(1)

Aby przywrócić różnorodną biologicznie i odporną przyrodę na całym terytorium Unii, trzeba na poziomie Unii ustanowić zasady dotyczące odbudowy ekosystemów. Odbudowa ekosystemów przyczynia się również do realizacji celów Unii w zakresie łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do zmiany klimatu.

(2)

W komunikacie Komisji z dnia 11 grudnia 2019 r. zatytułowanym „Europejski Zielony Ład” (zwanym dalej „Europejskim Zielonym Ładem”) określono ambitny plan działania zmierzający do przekształcenia Unii w sprawiedliwe i prosperujące społeczeństwo żyjące w nowoczesnej, zasobooszczędnej i konkurencyjnej gospodarce, stawiające sobie za cel ochronę, zachowanie i poprawę kapitału naturalnego Unii oraz ochronę zdrowia i dobrostanu obywateli przed zagrożeniami i negatywnymi skutkami związanymi ze środowiskiem. W ramach Europejskiego Zielonego Ładu w komunikacie Komisji z dnia 20 maja 2020 r. zatytułowanym „Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 – Przywracanie przyrody do naszego życia” określono unijną strategię na rzecz bioróżnorodności 2030.

(3)

Unia i państwa członkowskie są stronami Konwencji o różnorodności biologicznej (4). W związku z tym zobowiązane są do realizacji długoterminowej wizji strategicznej, przyjętej na dziesiątym posiedzeniu konferencji stron tej konwencji w dniach 18–29 października 2010 r. decyzją X/2 „Strategiczny plan na rzecz różnorodności biologicznej na lata 2011–2020”, która zakłada, że do 2050 r. należy wycenić, zachowywać, odbudowywać i mądrze wykorzystywać różnorodność biologiczną, by utrzymywać usługi ekosystemowe, podtrzymywać zdrową planetę i zapewniać korzyści niezbędne wszystkim ludziom.

(4)

W globalnych ramach różnorodności biologicznej, przyjętych na piętnastym posiedzeniu Konferencji Stron Konwencji o Różnorodności Biologicznej w dniach 7–19 grudnia 2022 r., określono ukierunkowane na działania globalne cele pilnych działań w dekadzie kończącej się w 2030 r. Celem 1 jest zapewnienie, aby wszystkie obszary były objęte partycypacyjnym, zintegrowanym i sprzyjającym różnorodności biologicznej planowaniem przestrzennym lub skutecznymi procesami zarządzania dotyczącymi zmiany użytkowania gruntów i mórz, oraz sprawienie, by utrata obszarów o dużym znaczeniu dla różnorodności biologicznej, w tym ekosystemów o wysokiej integralności ekologicznej, do 2030 r. stała się bliska zeru, przy jednoczesnym poszanowaniu praw ludności rdzennej i społeczności lokalnych, jak określono w Deklaracji Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) o prawach ludności rdzennej. Celem 2 jest zapewnienie, by do 2030 r. co najmniej 30 % obszarów zdegradowanych ekosystemów lądowych, wód śródlądowych oraz morskich i przybrzeżnych było poddanych skutecznej odbudowie, aby zwiększyć różnorodność biologiczną oraz funkcje i usługi ekosystemowe, integralność ekologiczną i łączność. Celem 11 jest przywrócenie, utrzymanie i zwiększenie wkładu przyrody na rzecz ludzi, w tym funkcji i usług ekosystemowych, takich jak regulacja powietrza, wody i klimatu, zdrowia gleby, zapylania i zmniejszenie ryzyka chorób, a także ochrona przed zagrożeniami naturalnymi i klęskami żywiołowymi, za pomocą rozwiązań opartych na zasobach przyrody lub podejść ekosystemowych z korzyścią dla wszystkich ludzi i przyrody. Globalne ramy różnorodności biologicznej umożliwią postęp na drodze do osiągnięcia zorientowanych na wyniki celów na 2050 r.

(5)

Cele zrównoważonego rozwoju ONZ, w szczególności cele 14.2, 15.1, 15.2 i 15.3, odnoszą się do potrzeby zapewnienia ochrony, odbudowy i zrównoważonego użytkowania ekosystemów lądowych i śródlądowych ekosystemów słodkowodnych oraz ich usług, w szczególności lasów, terenów podmokłych, gór i obszarów suchych.

(6)

Zgromadzenie Ogólne ONZ w rezolucji z dnia 1 marca 2019 r. ogłosiło lata 2021–2030 Dekadą Restytucji Ekosystemów ONZ, w której za cel postawiono wspieranie i intensyfikowanie starań na rzecz zapobiegania, powstrzymywania i odwracania procesu degradacji ekosystemów na całym świecie oraz podnoszenie świadomości na temat znaczenia odbudowy ekosystemów.

(7)

Celem unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 jest zapewnienie, aby do 2030 r. europejska różnorodność biologiczna weszła na ścieżkę regeneracji z korzyścią dla ludzi, planety, klimatu i naszej gospodarki. Określono w niej ambitny unijny plan odbudowy zasobów przyrodniczych, zawierający szereg głównych zobowiązań, w tym zobowiązanie do przedstawienia wniosku dotyczącego prawnie wiążących celów UE w zakresie odbudowy zasobów przyrodniczych, co ma służyć odbudowie zdegradowanych ekosystemów, w szczególności tych dysponujących największym potencjałem w zakresie wychwytywania i składowania dwutlenku węgla, a także zapobieganiu klęskom żywiołowym i ograniczaniu ich skutków.

(8)

W rezolucji z dnia 9 czerwca 2021 r. w sprawie unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 Parlament Europejski z dużym zadowoleniem przyjął zobowiązanie dotyczące sporządzenia wniosku ustawodawczego obejmującego wiążące cele w zakresie odbudowy zasobów przyrodniczych, a ponadto uznał, że oprócz ogólnego celu w zakresie odbudowy wniosek ten powinien obejmować cele w zakresie odbudowy poszczególnych ekosystemów, siedlisk i gatunków, obejmujące lasy, użytki zielone, tereny podmokłe, torfowiska, owady zapylające, rzeki o swobodnym przepływie, obszary przybrzeżne i ekosystemy morskie.

(9)

W konkluzjach z 23 października 2020 r. Rada dostrzegła, że zapobieganie dalszemu pogarszaniu się obecnego stanu różnorodności biologicznej i przyrody będzie miało zasadnicze znaczenie, ale nie wystarczy, aby przywrócić przyrodę do naszego życia. Rada potwierdziła, że konieczne jest zwiększenie ambicji w zakresie odbudowy zasobów przyrodniczych, zgodnie z propozycją zawartą w nowym unijnym planie odbudowy zasobów przyrodniczych, który obejmuje środki służące ochronie i przywracaniu różnorodności biologicznej poza obszarami chronionymi. Rada stwierdziła również, że oczekuje wniosku dotyczącego prawnie wiążących celów w zakresie odbudowy zasobów przyrodniczych, poddanego ocenie skutków.

(10)

W unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 zawarto zobowiązanie do objęcia ochroną prawną co najmniej 30 % obszarów lądowych, w tym wody śródlądowe, oraz 30 % obszarów morskich w Unii, z czego co najmniej jedna trzecia, w tym wszystkie zachowane lasy pierwotne i starodrzewy, powinna być objęta ścisłą ochroną. W kryteriach i wytycznych w zakresie wyznaczania dodatkowych obszarów chronionych przez państwa członkowskie („kryteria i wytyczne”), opracowanych przez Komisję w 2022 r. we współpracy z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami, podkreślono, że jeśli odbudowane obszary spełniają lub oczekuje się, że będą spełniać – gdy odbudowa przyniesie pełny efekt – kryteria dotyczące obszarów chronionych, to te odbudowane obszary powinny również przyczynić się do osiągnięcia celów Unii w zakresie obszarów chronionych. W kryteriach i wytycznych podkreślono również, że obszary chronione mogą w istotny sposób przyczynić się do osiągnięcia celów w zakresie odbudowy określonych w unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 dzięki stworzeniu warunków umożliwiających skuteczną realizację działań w zakresie odbudowy. Dotyczy to w szczególności obszarów, które mogą się odbudować w sposób naturalny dzięki powstrzymaniu lub ograniczeniu niektórych presji związanych z działalnością człowieka. Objęcie takich obszarów, w tym środowiska morskiego, ścisłą ochroną w niektórych przypadkach wystarczy, by doprowadzić do odbudowy znajdujących się na nich wartości przyrodniczych. Ponadto w kryteriach i wytycznych podkreślono, że od wszystkich państw członkowskich oczekuje się, iż przyczynią się do osiągnięcia celów Unii w zakresie obszarów chronionych, określonych w unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030, proporcjonalnie do wartości przyrodniczych występujących na ich terenie oraz potencjału tych państw członkowskich w zakresie odbudowy zasobów przyrodniczych.

(11)

W unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 określono cel polegający na zapewnieniu, aby do 2030 r. nie doszło do pogorszenia trendów w zakresie ochrony lub stanu siedlisk i gatunków chronionych oraz aby co najmniej 30 % gatunków i siedlisk, których stan nie jest obecnie właściwy, osiągnęło taki stan lub wykazywało zdecydowany, pozytywny trend w tym kierunku. W opracowanych przez Komisję we współpracy z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami wytycznych, które mają pomóc w osiągnięciu tych celów, podkreślono, że w przypadku większości wspomnianych siedlisk i gatunków prawdopodobnie konieczne będą działania w zakresie utrzymania i odbudowy, polegające albo na zatrzymaniu obecnych negatywnych trendów do 2030 r., utrzymaniu obecnych stabilnych bądź poprawiających się trendów, albo na zapobieganiu pogarszaniu się stanu siedlisk i spadkowi liczebności gatunków o właściwym stanie ochrony. W wytycznych tych podkreślono ponadto, że działania w zakresie odbudowy należy przede wszystkim planować, wdrażać i koordynować na poziomie krajowym lub regionalnym, a przy wyborze i ustalaniu priorytetów w odniesieniu do gatunków i siedlisk, których stan należy poprawić do 2030 r., trzeba dążyć do synergii z innymi celami unijnymi i międzynarodowymi, w szczególności z celami polityki ochrony środowiska i polityki klimatycznej.

(12)

W sprawozdaniu Komisji z dnia 15 października 2020 r. na temat stanu przyrody w Unii Europejskiej (zwanego dalej „sprawozdaniem na temat stanu przyrody z 2020 r.”) zauważono, że Unia nie zdołała jeszcze powstrzymać pogarszania się stanu chronionych typów siedlisk i gatunków, których ochrona jest dla Unii ważna. Pogorszenie to jest spowodowane głównie odejściem od rolnictwa ekstensywnego, intensyfikacją praktyk rolniczych, zmianą reżimów hydrologicznych, urbanizacją i zanieczyszczeniem środowiska, a także niezrównoważoną działalnością z zakresu leśnictwa i eksploatacją gatunków. Ponadto poważne i rosnące zagrożenie dla rodzimej unijnej fauny i flory stanowią inwazyjne gatunki obce i zmiana klimatu.

(13)

Europejski Zielony Ład doprowadzi do stopniowej i głębokiej transformacji gospodarki Unii i jej państw członkowskich, co z kolei będzie miało silny wpływ na działania zewnętrzne Unii. Ważne jest, aby Unia wykorzystywała swoją politykę handlową i rozległą sieć umów handlowych do współpracy z partnerami w zakresie ochrony środowiska i różnorodności biologicznej również globalnie, przy jednoczesnym promowaniu wyrównywania szans.

(14)

Należy wyznaczyć cel nadrzędny zakładający, aby odbudowa ekosystemów sprzyjała przemianom gospodarczym i społecznym, tworzeniu wysokiej jakości miejsc pracy i zrównoważonemu wzrostowi. Różnorodne biologicznie ekosystemy, takie jak tereny podmokłe, wody słodkie i lasy, a także ekosystemy rolnicze, słabo porośnięte roślinnością, morskie, przybrzeżne i miejskie, jeśli są w dobrym stanie, dostarczają szeregu niezbędnych usług ekosystemowych, a korzyści z przywrócenia zdegradowanych ekosystemów do dobrego stanu na wszystkich obszarach lądowych i morskich znacznie przewyższają koszty ich odbudowy. Usługi te przynoszą szeroki zakres korzyści społeczno-gospodarczych, w zależności od uwarunkowań gospodarczych, społecznych, kulturowych, regionalnych i lokalnych.

(15)

Podczas 52. sesji w marcu 2021 r. Komisja Statystyczna ONZ przyjęła system rachunków ekonomicznych środowiska – rachunkowość ekosystemową („SEEA EA”). SEEA EA to zintegrowane i kompleksowe ramy statystyczne umożliwiające porządkowanie danych dotyczących siedlisk i krajobrazów, przeprowadzanie pomiaru zasięgu i stanu ekosystemów oraz usług ekosystemowych, a także śledzenie zmian aktywów ekosystemów oraz łączenie tych informacji z działalnością gospodarczą i innymi formami działalności człowieka.

(16)

Zapewnienie różnorodności biologicznej ekosystemów i przeciwdziałanie zmianie klimatu są ze sobą nierozerwalnie powiązane. Przyroda i rozwiązania oparte na przyrodzie, w tym naturalne zasoby węgla i pochłaniacze dwutlenku węgla, mają fundamentalne znaczenie w kontekście walki z kryzysem klimatycznym. Jednocześnie kryzys klimatyczny już teraz jest czynnikiem powodującym zmiany w ekosystemach lądowych i morskich, a Unia musi przygotować się na to, że jego skutki będą coraz bardziej intensywne, coraz częstsze i coraz bardziej rozległe. W raporcie specjalnym Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) na temat wpływu globalnego ocieplenia o 1,5 oC wskazano, że niektóre skutki mogą być długotrwałe lub nieodwracalne. W szóstym raporcie oceniającym IPCC stwierdzono, że odbudowa ekosystemów będzie miała zasadnicze znaczenie w przeciwdziałaniu zmianie klimatu oraz w zmniejszaniu zagrożeń dla bezpieczeństwa żywnościowego. Międzyrządowa Platforma Naukowo-Polityczna w sprawie Różnorodności Biologicznej i Funkcjonowania Ekosystemów (IPBES) w sprawozdaniu z 2019 r. na temat globalnej oceny różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych uznała zmianę klimatu za kluczowy czynnik zmian w przyrodzie i szacuje, że w nadchodzących dziesięcioleciach skutki zmiany klimatu będą się nasilać, w niektórych przypadkach przewyższając wpływ innych czynników powodujących zmiany w ekosystemie, takich jak zmiana użytkowania gruntów i mórz.

(17)

W rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 (5) określono wiążący cel polegający na osiągnięciu neutralności klimatycznej w Unii do 2050 r., a następnie dążeniu do ujemnego bilansu emisji, jak również priorytetowym traktowaniu szybkich i przewidywalnych sposobów redukcji emisji oraz jednoczesnym zwiększaniu pochłaniania przez naturalne pochłaniacze. Odbudowa ekosystemów może w znacznym stopniu przyczynić się do utrzymania naturalnych pochłaniaczy, zarządzania nimi i ich wzmacniania, a także do zwiększenia różnorodności biologicznej przy jednoczesnym przeciwdziałaniu zmian klimatu. W rozporządzeniu (UE) 2021/1119 nałożono również na odpowiednie instytucje Unii i państwa członkowskie wymóg zapewniania ciągłych postępów w zwiększaniu zdolności przystosowawczych, wzmacnianiu odporności i zmniejszaniu podatności na skutki zmiany klimatu. Wymaga ono również od państw członkowskich włączenia kwestii przystosowania się do wszystkich obszarów polityki oraz promowania adaptacji bazującej na rozwiązaniach opartych o ekosystemy i rozwiązań opartych na przyrodzie. Rozwiązania oparte na przyrodzie to rozwiązania, które powstały z inspiracji przyrodą lub są realizowane przy jej pomocy, a ponadto są opłacalne i zapewniają jednocześnie korzyści środowiskowe, społeczne i gospodarcze oraz pomagają w zwiększaniu odporności. Takie rozwiązania za pomocą działań systemowych, dostosowanych do lokalnych warunków i efektywnie wykorzystujących zasoby, wprowadzają do miast oraz krajobrazu lądowego i morskiego coraz bardziej zróżnicowane, naturalne i wykorzystujące przyrodę elementy i procesy. W związku z tym rozwiązania oparte na przyrodzie muszą wpływać korzystnie na bioróżnorodność i wspierać świadczenie szeregu usług ekosystemowych.

(18)

W komunikacie Komisji z dnia 24 lutego 2021 r. pt.: „Budując Europę odporną na zmianę klimatu – nowa strategia w zakresie przystosowania do zmiany klimatu” podkreślono potrzebę propagowania rozwiązań opartych na przyrodzie i uznano, że przystosowanie się do zmiany klimatu w sposób racjonalny pod względem kosztów jest możliwe dzięki ochronie i odtwarzaniu terenów podmokłych i torfowisk oraz ekosystemów przybrzeżnych i morskich, rozwijaniu miejskich terenów zieleni oraz budowie zielonych dachów i ścian, a także promowaniu i prowadzeniu zrównoważonego gospodarowania lasami i gruntami rolnymi. Większa liczba różnorodnych biologicznie ekosystemów oznacza większą odporność na zmianę klimatu oraz zapewnia skuteczniejsze formy zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi i zapobiegania takim klęskom.

(19)

Unijna polityka klimatyczna jest obecnie poddawana przeglądowi w celu dostosowania jej do określonej w rozporządzeniu (UE) 2021/1119 ścieżki redukcji emisji netto gazów cieplarnianych (emisje po odliczeniu pochłaniania) do 2030 r. o co najmniej 55 % w porównaniu z poziomami z 1990 r. W szczególności rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/839 (6) ma na celu zwiększenie wkładu sektora gruntów w ogólne ambitne cele klimatyczne na 2030 r. i dostosowuje cele w zakresie rozliczania emisji i ich pochłaniania w sektorze użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa (LULUCF) do powiązanych inicjatyw politycznych dotyczących różnorodności biologicznej. We wniosku tym położono nacisk na potrzebę ochrony i zwiększenia pochłaniania dwutlenku węgla poprzez rozwiązania oparte na przyrodzie, zwiększenia odporności ekosystemów na zmianę klimatu, odbudowy zdegradowanych terenów i ekosystemów oraz ponownego nawadniania torfowisk. Ma on również na celu poprawę monitorowania i sprawozdawczości w zakresie emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych w odniesieniu do terenów podlegających ochronie i odbudowie. W tym kontekście ważne jest, aby ekosystemy na gruntach wszystkich kategorii, w tym lasy, użytki zielone, grunty uprawne i tereny podmokłe, były w dobrym stanie, aby mogły skutecznie wychwytywać i składować dwutlenek węgla.

(20)

Jak wskazano w komunikacie Komisji z dnia 23 marca 2022 r. zatytułowanym „Zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego i zwiększenie odporności systemów żywnościowych”, zmiany geopolityczne jeszcze bardziej uwypukliły potrzebę ochrony odporności systemów żywnościowych. Dowody wskazują, że odbudowa ekosystemów rolniczych ma pozytywny wpływ na wydajność produkcji żywności w perspektywie długoterminowej, a odbudowa zasobów przyrody stanowi polisę ubezpieczeniową długoterminowej stabilności i odporności Unii.

(21)

W sprawozdaniu końcowym z Konferencji w sprawie przyszłości Europy z maja 2022 r. obywatele wzywają Unię do ochrony i odbudowy różnorodności biologicznej, krajobrazu i oceanów, wyeliminowania zanieczyszczenia oraz do wspierania wiedzy, świadomości, edukacji i dialogu na temat środowiska, zmiany klimatu, wykorzystania energii i zrównoważonego rozwoju.

(22)

Odbudowa ekosystemów w połączeniu z wysiłkami na rzecz ograniczenia handlu dziką fauną i florą i ich konsumpcji pomoże również zapobiec ewentualnym przyszłym chorobom zakaźnym o potencjale zoonotycznym i zbudować odporność na te choroby, a tym samym zmniejszy ryzyko wystąpienia ognisk i pandemii, a także przyczyni się do wspierania unijnych i globalnych wysiłków na rzecz stosowania podejścia „Jedno zdrowie”, w którym uznaje się, że zdrowie ludzi, zwierząt oraz zdrowa i odporna przyroda są ze sobą nieodłącznie związane.

(23)

Gleby stanowią integralną część ekosystemów lądowych. W komunikacie Komisji z dnia 17 listopada 2021 r. zatytułowanym „Strategia UE na rzecz ochrony gleb 2030 – Korzyści ze zdrowych gleb dla ludzi, żywności, przyrody i klimatu” podkreślono potrzebę odbudowy zdegradowanych gleb i zwiększenia różnorodności biologicznej gleby. Globalny mechanizm – organ ustanowiony w ramach Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zwalczania pustynnienia w państwach dotkniętych poważnymi suszami i/lub pustynnieniem, zwłaszcza w Afryce (7) – i sekretariat tej konwencji ustanowiły program ustalania celów w zakresie neutralności degradacji gruntów, aby pomóc państwom w osiągnięciu neutralności degradacji gruntów do 2030 r.

(24)

Dyrektywa Rady 92/43/EWG (8) i dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE (9) mają na celu zapewnienie długoterminowej ochrony, zachowania i przetrwania najbardziej wartościowych i zagrożonych europejskich gatunków i siedlisk, a także ekosystemów, których są częścią. Sieć Natura 2000, która powstała w 1992 r. i jest największą na świecie skoordynowaną siecią obszarów chronionych, jest głównym instrumentem realizacji celów tych dwóch dyrektyw. Niniejsze rozporządzenie powinno mieć zastosowanie do europejskiego terytorium państw członkowskich podlegającego postanowieniom Traktatów, a tym samym powinno być dostosowane do przepisów dyrektyw 92/43/EWG i 2009/147/WE, a także do dyrektywy 2008/56/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (10).

(25)

Komisja opracowała ramy i wytyczne pozwalające ocenić, czy stan typów siedlisk chronionych na mocy dyrektywy 92/43/EWG jest dobry, oraz określić wystarczającą jakość i ilość siedlisk gatunków objętych zakresem tej dyrektywy. Na podstawie tych ram i wytycznych można określić cele w zakresie odbudowy dla tych typów siedlisk i siedlisk gatunków. Taka odbudowa nie wystarczy jednak do odwrócenia procesu utraty różnorodności biologicznej i przywrócenia wszystkich ekosystemów. W związku z tym, w celu zwiększenia różnorodności biologicznej w skali szerszych ekosystemów, należy ustanowić dodatkowe obowiązki oparte na konkretnych wskaźnikach.

(26)

Opierając się na dyrektywach 92/43/EWG i 2009/147/WE, a także aby wspierać realizację celów określonych w tych dyrektywach, państwa członkowskie powinny wprowadzić środki odbudowy w celu zapewnienia odbudowy chronionych siedlisk i gatunków, w tym dzikiego ptactwa, na całym obszarze Unii, również na obszarach nienależących do sieci Natura 2000.

(27)

Dyrektywa 92/43/EWG ma na celu zachowanie i odtworzenie właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków dzikiej fauny i flory będących przedmiotem zainteresowania Unii. Nie określono w niej jednak terminu osiągnięcia tego celu. Podobnie w dyrektywie 2009/147/WE nie określono terminu odbudowy populacji ptaków w Unii.

(28)

Należy ustalić terminy wprowadzenia środków odbudowy na obszarach Natura 2000 i poza nimi, tak aby stopniowo poprawiać stan chronionych typów siedlisk w całej Unii oraz aby przywracać je aż do osiągnięcia właściwej powierzchni referencyjnej niezbędnej do uzyskania właściwego stanu ochrony tych typów siedlisk w Unii. Przy wprowadzaniu środków odbudowy państwa członkowskie powinny, w stosownych przypadkach, do 2030 r. priorytetowo traktować obszary typów siedlisk, które nie są w dobrym stanie i które są położone w obszarach Natura 2000, biorąc pod uwagę zasadniczą rolę tych obszarów dla ochrony przyrody oraz fakt, że na mocy obowiązującego prawa Unii istnieje już obowiązek wprowadzania skutecznych systemów zapewniających długoterminową skuteczność środków odbudowy w obszarach Natura 2000. Aby zapewnić państwom członkowskim elastyczność niezbędną przy podejmowaniu szeroko zakrojonych działań w zakresie odbudowy, państwa członkowskie powinny zachować możliwość wprowadzenia środków odbudowy na obszarach typów siedlisk, które nie są w dobrym stanie i które znajdują się na poza obszarami Natura 2000, jeżeli jest to uzasadnione szczególnymi lokalnymi uwarunkowaniami i sytuacją. Ponadto należy pogrupować typy siedlisk według typów ekosystemów, do których przynależą, a także wyznaczyć dla poszczególnych grup typów siedlisk określone czasowo i ilościowo cele dotyczące konkretnych obszarów. Pozwoliłoby to państwom członkowskim wskazać siedliska, które należy odbudować w obrębie danej grupy w pierwszej kolejności.

(29)

Wymogi w odniesieniu do siedlisk gatunków objętych zakresem dyrektywy 92/43/EWG oraz siedlisk ptaków objętych zakresem dyrektywy 2009/147/WE powinny być podobne, przy czym należy zwracać przy tym szczególną uwagę na konieczność zapewnienia łączności między tymi dwoma rodzajami siedlisk niezbędnej do rozwoju populacji gatunków.

(30)

Konieczne jest, aby środki podejmowane w celu odbudowy typów siedlisk były odpowiednie dla jak najszybszego osiągnięcia dobrego stanu oraz ich właściwej powierzchni referencyjnej, w celu doprowadzenia tych typów siedlisk do właściwego stanu ochrony. Ważne jest, aby środki odbudowy umożliwiały osiągnięcie określonych czasowo i ilościowo celów w konkretnych obszarach. Również środki odbudowy siedlisk gatunków muszą być odpowiednie i właściwe do jak najszybszego osiągnięcia wystarczającej jakości i ilości tych siedlisk, w celu uzyskania właściwego stanu ochrony gatunków.

(31)

Środki odbudowy wprowadzone na mocy niniejszego rozporządzenia służące odtworzeniu lub utrzymaniu niektórych typów siedlisk wymienionych w załączniku I, takich jak użytki zielone, wrzosowiska lub tereny podmokłe, mogą w niektórych przypadkach wymagać usunięcia lasu w celu przywrócenia zarządzania opartego na ochronie, co może obejmować działania takie jak koszenie lub wypas. Odbudowa przyrody i powstrzymanie wylesiania to zarówno ważne, jak i wzajemnie wzmacniające się cele środowiskowe. Jak wspomniano w motywie 36 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115 (11), Komisja opracuje wytyczne w celu wyjaśnienia interpretacji definicji „użytkowania rolniczego” zawartej w tym rozporządzeniu, w szczególności w odniesieniu do przekształcania lasów w grunty, których celem nie jest użytkowanie rolnicze.

(32)

Należy zapewnić, aby środki odbudowy wprowadzone na mocy niniejszego rozporządzenia przełożyły się na konkretną i mierzalną poprawę stanu ekosystemów, zarówno na poziomie poszczególnych obszarów objętych odbudową, jak też na poziomie krajowym i unijnym.

(33)

Aby zagwarantować skuteczność środków odbudowy i możliwość zmierzenia ich rezultatów w czasie, istotne jest, aby obszary, gdzie zastosowano te środki odbudowy celem poprawy stanu siedlisk objętych zakresem załącznika I do dyrektywy 92/43/EWG oraz przywrócenia tych siedlisk i poprawy ich łączności, wykazywały stałą poprawę aż do osiągnięcia dobrego stanu.

(34)

Niezbędne jest także, by obszary, gdzie zastosowano środki odbudowy celem poprawy jakości i ilości siedlisk gatunków objętych zakresem dyrektywy 92/43/EWG, a także siedlisk gatunków ptaków objętych zakresem dyrektywy 2009/147/WE, wykazywały stałą poprawę, co doprowadzi do osiągnięcia wystarczającej ilości i jakości siedlisk tych gatunków.

(35)

Należy zapewnić stopniowe zwiększanie powierzchni zajmowanej przez typy siedlisk objętych zakresem dyrektywy 92/43/EWG, które są w dobrym stanie, na europejskim terytorium państw członkowskich i Unii jako całości, do czasu aż w odniesieniu do każdego typu siedliska zostanie osiągnięta właściwa powierzchnia referencyjna, a co najmniej 90 % tej powierzchni na poziomie państwa członkowskiego znajdować się będzie w dobrym stanie, co umożliwi uzyskanie w przypadku tych typów siedlisk właściwego stanu ochrony w skali Unii. W należycie uzasadnionych przypadkach oraz w odniesieniu do typów siedlisk, które są bardzo powszechne i szeroko rozpowszechnione w Unii i które obejmują ponad 3 % europejskiego terytorium danego państwa członkowskiego, państwa członkowskie powinny mieć możliwość stosowania odsetka niższego niż 90 % w odniesieniu do obszaru, który ma być w dobrym stanie w odniesieniu do poszczególnych typów siedlisk wymienionych w załączniku I do niniejszego rozporządzenia, jeżeli odsetek ten nie uniemożliwiłby osiągnięcia lub utrzymania na krajowym poziomie biogeograficznym właściwego stanu ochrony dla tych typów siedlisk, określonego zgodnie z art. 1 lit. e) dyrektywy 92/43/EWG. Jeżeli państwo członkowskie stosuje to odstępstwo, powinno je uzasadnić w swoim krajowym planie odbudowy zasobów przyrodniczych.

(36)

Istotne jest, aby zapewnić stopniowy wzrost jakości i ilości siedlisk gatunków objętych zakresem dyrektywy 92/43/EWG, a także siedlisk gatunków ptaków objętych zakresem dyrektywy 2009/147/WE na europejskim terytorium państw członkowskich i Unii, aż do osiągnięcia stanu wystarczającego do zagwarantowania długoterminowego przetrwania tych gatunków.

(37)

Ważne jest, aby państwa członkowskie wprowadziły środki mające na celu zapewnienie, aby obszary pokryte przez typy siedlisk objęte zakresem stosowania niniejszego rozporządzenia podlegające środkom odbudowy wykazywały stałą poprawę stanu aż do osiągnięcia przez nie dobrego stanu oraz aby państwa członkowskie wprowadziły środki mające na celu zapewnienie, aby po osiągnięciu dobrego stanu te typy siedlisk nie uległy znacznemu pogorszeniu, tak aby nie zagrażać długoterminowemu utrzymaniu lub osiągnięciu dobrego stanu. Nieosiągnięcie tych wyników nie oznacza niedopełnienia obowiązku wprowadzenia środków odpowiednich do osiągnięcia tych wyników. Ważne jest również, aby państwa członkowskie starały się dokładać wysiłków w celu zapobiegania znacznemu pogarszaniu się stanu obszarów zajmowanych przez takie typy siedlisk, które albo są już w dobrym stanie albo nie są w dobrym stanie i jeszcze nie podlegają środkom odbudowy. Środki takie są istotne, by uniknąć wzrostu zapotrzebowania na odbudowę w przyszłości, i powinny skupiać się na obszarach typów siedlisk – określonych przez państwa członkowskie w ich krajowych planach odbudowy zasobów przyrodniczych – których odbudowa jest konieczna do osiągnięcia celów odbudowy. Należy rozważyć możliwość działania siły wyższej, takiej jak klęski żywiołowe, która może spowodować pogorszenie stanu obszarów zajmowanych przez te typy siedlisk, a także nieuniknione przekształcenia siedlisk spowodowane bezpośrednio przez zmianę klimatu. Poza obszarami Natura 2000 należy również rozważyć konsekwencje planów lub przedsięwzięć realizowanych w nadrzędnym interesie publicznym, w przypadku których nie są dostępne żadne mniej szkodliwe rozwiązania alternatywne. W odniesieniu do obszarów podlegających środkom odbudowy należy to ustalać indywidualnie dla każdego przypadku. W odniesieniu do obszarów Natura 2000 plany i przedsięwzięcia zatwierdzane są zgodnie z art. 6 ust. 4 dyrektywy 92/43/EWG. Należy zapewnić, aby – w przypadku braku rozwiązań alternatywnych – państwa członkowskie zachowały możliwość stosowania wymogu dotyczącego niepogarszania stanu na poziomie każdego regionu biogeograficznego na ich terytorium w odniesieniu do każdego typu siedliska i każdego siedliska gatunku. Taką możliwość należy dopuścić pod pewnymi warunkami, w tym pod warunkiem podjęcia środków kompensacyjnych w odniesieniu do każdego istotnego pogorszenia. W przypadku gdy pożądanym wynikiem środka odbudowy jest przekształcenie danego obszaru z jednego typu siedliska objętego zakresem niniejszego rozporządzenia w inny typ siedliska objęty zakresem niniejszego rozporządzenia, nie należy uznawać, że stan tego obszaru uległ pogorszeniu.

(38)

Na potrzeby odstępstw od obowiązków stałej poprawy i przeciwdziałania pogarszaniu się stanu poza obszarami Natura 2000 na mocy niniejszego rozporządzenia państwa członkowskie powinny zakładać, że instalacje do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, ich podłączenie do sieci, związana z nimi sieć i magazyny leżą w nadrzędnym interesie publicznym. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość podjęcia decyzji o ograniczeniu tego założenia w należycie uzasadnionych i szczególnych okolicznościach, takich jak powody związane z obroną narodową. Ponadto państwa członkowskie powinny być w stanie zwolnić te przedsięwzięcia energetyczne z wymogu niedostępności mniej szkodliwych rozwiązań alternatywnych, pod warunkiem że przedsięwzięcia te zostały poddane strategicznej ocenie wpływu na środowisko lub ocenie oddziaływania na środowisko. Uznanie takich instalacji za leżące w nadrzędnym interesie publicznym oraz, w stosownych przypadkach, ograniczenie wymogu oceny mniej szkodliwych rozwiązań alternatywnych umożliwiłoby takim przedsięwzięciom korzystanie z uproszczonej oceny w odniesieniu do odstępstw od oceny nadrzędnego interesu publicznego na mocy niniejszego rozporządzenia.

(39)

Działania, których jedynym celem jest obrona lub bezpieczeństwo narodowe, powinny być traktowane priorytetowo. W związku z tym przy wprowadzaniu środków na rzecz odbudowy państwa członkowskie powinny mieć możliwość zwolnienia obszarów wykorzystywanych do takiej działalności, jeżeli środki te uznaje się za niezgodne z dalszym wykorzystywaniem danych obszarów na potrzeby wojskowe. Ponadto na potrzeby stosowania przepisów niniejszego rozporządzenia dotyczących odstępstw od obowiązków stałej poprawy i przeciwdziałania pogarszaniu się stanu poza obszarami Natura 2000 należy zezwolić państwom członkowskim na założenie, że plany i przedsięwzięcia dotyczące takich działań leżą w nadrzędnym interesie publicznym. Państwa członkowskie powinny również mieć możliwość zwolnienia takich planów i przedsięwzięć z wymogu niedostępności mniej szkodliwych rozwiązań alternatywnych. Jednak w przypadku zastosowania tego zwolnienia od państw członkowskich należy wymagać wprowadzenia środków – na tyle, na ile będzie to racjonalne i wykonalne – mających na celu złagodzenie wpływu tych planów i przedsięwzięć na typy siedlisk.

(40)

W unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 podkreślono potrzebę podjęcia bardziej zdecydowanego działania na rzecz odbudowy zdegradowanych ekosystemów morskich, w tym ekosystemów bogatych w węgiel oraz ważnych tarlisk ryb i obszarów dojrzewania narybku. W strategii określono również, że Komisja zaproponuje nowy plan działania w celu ochrony zasobów rybnych i ochrony ekosystemów morskich.

(41)

Typy siedlisk morskich wymienione w załączniku I do dyrektywy 92/43/EWG mają szeroką definicję i obejmują wiele podtypów różnicowanych pod względem ekologicznym i potencjału odbudowy, co utrudnia państwom członkowskim wprowadzenie odpowiednich środków odbudowy na poziomie tych typów siedlisk. Należy zatem doprecyzować typy siedlisk morskich wymienione w załączniku I do tej dyrektywy przez zastosowanie odpowiednich poziomów klasyfikacji siedlisk morskich w ramach europejskiego systemu informacji o przyrodzie (EUNIS). Państwa członkowskie powinny określić właściwe powierzchnie referencyjne dla osiągnięcia właściwego stanu ochrony każdego z tych typów siedlisk, o ile te powierzchnie referencyjne nie zostały wcześniej uwzględnione w innych przepisach Unii. Grupa typów siedlisk morskich osadów miękkich, odpowiadająca niektórym ogólnym typom siedlisk bentosowych określonym w dyrektywie 2008/56/WE, jest obszernie reprezentowana w wodach morskich kilku państw członkowskich. W związku z tym państwom członkowskim należy zezwolić na ograniczenie wprowadzanych stopniowo środków odbudowy do mniejszej części powierzchni tych typów siedlisk, które nie są w dobrym stanie, pod warunkiem że nie uniemożliwia to osiągnięcia lub utrzymania dobrego stanu środowiska, określonego zgodnie z dyrektywą 2008/56/WE, z uwzględnieniem w szczególności wartości progowych dla wskaźników jakości dotyczących określania dobrego stanu środowiska, o których mowa w pkt 1 i 6 załącznika I do tej dyrektywy, określonych np. dnie z art. 9 ust. 3 tej dyrektywy, w odniesieniu do zakresu utraty tych typów siedlisk, niekorzystnego wpływu na stan tych typów siedlisk oraz maksymalnego dopuszczalnego zakresu tych niekorzystnych skutków.

(42)

W przypadku gdy ochrona siedlisk przybrzeżnych i morskich wymaga regulacji działalności połowowej lub w zakresie akwakultury, zastosowanie ma wspólna polityka rybołówstwa (WPRyb). W rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1380/2013 (12) ustanowiono w szczególności, że WPRyb wdraża podejście ekosystemowe do zarządzania rybołówstwem, aby zapewnić minimalizowanie negatywnych skutków działalności połowowej dla ekosystemu morskiego. W rozporządzeniu przewidziano także, że WPRyb ma na celu zapewnienie, aby akwakultura i działalność połowowa nie powodowały degradacji środowiska morskiego.

(43)

Aby osiągnąć cel, jakim jest ciągła, długoterminowa i trwała odbudowa różnorodnej biologicznie i odpornej przyrody, państwa członkowskie powinny w pełni wykorzystać możliwości, jakie daje WPRyb. W zakresie wyłącznej kompetencji Unii w odniesieniu do zachowania żywych zasobów morza, państwa członkowskie mogą wprowadzić niedyskryminacyjne środki na rzecz ochrony stad ryb i zarządzania nimi oraz utrzymania lub poprawy stanu ochrony ekosystemów morskich w strefie 12 mil morskich od linii podstawowej. Co więcej, państwa członkowskie mające bezpośredni interes w zarządzaniu, określone w rozporządzeniu (UE) nr 1380/2013, mogą skorzystać z możliwości przedstawienia wspólnych rekomendacji dotyczących środków ochronnych niezbędnych do wypełniania zobowiązań wynikających z prawa Unii w dziedzinie ochrony środowiska. W przypadku gdy państwo członkowskie włącza do swojego krajowego planu odbudowy zasobów przyrodniczych środki ochronne niezbędne do przyczynienia się do realizacji celów niniejszego rozporządzenia, a te środki ochronne wymagają przedłożenia wspólnych rekomendacji, dane państwo członkowskie powinno przeprowadzić konsultacje i przedłożyć te wspólne rekomendacje w terminie umożliwiającym ich terminowe przyjęcie przed ich odpowiednimi terminami, w celu promowania spójności między różnymi politykami w zakresie ochrony ekosystemów morskich. Środki takie mają zostać ocenione i przyjęte zgodnie z zasadami i procedurami przewidzianymi w WPRyb.

(44)

W dyrektywie 2008/56/WE nałożono na państwa członkowskie wymóg współpracy dwustronnej oraz w ramach mechanizmów współpracy regionalnej lub na szczeblu podregionu, w tym poprzez regionalne konwencje morskie, a mianowicie Konwencję o ochronie środowiska morskiego obszaru północno-wschodniego Atlantyku (13), Konwencję o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego (14), Konwencję o ochronie środowiska morskiego i regionu przybrzeżnego Morza Śródziemnego (15) oraz konwencję o ochronie Morza Czarnego, podpisaną w Bukareszcie w dniu 21 kwietnia 1992 r., a także – w przypadku środków w zakresie rybołówstwa – w ramach grup regionalnych ustanowionych na mocy WPRyb.

(45)

Siedliska wybranych gatunków morskich, takich jak rekiny i płaszczki, które – przykładowo – są objęte zakresem stosowania Konwencji o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, podpisanej w Bonn w dniu 23 czerwca 1979 r., lub znajdują się w wykazach gatunków zagrożonych dołączonych do regionalnych konwencji morskich, ale nie podlegają dyrektywie 92/43/EWG, także należy objąć środkami odbudowy, gdyż pełnią ważną funkcję w ekosystemie.

(46)

Aby wspierać odbudowę siedlisk lądowych, słodkowodnych, przybrzeżnych i morskich oraz przeciwdziałać pogarszaniu się ich stanu, państwa członkowskie mogą nadać dodatkowym obszarom status „obszarów chronionych” lub „obszarów ściśle chronionych”, wprowadzić inne skuteczne obszarowe środki ochrony, a także wspierać środki ochrony gruntów prywatnych.

(47)

Ekosystemy miejskie stanowią około 22 % powierzchni lądowej Unii i są obszarem, na którym mieszka większość obywateli Unii. Miejskie tereny zieleni obejmuje między innymi lasy miejskie, parki i ogrody miejskie, miejskie gospodarstwa rolne, drzewa przydrożne, miejskie łąki i żywopłoty w miastach. Podobnie jak inne ekosystemy objęte niniejszym rozporządzeniem ekosystemy miejskie stanowią ważne siedliska dla różnorodności biologicznej, w szczególności roślin, ptaków i owadów, w tym owadów zapylających. Zapewniają także wiele innych kluczowych usług ekosystemowych, w tym zmniejszanie i kontrolowanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, takimi jak powodzie i efekty wyspy ciepła, chłodzenie, rekreację, filtracja wody i powietrza, a także łagodzenie zmiany klimatu i przystosowywanie się do niej. Zwiększenie miejskich terenów zieleni jest jednym z istotnych parametrów umożliwiających pomiar wzrostu zdolności ekosystemów miejskich do świadczenia tych ważnych usług. Zwiększenie pokrycia roślinnością na danym obszarze miejskim spowalnia spływ wody, zmniejszając ryzyko zanieczyszczenia rzek wynikające z nadmiaru wód burzowych, i pomaga utrzymać niższe temperatury w okresie letnim, budując odporność na zmianę klimatu, a także zapewnia dodatkową przestrzeń dla rozkwitu przyrody. Zwiększenie poziomu miejskich terenów zieleni w wielu przypadkach przyczyni się do poprawy stanu ekosystemu miejskiego. Z kolei zdrowe ekosystemy miejskie mają zasadnicze znaczenie dla wspierania zdrowia innych kluczowych ekosystemów europejskich – na przykład łącząc obszary naturalne w okolicznych terenach wiejskich, poprawiając zdrowie rzek z dala od miasta, zapewniając schronienie i tereny lęgowe gatunkom ptaków i owadów zapylających powiązanych z siedliskami rolnymi i leśnymi, a także zapewniając ważne siedliska dla ptaków migrujących.

(48)

Należy zdecydowanie zintensyfikować działania przeciwdziałające ryzyku zmniejszania powierzchni miejskich terenów zieleni, w szczególności tych zadrzewionych. W celu zapewnienia ciągłości świadczenia usług ekosystemowych przez miejskie tereny zieleni należy zahamować ich utratę, odbudować je i zwiększać m.in. poprzez włączanie zielonej infrastruktury i rozwiązań opartych na przyrodzie, takich jak zielone dachy i ściany, na etapie projektowania budynków. Takie włączanie może przyczynić się do utrzymywania i zwiększania nie tylko obszaru miejskich terenów zieleni, ale również, jeśli obejmuje ona drzewa, do zwiększenia pokrycia koronami drzew na obszarach miejskich.

(49)

Dowody naukowe wskazują, że sztuczne światło negatywnie wpływa na różnorodność biologiczną. Sztuczne światło może również wpływać na zdrowie ludzi. Przygotowując swoje krajowe plany odbudowy zasobów przyrodniczych na podstawie niniejszego rozporządzenia, państwa członkowskie powinny mieć możliwość rozważenia zatrzymania, ograniczenia lub naprawy zanieczyszczenia światłem we wszystkich ekosystemach.

(50)

W unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 wezwano do intensyfikacji starań w celu odbudowania ekosystemów słodkowodnych i przywrócenia naturalnych funkcji rzek. Odbudowa ekosystemów słodkowodnych powinna obejmować starania na rzecz odbudowy naturalnej łączności rzek, a także ich obszarów nadbrzeżnych i równin zalewowych, w tym przez usuwanie sztucznych barier w celu wsparcia osiągnięcia właściwego stanu ochrony rzek, jezior i siedlisk zalewowych oraz gatunków zamieszkujących te siedliska chronione dyrektywami 92/43/EWG i 2009/147/WE, a także wypełnienia jednego z głównych celów unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030, jakim jest przywrócenie co najmniej 25 000 km rzek do stanu swobodnego przepływu, w porównaniu ze stanem z 2020 r., kiedy przyjęto unijną strategię na rzecz bioróżnorodności 2030. Usuwając bariery, państwa członkowskie powinny przede wszystkim zająć się przestarzałymi barierami, które nie są już potrzebne do wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, żeglugi śródlądowej, zaopatrzenia w wodę lub innych zastosowań.

(51)

W ostatnich dziesięcioleciach na terenie Unii dramatycznie spadła liczebność populacji owadów zapylających – spadek liczebności odnotowano w przypadku co trzeciego gatunku pszczół i motyli, a co dziesiąty z ich gatunków znajduje się na skraju wyginięcia. Owady zapylające są niezbędne do funkcjonowania ekosystemów lądowych oraz utrzymania dobrostanu człowieka i bezpieczeństwa żywnościowego ze względu na to, że zapylają rośliny dziko rosnące i uprawne. W sprawozdaniu z 2021 r. opartym na wynikach projektu zintegrowanego systemu rozliczania kapitału naturalnego (INCA), realizowanego wspólnie przez służby Komisji i Europejską Agencję Środowiska (EEA), wykazano, że wartość rocznej produkcji rolnej w UE bezpośrednio związanej z owadami zapylającymi wynosi prawie 5 000 000 000 EUR.

(52)

Komunikatem z dnia 1 czerwca 2018 r. Komisja uruchomiła inicjatywę UE na rzecz owadów zapylających w odpowiedzi na apele Parlamentu Europejskiego i Rady o zajęcie się problemem spadku liczebności tych owadów. Ze sprawozdania z postępu prac nad wdrożeniem tej inicjatywy opublikowanego w dniu 27 maja 2021 r. wynika, że nadal istnieją poważne wyzwania związane z eliminowaniem czynników wpływających na spadek liczebności owadów zapylających, w tym stosowania pestycydów. Zarówno Parlament Europejski w swojej rezolucji z dnia 9 czerwca, jak i Rada w konkluzjach z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie sprawozdania specjalnego nr 15/2020 Europejskiego Trybunału Obrachunkowego wezwały do podjęcia bardziej zdecydowanych działań w celu przeciwdziałania spadkowi liczebności owadów zapylających oraz do utworzenia ogólnounijnych ram monitorowania owadów zapylających, a także do ustanowienia jasnych celów i wskaźników dotyczących zobowiązania do odwrócenia spadku liczebności owadów zapylających. W sprawozdaniu specjalnym wydanym w 2020 r. Europejski Trybunał Obrachunkowy zalecił, by Komisja ustanowiła odpowiednie mechanizmy zarządzania działaniami mającymi na celu zapobieganie zagrożeniom dla owadów zapylających oraz monitorowania tych działań. W swoim komunikacie z dnia 24 stycznia 2023 r. Komisja przedstawiła zmienioną inicjatywę UE na rzecz owadów zapylających zatytułowaną „Zmieniona inicjatywa UE na rzecz owadów zapylających - Nowy ład na rzecz owadów zapylających”, w której określono działania, które mają zostać podjęte przez Unię i jej państwa członkowskie w celu odwrócenia spadku liczebności owadów zapylających do 2030 r.

(53)

Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zrównoważonego stosowania środków ochrony roślin ma na celu regulację jednego z czynników wpływających na spadek liczebności owadów zapylających przez wprowadzenie zakazu stosowania pestycydów na obszarach ekologicznie wrażliwych, z których wiele ujęto w niniejszym rozporządzeniu, np. na obszarach, gdzie żyją gatunki owadów zapylających sklasyfikowane w Europejskich czerwonych księgach gatunków jako zagrożone wyginięciem.

(54)

Zrównoważone, odporne i różnorodne pod względem biologicznym ekosystemy rolnicze są konieczne, by zapewnić bezpieczną, zrównoważoną i zdrową żywność w przystępnych cenach. Ekosystemy rolnicze charakteryzujące się bogatą różnorodnością biologiczną zwiększają również odporność rolnictwa na zmianę klimatu i ryzyko środowiskowe, a jednocześnie zapewniają bezpieczeństwo żywieniowe i bezpieczeństwo żywnościowe oraz tworzenie nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich, w szczególności miejsc pracy związanych z rolnictwem ekologicznym oraz turystyką wiejską i rekreacją. Unia powinna zatem poprawić różnorodność biologiczną na swoich gruntach rolnych, stosując różne istniejące praktyki sprzyjające osiągnięciu celu, jakim jest zwiększenie różnorodności biologicznej, lub zgodne z tym celem, w tym poprzez rolnictwo ekstensywne. Rolnictwo ekstensywne jest kluczowe dla utrzymania szeregu gatunków i siedlisk na obszarach charakteryzujących się bogatą różnorodnością biologiczną. Istnieje szereg praktyk charakterystycznych dla rolnictwa ekstensywnego, które przynoszą liczne i znaczące korzyści w zakresie ochrony różnorodności biologicznej, usług ekosystemowych oraz elementów krajobrazu, takich jak rolnictwo precyzyjne, rolnictwo ekologiczne, agroekologia, system rolno-leśny oraz trwałe użytki zielone o niskiej intensywności użytkowania. Takie praktyki nie mają na celu powstrzymania użytkowania gruntów rolnych, lecz raczej dostosowanie tego rodzaju użytkowania z korzyścią dla długoterminowego funkcjonowania i wydajności ekosystemów rolniczych. Ważne dla zapewnienia długoterminowych korzyści z odbudowy są atrakcyjne pod względem finansowym systemy finansowania dla właścicieli, rolników i innych zarządców gruntów, aby mogli oni dobrowolnie stosować takie praktyki.

(55)

Należy wprowadzić środki odbudowy, które zwiększą różnorodność biologiczną ekosystemów rolniczych w całej Unii, w tym na obszarach nieobejmujących typów siedlisk objętych zakresem dyrektywy 92/43/EWG. Wobec braku wspólnej metody oceny stanu ekosystemów rolniczych, która umożliwiłaby wyznaczenie szczegółowych celów w zakresie odbudowy ekosystemów rolniczych, należy ustanowić ogólny obowiązek zwiększenia różnorodności biologicznej ekosystemów rolniczych i dokonywać pomiaru stopnia realizacji tego obowiązku na podstawie wybranych wskaźników spośród wskaźnika liczebności motyli występujących na użytkach zielonych, zasobów węgla organicznego w glebach mineralnych na gruntach uprawnych lub odsetka gruntów rolnych z elementami krajobrazu o wysokiej różnorodności.

(56)

Ponieważ ptaki krajobrazu rolniczego uznaje się powszechnie za kluczowe wskaźniki zdrowia ekosystemów rolniczych, należy wyznaczyć cele w zakresie odbudowy tych gatunków. Obowiązek osiągnięcia takich celów powinien spoczywać na państwach członkowskich, a nie na indywidualnych rolnikach. Państwa członkowskie powinny osiągnąć te cele poprzez wprowadzenie skutecznych środków odbudowy w ramach gruntów rolnych, współpracując z rolnikami i innymi zainteresowanymi stronami i wspierając ich w zakresie opracowywania i wdrażania tych środków w terenie.

(57)

Elementy krajobrazu o wysokiej różnorodności na gruntach rolnych, w tym strefy buforowe, podlegające albo niepodlegające płodozmianowi ugory, żywopłoty, pojedyncze drzewa lub grupy drzew, rzędy drzew, miedze śródpolne, działki, rowy, strumienie, małe tereny podmokłe, tarasy, kopce kamieni, kamienne ściany, małe stawy, elementy związane z kulturą, zapewniają przestrzeń dla roślin dziko rosnących i dzikich zwierząt, w tym owadów zapylających, zapobiegają erozji i zubożeniu gleby, filtrują powietrze i wodę, przyczyniają się do łagodzenia zmiany klimatu oraz przystosowywania się do niej, a także wspierają wydajność rolnictwa i upraw zależnych od owadów zapylających. Elementy produkcyjne można również uznać za elementy krajobrazu o wysokiej różnorodności pod pewnymi warunkami.

(58)

Celem wspólnej polityki rolnej (WPR) jest wspieranie i wzmacnianie ochrony środowiska, w tym różnorodności biologicznej. Jednym z celów szczegółowych polityki jest przyczynianie się do powstrzymania i odwrócenia procesu utraty różnorodności biologicznej, poprawa usług ekosystemowych oraz ochrona siedlisk i krajobrazów. Nowa norma warunkowości WPR nr 8, tj. norma dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (GAEC 8), ustanowiona w załączniku III do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 (16), wymaga, aby beneficjenci płatności obszarowych przeznaczali co najmniej 4 % gruntów ornych na poziomie gospodarstwa rolnego na obszary i elementy nieproduktywne, takie jak grunty ugorowane, oraz aby zachowali istniejące elementy krajobrazu. Wspomniane 4 %, które ma zostać przeznaczone na potrzeby dostosowania do normy GAEC 8, może zostać obniżone do 3 %, jeśli spełnione są określone przesłanki. Obowiązek ten przyczyni się do osiągnięcia przez państwa członkowskie pozytywnego trendu w zakresie elementów krajobrazu o wysokiej różnorodności na gruntach rolnych. Ponadto w ramach WPR państwa członkowskie mają możliwość ustanawiania ekoschematów dotyczących praktyk rolniczych stosowanych przez rolników na użytkach rolnych, które to praktyki mogą obejmować utrzymywanie i tworzenie elementów krajobrazu lub obszarów nieproduktywnych. Podobnie w swoich planach strategicznych WPR państwa członkowskie mogą również uwzględnić zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatyczne, w tym ulepszone zarządzanie elementami krajobrazu wykraczające poza normę GAEC 8 lub ekoschematy. Projekty, które wchodzą w zakres podprogramu „Przyroda i różnorodność biologiczna” programu LIFE, ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/783 (17), przyczynią się również do skierowania europejskiej różnorodności biologicznej na gruntach rolnych na ścieżkę regeneracji do 2030 r. poprzez wspieranie wdrażania dyrektywy 92/43/EWG i dyrektywy 2009/147/WE, a także unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030.

(59)

Odbudowa i ponowne nawadnianie gleb organicznych, zdefiniowanych w wytycznych IPCC z 2006 r. dotyczących krajowych wykazów gazów cieplarnianych, użytkowanych rolniczo, to jest zagospodarowanych jako użytki zielone i grunty uprawne, które stanowią osuszone torfowiska, pomagają w osiągnięciu znaczących korzyści w zakresie różnorodności biologicznej i znacznej redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz przynoszą inne korzyści dla środowiska, przyczyniając się jednocześnie do zróżnicowania krajobrazu rolniczego. Państwa członkowskie mogą wybrać spośród szerokiej gamy środków odbudowy osuszonych torfowisk użytkowanych rolniczo: od przekształcania gruntów uprawnych w trwałe użytki zielone, przez środki w zakresie ekstensyfikacji w połączeniu ze zmniejszonym osuszaniem, aż po pełne ponowne nawadnianie z możliwością użycia paludikultury lub wprowadzenie roślinności torfotwórczej. Najistotniejsze korzyści dla klimatu wynikają z odbudowy i ponownego nawadniania gruntów uprawnych, a następnie odtworzenia intensywnych użytków zielonych. Aby umożliwić elastyczną realizację celu w zakresie odbudowy osuszonych torfowisk wykorzystywanych w rolnictwie, państwom członkowskim należy umożliwić zaliczenie środków odbudowy i ponownego nawadniania osuszonych torfowisk na obszarach wydobycia torfu, a także, w pewnym stopniu, odbudowę i ponowne nawadnianie osuszonych torfowisk w ramach innych rodzajów użytkowania gruntów (np. lasów), jako przyczyniające się do osiągnięcia celów odbudowy osuszonych torfowisk wykorzystywanych w rolnictwie. W należycie uzasadnionych przypadkach, jeżeli nie można wdrożyć ponownego nawadniania wykorzystywanych rolniczo osuszonych torfowisk ze względu na znaczny negatywny wpływ na budynki, infrastrukturę, przystosowanie się do zmiany klimatu lub inne interesy publiczne, a ponowne nawadnianie torfowisk w ramach innych rodzajów użytkowania gruntów nie jest wykonalne, państwa członkowskie powinny mieć możliwość ustanowienia niższego zakresu ponownego nawadniania torfowisk.

(60)

Aby można było czerpać pełne korzyści w zakresie różnorodności biologicznej, odbudowa i ponowne nawadnianie osuszonych torfowisk powinny wykraczać poza obszary występowania typów siedlisk podmokłych wymienionych w załączniku I do dyrektywy 92/43/EWG, które mają być odbudowane i przywrócone. Dane dotyczące zasięgu występowania gleb organicznych oraz związanych z nimi emisji gazów cieplarnianych i ich pochłaniania są monitorowane i udostępniane w ramach sprawozdawczości sektora LULUCF w krajowych wykazach gazów cieplarnianych opracowywanych przez państwa członkowskie i przedkładanych w ramach Ramowej konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu. Istnieją alternatywne sposoby produktywnego użytkowania odbudowanych i ponownie nawodnionych torfowisk. Przykładowo paludikultura – praktyka polegająca na prowadzeniu gospodarowania na podmokłych torfowiskach – może obejmować uprawę różnych rodzajów trzcin, produkcję niektórych rodzajów drewna, uprawę borówek i żurawiny, uprawę torfowców Sphagnum oraz wypas wołów domowych. Praktyki te powinny opierać się na zasadach zrównoważonego gospodarowania i mieć na celu zwiększenie różnorodności biologicznej, tak aby oferowały wysoką wartość zarówno pod względem finansowym, jak i ekologicznym. Paludikultura może być korzystna również dla niektórych gatunków zagrożonych w Unii, a także może ułatwiać łączność między terenami podmokłymi a powiązanymi z nimi populacjami gatunków w Unii. Finansowanie działań mających na celu odbudowę i ponowne nawadnianie osuszonych torfowisk i zrekompensowanie ewentualnych strat dochodów może pochodzić z wielu różnych źródeł, w tym z wydatków w ramach budżetu Unii i unijnych programów finansowania.

(61)

W nowej strategii leśnej UE 2030, określonej w komunikacie Komisji z dnia 16 lipca 2021 r., podkreślono potrzebę odbudowy różnorodności biologicznej lasów. Lasy i inne obszary zalesione zajmują ponad 43,5 % powierzchni lądowej Unii. Ekosystemy leśne, w których występuje bogata różnorodność biologiczna, są wrażliwe na zmianę klimatu, ale też w naturalny sposób sprzyjają przystosowywaniu się do zmiany klimatu i walce z nią oraz ze związanymi z nią zagrożeniami, m.in. poprzez magazynowanie węgla i pochłaniania dwutlenku węgla, a także zapewniają wiele innych kluczowych usług ekosystemowych i korzyści, takich jak dostarczanie drewna, pożywienia i innych produktów niedrzewnych oraz regulacja klimatu, stabilizacja gleby, kontrola erozji oraz oczyszczanie powietrza i wody.

(62)

Należy wprowadzić środki odbudowy, które zwiększą różnorodność biologiczną ekosystemów leśnych w całej Unii, w tym na obszarach nieobejmujących typów siedlisk objętych zakresem dyrektywy 92/43/EWG. Wobec braku wspólnej metody oceny stanu ekosystemów leśnych, która umożliwiłaby wyznaczenie szczegółowych celów w zakresie odbudowy ekosystemów leśnych, należy ustanowić ogólny obowiązek poprawy różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych i dokonywać pomiaru stopnia realizacji tego obowiązku na podstawie wskaźnika liczebności pospolitych ptaków leśnych oraz innych wskaźników wybranych spośród stojących i leżących drzew martwych, udziału lasów o strukturze różnowiekowej, łączności obszarów leśnych, zasobów węgla organicznego, odsetka lasów, w których dominują rodzime gatunki drzew i różnorodności gatunków drzew.

(63)

Przy planowaniu i wprowadzaniu środków odbudowy niezbędnych do zwiększenia różnorodności biologicznej w ekosystemach leśnych oraz przy ustalaniu zadowalających poziomów wskaźników różnorodności biologicznej dla lasów państwa członkowskie powinny uwzględniać ryzyko wystąpienia pożarów lasów w oparciu o uwarunkowania lokalne. W celu ograniczenia takiego ryzyka państwa członkowskie powinny wykorzystywać najlepsze praktyki, w szczególności opisane w wytycznych Komisji w sprawie zapobiegania pożarom lasów na lądzie wydanych w 2021 r.

(64)

W unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 określono zobowiązanie polegające na zasadzeniu w Unii co najmniej 3 mld dodatkowych drzew do 2030 r., z pełnym poszanowaniem zasad ekologicznych. Nowa strategia leśna UE 2030, określona w komunikacie Komisji z dnia 16 lipca 2021 r., obejmuje plan działania na rzecz wypełnienia tego zobowiązania na podstawie ogólnej zasady sadzenia i hodowli właściwych drzew we właściwym miejscu i właściwym celu. Jako narzędzie do rejestrowania wkładu i postępów w realizacji zobowiązania dostępny jest internetowy licznik drzew, a państwa członkowskie powinny dokumentować zasadzone drzewa za jego pomocą. Jak określono w unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 oraz w planie działania w nowej strategii leśnej UE 2030, w dniu 17 marca 2023 r. Komisja wydała wytyczne dotyczące zalesiania, ponownego zalesiania oraz sadzenia drzew sprzyjających bioróżnorodności. Wytyczne te, określające ramy zasad ekologicznych, które należy wziąć pod uwagę, mają przyczynić się do realizacji tego zobowiązania i w ten sposób wspierać wdrażanie niniejszego rozporządzenia.

(65)

Cele i obowiązki w zakresie odbudowy siedlisk i gatunków chronionych na mocy dyrektyw 92/43/EWG i 2009/147/WE, owadów zapylających oraz ekosystemów słodkowodnych, miejskich, rolniczych i leśnych powinny się uzupełniać i pozostawać w synergii z myślą o osiągnięciu nadrzędnego celu, jakim jest odbudowa ekosystemów na obszarach lądowych i morskich państw członkowskich. Środki odbudowy wymagane do osiągnięcia jednego konkretnego celu w wielu przypadkach przyczynią się do osiągnięcia innych celów lub wywiązania się z innych obowiązków. Państwa członkowskie powinny zatem planować środki odbudowy w sposób strategiczny w celu maksymalizacji ich skuteczności w przyczynianiu się do odbudowy przyrody w całej Unii. Środki odbudowy należy również planować w taki sposób, aby uwzględniały łagodzenie zmiany klimatu i przystosowywanie się do niej oraz zapobieganie skutkom klęsk żywiołowych i degradacji gruntów oraz kontrolę tych skutków. Środki te powinny zmierzać do optymalizacji ekologicznych, gospodarczych i społecznych funkcji ekosystemów, w tym ich potencjału wydajności, z uwzględnieniem ich wkładu w zrównoważony rozwój odpowiednich regionów i społeczności. Aby uniknąć niezamierzonych konsekwencji, państwa członkowskie powinny również wziąć pod uwagę przewidywalne skutki społeczno-gospodarcze i szacowane korzyści wynikające z wdrożenia środków odbudowy. Ważne jest, by państwa członkowskie opracowały szczegółowe krajowe plany odbudowy zasobów przyrodniczych w oparciu o najlepsze dostępne dowody naukowe. Udokumentowane zapisy dotyczące historycznego rozmieszczenia i obszaru, a także prognozowanych zmian warunków środowiskowych wynikających ze zmiany klimatu, powinny stanowić podstawę określenia właściwej powierzchni referencyjnej typów siedlisk. Ponadto ważne jest, aby społeczeństwo miało możliwość wczesnego i skutecznego udziału w opracowywaniu tych planów. Państwa członkowskie powinny uwzględnić szczególne uwarunkowania oraz potrzeby swoich terytoriów, tak aby plany odnosiły się do konkretnych presji i zagrożeń oraz czynników powodujących utratę różnorodności biologicznej, a także powinny ze sobą współpracować w celu zapewnienia odbudowy i spójności ponad granicami.

(66)

Aby zapewnić synergię między poszczególnymi środkami ochrony i odbudowy zasobów przyrodniczych w Unii, które to środki zostały lub mają zostać wprowadzone, przy przygotowywaniu krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych państwa członkowskie powinny uwzględnić: środki ochronne ustanowione w odniesieniu do obszarów Natura 2000 oraz priorytetowe ramy działań przygotowane zgodnie z dyrektywami 92/43/EWG i 2009/147/WE; środki mające na celu osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego i chemicznego jednolitych części wód uwzględnionych w planach gospodarowania wodami w dorzeczu przygotowanymi zgodnie z dyrektywą 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (18); strategie morskie mające na celu osiągnięcie dobrego stanu środowiska we wszystkich unijnych regionach morskich przygotowane zgodnie z dyrektywą 2008/56/WE; krajowe programy ograniczania zanieczyszczenia powietrza przygotowane na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2284 (19); krajowe strategie i plany działania na rzecz bioróżnorodności opracowane zgodnie z art. 6 Konwencji o różnorodności biologicznej, a także środki ochronne przyjęte zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 1380/2013 i środki techniczne przyjęte zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1241 (20).

(67)

Aby zapewnić spójność między celami niniejszego rozporządzenia a dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 (21), rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 (22) oraz dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 98/70/WE (23) w zakresie promowania energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności podczas przygotowywania krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych, państwa członkowskie powinny uwzględnić potencjał projektów dotyczących energii ze źródeł odnawialnych w zakresie realizacji celów dotyczących odbudowy zasobów przyrodniczych.

(68)

Biorąc pod uwagę znaczenie konsekwentnego mierzenia się z podwójnym wyzwaniem, jakim jest utrata różnorodności biologicznej i zmiana klimatu, w procesie odbudowy różnorodności biologicznej należy uwzględnić wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych i odwrotnie. Należy umożliwić łączenie, w miarę możliwości, działań w zakresie odbudowy i wdrażania projektów dotyczących energii ze źródeł odnawialnych, w tym w obszarach przyspieszonego rozwoju OZE i specjalnych obszarach sieciowych. Zgodnie z dyrektywą (UE) 2018/2001 państwa członkowskie są zobowiązane przeprowadzać skoordynowane mapowanie na potrzeby wprowadzania energii odnawialnej na swoim terytorium w celu określenia krajowego potencjału i dostępnej powierzchni lądowej, podpowierzchni, wód morskich lub śródlądowych niezbędnych do instalacji urządzeń do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, a także powiązanej z nimi infrastruktury, takiej jak instalacje sieciowe i magazynowe, w tym do magazynowania energii cieplnej, które są niezbędne do zapewnienia co najmniej ich krajowych wkładów w realizację wyznaczonego na 2030 r. zmienionego celu dotyczącego energii odnawialnej. Takie niezbędne obszary, w tym istniejące instalacje i mechanizmy współpracy, mają być współmierne do szacunkowych trajektorii i całkowitej planowanej mocy zainstalowanej w ramach technologii energii ze źródeł odnawialnych określonych w krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu. Państwa członkowskie powinny wyznaczyć podzbiór takich obszarów jako obszary przyspieszonego rozwoju OZE. Obszary przyspieszonego rozwoju OZE stanowią określone miejsca na lądzie lub na morzu, które są szczególnie odpowiednie do instalacji obiektów służących do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, gdzie oczekuje się, że zastosowanie określonego rodzaju energii ze źródeł odnawialnych nie będzie miało znaczącego wpływu na środowisko, biorąc pod uwagę specyfikę wybranego terytorium. Państwa członkowskie mają traktować priorytetowo powierzchnie sztuczne i zabudowane, takie jak dachy i elewacje budynków, obszary infrastruktury transportowej i ich bezpośrednie otoczenie, parkingi, gospodarstwa rolne, składowiska odpadów, tereny przemysłowe, kopalnie, sztuczne zbiorniki wód śródlądowych, jeziora lub rezerwuary oraz, w stosownych przypadkach, oczyszczalnie ścieków komunalnych, a także tereny zdegradowane nienadające się do wykorzystania w rolnictwie. Dyrektywa (UE) 2018/2001 stanowi również, że państwom członkowskim mogą przyjąć plan lub plany wyznaczenia specjalnych obszarów infrastruktury na potrzeby rozwoju przedsięwzięć sieciowych i magazynowych, które są niezbędne do włączenia energii odnawialnej do systemu elektroenergetycznego, w przypadku gdy nie oczekuje się, że taki rozwój będzie miał znaczący wpływ na środowisko, taki wpływ może zostać należycie złagodzony lub, jeżeli nie jest to możliwe, skompensowany. Celem takich obszarów ma być wspieranie i uzupełnianie obszarów przyspieszonego rozwoju OZE. Wyznaczając obszary przyspieszonego rozwoju OZE i specjalne obszary infrastruktury, państwa członkowskie mają unikać obszarów chronionych i uwzględnić krajowe plany odbudowy zasobów przyrodniczych. Państwa członkowskie powinny koordynować opracowywanie krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych z mapowaniem obszarów wymaganych do osiągnięcia co najmniej ich krajowych wkładów w realizację celu dotyczącego energii ze źródeł odnawialnych na 2030 r. i, w stosownych przypadkach, z wyznaczaniem obszarów przyspieszonego rozwoju OZE i specjalnych obszarów sieciowych. Podczas przygotowywania krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych państwa członkowskie powinny zapewniać synergię z rozwojem energii ze źródeł odnawialnych i infrastruktury energetycznej oraz z już wyznaczonymi obszarami przyspieszonego rozwoju OZE i specjalnymi obszarami sieciowymi oraz zapewniać, by funkcjonowanie tych obszarów, w tym przewidzianych w dyrektywie (UE) 2018/2001 procedur wydawania zezwoleń mających zastosowanie do tych obszarów przyspieszonego rozwoju OZE, pozostało niezmienione.

(69)

Aby zapewnić synergię ze środkami odbudowy, które zostały już zaplanowane lub wprowadzone w państwach członkowskich, w krajowych planach odbudowy zasobów przyrodniczych należy uznać i uwzględnić te środki odbudowy. W świetle pilnej potrzeby podjęcia działań na rzecz odbudowy zdegradowanych ekosystemów, zasygnalizowanej w Szóstym sprawozdaniu oceniającym IPCC, państwa członkowskie powinny wdrażać te środki równolegle z przygotowywaniem planów odbudowy.

(70)

W krajowych planach odbudowy zasobów przyrodniczych i środkach mających na celu odbudowę siedlisk oraz środkach mających na celu zapobieganie pogarszaniu się stanu siedlisk należy także uwzględnić wyniki projektów badawczych istotnych z punktu widzenia oceny stanu ekosystemów, identyfikowania oraz wdrażania środków odbudowy, a także celów monitorowania. W stosownych przypadkach powinny one również uwzględniać różnorodność sytuacji w różnych regionach Unii, zgodnie z art. 191 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), w zakresie np. wymogów społecznych, gospodarczych i kulturowych oraz cech regionalnych i lokalnych, w tym gęstości zaludnienia.

(71)

Należy wziąć pod uwagę szczególną sytuację regionów najbardziej oddalonych w Unii, wymienionych w art. 349 TFUE, w którym przewidziano szczególne środki mające na celu wsparcie tych regionów. Zgodnie z założeniami unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 szczególny nacisk należy położyć na ochronę i odbudowę ekosystemów regionów najbardziej oddalonych ze względu na ich wyjątkową wartość pod względem bogactwa różnorodności biologicznej. Jednocześnie należy uwzględnić związane z tym koszty ochrony i odbudowy tych ekosystemów oraz oddalenie, wyspiarski charakter, niewielkie rozmiary, trudną topografię i klimat regionów najbardziej oddalonych, w szczególności podczas przygotowywania krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych. Zachęca się państwa członkowskie do dobrowolnego włączenia szczególnych środków odbudowy w tych regionach najbardziej oddalonych, które nie są objęte zakresem niniejszego rozporządzenia.

(72)

EEA powinna wspierać państwa członkowskie w przygotowywaniu krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych, a także w monitorowaniu postępów w realizacji celów i obowiązków w zakresie odbudowy. Komisja powinna ocenić, czy krajowe plany odbudowy zasobów przyrodniczych pozwalają na realizację tych celów i obowiązków oraz osiągnięcie nadrzędnych celów Unii, aby wspólnie objąć – jako cel unijny – na wszystkich obszarach i ekosystemach objętych zakresem niniejszego rozporządzenia co najmniej 20 % obszarów lądowych i co najmniej 20 % obszarów morskich do 2030 r. oraz wszystkie ekosystemy wymagające odbudowy do 2050 r., celów dotyczących przywrócenia co najmniej 25 000 km rzek do stanu swobodnego przepływu w Unii do 2030 r., a także przyczynienie się do zobowiązania do zasadzenia co najmniej 3 mld dodatkowych drzew w Unii do 2030 r.

(73)

Ze sprawozdania na temat stanu przyrody z 2020 r. wynika, że znaczna część informacji przekazywanych przez państwa członkowskie zgodnie z art. 17 dyrektywy 92/43/EWG i art. 12 dyrektywy 2009/147/WE, w szczególności na temat stanu ochrony siedlisk i gatunków, które akty te obejmują ochroną, oraz trendów w tym zakresie, pochodzi z częściowych badań lub opiera się jedynie na ocenie eksperta. Ze sprawozdania wynika również, że stan niektórych typów siedlisk i gatunków objętych ochroną na mocy dyrektywy 92/43/EWG jest wciąż nieznany. Uzupełnienie tych luk informacyjnych oraz inwestycje w monitorowanie i obserwacje są niezbędne do stworzenia solidnych, opartych na podstawach naukowych krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych. Aby zapewnić aktualność, skuteczność i spójność różnych metod monitorowania, w ramach monitorowania i obserwacji należy możliwie jak najlepiej wykorzystywać wyniki finansowanych przez Unię projektów w zakresie badań naukowych i innowacji, nowe technologie, takie jak monitorowanie in situ i teledetekcję przy użyciu danych satelitarnych oraz usługi świadczone w ramach komponentów EGNOS, Galileo i Copernicus Unijnego programu kosmicznego, ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/696 (24). Wdrożenie celów w zakresie odbudowy będą wspierać unijne misje w zakresie odbudowy oceanów i zasobów wodnych, przystosowania się do zmiany klimatu i pakt na rzecz zdrowych gleb w Europie, określone w komunikacie Komisji z dnia 29 września 2021 r. w sprawie misji europejskich.

(74)

Biorąc pod uwagę szczególne wyzwania techniczne i finansowe związane z mapowaniem i monitorowaniem środowisk morskich, państwa członkowskie powinny mieć możliwość – jako uzupełnienie informacji zgłaszanych zgodnie z art. 17 dyrektywy 92/43/EWG i zgodnie z art. 17 dyrektywy 2008/56/WE – wykorzystać informacje dotyczące presji i zagrożeń lub inne istotne informacje jako podstawę ekstrapolacji przy ocenie stanu siedlisk morskich wymienionych w załączniku II do niniejszego rozporządzenia. Powinny również mieć możliwość wykorzystania takiego podejścia jako podstawy planowania środków odbudowy siedlisk morskich zgodnie z niniejszym rozporządzeniem. Ogólna ocena stanu siedlisk morskich wymienionych w załączniku II do niniejszego rozporządzenia powinna opierać się na najlepszej dostępnej wiedzy oraz na aktualnym postępie naukowo-technicznym.

(75)

Aby zapewnić monitorowanie postępów w realizacji krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych, wprowadzone środki odbudowy, obszary objęte środkami odbudowy oraz dane dotyczące wykazu barier dla ciągłości rzek, należy wprowadzić system zobowiązujący państwa członkowskie do tworzenia, aktualizowania i udostępniania istotnych danych dotyczących wyników takiego monitorowania. Przekazywanie danych Komisji drogą elektroniczną powinno odbywać się za pośrednictwem systemu ReportNet Europejskiej Agencji Środowiska oraz w sposób, który ograniczy do minimum obciążenia administracyjne nakładane na wszystkie podmioty. Aby zapewnić odpowiednią infrastrukturę na potrzeby publicznego dostępu, sprawozdawczości i wymiany danych między organami publicznymi, państwa członkowskie powinny, w stosownych przypadkach, opierać specyfikacje danych na tych, o których mowa w dyrektywie 2003/4/WE (25), dyrektywie 2007/2/WE (26) oraz dyrektywie (UE) 2019/1024 (27) Parlamentu Europejskiego i Rady.

(76)

Aby zapewnić skuteczne wdrożenie niniejszego rozporządzenia, Komisja powinna oferować państwom członkowskim na ich wniosek wsparcie za pośrednictwem Instrumentu Wsparcia Technicznego, ustanowionego na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/240 (28), który zapewnia dostosowane do potrzeb wsparcie techniczne przy opracowywaniu i wdrażaniu reform. Wsparcie techniczne przewidziane w ramach tego instrumentu obejmuje przykładowo wzmocnienie zdolności administracyjnych, harmonizację ram legislacyjnych oraz udostępnianie odpowiednich najlepszych praktyk.

(77)

Komisja powinna składać sprawozdania z postępów państw członkowskich w realizacji celów i wypełnianiu obowiązków w zakresie odbudowy określonych w niniejszym rozporządzeniu na podstawie ogólnounijnych sprawozdań z postępów sporządzanych przez EEA, a także innych udostępnianych przez państwa członkowskie analiz i sprawozdań dotyczących istotnych obszarów polityki, np. polityki w dziedzinie przyrody, polityki morskiej i polityki wodnej.

(78)

Zasadnicze znaczenie dla zapewnienia osiągnięcia celów i wypełnienia obowiązków określonych w niniejszym rozporządzeniu ma poczynienie odpowiednich inwestycji publicznych i prywatnych w odbudowę. Państwa członkowskie powinny zatem włączyć do budżetów państwa wydatki na cele związane z różnorodnością biologiczną, w tym koszty alternatywne i przejściowe wynikające z wdrożenia krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych, a także odzwierciedlić sposób wykorzystania finansowania unijnego. Jeżeli chodzi o finansowanie unijne, wydatki w ramach budżetu Unii oraz unijne programy finansowania, takie jak program LIFE, Europejski Fundusz Morski, Rybacki i Akwakultury (EFMRA), ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1139 (29), Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji (EFRG), ustanowione rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2220 (30), Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Fundusz Spójności, ustanowione rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1058 (31), oraz Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1056 (32), a także unijny program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont Europa”, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/695 (33), przyczyniają się do osiągnięcia celów w zakresie różnorodności biologicznej, przy uwzględnieniu celu zakładającego przeznaczenie w 2024 r. 7,5 %, a w 2026 i 2027 r. 10 % rocznych wydatków w ramach wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027, określonych w rozporządzeniu Rady (UE, Euratom) 2020/2093 (34) (zwanych dalej „WRF na lata 2021–2027”) na cele związane z różnorodnością biologiczną. Kolejnym źródłem finansowania ochrony i odbudowy różnorodności biologicznej i ekosystemów jest Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 (35). Jeśli chodzi o program LIFE, należy zwrócić szczególną uwagę na właściwe wykorzystanie strategicznych projektów przyrodniczych jako specjalnego narzędzia, które może wspierać wdrożenie niniejszego rozporządzenia przez skuteczne i efektywne włączanie dostępnych środków finansowych.

(79)

Przygotowanie krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych nie powinno pociągać za sobą zobowiązania państw członkowskich do przeprogramowania jakiegokolwiek finansowania w ramach WPR, WPRyb lub innych programów lub instrumentów finansowania rolnictwa i rybołówstwa w ramach WRF na lata 2021–2027 w celu wdrożenia niniejszego rozporządzenia.

(80)

Dostępnych jest szereg unijnych, krajowych i prywatnych inicjatyw stymulujących finansowanie prywatne, takich jak Program InvestEU, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/523 (36), który oferuje możliwości uruchomienia finansowania publicznego i prywatnego w celu wsparcia m.in. poprawy stanu przyrody i różnorodności biologicznej za pomocą projektów w zakresie zielonej i niebieskiej infrastruktury oraz rolnictwa węglowego jako ekologicznego modelu biznesowego. Można promować finansowanie środków odbudowy zasobów przyrodniczych w terenie za pomocą finansowania prywatnego lub publicznego, w tym wsparcia opartego na rezultatach i innowacyjnych systemów, takich jak programy certyfikacji usunięcia dwutlenku węgla. Możliwe jest również stworzenie zachęt dla inwestycji prywatnych za pośrednictwem programów inwestycji publicznych, w tym instrumentów finansowych, dotacji i innych instrumentów, pod warunkiem przestrzegania zasad pomocy państwa.

(81)

Aby zapewnić wdrożenie niniejszego rozporządzenia, niezbędne są odpowiednie inwestycje prywatne i publiczne w zakresie środków odbudowy zasobów przyrodniczych. W związku z tym Komisja powinna, w terminie 12 miesięcy od wejścia w życie niniejszego rozporządzenia i w porozumieniu z państwami członkowskimi, przedstawić sprawozdanie zawierające analizę wskazującą wszelkie luki w zakresie wdrażania niniejszego rozporządzenia. Sprawozdaniu powinny towarzyszyć, w stosownych przypadkach, wnioski dotyczące odpowiednich środków, w tym środków finansowych, które mają służyć wypełnieniu zidentyfikowanych luk, takich jak ustanowienie specjalnego finansowania, i bez uszczerbku dla prerogatyw współprawodawców w zakresie przyjęcia wieloletnich ram finansowych na okres po 2027 r.

(82)

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, na mocy zasady lojalnej współpracy ustanowionej w art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), zadaniem sądów państw członkowskich jest zapewnienie ochrony sądowej praw osób na mocy prawa Unii. Ponadto art. 19 ust. 1 TUE zawiera wymóg, zgodnie z którym państwa członkowskie ustanawiają środki wystarczające do zapewnienia skutecznej ochrony prawnej w dziedzinach objętych prawem Unii. Unia i jej państwa członkowskie są stronami Konwencji Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (37) (zwanej dalej „konwencją z Aarhus”). Zgodnie z konwencją z Aarhus państwa członkowskie powinny zapewnić, aby zgodnie z odpowiednim krajowym systemem prawnym członkowie zainteresowanej społeczności mieli dostęp do wymiaru sprawiedliwości.

(83)

Państwa członkowskie powinny wspierać sprawiedliwe i ogólnospołeczne podejście do przygotowania i wdrażania swoich krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych. Powinny wprowadzić niezbędne środki w celu zaangażowania władz lokalnych i regionalnych, właścicieli gruntów i użytkowników gruntów oraz ich związków, organizacji społeczeństwa obywatelskiego, społeczności przedsiębiorców, środowisk badawczych i edukacyjnych, rolników, rybaków, leśników, inwestorów i innych odpowiednich zainteresowanych stron oraz ogółu społeczeństwa na wszystkich etapach przygotowywania, przeglądu i wdrażania krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych oraz w celu wspierania dialogu i rozpowszechniania opartych na nauce informacji na temat różnorodności biologicznej i korzyści płynących z odbudowy.

(84)

Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/2115 plany strategiczne WPR mają przyczyniać się do realizacji już ustalonych długoterminowych celów krajowych określonych w aktach prawnych, wymienionych w załączniku XIII do tego rozporządzenia, lub wynikających z nich, oraz mają być z nimi spójne. Komisja powinna uwzględnić niniejsze rozporządzenie przy dokonywaniu – zgodnie z art. 159 rozporządzenia (UE) 2021/2115 do dnia 31 grudnia 2025 r. – przeglądu wykazu zawartego w załączniku XIII do tego rozporządzenia.

(85)

Zgodnie z zobowiązaniem zawartym w 8. unijnym programie działań w zakresie środowiska, określonym w decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/591 (38), państwa członkowskie powinny wycofać dotacje o skutkach szkodliwych dla środowiska na szczeblu krajowym, wykorzystując przy tym jak najlepiej instrumenty rynkowe i narzędzia ekologicznego planowania budżetu i finansowania, w tym wymagane w celu zapewnienia sprawiedliwej społecznie transformacji, oraz wspierając przedsiębiorstwa i inne zainteresowane strony w pracach nad standaryzacją praktyk w zakresie rozliczania kapitału naturalnego.

(86)

Aby zapewnić niezbędne dostosowanie niniejszego rozporządzenia, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do uzupełnienia niniejszego rozporządzenia w celu określenia i uaktualniania ugruntowanej naukowo metody monitorowania różnorodności gatunków i populacji owadów zapylających oraz w odniesieniu do zmiany załączników I–VII do niniejszego rozporządzenia celem dostosowania do postępu technicznego i naukowego grup i wykazów typów siedlisk, wykazów gatunków morskich, wykazów gatunków wykorzystywanych na potrzeby wskaźnika pospolitych ptaków krajobrazu rolniczego, opisu, jednostek i metodyki wskaźników różnorodności biologicznej dotyczących ekosystemów rolniczych i leśnych oraz wykazu przykładów środków odbudowy zasobów przyrodniczych, aby uwzględnić doświadczenia wynikające ze stosowania niniejszego rozporządzenia lub zapewnić spójność z typami siedlisk EUNIS. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja przeprowadziła oceny skutków i stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (39). W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup ekspertów Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(87)

Aby zapewnić jednolite warunki wdrażania niniejszego rozporządzenia, należy przekazać Komisji uprawnienia wykonawcze, tak aby mogła ona określić metody monitorowania wskaźników dotyczących ekosystemów rolniczych wymienionych w załączniku IV do niniejszego rozporządzenia oraz wskaźników dotyczących ekosystemów leśnych wymienionych w załączniku VI do niniejszego rozporządzenia, ustanowić ramy wytycznych na potrzeby ustalenia zadowalającego poziomu miejskich terenów zieleni, pokrycia koronami drzew na obszarach miejskich w ekosystemach miejskich, populacji owadów zapylających, wskaźników różnorodności biologicznej dotyczących ekosystemów rolniczych wymienionych w załączniku IV do niniejszego rozporządzenia, wskaźników dotyczących ekosystemów leśnych wymienionych w załączniku VI do niniejszego rozporządzenia, a także ustanowić jednolity format krajowych planów odbudowy zasobów przyrodniczych oraz format, strukturę i szczegółowe ustalenia dotyczące przekazywania Komisji danych i informacji drogą elektroniczną. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (40).

(88)

Aby umożliwić szybką i skuteczną reakcję w przypadku wystąpienia nieprzewidywalnego, wyjątkowego i niesprowokowanego zdarzenia pozostającego poza kontrolą Unii, mającego poważne ogólnounijne konsekwencje dla dostępności gruntów niezbędnych do zapewnienia wystarczającej produkcji rolnej zaspokajającej spożycie żywności w Unii, należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze w odniesieniu do tymczasowego zawieszenia stosowania odpowiednich przepisów niniejszego rozporządzenia w zakresie i na taki okres, które są absolutnie niezbędne, maksymalnie do 12 miesięcy, przy jednoczesnym zachowaniu celów niniejszego rozporządzenia. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 182/2011.

(89)

Komisja powinna przeprowadzić ocenę niniejszego rozporządzenia. Zgodnie z Porozumieniem międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa podstawę tej oceny powinny stanowić następujące kryteria: skuteczność, efektywność, odpowiedniość, spójność i wartość dodana, a wyniki tej oceny powinny stanowić podstawę oceny skutków możliwości dalszego działania. Komisja powinna ponadto ocenić potrzebę ustanowienia dodatkowych celów w zakresie odbudowy, w oparciu o wspólne metody oceny stanu ekosystemów nieobjętych art. 4 i 5 niniejszego rozporządzenia oraz z uwzględnieniem najnowszych dowodów naukowych.

(90)

Należy odpowiednio zmienić rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/869 (41).

(91)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia, a mianowicie zapewnienie długoterminowej i trwałej odbudowy różnorodnych biologicznie i odpornych ekosystemów na całym europejskim terytorium państw członkowskich za pomocą środków odbudowy, które mają zostać wprowadzone przez państwa członkowskie, aby wspólnie osiągnąć unijny cel odbudowy obszarów lądowych i morskich do 2030 r. oraz wszystkich obszarów wymagających odbudowy do 2050 r., nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiary i skutki działania możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów,