ZAPROSZENIE DO ZGŁASZANIA UWAG

DOTYCZĄCYCH OCENY SKUTKÓW

Niniejszy dokument ma na celu poinformowanie opinii publicznej i zainteresowanych stron o przyszłej działalności legislacyjnej Komisji, aby umożliwić im przekazanie informacji zwrotnych na temat przyjętego przez Komisję podejścia do wskazanego problemu i możliwych rozwiązań, a także wszelkich innych istotnych informacji, m.in. na temat możliwych skutków poszczególnych wariantów.

Tytuł inicjatywy

Lepsza ochrona rekinów dzięki zrównoważonemu rybołówstwu i handlowi

Wiodąca DG (odpowiedzialny dział)

DG MARE, B.3

Prawdopodobny rodzaj inicjatywy

Ustawodawcza / nieustawodawcza

Orientacyjny harmonogram

od I kwartału 2024 r. do IV kwartału 2025 r.

Informacje dodatkowe

„Nie dla obcinania płetw rekinom i handlu nimi” (europa.eu)

Niniejszy dokument jest przeznaczony wyłącznie do celów informacyjnych. Nie przesądza on o ostatecznej decyzji Komisji co do tego, czy inicjatywa ta zostanie zrealizowana, ani o jej ostatecznej treści. Wszystkie opisane elementy inicjatywy, w tym jej harmonogram, mogą ulec zmianie.

A. Kontekst polityczny, określenie problemu i analiza zgodności z zasadą pomocniczości

Kontekst polityczny

W ramach inicjatywy obywatelskiej „Nie dla obcinania płetw rekinom i handlu nimi” (EIO), przedstawionej 11 stycznia 2023 r., 1,1 mln obywateli europejskich zwróciło się do Komisji Europejskiej o zaprzestanie handlu samymi płetwami rekinów w UE.

W odpowiedzi na inicjatywę opublikowaną 5 lipca 2023 r. Komisja zobowiązała się do zbadania możliwości przyjęcia środka ustawodawczego wprowadzającego wymóg, aby rekiny wprowadzane do obrotu – czy to na potrzeby spożycia, czy na eksport – były wyłącznie z płetwami naturalnie połączonymi z korpusem.

Podjęcie takich środków stanowiłoby uzupełnienie obecnej polityki UE „Płetwy naturalnie połączone z korpusem”. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie obcinania płetw rekinom – (rozporządzenie (UE) nr 605/2013) – obcinanie płetw rekinom jest zabronione na pokładzie wszystkich statków poławiających na wodach UE i wszędzie indziej w przypadku statków pływających pod banderą państwa członkowskiego UE. Zakazuje się również zatrzymywania na statku, przeładunku lub wyładunku płetw rekinów oddzielonych od korpusów. Płetwy można oddzielić dopiero po wyładunku.

Niektórzy partnerzy międzynarodowi UE, tacy jak Stany Zjednoczone, Kanada i Zjednoczone Królestwo, wprowadzili niedawno środki handlowe w celu lepszej ochrony populacji rekinów.

Komisja przeprowadza zatem ocenę skutków środowiskowych, społecznych i gospodarczych potencjalnego aktu prawnego, który ograniczałby wprowadzanie do obrotu samych płetw rekinów i handel nimi. Niniejsze zaproszenie do zgłaszania uwag zostaje opublikowane, aby umożliwić wszystkim grupom zainteresowanych stron wyrażenie opinii w ramach tego procesu oceny skutków.

Problem, któremu ma zaradzić inicjatywa

Spadek populacji rekinów: Zgodnie z niektórymi ocenami ponad jedna trzecia z 500 istniejących gatunków rekinów jest zagrożona wyginięciem. Zmniejszenie populacji rekinów zagraża równowadze ekosystemów morskich, która ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia żywności oraz dla łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej.

Rosnąca presja połowowa: Rosnący popyt na płetwy rekinów – uważane za przysmak przez niektóre narody azjatyckie – zachęca do zwiększenia presji połowowej i zagraża wysiłkom na rzecz ochrony. Zwiększona podaż mięsa rekinów schwytanych z powodu płetw przyczyniła się do rozwoju odrębnych łańcuchów dostaw i rozwoju rynku mięsa rekinów, w szczególności w Ameryce Łacińskiej.

