentation of the single market and to aim for cohesion between Member States and regions. Regulation must be complemented by other tools such as subsidies, in order to avoid a loss of GDP and welfare. Reporting requirements, notably across the EU's green, digital, and economic legislation, should be streamlined and, where possible, harmonised, in order to avoid a proliferation of rules, regulatory chaos and fragmentation of the single market.

1.2.2The quest for open strategic autonomy requires that an ambitious programme of modernisation and framework conditions be launched in strategic sectors of services of general interest (SGEIs), such as energy and raw materials, mobility and public transport, water, sanitation and water resources, and telecommunications and digital accessibility.

1.2.3A strategy for the future of the internal market should focus on several aspects: a European industrial policy, a favourable framework for businesses and SMEs, social economy enterprises, public support for the European project, properly organised and efficient services of general interest and steps to preserve and develop our social model.

1.2.4The new industrial strategy must:

·develop a robust industrial economy which is green and digital, sustainable and fair, limit excessive dependence and guarantee access to safe, sustainable sources of critical raw materials, consolidate the European social model and uphold people's fundamental rights;

·promote the development of modern, interoperable and strategic European digital infrastructure, which is key for a smart, competitive, green and resilient industry, including artificial intelligence (AI);

·combat climate change by ensuring carbon neutrality through energy efficiency, renewable energy use, the circular economy, longer-lasting products, etc.;

·devise a stable economic policy with clear rules, ensuring legal certainty and providing for sufficient capacity in public finances for innovation;

·guarantee steady access to green energy at stable, competitive prices to support energy-intensive industries, the backbone of European industry;

·strengthen the workforce's adaptive capacity and skills, along with decent working conditions in the industrial sector so as to cope with demographic challenges.

1.3Strengthening the interlinkages between the EU's internal and external policies, also to boost the EU's offer and narrative on the global stage

(Section REX contribution)

1.3.1The EU should work with like-minded partner to strengthen the UN through fundamental reform, but should also preserve the multilateral rules-based order. To make it fit for the growing challenges and to stabilise the consensus on shared values and norms, UN governance needs to become more representative, inclusive and effective.

1.3.2In order to remain competitive, the economic intelligence and foresight capabilities of the European institutions and national administrations should be further strengthened. They should be able to foresee and assess the strengths of the EU in relation to geopolitical and geoeconomic developments and measures by other global players and to measure the long-term consequences.

1.3.3The EU should apply a proper competitiveness check to EU policy initiatives, thereby contributing to the EU's economic security.

1.3.4The EU should develop its long-term economic security strategy and monitor the economic security strategies and related strategies of other main trade partners and blocs.

1.3.5The EU should facilitate cooperation on research, innovation and skills development with like-minded partners in increasingly critical and strategic resources and raw materials, and also on critical themes such as water. 

1.3.6The EU's global cooperation initiatives, such as the Global Gateway, should be carefully designed and implemented using the Team Europe approach in order to deliver real impact. These initiatives should be communicated more effectively in order to showcase that the EU is making good use of the initiative to strengthen economic and political ties with the EU's partner countries, enabling the EU to compete effectively on a global level in the provision of infrastructure.

1.3.7Efforts should be made to include maritime security cooperation in future EU trade agreements.

1.3.8The EU should maintain a sustainability approach in its trade agreements and trade policy, step up its multilateral outreach, and coordinate the advancement and implementation of the sustainability strategy with partners in order to ensure that EU competitiveness is not affected and to avoid trade tensions.

1.3.9The EU should pay attention to other important issues such as health (including digital health) to strengthen the EU's global leadership role; health considerations, including mental health, should be integrated into all areas of EU external engagement such as trade agreements and development cooperation.

1.3.10The EU Member States need to better coordinate national capability development and defence planning, and undertake much more joint procurement. Greater effectiveness of European defence capabilities must be achieved through much better coordination of national industrial policies.

1.3.11Specific capacities and projects should also be developed for the protection of EU critical infrastructure.

1.3.12The EU should develop a credible strategic plan to adjust its climate diplomacy to the current geopolitical landscape. This strategy should set both short- and long-term priorities and concrete activities for different EU actors in order to integrate climate action into all fields of external action, including trade, investment, transport, migration, development cooperation, culture and health.

1.3.13The EU should improve international cooperation and preparedness for migration flows induced by climate- and environment-related phenomena.

