ZAPROSZENIE DO ZGŁASZANIA UWAG DOTYCZĄCYCH INICJATYWY (bez oceny skutków)

Tytuł inicjatywy	Unijny plan działania na rzecz gospodarki społecznej – przegląd śródokresowy
Wiodąca DG i odpowiedzialny dział	Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego – Dział ds. Przedsiębiorczości Społecznej Sprzyjającej Włączeniu (G3)
Prawdopodobny rodzaj inicjatywy	Komunikat Komisji
Orientacyjny termin	IV kw. 2025 r.
Informacje dodatkowe	Portal dotyczący gospodarki społecznej Plan działania na rzecz gospodarki społecznej.
Dokument przeznaczony wyłącznie do celów informacyjnych. Nie przesądza on o ostatecznej decyzji Komisji co do tego, czy inicjatywa ta zostanie zrealizowana, ani o jej ostatecznej treści. Wszystkie opisane tu elementy inicjatywy, w tym jej harmonogram, mogą ulec zmianie.

A. Kontekst polityczny, określenie problemu i analiza zgodności z zasadą pomocniczości

Kontekst polityczny

W wytycznych politycznych na następną kadencję Komisji Europejskiej na lata 2024–2029 wyraźnie stwierdzono, że trwały dobrobyt w Europie i konkurencyjność są celem priorytetowym. Kluczowe elementy, które są pomocne w osiągnięciu tego celu, to: i) wzmocnienie odporności i konkurencyjności UE, (ii) ułatwianie transformacji ekologicznej i cyfrowej, (iii) promowanie innowacji, rozwoju przemysłowego i środowiska przyjaznego dla biznesu oraz (iv) konstruktywna współpraca.

Ważnym czynnikiem służącym osiągnięciu tego celu jest gospodarka społeczna w UE, w której zatrudnia się co najmniej 11,5 mln osób 1 . Przyczynia się ona do stworzenia bardziej zjednoczonej, zamożniejszej, bezpieczniejszej i odporniejszej Europy oraz pomaga w osiągnięciu celów zrównoważonego rozwoju. Dla podmiotów gospodarki społecznej (do których należą stowarzyszenia, spółdzielnie, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, fundacje i przedsiębiorstwa społeczne) cel społeczny lub środowiskowy jest ważniejszy niż zysk. Wykazują one niezwykłą zdolność do wspierania odpornych społeczności i modeli biznesowych, demokratycznego uczestnictwa oraz gospodarki służącej wszystkim. Dzięki nim powstają nowe miejsca pracy, z ich pomocą podejmowane są kluczowe wyzwania społeczne w szeregu sektorów.

Ursula von der Leyen potwierdziła ponownie swoje wsparcie dla gospodarki społecznej w piśmie określającym zadania, skierowanym do wiceprzewodniczącej wykonawczej Roxany Mînzatu, w którym udzielono jej pełnomocnictwa na „przyspieszenie rozwoju gospodarki społecznej, przede wszystkim w drodze pełnego wdrożenia unijnego planu działania na rzecz gospodarki społecznej”. W sprawozdaniu dotyczącym jednolitego rynku, autorstwa Enrico Letty, oraz w sprawozdaniu dotyczącym wzmocnienia gotowości Europy na wypadek kryzysu, autorstwa Sauliego Niinistö, przypomniano znaczenie, jakie gospodarka społeczna ma w reakcji gospodarki oraz całego społeczeństwa na kryzys.

W dniu 9 grudnia 2021 r. Komisja Europejska przyjęła plan działania na rzecz gospodarki społecznej. Zaproponowano w nim ponad 60 konkretnych środków, które mają zostać wdrożone do 2030 r., aby pozwolić na wykorzystanie pełnego potencjału gospodarki społecznej UE i uwolnienie jej potencjału w zakresie transformacji społecznej i gospodarczej. Parlament Europejski z zadowoleniem przyjął plan działania w swojej rezolucji z dnia 6 lipca 2022 r.. Aby pomóc w realizacji planu działania w dniu 27 listopada 2023 r. przyjęto zalecenie Rady w sprawie opracowania warunków ramowych gospodarki społecznej w państwach członkowskich UE.

Problem, któremu ma zaradzić inicjatywa

Celem planu działania jest stworzenie odpowiednich warunków do rozwoju gospodarki społecznej, umożliwienie podmiotom gospodarki społecznej podejmowania działalności i jej rozwijania oraz zapewnienie większej widoczności gospodarki społecznej oraz jej potencjału.

W ramach planu działania Komisja zobowiązała się do podsumowania realizacji planu działania w 2025 r. i opublikowania sprawozdania, w którym przedstawione zostaną postępy i rozwój sytuacji. W ramach przeglądu śródokresowego, sporządzonego w formie komunikatu oraz dokumentu roboczego służb Komisji, ocenione zostaną dotychczasowe osiągnięcia i określone ewentualne dodatkowe środki wspierające realizację celów planu działania.

Jak wyjaśniono w planie działania i jak wykazano dzięki dostępnym dowodom (opinie Komitetu Regionów 2021/C440/12 i 2023/C157/05 Komitetu Ekonomiczno-Społecznego C/2024/882 oraz INT/972, a także dowody zgromadzone podczas przygotowywania zalecenia Rady w sprawie opracowania warunków ramowych gospodarki społecznej) gospodarka społeczna jest nierównomiernie rozwinięta w poszczególnych państwach członkowskich. Sytuacja ta dodatkowo komplikuje ocenę skutków w poszczególnych krajach. Na przykład niektóre państwa członkowskie jeszcze nie opracowały ani nie wdrożyły kompleksowych strategii uznających gospodarkę społeczną i ją stymulujących. W rezultacie utrzymują się rozbieżności we wdrażaniu polityki i środków gospodarki społecznej na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, co utrudnia dalszy rozwój ekosystemu.

Podstawa działania UE (podstawa prawna i analiza zgodności z zasadą pomocniczości)

Podstawa prawna

Inicjatywa jest zgodna z art. 153 TFUE, w szczególności z lit. h), która dotyczy integracji osób wykluczonych z rynku pracy, oraz z lit. j), która dotyczy zwalczania wykluczenia społecznego. Plan działania i jego przegląd śródokresowy są ponadto spójne z celami określonymi w art. 173 i 174 TFUE, które odnoszą się do potrzeby wspierania środowiska sprzyjającego rozwojowi przedsiębiorstw w całej UE, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw, jak również do potrzeby wzmocnienia spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej UE.

Praktyczna potrzeba działania na poziomie UE

Przegląd śródokresowy stanowi okazję do aktualizacji ram działania na szczeblu UE, z udziałem władz krajowych, regionalnych i lokalnych, a także zainteresowanych stron; pozwoli to określić utrzymujące się wyzwania, zaproponować środki mające na celu sprostanie tym wyzwaniom oraz zmaksymalizować pozytywne skutki planu działania.

Działania na szczeblu UE są niezbędne do rozwiązania problemu nierównomiernego rozwoju gospodarki społecznej w państwach członkowskich oraz zapewnienia skoordynowanego wsparcia jej wzrostu. W planie działania promuje się spójność polityki, usprawnia wzajemne uczenie się oraz umacnia współpracę transgraniczną. Dzięki temu gospodarka społeczna może skuteczniej przyczyniać się do realizacji szerszych celów społecznych, gospodarczych, środowiskowych i terytorialnych UE.

B. Co ma osiągnąć inicjatywa i w jaki sposób?

Plan działania nadał nowy impuls gospodarce społecznej, pozwalając między innymi na przyjęcie pierwszego w historii aktu prawnego UE wspierającego gospodarkę społeczną: zalecenia Rady z 2023 r. w sprawie opracowania warunków ramowych gospodarki społecznej. Przegląd śródokresowy jest okazją do: i) ponownej oceny celów planu działania w zakresie gospodarki społecznej; ii) określenia obszarów, w których należy wzmocnić lub dostosować plan działania, z naciskiem na zmieniające się środowisko i nowe priorytety polityczne oraz (iii) opracowania nowych inicjatyw, które sprawią, że wykorzystanie pełnego potencjału gospodarki społecznej będzie możliwe, w tym poprzez zwiększenie sprawiedliwości i równości w społeczeństwach europejskich.

W szczególności celem przeglądu śródokresowego będzie:

·umieszczenie planu działania w kontekście priorytetów nowej Komisji (tj. Europy prosperującej i konkurencyjnej), z uwzględnieniem ogólnego kontekstu geopolitycznego i zmieniających się ram budżetowych UE;

·dokonanie oceny postępów poczynionych przez Komisję w realizacji 63 działań zapowiedzianych w planie działania;

·dokonanie oceny rezultatów osiągniętych w państwach członkowskich oraz połączenie ich z kluczowymi celami planu działania;

·określenie zmian, które nastąpiły w ekosystemie gospodarki społecznej od czasu przyjęcia planu działania;

·zidentyfikowanie wyzwań, w obliczu których znalazł się proces wdrażania planu działania, oraz przedstawienie zaleceń pozwalających na sprostanie tym wyzwaniom;

·określenie działań następczych, działań uzupełniających lub nowych działań, które będą wdrożone w latach 2026–2030 i które wynikają z powyższych zaleceń, w tym – w razie potrzeby – działań mających na celu uproszczenie i zmniejszenie obciążeń, w myśl założeń UE.

W efekcie, celem przeglądu śródokresowego jest wzmocnienie adekwatności i spójności planu działania na rzecz gospodarki społecznej oraz przyspieszenie rozwoju europejskiego ekosystemu gospodarki społecznej.

Prawdopodobne skutki

Przedmiotowy przegląd śródokresowy może zmienić, dostosować i udoskonalić istniejący plan działania, zwiększając skuteczność i adekwatność tego instrumentu służącego pomocą w osiągnięciu politycznych celów Komisji. Wybrany instrument ma charakter nieustawodawczy i niewiążący. Jego skutki będą różnić się w poszczególnych krajach, w zależności od charakteru i dojrzałości ekosystemów gospodarki społecznej tych krajów.

Monitorowanie w przyszłości

Komisja zamierza opracować ramy służące monitorowaniu i ocenie planu działania, aby po 2030 r. przeprowadzić ocenę jego wdrożenia. Komisja będzie również regularnie informować państwa członkowskie i zainteresowane strony o przeglądzie śródokresowym i wdrażaniu planu działania, korzystając w tym celu z pośrednictwa grupy ekspertów Komisji ds. gospodarki społecznej i przedsiębiorstw społecznych.

C. Lepsze stanowienie prawa

Ocena skutków

Nie przewidziano oceny skutków. Podstawą przeglądu śródokresowego będą istniejące dowody dotyczące polityki i ram prawnych gospodarki społecznej zgromadzone w ciągu ostatnich kilku lat (opinie Komitetu Regionów i Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz dowody zgromadzone podczas przygotowywania zalecenia Rady w sprawie opracowania warunków ramowych gospodarki społecznej). Ponadto przeprowadzony zostanie szereg konsultacji z zainteresowanymi stronami, jak wspomniano w poniższej sekcji.

Strategia konsultacji

W przypadku komunikatu konsultacje publiczne nie są potrzebne. W planie działania na rzecz gospodarki społecznej skorzystano wykorzystano istotny wkład zainteresowanych stron i ogółu społeczeństwa. W uzupełnieniu niniejszego zaproszenia do zgłaszania uwag przewiduje się szereg ukierunkowanych konsultacji. Komisja będzie dążyć do zapewnienia wyważonego udziału w tych konsultacjach różnych grup zainteresowanych stron – państw członkowskich, UE, krajowych i lokalnych sieci organizacji gospodarki społecznej, pośredników finansujących, przedstawicieli środowisk akademickich, a także do uwzględnienia reprezentatywnego obszaru geograficznego UE, w tym regionów oddalonych i słabiej rozwiniętych.

Planowane ukierunkowane konsultacje obejmą:

·ustrukturyzowane wywiady indywidualne i grupowe z kluczowymi zainteresowanymi stronami, w tym z grupą ekspertów Komisji ds. gospodarki społecznej i przedsiębiorstw społecznych;

·specjalną sesję Komitetu Ochrony Socjalnej i Komitetu ds. Zatrudnienia;

·specjalne spotkanie z Europejskim Komitetem Regionów;

·specjalne spotkanie wyjaśniające z udziałem organizacji społeczeństwa obywatelskiego w ramach dialogu strategicznego ustanowionego przez Dyrekcję Generalną ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego;

·inne doraźne konsultacje z innymi zainteresowanymi stronami reprezentującymi określone grupy.

W ramach niniejszego zaproszenia do zgłaszania uwag prosimy zainteresowane strony o udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania.

·Jakie były najważniejsze osiągnięcia w procesie wdrażania planu działania na rzecz gospodarki społecznej od czasu jego przyjęcia w 2021 r.?

·Jakie zmiany można było zaobserwować w ekosystemie gospodarki społecznej od czasu przyjęcia planu działania?

·Które sektory mogłyby otrzymać w nadchodzących latach skuteczne wsparcie dzięki modelom biznesowym i strategiom gospodarki społecznej?

·Jakie środki należy traktować priorytetowo w latach 2026–2030, aby pomóc gospodarce społecznej w osiągnięciu jej pełnego potencjału?

·Czy istnieją jakieś konkretne inicjatywy lub przykłady najlepszych praktyk, które należy, Państwa zdaniem, uwypuklić lub powielić w całej UE?