(1)

Inwestowanie w mobilność edukacyjną dla wszystkich, bez względu na pochodzenie i stan posiadania, oraz we współpracę i rozwój innowacyjnej polityki w dziedzinach kształcenia i szkolenia, młodzieży i sportu ma kluczowe znaczenie dla budowania włączających, spójnych i odpornych społeczeństw oraz utrzymywania konkurencyjności Unii, a także jest szczególnie istotne w kontekście szybkich i głębokich zmian wywołanych rewolucją technologiczną i globalizacją. Ponadto takie inwestowanie stanowi też wkład we wzmacnianie tożsamości europejskiej i europejskich wartości oraz w bardziej demokratyczną Unię.

(2)

W komunikacie z dnia 14 listopada 2017 r. pt. „Wzmocnienie tożsamości europejskiej dzięki edukacji i kulturze” Komisja przedstawiła swoją wizję działań na rzecz utworzenia do 2025 r. europejskiego obszaru edukacji, w którym granice nie są przeszkodą w uczeniu się. W komunikacie tym zawarto także wizję Unii, w której normą jest spędzanie czasu w innym państwie członkowskim w celu studiowania i uczenia się, w dowolnej formie lub dowolnym systemie, i w której normą jest znajomość dwóch języków obcych oprócz języka ojczystego i gdzie ludzie mają silne poczucie tożsamości europejskiej, europejskiego dziedzictwa kulturowego i jego różnorodności. W tym kontekście Komisja podkreśliła, że należy rozszerzyć sprawdzony już program Erasmus+ w stosunku do wszystkich obecnie objętych nim kategorii osób uczących się w celu dotarcia do osób uczących się o mniejszych szansach.

(3)

Znaczenie kształcenia, szkolenia i młodzieży dla przyszłości Unii znalazło odzwierciedlenie w komunikacie Komisji z dnia 14 lutego 2018 r. pt. „Nowe, nowoczesne wieloletnie ramy finansowe dla Unii Europejskiej, która skutecznie realizuje swoje priorytety po 2020 r.”. W tym komunikacie podkreślono potrzebę realizacji zobowiązań podjętych przez państwa członkowskie podczas Szczytu Społecznego na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego w Göteborgu w dniu 17 listopada 2017 r., w tym poprzez pełne wdrożenie Europejskiego filaru praw socjalnych, uroczyście ogłoszonego i podpisanego dnia 17 listopada 2017 r. przez Parlament Europejski, Radę i Komisję (4) i jego zasady 1 odnoszącej się do kształcenia, szkolenia i uczenia się przez całe życie. W komunikacie tym podkreślono potrzebę zwiększenia mobilności i wymian, w tym poprzez znaczne wzmocnienie i rozszerzenie programu Erasmus+ oraz zwiększenie jego włączającego charakteru, zgodnie z apelem Rady Europejskiej zamieszczonym w konkluzjach z dnia 14 grudnia 2017 r.

(4)

Zasada 1 Europejskiego filaru praw socjalnych przewiduje, że każdy ma prawo do włączającego kształcenia, szkolenia i uczenia się przez całe życie charakteryzujących się dobrą jakością w celu utrzymania i nabywania umiejętności, które pozwolą mu w pełni uczestniczyć w życiu społeczeństwa i skutecznie radzić sobie ze zmianami na rynku pracy. Europejski filar spraw socjalnych jasno wskazuje też na znaczenie dobrej jakości wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem oraz zapewnienia wszystkim równych szans.

(5)

W Deklaracji z Bratysławy podpisanej dnia 16 września 2016 r. przywódcy 27 państw członkowskich podkreślili swoją zdecydowaną wolę zapewnienia młodzieży lepszych możliwości. W deklaracji rzymskiej podpisanej dnia 25 marca 2017 r. przywódcy 27 państw członkowskich oraz Rady Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Komisji zobowiązali się do podjęcia działań na rzecz Unii, w której osoby młode mają dostęp do kształcenia i szkolenia najwyższej jakości oraz mogą uczyć się i znajdować zatrudnienie w całej Unii, która chroni nasze dziedzictwo kulturowe i promuje różnorodność kulturową.

(6)

W swoim sprawozdaniu z dnia 31 stycznia 2018 r. dotyczącym ewaluacji śródokresowej programu Erasmus+ (2014–2020) ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1288/2013 (5) (zwanego dalej „programem na lata 2014–2020”) Komisja potwierdziła, że stworzenie jednego programu w dziedzinie kształcenia i szkolenia, młodzieży i sportu zapewniło znaczne uproszczenie, racjonalizację i synergie w zarządzaniu tym programem, ale stwierdziła, że potrzebne są kolejne usprawnienia służące dalszej konsolidacji przyrostu wydajności w ramach programu na lata 2014–2020. W trakcie konsultacji na potrzeby tej ewaluacji śródokresowej i w sprawie przyszłości programu Erasmus+ państwa członkowskie i interesariusze zdecydowanie opowiedzieli się za zachowaniem ciągłości zakresu programu Erasmus+, jego struktury i mechanizmów realizacji, a jednocześnie zaapelowali o szereg usprawnień, np. służących uczynieniu programu Erasmus+ bardziej włączającym, prostszym i łatwiejszym w zarządzaniu dla beneficjentów. Państwa członkowskie i interesariusze wyrazili również pełne poparcie dla utrzymania zintegrowanego programu Erasmus+, u którego podstaw leży paradygmat uczenia się przez całe życie. W swojej rezolucji z dnia 2 lutego 2017 r. w sprawie wdrożenia programu Erasmus+ (6) Parlament Europejski wyraził zadowolenie ze zintegrowanej struktury programu na lata 2014–2020 i wezwał Komisję, aby w pełni wykorzystała jego wymiar dotyczący uczenia się przez całe życie poprzez wspieranie i pobudzanie współpracy międzysektorowej w ramach programu Erasmus+. Państwa członkowskie i interesariusze podkreślili również potrzebę dalszego wzmacniania międzynarodowego wymiaru programu Erasmus+.

(7)

Wyniki otwartych konsultacji publicznych z 2018 r. dotyczących unijnego finansowania w obszarach wartości i mobilności potwierdziły te najważniejsze ustalenia sprawozdania z ewaluacji śródokresowej programu na lata 2014–2020 i zwróciły uwagę na to, że należy uczynić przyszły program bardziej włączającym, nadal ukierunkowywać priorytety na modernizowanie systemów kształcenia i szkolenia oraz wzmocnić priorytety dotyczące wspierania tożsamości europejskiej, aktywności obywatelskiej i uczestnictwa w życiu demokratycznym.

(8)

W swoim komunikacie z dnia 2 maja 2018 r. zatytułowanym „Nowoczesny budżet dla Unii, która chroni, wspiera i broni – wieloletnie ramy finansowe na lata 2021–2027” Komisja zaapelowała o większe inwestowanie w ludzi i o położenie silniejszego nacisku na młodzież w kolejnych wieloletnich ramach finansowych. W tym komunikacie Komisja przyznała, że program Erasmus+ jest jednym z najbardziej widocznych osiągnięć Unii. W swoim komunikacie z dnia 27 maja 2020 r. pt. „Budżet UE napędza plan odbudowy Europy” Komisja uznała rolę programu Erasmus+ w zwiększaniu odporności Unii i stawianiu czoła wyzwaniom społeczno-gospodarczym. Potwierdziła również swoje zaangażowanie na rzecz znacznego wzmocnienia programu Erasmus+. Umożliwiłoby to większej liczbie osób przeniesienie się do innego kraju, by uczyć się lub pracować oraz położenie w ramach Programu nacisku na włączenie i na docieranie do większej liczby osób o mniejszych szansach.

(9)

W tym kontekście niezbędne jest ustanowienie unijnego programu Erasmus+ na rzecz kształcenia i szkolenia, młodzieży i sportu (zwanego dalej „Programem”) stanowiącego kontynuację programu na lata 2014–2020. Należy wzmocnić zintegrowany charakter programu na lata 2014–2020, obejmujący uczenie się we wszystkich kontekstach – formalnym, pozaformalnym lub nieformalnym – i na wszystkich etapach życia, po to by rozszerzyć elastyczne ścieżki uczenia się, a zatem umożliwić nabywanie i doskonalenie wiedzy, umiejętności i kompetencji, które są niezbędne ludziom do rozwoju osobistego oraz do stawiania czoła wyzwaniom i jak najlepszego wykorzystywania możliwości XXI wieku.

(10)

Program należy ustanowić na okres siedmiu lat w celu dostosowania jego czasu trwania do okresu obowiązywania wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027 określonych w rozporządzeniu Rady (UE, Euratom) 2020/2093 (7).

(11)

Program powinien być zaprojektowany w taki sposób, by w jeszcze większym stopniu przyczyniał się do realizacji celów i priorytetów polityki Unii w dziedzinach kształcenia i szkolenia, młodzieży i sportu. Spójne podejście zakładające uczenie się przez całe życie ma kluczowe znaczenie dla radzenia sobie z różnymi zmianami, z którymi ludzie będą mieli do czynienia w ciągu swojego życia. Wsparciem dla takiego podejścia powinna być skuteczna współpraca międzysektorowa. Stosując takie podejście, Program powinien utrzymać ścisłe powiązanie z ogólnymi strategicznymi ramami unijnej współpracy w dziedzinach kształcenia i szkolenia oraz młodzieży, w tym agendami polityki w zakresie szkolnictwa, szkolnictwa wyższego, kształcenia i szkolenia zawodowego i uczenia się dorosłych, przy jednoczesnym wzmocnieniu i rozwijaniu nowych synergii z innymi powiązanymi unijnymi programami i dziedzinami polityki.

(12)

Program jest jednym z istotnych elementów działań na rzecz europejskiego obszaru edukacji. Nawiązując do swojego komunikatu z dnia 14 listopada 2017 r. pt. „Wzmocnienie tożsamości europejskiej dzięki edukacji i kulturze”, Komisja w swoim komunikacie z dnia 30 września 2020 r. w sprawie utworzenia europejskiego obszaru edukacji do 2025 r. przypomniała o tym, że program Erasmus+ pozostaje instrumentem o zasadniczej roli w realizacji celów dotyczących włączającego kształcenia, szkolenia i uczenia się przez całe życie o dobrej jakości oraz w przygotowaniu Unii na podjęcie wyzwań transformacji cyfrowej i ekologicznej. Program powinien być w stanie wnosić wkład w kontynuację strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia oraz w zaktualizowany europejski program na rzecz umiejętności w zakresie zrównoważonej konkurencyjności, sprawiedliwości społecznej i odporności ustanowiony w komunikacie Komisji z dnia 1 lipca 2020 r., dzieląc z nimi założenie na temat strategicznego znaczenia umiejętności, kompetencji kluczowych i wiedzy w utrzymywaniu miejsc pracy oraz wspieraniu wzrostu, konkurencyjności, innowacji i spójności społecznej, zgodnie z zaleceniem Rady z dnia 22 maja 2018 r. (8) Program powinien przyczyniać się do realizacji planu działania w dziedzinie edukacji cyfrowej ustanowionego w komunikacie Komisji z dnia 30 wrześnie 2020 r. pt. „Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej na lata 2021–2027 Nowe podejście do kształcenia i szkolenia w epoce cyfrowej”. Program powinien odpowiadać na potrzebę transformacji cyfrowej w dziedzinie kształcenia i szkolenia, młodzieży i sportu. Program powinien także wspierać państwa członkowskie w osiągnięciu celów wskazanych w deklaracji paryskiej z dnia 17 marca 2015 r. w sprawie promowania – poprzez edukację – świadomości obywatelskiej oraz wspólnych wartości, którymi są wolność, tolerancja i niedyskryminacja.

(13)

Zgodnie ze strategią Unii Europejskiej na rzecz młodzieży na lata 2019-2027 (9) stanowiącą ramy europejskiej współpracy na rzecz młodzieży na lata 2019–2027, opartą na komunikacie Komisji z dnia 22 maja 2018 r. pt. „Angażowanie, łączenie i wzmacnianie pozycji osób młodych: nowa strategia UE na rzecz młodzieży”, Program powinien wspierać wysokiej jakości pracę z młodzieżą, narzędzia i systemy szkolenia osób pracujących z młodzieżą, walidację uczenia się pozaformalnego i nieformalnego oraz wysokiej jakości podejścia do wzmacniania pozycji organizacji młodzieżowych. Program powinien wspierać włączający i szeroki unijny dialog młodzieżowy, którego priorytety powinny być kształtowane stosownie do potrzeb osób młodych.

(14)

Program powinien uwzględniać odpowiedni plan prac Unii Europejskiej w dziedzinie sportu, który stanowi ramy współpracy na szczeblu unijnym w dziedzinie sportu. Należy zapewnić spójność i komplementarność odpowiedniego planu prac Unii Europejskiej w dziedzinie sportu i akcji w dziedzinie sportu wspieranych w ramach Programu. Istnieje potrzeba skupienia się w szczególności na sporcie powszechnym ze względu na znaczącą rolę, jaką sport odgrywa w promowaniu aktywności fizycznej i zdrowego stylu życia, stosunków międzyludzkich, włączenia społecznego i równości. Program powinien wspierać mobilność edukacyjną personelu sportowego, przede wszystkim w sporcie powszechnym. Również personel spoza sportu powszechnego, w tym osoby realizujące zadania w zakresie kariery dwutorowej: sportowej i pozasportowej, może zwiększać wpływ uczenia się i transfer wiedzy z korzyścią dla personelu i organizacji sportu powszechnego. Program powinien zatem mieć możliwość wspierania mobilności edukacyjnej skierowanej do personelu spoza sportu powszechnego, w przypadku gdy z uczestnictwa takiego personelu płyną korzyści dla sportu powszechnego. Program powinien przyczyniać się do promowania wspólnych wartości europejskich poprzez sport, dobrego zarządzania i uczciwości w sporcie, zrównoważonego rozwoju oraz kształcenia, szkolenia i umiejętności w sporcie i poprzez sport. Niekomercyjne imprezy sportowe wspierane w ramach Programu powinny mieć europejski wymiar i europejskie oddziaływanie.

(15)

Program powinien móc wspierać każdy obszar nauki, a w szczególności powinien przyczyniać się do wzmacniania zdolności innowacyjnych Unii poprzez wspieranie działań, które pomagają ludziom rozwijać wiedzę, umiejętności, kompetencje i postawy potrzebne w przyszłościowych dziedzinach nauki lub dyscyplinach, takich jak nauki przyrodnicze, technologia, inżynieria, sztuka i matematyka (STEAM), zmiana klimatu, ochrona środowiska, zrównoważony rozwój, czysta energia, sztuczna inteligencja, robotyka, analiza danych, projektowanie i architektura oraz umiejętności cyfrowe i umiejętności korzystania z mediów. Innowacjom można sprzyjać poprzez wszelkie działania w zakresie mobilności edukacyjnej i współpracy, zarządzane bezpośrednio lub pośrednio.