1.3.14Ocean governance should take all SDGs into account, as it is a transdisciplinary topic that calls for international cooperation and affects land-based activities as well. Fisheries must be made more sustainable, thanks to a zero-tolerance approach towards illegal, unreported and unregulated fishing (IUU), stricter standards on bottom trawling, and greater compliance with labour rules.

1.4Supporting shifts in production and consumption towards sustainability 

(CCMI contribution)

1.4.1To enable the EU to deliver on its promise of placing sustainability at the core of its strategic autonomy, the EESC stresses the importance of green energy security and access. Efforts to address climate change need to be built upon rapid and widespread transformation on an unprecedented scale, in numerous industries, driving a massive increase in green energy demand. The result is a dramatic transformation of the entire system of power generation, energy access, transmission, and energy security, which needs to be placed at the core of all EU green policies, so that industries, economies, countries, and citizens can thrive and can do so sustainably.

(Section INT contribution)

1.4.2Most European consumers complain that there is a lack of information on the environmental impacts of consumption. This lack of information is harmful because clear and comprehensible information is conducive to behavioural change. This has been confirmed by the EESC, in a study it carried out involving 3 000 European consumers. The study involved a simulation in which information was provided on the lifespan of everyday consumer products on an online shopping site; it found that providing this information would see a 56% increase in sales of products with a long lifespan. Improving consumer information will help to strengthen the business model of European businesses. Given the risks of dumping with imports of cheap products, micro-enterprises and SMEs – as well as their clients – are likely to gain a higher profile among consumers, enabling them to promote the quality of products designed in Europe.

1.4.3While appropriate environmental information needs to be provided, it is important to ensure that all environmental impacts are taken into account. In all these aspects, the average European's consumption is not environmentally sustainable. For example, ecological footprint calculations have shown that the way of life of an average European is now equivalent to 2.8 planets. In many cases, the way a product is designed shortens its lifespan, be it through technical processes, barriers to repair or software techniques. The resulting premature obsolescence is one of the main issues that fuels consumer dissatisfaction, as they are disadvantaged by considerable information asymmetry.

(Section TEN contribution)

1.4.4It is crucial to emphasise the central and active role of the general public, positioning them at the heart of Energy Union policies to integrate them into the market and transform them into genuine "prosumers". For these trends to effectively drive the green and energy transitions while maintaining economic and social equilibrium, a people-centric discourse on self-consumption and self-generation of energy is imperative. It is also essential to acknowledge the societal dimension, particularly in the context of combating energy poverty. Even though more than six years have passed since the introduction of the Clean Energy Package, energy communities and collective self-consumption remain marginalised in Europe's energy systems, with the European Commission yet to address existing barriers.

1.4.5Energy, including the infrastructure for transport and distribution, cannot be treated like any other commodity. It is therefore necessary to create regulatory framework conditions for future energy that guarantee both the right to energy and an environmentally friendly, affordable and reliable supply of energy.

1.4.6Persistent high inflation, driven by surging energy prices, is diminishing the purchasing power of European workers, consumers, and businesses, impacting family living standards, internal demand, and overall growth. Despite the EU's successful diversification from fossil fuel sources and reduced reliance on Russian energy, the measures have shown limited effectiveness in addressing escalating energy bills. For future measures a "green triple T" criterion should be implemented for tailored, targeted, and transition-proof interventions. The shift to fully decarbonised energy consumption requires affordable and stable energy prices. Achieving a just twin transition demands a more robust EU policy with a long-term vision to prevent demographic exclusion, surpassing temporary measures and emphasising inclusive and sustainable solutions.

(Section NAT contribution)

1.4.7The "take-make-waste" model of production and consumption that still dominates our economy today is not only culminating in wasted resources, but also undermining the fight against climate change. The circular economy is a regenerative and restorative design that focuses on economic value creation and retention, tackling global environmental challenges such as climate change, biodiversity loss and pollution while yielding economic benefits.

1.4.8The Circular Economy Action Plan sets out a comprehensive framework to make the EU economy more sustainable, with a strong focus on recycling, reducing waste, and extending product lifecycles. However, the EESC proposes faster and more ambitious implementation, while drawing particular attention to the fact that the circular economy approach can only succeed if all economic operators – producers, consumers and workers – and authorities are properly involved and informed.

1.4.9The revised monitoring framework for the circular economy is essential for effective and practical implementation, and new indicators including a consumption footprint, a material footprint for manufacturing and one for packaging waste, a Circular Materials Use Rate and use of Waste Per Capita are a positive development. Nonetheless, although the importance of eco-design in driving systemic change is well reflected in the CEAP and Ecodesign legislation, monitoring of design remains insufficient.