UE dzieli się odpowiedzialnością: Podmioty z UE uczestniczą w światowych rynkach płetw i mięsa rekinów. Unijne rybołówstwo odpowiada za około 12 % światowych połowów rekinów i 33 % światowego eksportu zamrożonych płetw rekinów. Obecne przepisy UE zabraniają obcinania płetw na pokładzie statku, ale nie uniemożliwiają (wewnątrz i poza UE) handlu płetwami obciętymi po wyładunku.

Obawy obywateli UE: Spadek populacji rekinów budzi niepokój ekspertów naukowych, obywateli i organizacji pozarządowych, którzy zwrócili się do Komisji Europejskiej o zaprzestanie handlu samymi płetwami rekinów.

Podstawa działania UE (podstawa prawna i analiza zgodności z zasadą pomocniczości)

Podstawa prawna

Podstawą działania będzie art. 43 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) w odniesieniu do przepisów niezbędnych do osiągnięcia celów wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki rybołówstwa.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 TFUE UE posiada wyłączne kompetencje w zakresie ochrony żywych zasobów morza w ramach wspólnej polityki rybołówstwa zarządzanej bezpośrednio na mocy rozporządzeń UE. Zasada pomocniczości nie ma zatem zastosowania.

Praktyczna potrzeba działania na poziomie UE

Komisja wyznaczyła kierunek działań w swoim komunikacie z 5 lipca 2023 r.

Istniejące działania i środki – zarówno na szczeblu międzynarodowym (np. ochrona rekinów na mocy Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES), zarządzanie rybołówstwem w regionalnych organizacjach ds. zarządzania rybołówstwem (RFMO)), jak i na mocy prawa UE (np. zakaz obcinania płetw i identyfikowalność produktów z rekinów) – nie były wystarczające, aby zapobiec zmniejszeniu się populacji rekinów. Ich bardziej rygorystyczne egzekwowanie stanowi główną część zobowiązań podjętych przez Komisję w ramach działań następczych w związku z europejską inicjatywą obywatelską.

Wysiłki podejmowane przez Komisję i UE mogą zostać wzmocnione m.in. poprzez wspieranie: bardziej ostrożnościowego zarządzania połowami w regionalnych organizacjach ds. rybołówstwa, ogólnoświatowy zakaz obcinania płetw rekinom, skuteczne egzekwowanie przepisów dotyczących nielegalnych, nieuregulowanych i nieraportowanych połowów (NNN) oraz wykazów CITES, a także ograniczenie spożycia płetw rekinów.

Ponadto Komisja zobowiązała się do pełnego uwzględnienia potencjalnych środków handlowych wymaganych w ramach europejskiej inicjatywy obywatelskiej oraz do oceny ich potencjalnych skutków środowiskowych, gospodarczych i społecznych. Powyższe czynniki uzasadniają niniejsze działanie.

B. Główne cele i warianty strategiczne

Ogólnym celem inicjatywy jest zapewnienie optymalnej ochrony gatunków rekinów. Dwa cele szczegółowe inicjatywy to:

·zmniejszenie presji połowowej związanej ze spożyciem płetw rekinów i handlem nimi;

·łagodzenie skutków gospodarczych dla unijnego sektora rybołówstwa działającego w tym obszarze.

Możliwe warianty strategiczne są następujące:

1.Brak nowych działań wykraczających poza to, co zapowiedziano w komunikacie Komisji z 5 lipca 2023 r.: Zgodnie z tym wariantem unijna polityka dotycząca płetw rekinów naturalnie połączonych z korpusem jest nadal obowiązująca. Obcinanie płetw nie jest dozwolone na pokładzie, a gatunki rekinów chronione na mocy obowiązujących zakazów połowowych są uwalniane z powrotem do morza. Inne istniejące polityki i środki pozostają utrzymane i są wdrażane w możliwie najbardziej efektywny sposób, w tym jeśli chodzi o kontrolę i identyfikowalność przywozu i wywozu (w odniesieniu do statusu CITES i zapobiegania połowom NNN); raportowanie połowów rekinów; identyfikowalność handlu produktami z rekinów i informowanie konsumentów na rynku UE. Na szczeblu międzynarodowym Komisja będzie kontaktować się z partnerami międzynarodowymi w celu wprowadzenia zakazu obcinania płetw na całym świecie, wypełnienia luk w przyjmowaniu i wdrażaniu środków ochrony i zarządzania rybołówstwem w ramach regionalnych organizacji ds. rybołówstwa, promowania skutecznego wdrażania konwencji CITES oraz ograniczenia globalnego spożycia rekinów (płetw).

2.Jednostronne środki handlowe UE w formie systemu certyfikacji przywozu i wywozu rekinów i produktów z rekinów, uzupełniającego istniejące certyfikaty CITES i NNN.

3.Umowy dwustronne z wybranymi partnerami handlowymi (w tym głównymi konsumentami i podmiotami handlującymi produktami z rekinów), których celem jest zapewnienie ich zaangażowania na rzecz legalnych i zrównoważonych dostaw produktów z rekinów.

4.Unijny zakaz handlu samymi płetwami rekinów na rynku UE i w handlu międzynarodowym: Polegałby on na zakazie przywozu, wywozu, wyładunku i sprzedaży samych płetw rekinów na rynku UE. Podmioty z UE nie mogłyby również uczestniczyć w międzynarodowym handlu samymi płetwami rekinów, czego domaga się europejska inicjatywa obywatelska.

5.Międzynarodowy zakaz handlu samymi płetwami rekinów: w ramach tego wariantu UE skontaktuje się z krajami zaangażowanymi w handel produktami z rekinów, proponując przyjęcie międzynarodowego zakazu handlu płetwami rekinów. Będzie dążyć do przyjęcia takiego zakazu w ramach koalicji zainteresowanych partnerów handlowych i będzie kontynuować wysiłki na rzecz rozszerzenia umowy na wszystkich partnerów zaangażowanych w połowy rekinów, handel nimi i ich konsumpcję.

C. Prawdopodobne skutki

Ocena taka umożliwi podjęcie w przyszłości możliwych działań w oparciu o odpowiednie informacje i fakty. Obejmie to analizę gospodarczych, środowiskowych i społecznych skutków stosowania polityki w zakresie „płetw naturalnie połączonych z korpusem”, w odniesieniu do wprowadzania rekinów na rynek UE na potrzeby konsumpcji krajowej i handlu międzynarodowego. Ocena obejmie analizę gospodarczego, środowiskowego i społecznego oddziaływania na zainteresowane strony z UE i państwa trzecie, których może to dotyczyć, potencjalną zmianę dynamiki na rynku światowym, korzyści środowiskowe i społeczno-gospodarcze służące lepszej ochronie populacji rekinów oraz ocenę możliwych alternatywnych środków służących osiągnięciu zamierzonego celu, jak również szczegółową ocenę najodpowiedniejszej podstawy prawnej i najodpowiedniejszego instrumentu. Ocena skutków powinna służyć opracowaniu przyszłych działań Komisji zgodnych z jej priorytetami, szczególnie dotyczącymi Europejskiego Zielonego Ładu, gospodarki, która służy ludziom, silniejszej pozycji Europy na świecie i europejskiego stylu życia.

Przeanalizowane zostaną następujące tematy:

Wpływ na środowisko:

-wpływ środka UE na globalną presję połowową na rekiny;

-wpływ na zdrowie populacji rekinów, ekosystemy morskie i usługi ekosystemowe, w tym zaopatrzenie w żywność oraz łagodzenie zmiany klimatu i przystosowanie się do niej;

-możliwość zmiany struktury połowów i handlu, zarówno jeśli chodzi o rekiny, jak i inne gatunki.

Skutki ekonomiczne:

-skutki ekonomiczne dla połowów rekinów i handlu nimi;

-reakcje podmiotów gospodarczych, takie jak zmiana bandery statków UE lub wycofanie inwestycji i reinwestycje w państwach trzecich w celu utrzymania powiązań biznesowych z istniejącymi rynkami eksportowymi; ewentualne tworzenie alternatywnej działalności gospodarczej, np. turystyka związana z rekinami (nurkowanie z rekinami itp.);

-zdolności finansowe i administracyjne krajowych administracji UE do wprowadzenia i egzekwowania środków.

Skutki społeczne:

-Skutki dla zatrudnienia i warunków socjalnych w regionach UE i spoza UE, w których prowadzi się związaną z rekinami działalność połowową, handel i turystykę;

-wpływ na zdrowie w społecznościach żywiących się rekinami w UE i poza UE.

D. Instrumenty lepszego stanowienia prawa

Ocena skutków

Zgodnie z polityką Komisji Europejskiej w zakresie lepszego stanowienia prawa przeprowadza się ocenę skutków, w tym szeroko zakrojone konsultacje publiczne, w celu wsparcia przygotowania ewentualnego aktu ustawodawczego zakazującego wprowadzania do obrotu i handlu samymi płetwami rekinów. Proces oceny skutków rozpoczął się w ostatnim kwartale 2023 r. Biorąc pod uwagę złożoność oceny oraz fakt, że niektóre kategorie danych mogą nie być łatwo dostępne, ocena prawdopodobnie zajmie co najmniej dwanaście miesięcy.

Strategia konsultacji

Celem konsultacji jest zapewnienie najbardziej świadomego, partycypacyjnego i przejrzystego sposobu podejmowania decyzji w sprawie działań następczych w związku z inicjatywą obywatelską. Konsultacje są skierowane do zainteresowanych stron zaangażowanych w ochronę zasobów morskich (np. organizacji pozarządowych i odpowiedzialnych organów w UE i poza nią); zainteresowanych stron mających interes gospodarczy (np. podmiotów sektora rybołówstwa, związków zawodowych, branży turystycznej, operatorów i organów państw i regionów nadbrzeżnych itp.), środowisk akademickich, a także organizacji konsumenckich i wszelkich innych podmiotów chcących przedstawić swoje poglądy i wiedzę.

Konsultacje obejmą 12-tygodniowe internetowe konsultacje publiczne, otwarte dla wszystkich zainteresowanych stron w UE i poza nią. Kwestionariusz będzie dostępny za pośrednictwem unijnego portalu konsultacji publicznych „Wyraź swoją opinię” we wszystkich językach UE. Będzie on również otwarty na odpowiedzi w dowolnym języku urzędowym UE. W ramach ukierunkowanych konsultacji odbędą się co najmniej dwa mniejsze wydarzenia stacjonarne w państwach członkowskich z udziałem dużej liczby zainteresowanych stron, a także dyskusje w ramach odpowiednich komitetów doradczych, zinstytucjonalizowanych kanałów konsultacji między Komisją Europejską a unijnymi zainteresowanymi stronami z sektora rybołówstwa. Ponadto pod koniec okresu konsultacji online zostanie zorganizowane internetowe lub hybrydowe wydarzenie publiczne (w języku angielskim, z tłumaczeniem ustnym na język francuski, niemiecki, portugalski i hiszpański).

Odpowiednią widoczność konsultacji zapewnią tradycyjne publikacje zorientowane na media i media społecznościowe, ukierunkowana komunikacja za pośrednictwem przedstawicielstw Komisji Europejskiej w państwach członkowskich, a także niektóre konkretne działania informacyjne za pośrednictwem delegatur UE i sekretariatów odpowiednich organizacji międzynarodowych.

Sprawozdanie podsumowujące zostanie opublikowane na stronie konsultacji publicznych w terminie ośmiu tygodni po zakończeniu konsultacji. Komisja opublikuje również sprawozdanie zbiorcze zawierające podsumowanie wszystkich wyników konsultacji.

Powody prowadzenia konsultacji

Celem konsultacji jest zapewnienie najbardziej świadomego, partycypacyjnego i przejrzystego sposobu podejmowania decyzji w sprawie działań następczych w związku z inicjatywą obywatelską „Nie dla obcinania płetw rekinom i handlu nimi”. Komisja zbiera opinie i zapoznaje się z wiedzą fachową, co może pomóc w szczegółowej ocenie korzyści netto dla środowiska, a także potencjalnych kosztów i możliwości gospodarczych związanych z zakazem wprowadzania do obrotu samych płetw rekinów i handlu nimi. Przedstawione dowody powinny również pomóc w określeniu wszelkich potencjalnych alternatywnych sposobów osiągnięcia pożądanego poziomu ochrony rekinów.

Grupa docelowa

Konsultacje są skierowane do zainteresowanych stron w UE i poza nią, które są zaangażowane w ochronę zasobów morskich (np. organizacje pozarządowe i odpowiedzialne organy); mają powiązane interesy gospodarcze (np. podmioty sektora rybołówstwa, związki zawodowe, przemysł turystyczny, operatorzy i organy państw i regionów nadbrzeżnych itp.), należą do środowiska akademickiego – w tym naukowcy specjalizujący się w powiązanych kwestiach środowiskowych, gospodarczych i społecznych, w tym kwestiach zdrowia publicznego – oraz reprezentują konsumentów.