(16)

Efekt synergii z programem „Horyzont Europa” ustanowionym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/695 (10) (zwanym dalej „Horyzont Europa”) powinien zapewnić, aby połączone zasoby Programu i „Horyzontu Europa” zostały wykorzystane do wspierania działań na rzecz wzmocnienia i zmodernizowania europejskich instytucji szkolnictwa wyższego. „Horyzont Europa” będzie w stosownych przypadkach uzupełniał wsparcie udzielane na mocy Programu inicjatywie Uniwersytety Europejskie, w ramach opracowywania nowych, wspólnych i zintegrowanych długoterminowych i zrównoważonych strategii na rzecz edukacji, badań naukowych i innowacji. Dzięki synergii z „Horyzontem Europa” promowana będzie integracja obszaru edukacji i badań naukowych, w szczególności w instytucjach szkolnictwa wyższego.

(17)

Nowe i nowo powstające technologie oferują znaczne możliwości w zakresie uczenia się i wymiany i okazały się szczególnie ważne w czasie pandemii COVID-19. Oprócz fizycznej mobilności edukacyjnej, która nadal jest zasadniczym działaniem Programu, należy promować formy wirtualne – np. uczenie się wirtualne – w celu uzupełnienia lub wsparcia fizycznej mobilności edukacyjnej, oferowania konstruktywnych możliwości uczenia się osobom, które nie są w stanie przemieścić się fizycznie do innego państwa niż państwo zamieszkania, lub w celu wspomagania wymiany za pomocą innowacyjnych form uczenia się. W stosownych przypadkach należy w ramach Programu promować współpracę wirtualną. Tam gdzie to możliwe i stosowne, Komisja powinna zapewnić udostępnienie ogółowi społeczeństwa narzędzi do uczenia się wirtualnego opracowanych w ramach Programu.

(18)

W ramach realizacji celów Programu należy zapewnić jego bardziej włączający charakter poprzez zwiększanie uczestnictwa osób o mniejszych szansach. W zwiększeniu uczestnictwa w Programie osób o mniejszych szansach mogą pomóc różnorodne środki, w tym lepsze i bardziej ukierunkowane działania informacyjne, komunikacyjne, doradcze i pomocowe, uproszczone procedury, elastyczniejsze formy mobilności edukacyjnej oraz zwiększona współpraca z małymi organizacjami, w szczególności nowymi organizacjami i oddolnymi organizacjami społecznościowymi pracującymi bezpośrednio z osobami uczącymi się znajdującymi się w niekorzystnej sytuacji z wszystkich grup wiekowych. Ważne jest, by uznać, że niski poziom uczestnictwa wśród osób o mniejszych szansach wynika z różnych przyczyn i zależy od różnych kontekstów. W związku z tym należy opracować, jako element ogólnounijnych ram takich środków mających na celu zwiększenie uczestnictwa osób o mniejszych szansach, plany działania na rzecz włączenia, które powinny być dostosowane do potrzeb grup docelowych i do specyficznych uwarunkowań w poszczególnych państwach członkowskich.

(19)

W niektórych przypadkach osoby o mniejszych szansach rzadziej uczestniczą w Programie z powodów finansowych, czy to ze względu na swoją sytuację ekonomiczną, czy też ze względu na wyższe koszty uczestnictwa wynikające z ich szczególnej sytuacji, co dotyczy często osób z niepełnosprawnościami. W takich przypadkach ich uczestnictwo mogłoby zostać ułatwione poprzez ukierunkowane wsparcie finansowe. Komisja powinna zatem zapewnić, by wprowadzone zostały takie środki wsparcia finansowego, m.in. w postaci ewentualnego dostosowania dotacji na szczeblu krajowym. Dodatkowe koszty związane ze środkami ułatwiającymi włączenie nie powinny być podstawą odrzucenia wniosku.

(20)

W celu zwiększenia dostępności Programu dla nowych organizacji i dla organizacji o mniejszym potencjale administracyjnym oraz w celu uczynienia Programu łatwiejszym w zarządzaniu dla beneficjentów należy podjąć szereg środków służących uproszczeniu procedur Programu na szczeblu realizacji. W tym względzie systemy informatyczne Programu powinny być przyjazne dla użytkownika i powinny zapewniać łatwy dostęp do możliwości oferowanych przez Program. Podobnie procedury służące realizacji Programu powinny być spójne i proste oraz powinny im towarzyszyć wysokiej jakości środki wsparcia i informacje. W tym celu należy organizować regularne spotkania sieci agencji narodowych.

(21)

W swoim komunikacie z dnia 14 listopada 2017 r. pt. „Wzmocnienie tożsamości europejskiej dzięki edukacji i kulturze” Komisja pokreśliła kluczową rolę tej edukacji, kultury i sportu w promowaniu aktywności obywatelskiej i wspólnych wartości wśród najmłodszych pokoleń. Wzmacnianie tożsamości europejskiej i sprzyjanie aktywnemu udziałowi obywateli i społeczeństwa obywatelskiego w procesach demokratycznych ma kluczowe znaczenie dla przyszłości Europy i społeczeństw demokratycznych. Wyjazd za granicę w celu studiowania, uczenia się, szkolenia, pracy lub uczestnictwa w działaniach młodzieżowych i sportowych przyczynia się do wzmacniania tej tożsamości europejskiej w całej jej różnorodności. Zwiększa poczucie przynależności do wspólnoty kulturowej, jak również sprzyja uczeniu się międzykulturowemu, krytycznemu myśleniu i aktywności obywatelskiej osób z wszystkich grup wiekowych. By dzielić się swoimi doświadczeniami, osoby uczestniczące w działaniach w zakresie mobilności edukacyjnej powinny angażować się w swoje społeczności lokalne oraz włączać się w działania społeczności lokalnych w państwie przyjmującym. Program powinien wspierać działania, które wiążą się ze wzmacnianiem wszystkich aspektów kreatywności w dziedzinie kształcenia, szkolenia i młodzieży oraz ze wzmacnianiem poszczególnych kompetencji kluczowych.

(22)

W ramach Programu powinny być wspierane jedynie te akcje i działania, które mają potencjalną europejską wartość dodaną. Pojęcie europejskiej wartości dodanej należy rozumieć szeroko, a jej istnienie można wykazać na różne sposoby, na przykład w przypadku akcji lub działań, które mają charakter transnarodowy, w szczególności w odniesieniu do mobilności edukacyjnej i współpracy ukierunkowanej na osiągnięcie trwałego wpływu systemowego, uzupełniają lub promują synergie z innymi programami i politykami na szczeblu krajowym, unijnym i międzynarodowym lub wnoszą wkład w skuteczne wykorzystanie unijnych narzędzi przejrzystości i uznawalności.

(23)

Należy wzmocnić międzynarodowy wymiar Programu, po to by oferować więcej możliwości w zakresie mobilności edukacyjnej, współpracy i dialogu politycznego z państwami trzecimi niestowarzyszonymi z Programem. Korzystając z doświadczeń związanych ze skuteczną realizacją międzynarodowych działań w zakresie szkolnictwa wyższego i młodzieży w ramach poprzednich programów w dziedzinie kształcenia i szkolenia oraz młodzieży, należy rozszerzyć działania w zakresie międzynarodowej mobilności edukacyjnej na inne sektory, na przykład kształcenie i szkolenie zawodowe oraz sport. Aby zwiększyć efekty tych działań, ważne jest zwiększenie synergii między Programem a unijnymi instrumentami na rzecz działań zewnętrznych, takimi jak Instrument Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającym Instrument Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej - Globalny wymiar Europy, zmieniającym i uchylającym decyzję Parlamentu Europejskiego i Rady nr 466/2014/UE oraz uchylającym rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1601 i rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 480/2009 oraz Instrument Pomocy Przedakcesyjnej (IPA III) ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającym Instrument Pomocy Przedakcesyjnej (IPA III). Unijne instrumenty na rzecz działań zewnętrznych powinny mieć na celu zwiększenie możliwości zwłaszcza dla osób fizycznych i organizacji z państw trzecich niestowarzyszonych z Programem i wspierać w szczególności budowanie zdolności w tych państwach, rozwój umiejętności i kontakty międzyludzkie, a jednocześnie powinny oferować więcej możliwości w zakresie współpracy, mobilności edukacyjnej i dialogu politycznego.

(24)

Podstawowa struktura programu z lat 2014–2020, która została podzielona na trzy rozdziały, mianowicie kształcenie i szkolenie, młodzież i sport, i została uporządkowana wokół trzech akcji kluczowych, okazała się skuteczna i należy ją utrzymać. Należy wprowadzić zmiany służące usprawnieniu i racjonalizacji akcji wspieranych przez Program. Należy również zapewnić stabilność i ciągłość pod względem sposobów zarządzania i realizacji. Ogółem przynajmniej 75 % budżetu Programu powinno być realizowane w ramach zarządzania pośredniego przez agencje narodowe. Dotyczy to akcji takich jak mobilność edukacyjna we wszystkich obszarach kształcenia i szkolenia, młodzieży i sportu oraz partnerstw na rzecz współpracy, w tym partnerstw na małą skalę w obszarze kształcenia i szkolenia oraz młodzieży. W stosownych przypadkach należy wprowadzić szczególne rozwiązania dotyczące zarządzania bezpośredniego w odniesieniu do akcji angażujących sieci ogólnounijne i organizacje europejskie w ramach akcji kluczowych 2 i 3, z wyjątkiem partnerstw na małą skalę.

(25)

W ramach Programu należy realizować szereg akcji w celu wspierania mobilności edukacyjnej, współpracy organizacji i instytucji, rozwijania polityki i współpracy w zakresie polityki oraz akcje „Jean Monnet”. W niniejszym rozporządzeniu należy określić te akcje oraz ich opis, w tym działania, które mogłyby zostać zrealizowane w ich ramach w trakcie okresu programowania.

(26)

Program powinien wzmacniać istniejące możliwości w zakresie mobilności edukacyjnej, w szczególności w tych sektorach, w których może przynieść największy przyrost wydajności, co pozwoli poszerzyć zasięg takich możliwości i sprostać wysokiemu, niezaspokojonemu popytowi. Należy to czynić w szczególności poprzez zwiększenie i ułatwienie działań w zakresie mobilności edukacyjnej skierowanych do studentów, uczniów, osób uczących się w ramach edukacji dorosłych i osób uczących się w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego, np. uczniów zawodu i stażystów, w tym w celu podnoszenia i zmiany kwalifikacji. Niedawni absolwenci i osoby, które niedawno uzyskały kwalifikację w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego, powinny mieć możliwość uczestnictwa w mobilności edukacyjnej. Uczestnictwo niedawnych absolwentów w mobilności edukacyjnej powinno opierać się na obiektywnych kryteriach przy zapewnieniu równego traktowania. Należy również poszerzyć możliwości w zakresie mobilności edukacyjnej dla osób młodych uczestniczących w uczeniu się pozaformalnym, aby dotrzeć do większej liczby osób młodych. Ponadto należy wzmocnić mobilność edukacyjną kadry w sektorach kształcenia i szkolenia, młodzieży i sportu, mając na względzie efekt dźwigni. Możliwości w zakresie mobilności edukacyjnej powinny móc przyjmować różne formy, takie jak staże, przygotowanie zawodowe, wymiany młodzieży, wymiany szkolne, nauczanie czy uczestnictwo w doskonaleniu zawodowym, oraz powinny opierać się na specyficznych potrzebach poszczególnych sektorów. Program powinien wspierać jakość w zakresie mobilności edukacyjnej, w tym jakość w oparciu o zasady określone w zaleceniu Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. (11), oraz zaleceniach Rady z dnia 28 czerwca 2011 r. (12), z dnia 20 grudnia 2012 r. (13), z dnia 15 marca 2018 r. (14), z dnia 26 listopada 2018 r. (15) oraz z dnia 24 listopada 2020 r. (16).

(27)

Zgodnie z wizją prawdziwego europejskiego obszaru edukacji Program powinien również poszerzać mobilność edukacyjną i wymiany oraz promować uczestnictwo studentów w działaniach edukacyjnych i kulturalnych oraz sportowych poprzez wspieranie cyfryzacji procedur poprzez, na przykład, inicjatywę dotyczącą europejskiej karty studenta. W tym kontekście Komisja powinna rozwijać inicjatywę dotyczącą europejskiej karty studenta, zwłaszcza dla studentów uczestniczących w Programie. Inicjatywa dotycząca europejskiej karty studenta może być ważnym krokiem w urzeczywistnianiu mobilności edukacyjnej dla wszystkich poprzez umożliwienie instytucjom szkolnictwa wyższego wysyłania i przyjmowania większej liczby studentów w ramach wymiany, przy jednoczesnym dalszym podnoszeniu jakości mobilności edukacyjnej studentów, a także poprzez ułatwienie im dostępu do różnych usług takich jak biblioteki, transport, zakwaterowanie przed ich fizycznym przybyciem do zagranicznej instytucji.

(28)

Program powinien zachęcać osoby młode do uczestnictwa w życiu demokratycznym Europy, w tym poprzez wspieranie działań wnoszących wkład w projekty dotyczące edukacji obywatelskiej i uczestnictwa skierowane do osób młodych umożliwiające angażowanie się i uczenie się uczestnictwa w społeczeństwie obywatelskim, upowszechniając w ten sposób wiedzę o wspólnych wartościach europejskich, w tym o prawach podstawowych, a także europejskiej historii i kulturze, zacieśniając współpracę osób młodych i decydentów na szczeblach lokalnym, krajowym i unijnym oraz wnosząc wkład w proces integracji europejskiej.

(29)

Opierając się na ewaluacji i dalszym rozwijaniu inicjatywy DiscoverEU, uruchomionej w 2018 r. jako działanie przygotowawcze, Program powinien oferować osobom młodym więcej możliwości odkrywania wszystkich miejsc docelowych w Europie poprzez doświadczenia edukacyjne za granicą. Osoby młode, w szczególności te o mniejszych szansach, powinny mieć możliwość odbycia pierwszej krótkiej podróży po Europie, indywidualnie lub grupowo, w ramach nieformalnych i pozaformalnych działań edukacyjnych mających na celu pogłębienie poczucia przynależności do Unii i umożliwienie im odkrywania jej kulturowej i językowej różnorodności. Uczestnicy powinni być wybierani na podstawie jasnych i przejrzystych kryteriów. Organy wdrażające powinny promować środki służące zapewnieniu, by DiscoverEU była inicjatywą włączającą, o zrównoważonym rozkładzie geograficznym, zarówno w odniesieniu do przydzielonych biletów, jak i odwiedzanych państw członkowskich, a także wspieraniu działań o wyraźnym wymiarze edukacyjnym. W tym kontekście, poprzez ukierunkowane środki, takie jak informowanie, przedwyjazdowe sesje informacyjne oraz wydarzenia dla osób młodych, Program powinien promować dokonywanie wyboru także rzadziej odwiedzanych państw członkowskich i regionów peryferyjnych. Należy rozważyć inne środki transportu, jeżeli transport kolejowy nie jest dostępny lub jest wysoce niepraktyczny, zwłaszcza biorąc pod uwagę szczególną sytuację danego miejsca docelowego. Należy dążyć do powiązania inicjatywy DiscoverEU z odpowiednimi inicjatywami lokalnymi, regionalnymi, krajowymi i europejskimi, takimi jak unijna akcja pt. „Europejskie Stolice Kultury”, Europejskie Stolice Młodzieży, Europejskie Stolice Wolontariatu i Zielone Stolice Europy.

(30)

Nauka języków sprzyja wzajemnemu zrozumieniu i mobilności w Unii i poza nią, a kompetencje językowe są niezbędne w życiu i pracy. W związku z tym Program powinien promować uczenie się języków, w tym w stosownych przypadkach krajowych języków migowych, także poprzez szersze wykorzystanie narzędzi internetowych, ponieważ e-uczenie się może oferować dodatkowe korzyści w uczeniu się języków pod względem dostępności i elastyczności. Jednocześnie, aby zapewnić szeroki i włączający dostęp do Programu, ważne jest, aby wielojęzyczność była jedną z kluczowych zasad realizacji Programu.

(31)

Program powinien wspierać środki wzmacniające współpracę między instytucjami i organizacjami działającymi w sektorach kształcenia i szkolenia, młodzieży i sportu, uznając zasadniczą rolę instytucji i organizacji w zapewnianiu wiedzy, umiejętności i kompetencji potrzebnych ludziom w zmieniającym się świecie oraz wspomagając instytucje i organizacje w odpowiednim wykorzystywaniu ich potencjału innowacyjności, kreatywności i przedsiębiorczości, szczególnie w gospodarce cyfrowej.

(32)

W swoich konkluzjach z dnia 14 grudnia 2017 r. Rada Europejska wezwała państwa członkowskie, Radę i Komisję do dalszego prowadzenia szeregu inicjatyw służących wyniesieniu współpracy europejskiej w zakresie kształcenia i szkolenia na nowy poziom, w tym poprzez zachęcanie do ustanowienia do 2024 r. „Uniwersytetów Europejskich”, inicjatywy opartej na oddolnych sieciach uczelni z całej Unii. W swoich konkluzjach z dnia 28 czerwca 2018 r. Rada Europejska zaapelowała o zachęcanie do współpracy między sektorami badań naukowych, innowacji i edukacji, także poprzez inicjatywę „Uniwersytetów Europejskich”. Program powinien wspierać te „Uniwersytety Europejskie” w opracowywaniu wspólnych długoterminowych strategii na rzecz wysokiej jakości edukacji, badań naukowych i innowacji oraz usług dla społeczeństwa.

(33)

W komunikacie z Brugii z dnia 7 grudnia 2010 r. w sprawie zwiększonej współpracy europejskiej w dziedzinie kształcenia zawodowego i szkolenia w latach 2011–2020 wezwano do wspierania doskonałości zawodowej na rzecz inteligentnego i zrównoważonego wzrostu. W swoim komunikacie z dnia 18 lipca 2017 r. pt. „Zwiększanie innowacyjności europejskich regionów: Strategie na rzecz trwałego, zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu” Komisja wezwała państwa członkowskie do łączenia kształcenia i szkolenia zawodowego z systemami innowacji, jako elementu strategii inteligentnej specjalizacji na szczeblu regionalnym. Program powinien zapewnić środki pozwalające zareagować na te apele i wesprzeć rozwój transnarodowych platform centrów doskonałości zawodowej, włączonych w lokalne i regionalne strategie na rzecz zrównoważonego wzrostu, innowacyjności i konkurencyjności. Te centra doskonałości powinny stymulować umiejętności zawodowe wysokiej jakości, w kontekście wyzwań sektorowych, wspierając jednocześnie ogólne zmiany strukturalne i politykę społeczno-gospodarczą w Unii.

(34)

Przyjazne dla użytkownika internetowe platformy i narzędzia do współpracy wirtualnej mogą odgrywać istotną rolę we wspieraniu realizacji polityki kształcenia i szkolenia oraz polityki młodzieżowej w Unii. Aby zwiększyć współpracę wirtualną, Program powinien wspierać bardziej systematyczne i spójne korzystanie z platform internetowych, takich jak eTwinning, europejska platforma internetowa dla szkół „School Education Gateway”, elektroniczna platforma na rzecz uczenia się dorosłych w Europie, Europejski Portal Młodzieżowy i internetowa platforma szkolnictwa wyższego oraz, w razie konieczności, kolejne platformy internetowe, które mogą powstać w obszarze kształcenia i szkolenia oraz młodzieży.

(35)

Zgodnie z odpowiednimi unijnymi ramami i narzędziami Program powinien przyczynić się do zwiększenia przejrzystości oraz uznawalności kompetencji, umiejętności i kwalifikacji oraz transferu punktów lub jednostek efektów uczenia się, po to by sprzyjać zapewnianiu jakości, oraz wspierać walidację uczenia się pozaformalnego i nieformalnego, zarządzanie umiejętnościami i doradztwo. W tym kontekście Program powinien również zapewniać wsparcie punktom kontaktowym i sieciom na szczeblu krajowym i unijnym, które ułatwiają ogólnoeuropejską wymianę oraz rozwój elastycznych ścieżek uczenia się między różnymi dziedzinami kształcenia i szkolenia oraz młodzieży, a także między systemami formalnymi i pozaformalnymi. Program powinien również zapewnić wsparcie procesowi bolońskiemu.

(36)

Program powinien wykorzystać potencjał byłych uczestników programu Erasmus+ i wspierać powiązaną działalność, w szczególności sieci absolwentów Erasmus+, ambasadorów Erasmus+ i uczestników projektu EuroPeers, przez zachęcanie ich do promowania Programu w celu zwiększenia uczestnictwa w nim.

(37)

Jako sposób zagwarantowania współpracy z innymi unijnymi instrumentami i wsparcia innych unijnych polityk należy zaoferować możliwości w zakresie mobilności edukacyjnej osobom w różnych sektorach działalności, na przykład sektorze publicznym i prywatnym, w sektorze rolnictwa i przedsiębiorstw, aby pozwolić na zdobycie doświadczeń edukacyjnych za granicą, umożliwiających – na każdym etapie życia – zarówno wzrost, jak i rozwój osobisty, w szczególności dzięki większej świadomości tożsamości europejskiej i lepszemu rozumieniu europejskiej różnorodności kulturowej, ale również wzrost i rozwój zawodowy, w tym dzięki zdobyciu umiejętności przydatnych na rynku pracy. Program powinien stanowić punkt wejściowy do unijnych systemów mobilności transnarodowej o silnym wymiarze edukacyjnym i uprościć ofertę takich systemów z punktu widzenia beneficjentów i osób uczestniczących w tych działaniach. Należy ułatwić rozszerzenie zasięgu projektów Programu; należy wprowadzić konkretne środki, aby pomóc promotorom projektów Programu w ubieganiu się o dotacje lub w uzyskaniu efektu synergii dzięki wsparciu w ramach funduszy polityki spójności oraz programów związanych z migracją, bezpieczeństwem, sprawiedliwością i obywatelstwem, zdrowiem, mediami i kulturą, a także wolontariatem. Powinno być możliwe przyznawanie znaku „pieczęci doskonałości” wysokiej jakości propozycjom projektów, które nie mogą być finansowane w ramach Programu ze względu na ograniczenia budżetowe, po spełnieniu ograniczonego zestawu kryteriów. Znak „pieczęć doskonałości” stanowi wyraz uznania dla jakości proponowanego projektu i ułatwia poszukiwanie alternatywnego finansowania w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności (zwanego dalej „Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego”) lub Europejskiego Funduszu Społecznego Plus ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+) (zwanego dalej „Europejskim Funduszem Społecznym Plus”).

(38)

Duże znaczenie ma stymulowanie nauczania, uczenia się i badań na temat integracji europejskiej oraz przyszłych wyzwań i szans dla Unii, a także promowanie debaty dotyczącej tych zagadnień poprzez wsparcie w ramach akcji „Jean Monnet” w dziedzinie szkolnictwa wyższego, ale również w innych dziedzinach kształcenia i szkolenia, w szczególności poprzez szkolenie nauczycieli i kadry. Wzmacnianie poczucia przynależności europejskiej i zaangażowania europejskiego ma szczególne znaczenie, biorąc pod uwagę wyzwania dotyczące wspólnych wartości, na których opiera się Unia i które stanowią element wspólnej tożsamości europejskiej, a także mając na względzie fakt, że obywatele wykazują niski poziom zaangażowania. Program powinien nadal przyczyniać się do rozwoju doskonałości w obszarze studiów z zakresu integracji europejskiej. Postępy w realizacji celów Programu przez instytucje finansowane w ramach akcji „Jean Monnet” należy monitorować i regularnie poddawać ewaluacji. Należy zachęcać do wymian pomiędzy tymi instytucjami i innymi instytucjami na szczeblu krajowym i transnarodowym, z pełnym poszanowaniem ich wolności akademickiej.

(39)

Odzwierciedlając znaczenie przeciwdziałania zmianie klimatu zgodnie z zobowiązaniami Unii na rzecz realizacji porozumienia paryskiego przyjętego w ramach Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (17) i celów Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczących zrównoważonego rozwoju, Program ma przyczynić się do włączenia działań w dziedzinie klimatu w główny nurt i do osiągnięcia celu ogólnego zakładającego, że 30 % wydatków budżetowych Unii zostanie przeznaczonych na wspieranie celów klimatycznych. W myśl Europejskiego Zielonego Ładu jako planu działania na rzecz zrównoważonego wzrostu akcje realizowane na mocy niniejszego rozporządzenia powinny być zgodne z zasadą „nie szkodzić” bez zmiany podstawowego charakteru Programu. Stosowne akcje zostaną określone i wprowadzone na etapie realizacji Programu oraz ponownie ocenione w kontekście odpowiedniego procesu ewaluacji i przeglądu. Istotne jest także, by odpowiednie akcje przyczyniające się do realizacji celów klimatycznych, w tym akcje służące zmniejszeniu wpływu Programu na środowisko, podlegały pomiarom.

(40)

Niniejsze rozporządzenie określa pulę środków finansowych na Program, która ma – dla Parlamentu Europejskiego i Rady podczas rocznej procedury budżetowej – stanowić główną kwotę odniesienia w rozumieniu pkt 18 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 16 grudnia 2020 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami, a także nowych zasobów własnych, w tym harmonogramu wprowadzania nowych zasobów własnych (18). Ta pula środków finansowych obejmuje kwotę 0,5 mld EUR w cenach stałych z 2018 r. zgodnie ze wspólnym oświadczeniem Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie zwiększenia środków na poszczególne programy i dostosowania aktów podstawowych (19).

(41)

W ramach podstawowej puli środków na akcje, którymi zarządzają agencje narodowe w dziedzinie kształcenia i szkolenia, należy określić podział na minimalne alokacje według sektora dla następujących sektorów, aby zagwarantować masę krytyczną środków na realizację zakładanego produktu i rezultatów w każdym z tych sektorów: szkolnictwo wyższe, kształcenie i szkolenie zawodowe, edukacja szkolna oraz edukacja dorosłych.

(42)

Do Programu stosuje się rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 (20) (zwane dalej „rozporządzeniem finansowym”). Rozporządzenie finansowe określa zasady wykonania budżetu Unii, w tym zasady dotyczące dotacji, nagród, zamówień, zarządzania pośredniego, instrumentów finansowych, gwarancji budżetowych, pomocy finansowej oraz zwrotu kosztów poniesionych przez ekspertów zewnętrznych.

(43)

Rodzaje finansowania i metody wykonywania na podstawie niniejszego rozporządzenia powinny być wybierane w zależności od stopnia, w jakim umożliwiają osiągnięcie szczegółowych celów akcji i uzyskanie rezultatów, biorąc pod uwagę w szczególności koszty kontroli, obciążenie administracyjne oraz przewidywane ryzyko nieprzestrzegania przepisów. Przy tym wyborze pod uwagę należy wziąć korzystanie z płatności ryczałtowych, finansowanie według kosztów jednostkowych i stawek zryczałtowanych, a także finansowanie niepowiązane z kosztami, o którym mowa w art. 125 ust. 1 rozporządzenia finansowego. Przydziałom budżetowym na wdrażanie akcji zarządzanych przez agencje narodowe powinno towarzyszyć stosowne wsparcie na koszty operacyjne agencji narodowych, w formie opłaty za zarządzanie, aby zapewnić skuteczne i zrównoważone wdrażanie delegowanych zadań dotyczących zarządzania. Przy realizacji Programu należy przestrzegać zasad przejrzystości, równego traktowania i niedyskryminacji, określonych w rozporządzeniu finansowym.

(44)

Państwa trzecie będące członkami Europejskiego Obszaru Gospodarczego mogą uczestniczyć w programach unijnych w ramach współpracy ustanowionej na mocy Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (21), które przewiduje realizację programów na podstawie decyzji przyjętej na mocy tego porozumienia. Państwa trzecie mogą również uczestniczyć w tych programach na podstawie innych instrumentów prawnych. W niniejszym rozporządzeniu należy wprowadzić przepis szczególny zobowiązujący państwa trzecie do przyznania właściwemu urzędnikowi zatwierdzającemu, Europejskiemu Urzędowi ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz Trybunałowi Obrachunkowemu praw i dostępu niezbędnych do wykonywania w pełni ich odpowiednich kompetencji. Pełne uczestnictwo państw trzecich w Programie powinno podlegać warunkom ustanowionym w umowach szczegółowych obejmujących kwestię uczestnictwa zainteresowanego państwa trzeciego w Programie. Ponadto pełne uczestnictwo wymaga ustanowienia agencji narodowej i poddania niektórych akcji Programu pod zarządzanie pośrednie. Podmioty prawne z państw trzecich, które nie są stowarzyszone z Programem, powinny mieć możliwość uczestnictwa w niektórych akcjach Programu, jak określono w programach prac i opublikowanych przez Komisję zaproszeniach do składania wniosków. Przy realizacji Programu można wziąć pod uwagę szczególne ustalenia dotyczące uczestnictwa podmiotów prawnych z minipaństw europejskich.

(45)

W związku z art. 349 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) i zgodnie z komunikatem Komisji z dnia 24 października 2017 r. pt. „Silniejsze i odnowione partnerstwo strategiczne z regionami najbardziej oddalonymi UE”, w Programie należy uwzględnić szczególną sytuację regionów najbardziej oddalonych, o których mowa w tym artykule. Powinny zostać podjęte środki w celu zwiększenia udziału regionów najbardziej oddalonych we wszystkich akcjach, w tym w stosownych przypadkach poprzez wsparcie finansowe na mobilność edukacyjną. Należy sprzyjać wymianom i współpracy w zakresie mobilności między osobami i organizacjami z tych regionów i państw trzecich, w szczególności państw sąsiadujących. Takie środki powinny być monitorowane i regularnie poddawane ewaluacji.

(46)

Zgodnie z decyzją Rady 2013/755/UE (22) osoby fizyczne i podmioty z siedzibą w krajach i terytoriach zamorskich kwalifikują się do finansowania z zastrzeżeniem zasad i celów Programu oraz ewentualnych uzgodnień mających zastosowanie do państwa członkowskiego, z którym dany kraj lub terytorium zamorskie są powiązane. Przy realizacji Programu należy wziąć pod uwagę ograniczenia wynikające z oddalenia tych państw lub terytoriów. Uczestnictwo tych państw lub terytoriów w Programie powinno być monitorowane i regularnie poddawane ewaluacji.

(47)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym Komisja powinna przyjmować programy prac i informować o nich Parlament Europejski i Radę. Programy prac powinny określać środki niezbędne do jego wdrożenia zgodnie z celami ogólnymi i szczegółowymi Programu, kryteria wyboru i przyznania dotacji oraz inne wymagane elementy. Programy prac i wszelkie ich zmiany powinny zostać przyjęte w drodze aktów wykonawczych zgodnie z procedurą sprawdzającą.

(48)

Aby ocenić postępy w realizacji Programu i ewentualnie ją udoskonalić, Komisja powinna przeprowadzić śródokresową ewaluację Programu. Ewaluacji śródokresowej powinna towarzyszyć ewaluacja końcowa programu z lat 2014–2020, a odpowiednie wnioski wyciągnięte z tej ewaluacji powinny zostać włączone do ewaluacji śródokresowej. Oprócz dokonania oceny skuteczności i ogólnego wykonania Programu szczególnie ważne jest, aby w ramach ewaluacji śródokresowej dokonać gruntownej oceny realizacji nowych inicjatyw oraz wprowadzonych środków na rzecz włączenia i uproszczenia. W stosownych przypadkach na podstawie ewaluacji śródokresowej Komisja powinna przedstawić wniosek ustawodawczy w celu zmiany niniejszego rozporządzenia. Komisja powinna przekazać wszelkie ewaluacje Parlamentowi Europejskiemu, Radzie, Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu i Komitetowi Regionów.

(49)

Zgodnie z pkt 22 i 23 porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (23) Program powinien być przedmiotem ewaluacji na podstawie informacji zgromadzonych zgodnie ze szczególnymi wymogami dotyczącymi monitorowania, przy czym należy unikać obciążeń administracyjnych, w szczególności dla państw członkowskich, a także nadmiernej regulacji. W związku z tym przepisy przyjęte w drodze odnośnych aktów delegowanych nie powinny skutkować znacznym dodatkowym obciążeniem dla państw członkowskich. Wymogi dotyczące monitorowania powinny obejmować konkretne mierzalne i realistyczne wskaźniki, które można poddać pomiarom w czasie i wykorzystać do oceny efektów Programu w terenie.

(50)

Należy zapewnić odpowiednie informowanie, promocję i upowszechnianie na szczeblu lokalnym, krajowym i europejskim dotyczące możliwości i rezultatów akcji wspieranych przez Program i powinny one uwzględnić główne grupy docelowe w dziedzinach kształcenia i szkolenia, młodzieży i sportu oraz, w stosownych przypadkach, szeroki zakres innych grup docelowych, takich jak służby doradztwa zawodowego i zatrudnienia oraz organizacje, przedsiębiorstwa i fundacja kulturalne. Informowanie, promocja i upowszechnianie powinny być realizowane przez wszystkie organy wdrażające Program oraz, w stosownych przypadkach, powinny uzyskać wsparcie ze strony innych odpowiednich interesariuszy. Ponadto Komisja powinna regularnie współpracować z szerokim gronem interesariuszy, w tym z organizacjami uczestniczącymi w Programie, w całym cyklu obowiązywania Programu, aby ułatwić wymianę dobrych praktyk i rezultatów projektów oraz zebrać informacje zwrotne na temat Programu. Agencje narodowe powinny zostać zaproszone do udziału w tym procesie.

(51)

W celu zapewnienia większej skuteczności informowania ogółu społeczeństwa oraz w celu wzmocnienia efektu synergii między działaniami w zakresie komunikacji podejmowanymi z inicjatywy Komisji zasoby finansowe przydzielone na komunikację na podstawie niniejszego rozporządzenia powinny przyczyniać się również do komunikacji instytucjonalnej dotyczącej priorytetów politycznych Unii, o ile te priorytety są związane z celami Programu.

(52)

Aby zapewnić skuteczne i sprawne wdrożenie niniejszego rozporządzenia, Program powinien w jak największym stopniu wykorzystywać już istniejące mechanizmy realizacji. Należy zatem powierzyć realizację Programu Komisji oraz agencjom narodowym. Gdy jest to możliwe i aby zmaksymalizować efektywność, agencja narodowa powinna być tym samym podmiotem, który wyznaczono do zarządzania programem na lata 2014–2020. Zakres oceny zgodności ex ante powinien być ograniczony do wymogów, które są nowe i specyficzne dla Programu, chyba że uzasadnione jest odmienne podejście, np. w przypadku poważnych braków lub gorszego niż spodziewane wykonania ze strony właściwej agencji narodowej.

(53)

Aby zapewnić należyte zarządzanie finansami oraz pewność prawa w każdym państwie członkowskim lub państwie trzecim stowarzyszonym z Programem, każda władza krajowa powinna wyznaczyć niezależną instytucję audytową. Gdy jest to możliwe i aby zmaksymalizować efektywność, niezależne instytucje audytowe powinny być tymi samymi podmiotami, które wyznaczono w ramach programu na lata 2014–2020.

(54)

Państwa członkowskie powinny dążyć do podejmowania wszelkich odpowiednich środków w celu usunięcia prawnych i administracyjnych przeszkód, które mogłyby uniemożliwić dostęp do Programu lub prawidłowe funkcjonowanie Programu. Obejmuje to rozwiązanie – tam, gdzie to możliwe i bez uszczerbku dla prawa Unii w zakresie wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich – kwestii powodujących trudności z uzyskaniem wiz i dokumentów pobytowych.

(55)

System sprawozdawczości dotyczącej wykonania powinien zapewniać efektywne, skuteczne i terminowe gromadzenie danych na odpowiednim poziomie szczegółowości na potrzeby monitorowania realizacji i ewaluacji Programu. Takie dane powinny być przekazywane Komisji w sposób zgodny z właściwymi przepisami o ochronie danych.

(56)

W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszego rozporządzenia należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (24).

(57)

Aby uprościć wymagania wobec beneficjentów, należy w możliwie najszerszym zakresie stosować uproszczone wsparcie finansowe w formie płatności ryczałtowych, finansowania według kosztów jednostkowych i stawek zryczałtowanych. W uproszczonym wsparciu finansowym w zakresie mobilności edukacyjnej w ramach Programu, którego wysokość określa Komisja, należy uwzględnić koszty życia i utrzymania w państwie przyjmującym. Komisja i agencje narodowe państw wysyłających powinny mieć możliwość dostosowania tego wsparcia finansowego na podstawie obiektywnych kryteriów, w szczególności celem zapewnienia dostępu osobom o mniejszych szansach. Należy też zachęcać państwa członkowskie, aby zgodnie z prawem krajowym zwalniały to wsparcie finansowe z podatku i kosztów socjalnych; w taki sam sposób traktowane powinno być wsparcie finansowe udzielane przez publiczne lub prywatne podmioty prawne.

(58)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 (25) i rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 (26), (Euratom, WE) nr 2185/96 (27) i (UE) 2017/1939 (28) interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nieprawidłowościom – w tym nadużyciom finansowym – ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań, odzyskiwania środków utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych oraz w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013, OLAF jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja lub wszelka inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska (EPPO) jest uprawniona do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 (29). Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF, Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939, EPPO niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa.

(59)

Konieczne jest zapewnienie komplementarności i spójności akcji prowadzonych w ramach Programu, także tych niemających charakteru transnarodowego lub międzynarodowego, z akcjami podejmowanymi przez państwa członkowskie oraz z innymi działaniami unijnymi, zwłaszcza odnoszących się do kształcenia i szkolenia, kultury i mediów, młodzieży i solidarności, zatrudnienia i włączenia społecznego, badań naukowych i innowacji, przemysłu i przedsiębiorczości, polityki cyfrowej, rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, ze szczególnym uwzględnieniem młodych rolników, środowiska i klimatu, polityki spójności, polityki regionalnej, migracji, bezpieczeństwa oraz współpracy międzynarodowej i rozwoju.

(60)

Podczas gdy ramy regulacyjne w ramach programu na lata 2014–2020 umożliwiały państwom członkowskim i regionom stworzenie już w okresie programowania 2014–2020 synergii między tym programem a innymi instrumentami unijnymi, na przykład europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi, które również wspierają jakościowy rozwój systemów kształcenia, szkolenia i młodzieży w Unii, ten potencjał był dotychczas niedostatecznie wykorzystywany, co ograniczało systemowe skutki projektów i wpływ na politykę. Na szczeblu krajowym należy zapewnić skuteczną komunikację i współpracę między instytucjami krajowymi odpowiedzialnymi za zarządzanie tymi różnymi instrumentami, aby zmaksymalizować ich odnośny wpływ. Program powinien umożliwiać aktywną współpracę z tymi instrumentami, w szczególności by zapewnić wprowadzenie, w stosownych przypadkach, odpowiednich środków wsparcia finansowego na rzecz wparcia osób o mniejszych szansach.

(61)

Aby zoptymalizować wartość dodaną inwestycji finansowanych w całości lub w części z budżetu Unii, należy dążyć do synergii, w szczególności między Programem i innymi programami unijnymi, w tymi realizowanymi w ramach zarządzania dzielonego. Aby zmaksymalizować te synergie, należy zapewnić kluczowe mechanizmy wspomagające, w tym finansowanie skumulowane w ramach danej akcji z Programu i innego programu unijnego, o ile takie finansowanie skumulowane nie przekracza łącznych kosztów kwalifikowalnych danej akcji. W tym celu w niniejszym rozporządzeniu należy ustanowić odpowiednie zasady, w szczególności dotyczące możliwości proporcjonalnego deklarowania tych samych kosztów lub wydatków w ramach Programu i innego programu unijnego.

(62)

W celu dostosowania, w razie potrzeby, do zmian w odnośnych dziedzinach i w celu zapewnienia skutecznej oceny postępów w realizacji celów Programu należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w celu wprowadzenia zmian w załączniku I do niniejszego rozporządzenia poprzez dodanie opisu akcji w ramach Programu oraz w celu wprowadzenia zmian w załączniku II do niniejszego rozporządzenia w odniesieniu do wskaźników wykonania Programu, oraz w celu uzupełnienia niniejszego rozporządzenia o uregulowania dotyczące monitorowania i ewaluacji. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa. W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(63)

Należy zapewnić prawidłowe zamknięcie programu na lata 2014–2020, w szczególności w odniesieniu do kontynuowania wieloletnich ustaleń w zakresie zarządzania nim, takich jak finansowanie pomocy technicznej i administracyjnej. Od dnia 1 stycznia 2021 r. pomoc techniczna i administracyjna powinna zapewnić, w stosownych przypadkach, zarządzanie akcjami, które nie zostały zakończone w ramach programu na lata 2014–2020 do dnia 31 grudnia 2020 r.

(64)

Niniejsze rozporządzenie nie narusza praw podstawowych i jest zgodne z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”). W szczególności, celem niniejszego rozporządzenia jest zapewnienie pełnego przestrzegania prawa do równości kobiet i mężczyzn oraz prawa do niedyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, a także wspieranie stosowania art. 21 i 23 Karty. Zgodnie z art. 13 Karty należy również zapewnić poszanowanie wolności akademickiej przez państwa otrzymujące środki w ramach Programu.

(65)

Do niniejszego rozporządzenia zastosowanie mają horyzontalne zasady finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 TFUE. Zasady te zostały ustanowione w rozporządzeniu finansowym i określają w szczególności procedurę uchwalania i wykonywania budżetu w drodze dotacji, zamówień, nagród i wykonania pośredniego oraz przewidują kontrolę odpowiedzialności podmiotów upoważnionych do działań finansowych. W przypadku gdy wkład Unii przyjmuje formę płatności ryczałtowych, finansowania według kosztów jednostkowych lub stawek zryczałtowanych, poziomy wsparcia finansowego powinny być regularnie poddawane przeglądowi i w razie potrzeby dostosowywane zgodnie z rozporządzeniem finansowym, z uwzględnieniem, w stosownych przypadkach, wysokości kosztów życia i utrzymania w państwie przyjmującym oraz kosztów podróży. Zasady przyjęte na podstawie art. 322 TFUE obejmują również ogólny system warunkowości służący ochronie budżetu Unii.

(66)

Zgodnie z art. 193 ust. 2 rozporządzenia finansowego dotacji można udzielić na akcję, która już się rozpoczęła, pod warunkiem że wnioskodawca może wykazać potrzebę rozpoczęcia akcji przed podpisaniem umowy o udzielenie dotacji. Jednakże, poza należycie uzasadnionymi wyjątkowymi przypadkami, koszty poniesione przed dniem złożenia wniosku o udzielenie dotacji nie kwalifikują się do finansowania unijnego. Zgodnie z art. 193 ust. 4 wspomnianego rozporządzenia w przypadku dotacji na działalność koszty poniesione przed dniem złożenia wniosku o udzielenie dotacji także nie kwalifikują się do finansowania unijnego, a umowę o udzielenie dotacji podpisuje się w takim przypadku w terminie czterech miesięcy od rozpoczęcia roku budżetowego beneficjenta. Aby uniknąć zakłóceń w zakresie unijnego wsparcia, które mogłyby zaszkodzić interesom Unii, należy przewidzieć możliwość, by w decyzji w sprawie finansowania – w ograniczonym czasie na początku wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027 i wyłącznie w należycie uzasadnionych przypadkach – dopuścić kwalifikowalność działań i kosztów od dnia 1 stycznia 2021 r., nawet jeżeli działania te zostały zrealizowane, a koszty te – poniesione przed złożeniem wniosku o udzielenie dotacji.

(67)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na transnarodowy charakter Programu, duże rozmiary i szeroki zasięg geograficzny finansowanych działań w zakresie mobilności edukacyjnej i współpracy, jego wpływ na dostęp do mobilności edukacyjnej i szerzej ujmując – na integrację europejską oraz wzmocniony wymiar międzynarodowy Programu możliwe jest jego lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(68)

Należy zatem uchylić rozporządzenie (UE) nr 1288/2013 ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2021 r.

(69)

W celu zapewnienia ciągłości udzielania wsparcia w odnośnej dziedzinie polityki i w celu umożliwienia rozpoczęcia wdrażania wraz z rozpoczęciem obowiązywania wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027 niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym i być stosowane z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2021 r.,

(1)

Kultura, sztuka, dziedzictwo kulturowe i różnorodność kulturowa mają wielką wartość dla europejskiego społeczeństwa z perspektywy kulturowej, edukacyjnej, demokratycznej, środowiskowej, społecznej, praw człowieka i gospodarczej, w związku z czym powinny być promowane i wspierane. W deklaracji rzymskiej z dnia 25 marca 2017 r., oraz na posiedzeniu Rady Europejskiej w dniach 14 i 15 grudnia 2017 r. stwierdzono, że edukacja i kultura są kluczem do budowania integracyjnych, spójnych społeczeństw dla wszystkich i do utrzymania konkurencyjności Europy.

(2)

Zgodnie z art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne państwom członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn. Wartości te zostały ponadto potwierdzone i wyrażone w prawach, wolnościach i zasadach zapisanych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”), która na mocy art. 6 TUE ma taką samą moc prawną jak Traktaty. Konkretnie wolność wypowiedzi i informacji oraz wolność sztuki i nauki zapisano odpowiednio w art. 11 i 13 Karty.

(3)

W art. 3 TUE doprecyzowano następnie, że celem Unii jest wspieranie pokoju, jej wartości i dobrobytu jej narodów oraz że, między innymi, Unia ma szanować swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz czuwać nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy.

(4)

W komunikacie Komisji z dnia 22 maja 2018 r. pt. „Nowy europejski program na rzecz kultury” Komisja określiła cele dla sektora kultury i sektora kreatywnego. Program ma służyć temu, by wykorzystać potencjał kultury i różnorodności kulturowej na rzecz spójności społecznej i dobrobytu społecznego – propagując transgraniczny wymiar sektora kultury i sektora kreatywnego oraz propagując ich potencjał rozwojowy i potencjał w zakresie promowania kreatywności opartej na kulturze w dziedzinie edukacji i innowacji – oraz na rzecz zatrudnienia i wzrostu oraz wzmacniania międzynarodowych stosunków kulturalnych. Program Kreatywna Europa (zwany dalej „Programem”), wraz z innymi programami i funduszami Unii, będzie służyć wspieraniu Nowego europejskiego programu na rzecz kultury. Należy chronić i promować samoistną wartość kultury i ekspresji artystycznej, a twórczość artystyczną umieścić w centrum Programu. Jest to również zgodne z konwencją UNESCO z 2005 r. w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego, która weszła w życie w dniu 18 marca 2007 r. i której stronami są Unia i jej państwa członkowskie.

(5)

Aby rozwijać tę wspólną przestrzeń różnorodności kulturowej wśród narodów Europy, należy promować transnarodowy obieg dzieł, kolekcji i wytworów artystycznych i kulturowych – sprzyjając w ten sposób dialogowi i wymianom kulturalnym – oraz transnarodową mobilność artystów i osób zawodowo związanych z sektorem kultury i sektorem kreatywnym.

(6)

Zachowanie i rozwój dziedzictwa kulturowego ułatwiają swobodny udział w życiu kulturalnym zgodnie z Powszechną deklaracją praw człowieka i Międzynarodowym paktem praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ). Tym samym dziedzictwo kulturowe odgrywa ważną rolę w budowie pokojowego, demokratycznego społeczeństwa, w procesie zrównoważonego rozwoju oraz w promowaniu różnorodności kulturowej.

(7)

Promowanie europejskiej różnorodności kulturowej opiera się na swobodzie ekspresji artystycznej, na zdolnościach i kompetencjach artystów i operatorów kulturalnych, na istnieniu prosperującego i odpornego sektora kultury i sektora kreatywnego oraz na umiejętności artystów i operatorów kulturalnych w zakresie tworzenia, wprowadzania innowacji oraz produkowania dzieł i rozpowszechniania ich wśród liczniejszych i bardziej zróżnicowanych europejskich odbiorców. Podnosi to tym samym potencjał biznesowy sektora kultury i sektora kreatywnego, zwiększa dostęp do treści twórczych, badań artystycznych i kreatywności oraz wsparcie dla tych zjawisk, a także przyczynia się do zrównoważonego wzrostu i tworzenia miejsc pracy. Ponadto promowanie kreatywności i nowej wiedzy przyczynia się do podnoszenia konkurencyjności i stymulowania innowacji w przemysłowych łańcuchach wartości. Bogata różnorodność kulturowa i językowa Unii jest istotnym walorem w europejskim projekcie. Równocześnie europejski rynek kulturalno-kreatywny charakteryzuje się zróżnicowaniem geograficznym lub językowym, bądź wykazuje oba te rodzaje zróżnicowania, co może powodować jego fragmentację. Dlatego konieczne są ciągłe wysiłki, tak aby sektor kultury i sektor kreatywny mogły czerpać pełne korzyści z unijnego jednolitego rynku, a zwłaszcza z jednolitego rynku cyfrowego.

(8)

Transformacja cyfrowa stanowi dla sektora kultury i sektora kreatywnego zmianę paradygmatu. Przekształciła ona zwyczaje, relacje oraz modele produkcji i konsumpcji. Stwarza to rozmaite wyzwania. Równocześnie transformacja cyfrowa otwiera przed sektorem kultury i sektorem kreatywnym nowe perspektywy, jeśli chodzi o tworzenie, dystrybucję i dostępność europejskich dzieł, z korzyścią dla całego społeczeństwa Europy. Program powinien zachęcać sektor kultury i sektor kreatywny do wykorzystania tych perspektyw.

(9)

Program powinien uwzględniać dwoisty charakter sektora kultury i sektora kreatywnego, uznając z jednej strony samoistną i artystyczną wartość kultury, a z drugiej strony wartość ekonomiczną tych sektorów, w tym szerszy wkład tych sektorów we wzrost i konkurencyjność, a także kreatywność i innowacyjność. Program powinien też uwzględniać pozytywne oddziaływanie kultury na dialog międzykulturowy, spójność społeczną oraz rozpowszechnianie wiedzy. Wymaga to silnego europejskiego sektora kultury i sektora kreatywnego, w szczególności prężnego europejskiego przemysłu audiowizualnego z uwagi na jego potencjał docierania do zróżnicowanych odbiorców oraz jego znaczenie gospodarcze, w tym jego znaczenie gospodarcze dla innych sektorów kreatywnych. Konkurencja na światowych rynkach audiowizualnych jeszcze bardziej wzmogła się jednak na skutek postępującej transformacji cyfrowej, na przykład zmian w produkcji i konsumpcji mediów oraz umacniania się pozycji globalnych platform w dystrybucji treści. W związku z tym istnieje potrzeba zwiększenia wsparcia dla europejskiej branży.

(10)

Jak pokazuje przykład działania Unii na rzecz Europejskich Stolic Kultury ustanowionego decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady nr 445/2014/UE (4) (zwanych dalej „Europejskimi Stolicami Kultury”), sektor kultury i sektor kreatywny odgrywają ważną rolę w uatrakcyjnianiu i ożywianiu terenów Unii. Tym samym sektor kultury i sektor kreatywny są kluczowymi katalizatorami wysokojakościowej turystyki oraz rozwoju regionalnego, lokalnego i miejskiego w całej Unii.

(11)

Aby Program był skuteczny, powinien uwzględniać specyficzny charakter i specyficzne problemy poszczególnych sektorów kultury i sektorów kreatywnych, ich różnych grup docelowych i konkretnych potrzeb dzięki zindywidualizowanemu podejściu w ramach komponentu poświęconego sektorowi audiowizualnemu (zwanego dalej „komponentem MEDIA”), komponentu poświęconego pozostałym sektorom kultury i sektorom kreatywnym (zwanego dalej „komponentem Kultura”) oraz komponentu międzysektorowego (zwanego dalej „komponentem międzysektorowym”).

(12)

Program powinien wspierać działania i działalność o europejskiej wartości dodanej, które stanowią uzupełnienie regionalnych, krajowych, międzynarodowych i innych unijnych programów i polityk oraz pozytywnie oddziałują na europejskich obywateli, oraz powinien wspierać rozwój i promocję transnarodowej współpracy i transnarodowych wymian w sektorze kultury i sektorze kreatywnym. Poprzez takie działania i działalność Program przyczynia się do wzmocnienia europejskiej tożsamości i europejskich wartości, a równocześnie promuje różnorodność kulturową i językową.

(13)

Muzyka, we wszystkich wyrazach i formach, zwłaszcza muzyka współczesna i muzyka na żywo, stanowi ważny składnik pejzażu kulturowego, artystycznego i gospodarczego Unii Europejskiej oraz jej dziedzictwa. Jest elementem spójności społecznej i kluczowym narzędziem wzbogacania rozwoju gospodarczego i kulturalnego. Dlatego komponent Kultura powinien zwrócić uwagę na sektor muzyczny.

(14)

Komponent Kultura powinien promować sieci kontaktów między społecznościami kreatywnymi oraz stymulować transgraniczną i multidyscyplinarną współpracę angażującą różne rodzaje umiejętności, takie jak umiejętności artystyczne, kreatywne, cyfrowe i techniczne.

(15)

Komponent międzysektorowy ma służyć wykorzystaniu potencjału współpracy między różnymi sektorami kultury i sektorami kreatywnymi oraz stawianiu czoła ich wspólnym problemom. Wspólne podejście przekrojowe może przynieść korzyści związane z transferem wiedzy i usprawnieniami administracyjnymi. W tym kontekście biura Programu przyczyniają się do osiągania celów Programu i jego wykonania.

(16)

Wspieranie unijnych polityk jednolitego rynku cyfrowego wymaga interwencji Unii w sektorze audiowizualnym. Dotyczy to w szczególności modernizacji ram prawa autorskiego zgodnie z dyrektywami Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/789 (5) i (UE) 2019/790 (6) oraz dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE (7), zmienioną dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1808 (8). Dyrektywy (UE) 2019/789 i (UE) 2019/790 służą zwiększeniu potencjału podmiotów europejskiego sektora audiowizualnego pod względem tworzenia, finansowania, produkowania i rozpowszechniania utworów, które są dobrze wyeksponowane w różnych środkach przekazu, na przykład w telewizji, kinie czy w usłudze wideo na żądanie, które są dostępne i atrakcyjne dla odbiorców na bardziej otwartym i konkurencyjnym rynku w Europie i poza nią. Te dyrektywy służą też zbudowaniu dla twórców i posiadaczy praw dobrze funkcjonującego rynku, zwłaszcza dla publikacji prasowych i platform internetowych, oraz zapewnieniu autorom i wykonawcom godziwego wynagrodzenia, które to wymiary należy uwzględnić w całym Programie. Należy ponadto zwiększyć skalę wsparcia, tak by uwzględnić najnowsze zmiany na rynku, w szczególności umocnienie się globalnych platform dystrybucyjnych względem nadawców krajowych, którzy tradycyjnie inwestują w produkcję utworów europejskich. Ponieważ warunki rynkowe i podmioty sektora audiowizualnego nieprzerwanie ewoluują, należy na potrzeby wykonywania Programu określić konkretne kryteria definiowania pojęcia „niezależna firma producencka”.

(17)

Program powinien umożliwiać organizacjom sektora kultury i sektora kreatywnego możliwie szerokie uczestnictwo w Programie i ich jak najszerszy dostęp do Programu bez względu na ich pochodzenie geograficzne. Program powinien wspierać te organizacje oraz największe talenty – bez względu na ich lokalizację – w działaniu ponad granicami i na skalę międzynarodową. Komponent MEDIA powinien uwzględniać różnice między państwami, jeśli chodzi o produkcję i dystrybucję treści audiowizualnych oraz dostęp do treści audiowizualnych i trendy w ich konsumpcji, a w szczególności jeśli chodzi o ich odrębności językowe i geograficzne, zapewniając tym samym równiejsze warunki działania, rozszerzając uczestnictwo państw członkowskich o różnym potencjale audiowizualnym i zwiększając współpracę między nimi oraz wspierając europejskie talenty – bez względu na ich lokalizację – w działaniu ponad granicami i na skalę międzynarodową. Uwzględnić należy też specyfikę regionów najbardziej oddalonych, o których mowa w art. 349 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

(18)

Specjalne działania w ramach Programu, takie jak działanie Unii na rzecz Znaku Dziedzictwa Europejskiego ustanowione decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1194/2011/UE (9) (zwane dalej „Znakiem Dziedzictwa Europejskiego”), Europejskie Dni Dziedzictwa, europejskie nagrody w dziedzinie muzyki współczesnej, rockowej i pop, literatury, dziedzictwa kulturowego i architektury, a także Europejskie Stolice Kultury, dotarły bezpośrednio do milionów europejskich obywateli i dowiodły, że europejska polityka kulturalna przynosi korzyści gospodarcze i społeczne, a zatem działania te powinny być kontynuowane i w miarę możliwości rozszerzane. Komponent Kultura powinien wspierać działania w ramach sieci kontaktów między miejscami noszącymi Znak Dziedzictwa Europejskiego. Rozważyć należy również możliwość rozszerzenia nagród europejskich na nowe dziedziny i sektory, zwłaszcza teatr.

(19)

Kultura ma kluczowe znaczenie dla wzmacniania integracyjnych, spójnych społeczności. W kontekście zjawisk migracyjnych i wyzwań integracyjnych kultura odgrywa fundamentalną rolę w zapewnianiu okazji do dialogu międzykulturowego, w integrowaniu migrantów i uchodźców, pomagając im poczuć się częścią społeczeństw przyjmujących, oraz w budowaniu dobrych stosunków między migrantami a nowymi społecznościami.

(20)

Aby wnosić wkład w integracyjne społeczeństwo, Program powinien promować i zwiększać udział w kulturze w całej Unii, zwłaszcza wśród osób z niepełnosprawnościami i osób ze środowisk znajdujących się w trudnej sytuacji.

(21)

Zgodnie z deklaracją z Davos z dnia 22 stycznia 2018 r. zatytułowaną „Ku wysokiej jakości Baukultur dla Europy” należy podjąć działania, by promować nowe zintegrowane podejście do kształtowania wysokiej jakości środowiska zbudowanego, które jest osadzone w kulturze, wzmacnia spójność społeczną, zapewnia zrównoważenie środowiska oraz przyczynia się do zdrowia i dobrostanu ogółu ludności. Podejście takie powinno kłaść nacisk nie tylko na obszary miejskie, lecz także na wzajemne powiązania obszarów peryferyjnych i wiejskich. Pojęcie Baukultur obejmuje wszystkie czynniki o bezpośrednim oddziaływaniu na jakość życia obywateli i społeczności, przez co bardzo konkretnie sprzyja inkluzywności, spójności i zrównoważoności.

(22)

Fundamentem prężnego sektora kultury i sektora kreatywnego są wolność wypowiedzi i swoboda artystyczna. Zwłaszcza sektor mediów informacyjnych potrzebuje wolnego, zróżnicowanego, pluralistycznego środowiska medialnego. W połączeniu z dyrektywą 2010/13/UE Program powinien zatem promować wolne, zróżnicowane, pluralistyczne środowisko medialne, stymulując działania wychodzące poza ramy jednego sektora i działania przekrojowe wspierające sektor mediów informacyjnych. Program powinien zapewniać wsparcie dla osób zawodowo związanych z nowymi mediami oraz przyczyniać się do rozwoju krytycznego myślenia wśród obywateli poprzez promowanie umiejętności korzystania z mediów.

(23)

Program powinien też stymulować zainteresowanie europejskimi utworami audiowizualnymi i zwiększać ich dostępność, zwłaszcza poprzez działania służące budowaniu publiczności, w tym edukację filmową.

(24)

Ponadgraniczna mobilność artystów i pracowników sektora kultury w ramach komponentu Kultura może pomóc w lepszym powiązaniu, wzmocnieniu i zrównoważeniu sektora kultury i sektora kreatywnego w Unii, gdyż przyspiesza ona rozwój umiejętności i uczenie się wewnątrz sektora kultury i sektora kreatywnego oraz poprawia i stymuluje wrażliwość międzykulturową, a także transnarodowe: współkreację, koprodukcję, obieg i rozpowszechnianie dzieł.

(25)

Z uwagi na specyfikę sektora kultury i sektora kreatywnego w centrum komponentu Kultura powinny znajdować się projekty oparte na współpracy, w szczególności na mniejszą skalę. Dlatego Komisja powinna ułatwiać uczestnictwo w Programie i w tym celu znacznie uprościć procedury biurokratyczne, szczególnie etapu składania wniosków, oraz dopuścić względem projektów na mniejszą skalę wyższe stopy współfinansowania.

(26)

Zgodnie z art. 8 i 10 TFUE Program powinien we wszystkich swoich działaniach wspierać włączanie do głównego nurtu aspektu płci i celów dotyczących niedyskryminacji, a w stosownych przypadkach określać odpowiednie kryteria równowagi płci. Kobiety angażują się aktywnie w sektor kultury i sektor kreatywny jako autorki, osoby zawodowo związane z tymi sektorami, nauczycielki, artystki i odbiorczynie. Mimo to kobiety rzadziej zajmują stanowiska decyzyjne w instytucjach kulturalnych, artystycznych i kreatywnych. Dlatego Program powinien promować utalentowane kobiety i tym samym wspierać artystyczne i zawodowe kariery kobiet.

(27)

Biorąc pod uwagę wspólny komunikat z dnia 8 czerwca 2016 r.„W stronę strategii UE w dziedzinie międzynarodowych stosunków kulturalnych”, zatwierdzony rezolucją Parlamentu Europejskiego z dnia 5 lipca 2017 r. w sprawie mandatu do rozmów trójstronnych dotyczących projektu budżetu na rok 2018 (10), oraz konkluzje Rady z dnia 24 maja 2017 r. w sprawie strategicznego podejścia UE do międzynarodowych stosunków kulturalnych, europejskie instrumenty finansowania, a w szczególności Program, powinny uznać znaczenie kultury w stosunkach międzynarodowych oraz jej rolę w promowaniu wartości europejskich za pomocą specjalnych, ukierunkowanych działań mających dać UE wyraźny wpływ na arenie międzynarodowej.

(28)

Zgodnie z komunikatem Komisji z dnia 22 lipca 2014 r. zatytułowanym „Ku zintegrowanemu podejściu do dziedzictwa kulturowego w Europie” odpowiednie polityki i instrumenty powinny zapewniać kontynuację efektów Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego 2018 – który z powodzeniem i skutecznie włączył kulturę do głównego nurtu innych dziedzin polityki, szczególnie poprzez podejście polegające na zarządzaniu partycypacyjnym – utrwalając długofalową i przyczyniającą się do zrównoważoności wartość dziedzictwa kulturowego Europy, opracowując bardziej zintegrowane podejście do jego ochrony, docenienia i wspierania jego zrównoważonego utrzymywania, regeneracji, ponownego wykorzystania adaptacyjnego oraz promocji jego wartości poprzez podnoszenie świadomości i działania w ramach sieci kontaktów. W sektorze kultury należy wziąć pod uwagę wspieranie artystów, twórców i rzemieślników artystycznych wyszkolonych do uprawiania tradycyjnych zawodów związanych z restaurowaniem dziedzictwa kulturowego. W sektorze audiowizualnym zwłaszcza dzieła należące do dziedzictwa są istotnym źródłem pamięci i różnorodności kulturowej oraz oferują potencjalne perspektywy rynkowe. W tym kontekście archiwa i biblioteki audiowizualne przyczyniają się do ich ochrony i ponownego wykorzystania oraz do nowych tendencji na rynku dotyczących takich dzieł.

(29)

Zgodnie z komunikatem Komisji z dnia 10 marca 2020 r. zatytułowanym: „Nowa strategia przemysłowa dla Europy” Unia powinna wykorzystać swoje atuty, w szczególności swoją różnorodność, talenty, wartości, sposób życia oraz innowatorów i twórców.

(30)

Sukces Programu polega na powstaniu innowacyjnych, skutecznych projektów, które owocują dobrymi rozwiązaniami pod względem transnarodowej współpracy europejskiej w sektorze kultury i sektorze kreatywnym. W miarę możliwości należy promować tak udane przedsięwzięcia, propagując wspieranie nowych modeli biznesowych i umiejętności, pielęgnując tradycyjną wiedzę ekspercką oraz przekładając kreatywne i interdyscyplinarne rozwiązania na wartość ekonomiczną i społeczną.

(31)

Program powinien być otwarty, pod pewnymi warunkami, na uczestnictwo członków Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu, państw przystępujących, kandydujących oraz potencjalnych kandydatów korzystających ze strategii przedakcesyjnej, państw objętych europejską polityką sąsiedztwa i partnerów strategicznych Unii.

(32)

Państwa trzecie będące członkami Europejskiego Obszaru Gospodarczego mogą uczestniczyć w programach unijnych w ramach współpracy ustanowionej na mocy Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (11), które przewiduje realizację programów na podstawie decyzji wydanej na mocy tego porozumienia. Państwa trzecie mogą również uczestniczyć w tych programach na podstawie innych instrumentów prawnych. W niniejszym rozporządzeniu należy wprowadzić przepis szczególny zobowiązujący państwa trzecie do przyznania właściwemu urzędnikowi zatwierdzającemu, Europejskiemu Urzędowi ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz Trybunałowi Obrachunkowemu praw i dostępu niezbędnych do wykonywania w pełni ich odpowiednich kompetencji.

(33)

Państwa trzecie powinny dążyć do pełnego uczestniczenia w Programie. Niemniej państwa trzecie, które nie spełniają warunków uczestniczenia w komponencie MEDIA i komponencie międzysektorowym, ale które uczestniczą w komponencie Kultura, powinny mieć możliwość ustanowienia i utrzymywania biur Programu, by promować Program u siebie i stymulować transgraniczną współpracę w sektorze kultury i sektorze kreatywnym.

(34)

Odstępstwa od obowiązku spełnienia warunków określonych w dyrektywie 2010/13/UE powinny podlegać weryfikacji i być przyznawane państwom objętym europejską polityką sąsiedztwa w należycie uzasadnionych przypadkach, z uwzględnieniem specyfiki rynku audiowizualnego w danym kraju oraz stopnia zintegrowania tego kraju z europejskimi ramami polityki audiowizualnej. Należy regularnie monitorować postęp w realizacji celów dyrektywy 2010/13/UE. Ponadto uczestnictwo w działaniach finansowanych z komponentu MEDIA należy określać indywidualnie dla każdego przypadku w odpowiednich programach prac.

(35)

Program powinien sprzyjać współpracy między Unią a organizacjami międzynarodowymi, takimi jak UNESCO, Rada Europy, w tym Eurimages i Europejskie Obserwatorium Audiowizualne (zwane dalej „obserwatorium”), Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) oraz Światowa Organizacja Własności Intelektualnej. Program powinien również wspierać zobowiązanie Unii dotyczące celów zrównoważonego rozwoju ONZ, w szczególności jego wymiaru kulturowego. W odniesieniu do sektora audiowizualnego Program powinien zapewniać wkład Unii w prace obserwatorium.

(36)

Odzwierciedlając znaczenie przeciwdziałania zmianie klimatu zgodnie z zobowiązaniami Unii na rzecz realizacji porozumienia paryskiego przyjętego na podstawie Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu i na rzecz osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju ONZ, Program ma na celu przyczynienie się do włączenia działań klimatycznych do głównego nurtu polityki Unii i do osiągnięcia celu ogólnego zakładającego, że 30 % wydatków budżetowych UE zostanie przeznaczonych na wspieranie celów klimatycznych. W myśl Europejskiego Zielonego Ładu jako planu działania na rzecz zrównoważonego wzrostu działania realizowane na mocy niniejszego rozporządzenia powinny być zgodne z zasadą „nie szkodzić”. Podczas realizacji Programu powinno się zidentyfikować i wdrożyć stosowne działania bez zmiany fundamentalnego charakteru Programu oraz powinno się dokonać ponownej ich analizy w kontekście odpowiedniego procesu ewaluacji i przeglądu.

(37)

W trosce o prostotę i wydajność Komisja powinna mieć możliwość podzielenia zobowiązań budżetowych na transze roczne. W takim wypadku Komisja powinna dokonywać alokacji poszczególnych transz rocznych podczas realizacji Programu, uwzględniając postęp działań otrzymujących pomoc finansową, ich przewidywane potrzeby oraz dostępność zasobów budżetowych. Komisja powinna przekazywać beneficjentom dotacji orientacyjny harmonogram alokacji poszczególnych transz rocznych.

(38)

Do niniejszego rozporządzenia zastosowanie mają horyzontalne zasady finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 TFUE. Zasady te, zawarte w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 (12) (zwanym dalej „rozporządzeniem finansowym”), określają w szczególności procedurę uchwalania i wykonywania budżetu w drodze dotacji, zamówień, nagród i zarządzania pośredniego oraz przewidują kontrolę dotyczącą odpowiedzialności podmiotów upoważnionych do działań finansowych. Zasady przyjęte na podstawie art. 322 TFUE obejmują również ogólny system warunkowości służący ochronie budżetu Unii.

(39)

LUX – Europejska Nagroda Publiczności przyznawana przez Parlament Europejski i Europejską Akademię Filmową – zyskała renomę jako specyficznie europejska nagroda, która służy promocji i rozpowszechnianiu europejskich filmów odzwierciedlających europejską tożsamość i europejskie wartości ponad granicami krajowymi i która opiera się na współpracy ze środowiskiem wybitnych twórców filmowych oraz europejskich organizacji i sieci filmowych.

(40)

Młodzieżowa Orkiestra Unii Europejskiej zyskała od czasu swojego powstania niepowtarzalną wiedzę ekspercką o promowaniu dostępu do muzyki, a także dialogu międzykulturowego, wzajemnego szacunku i zrozumienia poprzez kulturę, sprzyjając równocześnie międzynarodowym karierom i szkoleniu młodych muzyków. Wyjątkowość Młodzieżowej Orkiestry Unii Europejskiej polega na tym, że jest to orkiestra europejska, powołana do życia rezolucją Parlamentu Europejskiego, przekraczająca granice kultur i składająca się z młodych muzyków z całej Europy wybieranych na podstawie surowych kryteriów artystycznych w corocznych rygorystycznych i transparentnych przesłuchaniach organizowanych we wszystkich państwach członkowskich. Ten wyjątkowy wkład w różnorodność i tożsamość kulturową Europy należy docenić, na przykład przewidując działania, o udział w których Młodzieżowa Orkiestra Unii Europejskiej i podobne europejskie podmioty kulturalne mogłyby się ubiegać. Należy przewidzieć dla takich podmiotów możliwość wieloletniego finansowania, tak by zapewnić im stabilność funkcjonowania.

(41)

Organizacje z sektora kultury i sektora kreatywnego o szerokim europejskim zasięgu geograficznym, których działania wiążą się z dostarczaniem usług kulturalnych bezpośrednio obywatelom europejskim i które w związku z tym mogą mieć bezpośredni wpływ na europejską tożsamość, powinny kwalifikować się do wsparcia Unii.

(42)

Aby zapewnić skuteczny przydział środków z budżetu ogólnego Unii, należy zapewnić europejską wartość dodaną wszystkich działań i działalności prowadzonych w ramach Programu. Należy także zadbać o to, aby uzupełniały one działania państw członkowskich. Należy dążyć do spójności, komplementarności i synergii z programami finansowania wspierającymi obszary polityki ściśle powiązane ze sobą – dbając o to, by potencjalni beneficjenci byli świadomi poszczególnych możliwości finansowania – oraz z politykami horyzontalnymi, takimi jak unijna polityka konkurencyjności.

(43)

Wsparcie finansowe należy w proporcjonalny sposób wykorzystywać do korygowania niedoskonałości rynku lub nieoptymalnych sytuacji inwestycyjnych, a podejmowane działania nie powinny powielać ani wypierać finansowania prywatnego, ani zakłócać konkurencji na rynku wewnętrznym.

(44)

Ważne jest, by Program stanowił odpowiedź na strukturalne wyzwania europejskiego sektora kultury i sektora kreatywnego, pogłębione pandemią COVID-19. Program jest ucieleśnieniem fundamentalnej roli, jaką europejska kultura i europejskie media odgrywają w dobrostanie obywateli i w umożliwianiu im podejmowania świadomych decyzji. Program, wraz z innymi odnośnymi unijnymi programami finansowania i inicjatywą Next Generation EU, powinien wspierać odbudowę sektora kultury i sektora kreatywnego w krótkiej perspektywie, zwiększać ich długofalową odporność i konkurencyjność, tak by jak najlepiej mogły stawiać czoła potencjalnym poważnym kryzysom w przyszłości i aby wspomagać ich transformację cyfrową i ekologiczną.

(45)

Cele polityki objęte Programem są również realizowane w ramach segmentów polityki Programu InvestEU 2021–2027 ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/523 (13) za pomocą instrumentów finansowych i gwarancji budżetowych tego programu, które między innymi wciąż ułatwiają MŚP i organizacjom z sektora kultury i sektora kreatywnego dostęp do finansowania.

(46)

Kluczowymi kryteriami ewaluacyjnymi przy wyborze projektów w ramach Programu powinny być efekty, jakość i skuteczność wdrożeniowa tych projektów. Z uwagi na techniczną wiedzę ekspercką niezbędną do oceny wniosków w ramach konkretnych działań Programu, członkami komisji mających dokonać ewaluacji takich wniosków (zwanych dalej „komisjami ewaluacyjnymi”) mogą być eksperci zewnętrzni. Przy wyborze ekspertów zewnętrznych należy odpowiednio uwzględnić ich doświadczenie zawodowe oraz równowagę płci w tych komisjach.

(47)

Program powinien obejmować realistyczny, funkcjonalny system jakościowych i ilościowych wskaźników efektywności, który będzie towarzyszył jego działaniom i pozwalał monitorować na bieżąco jego realizację. Takie monitorowanie oraz działania informacyjne i komunikacyjne związane z Programem i jego działaniami powinny opierać się na trzech komponentach Programu.

(48)

Z uwagi na to, jak ważne i złożone jest gromadzenie i analizowanie danych oraz mierzenie efektów polityki kulturalnej, Komisja powinna pomagać gromadzić dowody i dane statystyczne dotyczące tendencji i zmian w sektorze kultury i sektorze kreatywnym, korzystając ze swojej wiedzy eksperckiej i wiedzy eksperckiej innych właściwych instytucji badawczych, oraz powinna regularnie zdawać Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie ze zgromadzonych danych.

(49)

Program należy ustanowić na okres siedmiu lat w celu dostosowania jego czasu trwania do czasu trwania wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027 określonych w rozporządzeniu Rady (UE, Euratom) 2020/2093 (14) (zwanych dalej „WRF 2021–2027”).

(50)

Niniejsze rozporządzenie określa pulę środków finansowych na Program, która podczas corocznej procedury budżetowej ma stanowić dla Parlamentu Europejskiego i Rady główną kwotę odniesienia w rozumieniu pkt 18 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 16 grudnia 2020 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami oraz w sprawie nowych zasobów własnych, w tym harmonogramu wprowadzania nowych zasobów własnych (15).

(51)

Do Programu ma zastosowanie rozporządzenie finansowe. Rozporządzenie finansowe określa zasady wykonania budżetu Unii, w tym zasady dotyczące dotacji (także dotacji dla osób trzecich), nagród, zamówień publicznych, zarządzania pośredniego, instrumentów finansowych, gwarancji budżetowych oraz zwrotu kosztów poniesionych przez ekspertów zewnętrznych.

(52)

Formy finansowania i metody wykonywania w ramach niniejszego rozporządzenia należy dobierać pod kątem ich zdolności osiągania szczegółowych celów działań i przynoszenia rezultatów, biorąc pod uwagę w szczególności koszty kontroli, obciążenie administracyjne, potrzebę administracyjnego uproszczenia dla wszystkich zaangażowanych stron – w szczególności na etapie składania wniosków – oraz przewidywane ryzyko nieprzestrzegania przepisów. Przy dokonywaniu tego wyboru należy rozważyć korzystanie z płatności ryczałtowych, kosztów jednostkowych i stawek zryczałtowanych, a także finansowanie niepowiązane z kosztami, o czym mowa w art. 125 ust. 1 rozporządzenia finansowego.

(53)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 (16) i rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 (17), (Euratom, WE) nr 2185/96 (18) i (UE) 2017/1939 (19) interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nieprawidłowościom – także nadużyciom finansowym – ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań, odzyskiwania środków utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych oraz, w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013, OLAF jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja lub jakakolwiek inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii. Zgodnie z rozporządzeniem Rady (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska (EPPO) jest uprawniona do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 (20). Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF, Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939, EPPO niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa.

(54)

Gdy wartościowe wnioski w sprawie działań kwalifikują się w ramach Programu, ale z uwagi na ograniczenia budżetowe nie mogą być z niego finansowane, powinna istnieć możliwość przyznawania im znaku „pieczęci doskonałości” na podstawie określonych kryteriów. Znak „pieczęci doskonałości” stanowi wyraz uznania dla jakości wniosku i ułatwia poszukiwanie alternatywnego finansowania w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego lub Europejskiego Funduszu Społecznego Plus. Jeżeli dane działania mogłyby otrzymać znak „pieczęci doskonałości”, należy podawać dodatkową informację w odnośnych zaproszeniach do składania wniosków.

(55)

Ze względu na art. 349 TFUE, oraz uwzględniając komunikat Komisji z dnia 24 października 2017 r. zatytułowany: „Silniejsze i odnowione partnerstwo strategiczne z regionami najbardziej oddalonymi UE”, należy docenić specyficzny wkład regionów, o których mowa w tym artykule, w różnorodność kulturową Unii oraz ich rolę w promowaniu wymian (w tym poprzez mobilność) i współpracy z osobami i organizacjami z państw trzecich, w szczególności z państw z nimi sąsiadujących. Zgodnie z decyzją Rady 2013/755/UE (21), biorąc pod uwagę wkład krajów i terytoriów zamorskich w międzynarodowy wpływ kulturalny Unii, osoby i podmioty mające siedzibę w krajach i terytoriach zamorskich kwalifikują się do otrzymania finansowania odpowiednio do zasad i celów Programu oraz odpowiednio do ewentualnych porozumień mających zastosowanie do państw członkowskich, z którymi dane kraje i terytoria zamorskie są powiązane. To powinno pozwolić obywatelom korzystać w równym stopniu z konkurencyjnych zalet oferowanych przez sektor kultury i sektor kreatywny, w szczególności w zakresie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.

(56)

Aby zapewnić skuteczną ocenę postępów Programu w realizacji jego celów, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do opracowania ram monitorowania i ewaluacji oraz wskaźników przeglądowych Programu. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (22). W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(57)

Zgodnie z art. 193 ust. 2 rozporządzenia finansowego możliwe jest udzielenie dotacji na działanie, które już się rozpoczęło, pod warunkiem że wnioskodawca może wykazać potrzebę rozpoczęcia działania przed podpisaniem umowy o udzielenie dotacji. Jednakże poza należycie uzasadnionymi wyjątkowymi przypadkami koszty poniesione przed dniem złożenia wniosku o udzielenie dotacji nie kwalifikują się do finansowania unijnego. Zgodnie z art. 193 ust. 4 rozporządzenia finansowego również w przypadku dotacji na działalność koszty poniesione przed dniem złożenia wniosku o udzielenie dotacji nie kwalifikują się do finansowania unijnego, a umowa o udzielenie dotacji ma być podpisana w terminie czterech miesięcy od rozpoczęcia roku budżetowego beneficjenta. Aby uniknąć zakłóceń w zakresie unijnego wsparcia, które mogłyby zaszkodzić interesom Unii, powinno się móc dopuścić w decyzji w sprawie finansowania – w ograniczonym czasie na początku WRF 2021–2027 i wyłącznie w należycie uzasadnionych przypadkach – kwalifikowalność działań i kosztów od dnia 1 stycznia 2021 r., nawet jeżeli działania te zostały zrealizowane, a te koszty poniesione przed dniem złożenia wniosku o udzielenie dotacji.

(58)

Zgodnie z pkt 22 i 23 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa ewaluacji Programu należy dokonać na podstawie informacji zgromadzonych zgodnie ze szczegółowymi wymogami dotyczącymi monitorowania, jednocześnie unikając obciążeń administracyjnych, w szczególności dla państw członkowskich, i nadmiernej regulacji. Wymogi te powinny, w stosownych przypadkach, obejmować mierzalne wskaźniki jako podstawę ewaluacji efektów Programu w praktyce.

(59)

W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszego rozporządzenia należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze do przyjmowania programów prac. Te uprawnienia wykonawcze powinny być realizowane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (23). W szczególności, jak przewiduje niniejsze rozporządzenie, terminy powinny być proporcjonalne i powinny zapewniać członkom komitetu wczesną, skuteczną możliwość przeanalizowania projektu aktu wykonawczego i wyrażenia poglądów.

(60)

Należy zapewnić prawidłowe zamknięcie programu Kreatywna Europa na lata 2014–2020 ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1295/2013 (24) (zwanego dalej „programem na lata 2014–2020”), w szczególności jeżeli chodzi o kontynuację ustalonych wieloletnich rozwiązań w zakresie zarządzania nim, takich jak finansowanie pomocy technicznej i administracyjnej. Od dnia 1 stycznia 2021 r. pomoc techniczna i administracyjna powinna zapewnić, w stosownych przypadkach, zarządzanie działaniami, które nie zostały jeszcze zakończone w ramach Programu na lata 2014–2020 do dnia 31 grudnia 2020 r.

(61)

Niniejsze rozporządzenie nie narusza praw podstawowych i jest zgodne z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie. W szczególności niniejsze rozporządzenie ma na celu zapewnienie pełnego poszanowania równości kobiet i mężczyzn oraz prawa do niedyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, jak przewidują art. 21 i 23 Karty. Niniejsze rozporządzenie jest również zgodne z Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.

(62)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na ich transnarodowy charakter, dużą skalę i szeroki zasięg geograficzny finansowanych działań w zakresie mobilności i współpracy, ich wpływ na dostęp do mobilności edukacyjnej i szerzej ujmując – na integrację europejską oraz ich wzmocniony wymiar międzynarodowy mogą być lepiej osiągnięte na poziomie Unii, Unia może podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(63)

Należy zatem uchylić rozporządzenie (UE) nr 1295/2013 ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2021 r.

(64)

W celu zapewnienia ciągłości udzielania wsparcia w odnośnej dziedzinie polityki i w celu umożliwienia rozpoczęcia wdrażania od początku obowiązywania WRF 2021–2027 niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym i powinno być stosowane z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2021 r.,

(1)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 294/2008 (3) zostało znacząco zmienione (4). Ze względu na konieczność wprowadzenia dalszych zmian i w celu zapewnienia jasności rozporządzenie to powinno zostać przekształcone.

(2)

Niezależne oceny okresowe Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT) oraz doświadczenie zdobyte podczas stosowania rozporządzenia (WE) nr 294/2008 pokazują, że konieczne są znaczące zmiany w celu dalszego usprawnienia modelu EIT i jego podstawowych procesów. Ponadto w ocenie śródokresowej i ocenie skutków ex ante EIT określono szereg obszarów wymagających poprawy, między innymi model finansowania wspólnot wiedzy i innowacji (WWiI), ich integrację z lokalnymi ekosystemami innowacji, ich otwartość i przejrzystość oraz monitorowanie przez EIT. Niniejsze rozporządzenie stwarza również możliwość zajęcia się tymi kwestiami.

(3)

Państwa członkowskie ponoszą główną odpowiedzialność za utrzymanie silnej, konkurencyjnej i innowacyjnej europejskiej bazy przemysłowej. Jednak charakter i skala wyzwania związanego z innowacyjnością wymagają również wspólnego podjęcia działań na poziomie Unii.

(4)

Ustanawia się EIT w celu uzupełnienia istniejących polityk i inicjatyw unijnych i krajowych poprzez wspieranie w całej Unii integracji trójkąta wiedzy, tj. szkolnictwa wyższego, badań i innowacji.

(5)

EIT powinien przyczyniać się do wzmacniania zdolności innowacyjnych Unii i państw członkowskich w celu sprostania głównym wyzwaniom, przed którymi stoi społeczeństwo, i tym samym przyczyniać się do zrównoważonego rozwoju gospodarczego i konkurencyjności Unii.

(6)

EIT powinien dążyć – za pośrednictwem WWiI – do wzmocnienia ekosystemów innowacji w całej Unii w otwarty i przejrzysty sposób. Aby osiągnąć ten cel, EIT powinien ułatwiać i usprawniać tworzenie sieci, integrację i współpracę oraz powinien wspierać synergię między różnymi wspólnotami innowacji w całej Europie. EIT dąży również do realizacji strategicznych priorytetów Unii oraz przyczynia się do realizacji celów i strategii politycznych Unii, w tym celów i strategii, o których mowa w komunikatach Komisji z dnia 11 grudnia 2019 r. w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu, z dnia 27 maja 2020 r. zatytułowanym „Budżet UE napędza plan odbudowy Europy (plan odbudowy dla Europy)”, z dnia 19 lutego 2020 r. w sprawie europejskiej strategii w zakresie danych, z dnia 10 marca 2020 r. w sprawie strategii MŚP na rzecz zrównoważonej i cyfrowej Europy oraz z dnia 10 marca 2020 r. w sprawie nowej strategii przemysłowej dla Europy, a także odnoszących się do osiągnięcia strategicznej autonomii Unii, przy jednoczesnym utrzymaniu otwartej gospodarki. Ponadto EIT powinien przyczyniać się do sprostania globalnym wyzwaniom, włącznie z celami zrównoważonego rozwoju ONZ, poprzez przestrzeganie zasad Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 (zwanej dalej „Agendą 2030”) i porozumienia paryskiego przyjętego na mocy Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (5) (zwanego dalej „porozumieniem paryskim”), a także do osiągnięcia gospodarki o zerowej emisji gazów cieplarnianych netto najpóźniej do 2050 r. Transformacja będzie możliwa jedynie dzięki stymulowaniu badań i innowacji, co podkreśla potrzebę wzmocnienia korzystnych warunków i inwestycji w zwiększenie europejskiej bazy wiedzy oraz potencjału w zakresie badań naukowych i innowacji, w szczególności w dziedzinie przyjaznych dla klimatu ekologicznych technologii i innowacji.

(7)

EIT powinien zwiększyć otwartość WWiI w celu wzmocnienia powiązań w zakresie współpracy oraz stworzenia synergii między różnymi wspólnotami innowacyjnymi w Europie, sprzyjając tym samym różnorodności geograficznej i przepływowi talentów.

(8)

W strategicznym planie innowacji (SPI) należy określić dziedziny priorytetowe i potrzeby finansowe EIT na okres siedmiu lat, obejmujące odpowiednie wieloletnie ramy finansowe (WRF). Należy dostosować SPI do programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont Europa” (zwanego dalej „programem »Horyzont Europa«”), ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/695 (6), w tym w odniesieniu do wymogów dotyczących sprawozdawczości, monitorowania, oceny oraz innych wymogów określonych w tym rozporządzeniu, oraz należy uwzględnić w SPI planowanie strategiczne programu „Horyzont Europa”. SPI powinien tworzyć i wspierać synergię z innymi częściami programu „Horyzont Europa”, innymi odpowiednimi programami Unii przewidzianymi w WRF oraz innymi odpowiednimi inicjatywami, strategiami i instrumentami unijnymi, krajowymi i regionalnymi, w szczególności z tymi, które wspierają badania naukowe i innowacje, kształcenie i rozwój umiejętności, zrównoważonego i konkurencyjnego przemysłu, przedsiębiorczości i rozwoju regionalnego. Zważywszy na znaczenie SPI dla unijnej polityki w zakresie innowacji, a także spodziewane oddziaływanie społeczno-gospodarcze na Unię, SPI powinien zostać przyjęty przez Parlament Europejski i Radę na podstawie wniosku Komisji. Podstawą tego wniosku Komisji powinien być wkład przekazany przez EIT. Wkład ten należy udostępnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

(9)

Kryzys związany z pandemią COVID-19 spowodował poważne zakłócenia w systemach opieki zdrowotnej i systemach gospodarczych państw członkowskich. Przezwyciężenie skutków społecznych, gospodarczych, środowiskowych i technologicznych wynikających z kryzysu będzie wymagało współpracy instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii. EIT i WWiI powinny elastycznie reagować zarówno na istniejące, jak i na nowe oraz nieoczekiwane wyzwania i priorytety, a także powinny mieć możliwość przyjmowania środków i inicjatyw w celu zapewnienia swoim ekosystemom odpowiedniego wsparcia. EIT i WWiI powinny w szczególności wnieść w zakresie, które są niezbędne, aby poradzić sobie ze skutkami kryzysu związanego z COVID-19, zgodnie z priorytetami Europejskiego Zielonego Ładu, planu odbudowy dla Europy, nowej strategii przemysłowej dla Europy i celów zrównoważonego rozwoju, przy jednoczesnym zapewnieniu synergii z innymi inicjatywami i partnerstwami Unii.

(10)

Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/695 działalność EIT powinna stanowić odpowiedź na strategiczne długoterminowe wyzwania, w szczególności w dziedzinach trans- lub interdyscyplinarnych, obejmujących rozwój innowacyjnych rozwiązań nietechnologicznych, które są niezbędnym uzupełnieniem innowacyjnych działań ukierunkowanych na technologie. W ten sposób EIT powinien promować regularny dialog ze społeczeństwem obywatelskim, instytucjami badawczymi, ośrodkami innowacji, małymi i średnimi przedsiębiorstwami (MŚP), instytucjami szkolnictwa wyższego oraz przedstawicielami przemysłu.

