ZAPROSZENIE DO ZGŁASZANIA UWAG

DOTYCZĄCYCH INICJATYWY (bez oceny skutków)

Celem tego dokumentu jest poinformowanie opinii publicznej i zainteresowanych stron o pracach Komisji, aby umożliwić przekazanie informacji zwrotnych i skuteczny udział w konsultacjach.

Zwracamy się do tych grup o przedstawienie opinii na temat przyjętego przez Komisję podejścia do wskazanego problemu i możliwych rozwiązań oraz o przekazanie nam wszelkich istotnych informacji.

Tytuł inicjatywy

Europejska strategia na rzecz budownictwa mieszkaniowego

Wiodąca DG i odpowiedzialny dział

DG GROW – Dział H.1

Prawdopodobny rodzaj inicjatywy

Komunikat i plan działania

Orientacyjny termin

2026 I kw.

Informacje dodatkowe

Część europejskiego planu na rzecz przystępnych cenowo mieszkań 1

Dokument przeznaczony wyłącznie do celów informacyjnych. Nie przesądza on o ostatecznej decyzji Komisji co do tego, czy inicjatywa ta zostanie zrealizowana, ani o jej ostatecznej treści. Wszystkie opisane tu elementy inicjatywy, w tym jej harmonogram, mogą ulec zmianie.

A. Kontekst polityczny, określenie problemu i analiza zgodności z zasadą pomocniczości

Kontekst polityczny

Trwały dobrobyt, konkurencyjność i sprawiedliwość społeczna w Europie są jednymi z priorytetów obecnej Komisji 2 . Nowy plan na rzecz dobrobytu ułatwi prowadzenie działalności gospodarczej, pogłębi jednolity rynek 3 i pomoże w zbudowaniu Czystego Ładu Przemysłowego na rzecz trwałej konkurencyjności i jednolitego rynku surowców wtórnych zgodnie z aktem w sprawie gospodarki o obiegu zamkniętym. Pobudzi innowacje, zwłaszcza wykorzystanie narzędzi cyfrowych, oraz pomoże zniwelować niedobór umiejętności i pracowników.

Sprawiedliwość społeczna wymaga również dostępu do przystępnych cenowo mieszkań. W ramach pierwszego w historii europejskiego planu na rzecz przystępnych cenowo mieszkań zostaną przeanalizowane strukturalne czynniki napędzające kryzys przystępności cenowej mieszkań, a w szczególności opracowana zostanie strategia na rzecz budownictwa mieszkaniowego, aby wzmocnić nasze społeczeństwa 4 .

Celem europejskiej strategii na rzecz budownictwa mieszkaniowego jest stworzenie warunków ramowych dla zwiększenia podaży mieszkań przekształconych, odnowionych i nowych 5 . Będzie to obejmować środki mające na celu zwiększenie wydajności i konkurencyjności całego ekosystemu budowlanego 6 , a jednocześnie zaspokajanie zróżnicowanych potrzeb ludności, zwłaszcza poprzez zapewnienie przystępnych cenowo mieszkań. W ten sposób strategia przyczyni się do realizacji głównych priorytetów obecnej Komisji.

Strategia opiera się na ścieżce transformacji budowlanej 7 , w której opisano warunki osiągnięcia odpornego, konkurencyjnego, bardziej ekologicznego i bardziej cyfrowego ekosystemu budowlanego w UE, dążąc do szybszego i skuteczniejszego osiągnięcia tych celów. Odnosi się również do potrzeby zapewnienia mieszkań dostępnych dla osób z niepełnosprawnościami.

Problem, któremu ma zaradzić inicjatywa

W całej Europie miliony ludzi, w tym osoby młode i rodziny, mają trudności ze znalezieniem przystępnych cenowo mieszkań. Ma to bezpośredni wpływ na jakość ich życia i podważa spójność społeczną. Zmiany demograficzne wywarły szczególnie silną presję na obszary miejskie, które charakteryzują się największą koncentracją miejsc pracy i możliwości kształcenia. Zmiany w strukturze rodziny oznaczają, że potrzebne są domy różnego rodzaju i różnej wielkości. Rozwiązanie kryzysu mieszkaniowego polega nie tylko na wspieraniu silnej Europy socjalnej i spójności w naszych społecznościach, ale ma również wpływ na konkurencyjność Europy, ponieważ osoby pracujące w podstawowych usługach nie mogą sobie pozwolić na życie tam, gdzie są najbardziej potrzebne. Konieczne jest zatem zwiększenie podaży przystępnych cenowo mieszkań. Wymaga to wysoce wydajnego ekosystemu budowlanego.

Ekosystem budowlany 8 jest jednym z trzech największych w UE. Dzięki 6,5 mln przedsiębiorstw zapewnia on miejsca pracy dla 27 mln osób i zwiększa wartość dodaną brutto UE o 12 %. Jednocześnie nie jest w stanie w pełni sprostać wyzwaniu, jakim jest kryzys przystępności cenowej mieszkań. W ciągu ostatnich 10 lat koszty budowy rosły szybciej niż inflacja, a wyższe koszty materiałów i pracy nie są kompensowane wzrostem wydajności. Chociaż wydajność we wszystkich sektorach gospodarki wzrosła o 50 % na całym świecie w latach 2002–2022, w sektorze budowlanym wzrosła jedynie o 10 % 9 . Według EBC 10 i Eurostatu 11 w UE wydajność w sektorze budowlanym faktycznie spadła o 8 % od 2019 r.

Wysoce wydajny ekosystem budowlany może przyczynić się do poprawy tej sytuacji poprzez zwiększenie podaży przystępnych cenowo mieszkań. Ekosystem budowlany nie realizuje jednak obecnie swojego potencjału z następujących powodów.

-Przedsiębiorstwa budowlane zazwyczaj korzystają z pracochłonnych metod pracy.

-Inwestycje w badania i rozwój są ograniczone, a innowacyjne produkty i metody budowlane mają niewielki udział w rynku.

-Rynek materiałów wtórnych nie jest wystarczająco rozwinięty, co skutkuje możliwą do uniknięcia nieefektywnością, która z kolei ogranicza dostęp do tego rodzaju materiałów, a to zmniejsza odporność łańcucha dostaw.

-Niedobory niektórych surowców ograniczają wydajność, podczas gdy odpady budowlane stanowią niewykorzystane źródło surowców.

-Procedury wydawania pozwoleń na budowę są w dużej mierze oparte na dokumentacji papierowej, złożone i długotrwałe i różnią się znacznie w poszczególnych państwach Unii Europejskiej.

-Rynek usług budowlanych w całej UE jest rozdrobniony: w różnych państwach UE wymagane są różne kwalifikacje i licencje na te same lub podobne usługi, co ogranicza możliwości rynkowe i wybór dla klientów.

Istnieje luka między podażą a popytem. Pomimo utrzymującego się wysokiego zapotrzebowania w latach 2022–2024 co roku wydawano mniej pozwoleń na budowę, a liczba pozwoleń na budowę wydawanych obecnie w całej Europie stanowi jedynie około 50 % liczby wydanych w 2006 r. I

Luki w dowodach i wiedzy

Aby kształtować środki, które pomogą zwiększyć konkurencyjność i wydajność ekosystemu budowlanego oraz podaż nowych, przekształconych i odnowionych mieszkań, potrzebne są szczegółowe informacje. Komisja poszukuje danych dotyczących w szczególności następujących kwestii:

-podstawowych przyczyn niewystarczającej podaży ze względu na wysoki popyt, zwłaszcza na nowe mieszkania;

-rankingu podstawowych przyczyn opartego na danych;

-względnego znaczenia niewydolności rynku, regulacji, procesów administracyjnych, trudności w uzyskaniu finansowania lub innych przyczyn stwierdzonej nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku;

-procedur wydawania pozwoleń na budowę w UE, w szczególności czasu ich trwania i poziomu cyfryzacji;

-ekonomicznego wpływu czasu trwania procedur;

-ekonomicznego wpływu cyfryzacji pozwoleń na budowę;

-szczególnych barier utrudniających budowę i renowację mieszkań socjalnych (tj. sektora publicznego i sektora mieszkalnictwa nienastawionego na zysk);

-kosztu niepełnego rynku wewnętrznego, w tym kosztu prawodawstwa i wymogów europejskich i krajowych, w szczególności głównych przeszkód w transgranicznym świadczeniu usług budowlanych;

-przeszkód napotykanych przez przedsiębiorstwa budowlane i producentów wyrobów budowlanych przy zwiększaniu skali innowacji, zwłaszcza przepisów technicznych i braku norm dotyczących wyrobów budowlanych, niezbędnych do ułatwienia rozwoju europejskich producentów prefabrykatów;

-wielkości i potencjału budownictwa z prefabrykatów oraz głównych przeszkód utrudniających jej rozwój;

-ilościowego określenia korzyści lub kosztów wynikających z włączenia rozwiązań cyfrowych do łańcucha wartości i cyklu życia budownictwa oraz do procedur administracyjnych, w szczególności cyfrowych pozwoleń na budowę i cyfrowych dzienników budynku;

-wielkości niedoboru umiejętności i kwalifikacji w ekosystemie budowlanym, różnic między państwami/regionami UE;

-barier utrudniających poprawę zarządzania środowiskiem na placach budowy.

Podstawa działania UE (podstawa prawna i analiza zgodności z zasadą pomocniczości)

Podstawa prawna

Inicjatywa ta przyjmie formę komunikatu Komisji określającego plan działań mających na celu wspieranie konkurencyjności i zwiększenie wydajności ekosystemu budowlanego. Poszczególne wnioski ustawodawcze, które mogą być zawarte w komunikacie, będą zawierać odniesienie(-a) do odpowiedniej podstawy prawnej lub podstaw prawnych.

Praktyczna potrzeba działania na poziomie UE

Zwiększenie konkurencyjności ekosystemu budowlanego ma ogromne znaczenie dla UE, ponieważ tylko ta branża może znacznie zwiększyć podaż mieszkań – poprzez renowację, przekształcenie i nowe projekty budowlane. Dzieje się tak tym bardziej ze względu na znaczenie gospodarcze tego sektora.

Niektóre z rozważanych środków to środki ustawodawcze, które mogą zostać przyjęte wyłącznie na szczeblu UE. Środki o charakterze nielegislacyjnym (związane z finansowaniem lub pozwoleniami na budowę) mają również wymiar europejski i nie mogą zostać opracowane na szczeblu krajowym, ponieważ są powiązane z funduszami UE lub z potrzebą monitorowania rozwoju sytuacji we wszystkich państwach UE.

W ścieżce transformacji budowlanej 12 określono obszary wymagające interwencji i zaproponowano środki mające na celu zwiększenie konkurencyjności ekosystemu. Niektóre środki wymagające interwencji na szczeblu UE zostały już wprowadzone (ustanowienie ram harmonizacji, cyfryzacji i identyfikowalności wyrobów budowlanych, ustanowienie nagród za projektowanie lub prowadzenie działań w zakresie podnoszenia kwalifikacji w ramach nowego europejskiego Bauhausu lub inicjatywy „Bild-up”). Inne inicjatywy są nadal opracowywane lub wymagają dalszego impulsu, w tym np. rozwiązania ułatwiające świadczenie usług transgranicznych, recykling i ponowne wykorzystanie materiałów oraz tworzenie rynków materiałów wtórnych, a także cyfryzacja pozwoleń na budowę.

B. Co ma osiągnąć inicjatywa i w jaki sposób?

Inicjatywa ma na celu zwiększenie konkurencyjności i wydajności ekosystemu budowlanego, umożliwiając mu zaspokojenie zapotrzebowania na mieszkalnictwo poprzez podjęcie działań w następujących obszarach.

-Wspieranie rynków pionierskich za pomocą norm określonych w rozporządzeniu w sprawie wyrobów budowlanych w odniesieniu do zestawów i systemów umożliwiających wdrażanie innowacyjnych technik budowlanych na dużą skalę. Techniki te mogą ułatwić budowę mieszkań, zwiększyć wydajność i obniżyć koszty.

-Ułatwianie dostępu do czynników produkcji, takich jak niektóre podstawowe surowce i materiały wtórne, poprzez monitorowanie i ustanawianie odpowiednich kryteriów zniesienia statusu odpadu, ułatwianie stosowania rozwiązań w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym i obniżanie ich kosztów dzięki lepszej dostępności materiałów.

-Ułatwienie dostępu do finansowania w celu zmniejszenia ryzyka związanego z wprowadzaniem innowacyjnych produktów.

-Wspieranie modernizacji i uproszczenia procesów wydawania pozwoleń na budowę w celu ich przyspieszenia i zmniejszenia kosztów.

-Ukończenie tworzenia jednolitego rynku usług budowlanych, aby umożliwić przedsiębiorstwom i osobom fizycznym swobodne oferowanie usług w całej Unii Europejskiej.

Cyfryzacja powinna wspierać konkurencyjność ekosystemu i budownictwa mieszkaniowego we wszystkich wyżej wymienionych obszarach.

W komunikacie zostaną określone problemy i luki oraz przedstawione zostaną propozycje działań, które należy podjąć na odpowiednim szczeblu. Oczekuje się, że komunikat posłuży za podstawę współpracy z publicznymi i prywatnymi zainteresowanymi stronami. Sam komunikat nie będzie zawierał wymogu oceny proporcjonalności.

Prawdopodobne skutki

Oczekuje się, że europejska strategia na rzecz budownictwa mieszkaniowego będzie wspierać bardziej produktywny, konkurencyjny i innowacyjny ekosystem budowlany, zdolny do zapewnienia szybszego i wydajniejszego wykonywania robót budowlanych, zwłaszcza budownictwa mieszkaniowego. Oczekuje się zatem, że strategia przyczyni się do zwiększenia i przyspieszenia podaży godnych i przystępnych cenowo mieszkań.

Wspieranie transformacji ekosystemu budowlanego przyniesie korzyści wszystkim krajom i regionom UE, poprawiając konkurencyjność i jakość życia. Skutki te będą potencjalnie bardziej znaczące na obszarach miejskich i innych obszarach charakteryzujących się niedoborem mieszkań.

Oprócz bezpośrednich i pośrednich skutków gospodarczych ograniczenie działalności budowlanej ma dalej idące konsekwencje. Ogranicza mobilność pracowników i tworzy bariery utrudniające wejście na rynek pracy. Niezbędne zadania renowacyjne, w tym prace w zakresie renowacji energetycznej, mogą zostać opóźnione, co ma wpływ na dobrostan osób fizycznych i dostępność budynków.

Inicjatywa ma na celu osiągnięcie następujących celów zrównoważonego rozwoju: wzrost gospodarczy i godna praca; przemysł, innowacyjność i infrastruktura; dobre zdrowie i jakość życia; zrównoważone miasta i społeczności; działania w dziedzinie klimatu; odpowiedzialna konsumpcja i produkcja.

Monitorowanie w przyszłości

Wyniki będą oceniane i monitorowane poprzez analizę odpowiednich wskaźników proponowanych środków i, w stosownych przypadkach, będą realizowane przy wsparciu w ramach europejskiego semestru.

C. Lepsze stanowienie prawa

Ocena skutków

W przypadku tej inicjatywy nie jest wymagana ocena skutków, ponieważ będzie to komunikat Komisji przedstawiający zestaw inicjatyw w formie planu działania. Zgodnie z wytycznymi dotyczącymi lepszego stanowienia prawa każdy wniosek wynikający z tej strategii, który ma mieć znaczący wpływ i w odniesieniu do którego Komisja ma wybór między alternatywnymi wariantami strategicznymi, zostanie poddany ocenie skutków.

Strategia konsultacji

Niniejsze zaproszenie do zgłaszania uwag ma na celu zebranie danych na temat luk, wąskich gardeł i sugerowanych inicjatyw na szczeblu europejskim, krajowym, regionalnym lub lokalnym w celu poprawy wydajności i konkurencyjności ekosystemu budowlanego. Zostanie on opublikowany na portalu „Wyraź swoją opinię” we wszystkich językach UE i będzie dostępny przez co najmniej osiem tygodni.

Wszystkie zainteresowane strony mogą przedstawić swoje uwagi. Głównymi zainteresowanymi stronami, z którymi należy się konsultować, są wszystkie odpowiednie podmioty w sektorze budowlanym i mieszkalnictwa, w tym władze krajowe, regionalne i lokalne, przedsiębiorstwa budowlane i remontowe, producenci wyrobów i materiałów budowlanych, planiści przestrzenni, architekci i inżynierowie oraz ich organizacje, partnerzy społeczni, organizacje społeczeństwa obywatelskiego, w tym osoby z niepełnosprawnościami i osoby starsze, instytucje finansowe, deweloperzy mieszkań, przedsiębiorstwa mieszkaniowe, dostawcy mieszkań socjalnych i spółdzielnie mieszkaniowe.

Niniejsze zaproszenie do zgłaszania uwag będzie promowane za pośrednictwem komunikatów prasowych, na stronie internetowej Komisji i na kontach w mediach społecznościowych oraz za pośrednictwem wiadomości e-mail wysyłanych do sieci i grup zainteresowanych stron Komisji.

Oprócz niniejszego zaproszenia do zgłaszania uwag informacje zwrotne od zainteresowanych stron zostaną uzupełnione informacjami z kilku konsultacji/inicjatyw gromadzenia danych, w tym:

·badań dotyczących świadczenia usług budowlanych i instalacyjnych na rynku wewnętrznym (zakończone 4 kwietnia 2025 r.) oraz na temat „Potencjału rynkowego budownictwa z prefabrykatów w zakresie zaopatrzenia mieszkaniowego” 13 (zakończone 19 marca 2025 r.);

·ukierunkowanych konsultacji tematycznych za pośrednictwem unijnego forum wysokiego szczebla ds. budownictwa (oczekuje się, że odbędą się one w III kwartale 2025 r.);

·ukierunkowanych konsultacji na temat pozwoleń na budowę, w tym ich cyfryzacji (zakończone 8 czerwca 2025 r.);

·badań tematycznych dotyczących budowy poza terenem obiektu, procedur wydawania pozwoleń na budowę i cyfrowych dzienników budynku.

Ponadto konsultacje publiczne w sprawie planu dotyczącego przystępnych cenowo mieszkań obejmują konkretne kwestie istotne dla tej strategii.

Zgodnie ze strategią Komisji Europejskiej w zakresie lepszego stanowienia prawa, której celem jest opracowywanie inicjatyw opartych na najlepszej dostępnej wiedzy, do przedkładania odpowiednich opublikowanych i wstępnych badań naukowych, analiz i danych zachęca się również naukowców, organizacje akademickie i stowarzyszenia naukowe dysponujące wiedzą fachową w odpowiedniej dziedzinie. Szczególnie interesują nas wkłady podsumowujące obecny stan wiedzy w dziedzinie (-ach), których dotyczy zaproszenie.