1.4.10To achieve sustainable food systems, we need to foster a holistic and systemic approach across the entire supply chain. There is a need for enabling frameworks and policies for innovation to support sustainable food business with adequate solutions and tools, while taking into account the social dimension of the food sector (e.g. security for workers). As we highlight in our opinions, we need to prioritise the "value of food" from nutritional, social, environmental and economic points of view. We reiterate the importance of investing in education on sustainable diets from an early age, to help young people appreciate the "value of food". A common European food labelling approach reflecting the Sustainable Dietary Guidelines would improve transparency and discourage the use of unnecessarily cheap raw materials that are both unhealthy and unsustainable.

(CCMI contribution)

1.4.11Ensuring a water-secure future for all with a comprehensive and ambitious European water strategy – an EU Blue Deal: Given the essential nature of water and the current and future challenges facing the world and our continent, the EESC calls on the European institutions to consider water as a priority and to adopt an EU Blue Deal as a standalone strategic policy, on an equal footing with the EU Green Deal. The water dimension should be embedded in all EU policies. Europe can transform water-related challenges into new opportunities for technological development, societal progress, new jobs, skills and business growth while respecting the environment and safeguarding water resources for the benefit of all.

1.5Moving towards a "Europe of investments" by increasing private financial flows in support of strategic investments for the transitions

(Section ECO contribution)

1.5.1Public and private investment will remain key, supported by well-functioning capital markets. A further shift in investment towards long-termism and sustainable assets is required. In this respect, it remains of the utmost importance that all substantive and systemic measures to complete the Banking Union and the Capital Markets Union be adopted and implemented. Civil society has a considerable interest in ensuring the stability of the financial sector and therefore sound capital requirements and risk preparedness in the banking and insurance sector.

1.5.2The EESC strongly supports the goal of redirecting investment in such a way that it contributes to the EU's transition to a sustainable economy, and recognises that the EU sustainability taxonomy is an important tool in this context. There is a need to regulate environmental, social and governance (ESG) ratings in order to facilitate their contribution to the transition to a climate-neutral economy – a legislative proposal the EESC has called for previously. Minimum quality requirements for ratings would help to prevent greenwashing, "social washing" and other types of misinformation, and the mandatory inclusion of double materiality should be part of these minimum quality requirements for ESG ratings. The focus on social sustainability needs to be tightened so that people and the world of work are at the centre. Social partners and civil society organisations (CSOs) should be fully involved in this process. The EESC recommends integrating a social taxonomy into the sustainable finance framework.

1.5.3Massive investment is needed to preserve the EU's industrial base and ensure its competitiveness, promote the green and digital transitions and enhance open strategic autonomy, using EU funds and considering to what extent investment should be covered by EU programmes, Member States, or private or blended financing tools.

1.6Making public budgets fit for sustainability

1.6.1Europe has faced unprecedented challenges in recent years. Enhancing the resilience and sustainability of the EU economy has become more important than ever in light of these challenges and is a key aspect in Europe's open strategic autonomy. One key issue is the review of the economic governance framework, which plays a crucial role in supporting the EU's growth agenda. A balance is needed between ensuring a gradual reduction of public debt ratios and ensuring that sufficient public and private capital can be mobilised for the green and digital transitions. Most importantly, for a reformed framework to be successful, ownership is key. The EESC considers it of paramount importance for minimum standards of national parliamentary oversight and social partner and CSO involvement to be established for the drafting of national medium-term fiscal structural plans. In this regard, the EESC is convinced that the European Semester process must be revised, with an EU regulation to establish basic criteria and define the principles and general characteristics of structured and permanent involvement of social partners and CSOs.

1.6.2The multiannual financial framework (MFF) is an important tool for financing programmes and actions in all policy areas, in line with the EU's long-term priorities. The EESC requests that civil society be heavily involved in the design, planning and implementation of MFF programmes and that effective monitoring measures be introduced to oversee programme implementation. There is also an urgent need to adjust the already proposed new own resources and put forward new additional own resources. A structural modernisation of the own resources system should support digital, environmental, and sustainable economic growth objectives.

1.7Further shifting policy and economic indicators towards sustainable and inclusive well-being

(Section NAT contribution)

1.7.1Governments should prioritise a well-being economy that protects ecosystems, preserves biodiversity and ensures a just transition to a climate-neutral way of life across the EU while promoting economic prosperity within planetary boundaries. Building the well-being economy must start by adopting a precautionary approach in which macroeconomic stability does not depend on GDP growth. Therefore, the EESC proposes the development of new indicators of economic performance and social progress beyond GDP.

1.7.2The EESC proposes the adoption of a living standards framework and the introduction of a well-being budget for the EU, modelled on approaches already adopted elsewhere. We also recommend a review of the EU's fiscal and monetary rules to ensure they are fit for purpose in achieving the transition to a climate-neutral economy. The EESC proposes the adaptation of the Stability and Growth Pact and the Annual Growth Survey to ensure that the well-being economy is fully consistent with the SDGs and the European Pillar of Social Rights. The EESC has repeatedly called for a new European Green and Social Deal that responds to existing needs at local level and is based on the values of well-being and sufficiency as well as on the engagement of civil society and its organisations.

(Section ECO contribution)

1.7.3One of the challenges is to decouple economic prosperity as far as possible from environmental degradation. In this transition to a new economic model, the EESC fully supports the identification of indicators complementary to GDP that will enable more effective monitoring of the transformation of society and the economy to be carried out as policies driven by the European Green Deal are implemented.

(Section SOC contribution)

1.7.4Imagining and creating resilient, inclusive, equal and sustainable societies will require bottom-up initiatives that embrace new definitions of well-being and development beyond GDP and invest in social innovation, whilst respecting the opinions and rights of citizens.

1.7.5The countries with less robust social models should be strongly supported, by encouraging investment, learning and benchmarking. The well-being and fundamental rights of citizens should be built around a common and consistent social model.

(Section NAT contribution)

1.7.6In addition, the social dimension is still not adequately addressed in the monitoring framework. The circular economy is a practical way of generating prosperity and wealth, in the context of a well-being economy, which further supports the move away from the narrow focus of GDP. Monitoring should be linked to SDGs and complement the positions taken by EESC on "Beyond GDP".

(CCMI contribution)

1.7.7The availability of workers with the appropriate technical and soft skills will be crucial for the viability of the transitions and the EU competitiveness. By incorporating training in beyond-GDP metrics, we can equip our workers with a comprehensive skill set that will be essential for sustainable industry practices. Skills are becoming increasingly important on top of formal qualifications. The integration of economic, environmental, and social training readies our workforce for the complex challenges of industrial transitions, fostering innovation and adaptability.

1.8Ensuring that everyone can successfully contribute to the sustainability transition.

(Section NAT contribution)

1.8.1The notion of the just transition has become a central point in debate and has moved up the policy-making agenda in recent years. However, there is limited experience of implementing industrial policies for a just transition, and most just transition policies focus only on the energy transition.

1.8.2The EESC is concerned that the term "just transition" might become empty words or simply a concept that entails a technological transition but does not incorporate the social and labour aspects. Naming initiatives as "just transition projects" when they are not conducive to social justice, and when the workforce, company and community dimensions are not at the core of the action, might simply contribute to creating an empty assurance, and feed scepticism towards environmental and climate policies.

1.8.3Ensuring a just transition is essential for all regions and countries. It is also crucial for all economic sectors – not solely energy supply – and urban and rural areas. For this reason, the EESC highlights the need to make progress on a just transition policy framework at the EU level, which can at the same time accelerate the implementation of the SDGs.

(CCMI contribution)

1.8.4The European Green Deal relies on the ability to enable people to successfully participate in and benefit from the transition. Promoting lifelong learning initiatives is fundamental to ensuring broad industry participation and inclusivity in the transitioning economies. Customised training and vocational education programmes can supply the industry with employees ready to tackle these challenges through flexible educational pathways. Upskilling and reskilling, exemplified by microcredentials and individual learning accounts (ILAs), are crucial when devising policies and solutions aimed at bridging current job market. Moreover, the Commission's Foresight Report emphasises how reducing the gender gap in STEM is crucial for accelerating research and innovation in green and digital technologies and may potentially lead to an improvement in European GDP of up to EUR 820 billion in the next 30 years. The economy thrives when social disparities are effectively addressed.

1.8.5Sustained efforts are needed to increase labour market participation among all segments of the population. Sector-tailored training programmes can effectively satisfy specific industry needs, thus enhancing active labour market engagement.

1.8.6Our education and training systems are not yet fit for the magnitude and speed of the transformations. Fostering a workforce trained in strategic foresight is imperative for preparing for future industry trends and maintaining a competitive edge.

1.9Strengthening democracy, including by increasing citizens' agency 

(Section NAT contribution)

1.9.1Despite of the uncertainties of the war in Ukraine, the COVID-19 pandemic and the climate and biodiversity crisis, young people remain the engine of the European project, and their creativity, energy and enthusiasm are the driving force for its sustainability. Decisions made today determine our world tomorrow, and it is thus crucial to ensure that young people have a say in decisions affecting their future, since even indirect policies can have great impact and relevance for young people and generations to come.

1.9.2In particular, the intergenerational aspect of climate and sustainable development policies and implementation mechanisms needs to be reflected in strong meaningful youth engagement at all stages of EU decision-making processes, from the drafting of legislative proposals and initiatives through to implementation, monitoring and follow-up.

1.9.3The implementation of the Sustainable Development Goals through the European Green Deal requires a new approach to a more inclusive multi-stakeholder governance model that would put young people at the heart of the engagement process and go way beyond ad hoc meetings and mere calls for consultation.

1.9.4To this end, the EESC is committed to amplifying the voice of young people and youth organisations in its opinions and to implementing the EU Youth Test in all policy fields. However, the EESC also calls for youth mainstreaming in policy-making at all levels and for the development of a common approach towards structured and meaningful youth engagement for all EU institutions, based on the following pillars:

·co-creating youth-related initiatives/projects/events with youth organisations involved from the very beginning, and ensuring that they have a say during each step of the process;

·sharing the ownership of such initiatives/projects/events with youth organisations, giving them a leading role and following their priorities and needs;

·strengthening the capacity of youth organisations, supporting them with the necessary financial resources and adequate tools to participate;

·building structured and meaningful follow-up processes, going way beyond ad hoc meetings and mere calls for consultation.

(Section REX Contribution)

1.9.5The EU should invest in preventing disinformation and fact-checking competences, in particular among young people. Basic competences on issues such as youth-friendly spaces, consultation skills, and youth work methods should be developed to ensure that young people can get more involved in EU policy.

1.9.6Cultural relations can, more than ever, be a tool for dialogue, peace and the future, if we make it a key and strategic vehicle of the European Union's foreign policy. A fully-fledged multiannual strategic action plan for culture should be adopted which will create real synergy with the various policies and structures of the European Commission and the Member States, and provide a platform for effective interconnection with wider entities. 

(CCMI contribution)

1.9.7It is important to distinguish facts from mis- and disinformation. Digital literacy training is paramount for preserving industry integrity, particularly as reliance on digital platforms and rapid information exchange grows. Adopting a lifelong learning approach is therefore vital in order to enhance the adaptability of individuals, companies, and communities. This approach necessitates systemic efforts to promote "life competences", which include a spectrum of skills from communication and critical thinking to digital literacy, equipping individuals to flourish in dynamic environments. Cultivating preparedness in citizens also means advancing intergenerational justice, shaping the prospects and well-being of current and future generations by addressing the economic, social, and environmental resource gaps inherited from the past.

1.9.8The capacity of local institutions and other actors needs to be strengthened. In the midst of industry transformations, public servants are instrumental in facilitating change and upholding democratic values. In terms of reinforcing public-private cooperation, EU flagship initiatives such as the Pact for skills  must be bolstered.

1.10Reinforcing the EU's toolbox on preparedness and response to complement civil protection with "civil prevention"

(Section REX Contribution)

1.10.1The EU should strengthen the Union Civil Protection Mechanism (UCPM) to be sufficiently capable of responding to disasters linked to climate change and multiple risks in terms of prevention, preparedness, warning, planning and operational capabilities, for events occurring inside and outside the Union's territory. It should therefore better address the link between civil protection (short-term operations) and humanitarian aid (long-term management). 

(Section NAT contribution)

1.10.2Risk prevention should be improved by requiring Member States to further develop their assessment of their risk management capability and their risk management planning, strengthening disaster prevention and preparedness mechanisms in conjunction with increasing the resilience of infrastructure and ecosystems, which will reduce response needs.

1.10.3The use of more novel technologies is recommended in the areas of prevention and preparedness to close the distance with a well demonstrated response capacity. An initiative should be developed to incentivise innovative start-ups to develop high-tech tools in the areas of prevention and response, e.g. forecasting, warning and response systems.

(Section REX Contribution)

1.10.4The EU needs to strengthen its new outlook on the climate and security nexus, by better establishing its geographical, political and military parameters and investing in setting up resilient responses.

1.10.5The EU should further integrate the climate and security nexus by creating proactive interfaces between the institutions responsible for external relations, for internal EU cohesion, and for the Member States' security and defence services, and by incorporating permanent dialogue with the scientific community.

*

*    *

ANNEX 2

List of relevant EESC opinions

CCMI opinions

· CCMI/189 Roadmap on security and defence technologies

· CCMI/195 European Chips Act

· CCMI/196 New Space

· CCMI/198 Defence Investments Gaps Analysis

· CCMI/200 Defence reinforcement through procurement

· CCMI/203 European defence investment programme

· CCMI/206 Initiative on virtual worlds, such as the metaverse

· CCMI/208 Water-intensive industries and water-efficient technologies

· CCMI/209 A call for an EU Blue Deal

· CCMI/212 Securing Europe’s medicine supply: envisioning a Critical Medicines Act

· CCMI/214 Drone manufacturing industry: a case study to assess the outcome in a strategic sector of the different policies in place to enhance European strategic autonomy

· CCMI/215 EU space strategy for security and defence

· CCMI/216 Initiative on virtual worlds

· CCMI/218 Strategic technologies as a driver for European sovereignty and resilience

· CCMI/219 A European Innovation Stress Test for an innovative and forward-looking industrial policy: the example of the pharmaceutical sector

· CCMI/220 Towards a more resilient, competitive and sustainable Europe

· CCMI/221 Communication on availability of medicines

·CCMI/222 European defence industrial strategy

· CCMI/223 Initiative for water resilience

· CCMI/224 Industrial and technological approaches and best practices supporting a water resilient society

·CCMI/227 Advanced materials for industrial leadership

·CCMI/230 Industry 5.0 – how to make it happen

·CCMI/232 The contribution of the robotics metaverse in the medical sector

·CCMI/233 Sector-specific industrial policies supporting greater strategic autonomy

INT opinions

· INT/1027 GDIP/NZIA

· INT/1043 New European strategy for the internal market 

· INT/968 Consumers and the green transition 

· INT/1015 The right to repair

ECO opinions

· ECO/625  Mid-term revision of the Multiannual Financial Framework

· ECO/626  Next generation of own resources

· ECO/623  Environmental, social and governance ratings

· ECO/602  Listing rules for public markets (Listing act)

· ECO/591  Crypto Assets – Challenges and opportunities

· ECO/581  Social taxonomy – Challenges and opportunities

· ECO/549  Sustainable finance taxonomy - climate change

· ECO/574  European Single Access Point (ESAP)

· ECO/608  Review of the Bank crisis management and deposit insurance framework

· ECO/615  The strategic importance of the EU financial sector - How to improve assessment and evaluation

· ECO/621  The Recovery and Resilience Facility and cohesion policy: towards cohesion policy 2.0

· ECO/616  A digital euro and the scope and effects of the legal tender status of banknotes and coins

· ECO/622  New economic governance rules fit for the future

· ECO/600  The EESC's recommendations for a solid reform of the European Semester

· ECO/551  Beyond GDP measures for a successful recovery and a sustainable and resilient EU economy

NAT opinions

· NAT/912  Revised monitoring framework for the circular economy

· NAT/903 EU and Agenda 2030: strengthening the implementation of the SDGs

· INT/895 New Circular Economy Action Plan

· NAT/857  Towards a sustainable food labelling framework to empower consumers to make sustainable food choice

· NAT/851  Sustainable products initiative, including Eco-design Directive

· NAT/821  Aligning food business strategies and operations with the SDGs for a sustainable post-COVID-19 recovery

· NAT/791 Compatibility of EU trade policy with the European Green Deal

· NAT/789  Towards an EU strategy on sustainable consumption

· NAT/760  Reflection Paper 'Towards a Sustainable Europe by 2030'

· NAT/755  Promoting healthy and sustainable diets 

· NAT/765 The sustainable economy we need 

· SC/53  Leaving no one behind when implementing the 2030 Sustainable Development Agenda

· NAT/915  Advancing the EU's just transition policy framework: what measures are necessary

·Towards COP 28 – EESC contribution #2 - Just transition work programme

· NAT/931 EU Climate Target for 2040

· NAT/925 A just transition to ensure a sustainable future for the EU agri-food systems

· Resolution The long-lasting legacy of the European Year of Youth: youth mainstreaming and empowerment

· SOC/728 The EU Youth Test

· NAT/788  Towards structured youth engagement on climate and sustainability in the EU decision-making process

· NAT/881 Ex-post evaluation of the EU's Civil Protection Mechanism (including RescEU)

· NAT/774 Union Civil Protection Mechanism 

· NAT/750  Strengthening the EU's civil protection response – rescEU

SOC opinions

· SOC/679 Action plan on the implementation of the European Pillar of Social Rights

· SOC/660  Challenges of Teleworking: organization of working time, work life balance and the right to disconnect

· SOC/709  Working conditions package

· SOC/662  Teleworking and gender equality

· SOC/767 - Strengthening collective bargaining power across the European Union

· SOC/768 - For an EU framework for national homeless strategies based on the principle of "Housing First"

· SOC/781 - Digitalisation in social security  

·SOC/744 Recommendation on minimum income

· EESC Resolution - European Civil Society Working in Partnership for our Sustainable Future, as a contribution to the Porto Social Summit for the Portuguese EU presidency

· SOC/679 Action plan on the implementation of the European Pillar of Social Rights

· SOC/748 Social Imbalances Procedure

· SOC/756 Social Progress Protocol

· ECO/584 Gender-based investments in national recovery and resilience plans

· SOC/614 European Pillar of Social Rights  

· SOC/723 Gender lens investing as a way to improve gender equality in the European Union

· SOC/774   Digital skills and education package

· SOC/777 the Employment guidelines

· SOC/721 The Equal Treatment of Young People in the Labour Market

· SOC/722  Supporting labour market developments: how to maintain employability, boost productivity and develop skills, especially in SMEs

· SOC/689 How to guarantee decent work for young people and ensure the inclusion of NEETs through the proper elaboration of National Recovery Plans

· SOC/755  Competence and skill development in a context of the green and digital transition

· SOC/749  European Year of Skills 2023

· SOC/708 Learning and employability package

· SOC/728 The EU Youth Test

· SOC/759  Cooperation on youth

· SOC/755 Young people's role in the green transition

· Resolution The long-lasting legacy of the European Year of Youth: youth mainstreaming and empowerment

· SOC/672 The European democracy action plan

· SOC/713  Reinforcing democracy and integrity of elections package

· SOC/773 The Defence of Democracy Package

· SOC/643 Public services as stabilisers of democracy

· SOC/691 The impact of COVID-19 on fundamental rights and the rule of law across the EU and the future of democracy

· SOC/762  Civil society support and funding in the area of fundamental rights, the rule of law, and democracy

· SOC/782  Strengthening civil dialogue and participatory democracy in the EU: a path forward 

· SOC/766 How to engage with the intended public and how to effectively use the results of works of the citizens’ panels?

TEN opinions

· TEN/803  Follow up to inflation and energy measures 

· TEN/801  Individual and collective energy self-consumption

· TEN/798   Digitalising the energy system

· TEN/791  State of the Energy Union 2022

· TEN/793  Electricity market reform

· TEN/799 Monitoring of extraordinary measures and energy resilience of the EU

· Conclusions of the 2023 Energy Poverty Conference

· Conclusions of Reskill EU

REX opinions

· REX/572 Global battle of offers – from the Chinese Belt and Road initiative to the EU Global Gateway

· REX/573 EU Global Health Strategy - Better health for all in a changing world

· REX/562 The EU Strategic Compass 

· REX/569 EU Climate Diplomacy 

· REX/576 The EU Maritime Security Strategy 

· REX/554  Instrumentalisation of migrants

· REX/558  Setting the course for a sustainable blue planet, an update of the international ocean governance agenda

· REX/542  Consolidating the EU Civil Protection Mechanism in order to improve the EU's capacity to react in the face of extreme events, including those occurring outside its territory

· REX/548  Cultural diplomacy as a vector of EU external relations – new partnerships and role of CSOs

· REX/571  Strengthening multilateralism and core international principles for a rules-based order in a rapidly changing world – The importance of the civil society contribution to the UN system

· REX/578  Addressing the impact of climate change and environmental degradation on peace, security and defence

_______________

(1)    UNDP, 2018, Foresight Manual – Empowered Futures for the 2030 Agenda.

(2)    Miles, I., Saritas, I., Solokov, A., Foresight for Science, Technology and Innovation, Springer Switzerland, 2016.

(3)    Wilson, E.: „Prawdziwy problem ludzkości jest następujący: mamy paleolityczne emocje, średniowieczne instytucje i boską technologię”, debata w Harvard Museum of Natural History, Cambridge, Massachusetts, 9 września 2009 r.

(4)    Bina, O., Mateus, S., Pereira, L., Caffa, A., „The future imagined: Exploring fiction as a means of reflecting on today's Grand Societal Challenges and tomorrow's options”, Futures, 2017, 86, 166–184.

(5)    Komisja Europejska, „Mutual Learning Exercise – R&I Foresight in Government: A Handbook for Policymakers”, projekt sprawozdania końcowego, 2023.

(6)    Zob. projekt Komisji „Eye of Europe”, wniosek nr 101131738, przyjęty w ramach konkursu HORIZON-WIDERA-2023-ERA-01-02, jako niedawny przykład ilustrujący konieczność zaspokojenia istniejącej potrzeby przewidywania, analizy i współtworzenia przyszłych ścieżek w badaniach naukowych i innowacjach, na ich rzecz i z nimi jako punktem wyjścia. Zob. też narzędzie wspierania polityki z programu Komisji „Horyzont Europa” „Mutual Learning Exercise on R&I Foresight”, w ramach którego analizuje się prognozowanie strategiczne dotyczące badań naukowych i innowacji w dziewięciu krajach UE.

(7)     https://commission.europa.eu/document/download/ca1c61b7-e413-4877-970b-8ef619fc6b6c_en?filename=SFR-23-beautified-version_en_0.pdf

(8)       Opinia EKES-u INT/1043, Nowa europejska strategia na rzecz rynku wewnętrznego .

(9)    Jest to faza rozwoju innowacji i przedsiębiorstw typu start-up, w której zwalniają one tempo, a początkowe finansowanie zaczyna się wyczerpywać, jeszcze zanim wejdą one w pełni na rynek i rozwiną się na tyle, by odnieść komercyjny sukces.

(10)     Dz.U. C 290 z 29.7.2022, s. 35 .

(11)    Brafman, O., Beckstrom, R.A., The Starfish and the Spider, the Unstoppable Power of Leaderless Organizations, NY Penguin, Nowy Jork, 2006; Laloux, F., The Future of Management Is Teal, 2015, https://www.strategy-business.com/article/00344?gko=10921 ; Hussain, S.T., Lei, S., Akram, T., Haider, M.J., Hussai, S.H., Ali, M., „Kurt Lewin's change model: A critical review of the role of leadership and employee involvement in organizational change”, Journal of Innovation & Knowledge, (2018) 3, 123-127; Abubakar, A.M., Elrehail, M.A., Alatailat, H., Elci, A., „Knowledge management, decision-making style and organizational performance”, Journal of Innovation & Knowledge, (2019) 4, 104-114; De Toni, A.F., Biotto, G., Battistella, C., „Organizational design drivers to enable emergent creativity in web‐based communities”, The Learning Organization, (2012) 19-4: 335-349.

(12)

   Jungwirth, R., Smith, H., Willkomm, E., Savolainen, J., Alonso Villota, M., Lebrun, M., Aho, A., Giannopoulos, G.,
Hybrid threats: a comprehensive resilience ecosystem – Executive summary, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2023, doi:10.2760/113791, JRC129019. 

(13)    Światowe Forum Ekonomiczne, https://www.weforum.org/reports/top-10-emerging-technologies-of-2023/ .

(14)    Moretti, P.F., Grzybowski, B.A., Basios, V., Fortunato, E., Diez, M.S., Speck, O., Martins, R., „STEM materials: a new frontier for an intelligent sustainable world”, BMC Materials, (2019) 1:3 https://doi.org/10.1186/s42833-019-0004-4 .

(15)    Hann, E.C., Overa, S., Harland-Dunaway, M. et al., „A hybrid inorganic–biological artificial photosynthesis system for energy-efficient food production”, Nature Food 3, 461–471 (2022), https://doi.org/10.1038/s43016-022-00530-x ; Fujishima, A., Honda, K., „Electrochemical photolysis of water at a semiconductor electrode”, Nature, 7 lipca 1972 r.; 238(5358):37-8. doi: 10.1038/238037a0, PMID: 12635268.

(16)    OECD, The future of education and skills 2030, https://www.oecd.org/education/2030/E2030%20Position%20Paper%20(05.04.2018).pdf .

(17)    Gjedde, L., Learning Shift, https://www.learningshift.eu/uploads/2/0/8/6/20866568/ls-aau_design.pdf .