(11)

EIT powinien, za pośrednictwem WWiI, traktować jako priorytet transfer swojej działalności edukacyjnej na poziomie szkół wyższych, działalności badawczej i innowacyjnej oraz przedsiębiorczości do kręgów gospodarczych i zastosowań komercyjnych, a także wspierać zdolności innowacyjne i przedsiębiorcze instytucji szkolnictwa wyższego oraz tworzenie i rozwój innowacyjnych przedsiębiorstw, zapewniając komplementarność z działaniami Europejskiej Rady ds. Innowacji (EIC), a także z innymi odpowiednimi częściami programu „Horyzont Europa” oraz Programu InvestEU ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/523 (7).

(12)

EIT powinien działać na zasadzie opartych na kryterium doskonałości zinstytucjonalizowanych europejskich partnerstw instytucji szkolnictwa wyższego, instytucji badawczych, przedsiębiorstw, w tym MŚP, oraz przedsiębiorstw publicznych, a także organów lokalnych, przedsiębiorstw społecznych, odpowiednich organizacji o charakterze niezarobkowym oraz innych zainteresowanych stron. Biorąc pod uwagę innowacyjny charakter niektórych przedsiębiorstw pod względem oferowanych przez nie towarów lub usług, ich organizacji lub stosowanych przez nie metod produkcji, należy dążyć do promowania przedsiębiorczości społecznej oraz ściślejszego zaangażowania MŚP i przedsiębiorstw społecznych w celu zapewnienia ich aktywnego uczestnictwa. Partnerstwa te powinny mieć na celu osiągnięcie stabilności finansowania dzięki mobilizowaniu środków finansowych z innych źródeł publicznych i prywatnych oraz pozyskiwanie i angażowanie jak najszerszego grona odpowiednich nowych partnerów. Powinny one być wybierane i wyznaczane przez Radę Zarządzającą jako WWiI, zgodnie z obszarami priorytetowymi i harmonogramem określonymi w SPI, uwzględniając priorytety określone w planowaniu strategicznym programu „Horyzont Europa” oraz odpowiadając na nowe wyzwania globalne i społeczne. Powinny one być wybierane na podstawie konkurencyjnej, otwartej, przejrzystej i opartej na kryterium doskonałości procedury, zgodnie z niniejszym rozporządzeniem oraz kryteriami wyboru partnerstw europejskich określonymi w rozporządzeniu (UE) 2021/695. Pierwsza taka WWiI, która ma zostać uruchomiona jak najszybciej w 2022 lub 2023 r., powinna dotyczyć sektorów i branż kultury i kreatywności, a druga taka WWiI, która ma być uruchomiona w 2026 r., powinna dotyczyć sektorów i ekosystemów wodnych i morskich.

(13)

Z uwagi na specyfikę WWiI należy przewidzieć szczególne minimalne warunki tworzenia WWiI, stanowiące odstępstwo od zasad uczestnictwa w programie „Horyzont Europa” i jego upowszechniania. Podobnie w przypadku działalności WWiI wnoszącej wartość dodaną może istnieć konieczność wprowadzenia, w stosownych przypadkach, szczególnych zasad dotyczących własności, praw dostępu, wykorzystywania i upowszechniania.

(14)

Rada Zarządzająca powinna kierować działalnością EIT i monitorować ją oraz odpowiadać za wybór, wyznaczanie, finansowanie, monitorowanie i ocenę działań WWiI zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/695 oraz SPI. Przy mianowaniu członków Rady Zarządzającej Komisja powinna zapewnić zrównoważoną reprezentację osób z doświadczeniem w dziedzinach szkolnictwa wyższego, badań naukowych, innowacji lub przedsiębiorczości, a także równowagę płci i reprezentację geograficzną, przy czym zasadą przewodnią powinna być doskonałość.

(15)

EIT powinien prowadzić stałe monitorowanie i niezależne oceny okresowe produktów, wyników i oddziaływania każdej WWiI, w tym ich postępów w dążeniu do stabilności finansowania, efektywności kosztowej i otwartości na nowych członków. Te oceny powinny obejmować przeglądy okresowe obejmujące pierwsze trzy lata obowiązywania umowy o partnerstwie oraz trzy lata po każdym jej przedłużeniu, wszechstronne oceny przeprowadzone przed końcem siódmego roku obowiązywania umowy o partnerstwie oraz końcowe przeglądy przeprowadzane przed jej zakończeniem. W stosownych przypadkach Rada Zarządzająca powinna podjąć środki naprawcze w odniesieniu do WWiI.

(16)

EIT powinien regularnie informować Grupę Przedstawicieli Państw Członkowskich o wynikach, osiągnięciach oraz działaniach EIT i WWiI, wynikach ich monitorowania i oceny, a także o ich wskaźnikach skuteczności działania oraz środkach naprawczych. Grupa Przedstawicieli Państw Członkowskich powinna doradzać Radzie Zarządzającej i Dyrektorowi w kwestiach o znaczeniu strategicznym, a także zapewniać EIT i WWiI doradztwo oraz dzielić się z nimi doświadczeniem. EIT powinien organizować posiedzenia Grupy Przedstawicieli Państw Członkowskich.

(17)

Aby przyczynić się do wzrostu konkurencyjności i zwiększyć międzynarodową atrakcyjność gospodarki europejskiej oraz jej zdolności innowacyjne i przedsiębiorcze, EIT i WWiI powinny mieć możliwość pozyskiwania podmiotów partnerskich, naukowców i studentów z całej Unii, w tym z unijnych regionów najbardziej oddalonych, a także spoza Unii, na przykład poprzez ułatwianie im mobilności.

(18)

Podstawą stosunków między EIT a WWiI powinny być umowy o partnerstwie i umowy o udzielenie dotacji, które określą prawa i obowiązki WWiI oraz oparty na wynikach wkład finansowy EIT na rzecz WWiI. Aby zmniejszyć obciążenia administracyjne dla WWiI oraz zapewnić bardziej długoterminowe zasoby i działania związane z planowaniem, EIT powinien zawierać z WWiI wieloletnie umowy o udzielenie dotacji na okres do trzech lat lub, jeżeli w danym przypadku uważa się to za bardziej odpowiednie, roczne umowy o udzielenie dotacji. Na zasadzie odstępstwa od rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 (8) (rozporządzenie finansowe) EIT powinien być w stanie zawrzeć taką umowę o partnerstwie na wstępny okres siedmiu lat oraz, z zastrzeżeniem pozytywnych osiągnięć i pozytywnych wyników przeglądu okresowego oraz wszechstronnej oceny WWiI, przedłużyć ją na kolejny okres nieprzekraczający siedmiu lat. Po wygaśnięciu umowy o partnerstwie EIT i WWiI mogą zawrzeć porozumienie o współpracy w celu utrzymywania aktywnej współpracy.

(19)

Istnieje potrzeba wspierania szkolnictwa wyższego, które jest nieodłącznym, lecz często brakującym elementem trójkąta wiedzy. Uczestniczące instytucje szkolnictwa wyższego oraz organizatorzy kształcenia i szkolenia zawodowego powinni nadawać stopnie naukowe i dyplomy za pośrednictwem WWiI, zgodnie z krajowymi przepisami i procedurami akredytacji. Umowy o partnerstwie, umowy o udzielenie dotacji i porozumienia o współpracy między EIT a WWiI powinny przewidywać, że te stopnie i dyplomy należy również oznaczać jako stopnie naukowe i dyplomy EIT. EIT powinien ponadto wzmocnić propagowanie stopni naukowych i dyplomów ze znakiem EIT, aby zwiększyć ich uznawalność poza wspólnotą EIT oraz rozszerzyć zakres ich stosowania na programy uczenia się przez całe życie oraz programy w dziedzinie szkolenia zawodowego, zdobywania umiejętności, przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji. Poprzez swoje działania i prace EIT powinien pomagać, zgodnie z dyrektywą 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (9), w promowaniu mobilności studentów, naukowców i personelu, a także tworzyć możliwości w zakresie uczenia się przez całe życie, mentoringu i coachingu.

(20)

Należy wprowadzić odpowiednie przepisy w celu zagwarantowania odpowiedzialności, otwartości i przejrzystości działania EIT. Odpowiednie zasady dotyczące jego zarządzania i funkcjonowania należy określić w statucie EIT.

(21)

EIT powinien mieć osobowość prawną oraz zarządzać swoim własnym budżetem, którego przychody powinny obejmować wkład unijny, aby zapewnić sobie autonomię i niezależność działania od władz krajowych i zewnętrznych nacisków.

(22)

Oczekuje się, że sektory przemysłu, finansów i usług będą wnosiły istotne wkłady do budżetu WWiI. WWiI powinny w szczególności dążyć do maksymalizowania udziału wkładów ze źródeł prywatnych i z dochodu generowanego w wyniku ich działalności, a ponadto dążyć do osiągnięcia stabilności finansowania najpóźniej przed upływem 15 lat, w ciągu których otrzymują wsparcie finansowe EIT. WWiI oraz ich podmioty partnerskie powinny rozpowszechniać informację o tym, że ich działania są podejmowane w ramach EIT i że otrzymują wkład finansowy z budżetu ogólnego Unii. Ponadto należy zwiększyć przejrzystość finansowania dzięki podawaniu do wiadomości publicznej dostępnych informacji dotyczących tego, które projekty są finansowane, oraz dotyczących przyznanego finansowania.

(23)

Procedura budżetowa Unii powinna mieć zastosowanie do wkładu finansowego Unii, pochodzącego z budżetu ogólnego Unii. Kontrolę ksiąg rachunkowych powinien przeprowadzać Trybunał Obrachunkowy zgodnie z rozporządzeniem finansowym.

(24)

EIT powinien dokładać wszelkich starań, aby ułatwiać płynne przejście między okresami obowiązywania WRF, w szczególności w odniesieniu do bieżących działań.

(25)

Przychody EIT powinny obejmować wkład Unii wnoszony z wkładu finansowego pochodzącego z programu „Horyzont Europa”. Przychody te powinny również móc obejmować wkłady pochodzące z innych źródeł prywatnych i publicznych.

(26)

EIT jest organem ustanowionym przez Unię w rozumieniu art. 70 rozporządzenia finansowego, w związku z czym powinien przyjąć swoje przepisy finansowe. Do EIT powinno zatem mieć zastosowanie rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2019/715 (10).

(27)

EIT powinien przyjmować skonsolidowane roczne sprawozdanie z działalności, opisujące w zarysie działania przeprowadzone i wyniki operacji osiągnięte w poprzedzającym roku kalendarzowym. W oparciu o SPI oraz zgodnie ze swoimi przepisami finansowymi, EIT powinien także przyjmować jednolity dokument programowy, opisujący w zarysie jego planowaną inicjatywę pod kątem rocznego i wieloletniego programowania oraz umożliwiający EIT reakcję na wydarzenia wewnętrzne i zewnętrzne w dziedzinach badań, społeczeństwa, technologii, szkolnictwa wyższego, innowacji i w innych odnośnych obszarach. Ten jednolity dokument programowy należy przekazywać do wiadomości Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

(28)

Od momentu jego utworzenia EIT korzystał z wiedzy fachowej swoich pracowników. Jednakże ze względu na ramy prawne mające zastosowanie na mocy rozporządzenia (WE) nr 294/2008 umowy niektórych tych pracowników wygasły bez możliwości przedłużenia. Aby uniknąć takiej sytuacji w przyszłości, oraz mając na uwadze znaczenie wiedzy fachowej dla skuteczności działań EIT, w najlepszym interesie EIT leży dołożenie wszelkich starań, aby z zachowaniem mających zastosowanie ram prawnych przyciągać i zatrzymywać wykwalifikowanych pracowników.

(29)

Wskazane jest, aby Komisja inicjowała niezależne, zewnętrzne oceny działania EIT, w tym działań prowadzonych za pośrednictwem WWiI, w szczególności z myślą o przygotowaniu SPI. Przedmiotem takich ocen powinna być analiza, jak EIT realizuje swoją misję i swoje cele, oraz powinny one obejmować pełen zakres działań EIT i WWiI. Przedmiotem tych ocen powinna być unijna wartość dodana EIT, oddziaływanie w całej Unii oraz wpływ działań w ramach regionalnego systemu innowacji (RSI), otwartość, skuteczność, efektywność, działania informacyjne, komunikacja, widoczność, upowszechnianie wyników, adekwatność prowadzonych działań, a także to, czy są one spójne z odpowiednimi unijnymi i krajowymi strategiami politycznymi oraz stanowią ich uzupełnienie, włącznie z synergią z innymi częściami programu „Horyzont Europa”. Oceny te powinny być uwzględniane w ocenach programu „Horyzont Europa” przeprowadzanych przez Komisję zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/695.

(30)

EIT powinien dołożyć wszelkich starań, aby ujednolicić terminologię odnoszącą się do struktury poszczególnych WWiI w celu dalszego uproszczenia i zwiększenia rozpoznawalności EIT.

(31)

Aby przyczynić się do zmniejszania różnic w innowacjach w Europie EIT powinien, w szczególności za pośrednictwem RSI, w sposób doprecyzowany w SPI, wspierać zdolności innowacyjne krajów i regionów oraz dążyć do wzmocnienia ekosystemów innowacji w celu sprostania globalnym wyzwaniom i włączenia do WWiI nowych podmiotów partnerskich.

(32)

WWiI, działające jako podmioty ułatwiające innowacje, powinny uwzględniać priorytety strategii inteligentnej specjalizacji państw członkowskich oraz zwiększać ich zdolności innowacyjne dzięki pełnemu odzwierciedleniu zdolności i mocnych stron, możliwości i słabych stron regionów, a także podmiotów lokalnych, ich działalności i rynków.

(33)

Należy propagować ścisłą synergię między EIT a EIC. WWiI powinny sprzyjać tworzeniu innowacyjnych przedsiębiorstw w ścisłej synergii z EIC, unikając jednocześnie powielania działań, a beneficjenci EIT powinni mieć możliwość ubiegania się o wsparcie w ramach instrumentów EIC w uzupełnieniu usług świadczonych przez WWiI. W szczególności przedsiębiorstwa typu start-up o dużym potencjale wzrostu wspierane przez WWiI powinny mieć łatwiejszy, a co za tym idzie szybszy dostęp do działań EIC zgodnie z odpowiednimi przepisami rozporządzenia (UE) 2021/695, aby pomóc im w szybkim zwiększaniu skali działalności, przy czym beneficjenci EIC powinni korzystać z programów wsparcia realizowanych przez EIT. EIT i EIC powinny przewidzieć wzajemną i systematyczną wymianę informacji, aby unikać efektu silosu oraz promować synergię i współpracę. W stosownych przypadkach Rada Zarządzająca powinna mieć możliwość zapraszania na swoje posiedzenia członków Zarządu EIC w charakterze obserwatorów.

(34)

Aby zapewnić ciągłość działań EIT i WWiI zgodnie z odpowiednimi przepisami rozporządzenia (UE) 2021/695, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym, a niektóre jego przepisy powinny mieć zastosowanie z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2021 r.

(35)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na ich rozmiary i ponadnarodowy charakter możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule, niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów,