ZAPROSZENIE DO ZGŁASZANIA UWAG

DOTYCZĄCYCH OCENY

Tytuł oceny

Zasady pomocy państwa na potrzeby oceny gwarancji państwowych na pożyczki – ocena

Wiodąca DG i odpowiedzialny dział

DG ds. Konkurencji – działy D3-D4

Orientacyjny harmonogram

(planowane terminy rozpoczęcia i zakończenia)

Termin rozpoczęcia: III kw. 2022 r.

Planowana data zakończenia: I kw. 2024 r.

Informacje dodatkowe

Szczególne instrumenty pomocy – gwarancje państwowe: https://ec.europa.eu/competition-policy/state-aid/legislation/specific-aid-instruments_en

Niniejszy dokument jest przeznaczony wyłącznie do celów informacyjnych. Nie przesądza on o ostatecznej decyzji Komisji co do tego, czy inicjatywa ta zostanie zrealizowana, ani o jej ostatecznej treści. Wszystkie opisane tu elementy inicjatywy, w tym jej harmonogram, mogą ulec zmianie.

A. Kontekst polityczny, cel i zakres oceny

Kontekst polityczny

Obwieszczenie w sprawie gwarancji opisuje, w jaki sposób Komisja ocenia gwarancje państwowe na zobowiązania przedsiębiorstw – które mogą stanowić formę pomocy państwa – zarówno w formie gwarancji indywidualnych, jak i w ramach programów gwarancji.

W szczególności w obwieszczeniu określono kryteria jakościowe i zawarto odesłania do rynkowych poziomów odniesienia w zakresie gwarancji indywidualnych, stawki za wolne od pomocy gwarancje państwowe zgodne z zasadą „bezpiecznej przystani”, w przypadku gdy gwarancje te udzielane są małym i średnim przedsiębiorstwom, oraz wskazówki dotyczące opracowywania wolnych od pomocy programów gwarancji dla wszystkich rodzajów przedsiębiorstw, które można również wykorzystać do określenia elementu pomocy w gwarancjach obejmujących pomoc.

Zgodnie z przepisami dotyczącymi pomocy państwa, a w szczególności przepisami ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych (GBER) i rozporządzenia w sprawie pomocy de minimis, pomoc musi być przejrzysta. Oznacza to, że musi istnieć możliwość wcześniejszego dokładnego obliczenia ekwiwalentu dotacji brutto bez konieczności przeprowadzania oceny ryzyka. Dostarczając państwom członkowskim wskazówek pomocnych w ustalaniu stawek za gwarancje zgodnych z zasadami rynkowymi oraz w określaniu kwoty pomocy (jako różnicy między naliczonymi stawkami a stawkami rynkowymi), obwieszczenie w sprawie gwarancji pomaga zapewnić jasne i przewidywalne ramy udzielania pożyczek objętych gwarancją państwową.

Ostatnia zmiana obwieszczenia w sprawie gwarancji miała miejsce w 2008 r. Obwieszczenie to nie zawiera żadnej stałej klauzuli dotyczącej przeglądu ani daty wygaśnięcia i od czasu jego ostatniej zmiany nie było poddawane ocenie w ramach żadnej „oceny adekwatności”. W związku z powyższym istnieje potrzeba przeprowadzenia oceny obwieszczenia w sprawie gwarancji z następujących powodów:

I.od 2008 r. zmieniły się znacząco warunki rynkowe. Globalny kryzys finansowy doprowadził do ukształtowania się środowiska niskich stóp procentowych, a obecnie wzrosła presja inflacyjna w następstwie pandemii COVID-19 i rosyjskiej inwazji na Ukrainę;

II.w następstwie globalnego kryzysu finansowego zaostrzono wymogi kapitałowe. Ponadto w ciągu ostatniej dekady zmieniły się praktyki zarządzania ryzykiem przez uczestników rynku finansowego oraz

III.od czasu ostatniego przeglądu obwieszczenia w sprawie gwarancji w 2008 r. rządy państw UE zgłosiły Komisji dużą liczbę metodyk dotyczących gwarancji.

Istnieją zatem istotne dowody przemawiające za przeprowadzeniem oceny obwieszczenia w sprawie gwarancji pod kątem jego dalszej przydatności.

Cel i zakres

Cel

Głównym celem oceny jest sprawdzenie, czy obwieszczenie w sprawie gwarancji jest nadal przydatne. Wymaga to przeprowadzenia oceny, czy obwieszczenie przyniosło właściwe rezultaty, czy ułatwiło dostęp do finansowania w skuteczny i efektywny sposób, zarówno małym/średnim, jak i większym przedsiębiorstwom, oraz czy państwa UE miały trudności z jego interpretacją lub wdrożeniem zgodnych z nim programów.

W związku z tym w ramach oceny przeanalizowany zostanie sposób funkcjonowania obwieszczenia w czasie oraz stopień, w jakim osiągnięto jego cele polegające na:

I)dostarczeniu wytycznych dotyczących stawek za gwarancje zgodnych z zasadami rynkowymi, aby wykluczyć obecność pomocy państwa i zapobiec zakłóceniom konkurencji;

II)zwiększeniu pewności prawa wśród zainteresowanych stron oraz zwiększeniu przejrzystości polityki Komisji, tak aby jej decyzje były przewidywalne i zapewniały równe traktowanie;

III)wprowadzeniu łatwych do zastosowania zasad dla małych i średnich przedsiębiorstw w celu poprawy ich dostępu do finansowania.

Zakres

Ocena obejmuje wyłącznie obwieszczenie w sprawie gwarancji oraz wdrożenie metodyk dotyczących gwarancji zatwierdzonych przez Komisję. Nie obejmie natomiast żadnych innych wtórnych przepisów dotyczących pomocy państwa.

Harmonogram i przedmiot oceny

Ocena obejmuje okres od wejścia w życie obwieszczenia w sprawie gwarancji w 2008 r. do dnia dzisiejszego.

Ocenione zostaną wszystkie rodzaje gwarancji państwowych, o których mowa w obwieszczeniu w sprawie gwarancji, takie jak gwarancje indywidualne dla wszystkich rodzajów przedsiębiorstw, programy gwarancji dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz programy gwarancji dla wszystkich rodzajów przedsiębiorstw. Ocena obejmie środki gwarancyjne, które zawierają element pomocy, jak również te, które nie zawierają pomocy.

Kryteria oceny

W ramach oceny ocenianych będzie pięć następujących kryteriów:

Skuteczność 

·W jakim stopniu obwieszczenie w sprawie gwarancji przyczyniło się do określenia stawek za gwarancje zgodnych z zasadami rynkowymi?

·Jak skuteczne były środki gwarancyjne zastosowane na podstawie obwieszczenia w sprawie gwarancji w ograniczaniu zakłóceń konkurencji na rynkach produktowych?

·Jak skuteczne były środki gwarancyjne zastosowane na podstawie obwieszczenia w sprawie gwarancji w ograniczaniu zakłóceń konkurencji między pośrednikami finansowymi i zakłóceń cen na rynkach kredytowych?

Efektywność

·W jakim stopniu wymogi przewidziane w obwieszczeniu w sprawie gwarancji były proporcjonalne do kosztów wdrażania programów gwarancji?

·Czy środki gwarancyjne zastosowane na podstawie obwieszczenia w sprawie gwarancji pomogły uprościć wdrażanie programów dla małych i średnich przedsiębiorstw?

Adekwatność

·W jakim stopniu obwieszczenie w sprawie gwarancji pozostało na przestrzeni czasu adekwatne w kontekście zmian makroekonomicznych, zmian w zakresie stabilności finansowej i zmian regulacyjnych, które miały miejsce od 2008 r.?

Spójność

·W jakim stopniu obwieszczenie w sprawie gwarancji jest spójne wewnętrznie (tj. w jakim stopniu przepisy zawarte w obwieszczeniu w sprawie gwarancji uzupełniają się wzajemnie) i zewnętrznie (tj. w jakim stopniu obwieszczenie jest spójne z innymi przepisami UE)?

Unijna wartość dodana

·Czy obwieszczenie w sprawie gwarancji przyniosło wartość dodaną w porównaniu z sytuacją bez zapewnienia takich wskazówek?

B. Lepsze stanowienie prawa

Strategia konsultacji

Celem działań konsultacyjnych jest zebranie dowodów na potrzeby oceny obwieszczenia w sprawie gwarancji w świetle istotnych zmian warunków rynkowych oraz wynikającego z nich ryzyka, że niektóre zastosowania obwieszczenia przez państwa UE nie są dostosowane do aktualnych rynkowych poziomów odniesienia.

Jednocześnie należy ustalić, w jakim stopniu obwieszczenie ułatwiło dostęp do finansowania w sposób skuteczny i efektywny, zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorstw.

Konsultacje będą obejmowały:

·12-tygodniowe internetowe konsultacje publiczne skierowane do ogółu społeczeństwa (rozpoczęte w ramach niniejszego zaproszenia do zgłaszania uwag), obejmujące pytania o ogólnym charakterze, które zostały przetłumaczone na 24 języki urzędowe UE i na które respondenci mogą udzielać odpowiedzi w każdym z 24 języków urzędowych UE.

Konsultacje publiczne będą dostępne za pośrednictwem portalu internetowego Komisji „Wyraź swoją opinię” i będą promowane za pomocą oficjalnych kanałów komunikacyjnych Komisji (w tym mediów społecznościowych) oraz podczas wybranych wydarzeń i w przemówieniach.

Wyniki konsultacji publicznych zostaną opublikowane w sprawozdaniu podsumowującym na stronie Komisji „Wyraź swoją opinię”.

·Ukierunkowane konsultacje w formie wniosku o udzielenie informacji skierowanego do rządów UE oraz ukierunkowanego kwestionariusza.

§W ramach wniosku o udzielenie informacji zebrane zostaną niezbędne skonsolidowane dane dotyczące gwarancji państwowych oraz sprawdzona zostanie zgodność największych transakcji z zasadami rynkowymi. Wniosek zostanie przekazany państwom UE za pośrednictwem ich stałych przedstawicielstw przy UE, a odpowiedzi będzie można udzielać we wszystkich 24 językach urzędowych UE.

§Ukierunkowany kwestionariusz jest skierowany do wybranych zainteresowanych stron, które są bezpośrednio zaangażowane w udzielanie gwarancji państwowych lub na które udzielanie takich gwarancji ma wpływ, lub które posiadają odpowiednią wiedzę specjalistyczną w dziedzinie ryzyka kredytowego. Będzie on zawierał konkretne pytania o bardziej technicznym charakterze i będzie dostępny wyłącznie w języku angielskim. Respondenci będą mogli jednak udzielać odpowiedzi we wszystkich 24 językach urzędowych UE. Konsultacje będą dostępne na stronie internetowej DG ds. Konkurencji poświęconej konsultacjom.

Podsumowanie wyników planowanych konsultacji znajdzie się w sprawozdaniu zbiorczym, które zostanie załączone do dokumentu roboczego służb Komisji dotyczącego oceny.

Powody prowadzenia konsultacji 

Obwieszczenie w sprawie gwarancji nie było poddawane przeglądowi od czasu jego ostatniej zmiany i publikacji w 2008 r. Dlatego Komisja chce sprawdzić, czy ułatwiło ono dostęp do finansowania w sposób skuteczny i efektywny, zarówno dla małych i średnich, jak i większych przedsiębiorstw, oraz czy państwa UE miały jakiekolwiek trudności z jego interpretacją i czy wdrożyły zgodne z nim programy.

W ramach oceny zebrane zostaną dowody dotyczące skuteczności, efektywności, spójności i unijnej wartości dodanej obwieszczenia w sprawie gwarancji. Oceniona zostanie również adekwatność obwieszczenia, zwłaszcza że niektóre z referencyjnych danych rynkowych (stawki zgodne z zasadą „bezpiecznej przystani”) mogą być nieaktualne w świetle zmian warunków rynkowych.

Obwieszczenie w sprawie gwarancji mogło spowodować niezamierzone skutki, takie jak selektywne korzyści dla pośredników finansowych, zakłócenia konkurencji między przedsiębiorstwami w różnych państwach UE lub wyparcie prywatnych inwestorów.

W ramach działań konsultacyjnych dotyczących oceny zbierane będą opinie i doświadczenia wszystkich zainteresowanych stron.

Grupa docelowa

Główną grupą docelową oceny są instytucje zarządzające i wdrażające w państwach UE. W ocenie uwzględnione zostaną jednak również instytucje udzielające gwarancji i pośrednicy finansowi, którzy udzielają gwarancji i innych form ochrony kredytowej. Oceną zostaną również objęte stowarzyszenia branży finansowej oraz uczestnicy rynku kredytów i kredytowych instrumentów pochodnych.

Zdaniem Komisji bardzo ważną kwestią jest również wysłuchanie opinii i doświadczeń przedsiębiorstw różnej wielkości oraz reprezentujących je stowarzyszeń.

Ponadto przy przeprowadzaniu oceny preferowane będzie wykorzystanie informacji zwrotnych od badaczy i środowisk akademickich.

Gromadzenie danych i metodyka

Komisja nie dysponuje wystarczającymi konkretnymi danymi, aby ocenić obwieszczenie w sprawie gwarancji. Wynika to z faktu, że decyzje Komisji podjęte na mocy sekcji 3.4 obwieszczenia w sprawie gwarancji dotyczą tylko metodyk, a nie ich późniejszego wdrożenia.

W związku z tym Komisja nie posiada ani pełnych informacji na temat rzeczywistych programów gwarancji stosujących te metodyki w czasie, ani żadnych szczegółowych danych na temat transakcji dokonywanych w ramach tych programów. Z tego powodu Komisja wystosuje do państw UE wniosek o udzielenie informacji, jak opisano powyżej.

Ponadto Komisja ogłosi przetarg na sporządzenie specjalnego sprawozdania dotyczącego obwieszczenia w sprawie gwarancji. W sprawozdaniu tym, które będzie opracowywane przez wykonawcę zewnętrznego od IV kwartału 2022 r., oceną zostaną objęte co najmniej następujące kwestie:

·wpływ obwieszczenia na rynki kredytowe, a konkretnie – jak skutecznie i efektywnie stosowano obwieszczenie, aby osiągnąć ogólny cel, jakim jest zapewnienie zintegrowanego i efektywnego jednolitego rynku, co wiąże się z wolną i uczciwą konkurencją zarówno między pośrednikami finansowymi, jak i między przedsiębiorstwami na rynkach produktowych;

·jak działały zastosowane systemy cenowe, w porównaniu z optymalnymi systemami cenowymi w zakresie gwarancji państwowych, które są spójne w czasie, mają dane wejściowe w formie obiektywnych i obserwowalnych (rynkowych) parametrów referencyjnych oraz minimalizują możliwość indywidualnego, selektywnego uprzywilejowania beneficjenta gwarancji;

·czy dzięki uproszczonemu rozwiązaniu dla środków skierowanych do małych i średnich przedsiębiorstw osiągnięto właściwą równowagę między prostotą a dokładnością;

·wewnętrzna spójność zasad zawartych w obwieszczeniu w sprawie gwarancji oraz spójność obwieszczenia z innymi przepisami i wytycznymi UE dotyczącymi pomocy państwa.

Sprawozdanie zostanie dołączone do oceny.

Uzupełnieniem działań konsultacyjnych i sprawozdania szczegółowego będą:

·dostępne dane statystyczne;

·doświadczenia Komisji w konkretnych sprawach z przeszłości.