30.4.2021

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

L 149/10

UMOWA O HANDLU I WSPÓŁPRACY

między Unią Europejską i europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, z drugiej strony

PREAMBUŁA

UNIA EUROPEJSKA I EUROPEJSKA WSPÓLNOTA ENERGII ATOMOWEJ

ORAZ

ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO WIELKIEJ BRYTANII I IRLANDII PÓŁNOCNEJ,

1.	POTWIERDZAJĄC swoje zobowiązanie do przestrzegania zasad demokracji, praworządności, praw człowieka oraz do przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia, a także do przeciwdziałania zmianie klimatu, które stanowią elementy zasadnicze niniejszej Umowy i umów uzupełniających,

2.	UZNAJĄC znaczenie globalnej współpracy w zakresie kwestii będących przedmiotem wspólnego zainteresowania,

3.	UZNAJĄC znaczenie przejrzystości w handlu międzynarodowym i inwestycjach z korzyścią dla wszystkich zainteresowanych stron,

4.	DĄŻĄC do ustanowienia jasnych i wzajemnie korzystnych zasad regulujących handel i inwestycje między Stronami,

MAJĄC NA UWADZE, że w celu zagwarantowania skutecznego zarządzania niniejszą Umową i wszelkimi umowami uzupełniającymi oraz ich właściwego interpretowania i stosowania, a także w celu zapewnienia zgodności z wynikającymi z tych umów obowiązkami, konieczne jest ustanowienie przepisów zapewniających ogólny ład, w szczególności zasad rozstrzygania sporów i egzekwowania przepisów zapewniających pełne poszanowanie odpowiednich porządków prawnych Unii i Zjednoczonego Królestwa, a także statusu Zjednoczonego Królestwa jako państwa spoza Unii Europejskiej,

6.	OPIERAJĄC SIĘ na swoich odpowiednich prawach i obowiązkach wynikających z Porozumienia z Marrakeszu ustanawiającego Światową Organizację Handlu, sporządzonego w dniu 15 kwietnia 1994 r., oraz innych wielostronnych i dwustronnych instrumentów współpracy,

UZNAJĄC autonomię każdej ze Stron oraz prawo do wprowadzania regulacji na swoich terytoriach w celu osiągnięcia uzasadnionych celów polityki publicznej, takich jak ochrona i promowanie zdrowia publicznego, usługi społeczne, edukacja publiczna, bezpieczeństwo, środowisko, w tym zmiana klimatu, moralność publiczna, ochrona socjalna lub ochrona konsumentów, dobrostan zwierząt, prywatność i ochrona danych oraz propagowanie i ochrona różnorodności kulturowej, przy jednoczesnym dążeniu do podniesienia swoich odpowiednich wysokich poziomów ochrony,

WIERZĄC w korzyści płynące z przewidywalnego środowiska handlowego, które sprzyja rozwojowi handlu i inwestycji między Stronami oraz zapobiega zakłóceniom w handlu oraz nieuczciwej przewadze konkurencyjnej, w sposób sprzyjający zrównoważonemu rozwojowi jego wymiaru gospodarczego, społecznego i środowiskowego,

UZNAJĄC potrzebę oparcia ambitnego, szeroko zakrojonego i zrównoważonego partnerstwa gospodarczego na równych warunkach dla otwartej i uczciwej konkurencji oraz zrównoważonego rozwoju, poprzez skuteczne i solidne zasady w zakresie subsydiów i konkurencji oraz zobowiązanie do utrzymania swoich odpowiednich wysokich poziomów ochrony w dziedzinie standardów pracy i standardów społecznych, środowiska, przeciwdziałania zmianie klimatu i opodatkowania,

10.	UZNAJĄC potrzebę zapewnienia otwartego i bezpiecznego rynku dla przedsiębiorstw, w tym małych i średnich przedsiębiorstw, oraz ich towarów i usług poprzez usunięcie nieuzasadnionych barier w handlu i inwestycjach,

11.	ODNOTOWUJĄC znaczenie ułatwiania przedsiębiorstwom i konsumentom nowych możliwości dzięki handlowi cyfrowemu, a także usuwania nieuzasadnionych barier w przepływie danych i handlu za pomocą środków elektronicznych, przy jednoczesnym poszanowaniu przepisów Stron w zakresie ochrony danych osobowych,

12.	PRAGNĄC, aby niniejsza Umowa przyczyniała się do dobrobytu konsumentów poprzez realizację polityki zapewniającej wysoki poziom ochrony konsumentów i dobrobytu gospodarczego, a także poprzez zapewnienie współpracy między odpowiednimi organami,

13.	MAJĄC NA UWADZE znaczenie łączności transgranicznej drogą powietrzną, lądową i morską w odniesieniu do pasażerów i towarów, a także potrzebę zapewnienia wysokich standardów świadczenia usług transportowych między Stronami,

14.	UZNAJĄC korzyści płynące z handlu i inwestycji w energię i surowce oraz znaczenie wspierania dostaw efektywnej kosztowo, czystej i bezpiecznej energii do Unii i Zjednoczonego Królestwa,

15.	ODNOTOWUJĄC zainteresowanie Stron ustanowieniem ram ułatwiających współpracę techniczną i opracowanie nowych uzgodnień handlowych dotyczących połączeń wzajemnych przynoszących solidne i skuteczne rezultaty we wszystkich ramach czasowych,

16.	ODNOTOWUJĄC, że współpracę i handel między Stronami w tych obszarach należy oprzeć na uczciwej konkurencji na rynkach energii oraz na niedyskryminującym dostępie do sieci,

17.	UZNAJĄC korzyści płynące ze zrównoważonej energii, energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności wytwarzania energii na Morzu Północnym, oraz efektywności energetycznej,

18.	PRAGNĄC promować pokojowe wykorzystanie wód przyległych do wybrzeży Stron oraz optymalne i sprawiedliwe wykorzystanie żywych zasobów morza na tych wodach, w tym dalsze zrównoważone zarządzanie wspólnie eksploatowanymi stadami,

19.	ODNOTOWUJĄC, że Zjednoczone Królestwo wystąpiło z Unii Europejskiej i że ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2021 r. Zjednoczone Królestwo jest niezależnym państwem nadbrzeżnym, które ma odpowiednie prawa i obowiązki wynikające z prawa międzynarodowego,

20.

POTWIERDZAJĄC, że suwerenne prawa państw nadbrzeżnych wykonywane przez Strony w celu poszukiwania, wydobywania i chronienia żywych zasobów w ich wodach oraz zarządzania nimi należy realizować na podstawie zasad prawa międzynarodowego oraz zgodnie z nimi, w tym z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza, sporządzoną w Montego Bay w dniu 10 grudnia 1982 r. (zwaną dalej „Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza”),

21.

UZNAJĄC znaczenie koordynowania praw w zakresie zabezpieczenia społecznego, z których korzystają osoby przemieszczające się między terytoriami Stron w celu zatrudnienia, pobytu lub zamieszkania, a także praw, z których korzystają członkowie rodzin tych osób oraz osoby pozostałe przy życiu po śmierci tych osób,

22.

MAJĄC NA UWADZE, że współpraca w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, takich jak nauka, badania i innowacje, badania jądrowe i przestrzeń kosmiczna, w formie udziału Zjednoczonego Królestwa w odpowiednich programach Unii na sprawiedliwych i odpowiednich warunkach przyniesie korzyści obu Stronom,

23.

MAJĄC NA UWADZE, że współpraca między Zjednoczonym Królestwem a Unią w zakresie zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania lub ścigania czynów zabronionych oraz wykonywania sankcji karnych, w tym ochrony przed zagrożeniami dla bezpieczeństwa publicznego i zapobiegania takim zagrożeniom, umożliwi wzmocnienie bezpieczeństwa Zjednoczonego Królestwa i Unii,

24.	PRAGNĄC, aby między Zjednoczonym Królestwem a Unią została zawarta umowa zapewniająca podstawę prawną takiej współpracy,

25.

UZNAJĄC, że Strony mogą uzupełniać niniejszą Umowę innymi umowami stanowiącymi integralną część ich ogólnych stosunków dwustronnych regulowanych niniejszą Umową oraz że Umowa w sprawie procedur bezpieczeństwa na potrzeby wymiany i ochrony informacji niejawnych została zawarta jako taka uzupełniająca umowa i umożliwia wymianę informacji niejawnych między Stronami na podstawie niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek innej umowy uzupełniającej,

UZGADNIAJĄ, CO NASTĘPUJE:

CZĘŚĆ PIERWSZA

POSTANOWIENIA WSPÓLNE I INSTYTUCJONALNE

TYTUŁ I:

POSTANOWIENIA OGÓLNE

Artykuł 1

Cel

W niniejszej Umowie ustanowiono podstawę dla szeroko zakrojonych stosunków między Stronami w obszarze dobrobytu i dobrego sąsiedztwa charakteryzującego się bliskimi i pokojowymi stosunkami opartymi na współpracy, z poszanowaniem autonomii i suwerenności Stron.

Artykuł 2

Umowy uzupełniające

1. W przypadku gdy Unia i Zjednoczone Królestwo zawierają inne umowy dwustronne, umowy te – o ile umowy te nie stanowią inaczej – stanowią umowy uzupełniające względem niniejszej Umowy. Takie umowy uzupełniające stanowią integralną część ogólnych stosunków dwustronnych regulowanych niniejszą Umową oraz stanowią część ogólnych ram.

2. Ust. 1 ma zastosowanie również do:

a)	umów między Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem, z drugiej strony; oraz

b)	umów między Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem, z drugiej strony.

Artykuł 3

Dobra wiara

1. Strony, w duchu pełnego wzajemnego poszanowania oraz w dobrej wierze, wspierają się wzajemnie w realizacji zadań wynikających z niniejszej Umowy i wszelkich umów uzupełniających.

2. Strony wprowadzają wszystkie odpowiednie środki, ogólne lub szczególne, w celu zapewnienia wypełnienia obowiązków wynikających z niniejszej Umowy i wszelkich umów uzupełniających oraz powstrzymują się od wprowadzania jakichkolwiek środków, które mogłyby zagrozić osiągnięciu celów niniejszej Umowy i wszelkich umów uzupełniających.

TYTUŁ II

ZASADY INTERPRETACJI ORAZ DEFINICJE

Artykuł 4

Międzynarodowe prawo publiczne

1. Postanowienia niniejszej Umowy i każdej umowy uzupełniającej interpretuje się w dobrej wierze na podstawie ich zwykłego rozumienia w ich kontekście oraz w świetle przedmiotu i celu umowy, zgodnie ze zwyczajowymi zasadami wykładni międzynarodowego prawa publicznego, w tym zasadami skodyfikowanymi w Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów, sporządzonej w Wiedniu w dniu 23 maja 1969 r.

2. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że niniejsza Umowa ani którakolwiek z umów uzupełniających nie ustanawiają obowiązku interpretacji ich postanowień zgodnie z prawem wewnętrznym którejkolwiek Strony.

3. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że interpretacja postanowień niniejszej umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej dokonywana przez sądy którejkolwiek ze Stron nie jest wiążąca dla sądów drugiej Strony.

Artykuł 5

Prawa prywatne

1. Bez uszczerbku dla art. SSC.67 Protokołu w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz z wyjątkiem, w odniesieniu do Unii, części trzeciej niniejszej Umowy, żadnego z postanowień niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej nie interpretuje się jako przyznającego osobom praw lub nałożenia na nie obowiązków innych niż prawa i obowiązki powstałe między Stronami na podstawie prawa międzynarodowego publicznego, ani jako dopuszczającego bezpośrednie powoływanie się na niniejszą Umowę lub jakąkolwiek umowę uzupełniającą w wewnętrznych systemach prawnych Stron.

2. Strona nie przewiduje prawa do wniesienia na podstawie swojego prawa skargi przeciwko drugiej Stronie na podstawie faktu, że druga Strona działała z naruszeniem niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej.

Artykuł 6

Definicje

1. Do celów niniejszej Umowy i wszelkich umów uzupełniających oraz o ile nie określono inaczej, stosuje się następujące definicje:

„osoba, której dane dotyczą” oznacza zidentyfikowaną lub możliwą do zidentyfikowania osobę fizyczną; możliwa do zidentyfikowania osoba to osoba, którą można bezpośrednio lub pośrednio zidentyfikować, w szczególności na podstawie identyfikatora takiego jak imię i nazwisko, numer identyfikacyjny, dane o lokalizacji, identyfikator internetowy lub jeden lub większa liczba szczególnych czynników określających fizyczną, fizjologiczną, genetyczną, psychiczną, ekonomiczną, kulturową lub społeczną tożsamość osoby fizycznej;

b)	„dzień” oznacza dzień kalendarzowy;

c)	„państwo członkowskie” oznacza państwo członkowskie Unii Europejskiej;

d)	„dane osobowe” oznaczają wszelkie informacje o osobie, której dane dotyczą;

e)	„państwo” oznacza państwo członkowskie lub Zjednoczone Królestwo, w zależności od kontekstu;

f)	„terytorium” Strony oznacza, w odniesieniu do każdej ze Stron, terytoria, do których ma zastosowanie niniejsza Umowa zgodnie z art. 774;

g)	„okres przejściowy” oznacza okres przejściowy przewidziany w art. 126 umowy o wystąpieniu; oraz

h)	„umowa o wystąpieniu” oznacza Umowę o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, wraz z protokołami do niej.

2. Wszelkie odniesienia do „Unii”, „Strony” lub „Stron” w niniejszej Umowie lub jakiejkolwiek umowie uzupełniającej rozumie się jako nieobejmujące Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, o ile nie określono inaczej lub w przypadku gdy z kontekstu wynika inaczej.

TYTUŁ III

RAMY INSTYTUCJONALNE

Artykuł 7

Rada Partnerstwa

1. Niniejszym ustanawia się Radę Partnerstwa. W jej skład wchodzą przedstawiciele Unii i Zjednoczonego Królestwa. Rada Partnerstwa może zbierać się w różnych składach w zależności od kwestii, które są przedmiotem dyskusji.

2. Radzie Partnerstwa współprzewodniczą członek Komisji Europejskiej i przedstawiciel rządu Zjednoczonego Królestwa na szczeblu ministerialnym. Posiedzenia Rady odbywają się na wniosek Unii lub Zjednoczonego Królestwa, a w każdym razie co najmniej raz w roku; harmonogram posiedzeń i porządek obrad Rady Partnerstwa ustalane są za obopólną zgodą.

3. Rada Partnerstwa nadzoruje realizację celów niniejszej Umowy i wszelkich umów uzupełniających. Nadzoruje i ułatwia wykonanie i stosowanie niniejszej Umowy i wszelkich umów uzupełniających. Każda ze Stron może kierować do Rady Partnerstwa każdą kwestię związane z wykonaniem, stosowaniem i interpretacją niniejszej Umowy lub jakichkolwiek umów uzupełniających.

4. Rada Partnerstwa jest uprawniona do:

a)	przyjmowania decyzji w odniesieniu do wszystkich kwestii, w przypadku których niniejsza Umowa lub jakakolwiek umowa uzupełniająca tak stanowi;

b)	wydawania Stronom zaleceń dotyczących wykonania i stosowania niniejszej Umowy lub jakichkolwiek umów uzupełniających;

c)	przyjmowania, w drodze decyzji, zmian do niniejszej Umowy lub do jakiejkolwiek umowy uzupełniającej w przypadkach przewidzianych w niniejszej Umowie lub jakiejkolwiek umowie uzupełniającej;

z wyjątkiem tytułu III części pierwszej, do końca czwartego roku następującego po wejściu w życie niniejszej Umowy, przyjmowania decyzji zmieniających niniejszą Umowę lub jakąkolwiek umowę uzupełniającą, pod warunkiem że takie zmiany są niezbędne w celu skorygowania błędów lub usunięcia pominięć lub innych braków;

e)	prowadzenia dyskusji dotyczących każdej kwestii związanej z dziedzinami objętymi niniejszą Umową lub jakąkolwiek umową uzupełniającą;

f)	przekazywania niektórych ze swoich uprawnień Komitetowi Partnerstwa Handlowego lub specjalnemu komitetowi, z wyjątkiem tych uprawnień i obowiązków, o których mowa w lit. g) niniejszego ustępu;

g)	ustanawiania, w drodze decyzji, specjalnych komitetów handlowych i specjalnych komitetów innych niż te, o których mowa w art. 8 ust. 1, rozwiązywania każdego specjalnego komitetu handlowego lub specjalnego komitetu, lub zmiany powierzonych im zadań; oraz

h)	wydawania Stronom zaleceń dotyczących przekazywania danych osobowych w określonych dziedzinach objętych niniejszą Umową lub jakąkolwiek umową uzupełniającą.

5. Prace Rady Partnerstwa podlegają regulaminowi wewnętrznemu określonemu w załączniku 1. Rada Partnerstwa może zmienić ten załącznik.

Artykuł 8

Komitety

1. Niniejszym ustanawia się następujące komitety:

a)	Komitet Partnerstwa Handlowego, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części drugiej dział pierwszy tytuły I–VII, tytuł VIII rozdział 4, tytuły IX–XII, części drugiej dział szósty oraz załącznika 27;

b)	Specjalny Komitet Handlowy ds. Towarów, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części drugiej dział pierwszy tytuł I rozdział 1 oraz części drugiej dział pierwszy tytuł VIII rozdział 4;

Specjalny Komitet Handlowy ds. Współpracy Celnej i Reguł Pochodzenia, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części drugiej, dział pierwszy, tytuł I rozdziały 2 i 5, Protokołu o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych oraz postanowień dotyczących egzekwowania przez organy celne praw własności intelektualnej, opłat i należności, ustalania wartości celnej i towarów naprawionych;

d)	Specjalny Komitet Handlowy ds. Środków Sanitarnych i Fitosanitarnych, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części drugiej dział pierwszy tytuł I rozdział 3;

e)	Specjalny Komitet Handlowy ds. Barier Technicznych w Handlu, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części drugiej dział pierwszy tytuł I rozdział 4 oraz artykułu 323;

f)	Specjalny Komitet Handlowy ds. Usług, Inwestycji i Handlu Cyfrowego, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części drugiej dział pierwszy tytuły II–IV oraz części drugiej dział pierwszy tytuł VIII rozdział 4;

g)	Specjalny Komitet Handlowy ds. Własności Intelektualnej, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części drugiej dział pierwszy tytuł V;

h)	Specjalny Komitet Handlowy ds. Zamówień Publicznych, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części drugiej dział pierwszy tytuł VI;

i)	Specjalny Komitet Handlowy ds. Współpracy Regulacyjnej, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części drugiej dział pierwszy tytuł X;

j)	Specjalny Komitet Handlowy ds. Równych Warunków Działania na rzecz Otwartej i Uczciwej Konkurencji oraz Zrównoważonego Rozwoju, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części drugiej dział pierwszy tytuł XI i załącznikiem 27;

Specjalny Komitet Handlowy ds. Współpracy Administracyjnej w dziedzinie VAT oraz Odzyskiwania Podatków i Ceł, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem Protokołu w sprawie współpracy administracyjnej i zwalczania oszustw w dziedzinie podatku od wartości dodanej oraz w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków i ceł;

Specjalny Komitet ds. Energii,

(i)	który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części drugiej dział pierwszy tytuł VIII, z wyjątkiem rozdziału 4, art. 323 i załącznika 27; oraz

(ii)	może prowadzić dyskusje i dostarczać wiedzę ekspercką odpowiednim specjalnym komitetom handlowym w kwestiach dotyczących rozdziału 4 i art. 323;

m)	Specjalny Komitet ds. Transportu Lotniczego, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części drugiej dział drugi tytuł I;

n)	Specjalny Komitet ds. Bezpieczeństwa Lotniczego, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części drugiej dział drugi tytuł II;

o)	Specjalny Komitet ds. Transportu Drogowego, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części drugiej dział trzeci;

p)	Specjalny Komitet ds. Koordynacji Zabezpieczenia Społecznego, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części drugiej dział czwarty i Protokołu w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego;

q)	Specjalny Komitet ds. Rybołówstwa, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części drugiej dział piąty;

r)	Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części trzeciej; oraz

s)	Specjalny Komitet ds. Uczestnictwa w Programach Unii, który zajmuje się kwestiami objętymi zakresem części piątej.

2. W odniesieniu do kwestii związanych z tytułami I–VII, tytułem VIII rozdział 4, częścią drugą dział pierwszy tytuły IX–XII, częścią drugą dział szósty oraz załącznikiem 27, Komitet Partnerstwa Handlowego, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, jest uprawniony do:

a)	wspierania Rady Partnerstwa w wykonywaniu jej zadań, a w szczególności składania sprawozdań Radzie Partnerstwa i wykonywania wszelkich zadań powierzonych mu przez Radę Partnerstwa;

b)	nadzorowania wykonania niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej;

c)	przyjmowania decyzji lub wydawania zaleceń przewidzianych w niniejszej Umowie lub jakiejkolwiek umowie uzupełniającej, lub w przypadku gdy takie uprawnienia zostały mu przekazane przez Radę Partnerstwa;

d)	nadzorowania prac specjalnych komitetów ds. handlu, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu;

e)	zbadania najbardziej odpowiedniego sposobu zapobiegania wszelkim trudnościom, które mogą pojawić się w związku z interpretacją i stosowaniem niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej, lub rozwiązywania tych trudności, bez uszczerbku dla części szóstej tytuł I;

f)	wykonywania uprawnień przekazanych mu przez Radę Partnerstwa zgodnie z art. 7 ust. 4 lit. f);

g)	ustanawiania, w drodze decyzji, specjalnych komitetów ds. handlu innych niż te, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, rozwiązywania wszelkich takich specjalnych komitetów ds. handlu lub zmieniania powierzonych im zadań; oraz

h)	ustanawiania, nadzorowania, koordynowania i rozwiązywania grup roboczych, lub przekazania nadzoru nad nimi Specjalnemu Komitetowi ds. Handlu.

3. W odniesieniu do kwestii związanych z obszarem ich kompetencji specjalne komitety handlowe są uprawnione do:

a)	monitorowania i przeglądu wykonania oraz zapewnienia właściwego funkcjonowania niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej;

b)	wspierania Komitetu Partnerstwa Handlowego w wykonywaniu jego zadań, w szczególności składania sprawozdań Komitetowi Partnerstwa Handlowego i wykonywania wszelkich zadań powierzonych im przez ten komitet;

c)	prowadzenia przygotowawczych prac technicznych niezbędnych do wspierania funkcji Rady Partnerstwa i Komitetu Partnerstwa Handlowego, w tym gdy organy te muszą przyjmować decyzje lub zalecenia;

d)	przyjmowania decyzji w odniesieniu do wszystkich kwestii, w przypadku których niniejsza Umowa lub jakakolwiek umowa uzupełniająca tak stanowi;

e)	prowadzenia dyskusji dotyczących kwestii technicznych wynikających z wykonania niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej, bez uszczerbku dla części szóstej tytuł I; oraz

f)	zapewnienia Stronom wymiany informacji, prowadzenia dyskusji dotyczących najlepszych praktyk i prowadzenia wymiany doświadczeń w zakresie wykonania,

4. W odniesieniu do kwestii związanych z obszarem ich kompetencji specjalne komitety są uprawnione do:

a)	monitorowania wykonania i przeglądu oraz zapewniania właściwego funkcjonowania niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej;

b)	wspierania Rady Partnerstwa w wykonywaniu jej zadań, w szczególności składania sprawozdań Radzie Partnerstwa i wykonywania wszelkich zadań powierzonych im przez Radę Partnerstwa;

c)	przyjmowania decyzji, w tym zmian, oraz zaleceń w odniesieniu do wszystkich kwestii, w przypadku których niniejsza Umowa lub jakakolwiek umowa uzupełniająca tak stanowi lub w odniesieniu do których Rada Partnerstwa przekazała swoje uprawnienia specjalnemu komitetowi zgodnie z art. 7 ust. 4 lit. f);

d)	prowadzenia dyskusji dotyczących kwestii technicznych wynikających z wykonania niniejszej Umowy lub jakichkolwiek umów uzupełniających;

e)	zapewniania Stronom forum wymiany informacji, prowadzenia dyskusji dotyczących najlepszych praktyk i prowadzenia wymiany doświadczeń w zakresie wykonania;

f)	ustanawiania, nadzorowania, koordynowania i rozwiązywania grup roboczych; oraz

g)	zapewniania forum w celu prowadzenia konsultacji zgodnie z art. 738 ust.7.

5. Komitety składają się z przedstawicieli każdej ze Stron. Każda ze Stron zapewnia, aby jej przedstawiciele w komitetach posiadali odpowiednią wiedzę fachową w odniesieniu do kwestii będących przedmiotem dyskusji.

6. Komitetowi Partnerstwa Handlowego współprzewodniczą wyższy rangą przedstawiciel Unii i przedstawiciel Zjednoczonego Królestwa odpowiedzialni za kwestie związane z handlem lub wyznaczone przez nich osoby. Posiedzenia Rady odbywają się na wniosek Unii lub Zjednoczonego Królestwa, a w każdym razie co najmniej raz w roku; harmonogram posiedzeń i porządek obrad Komitetu Partnerstwa Handlowego ustalane są za obopólną zgodą.

7. Specjalnym komitetom handlowym i specjalnymi komitetom współprzewodniczą przedstawiciel Unii i przedstawiciel Zjednoczonego Królestwa. O ile niniejsza Umowa nie stanowi inaczej lub o ile współprzewodniczący nie postanowią inaczej, spotykają się oni co najmniej raz w roku.

8. Komitety ustalają swój harmonogram i porządek obrad za obopólną zgodą.

9. Prace komitetów podlegają regulaminowi wewnętrznemu określonemu w załączniku 1.

10. Na zasadzie odstępstwa od ust. 9, komitet może przyjąć, a następnie zmienić swoje zasady regulujące jego prace.

Artykuł 9

Grupy robocze

1. Niniejszym ustanawia się następujące grupy robocze:

a)	Grupę Roboczą ds. Produktów Ekologicznych pod nadzorem Specjalnego Komitetu Handlowego ds. Barier Technicznych w Handlu;

b)	Grupę Roboczą ds. Pojazdów Silnikowych oraz Części do Nich pod nadzorem Specjalnego Komitetu Handlowego ds. Barier Technicznych w Handlu;

c)	Grupę Roboczą ds. Produktów Leczniczych pod nadzorem Specjalnego Komitetu Handlowego ds. Barier Technicznych w Handlu;

d)	Grupę Roboczą ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego pod nadzorem Specjalnego Komitetu ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego.

2. Grupy robocze, pod nadzorem komitetów, wspierają komitety w wykonywaniu ich zadań, a w szczególności przygotowują prace komitetów i wykonują wszelkie zadania powierzone im przez komitety.

3. W skład grup roboczych wchodzą przedstawiciele Unii i Zjednoczonego Królestwa, a współprzewodniczą im przedstawiciel Unii i przedstawiciel Zjednoczonego Królestwa.

4. Grupy robocze ustalają swoje regulaminy, harmonogramy posiedzeń i porządek obrad za obopólną zgodą.

Artykuł 10

Decyzje i zalecenia

1. Decyzje przyjęte przez Radę Partnerstwa lub, w zależności od przypadku, przez komitet są wiążące dla Stron oraz dla wszystkich organów utworzonych na podstawie niniejszej Umowy i jakichkolwiek umów uzupełniających, w tym dla trybunału arbitrażowego, o którym mowa w części szóstej tytuł I. Zalecenia nie mają mocy wiążącej.

2. Rada Partnerstwa lub, w zależności od przypadku, komitet przyjmuje decyzje i wydaje zalecenia za obopólną zgodą.

Artykuł 11

Współpraca parlamentarna

1. Parlament Europejski i Parlament Zjednoczonego Królestwa mogą ustanowić – jako forum wymiany opinii na temat partnerstwa – Zgromadzenie Parlamentarne Partnerstwa, w skład którego wchodzą posłowie do Parlamentu Europejskiego i posłowie do Parlamentu Zjednoczonego Królestwa.

2. Z chwilą jego ustanowienia Zgromadzenie Parlamentarne Partnerstwa:

a)	może zwracać się o odpowiednie informacje dotyczące wykonania niniejszej Umowy i każdej umowy uzupełniającej do Rady Partnerstwa, która następnie musi przekazać wymagane informacje;

b)	jest informowane o decyzjach i zaleceniach Rady Partnerstwa; oraz

c)	może wydawać zalecenia dla Rady Partnerstwa.

Artykuł 12

Udział społeczeństwa obywatelskiego

Strony konsultują się ze społeczeństwem obywatelskim w sprawie wykonania niniejszej Umowy i jakiejkolwiek umowy uzupełniającej, w szczególności poprzez współpracę z wewnętrznymi grupami doradczymi i Forum Społeczeństwa Obywatelskiego, o których mowa w art. 13 i 14.

Artykuł 13

Wewnętrzne grupy doradcze

1. Każda ze Stron konsultuje się w kwestiach objętych niniejszą Umową i jakąkolwiek umową uzupełniającą, z nowo utworzoną lub istniejącą wewnętrzną grupą doradczą lub wewnętrznymi grupami doradczymi składającymi się z przedstawicieli niezależnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w tym organizacji pozarządowych, organizacji przedsiębiorców i pracodawców, a także związków zawodowych, zajmujących się kwestiami gospodarczymi, zrównoważonego rozwoju, społecznymi, praw człowieka, ochrony środowiska i innymi kwestiami. Każda ze Stron może zwoływać swoją wewnętrzną grupę lub wewnętrzne grupy doradcze w różnych składach w celu prowadzenia dyskusji dotyczących wykonania różnych postanowień niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej.

2. Każda ze Stron uwzględnia opinie lub zalecenia przedstawione przez jej wewnętrzną grupę doradczą lub wewnętrzne grupy doradcze. Przedstawiciele każdej ze Stron dążą do konsultowania się z odpowiednią wewnętrzną grupą doradczą lub wewnętrznymi grupami doradczymi co najmniej raz w roku. Posiedzenia mogą odbywać się za pomocą środków wirtualnych.

3. W celu propagowania świadomości społecznej na temat wewnętrznych grup doradczych każda ze Stron stara się publikować wykaz organizacji uczestniczących w jej wewnętrznej grupie doradczej lub wewnętrznych grupach doradczych, a także punkt kontaktowy dla tej grupy lub tych grup.

4. Strony wspierają współpracę między swoimi wewnętrznymi grupami doradczymi, w tym poprzez wymianę, w miarę możliwości, danych kontaktowych członków ich wewnętrznych grup doradczych.

Artykuł 14

Forum Społeczeństwa Obywatelskiego

1. Strony ułatwiają organizację Forum Społeczeństwa Obywatelskiego w celu prowadzenia dialogu dotyczącego wykonania części drugiej. Rada Partnerstwa przyjmuje wytyczne operacyjne dotyczące prowadzenia Forum.

2. Forum Społeczeństwa Obywatelskiego spotyka się przynajmniej raz w roku, o ile Strony nie postanowiły inaczej. Forum Społeczeństwa Obywatelskiego może spotykać się za pomocą środków wirtualnych.

3. Udział w Forum Społeczeństwa Obywatelskiego otwarty jest dla niezależnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego mających siedzibę na terytorium Stron, w tym członków wewnętrznych grup doradczych, o których mowa w art. 13. Każda ze Stron propaguje zrównoważoną reprezentację, obejmującą organizacje pozarządowe, organizacje przedsiębiorców i pracodawców oraz związki zawodowe, zajmujące się kwestiami gospodarczymi, zrównoważonego rozwoju, społecznymi, praw człowieka, ochrony środowiska i innymi kwestiami.

CZĘŚĆ DRUGA

HANDEL, TRANSPORT, RYBOŁÓWSTWO I INNE UZGODNIENIA

DZIAŁ PIERWSZY

HANDEL

TYTUŁ I

HANDEL TOWARAMI

ROZDZIAŁ 1

TRAKTOWANIE NARODOWE I DOSTĘP DO RYNKU W ODNIESIENIU DO TOWARÓW (W TYM ŚRODKI OCHRONY HANDLU)

Artykuł 15

Cel

Celem niniejszego rozdziału jest ułatwienie handlu towarami między Stronami oraz utrzymanie zliberalizowanego handlu towarami zgodnie z postanowieniami niniejszej Umowy.

Artykuł 16

Zakres stosowania

O ile nie postanowiono inaczej, niniejszy rozdział ma zastosowanie do handlu towarami Stron.

Artykuł 17

Definicje

Do celów niniejszego rozdziału stosuje się następujące definicje:

„czynności konsularne” oznaczają procedurę uzyskania od konsula Strony dokonującej przywozu na terytorium Strony dokonującej wywozu, lub na terytorium strony trzeciej, faktury konsularnej lub wizy konsularnej dla faktur handlowych, świadectwa pochodzenia, manifestu ładunkowego, zgłoszenia wywozowego przewoźnika lub jakiejkolwiek innej dokumentacji celnej związanej z przywozem towarów;

b)	„Porozumienie w sprawie ustalania wartości celnej” oznacza porozumienie w sprawie stosowania artykułu VII GATT 1994;

„procedura licencjonowania wywozu” oznacza procedurę administracyjną, niezależnie od tego, czy określa się ją mianem procedury licencjonowania, stosowaną przez Stronę w ramach systemów wydawania pozwolenia na wywóz, wymagającą jako warunek wstępny wywozu od tej Strony złożenia właściwemu organowi administracyjnemu wniosku lub pozostałych dokumentów, innych niż zazwyczaj wymagane w procedurach odpraw celnych;

„procedura licencjonowania przywozu” oznacza procedurę administracyjną, niezależnie od tego, czy określa się ją mianem procedury licencjonowania, stosowaną przez Stronę w ramach systemów wydawania pozwolenia na przywóz, wymagającą jako warunek wstępny przywozu na terytorium Strony dokonującej przywozu złożenia właściwemu organowi administracyjnemu lub organom administracyjnym wniosku lub pozostałych dokumentów, innych niż zazwyczaj wymagane w procedurach odpraw celnych;

e)	„towary pochodzące” oznaczają, o ile nie określono inaczej, towar kwalifikujący się zgodnie z regułami pochodzenia określonymi w niniejszym tytule rozdział 2;

„wymóg dotyczący osiągnięcia wyników” oznacza wymóg:

(i)	wywozu określonej ilości, wartości lub określonego odsetka towarów;

(ii)	zastępowania towarów przywożonych towarami Strony udzielającej pozwolenia na przywóz;

(iii)

zakupu przez osobę, która korzysta z pozwolenia na przywóz, innych towarów na terytorium Strony udzielającej pozwolenia na przywóz lub przyznania przez nią pierwszeństwa towarom produkcji krajowej;

(iv)	produkowania przez osobę, która korzysta z pozwolenia na przywóz, na terytorium Strony udzielającej pozwolenia na przywóz, towarów zawierających określoną ilość, wartość lub określony odsetek udziału krajowego; lub

(v)	odnoszące się w jakikolwiek sposób do wielkości lub wartości przywozu, wielkości lub wartości wywozu lub kwoty przepływów w walucie obcej;

„towar przerobiony” oznacza towar klasyfikowany w działach HS: 32, 40, 84–90, 94 lub 95, który:

(i)	składa się całkowicie lub częściowo z części uzyskanych z towarów używanych;

(ii)	w przypadku gdy jest nowy, ma podobną przewidywaną żywotność i podobne właściwości w porównaniu z takimi towarami; oraz

(iii)

objęty jest gwarancją równoważną tej, która ma zastosowanie do takich towarów, gdy są nowe; oraz

„naprawa” oznacza każdą operację przetwarzania dokonaną na towarze w celu usunięcia wad eksploatacyjnych lub szkód materialnych, wiążącą się z przywróceniem towaru do jego pierwotnej funkcji lub prowadzoną w celu zapewnienia zgodności z wymogami technicznymi na potrzeby jego użytkowania. Naprawa towaru obejmuje renowację i konserwację, z możliwością zwiększenia wartości towaru w wyniku przywrócenia pierwotnej funkcjonalności tego towaru, ale nie obejmuje operacji ani procesu, które:

(i)	prowadzą do pozbawienia towaru jego zasadniczych właściwości lub powstania nowego towaru lub towaru o odmiennych cechach handlowych;

(ii)	przyczyniają się do przekształcenia wyrobu niegotowego w wyrób gotowy; lub

(iii)

są wykorzystywane do poprawy lub ulepszenia parametrów technicznych towaru.

Artykuł 18

Klasyfikacja towarów

Klasyfikacja towarów w handlu między Stronami na podstawie niniejszej Umowy określona jest w nomenklaturze taryfowej każdej ze Stron zgodnie z Systemem Zharmonizowanym (HS).

Artykuł 19

Traktowanie narodowe w zakresie podatków i uregulowań wewnętrznych

Każda ze Stron przyznaje traktowanie narodowe towarom drugiej Strony zgodnie z art. III GATT 1994 wraz z uwagami i postanowieniami uzupełniającymi do niego. W tym celu art. III GATT 1994 oraz uwagi i postanowienia uzupełniające do niego zostają włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

Artykuł 20

Swoboda tranzytu

Każda ze Stron przyznaje swobodę tranzytu przez swoje terytorium, trasami najbardziej dogodnymi dla tranzytu międzynarodowego, na potrzeby ruchu tranzytowego na terytorium lub z terytorium drugiej Strony lub któregokolwiek innego państwa trzeciego. W tym celu art. V GATT 1994 oraz uwagi i postanowienia uzupełniające do niego zostają włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian. Strony uznają, że art. V GATT 1994 obejmuje przepływ towarów energetycznych, między innymi rurociągami lub sieciami elektroenergetycznymi.

Artykuł 21

Zakaz ceł

O ile niniejsza Umowa nie stanowi inaczej, cła na wszystkie towary pochodzące z terytorium drugiej Strony są zakazane.

Artykuł 22

Cła wywozowe, podatki i inne opłaty

1. Strona nie może przyjmować ani utrzymywać jakichkolwiek ceł, podatków lub innych opłat jakiegokolwiek rodzaju nakładanych na wywóz towaru do drugiej Strony lub w związku z tym wywozem, ani jakichkolwiek podatków wewnętrznych lub innych opłat nakładanych na towary wywożone do drugiej Strony, które przekraczają podatek lub opłatę, które zostałyby nałożone na towary podobne, gdy są one przeznaczone do konsumpcji krajowej.

2. Do celów niniejszego artykułu termin „inne opłaty jakiegokolwiek rodzaju” nie obejmuje opłat ani innych należności dozwolonych na podstawie art. 23.

Artykuł 23

Opłaty i formalności

1. Kwoty opłat i innych należności nakładanych przez Stronę na przywóz lub wywóz towarów drugiej Strony lub w związku z przywozem lub wywozem takich towarów ogranicza się do przybliżonych kosztów świadczonych usług i nie mogą one stanowić pośredniej ochrony towarów krajowych ani opodatkowania przywozu lub wywozu do celów podatkowych. Strona nie pobiera opłat ani innych należności od przywozu lub wywozu ani w związku z przywozem lub wywozem na zasadzie ad valorem.

2. Każda ze Stron może nakładać opłaty lub odzyskiwać koszty wyłącznie w przypadku świadczenia określonych usług, w szczególności, choć nie wyłącznie, w następujących przypadkach:

a)	obecności personelu celnego, na wniosek, poza oficjalnymi godzinami urzędowania lub w miejscach innych niż obiekty służb celnych;

b)	analiz lub ekspertyz dotyczących towarów oraz opłat pocztowych za zwrot towarów do wnioskodawcy, w szczególności w odniesieniu do decyzji w sprawie wiążących informacji lub udzielenia informacji dotyczących stosowania ustawowych i wykonawczych przepisów prawa celnego;

c)	kontroli lub pobierania próbek towarów do celów weryfikacji, lub zniszczenia towarów, w przypadku gdy powoduje to koszty inne niż koszty pracy personelu celnego; oraz

d)	nadzwyczajnych środków kontroli, jeżeli jest to niezbędne ze względu na rodzaj towaru lub potencjalne ryzyko.

3. Każda ze Stron niezwłocznie publikuje za pośrednictwem oficjalnej strony internetowej wszystkie opłaty i należności, które nakłada w związku z przywozem lub wywozem, w taki sposób, aby umożliwić administracji publicznej, przedsiębiorstwom handlowym i innym zainteresowanym stronom zapoznanie się z nimi. Informacje te zawierają przyczyny nałożenia opłat lub należności na świadczone usługi, nazwę odpowiedzialnego organu, opłaty i należności, jakie zostaną zastosowane, a także informację, kiedy i jak należy dokonać płatności. Nie nakłada się nowych lub zmienionych opłat i należności aż do czasu opublikowania i udostępnienia informacji zgodnie z niniejszym ustępem.

4. Strona nie wymaga czynności konsularnych, w tym zapłaty powiązanych opłat i należności, w związku z przywozem jakichkolwiek towarów drugiej Strony.

Artykuł 24

Towary poddane naprawie

1. Niezależnie od pochodzenia towaru Strona nie stosuje należności celnych w odniesieniu do towaru, który ponownie wjeżdża na obszar Strony po czasowym wywozie towarów z jej obszaru na obszar drugiej Strony w celu naprawy.

2. Ust. 1 nie ma zastosowania do towarów przywożonych pod zabezpieczeniem majątkowym, do wolnych obszarów celnych lub na podobnych zasadach, które są następnie wywożone w celu naprawy i nie są ponownie przywożone pod zabezpieczeniem majątkowym, do wolnych obszarów celnych lub na podobnych zasadach.

3. Strona nie stosuje należności celnych w stosunku do towarów tymczasowo przywiezionych z terytorium drugiej Strony w celu naprawy, niezależnie od ich pochodzenia.

Artykuł 25

Towary przerobione

1. Strona nie przyznaje towarom przerobionym drugiej Strony traktowania mniej korzystnego niż to, które przyznaje równoważnym towarom nowym.

2. Art. 26 ma zastosowanie do zakazów lub ograniczeń przywozu i wywozu towarów przerobionych. Jeżeli Strona przyjmuje lub utrzymuje zakazy lub ograniczenia przywozu i wywozu dotyczące towarów używanych, środki te nie mają zastosowania do towarów przerobionych.

3. Strona może wymagać, aby towary przerobione były identyfikowane jako takie do celów dystrybucji lub sprzedaży na jej terytorium oraz aby spełniały wszystkie mające zastosowanie wymogi techniczne, które stosuje się do równoważnych towarów nowych.

Artykuł 26

Ograniczenia w przywozie i wywozie

1. Strona nie przyjmuje ani nie utrzymuje jakichkolwiek zakazów lub ograniczeń w przywozie jakichkolwiek towarów drugiej Strony ani w wywozie lub sprzedaży na wywóz jakiegokolwiek towaru przeznaczonego na terytorium drugiej Strony, chyba że zgodnie z art. XI GATT 1994 wraz z uwagami i postanowieniami uzupełniającymi do niego. W tym celu art. XI GATT 1994 oraz uwagi i postanowienia uzupełniające do niego zostają włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

2. Strona nie przyjmuje ani nie utrzymuje:

a)	wymogów dotyczących cen wywozowych i przywozowych, z wyjątkiem przypadków dozwolonych w ramach egzekwowania nakazów i zobowiązań dotyczących ceł wyrównawczych i antydumpingowych; lub

b)	zezwoleń na przywóz uzależnionych od spełnienia wymogów dotyczących osiągnięcia wyników.

Artykuł 27

Monopol w przywozie i wywozie

Strona nie wyznacza ani nie utrzymuje monopolu w przywozie lub wywozie. Do celów niniejszego artykułu monopol w przywozie lub wywozie oznacza wyłączne prawo podmiotu lub udzielenie przez Stronę podmiotowi upoważnienia do przywozu towaru lub wywozu towaru do drugiej Strony.

Artykuł 28

Procedury licencjonowania przywozu

1. Każda ze Stron zapewnia, aby wszystkie procedury licencjonowania przywozu mające zastosowanie w handlu towarami między Stronami były neutralne pod względem stosowania oraz realizowane w sposób uczciwy, sprawiedliwy, niedyskryminujący i przejrzysty.

2. Strona przyjmuje lub utrzymuje procedury licencjonowania jako warunek przywozu na jej terytorium z terytorium drugiej Strony tylko jeżeli inne odpowiednie procedury służące osiągnięciu celu administracyjnego nie są racjonalnie dostępne.

3. Strona nie przyjmuje ani nie utrzymuje jakichkolwiek nieautomatycznych procedur licencjonowania przywozu, chyba że jest to konieczne, aby wprowadzić środek, który jest spójny z niniejszą Umową. Strona przyjmująca taką procedurę nieautomatycznego licencjonowania przywozu wyraźnie wskazuje środek wprowadzany przez tego rodzaju procedurę licencjonowania.

4. Każda ze Stron wprowadza i realizuje wszelkie procedury licencjonowania przywozu zgodnie z art. 1–3 Porozumienia WTO w sprawie licencjonowania przywozu (zwanego dalej „Porozumieniem w sprawie licencjonowania przywozu”). W tym celu art. 1–3 Porozumienia w sprawie licencjonowania przywozu zostają włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

5. Strona wprowadzająca lub zmieniająca jakąkolwiek procedurę licencjonowania przywozu udostępnia wszystkie odpowiednie informacje na oficjalnej stronie internetowej. Informacje te udostępnia się w miarę możliwości co najmniej 21 dni przed dniem rozpoczęcia stosowania nowej lub zmienionej procedury licencjonowania, a w każdym razie nie później niż w dniu rozpoczęcia stosowania. Informacje te zawierają dane wymagane na podstawie art. 5 Porozumienia w sprawie licencjonowania przywozu.

6. Na wniosek drugiej Strony Strona niezwłocznie przekazuje wszelkie odpowiednie informacje dotyczące wszelkich procedur licencjonowania przywozu, które zamierza przyjąć lub które utrzymuje, w tym informacje, o których mowa w art. 1–3 Porozumienia w sprawie licencjonowania przywozu.

7. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że żadne z postanowień niniejszego artykułu nie wymaga od Strony przyznania pozwolenia na przywóz ani nie uniemożliwia Stronie wypełniania jej obowiązków lub zobowiązań wynikających z rezolucji Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych lub z wielostronnych układów o nierozprzestrzenianiu oraz przepisów dotyczących kontroli przywozu.

Artykuł 29

Procedury licencjonowania wywozu

1. Każda ze Stron publikuje każdą nową procedurę licencjonowania wywozu lub wszelkie zmiany w istniejącej procedurze licencjonowania wywozu w taki sposób, aby umożliwić administracji publicznej, przedsiębiorstwom handlowym i innym zainteresowanym stronom zapoznanie się z nimi. Publikacja taka ma miejsce, w miarę możliwości, 45 dni przed wejściem w życie procedury lub zmiany, a w każdym razie nie później niż w dniu, w którym taka procedura lub zmiana stają się skuteczne, oraz, w stosownych przypadkach, publikacja ma miejsce na wszelkich odpowiednich stronach internetowych administracji publicznej.

2. Publikacja procedur licencjonowania wywozu zawiera następujące informacje:

a)	treść procedur Strony dotyczących licencjonowania wywozu lub wszelkich zmian dokonanych przez Stronę w tych procedurach;

b)	towary podlegające każdej procedurze licencjonowania;

w odniesieniu do każdej procedury: opis procedury wnioskowania o licencję oraz wszelkie kryteria, które wnioskodawca musi spełnić, aby kwalifikować się do wnioskowania o licencję, takie jak posiadanie zezwolenia na prowadzenie działalności, przedsięwzięcie lub utrzymanie inwestycji, lub prowadzenie działalności w określonej formie na terytorium Strony;

d)	punkt lub punkty kontaktowe, w których zainteresowane osoby mogą uzyskać szczegółowe informacje na temat warunków uzyskania pozwolenia na wywóz;

e)	organ lub organy administracyjne, do których składa się wniosek lub inne odpowiednie dokumenty;

f)	opis wszelkich środków wdrażanych w ramach procedury licencjonowania wywozu;

g)	okres obowiązywania każdej procedury licencjonowania wywozu, chyba że procedura ta pozostaje w mocy do czasu wycofania lub zmiany w nowej publikacji;

h)	jeżeli Strona zamierza skorzystać z procedury licencjonowania w celu zarządzania kontyngentem wywozowym, całkowita ilość oraz, jeśli ma to zastosowanie, wartość kontyngentu oraz daty otwarcia i zamknięcia kontyngentu oraz

i)	wszelkie wyłączenia lub wyjątki, które zastępują wymóg uzyskania pozwolenia na wywóz, sposób wnioskowania o te wyłączenia lub wyjątki lub korzystania z nich, a także kryteria ich przyznawania.

3. W terminie 45 dni po dniu wejścia w życie niniejszej Umowy każda ze Stron powiadamia drugą Stronę o swoich istniejących procedurach licencjonowania wywozu. Każda ze Stron powiadamia drugą Stronę o wszelkich nowych procedurach licencjonowania wywozu oraz o wszelkich zmianach istniejących procedur licencjonowania wywozu w ciągu 60 dni od publikacji. Powiadomienie zawiera odniesienie do źródeł, w których publikowane są informacje wymagane zgodnie z ust. 2 oraz – w stosownych przypadkach – adresy odpowiednich stron internetowych administracji publicznej.

4. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że żadne z postanowień niniejszego artykułu nie wymaga od Strony udzielenia pozwolenia na wywóz ani nie uniemożliwia Stronie wypełniania jej zobowiązań wynikających z rezolucji Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także wielostronnych układów o nierozprzestrzenianiu oraz przepisów dotyczących kontroli wywozu, w tym Porozumienia z Wassenaar w sprawie kontroli eksportu broni konwencjonalnej oraz towarów i technologii podwójnego zastosowania, Grupy Australijskiej, Grupy Dostawców Jądrowych oraz Reżimu Kontrolnego Technologii Rakietowych, ani nie uniemożliwia przyjmowania, utrzymywania lub wdrażania niezależnych systemów sankcji.

Artykuł 30

Ustalanie wartości celnej

Każda ze Stron określa wartość celną towarów drugiej Strony przywożonych na jej terytorium zgodnie z art. VII GATT 1994 i Porozumieniem w sprawie ustalania wartości celnej. W tym celu art. VII GATT 1994 wraz z uwagami i postanowieniami uzupełniającymi, a także art. 1–17 Porozumienia w sprawie ustalania wartości celnej wraz z uwagami interpretacyjnymi zostają włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

Artykuł 31

Wykorzystanie preferencji

1. Do celów monitorowania funkcjonowania niniejszej Umowy oraz obliczania wskaźników wykorzystania preferencji Strony co roku wymieniają się danymi statystycznymi dotyczącymi przywozu za okres 10 lat, rozpoczynający się rok po wejściu w życie niniejszej Umowy. O ile Komitet Partnerstwa Handlowego nie postanowi inaczej, okres ten jest automatycznie przedłużany o pięć lat, a następnie Komitet Partnerstwa Handlowego może zadecydować o dalszym jego przedłużeniu.

2. Wymiana danych statystycznych dotyczących przywozu obejmuje dane dotyczące ostatniego dostępnego roku, w tym wartość oraz – gdy ma to zastosowanie – wolumen, na poziomie pozycji taryfowej w odniesieniu do przywozu towarów drugiej Strony, w odniesieniu do których skorzystano z preferencyjnego traktowania celnego na podstawie niniejszej Umowy oraz towarów, w odniesieniu do których skorzystano z traktowania niepreferencyjnego.

Artykuł 32

Środki ochrony handlu

1. Strony potwierdzają swoje prawa i obowiązki wynikające z art. VI GATT 1994, porozumienia antydumpingowego, porozumienia SCM, art. XIX GATT 1994, Porozumienia w sprawie środków ochronnych i art. 5 porozumienia w sprawie rolnictwa.

2. Rozdział 2 niniejszego tytułu nie ma zastosowania do dochodzeń i środków antydumpingowych, wyrównawczych i ochronnych.

3. Każda ze Stron stosuje środki antydumpingowe i wyrównawcze zgodnie z wymogami porozumienia antydumpingowego i porozumienia SCM oraz zgodnie ze sprawiedliwą i przejrzystą procedurą.

4. Każdej zainteresowanej stronie w dochodzeniu antydumpingowym lub dochodzeniu w sprawie środków wyrównawczych (1) zapewnia się pełną możliwość obrony własnych interesów, pod warunkiem że nie spowoduje to niepotrzebnego opóźnienia w prowadzeniu dochodzenia.

5. Organ prowadzący dochodzenie każdej ze Stron może, zgodnie z przepisami danej Strony, rozważyć, czy kwota cła antydumpingowego, które ma zostać nałożone, musi odpowiadać kwocie pełnego marginesu dumpingu, czy też może być niższa.

6. Organ prowadzący dochodzenie każdej ze Stron, zgodnie z przepisami danej Strony, analizuje dostarczone informacje, aby ustalić, czy nakładanie cła antydumpingowego lub wyrównawczego nie leżałoby w interesie publicznym.

7. Strona nie stosuje ani nie utrzymuje jednocześnie w odniesieniu do tego samego towaru:

a)	środka na podstawie art. 5 porozumienia w sprawie rolnictwa; oraz

b)	środka na podstawie art. XIX GATT 1994 oraz Porozumienia w sprawie środków ochronnych.

8. Część szósta tytuł I nie ma zastosowania do ust. 1–6 niniejszego artykułu.

Artykuł 33

Wykorzystanie istniejących kontyngentów taryfowych WTO

1. Produkty pochodzące od jednej ze Stron nie kwalifikują się do przywozu do drugiej Strony w ramach istniejących kontyngentów taryfowych WTO określonych w ust. 2. Obejmuje to kontyngenty taryfowe rozdzielone między Strony zgodnie z art. XXVIII negocjacji GATT zainicjowanych przez Unię Europejską w dokumencie WTO G/SECRET/42/Add.2 oraz przez Zjednoczone Królestwo w dokumencie WTO G/SECRET/44 oraz zgodnie z odpowiednimi przepisami wewnętrznymi każdej ze Stron. Do celów niniejszego artykułu status pochodzenia produktów ustala się na podstawie reguł niepreferencyjnego pochodzenia mających zastosowanie na terytorium Strony dokonującej przywozu.

2. Do celów ust. 1 „istniejące kontyngenty taryfowe WTO” oznaczają kontyngenty taryfowe, które są koncesjami Unii Europejskiej w ramach WTO zawartymi w projekcie listy koncesyjnej i zobowiązań UE-28 na podstawie GATT 1994, przedłożonym WTO w dokumencie G/MA/TAR/RS/506 i zmienionym dokumentami G/MA/TAR/RS/506/Add.1 i G/MA/TAR/RS/506/Add.2.

Artykuł 34

Środki w przypadku naruszenia lub obejścia przepisów prawa celnego

1. Strony współpracują przy zapobieganiu naruszeniom lub obchodzeniu przepisów prawa celnego, ich wykrywaniu i zwalczaniu, zgodnie z ich obowiązkami wynikającymi z niniejszego tytułu rozdział 2 i Protokołu o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych. Każda ze Stron wprowadza odpowiednie i porównywalne środki w celu ochrony swoich interesów finansowych i interesów finansowych drugiej Strony w odniesieniu do nakładania ceł na towary wprowadzane na obszary celne Zjednoczonego Królestwa lub Unii.

2. Z zastrzeżeniem możliwości wyłączenia na podstawie ust. 7 przedsiębiorstw handlowych stosujących się do wymogów Strona może tymczasowo zawiesić odpowiednie preferencyjne traktowanie danego produktu lub danych produktów zgodnie z procedurą określoną w ust. 3 i 4, jeżeli:

a)	Strona ta ustaliła, na podstawie obiektywnych, przekonujących i możliwych do zweryfikowania informacji, że miało miejsce systematyczne naruszanie lub obchodzenie przepisów prawa celnego na dużą skalę; oraz

b)	druga Strona wielokrotnie i bezpodstawnie odmawia wypełnienia lub w inny sposób nie wypełnia obowiązków, o których mowa w ust. 1.

3. Strona, która dokonała ustalenia, o którym mowa w ust. 2, powiadamia Komitet Partnerstwa Handlowego oraz rozpoczyna konsultacje z drugą Stroną w ramach Komitetu Partnerstwa Handlowego w celu znalezienia wzajemnie akceptowalnego rozwiązania.

4. Jeżeli Strony nie dojdą do porozumienia w sprawie wzajemnie akceptowalnego rozwiązania w ciągu trzech miesięcy po dniu powiadomienia, Strona, która dokonała ustalenia, może podjąć decyzję o tymczasowym zawieszeniu odpowiedniego preferencyjnego traktowania danego produktu lub danych produktów. W takim przypadku Strona, która dokonała ustalenia, bezzwłocznie powiadamia o tymczasowym zawieszeniu, w tym o okresie, w którym zamierza je zastosować, Komitet Partnerstwa Handlowego.

5. Tymczasowe zawieszenie stosuje się jedynie przez okres niezbędny do przeciwdziałania naruszeniom lub obchodzeniu przepisów oraz do ochrony interesów finansowych zainteresowanej Strony, a w każdym razie nie dłużej niż sześć miesięcy. Zainteresowana Strona dokonuje przeglądu sytuacji i w przypadku gdy zadecyduje, że tymczasowe zawieszenie nie jest już konieczne, kończy je przed upływem okresu, o którym powiadomiła Komitet Partnerstwa Handlowego. W przypadku gdy warunki, które doprowadziły do zawieszenia, utrzymują się w momencie upływu okresu, o którym powiadomiono Komitet Partnerstwa Handlowego, zainteresowana Strona może podjąć decyzję o odnowieniu zawieszenia. Każde zawieszenie podlega okresowym konsultacjom w ramach Komitetu Partnerstwa Handlowego.

6. Każda ze Stron publikuje, zgodnie ze swoimi procedurami wewnętrznymi, zawiadomienia dla importerów w sprawie każdej decyzji dotyczącej tymczasowego zawieszenia, o którym mowa w ust. 4 i 5.

7. Niezależnie od ust. 4, jeżeli importer jest w stanie wykazać wobec organu celnego przywozu, że takie produkty są w pełni zgodne z przepisami prawa celnego Strony dokonującej przywozu, wymogami niniejszej Umowy i wszelkimi innymi odpowiednimi warunkami związanymi z tymczasowym zawieszeniem ustanowionym przez Stronę dokonującą przywozu zgodnie z jej przepisami ustawowymi i wykonawczymi, Strona dokonująca przywozu zezwala importerowi na złożenie wniosku o preferencyjne traktowanie i odzyskanie wszelkich zapłaconych ceł przekraczających preferencyjne stawki celne mające zastosowanie w momencie przywozu produktów.

Artykuł 35

Postępowanie w przypadku błędów administracyjnych

W przypadku systemowych błędów właściwych organów lub uchybień we właściwym zarządzaniu systemem preferencyjnym w wywozie, w szczególności w stosowaniu postanowień niniejszego tytułu rozdział 2 lub w stosowaniu Protokołu o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych, oraz w przypadku gdy te błędy lub uchybienia prowadzą do skutków w zakresie należności celnych przywozowych, Strona mająca do czynienia z takimi konsekwencjami może zwrócić się do Komitetu Partnerstwa Handlowego o zbadanie możliwości przyjęcia odpowiednich decyzji w celu rozstrzygnięcia tej sytuacji.

Artykuł 36

Dobra kultury

1. Strony współpracują w celu ułatwienia zwrotu dóbr kultury wyprowadzonych nielegalnie z terytorium Strony, uwzględniając zasady zawarte w Konwencji UNESCO dotyczącej środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury, podpisanej w Paryżu w dniu 17 listopada 1970 r.

2. Do celów niniejszego artykułu stosuje się następujące definicje:

a)	„dobro kultury” oznacza mienie klasyfikowane lub zdefiniowane jako należące do skarbów kultury narodowej o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej zgodnie z odpowiednimi zasadami i procedurami każdej ze Stron; oraz

„wyprowadzone nielegalnie z terytorium Strony” oznacza:

(i)	wyprowadzone z terytorium Strony w dniu 1 stycznia 1993 r. lub po tym dniu z naruszeniem przepisów tej Strony dotyczących ochrony skarbów kultury narodowej lub z naruszeniem jej przepisów dotyczących wywozu dóbr kultury; lub

(ii)	niezwrócone przed upływem okresu zgodnego z prawem czasowego wyprowadzenia lub w przypadku jakiegokolwiek naruszenia innego warunku regulującego takie czasowe wyprowadzenie w dniu 1 stycznia 1993 r. lub po tym dniu.

3. Właściwe organy Stron współpracują ze sobą w szczególności poprzez:

a)	powiadamianie drugiej Strony o odnalezieniu dobra kultury na jej terytorium i istnieniu uzasadnionych podstaw, by przypuszczać, że dobro kultury zostało wyprowadzone nielegalnie z terytorium drugiej Strony;

b)	reagowanie na wnioski drugiej Strony o zwrot dobra kultury wyprowadzonego nielegalnie z terytorium tej Strony;

c)	zapobieganie za pomocą wszelkich niezbędnych środków tymczasowych wszelkim działaniom mającym na celu uniknięcie zwrotu takich dóbr kultury; oraz

d)	wprowadzanie wszelkich niezbędnych środków w celu fizycznego zachowania dobra kultury wyprowadzonego nielegalnie z terytorium drugiej Strony.

4. Każda ze Stron wyznacza punkt kontaktowy odpowiedzialny za komunikację z punktem kontaktowym drugiej Strony we wszelkich kwestiach wynikających z niniejszego artykułu, w tym w odniesieniu do powiadomień i wniosków, o których mowa w ust. 3 lit. a) i b).

5. W stosownych przypadkach i w razie konieczności planowana współpraca między Stronami obejmuje organy celne Stron odpowiedzialne za zarządzanie procedurami wywozu dóbr kultury.

6. Część szósta tytuł I nie ma zastosowania do niniejszego artykułu.

ROZDZIAŁ 2

REGUŁY POCHODZENIA

SEKCJA 1

REGUŁY POCHODZENIA

Artykuł 37

Cel

Celem niniejszego rozdziału jest ustanowienie postanowień określających pochodzenie towarów do celów stosowania preferencyjnego traktowania taryfowego na podstawie niniejszej Umowy, a także określenie powiązanych procedur dotyczących pochodzenia.

Artykuł 38

Definicje

Do celów niniejszego rozdziału stosuje się następujące definicje:

a)	„klasyfikacja” oznacza klasyfikację produktu lub materiału w konkretnym dziale, pozycji lub podpozycji Systemu Zharmonizowanego;

b)	„przesyłka” oznacza produkty, które są jednocześnie wysyłane od jednego eksportera do jednego odbiorcy albo objęte jednym dokumentem przewozowym obejmującym ich transport od eksportera do odbiorcy lub, w przypadku braku takiego dokumentu, jedną fakturą;

c)	„eksporter” oznacza osobę znajdującą się na terytorium Strony, która zgodnie z wymogami określonymi w przepisach ustawowych i wykonawczych tej Strony dokonuje wywozu lub wytwarza produkt pochodzący oraz sporządza oświadczenie o pochodzeniu;

d)	„importer” oznacza osobę, która dokonuje przywozu produktu pochodzącego i ubiega się dla niego o preferencyjne traktowanie taryfowe;

e)	„materiał” oznacza każdą substancję wykorzystywaną do produkcji produktu, w tym wszelkie elementy, składniki, surowce lub części;

f)	„materiał niepochodzący” oznacza materiał, który nie kwalifikuje się jako pochodzący na podstawie niniejszego rozdziału, w tym materiał, którego statusu pochodzenia nie można określić;

g)	„produkt” oznacza produkt powstały w wyniku produkcji, nawet jeżeli jest przeznaczony do wykorzystania jako materiał do produkcji innego produktu;

h)	„produkcja” oznacza każdy rodzaj obróbki lub przetwarzania, w tym montaż.

Artykuł 39

Wymogi ogólne

1. Do celów stosowania preferencyjnego traktowania taryfowego przez Stronę w odniesieniu do towarów pochodzących drugiej Strony zgodnie z niniejszą Umową, pod warunkiem że dane produkty spełniają wszystkie pozostałe mające zastosowanie wymogi niniejszego rozdziału, za pochodzące z terytorium drugiej Strony uznaje się następujące produkty:

a)	produkty całkowicie uzyskane na terytorium tej Strony w rozumieniu art. 41;

b)	produkty wytworzone na terytorium tej Strony wyłącznie z materiałów pochodzących z terytorium tej Strony; oraz

c)	produkty wytworzone na terytorium tej Strony zawierające materiały niepochodzące, pod warunkiem że spełniają one wymogi określone w załączniku 3.

2. Jeżeli produkt uzyskał status pochodzenia, materiały niepochodzące użyte do wytworzenia tego produktu nie są uznawane za niepochodzące, jeżeli produkt ten został włączony jako materiał do innego produktu.

3. Uzyskanie statusu pochodzenia musi odbywać się w sposób ciągły w Zjednoczonym Królestwie lub w Unii.

Artykuł 40

Kumulacja pochodzenia

1. Produkt pochodzący z terytorium jednej ze Stron uznaje się za pochodzący z terytorium drugiej Strony, jeżeli produkt ten jest wykorzystywany jako materiał do produkcji innego produktu na terytorium tej drugiej Strony.

2. Produkcja prowadzona na terytorium jednej ze Stron z wykorzystaniem materiału niepochodzącego może być brana pod uwagę przy ustalaniu, czy produkt jest pochodzący z terytorium drugiej Strony.

3. Ust. 1 i 2 nie mają zastosowania, jeżeli produkcja prowadzona na terytorium drugiej Strony nie wykracza poza działania, o których mowa w art. 43.

4. W celu wypełnienia przez eksportera oświadczenia o pochodzeniu, o którym mowa w art. 54 ust. 2 lit. a) w odniesieniu do produktu, o którym mowa w ust. 2 niniejszego artykułu, eksporter uzyskuje od swojego dostawcy deklarację dostawcy przewidzianą w załączniku 6 lub równoważny dokument zawierający te same informacje opisujące dane materiały niepochodzące w sposób wystarczająco szczegółowy, aby umożliwić ich identyfikację.

Artykuł 41

Produkty całkowicie uzyskane

1. Za całkowicie uzyskane na terytorium Strony uznaje się następujące produkty:

a)	produkty mineralne wydobyte z jej ziemi lub pozyskane z jej dna morskiego;

b)	produkty roślinne tam uprawiane lub zebrane;

c)	żywe zwierzęta tam urodzone i wyhodowane;

d)	produkty uzyskane od żywych zwierząt tam chowanych;

e)	produkty pochodzące z ubitych zwierząt tam urodzonych i chowanych;

f)	produkty tam uzyskane przez polowania lub połowy tam przeprowadzone;

produkty tam uzyskane z akwakultury, jeżeli organizmy wodne, w tym ryby, mięczaki, skorupiaki, inne bezkręgowce wodne i rośliny wodne, urodziły się lub zostały wyhodowane z materiału obsadowego, takiego jak jaja, ikra, narybek, palczaki, larwy, parr, smolt lub inne młode ryby w stadium postlarwalnym, poprzez interwencję w proces chowu lub wzrostu w celu zwiększenia produkcji taką jak regularne zarybianie, karmienie lub ochrona przed drapieżnikami;

h)	produkty rybołówstwa morskiego i inne produkty wydobyte przez statek Strony z morza znajdującego się poza wszelkimi morzami terytorialnymi;

i)	produkty wytworzone na pokładzie statku przetwórni Strony wyłącznie z produktów, o których mowa w lit. h);

j)	produkty wydobyte z dna morskiego lub podglebia poza wszelkimi morzami terytorialnymi, pod warunkiem że Strona ma prawo do eksploatacji takiego dna morskiego lub podglebia lub prowadzenia tam prac;

k)	odpady i złom powstające w wyniku działalności produkcyjnej tam przeprowadzonej;

l)	odpady i złom pochodzące z zebranych tam używanych produktów, pod warunkiem że produkty te nadają się wyłącznie do odzysku surowców;

m)	produkty wytworzone tam wyłącznie z produktów wyszczególnionych w lit. a)–l).

2. Pojęcia „statek Strony” i „statek przetwórnia Strony” w ust. 1 lit. h) i i) oznaczają statek i statek przetwórnię, który:

a)	jest zarejestrowany w państwie członkowskim lub w Zjednoczonym Królestwie;

b)	pływa pod banderą państwa członkowskiego lub Zjednoczonego Królestwa; oraz

spełnia jeden z następujących warunków:

(i)	jest w co najmniej 50 % własnością obywateli państwa członkowskiego lub Zjednoczonego Królestwa; lub

(ii)

jest własnością osób prawnych, z których każda:

A)	posiada siedzibę zarządu i główne miejsce prowadzenia działalności w Unii lub Zjednoczonym Królestwie; oraz

B)	jest w co najmniej 50 % własnością podmiotów publicznych, obywateli lub osób prawnych państwa członkowskiego lub Zjednoczonego Królestwa.

Artykuł 42

Tolerancje

1. Jeżeli produkt nie spełnia wymogów określonych w załączniku 3 ze względu na użycie do jego produkcji materiału niepochodzącego, produkt ten uznaje się mimo to za pochodzący z terytorium Strony, pod warunkiem że:

a)	całkowita masa materiałów niepochodzących użytych do wytwarzania produktów klasyfikowanych w działach 2 i 4–24 Systemu Zharmonizowanego, innych niż przetworzone produkty rybołówstwa klasyfikowane w dziale 16, nie przekracza 15 % masy produktu;

b)	dla wszystkich pozostałych produktów, z wyjątkiem produktów klasyfikowanych w działach 50–63 Systemu Zharmonizowanego, całkowita wartość materiałów niepochodzących nie przekracza 10 % ceny ex-works produktu; lub

c)	w odniesieniu do produktu klasyfikowanego w działach 50–63 Systemu Zharmonizowanego stosuje się tolerancje określone w uwagach 7 i 8 do załącznika 2.

2. Ust. 1 nie ma zastosowania, jeżeli wartość lub masa materiałów niepochodzących użytych do wytworzenia produktu przekracza którąkolwiek z wartości procentowych określających maksymalną wartość lub masę materiałów niepochodzących, jak określono w wymogach określonych w załączniku 3.

3. Ust. 1 niniejszego artykułu nie ma zastosowania do produktów całkowicie uzyskanych na terytorium Strony w rozumieniu art. 41. Jeżeli załącznik 3 wymaga, aby materiały użyte do wytworzenia produktu były całkowicie uzyskane, zastosowanie mają ust. 1 i 2 niniejszego artykułu.

Artykuł 43

Niewystarczająca produkcja

1. Niezależnie od art. 39 ust. 1 lit. c) produkt nie jest uznawany za pochodzący z terytorium Strony, jeżeli wytwarzanie produktu na terytorium Strony polega wyłącznie na jednej lub większej liczbie następujących czynności przeprowadzonych na materiałach niepochodzących:

a)	czynności konserwujące, takie jak suszenie, mrożenie, przechowywanie w solance i inne podobne czynności, których jedynym celem jest zapewnienie, aby produkty pozostały w dobrym stanie podczas transportu i składowania; (2)

b)	rozłączanie i łączenie opakowań;

c)	mycie, czyszczenie; odkurzanie, usuwanie rdzy, oleju, farby lub innych pokryć;

d)	wszelkie prasowanie materiałów i artykułów włókienniczych;

e)	proste czynności malowania i polerowania;

f)	łuskanie i częściowe lub całkowite mielenie ryżu; polerowanie i glazurowanie zbóż i ryżu; bielenie ryżu;

g)	czynności polegające na barwieniu lub aromatyzowaniu cukru lub formowaniu kostek cukru; częściowe lub całkowite mielenie cukru w postaci stałej;

h)	obieranie ze skóry, drylowanie i łuskanie owoców, orzechów i warzyw;

i)	ostrzenie, proste szlifowanie lub przycinanie;

j)	przesiewanie, przeglądanie, sortowanie, klasyfikowanie, ocenianie, dobieranie, łącznie z tworzeniem zestawów artykułów;

k)	proste umieszczanie w butelkach, puszkach, flakonach, torbach, skrzynkach, pudełkach, umieszczanie na kartach lub tablicach oraz wszystkie inne proste czynności związane z pakowaniem;

l)	umieszczanie lub drukowanie znaków, etykiet, logo i innych znaków rozpoznawczych na produktach lub ich opakowaniach;

m)	proste mieszanie produktów, nawet różnych rodzajów; mieszanie cukru z dowolnymi materiałami;

n)	proste dodawanie wody lub rozcieńczanie wodą lub inną substancją, które nie zmienia w istotny sposób właściwości produktu, lub odwadnianie lub denaturacja produktów;

o)	prosty montaż części w celu otrzymania kompletnego artykułu lub rozkładanie produktów na części;

p)	ubój zwierząt.

2. Do celów ust. 1 czynność uznaje się za prostą, jeżeli jej wykonanie nie wymaga szczególnych umiejętności ani maszyn, aparatury lub sprzętów specjalnie wytworzonych lub zainstalowanych w celu wykonania takich czynności.

Artykuł 44

Jednostka kwalifikacyjna

1. Do celów niniejszego rozdziału jednostką kwalifikacyjną jest poszczególny produkt, który jest uważany za jednostkę podstawową przy klasyfikowaniu produktu według Systemu Zharmonizowanego.

2. W przypadku przesyłki składającej się z wielu identycznych produktów klasyfikowanych w tej samej pozycji Systemu Zharmonizowanego, każdy produkt bierze się pod uwagę indywidualnie do celów stosowania postanowień niniejszego rozdziału.

Artykuł 45

Materiały opakowaniowe i opakowania do wysyłki

Przy określaniu, czy produkt jest pochodzący, nie bierze się pod uwagę materiałów opakowaniowych i opakowań do wysyłki, które są wykorzystywane do ochrony produktu podczas transportu.

Artykuł 46

Materiały opakowaniowe i opakowania do sprzedaży detalicznej

Jeżeli materiały opakowaniowe i opakowania, w których produkt jest umieszczany na potrzeby sprzedaży detalicznej, są klasyfikowane razem z produktem, nie są brane pod uwagę przy określaniu pochodzenia produktu, z wyjątkiem obliczania wartości materiałów niepochodzących, jeżeli produkt podlega regule maksymalnej wartości materiałów niepochodzących określonej w załączniku 3.

Artykuł 47

Akcesoria, części zapasowe i narzędzia

1. Akcesoria, części zamienne, narzędzia i instrukcje lub inne materiały informacyjne uważa się za jeden produkt z danym sprzętem, maszyną, aparaturą lub pojazdem, jeżeli:

a)	są klasyfikowane i dostarczane wraz z produktem, ale nie są fakturowane oddzielnie od produktu; oraz

b)	są typami, ilościami i wartością zwyczajowo stosowaną dla tego produktu.

2. Akcesoria, części zamienne, narzędzia i instrukcje lub inne materiały informacyjne, o których mowa w ust. 1, nie są brane pod uwagę przy określaniu pochodzenia produktu, z wyjątkiem obliczania wartości materiałów niepochodzących, jeżeli produkt podlega regule maksymalnej wartości materiałów niepochodzących określonej w załączniku 3.

Artykuł 48

Zestawy

Zestawy, w rozumieniu ogólnej reguły nr 3 interpretacji Systemu Zharmonizowanego, uznaje się za pochodzące z terytorium Strony, jeżeli wszystkie elementy zestawu są produktami pochodzącymi. Jeżeli zestaw składa się z elementów pochodzących i niepochodzących, cały zestaw uznaje się za pochodzący z terytorium Strony, jeżeli wartość elementów niepochodzących nie przekracza 15 % ceny zestawu ex-works.

Artykuł 49

Elementy neutralne

Aby ustalić, czy produkt jest produktem pochodzącym z terytorium Strony, nie jest konieczne ustalenie pochodzenia następujących składników, które mogły zostać użyte w procesie jego wytwarzania:

a)	paliwa, energii, katalizatorów i rozpuszczalników;

b)	instalacji, sprzętu, części zamiennych i materiałów wykorzystywanych do konserwacji sprzętu i budynków;

c)	maszyn, narzędzi, matryc i form;

d)	oliw, smarów, materiałów składowych i innych materiałów stosowanych w produkcji lub używanych do obsługi sprzętu i budynków;

e)	rękawic, okularów, obuwia, odzieży, sprzętu ochronnego i zapasów;

f)	sprzętu, urządzeń i zapasów stosowanych do testowania lub kontrolowania produktu; oraz

g)	innych materiałów użytych do produkcji, które nie są włączone do produktu ani nie są przeznaczone do włączenia do ostatecznego składu produktu.

Artykuł 50

Rozróżnienie księgowe

1. Materiały zamienne pochodzące i niepochodzące lub produkty zamienne oddziela się fizycznie podczas składowania w celu zachowania ich statusu pochodzących i niepochodzących.

2. Do celów ust. 1 terminy „materiały zamienne” lub „produkty zamienne” oznaczają materiały lub produkty tego samego rodzaju i o tej samej jakości handlowej, mające te same właściwości techniczne i fizyczne, i których nie można odróżnić od siebie w celu określenia ich pochodzenia.

3. Niezależnie od ust. 1 materiały zamienne pochodzące i niepochodzące mogą być użyte do wytworzenia produktu bez ich fizycznego oddzielenia podczas składowania, jeżeli stosowana jest metoda rozróżnienia księgowego.

4. Niezależnie od ust. 1 produkty zamienne pochodzące i niepochodzące klasyfikowane w dziale 10, 15, 27, 28, 29, w pozycjach 32.01–32.07 lub w pozycjach 39.01–39.14 Systemu Zharmonizowanego mogą być przechowywane bez fizycznego oddzielenia na terytorium Strony przed wywozem do terytorium drugiej Strony, pod warunkiem że stosowana jest metoda rozróżnienia księgowego.

5. Metodę rozróżnienia księgowego, o której mowa w ust. 3 i 4, stosuje się zgodnie z metodą zarządzania zapasami w oparciu o zasady rachunkowości powszechnie akceptowane przez daną Stronę.

6. Metodą rozróżnienia księgowego jest każda metoda, która zapewnia, aby w żadnym momencie status materiałów pochodzących nie przysługiwał większej ilości materiałów lub produktów niż miałoby to miejsce, gdyby materiały lub produkty zostały fizycznie rozdzielone.

7. Strona może wymagać, na warunkach określonych w jej przepisach ustawowych lub wykonawczych, aby stosowanie metody rozróżnienia księgowego odbywało się pod warunkiem uzyskania wcześniejszego pozwolenia organów celnych tej Strony. Organy celne danej Strony monitorują korzystanie z takich pozwoleń i mogą cofnąć pozwolenie, jeżeli jego posiadacz, niewłaściwie stosuje metodę rozróżnienia księgowego lub nie spełnia któregokolwiek z pozostałych warunków określonych w niniejszym rozdziale.

Artykuł 51

Produkty powracające

Jeżeli produkt pochodzący z terytorium Strony wywieziony z terytorium tej Strony do państwa trzeciego powraca na terytorium tej Strony, uznaje się go za produkt niepochodzący, chyba że można wykazać w sposób satysfakcjonujący organ celny tej Strony, że powracający produkt:

a)	jest tym samym, który został wywieziony; oraz

b)	nie został poddany jakimkolwiek czynnościom wykraczającym poza czynności niezbędne do zachowania go w dobrym stanie, gdy znajdował się w tym państwie trzecim lub gdy był wywożony.

Artykuł 52

Zasada niemanipulacji

1. Produkt pochodzący zgłoszony do użytku krajowego na terytorium Strony dokonującej przywozu nie może, po dokonaniu wywozu i przed zgłoszeniem go do użytku krajowego, zostać zmieniony, przekształcony w jakikolwiek sposób ani poddany czynnościom innym niż służące zachowaniu go w dobrym stanie lub innym niż dodawanie lub umieszczanie oznaczeń, etykiet, pieczęci lub jakiejkolwiek innej dokumentacji w celu zapewnienia zgodności z określonymi wymogami wewnętrznymi Strony dokonującej przywozu.

2. Przechowywanie lub wystawianie produktu może odbywać się w państwie trzecim, pod warunkiem że produkt pozostaje pod dozorem celnym w tym państwie trzecim.

3. Dzielenie przesyłek może mieć miejsce w państwie trzecim, jeżeli prowadzone jest przez eksportera lub na odpowiedzialność eksportera i pod warunkiem, że przesyłki pozostają pod dozorem celnym w tym państwie trzecim.

4. W razie wątpliwości, czy warunki przewidziane w ust. 1–3 zostały spełnione, organ celny Strony dokonującej przywozu może zażądać od importera dostarczenia dowodu spełniania tych warunków, przy czym można to udowodnić za pomocą wszelkich środków, w tym umownych dokumentów przewozowych, takich jak konosament, lub dowodów faktycznych lub materialnych, takich jak oznakowanie lub numeracja opakowań, lub jakichkolwiek innych dowodów związanych z samym produktem.

Artykuł 53

Przegląd zwrotu ceł lub zwolnienia z ceł

Nie wcześniej niż dwa lata od wejścia w życie niniejszej Umowy, na wniosek którejkolwiek ze Stron, Specjalny Komitet Handlowy ds. Współpracy Celnej i Reguł Pochodzenia dokonuje przeglądu odpowiednich systemów zwrotu ceł i uszlachetniania czynnego Stron. W tym celu, na wniosek jednej ze Stron, nie później niż 60 dni od takiego wniosku, druga Strona dostarcza wnioskującej Stronie dostępne informacje i szczegółowe dane statystyczne dotyczące funkcjonowania systemu ceł zwrotnych i uszlachetniania czynnego obejmujące okres od wejścia w życie niniejszej Umowy lub poprzednich pięciu lat w przypadku, gdy taki okres jest krótszy. W świetle tego przeglądu Specjalny Komitet Handlowy ds. Współpracy Celnej i Reguł Pochodzenia może wydawać zalecenia dla Rady Partnerstwa dotyczące zmiany postanowień niniejszego rozdziału i załączników do niego z myślą o wprowadzeniu limitów lub ograniczeń w odniesieniu do zwrotu ceł lub zwolnienia z ceł.

SEKCJA 2

PROCEDURY DOTYCZĄCE POCHODZENIA

Artykuł 54

Wniosek o preferencyjne traktowanie taryfowe

1. Przy przywozie Strona dokonująca przywozu przyznaje preferencyjne traktowanie taryfowe produktowi pochodzącemu z terytorium drugiej Strony w rozumieniu niniejszego rozdziału na podstawie wniosku importera o preferencyjne traktowanie taryfowe. Importer odpowiedzialny jest za poprawność wniosku o preferencyjne traktowanie taryfowe oraz za zgodność z wymogami przewidzianymi w niniejszym rozdziale.

2. Wniosek o preferencyjne traktowanie taryfowe opiera się na:

a)	sporządzony przez eksportera oświadczeniu o pochodzeniu wskazującym, że produkt jest pochodzący; lub

b)	wiedzy importera, że produkt jest produktem pochodzącym.

3. Importer składający wniosek o preferencyjne traktowanie taryfowe na podstawie oświadczenia o pochodzeniu, o którym mowa w ust. 2 lit. a), przechowuje oświadczenie o pochodzeniu oraz, jeżeli wymaga tego organ celny Strony dokonującej przywozu, dostarcza jego kopię temu organowi celnemu.

Artykuł 55

Termin złożenia wniosku o preferencyjne traktowanie taryfowe

1. Wniosek o preferencyjne traktowanie taryfowe oraz podstawę tego wniosku, o której mowa w art. 54 ust. 2, dołącza się do zgłoszenia przywozowego zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi Strony dokonującej przywozu.

2. W drodze odstępstwa od ust. 1 niniejszego artykułu, jeżeli importer nie złożył wniosku o preferencyjne traktowanie taryfowe w momencie przywozu, Strona dokonująca przywozu przyznaje preferencyjne traktowanie taryfowe oraz zwraca lub umarza wszelkie nadpłacone cła, pod warunkiem że:

a)	wniosek o preferencyjne traktowanie taryfowe zostanie złożony nie później niż trzy lata po dniu przywozu lub w dłuższym terminie określonym w przepisach ustawowych i wykonawczych Strony dokonującej przywozu;

b)	importer przedstawi podstawę wniosku, o której mowa w art. 54 ust. 2; oraz

c)	produkt zostałby uznany za pochodzący i spełniałby wszystkie inne mające zastosowanie wymogi w rozumieniu sekcji 1 niniejszego rozdziału, gdyby importer składał wniosek w momencie dokonywania przywozu.

Pozostałe obowiązki mające zastosowanie do importera zgodnie z art. 54 pozostają niezmienione.

Artykuł 56

Oświadczenie o pochodzeniu

1. Eksporter produktu sporządza oświadczenie o pochodzeniu na podstawie informacji świadczących o tym, że produkt jest produktem pochodzącym, w tym informacji na temat statusu pochodzenia materiałów użytych do wytworzenia produktu. Eksporter odpowiedzialny jest za poprawność oświadczenia o pochodzeniu i przekazywanych informacji.

2. Oświadczenie o pochodzeniu sporządza się w jednej z wersji językowych określonych w załączniku 7 na fakturze lub jakimkolwiek innym dokumencie opisującym produkt pochodzący w sposób wystarczająco szczegółowy, aby umożliwić identyfikację tego produktu. Eksporter odpowiedzialny jest za dostarczenie informacji wystarczających do identyfikacji produktu pochodzącego. Strona dokonująca przywozu nie wymaga od importera przedłożenia tłumaczenia oświadczenia o pochodzeniu.

3. Oświadczenie o pochodzeniu ważne jest przez 12 miesięcy od dnia jego sporządzenia lub przez dłuższy okres określony przez Stronę dokonującą przywozu, wynoszący maksymalnie 24 miesiące.

4. Oświadczenie o pochodzeniu może dotyczyć:

a)	pojedynczej wysyłki jednego lub większej liczby produktów przywożonych na terytorium Strony; lub

b)	wielokrotnych przesyłek identycznych produktów przywożonych na terytorium Strony w okresie wskazanym w oświadczeniu o pochodzeniu, nieprzekraczającym 12 miesięcy.

5. Jeżeli, na wniosek importera, produkty niezmontowane lub rozmontowane w rozumieniu ogólnej reguły interpretacji 2 lit. a) Systemu Zharmonizowanego, objęte sekcjami XV–XXI Systemu Zharmonizowanego, przywożone są partiami, można stosować dla takich produktów jedno oświadczenie o pochodzeniu zgodnie z wymogami określonymi przez organ celny Strony dokonującej przywozu.

Artykuł 57

Rozbieżności

Organ celny Strony dokonującej przywozu nie może odrzucić wniosku o preferencyjne traktowanie taryfowe z powodu drobnych błędów lub rozbieżności w oświadczeniu o pochodzeniu lub wyłącznie z uwagi na fakt, że faktura została wystawiona w państwie trzecim.

Artykuł 58

Wiedza importera

1. Do celów wniosku o preferencyjne traktowanie taryfowe złożonego na podstawie art. 54 ust. 2 lit. b) wiedza importera o pochodzeniu produktu z terytorium Strony dokonującej wywozu opiera się na informacjach świadczących o tym, że produkt jest produktem pochodzącym i spełnia wymogi przewidziane w niniejszym rozdziale.

2. Przed złożeniem wniosku o preferencyjne traktowanie taryfowe, w przypadku gdy importer nie jest w stanie uzyskać informacji, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, ponieważ eksporter uznaje te informacje za poufne lub z jakiejkolwiek innej przyczyny, eksporter może przedłożyć oświadczenie o pochodzeniu, co umożliwi importerowi złożenie wniosku o preferencyjne traktowanie taryfowe na podstawie art. 54 ust. 2 lit. a).

Artykuł 59

Wymogi dotyczące przechowywania dokumentacji

1. Importer składający wniosek o preferencyjne traktowanie taryfowe w odniesieniu do produktu przywożonego do Strony dokonującej przywozu przechowuje przez okres co najmniej trzech lat po dniu przywozu produktu:

a)	oświadczenie o pochodzeniu sporządzone przez eksportera, jeżeli wniosek opierał się na oświadczeniu o pochodzeniu; lub

b)	całość dokumentacji świadczącej o tym, że produkt spełnia wymogi uzyskania statusu pochodzenia, jeżeli wniosek opierał się na wiedzy importera.

2. Eksporter, który sporządził oświadczenie o pochodzeniu, przechowuje jego kopię oraz wszystkie inne dokumenty świadczące o tym, że produkt spełnia wymogi do uzyskania statusu pochodzenia, przez okres co najmniej czterech lat po sporządzeniu takiego oświadczenia o pochodzeniu.

3. Dokumenty, które mają być przechowywane zgodnie z niniejszym artykułem, mogą być przechowywane w formie elektronicznej.

Artykuł 60

Małe przesyłki

1. Na zasadzie odstępstwa od art. 54–58, pod warunkiem że produkt został zgłoszony jako spełniający wymogi niniejszego rozdziału, a organ celny Strony dokonującej przywozu nie ma wątpliwości co do prawdziwości tego zgłoszenia, Strona dokonująca przywozu przyznaje preferencyjne traktowanie taryfowe w odniesieniu do:

a)	produktu wysyłanego w małych paczkach od osób prywatnych do osób prywatnych;

b)	produktu stanowiącego część bagażu osobistego podróżnych; oraz

c)	w przypadku Zjednoczonego Królestwa – oprócz produktów wymienionych w lit. a) i b) niniejszego artykułu, innych przesyłek o niskiej wartości.

2. Ze stosowania ust. 1 niniejszego artykułu wyłączone są następujące produkty:

a)	produkty, których przywóz stanowi część serii przywozów, które można racjonalnie uznać za dokonane oddzielnie w celu uniknięcia wymogów art. 54;

w odniesieniu do Unii:

(i)	produkt przywożony w celach handlowych; przywozu, który jest okazjonalny i dotyczy wyłącznie produktów do osobistego użytku ich odbiorców lub podróżnych lub ich rodzin, nie uważa się za przywóz w celach handlowych, jeżeli rodzaj i ilość produktów nie wskazuje na przeznaczenie handlowe; oraz

(ii)

produkty, których całkowita wartość przekracza 500 EUR w przypadku produktów wysyłanych w małych paczkach lub 1 200 EUR w przypadku produktów stanowiących część bagażu osobistego podróżnych. Kwoty wyrażone w danej walucie krajowej stanowią równowartość w tej walucie kwot wyrażonych w euro według kursu z pierwszego dnia roboczego października. Kwoty kursu wymiany są kwotami opublikowanymi na ten dzień przez Europejski Bank Centralny, chyba że do dnia 15 października Komisja Europejska zostanie powiadomiona o innej kwocie, i stosuje się je od dnia 1 stycznia następnego roku. Komisja Europejska powiadamia Zjednoczone Królestwo o odpowiednich kwotach. Unia może ustanowić inne limity, o których poinformuje Zjednoczone Królestwo; oraz

c)	w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa – produkty, których całkowita wartość przekracza limity określone w prawie krajowym Zjednoczonego Królestwa. Zjednoczone Królestwo poinformuje Unię o tych limitach.

3. Importer odpowiedzialny jest za poprawność deklaracji oraz zgodność z wymogami przewidzianymi w niniejszym rozdziale. Wymogów przechowywania dokumentacji określonych w art. 59 nie stosuje się do importera na podstawie niniejszego artykułu.

Artykuł 61

Weryfikacja

1. Organ celny Strony dokonującej przywozu może zweryfikować, czy produkt jest produktem pochodzącym lub czy spełnione są inne wymogi niniejszego rozdziału w oparciu o metody oceny ryzyka, które mogą obejmować losowy dobór próby. Weryfikacje takie można przeprowadzić w drodze wniosku o udzielenie informacji przez importera, który złożył wniosek, o którym mowa w art. 54, w momencie składania zgłoszenia przywozowego, przed zwolnieniem produktów lub po zwolnieniu produktów.

2. Informacje wymagane zgodnie z ust. 1 obejmują nie więcej niż następujące elementy:

a)	jeżeli wniosek opierał się na oświadczeniu o pochodzeniu – oświadczenie o pochodzeniu; oraz

informacje dotyczące spełnienia kryteriów pochodzenia, to jest:

(i)	w przypadku gdy kryterium pochodzenia jest „całkowicie uzyskane” – mająca zastosowanie kategoria (taka jak zbiory, górnictwo, rybołówstwo) i miejsce produkcji;

(ii)	w przypadku gdy kryterium pochodzenia oparte jest na zmianie w klasyfikacji taryfowej – wykaz wszystkich materiałów niepochodzących, łącznie z ich klasyfikacją taryfową (w formacie 2, 4 lub 6-cyfrowym, w zależności od kryterium pochodzenia);

(iii)

w przypadku gdy kryterium pochodzenia oparte jest na metodzie wartości – wartość produktu końcowego, a także wartość wszystkich materiałów niepochodzących wykorzystanych przy wytwarzaniu tego produktu;

(iv)	w przypadku gdy kryterium pochodzenia oparte jest na masie – masa produktu końcowego, a także masa odpowiednich materiałów niepochodzących użytych w produkcie końcowym;

(v)	w przypadku gdy kryterium pochodzenia oparte jest na konkretnym procesie produkcji – opis tego konkretnego procesu.

3. Przekazując wymagane informacje, importer może dodać wszelkie inne informacje, które uzna za istotne do celów weryfikacji.

4. Jeżeli wniosek o preferencyjne traktowanie taryfowe opiera się na oświadczeniu o pochodzeniu, importer dostarcza to oświadczenie o pochodzeniu, ale może poinformować organ celny Strony dokonującej przywozu, że nie jest w stanie dostarczyć informacji, o których mowa w ust. 2 lit. b).

5. Jeżeli wniosek o preferencyjne traktowanie taryfowe opiera się na wiedzy importera, po zwróceniu się najpierw o udzielenie informacji zgodnie z ust. 1, organ celny Strony dokonującej przywozu przeprowadzający weryfikację może zwrócić się do importera o udzielenie dodatkowych informacji, jeżeli ten organ celny uzna, że takie dodatkowe informacje są niezbędne do zweryfikowania statusu pochodzenia produktu lub ustalenia, czy spełnione są pozostałe wymogi niniejszego rozdziału. Organ celny Strony dokonującej przywozu może w stosownych przypadkach zażądać od importera przedstawienia konkretnych dokumentów i informacji.

6. Jeżeli organ celny Strony dokonującej przywozu postanowi zawiesić przyznanie preferencyjnego traktowania taryfowego w odniesieniu do danego produktu do czasu uzyskania wyników weryfikacji, proponuje on importerowi zwolnienie produktów, z zastrzeżeniem odpowiednich środków zabezpieczających, w tym gwarancji. Wszelkie zawieszenie preferencyjnego traktowania taryfowego zostaje zakończone tak szybko, jak to możliwe po upewnieniu się przez organ celny Strony dokonującej przywozu co do statusu pochodzenia danych produktów lub spełnienia innych wymogów niniejszego rozdziału.

Artykuł 62

Współpraca administracyjna

1. W celu zapewnienia właściwego stosowania niniejszego rozdziału Strony współpracują, za pośrednictwem organów celnych każdej z nich, przy weryfikowaniu, czy produkt jest produktem pochodzącym oraz produktem zgodnym z innymi wymogami przewidzianymi w niniejszym rozdziale.

2. Jeżeli wniosek o preferencyjne traktowanie taryfowe opierał się na oświadczeniu o pochodzeniu, w stosownych przypadkach po zwróceniu się najpierw o udzielenie informacji zgodnie z art. 61 ust. 1 oraz w oparciu o odpowiedź importera, organ celny Strony dokonującej przywozu przeprowadzający weryfikację może również zwrócić się do organu celnego Strony dokonującej wywozu o udzielenie informacji w terminie dwóch lat po przywozie produktów lub od momentu złożenia wniosku na podstawie art. 55 ust. 2 lit. a), jeżeli organ celny Strony dokonującej przywozu prowadzący weryfikację uważa, że konieczne jest uzyskanie dodatkowych informacji w celu zweryfikowania statusu pochodzenia produktu lub zweryfikowania, czy spełniono inne wymogi przewidziane w niniejszym rozdziale. Wniosek o udzielenie informacji obejmuje następujące elementy:

a)	oświadczenie o pochodzeniu;

b)	nazwę organu celnego składającego wniosek;

c)	nazwę eksportera;

d)	przedmiot i zakres weryfikacji; oraz

e)	wszelkie odpowiednie dokumenty.

Ponadto organ celny Strony dokonującej przywozu może, w stosownych przypadkach, zwrócić się do organu celnego Strony dokonującej wywozu o przekazanie konkretnych dokumentów i informacji.

3. Organ celny Strony dokonującej wywozu może, zgodnie ze swoimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi, zażądać dokumentacji lub sprawdzenia, wzywając do przedstawienia wszelkich dowodów lub wizytując pomieszczenia lub teren eksportera w celu dokonania przeglądu dokumentacji i inspekcji obiektów wykorzystywanych do wytwarzania produktu.

4. Bez uszczerbku dla ust. 5 organ celny Strony dokonującej wywozu otrzymujący wniosek, o którym mowa w ust. 2, dostarcza organowi celnemu Strony dokonującej przywozu następujące informacje:

a)	wymagane dokumenty, o ile są one dostępne;

b)	opinię w sprawie statusu pochodzenia produktu;

c)	opis produktu objętego sprawdzeniem oraz klasyfikację taryfową odpowiednią dla stosowania niniejszego rozdziału;

d)	opis i wyjaśnienie procesu produkcji wystarczającego do potwierdzenia statusu pochodzenia produktu;

e)	informacje o sposobie przeprowadzenia sprawdzenia produktu; oraz

f)	w stosownych przypadkach, dokumenty potwierdzające.

5. Organ celny Strony dokonującej wywozu nie dostarcza informacji, o których mowa w ust. 4 lit. a), d) i f), organowi celnemu Strony dokonującej przywozu, jeżeli eksporter uzna te informacje za poufne.

6. Każda ze Stron powiadamia drugą Stronę o danych kontaktowych organów celnych oraz powiadamia drugą Stronę o wszelkich zmianach dotyczących tych danych w ciągu 30 dni po dniu zmiany.

Artykuł 63

Odmowa preferencyjnego traktowania taryfowego

1. Bez uszczerbku dla ust. 3 organ celny Strony dokonującej przywozu może odmówić preferencyjnego traktowania taryfowego, jeżeli:

w terminie trzech miesięcy po dniu złożenia wniosku o udzielenie informacji zgodnie z art. 61 ust. 1:

(i)	importer nie udzielił odpowiedzi;

(ii)	w przypadku gdy wniosek o preferencyjne traktowanie taryfowe opierał się na oświadczeniu o pochodzeniu – oświadczenie o pochodzeniu nie zostało dostarczone; lub

(iii)

w przypadku gdy wniosek o preferencyjne traktowanie taryfowe opierał się na wiedzy importera – informacje dostarczone przez importera nie są odpowiednie do potwierdzenia, że produkt jest produktem pochodzącym;

w terminie trzech miesięcy po dniu złożenia wniosku o udzielenie dodatkowych informacji zgodnie z art. 61 ust. 5:

(i)	importer nie udzielił odpowiedzi; lub

(ii)	informacje dostarczone przez importera nie są odpowiednie do potwierdzenia, że produkt jest produktem pochodzącym;

w terminie 10 miesięcy (3) po dniu złożenia wniosku o udzielenie informacji zgodnie z art. 62 ust. 2:

(i)	organ celny Strony dokonującej wywozu nie udzielił odpowiedzi; lub

(ii)	informacje dostarczone przez organ celny Strony dokonującej wywozu nie są odpowiednie do potwierdzenia, że produkt jest produktem pochodzącym.

2. Organ celny Strony dokonującej przywozu może odmówić preferencyjnego traktowania taryfowego produktowi, w odniesieniu do którego importer ubiega się o preferencyjne traktowanie taryfowe, jeżeli importer nie spełnia wymogów niniejszego rozdziału innych niż wymogi dotyczące statusu pochodzenia produktów.

3. Jeżeli organ celny Strony dokonującej przywozu ma wystarczające uzasadnienie, aby odmówić preferencyjnego traktowania taryfowego na podstawie ust. 1 niniejszego artykułu, w przypadkach gdy organ celny Strony wywozu wydał opinię zgodnie z art. 62 ust. 4 lit. b), potwierdzającą status pochodzenia produktów, organ celny Strony dokonującej przywozu powiadamia organ celny Strony dokonującej wywozu o swoim zamiarze odmowy preferencyjnego traktowania taryfowego w terminie dwóch miesięcy po dniu otrzymania tej opinii.

W przypadku dokonania takiego powiadomienia na wniosek którejkolwiek ze Stron, w ciągu trzech miesięcy po dniu powiadomienia przeprowadza się konsultacje. Okres konsultacji może zostać przedłużony indywidualnie dla każdego przypadku za obopólną zgodą organów celnych Stron. Konsultacje mogą odbywać się zgodnie z procedurą określoną przez Specjalny Komitet Handlowy ds. Współpracy Celnej i Reguł Pochodzenia.

Po upływie okresu konsultacji, jeżeli organ celny Strony dokonującej przywozu nie może potwierdzić, że produkt jest produktem pochodzącym, może on odmówić preferencyjnego traktowania taryfowego, jeżeli ma do tego wystarczające uzasadnienie oraz po przyznaniu importerowi prawa do bycia wysłuchanym. Jeżeli jednak organ celny Strony dokonującej wywozu potwierdzi status pochodzenia produktów oraz przedstawi uzasadnienie takiego stanowiska, organ celny Strony dokonującej przywozu nie może odmówić preferencyjnego traktowania taryfowego produktowi wyłącznie na tej podstawie, że zastosowano art. 62 ust. 5.

4. We wszystkich przypadkach rozstrzyganie sporów między importerem a organem celnym Strony dokonującej przywozu odbywa się zgodnie z prawem Strony dokonującej przywozu.

Artykuł 64

Poufność

1. Każda ze Stron zachowuje, zgodnie ze swoimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi, poufność wszelkich informacji przekazanych jej przez drugą Stronę, zgodnie z niniejszym rozdziałem, oraz chroni te informacje przed ich ujawnieniem.

2. W przypadku gdy, niezależnie od art. 62 ust. 5, poufne informacje handlowe zostały uzyskane od eksportera przez organ celny Strony dokonującej wywozu lub Strony dokonującej przywozu w wyniku zastosowania art. 61 i 62, informacji tych nie ujawnia się.

3. Każda ze Stron zapewnia, aby informacje poufne zebrane na podstawie niniejszego rozdziału nie były wykorzystywane do celów innych niż prowadzenie i egzekwowanie decyzji i ustaleń dotyczących pochodzenia i kwestii celnych, chyba że osoba lub Strona, która dostarczyła te poufne informacje, na to zezwoli.

4. Niezależnie od ust. 3 Strona może zezwolić na wykorzystanie informacji zebranych na podstawie niniejszego rozdziału w jakimkolwiek postępowaniu administracyjnym, sądowym lub quasi-sądowym wszczętym w związku z nieprzestrzeganiem przepisów celnych wykonujących niniejszy rozdział. Strona z wyprzedzeniem powiadamia o takim wykorzystaniu informacji osobę lub Stronę, która je dostarczyła.

artykuł 65

Środki i kary administracyjne

Każda ze Stron zapewnia skuteczne egzekwowanie niniejszego rozdziału. Każda ze Stron zapewnia, aby właściwe organy były w stanie nakładać środki administracyjne, a w stosownych przypadkach – kary, zgodnie ze swoimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi, na każdą osobę sporządzającą dokument lub zlecającą sporządzenie dokumentu, który zawiera nieprawidłowe informacje przekazane w celu uzyskania preferencyjnego traktowania taryfowego dla danego produktu, która nie spełnia wymogów określonych w art. 59 lub która nie dostarcza dowodów lub odmawia zgody na wizytę, o której mowa w art. 62 ust. 3.

SEKCJA 3

POZOSTAŁE POSTANOWIENIA

Artykuł 66

Ceuta i Melilla

1. Do celów niniejszego rozdziału w przypadku Unii pojęcie „Strona” nie obejmuje Ceuty i Melilli.

2. Produkty pochodzące z terytorium Zjednoczonego Królestwa przy przywozie do Ceuty lub Melilli podlegają pod wszystkimi względami takiemu samemu traktowaniu celnemu na podstawie niniejszej Umowy, jakie jest stosowane do produktów pochodzących na obszarze celnym Unii zgodnie z protokołem 2 Aktu przystąpienia Królestwa Hiszpanii i Republiki Portugalskiej do Unii Europejskiej. Zjednoczone Królestwo przyznaje w odniesieniu do przywozu produktów objętych niniejszą Umową i pochodzących z Ceuty i Melilli takie samo traktowanie celne, jakie jest przyznawane produktom przywożonym i pochodzącym z Unii.

3. Reguły pochodzenia i procedury dotyczące pochodzenia, o których mowa w niniejszym rozdziale, stosuje się odpowiednio do produktów wywożonych ze Zjednoczonego Królestwa do Ceuty i Melilli oraz do produktów wywożonych z Ceuty i Melilli do Zjednoczonego Królestwa.

4. Ceutę i Melillę uznaje się za jedno terytorium.

5. Art. 40 ma zastosowanie do przywozu i wywozu produktów między Unią, Zjednoczonym Królestwem oraz Ceutą i Melillą.

6. Eksporterzy, w zależności od pochodzenia produktu, w polu 3 tekstu oświadczenia o pochodzeniu wpisują „Zjednoczone Królestwo” lub „Ceuta i Melilla”.

7. Organ celny Królestwa Hiszpanii odpowiedzialny jest za stosowanie i wykonywanie niniejszego rozdziału w Ceucie i Melilli.

Artykuł 67

Postanowienia przejściowe dotyczące produktów w tranzycie lub składowanych

Postanowienia niniejszej Umowy mogą być stosowane do produktów, które są zgodne z postanowieniami niniejszego rozdziału i które w dniu wejścia w życie niniejszej Umowy znajdują się w tranzycie ze Strony dokonującej wywozu do Strony dokonującej przywozu albo znajdują się pod kontrolą celną Strony dokonującej przywozu, bez uiszczenia ceł i podatków przywozowych, z zastrzeżeniem złożenia organowi celnemu Strony dokonującej przywozu wniosku o preferencyjne traktowanie taryfowe, o którym mowa w art. 54, w terminie 12 miesięcy od tego dnia.

Artykuł 68

Zmiana niniejszego rozdziału oraz załączników do niego

Rada Partnerstwa może zmieniać niniejszy rozdział oraz załączniki do niego.

ROZDZIAŁ 3

ŚRODKI SANITARNE I FITOSANITARNE

Artykuł 69

Cele

Celem niniejszego rozdziału jest:

a)	ochrona życia lub zdrowia ludzi, zwierząt i roślin na terytoriach Stron, przy jednoczesnym ułatwianiu handlu między Stronami;

b)	dalsze wykonanie porozumienia SPS.

c)	zapewnienie, aby środki sanitarne i fitosanitarne Stron nie tworzyły zbędnych barier w handlu;

d)	propagowanie większej przejrzystości i zrozumienia w zakresie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych każdej ze Stron;

e)	zwiększenie współpracy między Stronami w zakresie zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, promowania zrównoważonych systemów żywnościowych, ochrony dobrostanu zwierząt oraz certyfikacji elektronicznej;

f)	zwiększenie współpracy w ramach odpowiednich organizacji międzynarodowych w celu opracowania międzynarodowych norm, wytycznych i zaleceń dotyczących zdrowia zwierząt, bezpieczeństwa żywności i zdrowia roślin; oraz

g)	propagowanie wdrażania przez każdą ze Stron międzynarodowych norm, wytycznych i zaleceń.

Artykuł 70

Zakres stosowania

1. Niniejszy rozdział ma zastosowanie do wszystkich środków sanitarnych i fitosanitarnych Strony, które mogą bezpośrednio lub pośrednio wpływać na handel między Stronami.

2. W rozdziale tym określono również odrębne postanowienia dotyczące współpracy w zakresie dobrostanu zwierząt, oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i zrównoważonych systemów żywnościowych.

Artykuł 71

Definicje

1. Do celów niniejszego rozdziału stosuje się następujące definicje:

a)	definicje zawarte w załączniku A do porozumienia SPS;

b)	definicje przyjęte pod auspicjami Komisji Kodeksu Żywnościowego (Codex);

c)	definicje przyjęte pod auspicjami Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE); oraz

d)	definicje przyjęte w ramach Międzynarodowej konwencji ochrony roślin (IPPC);

2. Do celów niniejszego rozdziału stosuje się następujące definicje:

a)	„warunki przywozu” oznaczają wszelkie środki sanitarne i fitosanitarne, których spełnienie jest wymagane do przywozu produktów; oraz

„strefa chroniona” w odniesieniu do określonego objętego regulacjami agrofagu roślin oznacza urzędowo określony obszar geograficzny, na którym agrofag ten nie występuje pomimo korzystnych warunków i jego występowania w innych częściach terytorium Strony oraz na którym nie wolno wprowadzać tego agrofagu.

3. Specjalny Komitet Handlowy ds. Środków Sanitarnych i Fitosanitarnych może przyjąć inne definicje do celów niniejszego rozdziału, uwzględniając glosariusze i definicje odpowiednich organizacji międzynarodowych, takich jak Codex, OIE i IPPC.

4. Definicje zawarte w porozumieniu SPS mają pierwszeństwo w zakresie, w jakim istnieje niezgodność między definicjami przyjętymi przez Specjalny Komitet Handlowy ds. Środków Sanitarnych i Fitosanitarnych lub przyjętymi pod auspicjami Codex, OIE, IPPC a definicjami zawartymi w porozumieniu SPS. W przypadku niezgodności między definicjami przyjętymi przez Specjalny Komitet Handlowy ds. Środków Sanitarnych i Fitosanitarnych a definicjami zawartymi w Codex, OIE lub IPPC, pierwszeństwo mają definicje zawarte w Codex, OIE lub IPPC.

Artykuł 72

Prawa i obowiązki

Strony potwierdzają swoje prawa i obowiązki wynikające z porozumienia SPS. Obejmuje to prawo do przyjmowania środków zgodnie z art. 5 ust. 7 porozumienia SPS.

Artykuł 73

Zasady ogólne

1. Strony stosują środki sanitarne i fitosanitarne służące osiągnięciu odpowiedniego poziomu ochrony, które opierają się na ocenach ryzyka zgodnie z odpowiednimi postanowieniami, w tym art. 5 porozumienia SPS.

2. Strony nie stosują środków sanitarnych i fitosanitarnych do tworzenia nieuzasadnionych barier w handlu.

3. W odniesieniu do związanych z handlem procedur sanitarnych i fitosanitarnych oraz zatwierdzeń ustanowionych na podstawie niniejszego rozdziału każda ze Stron zapewnia, aby procedury te i związane z nimi środki sanitarne i fitosanitarne:

a)	były uruchamiane i zrealizowane bez zbędnej zwłoki;

b)	nie obejmowały zbędnych, naukowo i technicznie nieuzasadnionych lub stanowiących nienależyte obciążenie wniosków o udzielenie informacji, które mogą opóźniać dostęp do rynku drugiej Strony;

c)	nie były stosowane w sposób, który stanowiłby arbitralną lub nieuzasadnioną dyskryminację całego terytorium lub części terytorium drugiej Strony, na których istnieją identyczne lub podobne warunki sanitarne i fitosanitarne; oraz

d)	były proporcjonalne względem zidentyfikowanych rodzajów ryzyka i nie ograniczały handlu w stopniu większym niż konieczny do osiągnięcia odpowiedniego poziomu ochrony Strony dokonującej przywozu.

4. Strony nie stosują procedur, o których mowa w ust. 3, ani innych wniosków o dodatkowe informacje w celu opóźniania, bez naukowego lub technicznego uzasadnienia, dostępu do swoich rynków.

5. Każda ze Stron zapewnia, aby każda procedura administracyjna, której wymaga w odniesieniu do warunków przywozu dotyczących bezpieczeństwa żywności, zdrowia zwierząt lub roślin, nie była bardziej uciążliwa lub ograniczająca handel, niż jest to konieczne, aby dać Stronie dokonującej przywozu wystarczającą pewność, że warunki te są spełnione. Każda ze Stron zapewnia, aby negatywny wpływ wszelkich procedur administracyjnych na handel był ograniczony do minimum oraz aby procesy rozliczania były proste i sprawne, a jednocześnie spełniały warunki Strony dokonującej przywozu.

6. Strona dokonująca przywozu nie wprowadza jakichkolwiek dodatkowych systemów lub procedur administracyjnych, które niepotrzebnie utrudniają handel.

Artykuł 74

Certyfikacja urzędowa

1. W przypadku gdy Strona dokonująca przywozu wymaga urzędowych świadectw, wzory świadectw muszą:

a)	być zgodne z zasadami określonymi w międzynarodowych normach Codex, IPPC i OIE; oraz

b)	mieć zastosowanie do przywozu ze wszystkich części terytorium Strony dokonującej wywozu.

2. Specjalny Komitet Handlowy ds. Środków Sanitarnych i Fitosanitarnych może uzgodnić szczególne przypadki, w których wzory świadectw, o których mowa w ust. 1, będą ustanawiane tylko dla jednej części lub niektórych części terytorium Strony dokonującej wywozu. Strony propagują wdrażanie certyfikacji elektronicznej i innych technologii w celu ułatwienia handlu.

Artykuł 75

Warunki i procedury przywozu

1. Bez uszczerbku dla praw i obowiązków każdej ze Stron wynikających z porozumienia SPS oraz niniejszego rozdziału warunki przywozu Strony dokonującej przywozu mają zastosowanie w sposób spójny do całego terytorium Strony dokonującej wywozu.

2. Strona dokonująca wywozu zapewnia, aby produkty wywożone do drugiej Strony, takie jak zwierzęta i produkty pochodzenia zwierzęcego, rośliny i produkty roślinne lub inne powiązane przedmioty, spełniały wymogi sanitarne i fitosanitarne Strony dokonującej przywozu.

3. Strona dokonująca przywozu może wymagać, aby przywóz określonych produktów podlegał pozwoleniu. Pozwolenie takie przyznaje się w przypadku gdy odpowiedni właściwy organ Strony dokonującej wywozu złoży wniosek, w którym obiektywnie wykaże w sposób satysfakcjonujący Stronę dokonującą przywozu, że spełnione zostały wymogi Strony dokonującej przywozu dotyczące pozwolenia. Odpowiedni właściwy organ Strony dokonującej wywozu może wystąpić z wnioskiem o pozwolenie w odniesieniu do całego terytorium Strony dokonującej wywozu. Strona dokonująca przywozu uwzględnia takie wnioski na tej podstawie, w przypadku gdy spełniają one wymogi Strony dokonującej przywozu dotyczące pozwolenia określone w niniejszym ustępie.

4. Strona dokonująca przywozu nie wprowadza wymogów dotyczących pozwolenia będących wymogami dodatkowymi w stosunku do tych, które mają zastosowanie w dniu zakończenia okresu przejściowego, chyba że stosowanie takich wymogów do dalszych produktów jest uzasadnione w celu zmniejszenia znaczącego zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin.

5. Strona dokonująca przywozu ustanawia i przekazuje drugiej Stronie warunki przywozu w odniesieniu do wszystkich produktów. Strona dokonująca przywozu zapewnia, aby warunki przywozu stosowano w sposób proporcjonalny i niedyskryminujący.

6. Bez uszczerbku dla środków tymczasowych na podstawie art. 5 ust. 7 porozumienia SPS, w odniesieniu do produktów lub innych powiązanych przedmiotów, w przypadku których istnieje potencjalne zagrożenie o charakterze fitosanitarnym, warunki przywozu ograniczają się do środków chroniących przed objętymi regulacjami agrofagami Strony dokonującej przywozu oraz mają zastosowanie do całego terytorium Strony dokonującej wywozu.

7. Niezależnie od ust. 1 i 3, w przypadku wniosków o pozwolenie na przywóz konkretnego produktu, w przypadku gdy Strona dokonująca wywozu wystąpiła z wnioskiem o zbadanie jedynie jednej części lub niektórych części jej terytorium (w przypadku Unii – poszczególnych państw członkowskich), Strona dokonująca przywozu niezwłocznie przystępuje do rozpatrzenia tego wniosku. W przypadku gdy Strona dokonująca przywozu otrzymuje wnioski dotyczące konkretnego produktu z więcej niż jednej części Strony dokonującej wywozu lub gdy otrzymuje dalsze wnioski w odniesieniu do produktu, na który wydano już pozwolenie, Strona dokonująca przywozu przyspiesza zakończenie procedury udzielania pozwolenia, biorąc pod uwagę identyczny lub podobny system w zakresie środków sanitarnych i fitosanitarnych mający zastosowanie w różnych częściach Strony dokonującej wywozu.

8. Każda ze stron zapewnia, aby wszystkie procedury kontroli, inspekcji i zatwierdzania środków sanitarnych i fitosanitarnych były rozpoczynane i kończone bez zbędnej zwłoki. Wymogi informacyjne ograniczają się do tego, co jest konieczne, aby proces zatwierdzania uwzględniał informacje dostępne już na terytorium Strony dokonującej przywozu, takie jak informacje dotyczące ram prawnych i sprawozdań z audytu Strony dokonującej wywozu.

9. Z wyjątkiem należycie uzasadnionych okoliczności związanych z poziomem ochrony, każda ze Stron zapewnia okres przejściowy między publikacją wszelkich zmian w swoich procedurach zatwierdzania a ich zastosowaniem, aby umożliwić drugiej Stronie zapoznanie się z takimi zmianami i dostosowanie się do nich. Żadna ze Stron nie przedłuża nadmiernie procesu zatwierdzania wniosków złożonych przed publikacją zmian.

10. W odniesieniu do procesów określonych w ust. 3–8 podejmuje się następujące działania:

a)	niezwłocznie po pozytywnym zakończeniu oceny przez Stronę dokonującą przywozu podejmuje ona niezwłocznie wszystkie niezbędne środki ustawodawcze i administracyjne, aby umożliwić handel bez zbędnej zwłoki;

Strona dokonująca wywozu:

(i)	dostarcza wszystkie odpowiednie informacje wymagane przez Stronę dokonującą przywozu; oraz

(ii)	zapewnia Stronie dokonującej przywozu rozsądny dostęp umożliwiający przeprowadzanie audytów i innych odpowiednich procedur;

Strona dokonująca przywozu ustanawia wykaz objętych regulacjami agrofagów dla produktów lub innych powiązanych przedmiotów, w przypadku których istnieje potencjalne zagrożenie o charakterze fitosanitarnym. Wykaz ten zawiera:

(i)	agrofagi, których występowania nie stwierdzono w jakiejkolwiek części jej terytorium;

(ii)	agrofagi, których występowanie stwierdzono na jej terytorium i które znajdują się pod urzędową kontrolą;

(iii)

agrofagi, których występowanie stwierdzono w częściach jej własnego terytorium i dla których ustanowiono obszary wolne od agrofagu lub strefy chronione; oraz

(iv)	agrofagi niebędące agrofagami kwarantannowymi, których występowanie stwierdzono w części jej terytorium i które znajdują się pod urzędową kontrolą w odniesieniu do określonego materiału nasadzeniowego.

11. Strona dokonująca przywozu akceptuje przesyłki bez wymagania, aby Strona dokonująca przywozu sprawdzała zgodność tych przesyłek przed ich wyjazdem z terytorium Strony dokonującej wywozu.

12. Strona może pobierać opłaty z tytułu kosztów poniesionych na prowadzenie konkretnych sanitarnych i fitosanitarnych kontroli granicznych, które nie powinny przekraczać poziomu zwrotu kosztów.

13. Strona dokonująca przywozu ma prawo do przeprowadzania kontroli przywozu produktów przywożonych z terytorium Strony dokonującej wywozu w celu zapewnienia zgodności z jej sanitarnymi i fitosanitarnymi wymogami przywozowymi.

14. Kontrole przywozowe przeprowadzane w odniesieniu do produktów przywożonych z terytorium Strony dokonującej wywozu opierają się na ryzyku sanitarnym i fitosanitarnym związanym z takim przywozem. Kontrole przywozowe przeprowadza się wyłącznie w zakresie niezbędnym do ochrony życia i zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin, bez zbędnej zwłoki i przy minimalnym wpływie na handel między Stronami.

15. Na wniosek Strony dokonującej wywozu Strona dokonująca przywozu udostępnia informacje dotyczące udziału produktów z terytorium Strony dokonującej wywozu poddanych kontroli przy przywozie.

16. Jeżeli kontrole przywozowe wykazują brak zgodności z odpowiednimi warunkami przywozu, działania podejmowane przez Stronę dokonującą przywozu muszą opierać się na ocenie ryzyka i nie mogą ograniczać handlu w większym stopniu niż jest to wymagane, aby osiągnąć odpowiedni poziom ochrony sanitarnej lub fitosanitarnej Strony.

Artykuł 76

Wykazy zatwierdzonych zakładów

1. W każdym przypadku gdy jest to uzasadnione, Strona dokonująca przywozu może prowadzić wykaz zatwierdzonych zakładów spełniających wymogi przywozowe, co stanowi warunek dopuszczenia przywozu produktów pochodzenia zwierzęcego z tych zakładów.

2. O ile nie jest to uzasadnione w celu zmniejszenia znaczącego zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin, wykazy zatwierdzonych zakładów są wymagane wyłącznie w odniesieniu do produktów, dla których były wymagane w dniu zakończenia okresu przejściowego.

3. Strona dokonująca wywozu informuje Stronę dokonującą przywozu o swoim wykazie zakładów spełniających warunki Strony dokonującej przywozu, który opiera się na gwarancjach udzielonych przez Stronę dokonującą wywozu.

4. Na wniosek Strony dokonującej wywozu Strona dokonująca przywozu zatwierdza zakłady znajdujące się na terytorium Strony dokonującej wywozu w oparciu o gwarancje udzielone przez Stronę dokonującą wywozu, bez uprzedniej inspekcji poszczególnych zakładów.

5. O ile Strona dokonująca przywozu nie zażąda dodatkowych informacji oraz z zastrzeżeniem gwarancji udzielonych przez Stronę dokonującą wywozu, Strona dokonująca przywozu wprowadza niezbędne środki ustawodawcze lub administracyjne, zgodnie ze swoimi mającymi zastosowanie procedurami prawnymi, aby umożliwić – bez zbędnej zwłoki – dokonanie przywozu z tych zakładów.

6. Wykaz zatwierdzonych zakładów podawany jest do wiadomości publicznej przez Stronę dokonującą przywozu.

7. W przypadku gdy Strona dokonująca przywozu podejmuje decyzję o odrzuceniu wniosku Strony dokonującej wywozu o zgodę na dodanie zakładu do wykazu zatwierdzonych zakładów, bezzwłocznie informuje ona o tym Stronę dokonującą wywozu i udziela odpowiedzi, w tym informacji dotyczących niezgodności, które doprowadziły do odrzucenia zatwierdzenia zakładu.

Artykuł 77

Przejrzystość i wymiana informacji

1. Każda ze Stron dąży do zachowania przejrzystości w odniesieniu do środków sanitarnych i fitosanitarnych mających zastosowanie do handlu oraz podejmuje w tym celu następujące działania:

niezwłocznie informuje drugą Stronę o wszelkich zmianach w swoich środkach sanitarnych i fitosanitarnych oraz procedurach zatwierdzania, w tym o zmianach, które mogą wpłynąć na jej zdolność do spełnienia wymogów sanitarnych i fitosanitarnych drugiej Strony w odniesieniu do przywozu niektórych produktów;

b)	zwiększa wzajemne zrozumienie środków sanitarnych i fitosanitarnych drugiej Strony oraz ich zastosowania;

wymienia się informacjami dotyczącymi kwestii związanych z rozwojem i stosowaniem środków sanitarnych i fitosanitarnych, w tym postępów w zakresie nowych dostępnych dowodów naukowych, które wpływają lub mogą wpływać na handel między Stronami, w celu zminimalizowania ich negatywnego wpływu na handel;

d)	na wniosek drugiej Strony informuje o warunkach mających zastosowanie do przywozu określonych produktów w ciągu 20 dni roboczych;

e)	na wniosek drugiej Strony informuje o stanie zaawansowania procedury wydawania zezwolenia na określone produkty w ciągu 20 dni roboczych;

f)	informuje drugą Stronę o wszelkich znaczących zmianach w strukturze lub organizacji właściwego organu Strony;

g)	na wniosek informuje o wynikach urzędowej kontroli przeprowadzonej przez Stronę oraz sprawozdaniu dotyczącym wyników przeprowadzonej kontroli;

h)	na wniosek przekazuje wyniki kontroli przywozowej przewidzianej w przypadku odrzuconej lub niezgodnej przesyłki; oraz

i)	na wniosek przekazuje bez zbędnej zwłoki analizę ryzyka lub opinię naukową wydaną przez Stronę, które są istotne w kontekście niniejszego rozdziału.

2. W przypadku gdy Strona udostępniła informacje określone w ust. 1 poprzez zgłoszenie, zgodnie ze swoimi odpowiednimi zasadami, do centralnego rejestru powiadomień WTO lub odpowiedniego międzynarodowego organu normalizacyjnego, spełnione są wymogi określone w ust. 1, mające zastosowanie w odniesieniu do tych informacji.

Artykuł 78

Dostosowanie się do warunków regionalnych

1. Strony uznają koncepcję podziału na strefy, w tym obszary wolne od chorób lub agrofagów, strefy chronione i obszary niewielkiego rozpowszechnienia chorób lub agrofagów oraz stosują ją w handlu między Stronami, zgodnie z porozumieniem SPS, w tym z wytycznymi dotyczącymi dalszego praktycznego wykonania art. 6 porozumienia SPS (decyzja Komitetu WTO/SPS G/SPS/48) oraz odpowiednimi zaleceniami, normami i wytycznymi OIE i IPPC. Specjalny Komitet Handlowy ds. Środków Sanitarnych i Fitosanitarnych może określić dalsze szczegóły tych procedur, uwzględniając wszelkie odpowiednie porozumienia SPS, normy, wytyczne lub zalecenia OIE i IPPC.

2. Strony mogą również postanowić współpracować w kwestii koncepcji podziału na kompartmenty, o której mowa w rozdziałach 4.4 i 4.5 Kodeksu zdrowia zwierząt lądowych OIE oraz rozdziałach 4.1 i 4.2 Kodeksu zdrowia zwierząt wodnych OIE.

3. Przy ustanawianiu lub utrzymywaniu stref, o których mowa w ust. 1, Strony uwzględniają takie czynniki, jak: położenie geograficzne, ekosystemy, nadzór epidemiologiczny oraz skuteczność kontroli sanitarnych i fitosanitarnych.

4. W odniesieniu do zwierząt i produktów pochodzenia zwierzęcego, przy ustanawianiu lub utrzymywaniu warunków przywozu na wniosek Strony dokonującej wywozu Strona dokonująca przywozu uznaje obszary wolne od chorób ustanowione przez Stronę dokonującą wywozu za podstawę do rozważenia w celu ustalenia, czy przywóz jest dozwolony lub ma być utrzymany, bez uszczerbku dla ust. 8 i 9.

5. Strona dokonująca wywozu określa części swojego terytorium, o których mowa w ust. 4, oraz, na wniosek, przedstawia pełne wyjaśnienie i dane uzupełniające oparte na normach OIE lub w inny sposób ustanowiony przez Specjalny Komitet Handlowy ds. Środków Sanitarnych i Fitosanitarnych w oparciu o wiedzę zdobytą dzięki doświadczeniu odpowiednich organów Strony dokonującej wywozu.

6. W odniesieniu do roślin, produktów roślinnych i innych przedmiotów powiązanych, ustanawiając lub utrzymując fitosanitarne warunki przywozu na wniosek Strony dokonującej wywozu, Strona dokonująca przywozu uznaje obszary wolne od agrofagów, miejsca produkcji wolne od agrofagów, zakłady produkcji wolne od agrofagów, obszary niewielkiego rozpowszechnienia agrofagów i strefy chronione ustanowione przez Stronę dokonującą wywozu jako podstawę do rozważenia w celu umożliwienia lub utrzymania przywozu, bez uszczerbku dla ust. 8 i 9.

7. Strona dokonująca wywozu określa swoje obszary wolne od agrofagów, miejsca produkcji wolne od agrofagów, zakłady produkcji wolne od agrofagów oraz obszary niewielkiego rozpowszechnienia agrofagów lub strefy chronione. Na wniosek Strony dokonującej przywozu Strona dokonująca wywozu przedstawia pełne wyjaśnienie i dane uzupełniające oparte na międzynarodowych normach dla środków fitosanitarnych opracowanych w ramach IPPC lub w inny sposób ustanowionych przez Specjalny Komitet Handlowy ds. Środków Sanitarnych i Fitosanitarnych, w oparciu o wiedzę zdobytą dzięki doświadczeniu odpowiednich organów fitosanitarnych Strony dokonującej wywozu.

8. Strony uznają obszary wolne od choroby oraz strefy chronione istniejące w dniu zakończenia okresu przejściowego.

9. Ust. 8 stosuje się również do późniejszych dostosowań obszarów wolnych od chorób oraz stref chronionych (w przypadku Zjednoczonego Królestwa – obszarów wolnych od agrofagów), z wyjątkiem przypadków znaczących zmian w sytuacji związanej z występowaniem chorób lub agrofagów.

10. Strony mogą przeprowadzać audyty i weryfikacje zgodnie z art. 79 w celu wykonania ust. 4–9 niniejszego artykułu.

11. Strony nawiązują ścisłą współpracę w celu utrzymania zaufania względem procedur związanych z ustanawianiem obszarów wolnych od chorób lub agrofagów, miejsc produkcji wolnych od agrofagów, zakładów produkcji wolnych od agrofagów i obszarów niewielkiego rozpowszechnienia agrofagów lub chorób oraz stref chronionych, w celu zminimalizowania zakłóceń w handlu.

12. Strona dokonująca przywozu określa stan zdrowia zwierząt lub roślin Strony dokonującej wywozu lub jej części w oparciu o informacje dostarczone przez Stronę dokonującą wywozu zgodnie z porozumieniem SPS, normami OIE i IPPC, a także uwzględnia wszelkie ustalenia poczynione przez Stronę dokonującą wywozu.

13. W przypadku gdy Strona dokonująca przywozu nie akceptuje ustalenia dokonanego przez Stronę dokonującą wywozu, o którym mowa w ust. 12 niniejszego artykułu, Strona dokonująca przywozu obiektywnie uzasadnia i wyjaśnia Stronie dokonującej wywozu powody takiego odrzucenia oraz, na wniosek, przeprowadza konsultacje zgodnie z art. 80 ust. 2.

14. Każda ze Stron zapewnia, aby obowiązki określone w ust. 4–9, 12 i 13 były wykonywane bez zbędnej zwłoki. Strona dokonująca przywozu przyspiesza uznanie statusu choroby lub agrofaga, jeżeli status został przywrócony po wystąpieniu ogniska choroby lub pojawu agrofaga.

15. W przypadku gdy Strona uzna, że dany region ma specjalny status w odniesieniu do określonej choroby i spełnia kryteria określone w rozdziale 1.2 Kodeksu zdrowia zwierząt lądowych OIE lub w rozdziale 1.2 Kodeksu zdrowia zwierząt wodnych OIE, może zwrócić się z wnioskiem o uznanie tego statusu. Strona dokonująca przywozu może wymagać dodatkowych gwarancji w odniesieniu do przywozu żywych zwierząt i produktów pochodzenia zwierzęcego stosownie do uzgodnionego statusu.

Artykuł 79

Audyty i weryfikacje

1. Strona dokonująca przywozu może przeprowadzać audyty i weryfikacje:

a)	całości lub części systemu inspekcji i certyfikacji organów drugiej Strony;

b)	wyników kontroli przeprowadzonych w ramach systemu inspekcji i certyfikacji Strony dokonującej wywozu.

2. Strony przeprowadzają te audyty i weryfikacje zgodnie z postanowieniami porozumienia SPS, uwzględniając odpowiednie międzynarodowe normy, wytyczne i zalecenia Codex, OIE lub IPPC.

3. Do celów przeprowadzenia takich audytów i weryfikacji Strona dokonująca przywozu może przeprowadzać audyty i weryfikacje w drodze wniosków o udzielenie informacji od Strony dokonującej wywozu lub wizyt kontrolnych i weryfikacyjnych u Strony dokonującej wywozu, które mogą obejmować:

a)	ocenę całości lub części programu kontroli odpowiedzialnych organów, w tym w stosownych przypadkach przegląd czynności w zakresie audytu regulacyjnego i inspekcji;

b)	kontrole na miejscu; oraz

c)	gromadzenie informacji i danych w celu oceny przyczyn powtarzających się lub pojawiających się problemów związanych z wywozem produktów.

4. Strona dokonująca przywozu dzieli się ze Stroną dokonującą wywozu wynikami i wnioskami z audytów i weryfikacji przeprowadzonych na podstawie ust. 1. Strona dokonująca przywozu może wyniki te udostępnić publicznie.

5. Przed rozpoczęciem audytu lub weryfikacji Strony poddają pod dyskusję cele i zakres audytu lub weryfikacji, kryteria lub wymogi, w oparciu o które Strona dokonująca wywozu będzie oceniana, a także harmonogram i procedury przeprowadzania audytu lub weryfikacji, które określa się w planie audytu lub weryfikacji. O ile Strony nie postanowiły inaczej, Strona dokonująca przywozu przekazuje Stronie dokonującej wywozu plan audytu lub weryfikacji co najmniej 30 dni przed rozpoczęciem audytu lub weryfikacji.

6. Strona dokonująca przywozu umożliwia Stronie dokonującej wywozu przedstawienie uwag do projektu sprawozdania z audytu lub weryfikacji. Strona dokonująca przywozu przekazuje Stronie dokonującej wywozu sprawozdanie końcowe na piśmie, zwykle w terminie dwóch miesięcy od dnia otrzymania tych uwag.

7. Każda ze Stron pokrywa swoje wydatki poniesione w związku z takim audytem lub weryfikacją.

Artykuł 80

Powiadamianie i konsultacje

1. Strona powiadamia drugą Stronę bez zbędnej zwłoki o:

a)	znaczącej zmianie statusu agrofagu lub choroby;

b)	pojawieniu się nowej choroby zwierząt;

c)	ustaleniu o znaczeniu epidemiologicznym w odniesieniu do choroby zwierząt;

d)	znaczącym problemie w zakresie bezpieczeństwa żywności wskazanym przez Stronę;

wszelkich dodatkowych środkach wykraczających poza podstawowe wymogi jej odpowiednich środków sanitarnych i fitosanitarnych wprowadzonych w celu kontroli lub likwidacji choroby zwierząt lub ochrony zdrowia ludzi, a także o wszelkich zmianach w polityce zapobiegania, włączając w to politykę szczepień;

f)	na wniosek – o wynikach urzędowej kontroli przeprowadzonej przez Stronę i sprawozdaniu dotyczącym wyników przeprowadzonej kontroli; oraz

g)	o wszelkich znaczących zmianach w funkcjonowaniu systemu lub bazy danych.

2. Jeżeli Strona ma istotne zastrzeżenia w odniesieniu do bezpieczeństwa żywności, zdrowia roślin lub zdrowia zwierząt, lub środka sanitarnego lub fitosanitarnego, który druga Strona zaproponowała lub wdrożyła, Strona ta może zwrócić się o przeprowadzenie konsultacji technicznych z drugą Stroną. Strona, do której kierowany jest wniosek, powinna odpowiedzieć na wniosek bez zbędnej zwłoki. Każda ze Stron dokłada starań w celu dostarczenia informacji niezbędnych, aby uniknąć zakłóceń w handlu lub, w zależności od przypadku, aby znaleźć wzajemnie akceptowalne rozwiązanie.

3. Konsultacje, o których mowa w ust. 2, mogą odbywać się za pośrednictwem konferencji telefonicznej, wideokonferencji lub za pomocą wszelkich innych środków komunikacji uzgodnionych wspólnie przez Strony.

Artykuł 81

Środki nadzwyczajne

1. Jeżeli Strona dokonująca przywozu uważa, że istnieje poważne zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin, może ona bez uprzedniego powiadomienia wprowadzić niezbędne środki w celu ochrony życia i zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin. W odniesieniu do przesyłek, które są w tranzycie między Stronami, Strona dokonująca przywozu rozważa najodpowiedniejsze i najbardziej proporcjonalne rozwiązanie, aby uniknąć niepotrzebnych zakłóceń w handlu.

2. Strona wprowadzająca środki powiadamia drugą Stronę o nadzwyczajnym środku sanitarnym lub fitosanitarnym najszybciej jak to możliwe po podjęciu decyzji o wdrożeniu środka i nie później niż 24 godziny po podjęciu takiej decyzji. Jeżeli Strona wymaga konsultacji technicznych w celu rozpatrzenia nadzwyczajnego środka sanitarnego i fitosanitarnego, konsultacje techniczne muszą się odbyć w ciągu 10 dni od powiadomienia o nadzwyczajnym środku sanitarnym i fitosanitarnym. Strony biorą pod uwagę wszelkie informacje uzyskane za pośrednictwem konsultacji technicznych. Konsultacje te przeprowadza się, aby uniknąć niepotrzebnych zakłóceń w handlu. Strony mogą rozważyć warianty w celu ułatwienia wdrożenia lub zmiany środków.

3. Strona dokonująca przywozu bierze w odpowiednim czasie pod uwagę informacje dostarczone przez Stronę dokonującą wywozu przy podejmowaniu swojej decyzji w odniesieniu do przesyłek, które w momencie przyjęcia nadzwyczajnego środka sanitarnego i fitosanitarnego są transportowane między Stronami, aby uniknąć niepotrzebnych zakłóceń w handlu.

4. Strona dokonująca przywozu zapewnia, aby wszelkie środki nadzwyczajne wprowadzone z przyczyn, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, nie były utrzymywane bez dowodów naukowych lub, w przypadku gdy dowody naukowe są niewystarczające, aby środki te były przyjmowane zgodnie z art. 5 ust. 7 porozumienia SPS.

Artykuł 82

Wielostronne fora międzynarodowe

Strony postanawiają współpracować na wielostronnych forach międzynarodowych nad opracowywaniem międzynarodowych norm, wytycznych i zaleceń w dziedzinach objętych zakresem stosowania niniejszego rozdziału.

Artykuł 83

Wykonanie oraz właściwe organy

1. Do celów wykonania niniejszego rozdziału każda ze Stron bierze pod uwagę wszystkie następujące elementy:

a)	decyzje Komitetu ds. Sanitarnych i Fitosanitarnych WTO;

b)	prace odpowiednich międzynarodowych organów normalizacyjnych;

c)	wszelką wiedzę i wcześniejsze doświadczenie, jakie posiada w handlu ze Stroną dokonującą wywozu; oraz

d)	informacje dostarczone przez drugą Stronę.

2. Strony bezzwłocznie przekazują sobie wzajemnie opis właściwych organów Stron do celów wykonania niniejszego rozdziału. Strony powiadamiają się wzajemnie o wszelkich istotnych zmianach tych właściwych organów.

3. Każda ze Stron zapewnia swoim właściwym organom zasoby niezbędne do skutecznego wykonania niniejszego rozdziału.

Artykuł 84

Współpraca w zakresie dobrostanu zwierząt

1. Strony uznają, że zwierzęta są istotami zdolnymi do odczuwania. Strony uznają również związek między poprawą dobrostanu zwierząt a zrównoważonymi systemami produkcji żywności.

2. Strony zobowiązują się do współpracy na forach międzynarodowych w celu propagowania rozwoju najlepszych możliwych praktyk w zakresie dobrostanu zwierząt oraz ich wdrażania. W szczególności Strony współpracują w celu wzmocnienia i rozszerzenia zakresu norm OIE dotyczących dobrostanu zwierząt, a także ich wdrażania, ze szczególnym uwzględnieniem zwierząt utrzymywanych w warunkach fermowych.

3. Strony wymieniają informacje, wiedzę fachową i doświadczenia w dziedzinie dobrostanu zwierząt, w szczególności dotyczące hodowli, utrzymywania, obsługi, transportu i uboju zwierząt, od których lub z których pozyskuje się żywność.

4. Strony zacieśniają współpracę w zakresie badań w dziedzinie dobrostanu zwierząt w związku z hodowlą zwierząt i traktowaniem zwierząt w gospodarstwach, podczas transportu i uboju.

Artykuł 85

Współpraca w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe

1. Strony zapewniają ramy dialogu i współpracy w celu wzmocnienia walki z rozwojem oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.

2. Strony uznają, że oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. Niewłaściwe stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych w produkcji zwierzęcej, w tym stosowanie nieterapeutyczne, może przyczynić się do oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, mogącej stanowić zagrożenie dla życia ludzi. Strony uznają, że charakter zagrożenia wymaga podejścia transnarodowego i podejścia „Jedno zdrowie”.

3. Aby zwalczać oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe, Strony dążą do międzynarodowej współpracy w ramach regionalnych lub wielostronnych programów prac w celu ograniczenia zbędnego stosowania antybiotyków w produkcji zwierzęcej oraz działania na rzecz zaprzestania stosowania na poziomie międzynarodowym antybiotyków jako czynników pobudzających wzrost, co ma służyć zwalczaniu oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe zgodnie z podejściem „Jedno zdrowie” oraz zgodnie z globalnym planem działania.

4. Strony współpracują przy opracowywaniu międzynarodowych wytycznych, norm, zaleceń i działań w odpowiednich organizacjach międzynarodowych mających na celu propagowanie rozważnego i odpowiedzialnego stosowania antybiotyków w chowie zwierząt i w praktykach weterynaryjnych.

5. Dialog, o którym mowa w ust. 1, obejmuje między innymi:

współpracę w celu monitorowania istniejących i przyszłych wytycznych, norm, zaleceń i działań opracowanych w ramach odpowiednich organizacji międzynarodowych oraz istniejących i przyszłych inicjatyw i planów krajowych mających na celu propagowanie ostrożnego i odpowiedzialnego stosowania antybiotyków oraz związanych z produkcją zwierzęcą i praktykami weterynaryjnymi;

b)	współpracę we wdrażaniu zaleceń OIE, WHO i Codex, w szczególności CAC-RCP61/2005;

c)	wymianę informacji na temat dobrych praktyk gospodarki rolnej;

d)	promowanie badań naukowych, innowacji i rozwoju;

e)	promowanie wielodyscyplinarnych podejść do zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, w tym podejścia „Jedno zdrowie” WHO, OIE oraz Codex.

Artykuł 86

Zrównoważone systemy żywnościowe

Każda ze Stron zachęca swoje służby do spraw bezpieczeństwa żywności oraz zdrowia zwierząt i roślin do współpracy z ich odpowiednikami drugiej Strony w celu propagowania zrównoważonych metod produkcji żywności i systemów żywnościowych.

Artykuł 87

Specjalny Komitet Handlowy ds. Środków Sanitarnych i Fitosanitarnych

Specjalny Komitet Handlowy ds. Środków Sanitarnych i Fitosanitarnych nadzoruje wykonanie i właściwe funkcjonowanie niniejszego rozdziału oraz pełni następujące funkcje:

a)	niezwłoczne wyjaśnianie i rozwiązywanie, w miarę możliwości, wszelkich kwestii podnoszonych przez Stronę w związku z opracowywaniem, przyjmowaniem lub stosowaniem wymogów, norm i zaleceń sanitarnych i fitosanitarnych na podstawie niniejszego rozdziału lub porozumienia SPS;

b)	prowadzenie dyskusji dotyczących bieżących procesów opracowywania nowych przepisów;

c)	jak najszybsze omówienie wątpliwości wyrażonych przez jedną Stronę w odniesieniu do sanitarnych i fitosanitarnych warunków i procedur przywozu stosowanych przez drugą Stronę;

przeprowadzanie regularnych przeglądów środków sanitarnych i fitosanitarnych Stron, w tym wymogów certyfikacji i procesów odprawy granicznej, oraz ich stosowania, aby ułatwić handel między Stronami, zgodnie z zasadami, celami i procedurami określonymi w art. 5 porozumienia SPS. Każda ze Stron określa wszelkie odpowiednie działania, które podejmie, w tym w odniesieniu do częstotliwości kontroli identyfikacyjnych i kontroli bezpośrednich, biorąc pod uwagę wyniki tego przeglądu oraz w oparciu o kryteria ustanowione w załączniku 10 do niniejszej Umowy;

e)	wymianę opinii, informacji i doświadczeń w odniesieniu do działań w ramach współpracy w zakresie ochrony dobrostanu zwierząt i zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe prowadzone na podstawie art. 84 i 85;

f)	na wniosek Strony – rozważanie, co stanowi znaczącą zmianę w sytuacji związanej z występowaniem chorób lub agrofagów, o której mowa w art. 78 ust. 9;

przyjmowanie decyzji w celu:

(i)	dodania definicji, o których mowa w art. 71;

(ii)	określenia szczególnych przypadków, o których mowa w art. 74 ust. 2;

(iii)

określenia szczegółów procedur, o których mowa w art. 78 ust. 1;

(iv)	ustanowienia innych sposobów uzupełnienia wyjaśnień, o których mowa w art. 78 ust. 5 i 7.

ROZDZIAŁ 4

BARIERY TECHNICZNE W HANDLU

Artykuł 88

Cel

Celem niniejszego rozdziału jest ułatwienie handlu towarami między Stronami poprzez zapobieganie zbędnym barierom technicznym w handlu, ich identyfikowanie i eliminowanie.

Artykuł 89

Zakres stosowania

1. Niniejszy rozdział stosuje się do opracowania, przyjęcia i stosowania wszystkich norm, regulacji technicznych i procedur oceny zgodności, które mogą wpływać na handel towarami między Stronami.

2. Niniejszego rozdziału nie stosuje się do:

a)	specyfikacji zakupów przygotowanych przez podmioty publiczne, dotyczących ich wymogów w zakresie produkcji lub konsumpcji; ani

b)	środków sanitarnych i fitosanitarnych objętych zakresem stosowania rozdziału 3 niniejszego tytułu.

3. Załączniki do niniejszego rozdziału stosuje się, oprócz niniejszego rozdziału, w odniesieniu do produktów objętych zakresem stosowania tych załączników. Żadne postanowienie zawarte w załączniku do niniejszego rozdziału, zgodnie z którym międzynarodową normę lub międzynarodowy organ lub organizację należy uznać lub uważać za odpowiednie, nie uniemożliwia uznania normy opracowanej przez jakikolwiek inny organ lub organizację za odpowiednią normę międzynarodową zgodnie z art. 91 ust. 4 i 5.

Artykuł 90

Związek z porozumieniem TBT

1. Art. 2–9 oraz załączniki 1 i 3 do porozumienia TBT zostają odpowiednio włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej część.

2. Pojęcia, o których mowa w niniejszym rozdziale oraz w załącznikach do niniejszego rozdziału, mają takie samo znaczenie jak w porozumieniu TBT.

Artykuł 91

Przepisy techniczne

1. Każda ze Stron przeprowadza oceny skutków planowanych przepisów technicznych zgodnie ze swoimi odpowiednimi zasadami i procedurami. W zasadach i procedurach, o których mowa w niniejszym ustępie i w ust. 8, mogą zostać przewidziane wyjątki.

2. Każda ze Stron ocenia dostępne możliwości regulacyjne i pozaregulacyjne stanowiące alternatywę dla proponowanego przepisu technicznego, które pozwoliłyby osiągnąć uzasadnione cele Strony, zgodnie z art. 2.2 porozumienia TBT.

3. Każda ze Stron wykorzystuje odpowiednie normy międzynarodowe jako podstawę przepisów technicznych, z wyjątkiem sytuacji, w których takie międzynarodowe normy byłyby nieskutecznymi lub nieodpowiednimi środkami realizacji uzasadnionych zamierzonych celów.

4. Normy międzynarodowe opracowane przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO), Międzynarodową Komisję Elektrotechniczną (IEC), Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU) i Komisję Kodeksu Żywnościowego (Codex) są odpowiednimi normami międzynarodowymi w rozumieniu art. 2, art. 5 oraz załącznika 3 do Porozumienia TBT.

5. Norma opracowana przez inne organizacje międzynarodowe może również zostać uznana za odpowiednią normę międzynarodową w rozumieniu art. 2, art. 5 oraz załącznika 3 do Porozumienia TBT, pod warunkiem że:

została opracowana przez organ normalizacyjny, który dąży do osiągnięcia konsensusu:

(i)	między delegacjami krajowymi uczestniczących członków WTO reprezentujących wszystkie krajowe jednostki normalizacyjne na ich terytorium, które przyjęły lub zamierzają przyjąć normy w zakresie objętym międzynarodową działalnością normalizacyjną; albo

(ii)	między podmiotami publicznymi uczestniczących członków WTO; oraz

b)	została opracowana zgodnie z decyzją Komitetu WTO do spraw barier technicznych w handlu, dotyczącą zasad rozwoju międzynarodowych norm, wskazówek i zaleceń, w związku z art.2, art. 5 oraz załącznikiem 3 do porozumienia TBT (4).

6. W przypadku gdy Strona nie stosuje norm międzynarodowych jako podstawy przepisu technicznego, na wniosek drugiej Strony wskazuje ona wszelkie istotne odstępstwa od odpowiedniej normy międzynarodowej, wyjaśnia powody, dla których normy te zostały uznane za nieodpowiednie lub nieskuteczne względem realizowanego celu, oraz przedstawia dowody naukowe lub techniczne, na których oparto tę ocenę.

7. Każda ze Stron dokonuje przeglądu swoich przepisów technicznych w celu zwiększenia zbieżności tych przepisów technicznych z odpowiednimi normami międzynarodowymi, uwzględniając między innymi wszelkie zmiany w odpowiednich normach międzynarodowych lub wszelkie zmiany okoliczności, które doprowadziły do rozbieżności w stosunku do odpowiednich norm międzynarodowych.

8. Zgodnie ze swoimi odpowiednimi zasadami i procedurami oraz bez uszczerbku dla tytułu X niniejszego działu, w przypadku opracowywania istotnego przepisu technicznego, który może mieć znaczący wpływ na handel, każda ze Stron zapewnia istnienie procedur umożliwiających osobom wyrażenie opinii w konsultacjach publicznych, z wyjątkiem sytuacji, gdy pojawiają się lub mogą wystąpić pilne problemy związane z bezpieczeństwem, zdrowiem, środowiskiem lub bezpieczeństwem narodowym. Każda ze Stron zezwala osobom pochodzącym z terytorium drugiej Strony na udział w takich konsultacjach na warunkach nie mniej korzystnych niż te przyznane jej własnym obywatelom, a także podaje wyniki tych konsultacji do wiadomości publicznej.

Artykuł 92

Normy

1. Każda ze Stron zachęca organy normalizacyjne ustanowione na jej terytorium, a także regionalne organy normalizacyjne, których członkiem jest Strona lub organy normalizacyjne ustanowione na jej terytorium do:

a)	uczestniczenia, w ramach posiadanych zasobów, w opracowywaniu norm międzynarodowych przez odpowiednie międzynarodowe organy normalizacyjne;

wykorzystywania międzynarodowych norm jako podstawy opracowywanych norm, z wyjątkiem przypadku gdy takie międzynarodowe normy byłyby nieskuteczne lub nieodpowiednie, na przykład ze względu na niewystarczający poziom ochrony, podstawowe czynniki klimatyczne lub geograficzne lub poważne problemy techniczne;

c)	unikania powielania lub nakładania się prac z pracami międzynarodowych organów normalizacyjnych;

d)	dokonywania regularnego przeglądu norm krajowych i regionalnych, które nie opierają się na odpowiednich normach międzynarodowych, w celu zwiększenia konwergencji tych norm z odpowiednimi normami międzynarodowymi;

e)	współpracy z odpowiednimi organami normalizacyjnymi drugiej Strony w ramach międzynarodowych działań normalizacyjnych, w tym poprzez współpracę w ramach międzynarodowych organów normalizacyjnych lub na poziomie regionalnym;

f)	wspierania współpracy dwustronnej z organami normalizacyjnymi drugiej Strony; oraz

g)	wymiany informacji między organami normalizacyjnymi.

2. Strony prowadzą wymianę informacji w zakresie:

a)	stosowania przez nie norm w związku z przepisami technicznymi; oraz

b)	swoich odpowiednich procesów normalizacyjnych oraz zakresu wykorzystania norm międzynarodowych, regionalnych lub szczebla niższego niż regionalny jako podstawy dla ich norm krajowych.

3. W przypadku gdy normy stają się obowiązkowe w projekcie przepisu technicznego lub procedurze oceny zgodności, poprzez włączenie lub odniesienie, zastosowanie mają obowiązki w zakresie przejrzystości określone w art. 94 oraz w art. 2 lub 5 porozumienia TBT.

Artykuł 93

Ocena zgodności

1. Art. 91 dotyczący opracowania, przyjęcia i stosowania przepisów technicznych stosuje się również odpowiednio do procedur oceny zgodności.

2. W przypadku gdy Strona wymaga oceny zgodności jako pozytywnego zapewnienia, że produkt jest zgodny z przepisem technicznym, Strona ta:

a)	dokonuje wyboru procedury oceny zgodności proporcjonalnej względem istniejącego ryzyka, określonego na podstawie oceny ryzyka;

uznaje za dowód zgodności z przepisami technicznymi stosowanie deklaracji zgodności dostawcy, tj. deklaracji zgodności wydanej przez producenta na wyłączną odpowiedzialność producenta bez obowiązkowej oceny przez osobę trzecią, uznając to za zapewnienie zgodności zgodne z opcjami wykazania zgodności z przepisami technicznymi;

c)	na wniosek drugiej Strony dostarcza informacje dotyczące kryteriów stosowanych przy wyborze procedur oceny zgodności dla określonych produktów.

3. W przypadku gdy Strona wymaga przeprowadzenia przez osobę trzecią oceny zgodności jako pozytywnego zapewnienia, że produkt jest zgodny z przepisem technicznym oraz nie zastrzegła tego zadania dla administracji publicznej, jak określono w ust. 4, Strona ta:

w stosownych przypadkach stosuje akredytację jako sposób wykazania kompetencji technicznych do kwalifikowania jednostek oceniających zgodność. Bez uszczerbku dla swojego prawa do ustanawiania wymogów w odniesieniu do jednostek oceniających zgodność każda ze Stron uznaje istotną rolę, jaką akredytacja prowadzona na podstawie upoważnienia udzielonego przez administrację publiczną i na zasadach niekomercyjnych może odgrywać w kwalifikowaniu jednostek oceniających zgodność;

b)	stosuje odpowiednie normy międzynarodowe w zakresie akredytacji i oceny zgodności;

c)	zachęca jednostki akredytujące i jednostki oceniające zgodność, mające siedzibę na jej terytorium, do przystępowania do wszelkich odpowiednich umów lub porozumień międzynarodowych dotyczących harmonizacji lub ułatwiania akceptacji wyników oceny zgodności;

jeżeli dwie jednostki oceniające zgodność, lub większa ich liczba, zostały upoważnione przez Stronę do przeprowadzania procedur oceny zgodności wymaganych do wprowadzenia produktu do obrotu, Strona ta zapewnia, aby przedsiębiorcy mogli dokonać wyboru spośród organów oceny zgodności wyznaczonych przez organy Strony dla określonego produktu lub zestawu produktów;

e)	zapewnia, aby jednostki oceniające zgodność były niezależne od producentów, importerów i przedsiębiorców ogółem oraz aby nie dochodziło do konfliktu interesów między jednostkami akredytującymi a jednostkami oceniającymi zgodność;

zezwala jednostkom oceniającym zgodność na korzystanie z usług podwykonawców w celu przeprowadzania badań lub inspekcji w związku z oceną zgodności, w tym podwykonawców mających siedzibę na terytorium drugiej Strony, a także może wymagać od podwykonawców spełnienia tych samych wymogów, które jednostka oceniająca zgodność musi spełnić, gdy sama przeprowadza takie badania lub inspekcje; oraz

g)	publikuje na jednej stronie internetowej wykaz jednostek, które wyznaczyła do przeprowadzania takiej oceny zgodności, oraz odpowiednie informacje na temat zakresu działania każdej takiej jednostki.

4. Żadne z postanowień niniejszego artykułu nie uniemożliwia Stronie wymagania, aby ocena zgodności w odniesieniu do określonych produktów była przeprowadzana przez jej określone jednostki administracji publicznej. Jeżeli Strona wymaga, aby ocena zgodności była przeprowadzana przez jej określone jednostki administracji publicznej, Strona ta:

a)	ogranicza opłaty za ocenę zgodności do przybliżonych kosztów świadczonych usług oraz, na wniosek wnioskodawcy w ramach oceny zgodności, wyjaśnia, w jaki sposób wszelkie opłaty nałożone przez nią za tę ocenę zgodności ograniczają się do przybliżonego kosztu świadczonych usług; oraz

b)	podaje do wiadomości publicznej opłaty za ocenę zgodności.

5. Niezależnie od ust. 2–4 każda ze Stron akceptuje deklarację zgodności dostawcy jako dowód zgodności z jej przepisami technicznymi w tych obszarach produktów, w których czyni to w dniu wejścia w życie niniejszej Umowy.

6. Każda ze Stron publikuje i prowadzi wykaz obszarów produktów, o których mowa w ust. 5, do celów informacyjnych, wraz z odniesieniami do mających zastosowanie przepisów technicznych.

7. Niezależnie od ust. 5 każda ze Stron może wprowadzić wymogi dotyczące obowiązkowych badań lub certyfikacji przez osobę trzecią w odniesieniu do obszarów produktów, o których mowa w tym ustępie, pod warunkiem że wymogi takie są usprawiedliwione uzasadnionymi celami i proporcjonalne względem celu, jakim jest zapewnienie Stronie dokonującej przywozu odpowiedniej pewności, że produkty są zgodne z mającymi zastosowanie przepisami technicznymi lub normami, biorąc pod uwagę ryzyko, jakie stwarzałaby niezgodność.

8. Strona proponująca wprowadzenie procedur oceny zgodności, o których mowa w ust. 7, powiadamia drugą Stronę na wczesnym etapie oraz uwzględnia uwagi drugiej Strony przy opracowywaniu takich procedur oceny zgodności.

Artykuł 94

Przejrzystość

1. Z wyjątkiem pojawienia się lub ryzyka pojawienia się nagłych problemów związanych z bezpieczeństwem, zdrowiem, ochroną środowiska lub bezpieczeństwem narodowym, każda ze Stron zezwala drugiej Stronie na przedstawienie pisemnych uwag do proponowanych przepisów technicznych i procedur oceny zgodności, których dotyczy powiadomienie, w terminie co najmniej 60 dni od dnia przekazania powiadomienia o takich przepisach lub procedurach do centralnego rejestru powiadomień WTO. Strona rozpatruje pozytywnie uzasadniony wniosek o przedłużenie tego okresu na składanie uwag.

2. Każda ze Stron przekazuje wraz z powiadomieniem elektroniczną wersję pełnego tekstu, którego dotyczy powiadomienie. W przypadku gdy tekst, którego dotyczy powiadomienie, nie został sporządzony w jednym z urzędowych języków WTO, Strona powiadamiająca przekazuje szczegółowy i kompleksowy opis treści środka na formularzu powiadomienia WTO.

3. Jeżeli Strona otrzymuje od drugiej Strony pisemne uwagi dotyczące proponowanego przepisu technicznego lub proponowanej procedury oceny zgodności, Strona ta:

a)	na wniosek drugiej Strony poddaje pod dyskusję pisemne uwagi z udziałem swojego właściwego organu regulacyjnego w terminie, w którym można je uwzględnić; oraz

b)	udziela na piśmie odpowiedzi na uwagi nie później niż w dniu publikacji przepisu technicznego lub procedury oceny zgodności.

4. Każda ze Stron stara się publikować na stronie internetowej swoje odpowiedzi na uwagi otrzymane po powiadomieniu, o którym mowa w ust. 1, nie później niż w dniu publikacji przyjętego przepisu technicznego lub procedury oceny zgodności.

5. Każda ze Stron dostarcza, na wniosek drugiej Strony, informacje dotyczące celów, podstawy prawnej i powodów wprowadzenia wszelkich przepisów technicznych lub procedur oceny zgodności, które Strona przyjęła lub których przyjęcie proponuje.

6. Każda ze Stron zapewnia, aby przyjęte przez nią przepisy techniczne i procedury oceny zgodności były publikowane na stronie internetowej dostępnej bezpłatnie.

7. Każda ze Stron dostarcza informacje dotyczące przyjęcia i wejścia w życie przepisów technicznych lub procedur oceny zgodności oraz przyjętych tekstów końcowych w formie uzupełnienia do pierwotnego powiadomienia skierowanego do WTO.

8. Każda ze Stron zapewnia rozsądny odstęp czasu między publikacją przepisów technicznych a ich wejściem w życie, aby dać przedsiębiorcom drugiej Strony czas na dostosowanie się. „Rozsądny odstęp czasu” oznacza okres co najmniej sześciu miesięcy, chyba że byłoby to nieskuteczne z perspektywy realizacji uzasadnionych zamierzonych celów.

9. Strona rozpatruje pozytywnie uzasadniony wniosek drugiej Strony o przedłużenie okresu między przyjęciem przepisu technicznego a jego wejściem w życie, otrzymanego przed upływem okresu na zgłaszanie uwag określonego w ust. 1, z wyjątkiem sytuacji, gdy opóźnienie byłoby nieskuteczne z perspektywy realizacji uzasadnionych zamierzonych celów.

10. Każda ze Stron zapewnia, aby punkt informacyjny ustanowiony zgodnie z art. 10 porozumienia TBT udzielał w jednym z języków urzędowych WTO informacji i odpowiedzi na uzasadnione zapytania drugiej Strony lub zainteresowanych osób pochodzących z terytorium drugiej Strony dotyczące przyjętych przepisów technicznych i procedur oceny zgodności.

Artykuł 95

Oznakowanie i etykietowanie

1. Przepisy techniczne Strony mogą zawierać wyłącznie wymogi dotyczące obowiązkowego oznakowania lub etykietowania, lub takich wymogów dotyczyć. W takich przypadkach do tych przepisów technicznych zastosowanie mają zasady określone w art. 2.2 porozumienia TBT.

2. W przypadku gdy Strona wymaga obowiązkowego oznakowania lub etykietowania produktów, zastosowanie mają wszystkie następujące warunki:

a)	wymaga ona podawania tylko takich informacji, które są istotne dla konsumentów lub użytkowników produktu lub informacji, które wskazują na zgodność produktu z obowiązkowymi wymogami technicznymi;

nie wymaga ona jakiegokolwiek uprzedniego zatwierdzenia, jakiejkolwiek uprzedniej rejestracji, certyfikacji oznakowań lub etykiet produktów ani wniesienia jakiejkolwiek opłaty jako warunku wstępnego wprowadzenia do obrotu na swoim rynku produktów, które spełniają obowiązkowe wymogi techniczne, chyba że jest to niezbędne ze względu na uzasadniony cel;

c)	w przypadku gdy Strona wymaga stosowania przez przedsiębiorców niepowtarzalnego numeru identyfikacyjnego, bez zbędnej zwłoki i w sposób niedyskryminujący wydaje taki numer przedsiębiorcom drugiej Strony;

o ile informacje wymienione w ppkt (i), (ii) lub (iii) nie są wprowadzające w błąd, sprzeczne lub mylące w odniesieniu do informacji, których Strona dokonująca przywozu wymaga w odniesieniu do towarów, Strona dokonująca przywozu zezwala na:

(i)	informacje w innych językach oprócz języka wymaganego na terytorium Strony dokonującej przywozu towarów;

(ii)	uznane na poziomie międzynarodowym nazwy, piktogramy, symbole lub elementy graficzne; oraz

(iii)

informacje dodatkowe w stosunku do informacji wymaganych na terytorium Strony dokonującej przywozu towarów;

Strona ta akceptuje, aby etykietowanie, w tym dodatkowe etykietowanie lub korekty etykietowania, odbywało się w składach celnych lub innych wyznaczonych miejscach w kraju przywozu jako alternatywa dla etykietowania w kraju pochodzenia, chyba że takie etykietowanie musi zostać wykonane przez zatwierdzone osoby ze względów zdrowia publicznego lub bezpieczeństwa; oraz

f)	o ile Strona ta nie uzna, że mogłoby to podważać uzasadnione cele, stara się ona akceptować stosowanie etykiet nietrwałych lub dających się odłączyć, lub oznakowanie lub etykietowanie w dokumentacji towarzyszącej, a nie wymagać etykiet lub oznakowań fizycznie przymocowanych do produktu.

Artykuł 96

Współpraca w zakresie nadzoru rynku oraz bezpieczeństwa i zgodności produktów nieżywnościowych

1. Strony uznają znaczenie współpracy w zakresie nadzoru rynku, zgodności i bezpieczeństwa produktów nieżywnościowych dla ułatwienia handlu oraz ochrony konsumentów i innych użytkowników, a także znaczenie budowania wzajemnego zaufania w oparciu o wspólne informacje.

2. W celu zagwarantowania niezależnego i bezstronnego funkcjonowania nadzoru rynku Strony zapewniają:

a)	oddzielenie funkcji nadzoru rynku od funkcji oceny zgodności; oraz

b)	brak jakichkolwiek interesów, które mogłyby wpłynąć na bezstronność organów nadzoru rynku w prowadzeniu przez nie kontroli lub nadzoru nad przedsiębiorcami.

3. Strony współpracują i wymieniają się informacjami w dziedzinie bezpieczeństwa produktów nieżywnościowych i ich zgodności, co może obejmować w szczególności:

a)	działania i środki w zakresie nadzoru rynku i egzekwowania przepisów;

b)	metody oceny ryzyka i testowania produktów;

c)	skoordynowane odzyskiwanie produktu lub inne podobne działania;

d)	kwestie naukowe, techniczne i regulacyjne w celu poprawy bezpieczeństwa i zgodności produktów nieżywnościowych;

e)	pojawiające się kwestie o istotnym znaczeniu dla zdrowia i bezpieczeństwa;

f)	działania związane z normalizacją;

g)	wymiany urzędników.

4. Rada Partnerstwa dokłada wszelkich starań, aby zawrzeć w załączniku 16 najszybciej, jak to możliwe, a najlepiej w ciągu sześciu miesięcy od wejścia w życie niniejszej Umowy, porozumienie w sprawie regularnej wymiany informacji dotyczących bezpieczeństwa produktów nieżywnościowych i związanych z tym środków zapobiegawczych, ograniczających i naprawczych, prowadzonej między systemem wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktach nieżywnościowych (RAPEX), lub jego następcą, a bazą danych dotyczącą nadzoru rynku i bezpieczeństwa produktów, ustanowioną na podstawie rozporządzenia w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów z 2005 r. (General Product Safety Regulations 2005), lub jej następcą.

W porozumieniu określa się warunki, zgodnie z którymi:

a)	Unia ma przekazać Zjednoczonemu Królestwu dostęp do wybranych informacji z unijnego systemu ostrzegania RAPEX, lub jego następcy, , o czym mowa w dyrektywie 2001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 grudnia 2001 r. w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów, lub w akcie ją zastępującym;

b)	Zjednoczone Królestwo ma przekazać Unii wybrane informacje dotyczące nadzoru rynku i bezpieczeństwa produktów ze swojej bazy danych ustanowionej na podstawie rozporządzenia w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów z 2005 r., lub z jej następcy; oraz

c)	Strony mają się wzajemnie informować o wszelkich działaniach następczych i środkach wprowadzonych w odpowiedzi na wymieniane informacje.

5. Rada Partnerstwa może w załączniku 17 zawrzeć porozumienie w sprawie regularnej wymiany informacji, w tym drogą elektroniczną, dotyczących środków wprowadzonych w odniesieniu do niezgodnych z wymogami produktów nieżywnościowych, innych niż te, o których mowa w ust. 4.

6. Każda ze Stron wykorzystuje informacje otrzymane zgodnie z ust. 3, 4 i 5 wyłącznie w celu ochrony konsumentów, zdrowia, bezpieczeństwa lub środowiska.

7. Każda ze Stron traktuje informacje otrzymane zgodnie z ust. 3, 4 i 5 jako poufne.

8. W porozumieniach, o których mowa w ust. 4 i 5, określa się rodzaj informacji podlegających wymianie, zasady wymiany oraz stosowanie przepisów dotyczących poufności i ochrony danych osobowych. Rada Partnerstwa jest uprawniona do przyjmowania decyzji mających na celu określenie lub zmianę porozumień określonych w załącznikach 16 i 17.

9. Do celów niniejszego artykułu „nadzór rynku” oznacza działania Strony prowadzone i środki Strony wprowadzone przez organy nadzoru rynku i organy odpowiedzialne za egzekwowanie przepisów, w tym działania prowadzone i środki wprowadzone we współpracy z przedsiębiorcami, zgodnie z procedurami Strony, aby umożliwić tej Stronie monitorowania lub zapewnienia bezpieczeństwa produktów lub ich zgodności z wymogami określonymi w jej przepisach ustawowych i wykonawczych.

10. Każda ze Stron zapewnia, aby każdy środek, który jej organy nadzoru rynku lub organy odpowiedzialne za egzekwowanie przepisów wprowadzają, z przyczyn związanych z niezgodnością z mającymi zastosowaniem przepisami, w celu wycofania z obrotu lub wycofania z używania, lub zakazania lub ograniczenia udostępniania na jej rynku produktu przywożonego z terytorium drugiej Strony, był proporcjonalny, zawierał dokładne określenie podstaw, na których jest oparty, oraz był bezzwłocznie przekazywany odpowiedniemu przedsiębiorcy.

Artykuł 97

Dyskusje techniczne

1. Jeżeli jedna ze Stron uzna, że projekt lub propozycja przepisów technicznych lub procedury oceny zgodności drugiej Strony mogą mieć znaczący wpływ na handel między Stronami, może wnioskować o przeprowadzenie dyskusji technicznych w tej kwestii. Wniosek kieruje się do drugiej Strony na piśmie i określa się w nim:

a)	dany środek;

b)	postanowienia niniejszego rozdziału lub załącznika do niniejszego rozdziału, których dotyczą wątpliwości; oraz

c)	uzasadnienie wniosku, w tym opis wątpliwości Strony wnioskującej w odniesieniu do danego środka.

2. Strona dostarcza swój wniosek punktowi kontaktowemu drugiej Strony wyznaczonemu zgodnie z art. 99.

3. Na wniosek jednej ze Stron Strony spotykają się osobiście lub za pośrednictwem wideokonferencji lub telekonferencji w celu omówienia wątpliwości zgłoszonych we wniosku w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku oraz dokładają starań, aby jak najszybciej rozwiązać tę kwestię. Jeżeli Strona wnioskująca uważa, że kwestia jest pilna, może zwrócić się o wyznaczenie spotkania w krótszym terminie. W takich przypadkach Strona odpowiadająca rozpatruje pozytywnie taki wniosek.

Artykuł 98

Współpraca

1. Strony współpracują w dziedzinie przepisów technicznych, norm i procedur oceny zgodności, w przypadku gdy leży to w ich wspólnym interesie, oraz bez uszczerbku dla autonomii ich własnych odpowiednich procesów decyzyjnych i porządków prawnych. Specjalny Komitet Handlowy ds. Barier Technicznych w Handlu może wymieniać opinie na temat działań w zakresie współpracy prowadzonych na podstawie niniejszego artykułu lub załączników do niniejszego rozdziału.

2. Do celów ust. 1 Strony starają się określić, opracować i propagować działania w zakresie współpracy leżące we wspólnym interesie. Działania te mogą w szczególności dotyczyć:

a)	wymiany informacji, doświadczeń i danych związanych z przepisami technicznymi, normami i procedurami oceny zgodności;

b)	zapewnienia sprawnej interakcji i współpracy między ich odpowiednimi organami regulacyjnymi na poziomie międzynarodowym, regionalnym lub krajowym;

c)	wymiany informacji, w możliwym zakresie, dotyczących umów i porozumień międzynarodowych odnoszących się do barier technicznych w handlu, których jedna ze Stron lub obie Strony są stronami; oraz

d)	powoływania inicjatyw ułatwiających wymianę handlową lub udziału w nich.

3. Do celów niniejszego artykułu oraz postanowień dotyczących współpracy na podstawie załączników do niniejszego rozdziału Komisja Europejska działa w imieniu Unii.

Artykuł 99

Punkty kontaktowe

1. Z chwilą wejścia w życie niniejszej Umowy każda ze Stron wyznacza punkt kontaktowy na potrzeby wykonania niniejszego rozdziału oraz przekazuje drugiej Stronie dane kontaktowe tego punktu kontaktowego wraz z informacjami dotyczącymi właściwych urzędników. Strony niezwłocznie powiadamiają się wzajemnie o wszelkich zmianach tych danych kontaktowych.

2. Punkt kontaktowy w rozsądnym terminie, a w miarę możliwości w ciągu 60 dni od dnia otrzymania wniosku, przekazuje wszelkie informacje lub wyjaśnienia związane z wykonaniem niniejszego rozdziału, o które zwrócił się punkt kontaktowy drugiej Strony.

Artykuł 100

Specjalny Komitet Handlowy ds. Barier Technicznych w Handlu

Specjalny Komitet Handlowy ds. Barier Technicznych w Handlu nadzoruje wykonanie i właściwe funkcjonowanie niniejszego rozdziału i załączników do niego oraz niezwłocznie wyjaśnia i odpowiada, w miarę możliwości, na wszelkie kwestie podniesione przez Stronę w związku z opracowywaniem, przyjmowaniem lub stosowaniem przepisów technicznych, norm i procedur oceny zgodności na podstawie niniejszego rozdziału lub porozumienia TBT.

ROZDZIAŁ 5

CŁA ORAZ UŁATWIENIA W HANDLU

Artykuł 101

Cel

Celem niniejszego rozdziału jest:

wzmocnienie współpracy między Stronami w dziedzinie ułatwień celnych i ułatwień w handlu oraz wspieranie lub utrzymanie, w stosownych przypadkach, odpowiednich poziomów zgodności ich przepisów prawa celnego i praktyk celnych w celu zapewnienia, aby odpowiednie przepisy i procedury, a także zdolność administracyjna odpowiednich organów administracyjnych spełniały cele propagowania ułatwień w handlu przy jednoczesnym zapewnieniu skutecznej kontroli celnej i skutecznego egzekwowania przepisów prawa celnego oraz związanych z handlem przepisów ustawowych i wykonawczych, właściwej ochrony i bezpieczeństwa obywateli, a także przestrzegania zakazów i ograniczeń oraz interesów finansowych Stron;

b)	wzmocnienie współpracy administracyjnej między Stronami w dziedzinie VAT oraz wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu należności związanych z podatkami i cłami;

c)	zapewnienie, aby przepisy każdej ze Stron było niedyskryminujące, a procedury celne opierały się na stosowaniu nowoczesnych metod i skutecznej kontroli w celu zwalczania nadużyć i propagowania legalnego handlu; oraz

d)	zapewnienie, aby uzasadnione cele polityki publicznej, w tym w odniesieniu do bezpieczeństwa, ochrony i zwalczania nadużyć, nie były w żaden sposób zagrożone.

Artykuł 102

Definicje

Do celów niniejszego rozdziału i załącznika 18 oraz Protokołu o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych i Protokołu w sprawie współpracy administracyjnej i zwalczania oszustw w dziedzinie podatku od wartości dodanej oraz w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków i ceł stosuje się następujące definicje:

a)	„Porozumienie w sprawie inspekcji przedwysyłkowej” oznacza Porozumienie w sprawie inspekcji przedwysyłkowej zawarte w załączniku 1A do porozumienia WTO;

b)	„Konwencja dotycząca odprawy czasowej i konwencje stambulskie” oznaczają Konwencję celną dotyczącą karnetu ATA dla odprawy warunkowej towarów, sporządzoną w Brukseli w dniu 6 grudnia 1961 r. oraz Konwencję stambulską dotyczącą odprawy czasowej sporządzoną w dniu 26 czerwca 1990 r.;

c)	„Konwencja o wspólnej procedurze tranzytowej” oznacza konwencję z dnia 20 maja 1987 r. w sprawie wspólnej procedury tranzytowej;

„Model danych celnych WCO” oznacza bibliotekę elementów danych i szablonów elektronicznych do celów wymiany danych biznesowych i zestawiania międzynarodowych norm dotyczących danych i informacji wykorzystywanych przy stosowaniu ułatwień regulacyjnych i środków kontroli w handlu światowym, publikowane okresowo przez Zespół Projektowy ds. Modelu Danych WCO;

„przepisy prawa celnego” oznaczają wszelkie przepisy ustawowe i wykonawcze mające zastosowanie na terytorium którejkolwiek Strony, regulujące wprowadzanie lub przywóz towarów, wyjazd lub wywóz towarów, tranzyt towarów oraz poddawanie towarów jakimkolwiek innym systemom lub procedurom celnym, w tym środki zakazu, ograniczenia i kontroli;

f)	„informacje” oznaczają wszelkie dane, dokumenty, obrazy, sprawozdania, komunikaty lub uwierzytelnioną kopię, w jakiejkolwiek formie, w tym w formie elektronicznej, niezależnie od tego, czy są przetwarzane lub analizowane;

g)	„osoba” oznacza każdą osobę zdefiniowaną w art. 512 lit. l) (5);

h)	„ramy SAFE” oznaczają Ramy norm na rzecz zabezpieczenia i ułatwienia handlu światowego (SAFE), przyjęte na sesji Światowej Organizacji Celnej w Brukseli w czerwcu 2005 r. i okresowo aktualizowane; oraz

i)	„Porozumienie WTO o ułatwieniach w handlu” oznacza porozumienie o ułatwieniach w handlu załączone do Protokołu zmieniającego porozumienie WTO (decyzja z dnia 27 listopada 2014 r.).

Artykuł 103

Współpraca celna

1. Właściwe organy Stron współpracują w sprawach celnych, aby wspierać osiągnięcie celów określonych w art. 101, z uwzględnieniem zasobów ich odpowiednich organów. Do celów niniejszego tytułu stosuje się Konwencję o uproszczeniu formalności w obrocie towarowym z dnia 20 maja 1987 r.

2. Strony rozwijają współpracę w następujących obszarach:

wymiana informacji dotyczących przepisów prawa celnego, wdrażania przepisów prawa celnego oraz procedur celnych, w szczególności w następujących dziedzinach:

(i)	uproszczenie i modernizacja procedur celnych;

(ii)	ułatwianie przemieszczania w ramach tranzytu i przeładunku;

(iii)

relacje ze środowiskiem biznesu; oraz

(iv)	bezpieczeństwo łańcucha dostaw i zarządzanie ryzykiem;

b)	współpraca w zakresie związanych z cłami aspektów zabezpieczenia i ułatwienia międzynarodowego łańcucha dostaw zgodnie z ramami SAFE;

c)	rozważenie opracowania wspólnych inicjatyw odnoszących się do procedur przywozowych, wywozowych i innych procedur celnych, w tym pomocy technicznej, a także inicjatyw na rzecz zapewnienia skuteczności służb dla środowiska biznesu;

d)	wzmacnianie współpracy Stron w dziedzinie ceł w organizacjach międzynarodowych, takich jak WTO i WCO, oraz wymiana informacji lub prowadzenie dyskusji w celu ustalenia, w miarę możliwości, wspólnych stanowisk w tych organizacjach międzynarodowych oraz w UNCTAD, EKG ONZ;

e)	dążenie do harmonizacji wymogów Stron dotyczących danych w odniesieniu do procedur przywozowych, wywozowych i innych procedur celnych poprzez wdrożenie wspólnych norm i elementów danych zgodnie z Modelem danych celnych WCO;

zacieśnienie współpracy Stron w zakresie technik zarządzania ryzykiem, w tym wymiana najlepszych praktyk oraz, w stosownych przypadkach, informacji o ryzyku i wyników kontroli. W stosownych i właściwych przypadkach Strony mogą również rozważyć wzajemne uznawanie technik zarządzania ryzykiem, norm i kontroli ryzyka oraz środków bezpieczeństwa stosowanych przez organy celne; Strony mogą również rozważyć, w stosownych i właściwych przypadkach, opracowanie kompatybilnych kryteriów i norm ryzyka, środków kontroli i priorytetowych obszarów kontroli;

g)	ustanowienie wzajemnego uznawania programów upoważnionego przedsiębiorcy w celu zabezpieczenia i ułatwienia handlu;

h)	wspieranie współpracy między organami celnymi a innymi organami lub agencjami publicznymi w odniesieniu do programów upoważnionego przedsiębiorcy, którą można osiągnąć, między innymi, uzgadniając najwyższe normy, ułatwiając dostęp do korzyści oraz minimalizując zbędne powielanie działań;

i)	egzekwowanie praw własności intelektualnej przez organy celne, w tym wymiana informacji i najlepszych praktyk w operacjach celnych koncentrujących się w szczególności na egzekwowaniu praw własności intelektualnej;

j)	utrzymanie zgodnych procedur celnych, w stosownych przypadkach i w zakresie, w jakim jest to możliwe, w tym stosowanie jednolitego dokumentu administracyjnego do celów zgłoszenia celnego; oraz

wymiana – w stosownych i właściwych przypadkach oraz zgodnie z dokonanymi uzgodnieniami – określonych kategorii informacji celnych między organami celnymi Stron poprzez ustrukturyzowaną i powtarzającą się komunikację, do celów poprawy zarządzania ryzykiem i skuteczności kontroli celnych, ukierunkowania działań na towary zagrożone pod względem poboru dochodów lub bezpieczeństwa i ochrony, a także ułatwiania legalnego handlu; wymiana taka może obejmować dane ze zgłoszeń wywozowych i przywozowych dotyczące handlu między Stronami, z możliwością zbadania – poprzez inicjatywy pilotażowe – opracowania mechanizmów interoperacyjnych służących unikaniu powielania działań w ramach przedkładania takich informacji. Wymiana, o której mowa w niniejszej literze, pozostaje bez uszczerbku dla wymiany informacji, która może mieć miejsce między Stronami zgodnie z Protokołem o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych.

3. Bez uszczerbku dla innych form współpracy przewidzianych w niniejszej Umowie, organy celne Stron udzielają sobie wzajemnej pomocy administracyjnej w kwestiach objętych zakresem niniejszego rozdziału zgodnie z Protokołem o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych.

4. Wszelka wymiana informacji między Stronami na podstawie niniejszego rozdziału podlega odpowiednio postanowieniom dotyczącym poufności i ochrony informacji zawartym w art. 12 Protokołu o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych, a także wszelkim wymogom w zakresie poufności określonym w przepisach Stron.

Artykuł 104

Przepisy i procedury celne oraz inne przepisy i procedury związane z handlem

1. Każda ze Stron zapewnia, aby jej przepisy i procedury celne:

były zgodne z międzynarodowymi instrumentami i normami mającymi zastosowanie w dziedzinie ceł i handlu, w tym z Porozumieniem WTO o ułatwieniach w handlu, istotnymi elementami zmienionej konwencji z Kioto dotyczącej uproszczenia i harmonizacji postępowania celnego, Międzynarodową konwencją w sprawie zharmonizowanego systemu oznaczania i kodowania towarów, a także ramami SAFE oraz Modelem danych celnych WCO;

b)	zapewniały ochronę i ułatwienie legalnego handlu z uwzględnieniem ewolucji praktyk handlowych poprzez skuteczne egzekwowanie przepisów, w tym w przypadku naruszeń przepisów ustawowych i wykonawczych Strony, oszustw celnych i przemytu, a także poprzez zapewnienie zgodności z wymogami prawnymi;

opierały się na proporcjonalnych i niedyskryminujących przepisach, nie powodowały zbędnych obciążeń dla przedsiębiorców, zapewniały dalsze ułatwienia dla przedsiębiorców w wysokim stopniu przestrzegających przepisów, w tym preferencyjne traktowanie w odniesieniu do kontroli celnych przed zwolnieniem towarów, a także zapewniały zabezpieczenia przed nadużyciami i nielegalnymi lub szkodliwymi działaniami przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony i bezpieczeństwa obywateli oraz przestrzeganiu zakazów i ograniczeń, a także poszanowaniu interesów finansowych Stron; oraz

d)	zawierały zasady zapewniające proporcjonalność i niedyskryminujący charakter wszelkich sankcji nałożonych za naruszenia przepisów celnych lub wymogów proceduralnych oraz zapewniające brak nieuzasadnionych opóźnień wynikających z nałożenia takich sankcji.

Każda ze Stron powinna okresowo dokonywać przeglądu swoich przepisów prawa celnego i procedur celnych. Procedury celne powinny być również stosowane w sposób przewidywalny, spójny i przejrzysty.

2. W celu usprawnienia metod pracy oraz zapewnienia niedyskryminacji, przejrzystości, efektywności, praworządności i rozliczalności działań każda ze Stron:

a)	w miarę możliwości upraszcza wymogi i formalności oraz dokonuje ich przeglądu, w celu zapewnienia szybkiego zwolnienia i odprawy towarów;

b)	działa na rzecz dalszego uproszczenia i standaryzacji danych i dokumentacji wymaganych przez organy celne i inne agencje; oraz

c)	propaguje koordynację między wszystkimi agencjami działającymi na granicy, zarówno w wymiarze wewnętrznym, jak i transgranicznym, w celu ułatwienia procesów przekraczania granic i wzmocnienia kontroli, w miarę możliwości i w stosownych przypadkach z uwzględnieniem wspólnych kontroli granicznych.

Artykuł 105

Zwolnienie towarów

1. Każda ze Stron przyjmuje lub utrzymuje procedury celne, które:

a)	przewidują szybkie zwalnianie towarów w terminie nie dłuższym, niż jest to konieczne do zapewnienia zgodności z jej przepisami ustawowymi i wykonawczymi;

przewidują wcześniejsze elektroniczne składanie i przetwarzanie dokumentacji oraz wszelkich innych wymaganych informacji przed przybyciem towarów, aby umożliwić niezwłoczne zwolnienie towarów z chwilą przybycia, jeżeli w wyniku analizy ryzyka nie stwierdzono ryzyka lub jeżeli nie ma kontroli losowych lub innych kontroli do przeprowadzenia;

c)	przewidują możliwość, w stosownych przypadkach i jeżeli spełnione są niezbędne warunki, dopuszczenia towarów do obrotu w pierwszym punkcie przybycia; oraz

d)	umożliwiają zwolnienie towarów przed ostatecznym ustaleniem należności celnych, podatków, opłat i należności, jeżeli takiego ustalenia nie dokonano przed przybyciem, z chwilą przybycia lub możliwie szybko po przybyciu oraz pod warunkiem spełnienia wszystkich innych wymogów regulacyjnych.

2. Warunkiem takiego zwolnienia może być wymaganie przez każdą ze Stron złożenia zabezpieczenia na kwotę jeszcze nieokreśloną w formie poręczenia, depozytu lub innego odpowiedniego instrumentu przewidzianego w jej przepisach ustawowych i wykonawczych. Kwota takiego zabezpieczenia nie może być wyższa od kwoty, której uiszczenia Strona wymaga z tytułu należności celnych, podatków, opłat i obciążeń, które należy ostatecznie zapłacić w odniesieniu do towarów objętych zabezpieczeniem. Zabezpieczenie zostaje zwolnione, gdy nie jest już dłużej wymagane.

3. Strony zapewniają, aby organy celne i inne organy odpowiedzialne za kontrole graniczne oraz procedury dotyczące przywozu, wywozu i tranzytu towarów współpracowały ze sobą i koordynowały swoje działania w celu ułatwienia handlu i przyspieszenia zwalniania towarów.

Artykuł 106

Uproszczone procedury celne

1. Każda ze Stron podejmuje działania na rzecz uproszczenia swoich wymogów i formalności dotyczących procedur celnych w celu skrócenia czasu potrzebnego na ich spełnienie i obniżenia związanych z nimi kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa handlowe lub podmioty gospodarcze, w tym małe i średnie przedsiębiorstwa.

2. Każda ze Stron przyjmuje lub utrzymuje środki umożliwiające przedsiębiorstwom handlowym lub podmiotom gospodarczym spełniającym kryteria określone w przepisach ustawowych i wykonawczych korzystanie z dalszego uproszczenia procedur celnych. Takie środki mogą obejmować między innymi:

a)	zgłoszenia celne obejmujące ograniczony zestaw danych lub dokumentów potwierdzających;

b)	okresowe zgłoszenia celne w celu określenia i zapłaty należności celnych i podatków obejmujących wielokrotny przywóz w danym okresie, po zwolnieniu przywożonych towarów;

c)	samoobsługę celną w zakresie obliczania należności celnych i podatków oraz odroczenie ich płatności do czasu zwolnienia przywożonych towarów; oraz

d)	korzystanie z zabezpieczenia w obniżonej wysokości lub zwolnienie z obowiązku złożenia zabezpieczenia.

3. W przypadku gdy Strona zdecyduje się na przyjęcie jednego z tych środków, zaoferuje ona – w zakresie, w jakim uzna to za stosowne i możliwe, oraz zgodnie ze swoimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi – te uproszczenia wszystkim przedsiębiorstwom handlowym, które spełniają odpowiednie kryteria.

Artykuł 107

Tranzyt i przeładunek

1. Do celów art. 20 zastosowanie ma Konwencja o wspólnej procedurze tranzytowej.

2. Każda ze Stron zapewnia ułatwienie i skuteczną kontrolę operacji przeładunku i tranzytu przez swoje odpowiednie terytoria.

3. Każda ze Stron wspiera i wdraża regionalne uzgodnienia tranzytowe w celu ułatwienia handlu zgodnie z Konwencją o wspólnej procedurze tranzytowej.

4. Każda ze Stron zapewnia współpracę i koordynację między wszystkimi zainteresowanymi organami i agencjami na swoich odpowiednich terytoriach, aby ułatwić ruch tranzytowy.

5. Każda ze Stron zezwala na przemieszczanie towarów przeznaczonych do przywozu na jej terytorium pod kontrolą celną z urzędu celnego wprowadzenia do innego urzędu celnego na jej terytorium, w którym towary zostałyby zwolnione lub odprawione.

Artykuł 108

Zarządzanie ryzykiem

1. Każda ze Stron przyjmuje lub utrzymuje system zarządzania ryzykiem w zakresie kontroli celnych w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa i skutków zdarzenia, które uniemożliwiłoby prawidłowe stosowanie przepisów prawa celnego, zagroziłoby interesom finansowym Stron lub stanowiłoby zagrożenie dla bezpieczeństwa i ochrony Stron i ich mieszkańców, zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin, dla środowiska lub konsumentów.

2. Kontrole celne, inne niż kontrole losowe, opierają się głównie na analizie ryzyka przeprowadzanej z zastosowaniem technik elektronicznego przetwarzania danych.

3. Każda ze Stron projektuje i stosuje system zarządzania ryzykiem w sposób zapewniający uniknięcie arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji, lub ukrytych ograniczeń w handlu międzynarodowym.

4. Każda ze Stron koncentruje kontrole celne i inne odpowiednie kontrole graniczne na przesyłkach wysokiego ryzyka oraz przyspiesza zwalnianie przesyłek niskiego ryzyka. Każda ze Stron może również wyrywkowo wybierać przesyłki do takich kontroli w ramach swojego systemu zarządzania ryzykiem.

5. Każda ze Stron zarządza ryzykiem w oparciu o ocenę ryzyka według odpowiednich kryteriów selektywności.

Artykuł 109

Audyt po odprawie celnej

1. Aby usprawnić procedurę zwolnienia towarów, każda ze Stron przyjmuje lub utrzymuje audyt po odprawie celnej w celu zapewnienia zgodności z ustawowymi i wykonawczymi przepisami prawa celnego oraz z innymi powiązanymi przepisami ustawowymi i wykonawczymi.

2. Każda ze Stron wybiera osoby i przesyłki do audytów po odprawie celnej w oparciu o analizę ryzyka, która może obejmować wykorzystywanie odpowiednich kryteriów selektywności. Każda ze Stron prowadzi audyty po odprawie celnej w przejrzysty sposób. W przypadku objęcia osoby procedurą audytu i otrzymania miarodajnych wyników Strona bezzwłocznie powiadamia o wynikach osobę, której dokumenty poddano audytowi, a także o jej prawach i obowiązkach oraz uzasadnieniu wyników.

3. Informacje uzyskane w ramach audytów po odprawie celnej mogą być wykorzystane w dalszych postępowaniach administracyjnych lub sądowych.

4. Strony w miarę możliwości wykorzystują wyniki audytu po odprawie celnej do celów zarządzania ryzykiem.

Artykuł 110

Upoważnieni przedsiębiorcy

1. Każda ze Stron utrzymuje program partnerstwa dla przedsiębiorców, którzy spełniają kryteria określone w załączniku 18.

2. Strony uznają swoje odpowiednie programy upoważnionych przedsiębiorców zgodnie z załącznikiem 18.

Artykuł 111

Publikowanie i dostępność informacji

1. Każda ze Stron zapewnia, aby jej przepisy prawa celnego i inne przepisy ustawowe i wykonawcze dotyczące handlu, a także ogólne procedury administracyjne i odpowiednie informacje ogólnego zastosowania związane z handlem były publikowane i natychmiast dostępne dla każdej zainteresowanej osoby w łatwo dostępny sposób, w tym – w stosownych przypadkach – za pośrednictwem internetu.

2. Każda ze Stron niezwłocznie publikuje nowe przepisy i ogólne procedury dotyczące kwestii ułatwień celnych i ułatwień w handlu, możliwie jak najwcześniej przed ich wejściem w życie, oraz niezwłocznie publikuje wszelkie zmiany i interpretacje takich przepisów i procedur. Publikacja taka obejmuje:

a)	odpowiednie zawiadomienia o charakterze administracyjnym;

b)	procedury przywozowe, wywozowe i tranzytowe (w tym procedury obowiązujące w portach, portach lotniczych i innych punktach wprowadzenia) oraz wymagane formularze i dokumenty;

c)	stosowane stawki celne i stawki wszelkiego rodzaju podatków od przywozu lub wywozu lub nakładane w związku z przywozem lub wywozem;

d)	opłaty i należności nakładane przez agencje administracji publicznej lub na rzecz tych organów od przywozu, wywozu lub tranzytu, lub w związku z przywozem, wywozem lub tranzytem;

e)	przepisy dotyczące klasyfikacji lub wyceny produktów do celów celnych;

f)	przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne o zasięgu ogólnym dotyczące reguł pochodzenia;

g)	ograniczenia lub zakazy przywozowe, wywozowe lub tranzytowe;

h)	przepisy dotyczące sankcji za niedopełnienie formalności przywozowych, wywozowych lub tranzytowych;

i)	procedury odwoławcze;

j)	umowy lub części umów zawartych z jakimkolwiek krajem lub krajami odnoszące się do przywozu, wywozu lub tranzytu;

k)	procedury dotyczące zarządzania kontyngentami taryfowymi;

l)	godziny pracy i procedury operacyjne urzędów celnych w portach i na przejściach granicznych; oraz

m)	punkty kontaktowe, do których kieruje się zapytania.

3. Każda ze Stron zapewnia rozsądny okres między publikacją nowych lub zmienionych przepisów i procedur oraz informacją o należnościach i opłatach a ich wejściem w życie.

4. Każda ze Stron udostępnia za pośrednictwem internetu następujące informacje:

a)	opis swoich procedur przywozu, wywozu i tranzytu, w tym procedur odwoławczych, informujący o praktycznych działaniach niezbędnych do przywozu i wywozu oraz tranzytu;

b)	formularze i dokumenty wymagane w przypadku przywozu na terytorium tej Strony, wywozu z tego terytorium lub tranzytu przez to terytorium; oraz

c)	dane kontaktowe punktów informacyjnych.

Każda ze Stron zapewnia aktualizację opisów, formularzy, dokumentów i informacji, o których mowa w akapicie pierwszym lit. a), b) i c).

5. Każda ze Stron ustanawia lub utrzymuje punkt informacyjny lub punkty informacyjne w celu udzielenia w rozsądnym terminie odpowiedzi na zapytania administracji publicznej, przedsiębiorstw handlowych i innych zainteresowanych stron dotyczące ceł i innych kwestii związanych z handlem. Strony nie wymagają uiszczenia opłaty za udzielenie odpowiedzi na zapytania.

Artykuł 112

Interpretacje indywidualne

1. Każda ze Stron, za pośrednictwem swoich organów celnych, wydaje interpretacje indywidualne na wniosek przedsiębiorców, określając traktowanie, jakie ma być przyznane danym towarom. Takie interpretacje wydawane są na piśmie lub w formie elektronicznej w określonym terminie oraz zawierają one wszelkie niezbędne informacje zgodnie z przepisami Strony wydającej.

2. Interpretacje indywidualne są ważne przez okres co najmniej trzech lat od dnia rozpoczęcia ich ważności, chyba że interpretacja przestaje być zgodna z prawem lub zmieniły się fakty lub okoliczności, na których opiera się pierwotna interpretacja.

3. Strona może odmówić wydania interpretacji indywidualnej, jeżeli kwestia podniesiona we wniosku podlega kontroli administracyjnej lub sądowej lub jeżeli wniosek nie odnosi się do jakiegokolwiek zamierzonego wykorzystania interpretacji indywidualnej lub jakiegokolwiek zamierzonego zastosowania procedury celnej. Jeżeli Strona odmawia wydania interpretacji indywidualnej, niezwłocznie powiadamia o tym na piśmie wnioskodawcę, podając odpowiednie fakty oraz podstawę takiej decyzji.

4. Każda ze Stron publikuje co najmniej:

a)	wymogi dotyczące stosowania interpretacji indywidualnej, w tym informacje, które należy dostarczyć oraz format;

b)	termin wydawania interpretacji indywidualnej; oraz

c)	okres obowiązywania interpretacji indywidualnej.

5. Jeżeli Strona uchyla, zmienia lub unieważnia interpretację indywidualną, przekazuje wnioskodawcy pisemne zawiadomienie, podając odpowiednie fakty oraz podstawę takiej decyzji. Strona uchyla, zmienia lub unieważnia interpretacje indywidualne z mocą wsteczną tylko wówczas, gdy interpretacja została wydana na podstawie niepełnych, nieprawidłowych, fałszywych lub wprowadzających w błąd informacji.

6. Wydana przez Stronę interpretacja indywidualna jest wiążąca dla tej Strony w odniesieniu do wnioskodawcy, który wystąpił o jej wydanie. Strona może postanowić, że interpretacja indywidualna jest wiążąca dla wnioskodawcy.

7. Każda ze Stron, na pisemny wniosek zainteresowanego, dokonuje przeglądu interpretacji indywidualnej lub decyzji o jej zmianie, cofnięciu lub unieważnieniu.

8. Każda ze Stron podaje do wiadomości publicznej informacje dotyczące interpretacji indywidualnych, uwzględniając potrzebę ochrony informacji osobowych i poufnych informacji handlowych.

9. Interpretacje indywidualne są wydawane w odniesieniu do:

a)	klasyfikacji taryfowej towarów;

b)	pochodzenia towarów; oraz

c)	wszelkich innych kwestii uzgodnionych przez Strony.

Artykuł 113

Agenci celni

Przepisy i procedury celne Strony nie mogą wymagać obowiązkowego korzystania z agentów celnych lub innych pośredników. Każda ze Stron publikuje swoje środki dotyczące korzystania z usług agentów celnych. Każda ze Stron stosuje przejrzyste, niedyskryminujące i proporcjonalne zasady przy udzielaniu zezwoleń agentom celnym.

Artykuł 114

Inspekcje przedwysyłkowe

Strona nie wymaga obowiązkowego przeprowadzania inspekcji przedwysyłkowych zdefiniowanych w Porozumieniu WTO w sprawie inspekcji przedwysyłkowej ani jakichkolwiek innych inspekcji dokonywanych przez przedsiębiorstwa prywatne w miejscu przeznaczenia, przed odprawą celną.

Artykuł 115

Kontrola i odwołanie

1. Każda ze Stron zapewnia skuteczne, szybkie, niedyskryminujące i łatwo dostępne procedury, które gwarantują prawo do odwołania od działań administracyjnych, interpretacji i decyzji organów celnych lub innych właściwych organów, które mają wpływ na przywóz lub wywóz towarów lub tranzyt towarów.

2. Procedury, o których mowa w ust. 1, obejmują:

a)	odwołanie w trybie administracyjnym do organu administracyjnego szczebla wyższego niż urzędnik lub urząd, który wydał decyzję, lub organu niezależnego od takiego urzędnika lub urzędu, lub kontrolę przez taki organ administracyjny wyższego szczebla lub taki organ niezależny; oraz

b)	odwołanie od decyzji do sądu lub jej kontrola przez sąd.

3. Każda ze Stron zapewnia, aby w przypadku gdy decyzja w sprawie odwołania lub kontroli na podstawie ust. 2 lit. a) nie została wydana w terminie przewidzianym w jej przepisach ustawowych i wykonawczych lub nie została wydana bez zbędnej zwłoki, skarżący miał prawo do dalszego odwołania się lub kontroli na drodze administracyjnej lub sądowej, lub do jakiegokolwiek innego środka odwoławczego przed organem sądowym zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi danej Strony.

4. Każda ze Stron zapewnia, aby skarżący otrzymał uzasadnienie decyzji administracyjnej, tak aby umożliwić mu skorzystanie w razie konieczności z procedur odwoławczych lub kontroli.

Artykuł 116

Relacje ze środowiskiem biznesu

1. Każda ze Stron przeprowadza w odpowiednim czasie regularne konsultacje z przedstawicielami handlu dotyczące wniosków ustawodawczych i ogólnych procedur odnoszących się do kwestii ułatwień celnych i ułatwień w handlu. W tym celu każda ze Stron przeprowadza odpowiednie konsultacje między administracją a środowiskiem biznesu.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby jej cła i związane z nimi wymogi oraz procedury nadal odpowiadały na potrzeby środowiska handlowego, były zgodne z najlepszymi praktykami i w jak najmniejszym stopniu ograniczały wymianę handlową.

Artykuł 117

Odprawa czasowa

1. Do celów niniejszego artykułu „odprawa czasowa” oznacza procedurę celną, w ramach której określone towary, łącznie ze środkami transportu, mogą być przywiezione na obszar celny z warunkowym zwolnieniem od należności przywozowych i podatków oraz bez zastosowania wobec nich zakazów lub ograniczeń przywozowych o charakterze gospodarczym, pod warunkiem że towary te przywozi się w określonym celu i są one przeznaczone do powrotnego wywozu w określonym czasie bez poddawania ich jakimkolwiek zmianom, z wyjątkiem zwykłych ubytków spowodowanych użytkowaniem tych towarów.

2. Każda ze Stron udziela odprawy czasowej, z całkowitym warunkowym zwolnieniem od należności przywozowych i podatków oraz bez stosowania zakazów lub ograniczeń przywozowych mających charakter gospodarczy, przewidzianych w jej przepisach ustawowych i wykonawczych, w odniesieniu do następujących kategorii towarów:

towary przeznaczone do wystawiania lub wykorzystania na wystawach, targach, zgromadzeniach lub podobnych imprezach (towary przeznaczone do wystawiania lub wykorzystania na imprezach; towary przeznaczone do wykorzystania w związku z wystawieniem produktów zagranicznych na imprezie; wyposażenie, łącznie z wyposażeniem do tłumaczenia ustnego, aparatura nagrywająca dźwięk i obraz, filmy o charakterze edukacyjnym, naukowym lub kulturalnym, przeznaczone do wykorzystania na międzynarodowych zgromadzeniach, konferencjach lub kongresach); wyroby uzyskane przypadkowo podczas imprezy ubocznie z towarów przywiezionych czasowo, będące wynikiem zademonstrowania wystawianego urządzenia lub aparatury;

wyposażenie zawodowe (wyposażenie dla prasy, do nadawania programów radiowych lub telewizyjnych, które jest niezbędne przedstawicielom prasy, organizacji radiowych lub telewizyjnych udającym się na terytorium innego kraju w celu relacjonowania, nadania lub nagrania materiału dla określonych programów; wyposażenie kinematograficzne niezbędne osobie udającej się na terytorium innego kraju w celu zrealizowania określonego filmu lub filmów; każde inne wyposażenie niezbędne do wykonywania zajęcia zarobkowego, prac rzemieślniczych lub zawodu osobie udającej się na terytorium innego kraju w celu wykonania określonego zadania, o ile nie ma ono być wykorzystane do produkcji na skalę przemysłową lub do pakowania towarów lub (z wyjątkiem narzędzi ręcznych) do eksploatacji bogactw naturalnych, budowy, naprawy lub konserwacji konstrukcji budowlanych lub do wykonywania robót ziemnych i realizacji podobnych projektów; aparatura pomocnicza do wyposażenia wymienionego powyżej oraz akcesoria do tego wyposażenia); części składowe przywiezione w celu naprawy wyposażenia zawodowego odprawionego czasowo;

towary przywożone w związku z operacją handlową, których przywóz sam w sobie nie stanowi operacji handlowej (opakowania, które są przywożone pełne, które są przywożone w celu powrotnego wywozu jako puste lub pełne lub które są przywożone puste w celu powrotnego wywozu jako pełne; załadowane lub niezaładowane towarami kontenery, części i wyposażenie kontenerów odprawionych czasowo, które są przywożone wraz z kontenerem w celu powrotnego wywozu oddzielnie lub wraz z innym kontenerem albo są przywożone oddzielnie w celu powrotnego wywozu z kontenerem oraz części zamienne przywożone w celu naprawy kontenerów, którym udzielono odprawy czasowej; palety; próbki; filmy reklamowe; inne towary przywożone w związku z operacją handlową);

towary przywożone w związku z operacją produkcyjną (matryce, klisze drukarskie, ryciny, formy, rysunki, plany, modele i inne podobne artykuły; przyrządy do pomiarów, kontroli i sprawdzania oraz inne podobne artykuły; specjalne narzędzia i przyrządy przywożone w celu wykorzystania podczas procesu wytwarzania); zastępcze środki produkcji (przyrządy, aparatura i maszyny udostępniane klientowi przez dostawcę lub naprawiającego, w oczekiwaniu na dostawę lub naprawę podobnych towarów);

towary przywożone wyłącznie w celach edukacyjnych, naukowych lub kulturalnych (wyposażenie naukowe, materiały pedagogiczne, materiały o charakterze socjalnym dla marynarzy oraz wszelkie inne towary przywożone w związku z działalnością edukacyjną, naukową lub kulturalną); części zapasowe do wyposażenia naukowego i materiału pedagogicznego, któremu udzielono odprawy czasowej; narzędzia specjalnie przeznaczone do konserwacji, sprawdzania, dokonywania pomiarów lub naprawy takiego wyposażenia;

przedmioty osobistego użytku (wszystkie przedmioty, nowe lub używane, których podróżny z uzasadnionych względów może potrzebować do osobistego użytku podczas podróży, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności podróży, ale wyłączając wszelkie towary przywożone w celach handlowych); towary przywożone w celach sportowych (sprzęt sportowy i inne przedmioty do wykorzystania przez podróżnych w zawodach sportowych lub pokazach lub do treningu na obszarze odprawy czasowej);

g)	materiały reklamujące turystykę (towary przywożone w celu zachęcania ludności do odwiedzania obcego kraju, w szczególności w celu brania udziału w spotkaniach lub manifestacjach o charakterze kulturalnym, religijnym, turystycznym, sportowym lub zawodowym, które się tam odbywają);

towary przywożone w celach humanitarnych (sprzęt medyczny, chirurgiczny i laboratoryjny oraz przesyłki towarów z pomocą, takie jak pojazdy i inne środki transportu, koce, namioty, domy z prefabrykatów lub inne towary pierwszej potrzeby, wysyłane jako pomoc dla dotkniętych klęską żywiołową lub podobnymi katastrofami); oraz

zwierzęta przywożone w określonych celach (ujeżdżanie, trening, hodowla, podkuwanie lub ważenie, leczenie weterynaryjne, przeprowadzenie badań (na przykład z myślą o kupnie), udział w widowiskach, wystawach, konkursach, zawodach lub pokazach, udział w spektaklach (zwierzęta utrzymywane w cyrku itp.), wyjazdy o charakterze turystycznym (włącznie ze zwierzętami domowymi podróżnych), wykonywanie określonych zadań (psy lub konie policyjne, psy do poszukiwań, psy przewodnicy itp.), akcje ratunkowe, okresowe pędzenie bydła lub wypas, wykonywanie pracy lub transportu, wykorzystanie do celów medycznych (dostarczanie jadu węży itp.).

3. Każda ze Stron, na potrzeby odprawy czasowej towarów, o których mowa w ust. 2, niezależnie od ich pochodzenia, uznaje karnety zgodnie z zasadami konwencji ATA i konwencji stambulskiej wydane na terytorium drugiej Strony, poświadczone tam i gwarantowane przez zrzeszenie należące do międzynarodowego systemu gwarancji, poświadczone przez właściwe organy i ważne na obszarze celnym Strony dokonującej przywozu.

Artykuł 118

Pojedyncze okienko

Strony dążą do ustanowienia pojedynczego okienka, umożliwiającego przedsiębiorcom składanie dokumentów lub wymaganych danych do uczestniczących organów lub służb w związku z przywozem, wywozem lub tranzytem towarów za pośrednictwem jednego punktu wprowadzenia.

Artykuł 119

Ułatwienie ruchu ro-ro

1. Ze względu na dużą liczbę przepraw morskich, w szczególności duże natężenie ruchu ro-ro między obszarami celnymi Stron, Strony postanawiają współpracować w celu ułatwienia takiego ruchu, a także innych alternatywnych rodzajów ruchu.

2. Strony uznają:

a)	prawo każdej ze Stron do przyjmowania w ramach ich odpowiednich ram prawnych formalności i procedur celnych ułatwiających handel w odniesieniu do ruchu między Stronami; oraz

b)	prawo portów, organów portowych i operatorów portowych do działania, w ramach porządków prawnych ich odpowiednich Stron, zgodnie ze swoimi zasadami oraz modelami operacyjnymi i biznesowymi.

3. W tym celu Strony:

a)	przyjmują lub utrzymują procedury umożliwiające przedkładanie dokumentacji przywozowej oraz innych wymaganych informacji, w tym manifestów, w celu rozpoczęcia procedury przed przybyciem towarów, z myślą o szybszym zwolnieniu towarów po ich przybyciu; oraz

b)	zobowiązują się ułatwić przedsiębiorstwom korzystanie z procedury tranzytowej, w tym z uproszczeń procedury tranzytowej przewidzianych w Konwencji o wspólnej procedurze tranzytowej.

4. Strony postanawiają wspierać współpracę między swoimi odpowiednimi organami celnymi w odniesieniu do dwustronnych tras morskich oraz prowadzić wymianę informacji dotyczących funkcjonowania portów obsługujących ruch między Stronami oraz dotyczących mających zastosowanie przepisów i procedur. Strony będą podawać do wiadomości publicznej informacje dotyczące wprowadzonych przez nie środków i procesów ustanowionych przez porty w celu ułatwienia takiego ruchu oraz propagować wśród przedsiębiorstw wiedzę w tym zakresie.

Artykuł 120

Współpraca administracyjna w zakresie VAT oraz wzajemna pomoc przy odzyskiwaniu podatków i ceł

Właściwe organy Stron współpracują ze sobą w celu zapewnienia przestrzegania przepisów dotyczących VAT oraz odzyskiwania wierzytelności dotyczących podatków i ceł zgodnie z Protokołem o współpracy administracyjnej oraz zwalczaniu oszustw w dziedzinie podatku od wartości dodanej oraz o wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków i ceł.

Artykuł 121

Specjalny Komitet Handlowy ds. Współpracy Celnej i Reguł Pochodzenia

1. Specjalny Komitet Handlowy ds. Współpracy Celnej i Reguł Pochodzenia:

a)	przeprowadza regularne konsultacje; oraz

w odniesieniu do przeglądu postanowień załącznika 18:

(i)	wspólnie zatwierdza uczestników programów w celu określenia mocnych i słabych stron w wykonaniu załącznika 18; oraz

(ii)	wymienia opinie na temat danych, które mają być wymieniane, oraz traktowania przedsiębiorców.

2. Specjalny Komitet Handlowy ds. Współpracy Celnej i Reguł Pochodzenia może przyjmować decyzje lub zalecenia:

dotyczące wymiany informacji celnych, wzajemnego uznawania technik zarządzania ryzykiem, norm i kontroli ryzyka, środków bezpieczeństwa stosowanych przez organy celne, interpretacji indywidualnych, wspólnego podejścia do ustalania wartości celnej oraz dotyczące innych kwestii związanych z wykonaniem niniejszego rozdziału;

b)	dotyczące zasad automatycznej wymiany informacji, o której mowa w art. 10 Protokołu o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych, oraz dotyczące innych kwestii związanych z wykonaniem tego protokołu;

c)	dotyczące wszelkich kwestii związanych z wykonaniem załącznika 18; oraz

d)	dotyczące procedur konsultacji ustanowionych w art. 63 oraz we wszelkich kwestiach technicznych lub administracyjnych związanych z wykonaniem rozdziału 2 niniejszego tytułu, w tym w odniesieniu do uwag interpretacyjnych mających na celu zapewnienie jednolitego zarządzania regułami pochodzenia.

Artykuł 122

Zmiany

1. Rada Partnerstwa może zmienić:

a)	załącznik 18, Protokół o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych oraz wykaz towarów określony w art. 117 ust.2; oraz

b)	Protokół w sprawie współpracy administracyjnej i zwalczania oszustw w dziedzinie podatku od wartości dodanej oraz w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków i ceł.

2. Specjalny Komitet Handlowy ds. Współpracy Administracyjnej w dziedzinie VAT oraz Odzyskiwania Podatków i Ceł może zmienić wartość, o której mowa w art. 33 ust. 4 Protokołu w sprawie współpracy administracyjnej i zwalczania oszustw w dziedzinie podatku od wartości dodanej oraz w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków i ceł.

TYTUŁ II

USŁUGI I INWESTYCJE

ROZDZIAŁ 1

POSTANOWIENIA OGÓLNE

Artykuł 123

Cel i zakres stosowania

1. Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do stworzenia klimatu sprzyjającego rozwojowi handlu i inwestycji między nimi.

2. Strony potwierdzają prawo do wprowadzania regulacji na swoich terytoriach w celu osiągnięcia uzasadnionych celów polityki, takich jak: ochrona zdrowia publicznego; usługi społeczne; edukacja publiczna; bezpieczeństwo; środowisko, w tym zmiana klimatu; moralność publiczna; ochrona socjalna lub ochrona konsumentów; prywatność i ochrona danych lub propagowanie i ochrona różnorodności kulturowej.

3. Niniejszy tytuł nie ma zastosowania do środków, które mają wpływ na osoby fizyczne Strony starające się o dostęp do rynku pracy drugiej Strony, ani do środków dotyczących obywatelstwa, stałego pobytu lub stałego zatrudnienia.

4. Niniejszy tytuł nie uniemożliwia Stronie stosowania środków regulujących wjazd lub pobyt czasowy osób fizycznych na jej terytorium, w tym środków niezbędnych do ochrony integralności granic i zapewnienia zorganizowanego przemieszczania się osób fizycznych przez jej granice, pod warunkiem że środki takie nie są stosowane w sposób niweczący lub naruszający korzyści przypadające drugiej Stronie na podstawie postanowień niniejszego tytułu. Samego faktu wymagania wizy od osób fizycznych pochodzących tylko z niektórych państw nie uznaje się za niweczący lub naruszający korzyści wynikające z niniejszego tytułu.

5. Niniejszy tytuł nie ma zastosowania do:

przewozów lotniczych lub powiązanych usług wspierających przewozy lotnicze (6), innych niż:

(i)	usługi w zakresie naprawy i obsługi technicznej statków powietrznych;

(ii)	usługi komputerowego systemu rezerwacji;

(iii)

obsługa naziemna;

(iv)

następujące usługi świadczone z wykorzystaniem załogowych statków powietrznych, z zastrzeżeniem zgodności z odpowiednimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi Stron dotyczącymi dopuszczania statków powietrznych na ich terytorium, opuszczania przez nie ich terytorium i prowadzenia działalności na ich terytorium: gaszenie pożarów z powietrza; loty szkoleniowe; opryski; dokonywanie pomiarów; tworzenie map; fotografowanie; oraz inne wykonywane z powietrza usługi rolnicze, przemysłowe i inspekcyjne; oraz

(v)	sprzedaż i marketing usług transportu lotniczego;

b)	usług audiowizualnych;

c)	krajowego kabotażu morskiego (7); oraz

d)	transport wodny śródlądowy.

6. Niniejszy tytuł nie ma zastosowania do jakiegokolwiek środka Strony w odniesieniu do zamówień publicznych na towary lub usługi zakupione do celów rządowych, a nie w celu komercyjnej odsprzedaży lub w celu wykorzystania w dostarczaniu towarów lub świadczeniu usług w sprzedaży komercyjnej, niezależnie od tego, czy zamówienie to jest „zamówieniem objętym niniejszą Umową” w rozumieniu art. 277.

7. Z wyjątkiem art. 132 niniejszy tytuł nie ma zastosowania do subsydiów lub dotacji udzielanych przez Strony, w tym pożyczek, gwarancji i ubezpieczeń wspieranych przez rząd.

Artykuł 124

Definicje

Do celów niniejszego tytułu stosuje się następujące definicje:

a)	„działania prowadzone w związku z wykonywaniem władzy publicznej” oznaczają działania, w tym świadczone usługi, które nie są realizowane na zasadach komercyjnych ani w ramach konkurencji z jednym przedsiębiorcą lub większą ich liczbą (8);

b)	„usługi w zakresie naprawy i obsługi technicznej statków powietrznych” oznaczają takie działania, które są podejmowane na statku powietrznym lub w jego części, gdy jest on wycofany z użytku, i nie obejmują tzw. obsługi liniowej;

c)	„usługi komputerowego systemu rezerwacji” oznaczają usługi świadczone przy użyciu systemów komputerowych zawierających informacje o rozkładach lotów przewoźników lotniczych, dostępności oraz opłatach i zasadach pobierania opłat, za pomocą których można dokonywać rezerwacji lub wystawiać bilety;

d)	„przedsiębiorstwo objęte niniejszą Umową” oznacza przedsiębiorstwo na terytorium Strony ustanowione zgodnie z lit. h) przez inwestora drugiej Strony, zgodnie z mającym zastosowanie prawem, istniejące w dniu wejścia w życie niniejszej Umowy lub ustanowione po tym dniu;

„transgraniczny handel usługami” oznacza świadczenie usług:

(i)	z terytorium jednej Strony na terytorium drugiej Strony; lub

(ii)	na terytorium jednej Strony na rzecz usługobiorcy z terytorium drugiej Strony;

f)	„działalność gospodarcza” oznacza wszelką działalność o charakterze przemysłowym, handlowym lub zawodowym lub działalność rzemieślniczą, w tym świadczenie usług, z wyjątkiem działań prowadzonych w związku z wykonywaniem władzy publicznej;

g)	„przedsiębiorstwo” oznacza osobę prawną, oddział lub przedstawicielstwo osoby prawnej;

h)	„zakładanie przedsiębiorstw” oznacza ustanowienie lub nabycie osoby prawnej, między innymi w oparciu o udział kapitałowy, lub założenie oddziału lub przedstawicielstwa na terytorium Strony, w celu ustanowienia lub utrzymania trwałych powiązań gospodarczych;

„obsługa naziemna” oznacza świadczenie w porcie lotniczym, na podstawie wynagrodzenia lub umowy, następujących usług: reprezentowanie przedsiębiorstw lotniczych, usługi w zakresie administracji i nadzoru; obsługa pasażerów; obsługa bagażu; obsługa ramp; usługi gastronomiczne; obsługa towarów i przesyłek; zaopatrzenie statków powietrznych w materiały napędowe; obsługa oraz sprzątanie statków powietrznych; transport naziemny oraz operacje lotnicze, czynności administracyjne związane z załogą i planowanie lotów; obsługa naziemna nie obejmuje: własnej obsługi naziemnej; ochrony; naprawy i obsługi technicznej statku powietrznego; lub eksploatacja niezbędnej scentralizowanej infrastruktury portu lotniczego, takiej jak: urządzenia odladzające, systemy dystrybucji paliwa, systemy obsługi bagażu i systemy transportu wewnątrzlotniskowego, lub zarządzania tą infrastrukturą;

j)	„inwestor Strony” oznacza osobę fizyczną lub prawną Strony, która zamierza założyć, zakłada lub założyła przedsiębiorstwo zgodnie z lit. h), na terytorium drugiej Strony;

„osoba prawna Strony” (9) oznacza:

(i)

w odniesieniu do Unii:

osobę prawną utworzoną lub zorganizowaną na podstawie prawa Unii lub co najmniej jednego z jej państw członkowskich i prowadzącą na terytorium Unii istotną działalność gospodarczą, rozumianą przez Unię, zgodnie z jej notyfikacją Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską do WTO (WT/REG39/1), jako równoznaczną z pojęciem „skutecznego i trwałego powiązania” z gospodarką państwa członkowskiego, zgodnie z art. 54 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE); oraz

B)	przedsiębiorstwa żeglugowe mające siedzibę poza Unią i kontrolowane przez osoby fizyczne z państwa członkowskiego, których statki są zarejestrowane w państwie członkowskim i pływają pod jego banderą;

(ii)

w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa:

A)	osobę prawną utworzoną lub zorganizowaną na podstawie prawa Zjednoczonego Królestwa i prowadzącą istotną działalność gospodarczą na terytorium Zjednoczonego Królestwa; oraz

B)	przedsiębiorstwa żeglugowe mające siedzibę poza Zjednoczonym Królestwem i kontrolowane przez osoby fizyczne ze Zjednoczonego Królestwa, których statki są zarejestrowane w Zjednoczonym Królestwie i pływają pod jego banderą;

l)	„działalność” oznacza prowadzenie przedsiębiorstwa, zarządzanie nim, utrzymywanie go, korzystanie z niego, a także jego sprzedaż lub rozporządzanie nim w inny sposób;

m)	„kwalifikacje zawodowe” oznaczają kwalifikacje poświadczone dokumentem potwierdzającym posiadanie kwalifikacji, doświadczenia zawodowego lub inne poświadczenie kompetencji;

„sprzedaż i marketing usług transportu lotniczego” oznaczają możliwość swobodnej sprzedaży i swobodnego wprowadzania do obrotu swoich usług z zakresu transportu lotniczego przez danego przewoźnika lotniczego, które obejmują wszystkie aspekty marketingu, takie jak badanie rynku, reklama i dystrybucja, ale nie obejmują wyceny usług transportu lotniczego ani mających zastosowanie warunków;

o)	„usługa” oznacza każdą usługę w jakimkolwiek sektorze, z wyjątkiem usług świadczonych w związku z wykonywaniem władzy publicznej;

p)	„usługi świadczone w związku z wykonywaniem władzy publicznej” oznaczają wszelkie usługi, które nie są świadczone na zasadach komercyjnych ani w ramach konkurencji z jednym usługodawcą lub większą ich liczbą;

q)	„usługodawca” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która zamierza świadczyć lub świadczy usługi;

r)	„usługodawca Strony” oznacza osobę fizyczną lub prawną Strony, która zamierza świadczyć lub świadczy usługi.

Artykuł 125

Odmowa przyznania korzyści

1. Strona może odmówić korzyści wynikających z niniejszego tytułu oraz z tytułu IV niniejszego działu inwestorowi lub usługodawcy drugiej Strony, lub przedsiębiorstwu objętemu niniejszą Umową, jeżeli Strona odmawiająca przyjmuje lub utrzymuje środki służące utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, w tym ochrony praw człowieka, które:

a)	zakazują transakcji z tym inwestorem, usługodawcą lub przedsiębiorstwem objętym niniejszą Umową; lub

zostałyby naruszone lub nastąpiłoby ich obejście, gdyby korzyści wynikające z niniejszego tytułu oraz z tytułu IV niniejszego działu zostały przyznane temu inwestorowi, usługodawcy lub przedsiębiorstwu objętemu niniejszą Umową, w tym w przypadku, gdy środki te zakazują transakcji z osobą fizyczną lub prawną, która jest właścicielem któregokolwiek z nich lub sprawuje kontrolę nad którymkolwiek z nich.

2. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że ust. 1 ma zastosowanie do tytułu IV niniejszego działu w zakresie, w jakim odnosi się on do usług lub inwestycji, w odniesieniu do których Strona odmówiła korzyści wynikających z niniejszego tytułu.

Artykuł 126

Przegląd

1. Z myślą o wprowadzeniu ewentualnych zmian postanowień niniejszego tytułu oraz zgodnie ze swoimi zobowiązaniami wynikającymi z umów międzynarodowych, Strony dokonują przeglądu swoich ram prawnych dotyczących handlu usługami i inwestycji, w tym niniejszej Umowy, zgodnie z art. 776.

2. Strony starają się, w stosownych przypadkach, dokonać przeglądu środków niespełniających wymogów oraz zastrzeżeń określonych w załącznikach 19, 20, 21 i 22 oraz działalności związanej z osobami odbywającymi krótkoterminowe wizyty służbowe określonej w załączniku 21, w celu uzgodnienia ewentualnych zmian leżących w ich wspólnym interesie.

3. Niniejszy artykuł nie ma zastosowania do usług finansowych.

ROZDZIAŁ 2

LIBERALIZACJA INWESTYCJI

Artykuł 127

Zakres stosowania

Niniejszy rozdział ma zastosowanie do środków Strony, które mają wpływ na zakładanie przedsiębiorstwa w celu prowadzenia działalności gospodarczej oraz na działalność tego przedsiębiorstwa przez:

a)	inwestorów drugiej Strony;

b)	przedsiębiorstwa objęte niniejszą Umową; oraz

c)	do celów art. 132, każdego przedsiębiorstwa na terytorium Strony, która przyjmuje lub utrzymuje dany środek.

Artykuł 128

Dostęp do rynku

Strona nie przyjmuje ani nie utrzymuje – na całym swoim terytorium ani na podstawie podziału terytorialnego – w odniesieniu do zakładania przedsiębiorstwa przez inwestora drugiej Strony lub przez przedsiębiorstwo objęte niniejszą Umową lub w odniesieniu do działalności przedsiębiorstwa objętego niniejszą Umową środków, które:

nakładają ograniczenia odnoszące się do:

(i)	liczby przedsiębiorstw, które mogą prowadzić określoną działalność gospodarczą, w postaci kontyngentów liczbowych, monopolów, praw wyłącznych, czy też wymogu testu potrzeb ekonomicznych;

(ii)	całkowitej wartości transakcji lub aktywów, w postaci kontyngentów liczbowych lub wymogu testu potrzeb ekonomicznych;

(iii)

całkowitej liczby transakcji lub całkowitej wielkości produkcji wyrażonych jako określone jednostki liczbowe, w postaci kontyngentów lub wymogu testu potrzeb ekonomicznych; (10) (11)

(iv)	udziału kapitału zagranicznego, w postaci górnego progu procentowego ograniczającego udziały zagranicznych podmiotów lub całkowitą wartość inwestycji zagranicznych w ujęciu indywidualnym lub zbiorczym; lub

(v)

całkowitej liczby osób fizycznych, które mogą być zatrudnione w określonym sektorze lub które przedsiębiorstwo może zatrudniać i które są niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej i bezpośrednio związane z jej prowadzeniem, w postaci kontyngentów liczbowych lub wymogu testu potrzeb ekonomicznych; lub

b)	stanowią ograniczenie lub wymagają szczególnego rodzaju podmiotowości prawnej lub spółki joint venture, poprzez które inwestor drugiej Strony może prowadzić działalność gospodarczą.

Artykuł 129

Traktowanie narodowe

1. Każda ze Stron przyznaje inwestorom drugiej Strony i przedsiębiorstwom objętym niniejszą Umową traktowanie nie mniej korzystne od traktowania, jakie Strona ta przyznaje, w podobnych sytuacjach, swoim własnym inwestorom i ich przedsiębiorstwom, w odniesieniu do zakładania przedsiębiorstw i ich działalności na jej terytorium.

2. Traktowanie przyznane przez Stronę na podstawie ust. 1 oznacza:

w odniesieniu do regionalnego lub lokalnego szczebla władzy Zjednoczonego Królestwa, traktowanie nie mniej korzystne niż najkorzystniejsze traktowanie przyznane, w podobnych sytuacjach, przez ten szczebel władzy inwestorom ze Zjednoczonego Królestwa oraz ich przedsiębiorstwom na jego terytorium; oraz

b)	w odniesieniu do rządu państwa członkowskiego lub rządu w tym państwie członkowskim, traktowanie nie mniej korzystne niż najkorzystniejsze traktowanie przyznane, w podobnych sytuacjach, przez ten rząd inwestorom tego państwa członkowskiego i ich przedsiębiorstwom na jego terytorium.

Artykuł 130

Klauzula najwyższego uprzywilejowania

1. Każda ze Stron przyznaje inwestorom drugiej Strony i przedsiębiorstwom objętym niniejszą Umową traktowanie nie mniej korzystne od traktowania, jakie Strona ta przyznaje, w podobnych sytuacjach, inwestorom z państw trzecich oraz ich przedsiębiorstwom, w odniesieniu do zakładania przedsiębiorstwa na jej terytorium.

2. Każda ze Stron przyznaje inwestorom drugiej Strony i przedsiębiorstwom objętym niniejszą Umową traktowanie nie mniej korzystne od traktowania, jakie Strona ta przyznaje, w podobnych sytuacjach, inwestorom z państw trzecich oraz ich przedsiębiorstwom, w odniesieniu do prowadzenia działalności na jej terytorium.

3. Ust. 1 i 2 nie interpretuje się jako zobowiązujących Stronę do rozszerzenia na inwestorów drugiej Strony lub przedsiębiorstwa objęte niniejszą Umową jakiegokolwiek traktowania wynikającego z:

a)	umowy międzynarodowej dotyczącej unikania podwójnego opodatkowania lub innej umowy międzynarodowej lub innego porozumienia międzynarodowego dotyczących całkowicie lub głównie opodatkowania; lub

środków, w których przewidziano uznanie między innymi norm lub kryteriów dotyczących upoważniania, licencjonowania lub certyfikacji osoby fizycznej lub przedsiębiorstwa do prowadzenia działalności gospodarczej, lub uznanie środków ostrożnościowych, o których mowa w ust. 3 załącznika do GATS dotyczącego usług finansowych.

4. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że „traktowanie”, o którym mowa w ust. 1 i 2, nie obejmuje procedur dotyczących rozstrzygania sporów inwestycyjnych między inwestorami a państwami przewidzianych w innych umowach międzynarodowych.

5. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że istnienie przepisów materialnych w innych umowach międzynarodowych zawartych przez Stronę z państwem trzecim lub sama formalna transpozycja tych przepisów do prawa wewnętrznego w zakresie, w jakim jest to konieczne do włączenia ich do wewnętrznego porządku prawnego, nie stanowią same w sobie „traktowania”, o którym mowa w ust. 1 i 2. Środki wprowadzane przez Strony na podstawie tych postanowień mogą stanowić takie traktowanie i tym samym prowadzić do naruszenia niniejszego artykułu.

Artykuł 131

Kadra kierownicza wyższego szczebla i zarząd

Strona nie wymaga, aby przedsiębiorstwo objęte niniejszą Umową powoływało na stanowiska w kadrze zarządzającej, kierowniczej lub w zarządzie osoby fizyczne posiadające jakiekolwiek określone obywatelstwo.

Artykuł 132

Wymogi dotyczące osiągnięcia wyników

1. Strona nie nakłada ani nie egzekwuje jakiegokolwiek wymogu ani nie egzekwuje jakiegokolwiek zobowiązania lub przedsięwzięcia, w związku z zakładaniem przedsiębiorstwa lub działalnością jakiegokolwiek przedsiębiorstwa na jej terytorium, dotyczącego:

a)	wywozu określonego poziomu lub odsetka towarów lub usług;

b)	osiągnięcia określonego poziomu lub odsetka udziału krajowego;

c)	nabycia, wykorzystywania lub przyznawania preferencji towarom produkowanym lub usługom świadczonym na jej terytorium, lub nabywaniu towarów lub usług od osób fizycznych lub prawnych lub jakichkolwiek innych podmiotów na jej terytorium;

d)	powiązania w jakikolwiek sposób wolumenu lub wartości przywozu z wolumenem lub wartością wywozu lub z kwotą wpływów w walucie obcej związanych z danym przedsiębiorstwem;

e)	ograniczenia na jej terytorium sprzedaży towarów lub usług, które są produkowane lub świadczone przez takie przedsiębiorstwo, poprzez powiązanie tej sprzedaży w jakikolwiek sposób z wolumenem lub wartością jej wywozu lub wpływów w walucie obcej;

f)	przekazywania lub zapewnienia dostępu do technologii, procesu produkcyjnego lub innej zastrzeżonej wiedzy osobie fizycznej lub prawnej lub jakiemukolwiek innemu podmiotowi na jej terytorium (12);

g)	dostarczania wyłącznie z terytorium tej Strony towaru wyprodukowanego lub usługi świadczonej przez dane przedsiębiorstwo na określony rynek regionalny lub światowy;

h)	lokalizacji na jej terytorium siedziby głównej dla określonego regionu świata, który jest szerszy niż terytorium Strony, lub dla rynku światowego;

i)	zatrudniania określonej liczby lub odsetka osób fizycznych tej Strony;

j)	osiągnięcia określonego poziomu lub wartości prac badawczo-rozwojowych na terytorium Strony;

k)	ograniczenia wywozu lub sprzedaży na wywóz; lub

w odniesieniu do wszelkich umów licencyjnych obowiązujących w czasie, gdy wymóg ten jest nakładany lub egzekwowany, lub gdy egzekwowane jest zobowiązanie lub przedsięwzięcie, lub w odniesieniu do wszelkich przyszłych umów licencyjnych zawartych dobrowolnie między przedsiębiorstwem a osobą fizyczną lub prawną lub jakimkolwiek innym podmiotem na jej terytorium, jeżeli wymóg jest nakładany lub egzekwowany lub zobowiązanie jest egzekwowane w sposób, który stanowi bezpośrednią ingerencję w tę umowę licencyjną przez wykonywanie innej niż sądowa władzy publicznej Strony, przyjęcia:

(i)	stawki lub kwoty opłaty licencyjnej poniżej określonego poziomu; lub

(ii)	określonego okresu obowiązywania umowy licencyjnej.

Niniejsza litera nie ma zastosowania w przypadku, gdy umowa licencji zawierana jest między przedsiębiorstwem a Stroną. Do celów niniejszej litery „umowa licencji” oznacza każdą umowę dotyczącą udzielania licencji na technologię, proces produkcji lub inną prawnie zastrzeżoną wiedzę.

2. Strona nie uzależnia otrzymania lub dalszego otrzymywania korzyści, które są związane z zakładaniem przedsiębiorstwa lub działalnością jakiegokolwiek przedsiębiorstwa na jej terytorium, od któregokolwiek z następujących wymogów:

a)	osiągnięcia określonego poziomu lub odsetka udziału krajowego;

b)	nabycia lub wykorzystania towarów produkowanych lub usług świadczonych na jej terytorium lub przyznania preferencji względem takich towarów lub usług, lub też nabycia towarów lub usług od osób fizycznych lub prawnych lub innych podmiotów na jej terytorium;

c)	powiązania w jakikolwiek sposób wolumenu lub wartości przywozu z wolumenem lub wartością wywozu lub z kwotą wpływów w walucie obcej związanych z danym przedsiębiorstwem;

d)	ograniczenia na jej terytorium sprzedaży towarów lub usług, które są produkowane lub świadczone przez to przedsiębiorstwo, poprzez powiązanie tej sprzedaży w jakikolwiek sposób z wolumenem lub wartością jej wywozu lub wpływów w walucie obcej; lub

e)	ograniczenia wywozu lub sprzedaży eksportowej.

3. Ust. 2 nie interpretuje się jako uniemożliwiających Stronie uzależnienie otrzymania lub dalszego otrzymywania korzyści związanych z zakładaniem przedsiębiorstwa lub działalności jakiegokolwiek przedsiębiorstwa na jej terytorium od spełniania wymogu lokalizacji produkcji, świadczenia usług, szkolenia lub zatrudnienia pracowników, budowy lub rozbudowy poszczególnych zakładów lub prowadzenia prac badawczo-rozwojowych na jej terytorium.

4. Ust. 1 lit. f) i l) niniejszego artykułu nie mają zastosowania w przypadku gdy:

a)	sąd lub sąd administracyjny, lub urząd ds. konkurencji na podstawie prawa konkurencji Strony, nałożyły lub wyegzekwowały wymóg lub wyegzekwowały zobowiązanie lub przedsięwzięcie mające na celu zapobieżenie lub zaradzenie ograniczeniu lub zakłóceniu konkurencji; lub

b)	Strona zezwala na korzystanie z prawa własności intelektualnej zgodnie z art. 31 lub 31bis porozumienia TRIPS, lub przyjmuje lub utrzymuje środki wymagające ujawnienia danych lub informacji zastrzeżonych objętych zakresem stosowania art. 39 ust. 3 porozumienia TRIPS i są z nim zgodne.

5. Ust. 1 lit. a)–c) i ust. 2 lit. a)–b) nie mają zastosowania do wymogów dotyczących kwalifikacji towarów lub usług w odniesieniu do udziału w programach wspierania eksportu i pomocy zagranicznej.

6. Dla większej przejrzystości należy zaznaczyć, że niniejszy artykuł nie uniemożliwia egzekwowania przez właściwe organy Strony jakiegokolwiek zobowiązania lub przedsięwzięcia podjętego między osobami innymi niż Strona, które nie było bezpośrednio lub pośrednio nałożone lub wymagane przez tę Stronę.

7. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że ust. 2 lit. a) i b) nie mają zastosowania do wymogów nałożonych przez Stronę dokonującą przywozu w związku ze składem towarów, który jest niezbędny, aby uznać je za kwalifikujące się do taryf lub kontyngentów preferencyjnych.

8. Ust. 1 lit. l) nie ma zastosowania, jeżeli wymóg został nałożony lub wyegzekwowany, lub zobowiązanie lub przedsięwzięcie zostało wyegzekwowane przez organ sądowy jako godziwe wynagrodzenie na podstawie prawa autorskiego Strony.

9. Strona nie nakłada ani nie egzekwuje jakiegokolwiek środka niezgodnego z jej obowiązkami wynikającymi z Porozumienia w sprawie środków dotyczących inwestycji i związanych z handlem (TRIMs), nawet jeżeli środek taki został wymieniony przez tę Stronę w załączniku 19 lub 20.

10. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że niniejszego artykułu nie interpretuje się jako wymagającego od Strony zezwolenia na świadczenie określonej usługi w wymiarze transgranicznym, w przypadku gdy Strona ta przyjmuje lub utrzymuje ograniczenia lub zakazy dotyczące takiego świadczenia usług, które są zgodne z zastrzeżeniami, warunkami lub kwalifikacjami określonymi w odniesieniu do sektora, podsektora lub działalności wymienionych w załączniku 19 lub 20.

11. Spełnienie warunku uzyskania lub dalszego uzyskiwania korzyści, o których mowa w ust. 2, nie stanowi wymogu ani zobowiązania lub przedsięwzięcia do celów ust. 1.

Artykuł 133

Środki niespełniające wymogów oraz wyjątki

1. Art. 128, 129, 130, 131 i 132 nie mają zastosowania do:

każdego istniejącego, niespełniającego wymogów środka Strony na poziomie:

(i)

w odniesieniu do Unii:

A)	Unii, zgodnie z wykazem Unii w załączniku 19;

B)	władz centralnych państwa członkowskiego, zgodnie z wykazem Unii w załączniku 19;

C)	władz regionalnych państwa członkowskiego, zgodnie z wykazem Unii w załączniku 19; lub

D)	władz lokalnych, innych niż te, o których mowa w lit. C); oraz

(ii)

w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa:

A)	władz centralnych, zgodnie z wykazem Zjednoczonego Królestwa w załączniku 19;

B)	władz regionalnych, zgodnie z wykazem Zjednoczonego Królestwa w załączniku 19; lub

C)	władz lokalnych;

b)	dalszego stosowania lub szybkiego przedłużenia obowiązywania jakiegokolwiek środka niespełniającego wymogów, o którym mowa w lit. a) niniejszego ustępu; lub

c)	zmiany jakiegokolwiek środka niespełniającego wymogów, o którym mowa w lit. a) i b) niniejszego ustępu, w zakresie, w jakim nie zmniejsza to zgodności tego środka – w brzmieniu obowiązującym bezpośrednio przed zmianą – z art. 128, 129, 130, 131 lub 132.

2. Art. 128, 129, 130, 131 i 132 nie mają zastosowania do środków Strony zgodnych z zastrzeżeniami, warunkami lub kwalifikacjami określonymi w odniesieniu do sektora, podsektora lub działalności wymienionych w załączniku 20.

3. Art. 129 i 130 niniejszej Umowy nie mają zastosowania do jakiegokolwiek środka, który stanowi wyjątek lub odstępstwo od art. 3 lub 4 porozumienia TRIPS, jak szczegółowo określono w art. 3–5 niniejszej Umowy.

4. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że art. 129 i 130 nie interpretuje się jako uniemożliwiających Stronie określanie wymogów informacyjnych, w tym do celów statystycznych, w związku z zakładaniem przedsiębiorstwa lub prowadzeniem działalności przez inwestorów drugiej Strony lub przedsiębiorstw objętych niniejszą Umową, pod warunkiem że nie stanowi to sposobu na obejście obowiązków tej Strony wynikających z tych artykułów.

ROZDZIAŁ 3

TRANSGRANICZNY HANDEL USŁUGAMI

Artykuł 134

Zakres stosowania

Niniejszy rozdział ma zastosowanie do środków Strony, które mają wpływ na transgraniczny handel usługami świadczonymi przez usługodawców drugiej Strony.

Artykuł 135

Dostęp do rynku

Strona nie przyjmuje ani nie utrzymuje, na całym swoim terytorium ani na podstawie podziału terytorialnego, środków, które:

nakładają ograniczenia odnoszące się do:

(i)	liczby usługodawców, którzy mogą świadczyć określoną usługę, bez względu na to, czy ma ona charakter kwot liczbowych, monopoli, wyłączności na dostawy usług czy wymogu testu potrzeb ekonomicznych;

(ii)	łącznej wartości transakcji usługowych lub aktywów w formie kwot liczbowych lub wymogu testu potrzeb ekonomicznych; lub

(iii)

łącznej liczby operacji usługowych lub łącznego wolumenu wykonanych usług wyrażonych jako określone jednostki liczbowe w formie kwot lub wymogu testu potrzeb ekonomicznych (13); lub

b)	stanowią ograniczenie lub wymagają szczególnego rodzaju podmiotowości prawnej lub spółki joint venture, poprzez które usługodawca może świadczyć usługi.

Artykuł 136

Obecność lokalna

Strona nie wymaga od usługodawcy drugiej Strony zakładania ani utrzymywania przedsiębiorstwa, lub posiadania miejsca zamieszkania lub siedziby na jej terytorium jako warunku transgranicznego świadczenia usługi.

Artykuł 137

Traktowanie narodowe

1. Każda ze Stron przyznaje usługom i usługodawcom drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne od tego, jakie przyznaje w podobnych sytuacjach swoim własnym usługom i usługodawcom.

2. Strona może spełniać wymóg określony w ust. 1 poprzez przyznanie usługom i usługodawcom drugiej Strony traktowania identycznego z formalnego punktu widzenia z tym, które stosuje wobec własnych podobnych usług i usługodawców, albo od niego różnego z formalnego punktu widzenia.

3. Traktowanie identyczne lub różne z formalnego punktu widzenia uznaje się za mniej korzystne, jeżeli zmienia ono warunki konkurencji na korzyść usług lub usługodawców danej Strony w porównaniu z podobnymi usługami lub usługodawcami drugiej Strony.

4. Żadnego z postanowień niniejszego artykułu nie interpretuje się jako wymagającego od którejkolwiek ze Stron rekompensaty za nieodłączne niekorzystne czynniki konkurencji, które wynikają z faktu, że odnośne usługi lub usługodawcy pochodzą z zagranicy.

Artykuł 138

Klauzula najwyższego uprzywilejowania

1. Każda ze Stron przyznaje usługom i usługodawcom drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne od tego, jakie przyznaje w podobnych sytuacjach usługom i usługodawcom z państwa trzeciego.

2. Ust. 1 nie interpretuje się jako zobowiązującego Stronę do rozszerzenia na usługi i usługodawców drugiej Strony jakiegokolwiek korzystniejszego traktowania wynikającego z:

a)	umowy międzynarodowej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania lub innej umowy międzynarodowej lub innego porozumienia międzynarodowego dotyczących całkowicie lub głównie opodatkowania; lub

środków, w których przewidziano uznanie między innymi norm lub kryteriów dotyczących upoważniania, licencjonowania lub certyfikacji osoby fizycznej lub przedsiębiorstwa do prowadzenia działalności gospodarczej, lub środków ostrożnościowych, o których mowa w ust. 3 załącznika do GATS dotyczącego usług finansowych.

3. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że istnienie przepisów materialnych w innych umowach międzynarodowych zawartych przez Stronę z państwem trzecim lub sama formalna transpozycja tych postanowień do prawa wewnętrznego w zakresie, w jakim jest to konieczne do włączenia ich do wewnętrznego porządku prawnego, nie stanowią same w sobie „traktowania”, o którym mowa w ust. 1. Środki Strony na podstawie tych postanowień mogą stanowić takie traktowanie i tym samym spowodować naruszenie niniejszego artykułu.

Artykuł 139

Środki niespełniające wymogów

1. Art. 135, 136, 137 i 138 nie mają zastosowania do:

każdego istniejącego, niespełniającego wymogów środka Strony na poziomie:

(i)

w odniesieniu do Unii:

A)	Unii, zgodnie z wykazem Unii w załączniku 19;

B)	władz centralnych państwa członkowskiego, zgodnie z wykazem Unii w załączniku 19;

C)	władz regionalnych państwa członkowskiego, zgodnie z wykazem Unii w załączniku 19; lub

D)	władz lokalnych, innych niż te, o których mowa w lit. C); oraz

(ii)

w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa:

A)	władz centralnych, zgodnie z wykazem Zjednoczonego Królestwa w załączniku 19;

B)	władz regionalnych, zgodnie z wykazem Zjednoczonego Królestwa w załączniku 19; lub

C)	władz lokalnych;

b)	jakiegokolwiek środka niespełniającego wymogów, o którym, mowa w lit. a) niniejszego ustępu; lub

c)	zmiany jakiegokolwiek środka niespełniającego wymogów, o którym mowa w lit. a) i b) niniejszego ustępu, w zakresie, w jakim nie zmniejsza to zgodności tego środka – w brzmieniu obowiązującym bezpośrednio przed zmianą – z art. 135, 136, 137 i 138.

2. Art. 135, 136, 137 i 138 nie mają zastosowania do jakichkolwiek środków Strony zgodnych z zastrzeżeniami, warunkami lub kwalifikacjami określonymi w odniesieniu do sektora, podsektora lub działalności wymienionych w załączniku 20.

ROZDZIAŁ 4

PRZYJAZD I CZASOWY POBYT OSÓB FIZYCZNYCH ODBYWAJĄCYCH WIZYTY SŁUŻBOWE

Artykuł 140

Zakres stosowania i definicje

1. Niniejszy rozdział ma zastosowanie do środków Strony, które mają wpływ na prowadzenie działalności gospodarczej w związku z wjazdem i pobytem czasowym na jej terytorium osób fizycznych drugiej Strony, które odbywają wizyty służbowe do celów zakładania przedsiębiorstwa, osób świadczących usługi kontraktowe, osób wykonujących wolny zawód, osób przenoszonych wewnątrz przedsiębiorstwa oraz osób odbywających krótkoterminowe wizyty służbowe.

2. W zakresie nieobjętym zobowiązaniami w niniejszym rozdziale nadal mają zastosowanie wszystkie wymogi przewidziane w prawie Strony dotyczące wjazdu i pobytu czasowego osób fizycznych, w tym przepisy ustawowe i wykonawcze dotyczące okresu pobytu.

3. Niezależnie od postanowień niniejszego rozdziału nadal ma zastosowanie prawo Strony dotyczące pracy i zabezpieczenia społecznego, w tym przepisy ustawowe i wykonawcze dotyczące płacy minimalnej i układów zbiorowych.

4. Zobowiązania dotyczące wjazdu i pobytu czasowego osób fizycznych odbywających wizyty służbowe nie mają zastosowania do przypadków, w których celem lub skutkiem wjazdu i pobytu czasowego jest ingerowanie lub wpłynięcie w inny sposób na wynik sporu zbiorowego lub negocjacji pracowniczych lub kierowniczych, lub zatrudnienie osób fizycznych uczestniczących w takim sporze.

5. Do celów niniejszego rozdziału:

„osoby odbywające wizyty służbowe do celów zakładania przedsiębiorstwa” oznaczają osoby fizyczne pracujące na wyższych stanowiskach w ramach osoby prawnej Strony, które:

(i)	są odpowiedzialne za założenie przedsiębiorstwa takiej osoby prawnej na terytorium drugiej Strony;

(ii)	nie oferują ani nie świadczą usług, ani nie prowadzą jakiejkolwiek działalności gospodarczej innej niż działalność wymagana do celów zakładania przedsiębiorstwa; oraz

(iii)

nie otrzymują wynagrodzenia ze źródła znajdującego się na terytorium drugiej Strony;

„osoby świadczące usługi kontraktowe” oznaczają osoby fizyczne zatrudnione przez osobę prawną jednej ze Stron (inną niż agencja zajmująca się usługami rekrutacji i pozyskiwania personelu), która nie ma siedziby na terytorium drugiej Strony i która zawarła w dobrej wierze umowę – na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy – na świadczenie usług na rzecz konsumenta końcowego na terytorium drugiej Strony, wymagających czasowego pobytu jej pracowników, którzy:

(i)	oferowali ten sam rodzaj usług jako pracownicy osoby prawnej przez okres nie krótszy niż rok bezpośrednio poprzedzający datę złożenia wniosku o wjazd i pobyt czasowy;

(ii)

mają, w tym dniu, co najmniej trzyletnie doświadczenie zawodowe, uzyskane po osiągnięciu pełnoletności, w sektorze działalności, który jest przedmiotem umowy, posiadają wykształcenie wyższe lub kwalifikacje potwierdzające posiadanie wiedzy na równoważnym poziomie oraz kwalifikacje zawodowe wymagane zgodnie z prawem do wykonywania takiej działalności na terytorium drugiej Strony (14); oraz

(iii)

nie otrzymują wynagrodzenia ze źródła znajdującego się na terytorium drugiej Strony;

„osoby wykonujące wolny zawód” oznaczają osoby fizyczne świadczące usługi i prowadzące działalność na własny rachunek na terytorium Strony, które:

(i)	nie założyły przedsiębiorstwa na terytorium drugiej Strony;

(ii)	zawarły w dobrej wierze umowę (inną niż za pośrednictwem agencji świadczącej usługi rekrutacji i pozyskiwania personelu) na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy na świadczenie usług na rzecz konsumenta końcowego na terytorium drugiej Strony, wymagających ich czasowej obecności oraz

(iii)

mają, w dniu złożenia wniosku o wjazd i pobyt czasowy, co najmniej sześcioletnie doświadczenie zawodowe związane z daną działalnością, wykształcenie wyższe lub kwalifikacje potwierdzające wiedzę na równorzędnym poziomie oraz kwalifikacje zawodowe wymagane zgodnie z prawem do wykonywania takiej działalności na terytorium drugiej Strony (15);

„osoby przenoszone wewnątrz przedsiębiorstwa” oznaczają osoby fizyczne, które:

(i)

były zatrudnione przez osobę prawną jednej ze Stron lub były jej wspólnikami przez okres – bezpośrednio poprzedzający datę przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa – nie krótszy niż rok w przypadku kadry kierowniczej i specjalistów oraz nie krótszy niż sześć miesięcy w przypadku pracowników odbywających staż;

(ii)	w momencie składania wniosku zamieszkują poza terytorium drugiej Strony;

(iii)

są czasowo przeniesione do przedsiębiorstwa osoby prawnej na terytorium drugiej Strony, które jest członkiem tej samej grupy co osoba prawna, z której pochodzi, w tym jej przedstawicielstwa, filii, oddziału lub spółki dominującej (16); oraz

(iv)

należą do jednej z następujących kategorii:

A)	kadra kierownicza (17);

B)	specjaliści; lub

C)	pracownicy odbywający staż;

„kierownik” oznacza osobę fizyczną pracującą na wyższym stanowisku, która zajmuje się przede wszystkim zarządzaniem przedsiębiorstwem na terytorium drugiej Strony, podlegającą ogólnemu nadzorowi lub kierownictwu głównie ze strony zarządu lub udziałowców przedsiębiorstwa, lub osób o równoważnej funkcji, i której obowiązki obejmują:

(i)	kierowanie przedsiębiorstwem lub jego departamentem lub działem;

(ii)	nadzór i kontrolę pracy innych pracowników odpowiedzialnych za nadzór, zarządzanie lub sprawujących funkcje zawodowe; oraz

(iii)

uprawnienie do rekomendowania zatrudniania, zwalniania lub innych działań związanych z zarządzaniem personelem;

„specjalista” oznacza osobę fizyczną posiadającą specjalistyczną wiedzę, która jest niezbędna dla obszarów działalności przedsiębiorstwa, technik lub zarządzania, ocenianą z uwzględnieniem nie tylko wiedzy właściwej dla danego przedsiębiorstwa, ale również tego, czy dana osoba posiada wysokie kwalifikacje, w tym odpowiednie doświadczenie zawodowe w zakresie danego rodzaju pracy lub działalności wymagających szczególnej wiedzy technicznej, łącznie z akredytacją w przypadku zawodu regulowanego; oraz

„pracownik odbywający staż” oznacza osobę fizyczną posiadającą wykształcenie wyższe, która jest czasowo przenoszona, aby rozwijać swoją karierę zawodową lub przejść szkolenie w zakresie technik lub metod prowadzenia działalności gospodarczej i która otrzymuje wynagrodzenie w trakcie trwania przeniesienia (18).

6. Umowa o świadczenie usług, o której mowa w ust. 5 lit. b) i c), musi być zgodna z wymogami prawa Strony, na której terytorium umowa jest wykonywana.

Artykuł 141

Osoby przenoszone wewnątrz przedsiębiorstwa oraz osoby odbywające wizyty służbowe do celów zakładania przedsiębiorstwa

1. Z zastrzeżeniem odpowiednich warunków i kwalifikacji określonych w załączniku 21:

każda ze Stron zezwala na:

(i)	wjazd i pobyt czasowy osób przenoszonych wewnątrz przedsiębiorstwa;

(ii)	wjazd i pobyt czasowy osób odbywających wizyty służbowe do celów zakładania przedsiębiorstwa bez wymogu uzyskania zezwolenia na pracę lub innych procedur uprzedniego zezwolenia o podobnym celu; oraz

(iii)

zatrudnienie na swoim terytorium osób przenoszonych wewnątrz przedsiębiorstwa drugiej Strony;

Strona nie utrzymuje ani nie przyjmuje ograniczeń w formie kontyngentów określonych liczbowo lub testów potrzeb ekonomicznych w odniesieniu do całkowitej liczby osób fizycznych, które – w określonym sektorze – są upoważnione do wjazdu w charakterze osób odbywających wizyty służbowe do celów zakładania przedsiębiorstwa lub które inwestor drugiej Strony może zatrudnić jako osoby przenoszone wewnątrz przedsiębiorstwa, na podstawie podziału terytorialnego albo na podstawie całego swojego terytorium; oraz

każda ze Stron przyznaje osobom przenoszonym wewnątrz przedsiębiorstwa oraz osobom odbywającym wizyty służbowe do celów zakładania przedsiębiorstwa drugiej Strony, podczas ich czasowego pobytu na swoim terytorium, traktowanie nie mniej korzystne od tego, które przyznaje, w podobnych sytuacjach, swoim własnym osobom fizycznym.

2. Dopuszczalna długość pobytu wynosi maksymalnie trzy lata w przypadku kierowników i specjalistów, rok w przypadku pracowników odbywających staż oraz 90 dni w każdym okresie sześciu miesięcy w przypadku osób odbywających wizyty służbowe do celów zakładania przedsiębiorstwa.

Artykuł 142

Osoby odbywające krótkoterminowe wizyty służbowe

1. Z zastrzeżeniem odpowiednich warunków i kwalifikacji określonych w załączniku 21, każda ze Stron zezwala na wjazd i pobyt czasowy osób odbywających krótkoterminowe wizyty służbowe drugiej Strony do celów wykonywania działalności wymienionych w załączniku 21, z zastrzeżeniem następujących warunków:

a)	osoby odbywające krótkoterminowe wizyty służbowe nie prowadzą sprzedaży swoich towarów ani nie świadczą usług na rzecz ogółu społeczeństwa;

b)	osoby odbywające krótkoterminowe wizyty służbowe nie otrzymują – na swoją rzecz – wynagrodzenia ze źródła zlokalizowanego na terytorium Strony, gdzie przebywają czasowo; oraz

c)	osoby odbywające krótkoterminowe wizyty służbowe nie świadczą usług w ramach umowy zawartej między osobą prawną, która nie ma siedziby na terytorium Strony, na którym przebywają czasowo, a konsumentem na tym terytorium, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w załączniku 21.

2. O ile załącznik 21 nie stanowi inaczej, Strona zezwala na wjazd osób odbywających krótkoterminowe wizyty służbowe bez wymogu posiadania zezwolenia na pracę, testu potrzeb ekonomicznych lub innych procedur uprzedniego zezwolenia o podobnym celu.

3. Jeżeli osoby odbywające krótkoterminowe wizyty służbowe jednej ze Stron są zaangażowane w świadczenie usług na rzecz konsumenta na terytorium Strony, na którym przebywają czasowo zgodnie z załącznikiem 21, Strona ta przyznaje im, w odniesieniu do świadczenia tej usługi, traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie, które w podobnych sytuacjach przyznaje swoim własnym usługodawcom.

4. Dopuszczalny czas pobytu wynosi do 90 dni w każdym okresie sześciu miesięcy.

Artykuł 143

Osoby świadczące usługi kontraktowe oraz osoby wykonujące wolny zawód

1. W odniesieniu do sektorów, podsektorów i działalności określonych w załączniku 22 oraz z zastrzeżeniem odpowiednich warunków i kwalifikacji w nim określonych:

a)	Strona zezwala na wjazd i pobyt czasowy na jej terytorium osób świadczących usługi kontraktowe i osób wykonujących wolny zawód;

b)	Strona nie przyjmuje ani nie utrzymuje ograniczeń w formie kontyngentów określonych liczbowo lub testu potrzeb ekonomicznych w odniesieniu do całkowitej liczby osób świadczących usługi kontraktowe i osób wykonujących wolny zawód drugiej Strony, którym zezwolono na wjazd i pobyt czasowy; oraz

c)	każda ze Stron przyznaje osobom świadczącym usługi kontraktowe i osobom wykonującym wolny zawód drugiej Strony, w odniesieniu do usług świadczonych przez nich na jej terytorium, traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie, które w podobnych sytuacjach przyznaje swoim własnym usługodawcom.

2. Dostęp przyznany na podstawie niniejszego artykułu odnosi się wyłącznie do usługi będącej przedmiotem umowy i nie uprawnia do stosowania tytułu zawodowego Strony, na której terytorium usługa jest świadczona.

3. Liczba osób objętych umową o świadczenie usług nie może być większa niż jest to niezbędne do wykonania umowy, zgodnie z prawem Strony, na której terytorium usługa jest świadczona.

4. Dopuszczalny czas pobytu nie może przekraczać łącznie 12 miesięcy lub okresu obowiązywania umowy, w zależności od tego, który z tych okresów będzie krótszy.

Artykuł 144

Środki niespełniające wymogów

W zakresie, w jakim dany środek ma wpływ na czasowy pobyt osób fizycznych odbywających wizyty służbowe, art. 141 ust. 1 lit b) i c), art. 142 ust. 3 i art. 143 ust. 1 lit. b) i c) nie mają zastosowania do:

każdego istniejącego, niespełniającego wymogów środka Strony na poziomie:

(i)

w odniesieniu do Unii:

A)	Unii, zgodnie z wykazem Unii w załączniku 19;

B)	władz centralnych państwa członkowskiego, zgodnie z wykazem Unii w załączniku 19;

C)	władz regionalnych państwa członkowskiego, zgodnie z wykazem Unii w załączniku 19; lub

D)	władz lokalnych, innych niż te, o których mowa w lit. C); oraz

(ii)

w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa:

A)	władz centralnych, zgodnie z wykazem Zjednoczonego Królestwa w załączniku 19;

B)	władz regionalnych, zgodnie z wykazem Zjednoczonego Królestwa w załączniku 19; lub

C)	władz lokalnych;

b)	jakiegokolwiek środka niespełniającego wymogów, o którym mowa w lit. a) niniejszego artykułu;

c)	zmiany środka niespełniającego wymogów, o których mowa w lit. a) i b) niniejszego artykułu, w zakresie, w jakim nie zmniejsza to zgodności tego środka – w brzmieniu obowiązującym bezpośrednio przed zmianą – z art. 141 ust. 1 lit. b) i c), art. 142 ust. 3 i art. 143 ust. 1 lit. b) i c); lub

d)	jakiegokolwiek środka Strony zgodnego z warunkami lub kwalifikacjami określonymi w załączniku 20.

Artykuł 145

Przejrzystość

1. Każda ze Stron udostępnia publicznie informacje dotyczące odpowiednich środków odnoszących się do wjazdu i pobytu czasowego osób fizycznych drugiej Strony, o których mowa w art. 140 ust. 1.

2. Informacje, o których mowa w ust. 1, obejmują, w zakresie w jakim jest to możliwe, następujące informacje odnoszące się do wjazdu i pobytu czasowego osób fizycznych:

a)	kategorie wiz, pozwoleń lub wszelkich podobnych rodzajów zezwolenia w odniesieniu do wjazdu i pobytu czasowego;

b)	wymagane dokumenty oraz warunki, jakie należy spełnić;

c)	sposób złożenia wniosku i możliwości jego złożenia, na przykład w urzędzie konsularnym lub w internecie;

d)	opłaty za wniosek oraz orientacyjne ramy czasowe rozpatrywania wniosku;

e)	maksymalna długość pobytu na podstawie każdego rodzaju zezwolenia opisanego w lit. a);

f)	warunki każdego dostępnego przedłużenia lub odnowienia;

g)	przepisy dotyczące osób towarzyszących pozostających na utrzymaniu;

h)	dostępne procedur przeglądu lub odwołania; oraz

i)	odpowiednie przepisy o zasięgu ogólnym odnoszące się do wjazdu i pobytu czasowego osób fizycznych odbywających wizyty służbowe.

3. W odniesieniu do informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, każda ze Stron dokłada starań, aby niezwłocznie informować drugą Stronę o wprowadzeniu wszelkich nowych wymogów i procedur lub zmian we wszelkich wymogach i procedurach, które mają wpływ na skuteczne składanie wniosków o przyznanie prawa do wjazdu, pobytu czasowego oraz, gdy ma to zastosowanie, zezwolenie na pracę na terytorium tej pierwszej Strony.

ROZDZIAŁ 5

RAMY REGULACYJNE

SEKCJA 1

REGULACJE WEWNĘTRZNE

Artykuł 146

Zakres stosowania i definicje

1. Niniejsza sekcja ma zastosowanie do środków wprowadzanych przez Strony w odniesieniu do wymogów i procedur w zakresie licencjonowania, wymogów i procedur dotyczących kwalifikacji oraz formalności i norm technicznych, które mają wpływ na:

a)	transgraniczny handel usługami;

b)	zakładanie przedsiębiorstw lub ich działalność; lub

c)	świadczenie usługi przez osobę fizyczną jednej Strony obecną na terytorium drugiej Strony, jak określono w art. 140.

Niniejsza sekcja ma zastosowanie wyłącznie do tych środków dotyczących norm technicznych, które mają wpływ na obrót usługami. Do celów niniejszej sekcji pojęcie „normy techniczne” nie obejmuje regulacyjnych lub wykonawczych norm technicznych dla usług finansowych.

2. Niniejsza sekcja nie ma zastosowania do wymogów i procedur w zakresie licencjonowania, wymogów i procedur dotyczących kwalifikacji oraz norm technicznych dotyczących środka:

a)	który nie jest zgodny z art. 128 lub 129 i o którym mowa w art. 133 ust. 1 lit. a)–c) lub z art. 135, 136 lub 137 i o którym mowa w art. 139 ust. 1 lit. a)–c) lub z art. 141 ust. 1 lit. b) i c) lub art. 142 ust. 3 lub art. 143 ust. 1 lit. b) i c) i o którym mowa w art. 144; lub

b)	o którym mowa w art. 133 ust. 2 lub art. 139 ust. 2.

3. Do celów niniejszej sekcji stosuje się następujące definicje:

„zezwolenie” oznacza pozwolenie na prowadzenie którejkolwiek działalności, o której mowa w ust. 1 lit. a)–c), będące wynikiem procedury, której musi przestrzegać osoba fizyczna lub prawna w celu wykazania zgodności z wymogami w zakresie licencjonowania, wymogami dotyczącymi kwalifikacji, normami technicznymi lub formalnościami do celów uzyskania, utrzymania lub przedłużenia tego pozwolenia; oraz

„właściwy organ” oznacza władzę lub organ administracji centralnej, regionalnej lub lokalnej lub podmiot spoza administracji rządowej uczestniczący w sprawowaniu władzy delegowanej przez władze lub organy administracji centralnej, regionalnej lub lokalnej, uprawniony do podejmowania decyzji dotyczących zezwoleń, o których mowa w lit. a).

Artykuł 147

Składanie wniosków

Każda ze Stron unika, w zakresie, w jakim jest to możliwe, sytuacji, w której wymaga, aby wnioskodawca zwracał się do więcej niż jednego właściwego organu w odniesieniu do każdego wniosku o udzielenie zezwolenia. Jeżeli działalność będąca przedmiotem wniosku o udzielenie zezwolenia podlega kompetencji wielu właściwych organów, złożenie wielu wniosków o udzielenie zezwolenia może być wymagane.

Artykuł 148

Terminy składania wniosków

Jeżeli Strona wymaga zezwolenia, zapewnia ona, aby jej właściwe organy umożliwiały, w zakresie, w jakim jest to możliwe, składanie wniosków w dowolnym czasie w ciągu roku. Jeżeli przewidziano określony termin na złożenie wniosku o zezwolenie, Strona zapewnia, aby właściwe organy umożliwiały złożenie wniosku w rozsądnym terminie.

Artykuł 149

Wnioski elektroniczne i uznawanie kopii

Jeżeli Strona wymaga zezwolenia, zapewnia ona, aby jej właściwe organy:

a)	w zakresie, w jakim jest to możliwe, przewidywały możliwość wypełniania wniosków drogą elektroniczną, w tym z terytorium drugiej Strony; oraz

b)	uznawały kopie dokumentów, uwierzytelnionych zgodnie z prawem wewnętrznym danej Strony, zamiast dokumentów oryginalnych, chyba że właściwe organy wymagają oryginałów dokumentów w celu ochrony integralności procesu udzielania zezwoleń.

Artykuł 150

Rozpatrywanie wniosków

1. Jeżeli Strona wymaga zezwolenia, zapewnia ona, aby jej właściwe organy:

a)	rozpatrywały wnioski przez cały rok. W przypadku gdy nie jest to możliwe, informację tę należy podać do wiadomości publicznej z wyprzedzeniem, w zakresie, w jakim jest to możliwe;

b)	w zakresie, w jakim jest to możliwe, wskazywały orientacyjne ramy czasowe rozpatrywania wniosku. Te ramy czasowe muszą być rozsądne w zakresie, w jakim jest to możliwe;

c)	na wniosek wnioskodawcy, udzielały bez zbędnej zwłoki informacji dotyczących statusu wniosku;

d)	w zakresie, w jakim jest to możliwe, sprawdzały bez zbędnej zwłoki kompletność wniosku złożonego do rozpatrzenia zgodnie z wewnętrznymi przepisami ustawowymi i wykonawczymi danej Strony;

jeżeli uznają wniosek za kompletny do celów rozpatrzenia zgodnie z wewnętrznymi przepisami ustawowymi i wykonawczymi (19), zapewniały w rozsądnym terminie po jego złożeniu, aby:

(i)	rozpatrzenie wniosku zostało zakończone; oraz

(ii)	wnioskodawca został poinformowany o decyzji dotyczącej wniosku, w zakresie, w jakim jest to możliwe, na piśmie (20);

jeżeli uznają wniosek za niekompletny do celów rozpatrzenia zgodnie z wewnętrznymi przepisami ustawowymi i wykonawczymi danej Strony, w rozsądnym terminie, w zakresie, w jakim jest to możliwe:

(i)	poinformowały wnioskodawcę, że wniosek jest niekompletny;

(ii)	na wniosek wnioskodawcy wskazały dodatkowe informacje wymagane do uzupełnienia wniosku lub w inny sposób udzieliły wytycznych wyjaśniających, dlaczego wniosek został uznany za niekompletny; oraz

(iii)

zapewniły wnioskodawcy możliwość dostarczenia dodatkowych informacji wymaganych w celu uzupełnienia wniosku (21);

jeżeli jednak żadne z działań, o których mowa w ppkt (i), (ii) oraz (iii) nie jest możliwe, a wniosek zostanie odrzucony z powodu niekompletności, właściwe organy zapewniają poinformowanie o tym wnioskodawcy w rozsądnym terminie; oraz

jeżeli wniosek zostanie odrzucony, poinformowały wnioskodawcę, z własnej inicjatywy albo na wniosek wnioskodawcy, o przyczynach odrzucenia wniosku oraz o terminie odwołania od tej decyzji, a także, jeśli ma to zastosowanie, o procedurach ponownego złożenia wniosku; wnioskodawcy nie można uniemożliwiać składania innego wniosku wyłącznie z uwagi na wcześniej odrzucony wniosek.

2. Strony zapewniają, aby ich właściwe organy udzielały zezwolenia niezwłocznie po stwierdzeniu, na podstawie odpowiedniego sprawdzenia, że wnioskodawca spełnia warunki niezbędne do jego uzyskania.

3. Strony zapewniają, aby zezwolenie, po jego udzieleniu, stało się skuteczne bez zbędnej zwłoki, z zastrzeżeniem mających zastosowanie warunków (22).

Artykuł 151

Opłaty

1. W odniesieniu do wszelkiej działalności gospodarczej innej niż usługi finansowe każda ze Stron zapewnia, aby opłaty za udzielenie zezwolenia pobierane przez jej właściwe organy krajowe były uzasadnione i przejrzyste, oraz nie ograniczały same w sobie świadczenia danej usługi lub prowadzenia jakiejkolwiek innej działalności gospodarczej. Mając na uwadze koszty i obciążenie administracyjne, każdą ze Stron zachęca się do akceptowania płatności drogą elektroniczną w odniesieniu do opłat za udzielenie zezwolenia.

2. W zakresie usług finansowych, każda ze Stron zapewnia, aby właściwe organy, w odniesieniu do pobieranych przez siebie opłat za udzielenie zezwolenia, przekazywały wnioskodawcom wykaz opłat lub informacje na temat sposobu ich naliczania, a także nie traktowały tych opłat jako środków umożliwiających Stronie uniknięcie zobowiązań lub obowiązków.

3. Opłaty za zezwolenie nie obejmują opłat z tytułu eksploatacji zasobów naturalnych, płatności aukcyjnych, przetargowych lub innych niedyskryminujących środków dotyczących przyznania koncesji ani obowiązkowych składek za świadczenie usług powszechnych.

Artykuł 152

Ocena kwalifikacji

Jeżeli Strona wymaga przeprowadzenia egzaminu w celu oceny kwalifikacji wnioskodawcy ubiegającego się o zezwolenie, zapewnia, aby jej właściwe organy planowały przeprowadzenie takiego egzaminu w odpowiednich odstępach czasu oraz zapewniały rozsądny termin umożliwiający wnioskodawcom złożenie wniosku o przystąpienie do egzaminu. W zakresie, w jakim jest to możliwe, każda ze Stron przyjmuje wnioski o przystąpienie do takiego egzaminu w formie elektronicznej oraz uwzględnia wykorzystanie środków elektronicznych w innych aspektach procesu egzaminowania.

Artykuł 153

Publikacja i dostępne informacje

1. Jeżeli Strona wymaga zezwolenia, niezwłocznie publikuje ona informacje niezbędne osobom prowadzącym lub zamierzającym prowadzić działania, o których mowa w art. 146 ust. 1, w odniesieniu do których wymagane jest zezwolenie w celu spełnienia wymogów, formalności, norm technicznych i procedur dotyczących uzyskania, utrzymania, zmiany i przedłużenia takiego zezwolenia. Informacje te obejmują, o ile takie istnieją:

a)	wymogi i procedury oraz formalności dotyczące licencjonowania i kwalifikacji;

b)	dane kontaktowe odpowiednich właściwych organów;

c)	opłaty za zezwolenie;

d)	mające zastosowanie standardy techniczne;

e)	procedury odwoławcze w odniesieniu do decyzji dotyczących wniosków;

f)	procedury monitorowania lub egzekwowania zgodności z warunkami licencji lub kwalifikacji;

g)	możliwości udziału obywateli, na przykład w formie wysłuchania lub zgłoszenia uwag; oraz

h)	orientacyjne ramy czasowe rozpatrywania wniosku.

Dla celów niniejszej sekcji „publikować” oznacza zamieszczać w oficjalnej publikacji, takiej jak dziennik urzędowy, lub na oficjalnej stronie internetowej. Strony łączą publikacje elektroniczne w jeden portal internetowy lub w inny sposób zapewniają, aby właściwe organy udostępniały je za pośrednictwem alternatywnych środków elektronicznych, tak aby były łatwo dostępne.

2. Każda ze Stron wymaga, aby każdy z jej właściwych organów odpowiadał na wszelkie wnioski o udzielenie informacji lub pomocy, w zakresie, w jakim jest to możliwe.

Artykuł 154

Normy techniczne

Każda ze Stron zachęca swoje właściwe organy, aby przyjmując normy techniczne, przyjmowały normy techniczne opracowane w drodze otwartych i przejrzystych procesów, a także zachęca każdy organ, w tym odpowiednie organizacje międzynarodowe, wyznaczony do opracowania norm technicznych, aby uczynił to w drodze otwartych i przejrzystych procesów.

Artykuł 155

Warunki udzielania zezwoleń

1. Każda ze Stron zapewnia, aby środki odnoszące się do wydawania zezwoleń opierały się na kryteriach, które uniemożliwiają właściwym organom wykonywanie uprawnień w zakresie oceny w sposób arbitralny, i które mogą obejmować między innymi kompetencje i zdolność do świadczenia usług lub prowadzenia jakiejkolwiek innej działalności gospodarczej, w tym zgodnie z wymogami regulacyjnymi Strony, takimi jak wymogi w zakresie ochrony zdrowia i środowiska. W celu uniknięcia wątpliwości Strony uznają, że przy podejmowaniu decyzji właściwy organ może ważyć kryteria.

2. Środki, o których mowa w ust. 1, muszą być:

a)	jasne i jednoznaczne;

b)	obiektywne i przejrzyste;

c)	określone z góry;

d)	publikowane z wyprzedzeniem;

e)	bezstronne; oraz

f)	łatwo dostępne.

3. Jeżeli Strona wprowadza lub utrzymuje środki związane z wydawaniem zezwoleń, zapewnia ona, aby:

a)	dany właściwy organ rozpatrywał wnioski oraz podejmował decyzje i zarządzał nimi, w sposób obiektywny i bezstronny oraz niezależny od nieuprawnionego wpływu jakiejkolwiek osoby prowadzącej działalność gospodarczą, dla której wymagane jest zezwolenie; oraz

b)	procedury same w sobie nie stanowiły przeszkody w spełnieniu wymogów.

Artykuł 156

Ograniczona liczba licencji

Jeżeli liczba dostępnych licencji na daną działalność jest ograniczona z powodu braku dostępnych zasobów naturalnych lub możliwości technicznych, Strona stosuje procedurę selekcji wobec potencjalnych kandydatów, która zapewnia pełne gwarancje bezstronności, obiektywizmu i przejrzystości, w tym w szczególności odpowiednie informowanie o rozpoczęciu, przeprowadzeniu i zakończeniu procedury. Ustanawiając zasady procedury wyboru, Strona może wziąć pod uwagę uzasadnione cele polityki, w tym względy zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony środowiska i zachowania dziedzictwa kulturowego.

SEKCJA 2

POSTANOWIENIA O ZASIĘGU OGÓLNYM

Artykuł 157

Procedury odwoławcze w przypadku decyzji administracyjnych

Strona utrzymuje powszechne, polubowne lub administracyjne sądy lub procedury, które zapewniają, na wniosek poszkodowanego inwestora lub usługodawcy drugiej Strony, niezwłoczne rozpatrzenie sprawy oraz, w uzasadnionych przypadkach, odpowiednie środki odwoławcze od decyzji administracyjnych mających wpływ na zakładanie przedsiębiorstw lub ich działalność, transgraniczny handel usługami lub świadczenie usług przez osobę fizyczną jednej Strony obecną na terytorium drugiej Strony. Do celów niniejszej sekcji „decyzje administracyjne” oznaczają decyzję lub działanie wywołujące skutek prawny, które mają zastosowanie do konkretnej osoby, konkretnego towaru lub konkretnej usługi w indywidualnym przypadku i które obejmują niepodjęcie decyzji administracyjnej lub niepodjęcie takiego działania, gdy wymaga tego prawo Strony. Jeżeli procedury te są zależne od właściwego organu, który wydaje daną decyzję administracyjną, Strona zapewnia, aby procedury te rzeczywiście przewidywały obiektywną i bezstronną kontrolę.

Artykuł 158

Kwalifikacje zawodowe

1. Żadne z postanowień niniejszego artykułu nie uniemożliwia Stronie wymagania od osób fizycznych posiadania niezbędnych kwalifikacji zawodowych wymaganych na terytorium, na którym świadczona jest usługa, w danym sektorze działalności (23).

2. Organizacje lub organy zawodowe, które są właściwe dla danego sektora działalności na ich odpowiednich terytoriach, mogą opracowywać i przedstawiać Radzie Partnerstwa wspólne zalecenia dotyczące uznawania kwalifikacji zawodowych. Takim wspólnym zaleceniom musi towarzyszyć oparta na dowodach ocena:

a)	wartości ekonomicznej przewidywanego porozumienia dotyczącego uznawania kwalifikacji zawodowych; oraz

b)	zgodności odpowiednich systemów, tj. zakresu, w jakim wymogi stosowane przez każdą ze Stron w celu wydawania zezwoleń, licencji, prowadzenia działalności i certyfikacji są zgodne.

3. Po otrzymaniu wspólnego zalecenia Rada Partnerstwa w rozsądnym terminie dokonuje przeglądu jego spójności z niniejszym tytułem. Rada Partnerstwa może po takim przeglądzie opracować i przyjąć porozumienie dotyczące warunków uznawania kwalifikacji zawodowych w drodze decyzji w formie załącznika do niniejszej Umowy, który uznaje się za integralną część niniejszego tytułu (24).

4. W porozumieniu, o którym mowa w ust. 3, przewiduje się warunki uznawania kwalifikacji zawodowych uzyskanych w Unii oraz kwalifikacji zawodowych uzyskanych w Zjednoczonym Królestwie w odniesieniu do działalności objętej niniejszym tytułem i tytułem III niniejszego działu.

5. Wytyczne dotyczące porozumień w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych określone w załączniku 24 uwzględniane są przy opracowywaniu wspólnych zaleceń, o których mowa w ust. 2 niniejszego artykułu, oraz przez Radę Partnerstwa przy ocenie, czy należy przyjąć takie porozumienie, o czym mowa w ust. 3 niniejszego artykułu.

SEKCJA 3

USŁUGI DORĘCZANIA

Artykuł 159

Zakres stosowania i definicje

1. Niniejszą sekcję stosuje się do środków Strony, które mają wpływ na świadczenie usług doręczania, w uzupełnieniu do rozdziałów 1, 2, 3 i 4 niniejszego tytułu oraz sekcji 1 i 2 niniejszego rozdziału.

2. Do celów niniejszej sekcji stosuje się następujące definicje:

a)	„usługi doręczania” oznaczają usługi pocztowe, kurierskie, usługi doręczania ekspresowego lub usługi w zakresie przesyłek ekspresowych, które obejmują następujące działania: przyjmowanie, sortowanie, transport i doręczanie przesyłek pocztowych;

„usługi doręczania ekspresowego” oznaczają przyjmowanie, sortowanie, transport i doręczanie przesyłek pocztowych z większą szybkością i niezawodnością oraz mogą obejmować elementy stanowiące wartość dodaną, takie jak: odbieranie przesyłek z miejsca pochodzenia, doręczenie osobiste do adresata, śledzenie, możliwość zmiany miejsca przeznaczenia i adresata w trakcie przewozu lub potwierdzenie odbioru;

c)	„usługi w zakresie przesyłek ekspresowych” oznaczają usługi międzynarodowego doręczania ekspresowego świadczone za pośrednictwem EMS Cooperative, która jest organizacją społeczną zrzeszającą wyznaczonych operatorów pocztowych w ramach Światowego Związku Pocztowego (UPU);

d)	„licencja” oznacza zezwolenie, którego organ regulacyjny Strony może wymagać od indywidualnego dostawcy, aby mógł on oferować usługi pocztowe lub kurierskie;

e)	„przesyłka pocztowa” oznacza przesyłkę o wadze do 31,5 kg opatrzoną adresem w ostatecznej formie, którą ma przewozić jakikolwiek podmiot świadczący usługi doręczania, publiczny lub prywatny, i może obejmować takie przesyłki jak: list, paczka, gazeta lub katalog;

f)	„monopol pocztowy” oznacza wyłączne prawo do świadczenia określonych usług doręczania na terytorium Strony lub na jego części, zgodnie z prawem tej Strony; oraz

g)	„usługa powszechna” oznacza stałe świadczenie usług doręczania o określonej jakości we wszystkich punktach na terytorium Strony lub na jego części, w przystępnych cenach dla wszystkich użytkowników.

Artykuł 160

Usługa powszechna

1. Każda Strona ma prawo określić rodzaj obowiązku świadczenia usługi powszechnej, jaki chce utrzymać, oraz zadecydować o jego zakresie i realizacji. Każdy obowiązek świadczenia usługi powszechnej musi być realizowany w sposób przejrzysty, niedyskryminujący i neutralny w odniesieniu do wszystkich dostawców podlegających temu obowiązkowi.

2. Jeżeli Strona wymaga, aby usługi w zakresie przychodzących przesyłek ekspresowych były świadczone na zasadzie usługi powszechnej, nie może traktować tych usług w sposób uprzywilejowany w stosunku do innych usług międzynarodowego doręczania ekspresowego.

Artykuł 161

Finansowanie usługi powszechnej

Strona nie nakłada opłat ani innych należności na świadczenie usług doręczania niebędących usługami powszechnymi w celu finansowania świadczenia usług powszechnych. Niniejszy artykuł nie ma zastosowania do środków podatkowych o zastosowaniu ogólnym lub opłat administracyjnych.

Artykuł 162

Zapobieganie praktykom zakłócającym prawidłowe funkcjonowanie rynku

Każda ze Stron zapewnia, aby dostawcy usług doręczania podlegający obowiązkowi świadczenia usługi powszechnej lub posiadający monopol pocztowy nie podejmowali praktyk zakłócających prawidłowe funkcjonowanie rynku, takich jak:

wykorzystywanie przychodów pochodzących ze świadczenia usługi podlegającej obowiązkowi świadczenia usługi powszechnej lub z monopolu pocztowego do subsydiowania skrośnego świadczenia usługi doręczania ekspresowego lub jakiejkolwiek usługi doręczania niepodlegającej obowiązkowi świadczenia usługi powszechnej; lub

b)	nieuzasadnione różnicowanie wśród konsumentów w odniesieniu do taryf lub innych warunków świadczenia usługi podlegającej obowiązkowi świadczenia usługi powszechnej lub monopolu pocztowego.

Artykuł 163

Licencje

1. Jeśli Strona wymaga licencji na świadczenie usług doręczania, udostępnia publicznie:

a)	wszystkie wymogi udzielania licencji oraz termin, w jakim zwykle podejmowana jest decyzja dotycząca wniosku o licencję; oraz

b)	warunki dotyczące licencji.

2. Procedury, obowiązki i wymogi dotyczące licencji muszą być przejrzyste, niedyskryminujące i oparte na obiektywnych kryteriach.

3. Jeżeli wniosek o wydanie licencji zostanie odrzucony przez właściwy organ, informuje on wnioskodawcę na piśmie o przyczynach odrzucenia. Każda ze Stron ustanawia procedurę odwoławczą z udziałem niezależnego organu, dostępną dla wnioskodawców, których wniosek o licencję został odrzucony. Organem takim może być sąd.

Artykuł 164

Niezależność organu regulacyjnego

1. Każda ze Stron ustanawia lub utrzymuje organ regulacyjny, który musi być niezależny pod względem prawnym i funkcjonalnym od jakiegokolwiek dostawcy usług doręczania. Jeżeli Strona jest właścicielem lub kontroluje dostawcę usług doręczania, zapewnia ona skuteczne strukturalne oddzielenie funkcji regulacyjnej od działań związanych z własnością lub kontrolą.

2. Organy regulacyjne muszą wykonywać swoje zadania w sposób przejrzysty i terminowy oraz dysponować odpowiednimi zasobami finansowymi i ludzkimi, aby wykonywać powierzone im zadania. Ich decyzje muszą być bezstronne w odniesieniu do wszystkich uczestników rynku.

SEKCJA 4

USŁUGI TELEKOMUNIKACYJNE

Artykuł 165

Zakres stosowania

Niniejszą sekcję stosuje się do środków Strony, które mają wpływ na świadczenie usług telekomunikacyjnych, w uzupełnieniu do rozdziałów 1, 2, 3 i 4 niniejszego tytułu oraz sekcji 1 i 2 niniejszego rozdziału.

Artykuł 166

Definicje

Do celów niniejszej sekcji stosuje się następujące definicje:

„udogodnienia towarzyszące” oznaczają usługi towarzyszące, infrastrukturę fizyczną oraz inne urządzenia lub elementy związane z siecią telekomunikacyjną lub usługami telekomunikacyjnymi, które umożliwiają lub wspierają świadczenie usług za pośrednictwem tej sieci lub usługi lub posiadają potencjał w tym zakresie;

b)	„użytkownik końcowy” oznacza konsumenta końcowego lub abonenta publicznej usługi telekomunikacyjnej, włącznie z usługodawcą innym niż dostawca publicznych usług telekomunikacyjnych;

„infrastruktura podstawowa” oznacza udogodnienia związane z publiczną siecią telekomunikacyjną lub publicznymi usługami telekomunikacyjnymi:

(i)	które dostarczane są wyłącznie lub głównie przez jednego dostawcę lub ograniczoną liczbę dostawców; oraz

(ii)	których z przyczyn ekonomicznych lub technicznych nie można łatwo zastąpić w celu świadczenia usługi;

„wzajemne połączenie” oznacza połączenie publicznych sieci telekomunikacyjnych wykorzystywanych przez tego samego dostawcę lub różnych dostawców sieci telekomunikacyjnych lub usług telekomunikacyjnych w celu umożliwienia użytkownikom jednego dostawcy komunikowania się z użytkownikami tego samego lub innego dostawcy lub dostępu do usług świadczonych przez innego dostawcę, niezależnie od tego, czy usługi te są świadczone przez odnośnych dostawców czy jakiegokolwiek innego usługodawcę mającego dostęp do sieci;

„usługa roamingu międzynarodowego” oznacza komercyjną usługę łączności ruchomej świadczoną na podstawie umowy handlowej między dostawcami publicznych usług telekomunikacyjnych, która umożliwia użytkownikowi końcowemu korzystanie ze swojego telefonu komórkowego lub innego urządzenia umożliwiającego korzystanie z usług głosowych, usług przesyłania danych lub przesyłania wiadomości podczas pobytu poza terytorium, na którym znajduje się macierzysta publiczna sieć telekomunikacyjna użytkownika końcowego;

f)	„usługa dostępu do internetu” oznacza publiczną usługę telekomunikacyjną zapewniającą dostęp do internetu, a tym samym łączność z niemal wszystkimi punktami końcowymi internetu, niezależnie od stosowanej technologii sieciowej i urządzeń końcowych;

g)	„łącze dzierżawione” oznacza usługi lub urządzenia telekomunikacyjne, w tym o charakterze wirtualnym, które rezerwują pojemność do dedykowanego użytkowania lub dostępności dla użytkownika pomiędzy dwoma wyznaczonymi punktami lub większą ich liczbą;

„główny dostawca” oznacza dostawcę sieci telekomunikacyjnych lub usług telekomunikacyjnych, który może w sposób istotny wpłynąć na warunki uczestnictwa, mając na uwadze cenę i dostawy, na właściwym rynku sieci telekomunikacyjnych lub usług telekomunikacyjnych w wyniku kontroli nad infrastrukturą podstawową lub wykorzystania swojej pozycji na tym rynku;

(i)	„element sieci” oznacza obiekt lub sprzęt wykorzystywany do świadczenia usług telekomunikacyjnych, w tym cechy, funkcje i możliwości zapewniane przez ten obiekt lub sprzęt;

„możliwość przeniesienia numeru” oznacza zdolność abonentów, którzy tego zażądają, do zachowania tych samych numerów telefonicznych, w tej samej lokalizacji w przypadku linii stacjonarnej, bez uszczerbku dla jakości, niezawodności lub wygody przy zmianie dostawcy publicznych usług telekomunikacyjnych tej samej kategorii;

k)	„publiczna sieć telekomunikacyjna” oznacza każdą sieć telekomunikacyjną wykorzystywaną całkowicie lub głównie do świadczenia publicznych usług telekomunikacyjnych, która wspiera przekazywanie informacji pomiędzy punktami końcowymi sieci;

l)	„publiczna usługa telekomunikacyjna” oznacza każdą usługę telekomunikacyjną oferowaną ogółowi społeczeństwa;

m)	„abonent” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która jest stroną umowy z dostawcą publicznych usług telekomunikacyjnych na świadczenie takich usług;

n)	„telekomunikacja” oznacza przesyłanie i odbiór sygnałów za pomocą jakichkolwiek środków elektromagnetycznych;

„sieć telekomunikacyjna” oznacza systemy przesyłowe oraz, gdy ma to zastosowanie, urządzenia przełączające lub routingowe oraz inne zasoby, w tym nieaktywne elementy sieci, które umożliwiają przesyłanie i odbiór sygnałów przewodowo, za pomocą radia, środków optycznych lub innych środków elektromagnetycznych;

p)	„telekomunikacyjny organ regulacyjny” oznacza organ lub organy, którym Strona powierza regulację sieci telekomunikacyjnych i usług telekomunikacyjnych objętych niniejszą sekcją;

„usługa telekomunikacyjna” oznacza usługę, która polega całkowicie lub głównie na przesyłaniu i odbiorze sygnałów, w tym sygnałów nadawczych, za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnych, w tym sygnałów używanych do nadawania, ale nie jest to usługa polegająca na dostarczaniu lub sprawowaniu kontroli redakcyjnej nad treścią przesyłaną za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnych i usług telekomunikacyjnych;

r)	„usługa powszechna” oznacza minimalny zestaw usług o określonej jakości, który musi być udostępniony wszystkim użytkownikom lub grupie użytkowników na terytorium Strony lub w jej części, niezależnie od ich lokalizacji geograficznej oraz po przystępnej cenie; oraz

s)	„użytkownik” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną korzystającą z publicznych usług telekomunikacyjnych.

Artykuł 167

Telekomunikacyjny organ regulacyjny

1. Każda ze Stron ustanawia lub utrzymuje telekomunikacyjny organ regulacyjny, który:

a)	jest niezależny pod względem prawnym i funkcjonalnym od jakiegokolwiek dostawcy sieci telekomunikacyjnych, usług telekomunikacyjnych lub sprzętu telekomunikacyjnego;

b)	stosuje procedury i wydaje decyzje, które są bezstronne w odniesieniu do wszystkich uczestników rynku;

c)	działa niezależnie i nie zwraca się o instrukcje do jakiegokolwiek innego organu ani nie przyjmuje od niego instrukcji w związku z wykonywaniem zadań powierzonych mu na mocy prawa w celu egzekwowania obowiązków określonych w art. 169, 170, 171, 173 i 174;

d)	posiada uprawnienia regulacyjne, a także odpowiednie zasoby finansowe i ludzkie do wykonywania zadań wymienionych w lit. c) niniejszego artykułu;

jest uprawniony do zapewnienia, aby dostawcy sieci telekomunikacyjnych lub usług telekomunikacyjnych dostarczali mu, niezwłocznie na jego wniosek, wszystkich informacji (25), w tym informacji finansowych, które są niezbędne, aby mógł on wykonywać zadania wymienione w lit. c) niniejszego artykułu; oraz

f)	wykonuje swoje uprawnienia w sposób przejrzysty i w odpowiednim czasie.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby zadania przydzielone telekomunikacyjnemu organowi regulacyjnemu były podawane do wiadomości publicznej w łatwo dostępnej i jasnej formie, w szczególności w przypadku gdy zadania te są przydzielone więcej niż jednemu organowi.

3. Strona, która zachowuje własność lub kontrolę nad dostawcami sieci telekomunikacyjnych lub usług telekomunikacyjnych, zapewnia skuteczny, strukturalny rozdział funkcji regulacyjnej od działań związanych z własnością lub kontrolą.

4. Każda ze Stron zapewnia, aby użytkownik lub dostawca sieci telekomunikacyjnych lub usług telekomunikacyjnych, na które ma wpływ decyzja telekomunikacyjnego organu regulacyjnego, miał prawo do odwołania się do organu odwoławczego, który jest niezależny od organu regulacyjnego i innych zainteresowanych stron. Do czasu rozpatrzenia odwołania decyzja pozostaje w mocy, chyba że przyznane zostaną środki tymczasowe zgodnie z prawem Strony.

Artykuł 168

Zezwolenie na udostępnianie sieci lub świadczenie usług telekomunikacyjnych

1. Każda ze Stron zezwala na udostępnianie sieci telekomunikacyjnych lub świadczenie usług telekomunikacyjnych bez uprzedniego formalnego zezwolenia.

2. Każda ze Stron podaje do publicznej wiadomości wszystkie kryteria, mające zastosowanie procedury i warunki, na podstawie których dostawcy są dopuszczeni do świadczenia usług w zakresie sieci telekomunikacyjnych lub usług telekomunikacyjnych.

3. Wszelkie kryteria udzielania zezwoleń oraz mające zastosowanie procedury muszą być możliwie jak najprostsze, obiektywne, przejrzyste, niedyskryminujące i proporcjonalne. Wszelkie obowiązki i warunki nałożone na zezwolenie lub związane z zezwoleniem muszą być niedyskryminujące, przejrzyste, proporcjonalne i związane ze świadczonymi usługami lub udostępnianymi sieciami.

4. Każda ze Stron zapewnia, aby wnioskodawca ubiegający się o zezwolenie otrzymał na piśmie powody odmowy lub cofnięcia zezwolenia lub nałożenia warunków specyficznych dla dostawcy. W takich przypadkach wnioskodawca ma prawo odwołania się do organu odwoławczego.

5. Opłaty administracyjne nakładane na dostawców muszą być obiektywne, przejrzyste, niedyskryminujące i współmierne do uzasadnionych kosztów administracyjnych poniesionych w związku z zarządzaniem, kontrolą i egzekwowaniem obowiązków określonych w niniejszej sekcji (26).

Artykuł 169

Wzajemne połączenie

Każda ze Stron zapewnia, aby dostawca publicznych sieci telekomunikacyjnych lub publicznych usług telekomunikacyjnych miał prawo oraz, na wniosek innego dostawcy publicznych sieci telekomunikacyjnych lub publicznych usług telekomunikacyjnych, obowiązek negocjowania wzajemnych połączeń dla celów udostępniania publicznych sieci telekomunikacyjnych lub świadczenia publicznych usług telekomunikacyjnych.

Artykuł 170

Dostęp i korzystanie

1. Każda ze Stron zapewnia, aby każdemu przedsiębiorstwu objętemu niniejszą Umową lub usługodawcy drugiej Strony przyznano dostęp do publicznych sieci telekomunikacyjnych lub publicznych usług telekomunikacyjnych oraz umożliwiono korzystanie z nich, na rozsądnych i niedyskryminujących (27) warunkach. Obowiązek ten ma zastosowanie, między innymi, do ust. 2–5.

2. Każda ze Stron zapewnia przedsiębiorstwom objętym niniejszą Umową lub usługodawcom drugiej Strony dostęp do wszelkich publicznych sieci telekomunikacyjnych lub publicznych usług telekomunikacyjnych oferowanych na jej terytorium lub poza jego granicami, w tym do prywatnych łączy dzierżawionych, oraz korzystanie z nich, i w tym celu zapewnia, z zastrzeżeniem ust. 5, aby takim przedsiębiorstwom i usługodawcom zezwolono:

a)	na zakup lub dzierżawę i przyłączenie terminala lub innego sprzętu, który łączy się z siecią i który jest niezbędny do prowadzenia działalności;

b)	na podłączanie łączy prywatnie dzierżawionych lub stanowiących własność prywatną do publicznych sieci telekomunikacyjnych lub do łączy dzierżawionych lub należących do innego przedsiębiorstwa objętego niniejszą Umową lub usługodawcy; oraz

c)	na korzystanie z wybranych przez siebie protokołów operacyjnych do celów związanych z prowadzoną działalnością, w sposób inny niż jest to konieczne, aby zapewnić powszechną dostępność usług telekomunikacyjnych.

3. Każda ze Stron zapewnia, aby przedsiębiorstwa objęte niniejszą Umową lub usługodawcy drugiej Strony mogli korzystać z publicznych sieci telekomunikacyjnych i publicznych usług telekomunikacyjnych w celu transmisji informacji wewnątrz granic i ponad granicami, w tym do celów komunikacji wewnątrz przedsiębiorstwa, oraz w celu dostępu do informacji zawartych w bazach danych lub przechowywanych w inny sposób w formie nadającej się do odczytu maszynowego na terytorium którejkolwiek ze Stron.

4. Niezależnie od ust. 3, Strona może wprowadzić środki niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa i poufności komunikacji, z zastrzeżeniem wymogu, że środki te nie mogą być stosowane w sposób, który stanowiłby ukryte ograniczenie w handlu usługami albo środek arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji, lub też zniweczenia lub naruszenia korzyści wynikających z niniejszego tytułu.

5. Każda ze Stron zapewnia, aby na dostęp do publicznych sieci telekomunikacyjnych lub publicznych usług telekomunikacyjnych oraz korzystanie z nich nie były nakładane inne warunki niż te, które są niezbędne w celu:

a)	zabezpieczenia obowiązków świadczenia usług publicznych przez dostawców publicznych sieci telekomunikacyjnych lub publicznych usług telekomunikacyjnych, w szczególności ich zdolności do powszechnego udostępnienia swoich usług; lub

b)	ochrony technicznej integralności publicznych sieci lub usług telekomunikacyjnych.

Artykuł 171

Rozstrzyganie sporów w zakresie telekomunikacji

1. Każda ze Stron zapewnia, aby w przypadku powstania sporu między dostawcami sieci telekomunikacyjnych lub usług telekomunikacyjnych w związku z prawami i obowiązkami wynikającymi z niniejszej sekcji oraz na wniosek którejkolwiek ze stron uczestniczących w sporze, telekomunikacyjny organ regulacyjny wydał wiążącą decyzję w rozsądnych ramach czasowych w celu rozstrzygnięcia sporu.

2. Decyzję telekomunikacyjnego organu regulacyjnego podaje się do wiadomości publicznej, z uwzględnieniem wymogów tajemnicy handlowej. Zainteresowane strony otrzymują pełne uzasadnienie i mają prawo do odwołania się, o którym mowa w art. 167 ust. 4.

3. Procedura, o której mowa w ust. 1 i 2, nie uniemożliwia którejkolwiek z zainteresowanych stron wniesienia sprawy do organu sądowego.

Artykuł 172

Środki ochronne w zakresie konkurencyjności stosowane wobec głównych dostawców

Każda ze Stron wprowadza lub utrzymuje odpowiednie środki w celu uniemożliwienia dostawcom sieci telekomunikacyjnych lub usług telekomunikacyjnych, którzy sami lub wspólnie są głównym dostawcą, podejmowania lub kontynuowania praktyk antykonkurencyjnych. Takie praktyki antykonkurencyjne obejmują w szczególności:

a)	uczestniczenie w antykonkurencyjnym subsydiowaniu skrośnym;

b)	wykorzystywanie informacji uzyskanych od konkurentów w antykonkurencyjnych celach; oraz

c)	nieudostępnianie w odpowiednim czasie innym usługodawcom informacji technicznych dotyczących infrastruktury podstawowej oraz informacji istotnych z komercyjnego punktu widzenia niezbędnych do świadczenia przez nich usług.

Artykuł 173

Wzajemne połączenia z głównymi dostawcami

1. Każda ze Stron zapewnia, aby główni dostawcy publicznych sieci telekomunikacyjnych lub publicznych usług telekomunikacyjnych zapewniali wzajemne połączenia w każdym technicznie dostępnym punkcie sieci. Takie wzajemne połączenia zapewnia się:

na niedyskryminujących warunkach (w tym w odniesieniu do: stawek, norm technicznych, specyfikacji, jakości i konserwacji), o jakości nie mniej korzystnej niż zapewniane w przypadku podobnych usług własnych takiego głównego dostawcy lub podobnych usług jego spółek zależnych lub innych podmiotów stowarzyszonych;

w odpowiednim czasie, na warunkach (w tym w odniesieniu do: stawek, norm technicznych, specyfikacji, jakości i konserwacji), które są przejrzyste, rozsądne, uwzględniają wykonalność ekonomiczną oraz są w wystarczającym stopniu wyodrębnione, tak aby usługodawca nie musiał płacić za elementy sieci lub za infrastrukturę, których nie potrzebuje do świadczenia usługi; oraz

c)	na żądanie, w punktach dodatkowych w stosunku do punktów końcowych sieci oferowanych większości użytkowników, z zastrzeżeniem opłat odzwierciedlających koszty budowy niezbędnej dodatkowej infrastruktury.

2. Procedury mające zastosowanie do wzajemnych połączeń z głównym dostawcą podaje się do wiadomości publicznej.

3. Główni dostawcy podają do wiadomości publicznej porozumienia dotyczące wzajemnych połączeń albo referencyjne oferty dotyczące wzajemnych połączeń, w stosownych przypadkach.

Artykuł 174

Dostęp do infrastruktury podstawowej głównych dostawców

Każda ze Stron zapewnia, aby główni dostawcy na jej terytorium udostępniali swoją infrastrukturę podstawową dostawcom sieci telekomunikacyjnych lub usług telekomunikacyjnych na rozsądnych, przejrzystych i niedyskryminujących warunkach w celu świadczenia publicznych usług telekomunikacyjnych, z wyjątkiem przypadków, gdy nie jest to konieczne do osiągnięcia skutecznej konkurencji na podstawie zebranych faktów i oceny rynku przeprowadzonej przez telekomunikacyjny organ regulacyjny. Infrastruktura podstawowa głównego dostawcy może obejmować elementy sieci, usługi w zakresie łączy dzierżawionych i udogodnień towarzyszących.

Artykuł 175

Ograniczone zasoby

1. Każda ze Stron zapewnia, aby przydział i przyznawanie praw użytkowania ograniczonych zasobów, w tym widma radiowego, numerów i służebności przesyłu, odbywały się w sposób otwarty, obiektywny, terminowy, przejrzysty, niedyskryminujący i proporcjonalny oraz z uwzględnieniem celów leżących w interesie ogólnym. Procedury oraz warunki i obowiązki związane z prawami użytkowania muszą opierać się na obiektywnych, przejrzystych, niedyskryminujących i proporcjonalnych kryteriach.

2. Aktualne użytkowanie przyznanych pasm częstotliwości podaje się do wiadomości publicznej, lecz nie wymaga się szczegółowej identyfikacji widma radiowego przyznanego na określone potrzeby rządu.

3. Przy przyznawaniu widma do zastosowań komercyjnych Strony mogą opierać się na podejściu rynkowym takim jak procedury przetargowe.

4. Strony uznają, że środki Strony służące rozdzielaniu i przydzielaniu widma oraz zarządzaniu częstotliwościami nie są same w sobie niezgodne z art. 128 i 135. Każda ze Stron zachowuje prawo do ustanowienia i stosowania środków zarządzania widmem i częstotliwościami, które mogą spowodować ograniczenie liczby dostawców usług telekomunikacyjnych, pod warunkiem że robi to w sposób zgodny z niniejszą Umową. Obejmuje to możliwość przyznawania częstotliwości przy uwzględnieniu bieżących i przyszłych potrzeb oraz dostępności widma radiowego.

Artykuł 176

Usługa powszechna

1. Każda ze Stron ma prawo do określenia rodzaju obowiązku świadczenia usługi powszechnej, który chce utrzymać, oraz do decydowania o jego zakresie i realizacji.

2. Każda ze Stron nakłada obowiązek świadczenia usługi powszechnej w sposób proporcjonalny, przejrzysty, obiektywny i niedyskryminujący, który jest neutralny w odniesieniu do konkurencji i nie bardziej obciążający niż jest to konieczne dla rodzaju usługi powszechnej określonego przez Stronę.

3. Każda ze Stron zapewnia, aby procedury wyznaczania dostawców usługi powszechnej były otwarte dla wszystkich dostawców publicznych sieci telekomunikacyjnych lub publicznych usług telekomunikacyjnych. Wyznaczanie odbywa się za pomocą skutecznego, przejrzystego i niedyskryminującego mechanizmu.

4. Jeżeli Strona zadecyduje o przyznaniu rekompensat operatorom świadczącym usługę powszechną, zapewnia ona, aby taka rekompensata nie przekroczyła kosztów netto spowodowanych obowiązkiem świadczenia usługi powszechnej.

Artykuł 177

Możliwość przeniesienia numeru

Każda ze Stron zapewnia, aby dostawcy publicznych usług telekomunikacyjnych oferowali możliwość przeniesienia numeru na rozsądnych warunkach.

Artykuł 178

Otwarty dostęp do internetu

1. Każda ze Stron zapewnia, aby z zastrzeżeniem jej przepisów ustawowych i wykonawczych, dostawcy usług dostępu do internetu umożliwiali użytkownikom tych usług:

a)	dostęp do informacji i treści oraz ich rozpowszechnianie, wykorzystywanie i dostarczanie wybranych aplikacji i usług, z zastrzeżeniem niedyskryminującego, racjonalnego, przejrzystego i proporcjonalnego zarządzania siecią; oraz

b)	korzystanie z wybranych przez siebie urządzeń, pod warunkiem że urządzenia takie nie zagrażają bezpieczeństwu innych urządzeń, sieci lub usług świadczonych za pośrednictwem sieci.

2. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że żadne z postanowień niniejszego artykułu nie uniemożliwia Stronom przyjmowania środków w celu ochrony bezpieczeństwa publicznego w odniesieniu do użytkowników online.

Artykuł 179

Poufność informacji

1. Każda ze Stron zapewnia, aby dostawcy, którzy nabywają informacje od innego dostawcy w procesie negocjowania porozumień zgodnie z artykułami 169, 170, 173 i 174 wykorzystywali te informacje wyłącznie do celów, dla których zostały one dostarczone, oraz zawsze przestrzegali poufności przekazywanych lub przechowywanych informacji.

2. Każda ze Stron zapewnia poufność komunikacji i związanych z nią danych dotyczących ruchu przesyłanych w ramach korzystania z publicznych sieci telekomunikacyjnych lub publicznych usług telekomunikacyjnych, z zastrzeżeniem wymogu, że środki stosowane w tym celu nie stanowią środka arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji lub ukrytego ograniczenia w handlu usługami.

Artykuł 180

Udziały zagraniczne

W odniesieniu do świadczenia usług w zakresie sieci telekomunikacyjnych lub usług telekomunikacyjnych poprzez zakładanie przedsiębiorstw oraz niezależnie od art. 133, Strona nie nakłada wymogów dotyczących spółek joint venture ani nie ogranicza udziału kapitału zagranicznego pod względem maksymalnych limitów procentowych udziału zagranicznego lub całkowitej wartości indywidualnych lub łącznych inwestycji zagranicznych.

Artykuł 181

Roaming międzynarodowy (28)

1. Strony starają się współpracować w celu propagowania przejrzystych i rozsądnych stawek za usługi roamingu międzynarodowego w sposób, który może przyczynić się do wzrostu handlu między Stronami i zwiększenia dobrobytu konsumentów.

2. Strony mogą zdecydować się na podjęcie takich działań w celu zwiększenia przejrzystości i konkurencji w zakresie stawek za usługi roamingu międzynarodowego oraz technologicznych alternatyw dla usług roamingowych, takich jak:

a)	zapewnienie, aby informacje dotyczące stawek detalicznych były łatwo dostępne dla użytkowników końcowych; oraz

ograniczanie do minimum przeszkód utrudniających korzystanie z technologicznych alternatyw dla usług roamingowych, tak aby użytkownicy końcowi przyjeżdżający na terytorium jednej Strony z terytorium drugiej Strony mogli mieć dostęp do usług telekomunikacyjnych za pomocą wybranego przez siebie urządzenia.

3. Każda ze Stron zachęca dostawców publicznych usług telekomunikacyjnych na swoim terytorium do podawania do wiadomości publicznej informacji dotyczących stawek detalicznych za usługi roamingu międzynarodowego w przypadku połączeń głosowych, transmisji danych i wiadomości tekstowych, oferowanych ich użytkownikom końcowym podczas ich pobytu na terytorium drugiej Strony.

4. Żadne z postanowień niniejszego artykułu nie zobowiązuje Strony do regulowania stawek lub warunków dla usług roamingu międzynarodowego.

SEKCJA 5

USŁUGI FINANSOWE

Artykuł 182

Zakres stosowania

1. Niniejszą sekcję stosuje się do środków Strony, które mają wpływ na świadczenie usług finansowych, w uzupełnieniu do rozdziałów 1, 2, 3 i 4 niniejszego tytułu, oraz do sekcji 1 i 2 niniejszego rozdziału.

2. Do celów niniejszej sekcji pojęcie „działania prowadzone w związku z wykonywaniem władzy publicznej”, o których mowa w art. 124 lit. f) oznaczają (29):

a)	działalność prowadzoną przez bank centralny lub organ kształtujący politykę pieniężną lub przez jakikolwiek inny podmiot publiczny w ramach realizacji polityki pieniężnej lub kursowej;

b)	działalność stanowiącą część ustawowego systemu zabezpieczenia społecznego lub powszechnego programu emerytalnego; oraz

c)	inną działalność prowadzoną przez podmiot publiczny na rachunek, z gwarancją lub przy wykorzystaniu zasobów finansowych Strony lub jej podmiotów publicznych.

3. Do celów stosowania art. 124 lit. f) do niniejszej sekcji, jeżeli Strona zezwala na prowadzenie któregokolwiek z działań, o których mowa w ust. 2 lit. b) lub c) niniejszego artykułu, przez swoich usługodawców finansowych w konkurencji z podmiotem publicznym lub usługodawcą finansowym, „działania prowadzone w związku z wykonywaniem władzy publicznej” nie obejmują tych działań.

4. Art. 124 lit. a) nie ma zastosowania do usług objętych niniejszą sekcją.

Artykuł 183

Definicje

Do celów niniejszego tytułu stosuje się następujące definicje:

„usługa finansowa” oznacza każdą usługę o charakterze finansowym oferowaną przez usługodawcę finansowego Strony i obejmuje następujące rodzaje działalności:

(i)

usługi ubezpieczeniowe oraz związane z ubezpieczeniami;

ubezpieczenia bezpośrednie (w tym koasekuracja):

aa)	ubezpieczenia na życie;

bb)	ubezpieczenia inne niż na życie;

B)	reasekuracja i retrocesja;

C)	pośrednictwo ubezpieczeniowe, takie jak usługi brokerskie i agencyjne; oraz

D)	usługi pomocnicze związane z ubezpieczeniami, takie jak doradztwo ubezpieczeniowe, usługi aktuarialne, ocena ryzyka oraz likwidacja szkód;

(ii)

usługi bankowe i inne usługi finansowe (z wyłączeniem ubezpieczeń):

A)	przyjmowanie depozytów i innych funduszy zwrotnych od ludności;

B)	kredytowanie wszelkiego rodzaju, w tym udzielanie kredytów konsumenckich i kredytów hipotecznych, faktoring oraz finansowanie transakcji handlowych;

C)	leasing finansowy;

D)	wszystkie usługi w sferze płatności i transferu środków pieniężnych, w tym karty kredytowe, debetowe, czeki podróżne oraz czeki;

E)	gwarancje i zobowiązania;

operacje przeprowadzane na własny rachunek lub na zlecenie klientów, zarówno na giełdzie, jak i poza giełdą, lub w inny sposób za pomocą:

aa)	instrumentów rynku pieniężnego (w tym czeków, weksli, certyfikatów depozytowych);

bb)	walut obcych;

cc)	instrumentów pochodnych, między innymi transakcji typu futures i opcji;

dd)	instrumentów kursu walutowego i instrumentów pochodnych stóp procentowych, w tym takich produktów jak transakcje swapowe i kontrakty terminowe na stopę procentową;

ee)	zbywalnych papierów wartościowych; oraz

ff)	innych instrumentów zbywalnych i aktywów finansowych, w tym kruszców;

G)	udział w emisji wszystkich rodzajów papierów wartościowych, w tym w gwarantowaniu i inwestycjach (publicznych i prywatnych) w charakterze agenta oraz świadczenia usług z tym związanych;

H)	pośrednictwo na rynku pieniężnym;

I)	zarządzanie aktywami, takie jak: zarządzanie płynnością lub portfelem aktywów, wszystkie formy zarządzania inwestycjami zbiorowymi, zarządzanie funduszami emerytalnymi, usługi w zakresie przechowywania, deponowania i powiernictwa;

J)	usługi rozliczeniowe i rozrachunkowe dotyczące aktywów finansowych, w tym: papierów wartościowych, instrumentów pochodnych oraz innych instrumentów zbywalnych;

K)	dostarczanie i przekazywanie informacji finansowych, przetwarzanie danych finansowych i udostępnianie związanego z nimi oprogramowania; oraz

doradztwo, pośrednictwo i inne pomocnicze usługi finansowe w zakresie wszystkich rodzajów działalności wymienionych w lit. A)–K), w tym informacji kredytowych i analiz kredytowych, badań i doradztwa w zakresie inwestycji i portfeli inwestycyjnych, doradztwa w zakresie przejęć oraz restrukturyzacji i strategii przedsiębiorstw;

b)	„usługodawca finansowy” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną Strony, która zamierza świadczyć lub świadczy usługi finansowe, niebędącą podmiotem publicznym;

„nowa usługa finansowa” oznacza usługę o charakterze finansowym, włączając usługi związane z istniejącymi i nowymi produktami lub sposób, w jaki produkt jest dostarczany, która nie jest świadczona przez jakiegokolwiek usługodawcę finansowego na terytorium Strony, ale która jest świadczona na terytorium drugiej Strony;

„podmiot publiczny” oznacza:

(i)

rząd, bank centralny lub organ kształtujący politykę pieniężną Strony, lub podmiot będący własnością Strony lub kontrolowany przez Stronę, który jest głównie zaangażowany w wykonywanie zadań publicznych lub działań do celów publicznych, niebędący podmiotem głównie zaangażowanym w świadczenie usług finansowych na warunkach komercyjnych; lub

(ii)	podmiot prywatny realizujący zadania wykonywane zwykle przez bank centralny lub organ kształtujący politykę pieniężną, w ramach wykonywania tych zadań;

„organ samoregulacyjny” oznacza każdy podmiot spoza administracji rządowej, w tym giełdy lub rynki, na których prowadzony jest obrót papierami wartościowymi lub kontraktami terminowymi typu futures, izby rozrachunkowe, inne organizacje lub stowarzyszenia, które wykonują uprawnienia regulacyjne lub nadzorcze wobec usługodawców finansowych na podstawie ustawy lub delegowania kompetencji przez władze lub organy administracji centralnej, regionalnej lub lokalnej, gdy ma to zastosowanie.

Artykuł 184

Wyłączenie ze względów ostrożnościowych

1. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie uniemożliwia Stronie przyjęcia lub utrzymywania środków ze względów ostrożnościowych (30), takich jak:

a)	ochrona inwestorów, deponentów, ubezpieczonych lub osób, którym przysługuje zobowiązanie powiernicze z tytułu umów z usługodawcami finansowymi; lub

b)	zapewnienie integralności i stabilności systemu finansowego Strony.

2. W przypadku gdy środki te nie odpowiadają postanowieniom niniejszej Umowy, nie mogą one być wykorzystywane jako środki unikania zobowiązań lub obowiązków Strony wynikających z niniejszej Umowy.

Artykuł 185

Informacje poufne

Bez uszczerbku dla części trzeciej, żadnego z postanowień niniejszej Umowy nie interpretuje się jako zobowiązującego Stronę do ujawnienia informacji odnoszących się do interesów i rachunków indywidualnych konsumentów lub jakiejkolwiek informacji poufnej lub informacji zastrzeżonej będącej w posiadaniu podmiotów publicznych.

Artykuł 186

Normy międzynarodowe

Strony dokładają wszelkich starań, aby zapewnić wdrożenie i stosowanie na ich terytorium uzgodnionych na poziomie międzynarodowym norm w sektorze usług finansowych w zakresie regulacji i nadzoru, zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu oraz przeciwdziałania uchylaniu się od opodatkowania i unikania opodatkowania. Takimi uzgodnionymi na poziomie międzynarodowym normami są między innymi normy przyjęte przez: grupę G-20; Radę Stabilności Finansowej; Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego, w szczególności jego „Podstawowe zasady skutecznego nadzoru bankowego”; Międzynarodowe Stowarzyszenie Organów Nadzoru Ubezpieczeniowego, w szczególności jego „Podstawowe zasady ubezpieczeń”; Międzynarodową Organizację Komisji Papierów Wartościowych, w szczególności jej „Cele i zasady regulacji papierów wartościowych”; Grupę Specjalną ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy; oraz Światowe Forum Przejrzystości i Wymiany Informacji do Celów Podatkowych Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju.

Artykuł 187

Nowe usługi finansowe na terytorium Strony

1. Każda ze Stron zezwala usługodawcy finansowemu drugiej Strony, który ma siedzibę na jej terytorium, na świadczenie wszelkiego rodzaju nowych usług finansowych, na świadczenie których Strona ta zezwoliłaby swoim własnym usługodawcom finansowym zgodnie ze swoim prawem w podobnych sytuacjach, pod warunkiem że świadczenie tej nowej usługi finansowej nie wymaga przyjęcia nowych lub zmiany istniejących przepisów. Nie ma to zastosowania do oddziałów drugiej Strony mających siedzibę na terytorium Strony.

2. Strona może określić formę prawną i instytucjonalną, za pośrednictwem której nowa usługa finansowa może być świadczona, i może wymagać uzyskania zezwolenia na świadczenie tej usługi. W przypadkach, w których wymagane jest takie zezwolenie, decyzję podejmuje się w rozsądnym terminie, a odmowa może nastąpić wyłącznie ze względów ostrożności.

Artykuł 188

Organy samoregulacyjne

W przypadku gdy Strona wymaga członkostwa lub uczestnictwa w organie samoregulacyjnym lub dostępu do organu samoregulacyjnego od usługodawców finansowych drugiej Strony, aby mogli świadczyć usługi finansowe na jej terytorium, dana Strona zapewnia przestrzeganie przez ten organ samoregulacyjny obowiązków wynikających z art. 129, 130, 137 i 138.

Artykuł 189

Systemy rozliczeń i płatności

Zgodnie z warunkami traktowania narodowego każda ze Stron przyznaje usługodawcom finansowym drugiej Strony, mającym siedzibę na jej terytorium, dostęp do systemów płatności i rozliczeń obsługiwanych przez podmioty publiczne oraz do możliwości związanych z urzędową konsolidacją długu i refinansowaniem, dostępnych w ramach zwykłego prowadzenia działalności. Niniejszy artykuł nie przyznaje dostępu do narzędzi kredytodawcy ostatniego stopnia danej Strony.

SEKCJA 6

USŁUGI MIĘDZYNARODOWEGO TRANSPORTU MORSKIEGO

Artykuł 190

Zakres stosowania i definicje

1. Niniejszą sekcję stosuje się do środków Strony, które mają wpływ na świadczenie usług międzynarodowego transportu morskiego, w uzupełnieniu do rozdziałów 1, 2, 3 i 4 oraz sekcji 1 niniejszego rozdziału.

2. Do celów niniejszej sekcji oraz rozdziałów 1, 2, 3 i 4 niniejszego tytułu stosuje się następujące definicje:

„usługi międzynarodowego transportu morskiego” oznaczają przewóz osób lub ładunku statkiem morskim między portem jednej Strony a portem drugiej Strony lub państwa trzeciego lub między portami rożnych państw członkowskich, obejmujący bezpośrednie zawieranie umów z podmiotami świadczącymi inne usługi transportowe, w celu zapewnienia transportu „od drzwi do drzwi” lub transportu multimodalnego na podstawie jednolitego dokumentu przewozowego, ale nie obejmujący prawa do świadczenia takich innych usług transportowych;

b)	„transport od »drzwi do drzwi« lub transport multimodalny” oznacza przewóz ładunku międzynarodowego odbywający się w ramach jednolitego dokumentu przewozowego, wykorzystujący więcej niż jeden rodzaj transportu i obejmujący międzynarodowy odcinek morski;

c)	„ładunek międzynarodowy” oznacza ładunek przewożony między portem jednej Strony a portem drugiej Strony lub państwa trzeciego, lub między portami różnych państw członkowskich;

d)	„morskie usługi pomocnicze” oznaczają usługi w zakresie obsługi ładunku morskiego, usługi w zakresie odprawy celnej, usługi w zakresie obsługi stacji kontenerowej i magazynowania, usługi agencji morskich, usługi spedycji morskiej oraz usługi w zakresie przechowywania i składowania;

„usługi w zakresie obsługi ładunku morskiego” oznaczają działania wykonywane przez przedsiębiorstwa zajmujące się załadunkiem i rozładunkiem, w tym przez operatorów terminali portowych, jednak nieobejmujące działalności pracowników portowych jeśli pracownicy nie są organizacyjnie związani z przedsiębiorstwami zajmującymi się załadunkiem i rozładunkiem lub operatorami terminali portowych; do działań objętych tą definicją zalicza się organizacja i nadzór:

(i)	załadunku ładunku na statek lub jego wyładunku ze statku;

(ii)	mocowania lub odmocowywania ładunku; oraz

(iii)

odbioru lub dostawy i przechowywania ładunków przed załadunkiem lub po rozładunku;

„usługi w zakresie odprawy celnej” oznaczają działalność polegającą na przeprowadzaniu w imieniu innego podmiotu formalności celnych dotyczących przywozu, wywozu lub przewozu ładunków, niezależnie od tego, czy usługi te stanowią główny przedmiot działalności usługodawcy czy zwyczajowe uzupełnienie głównego przedmiotu jego działalności;

g)	„usługi w zakresie obsługi stacji kontenerowej i magazynowania” oznaczają działalność na terenie poru lub na lądzie polegającą na przechowywaniu, zapełnianiu, opróżnianiu lub naprawach kontenerów i na udostępnianiu ich do załadunku;

„usługi agencji morskich” oznaczają reprezentowanie, w charakterze agenta, na danym obszarze geograficznym, interesów linii żeglugi morskiej lub przedsiębiorstwa żeglugowego, lub większej ich liczby, do następujących celów:

(i)

marketing i sprzedaż usług transportu morskiego i usług powiązanych, począwszy od kwotowania po fakturowanie, wystawianie konosamentów w imieniu linii żeglugi morskiej lub przedsiębiorstw, nabywanie i odsprzedaż niezbędnych usług powiązanych, przygotowanie dokumentów i dostarczanie informacji handlowych; oraz

(ii)	działanie w imieniu linii żeglugi morskiej lub przedsiębiorstw organizujących zawinięcia statku do portu lub przejęcie ładunków w razie potrzeby;

„usługi dowozowe” oznaczają, bez uszczerbku dla zakresu działalności, która może być uznana za kabotaż na podstawie odpowiednich przepisów krajowych, transport morski – wstępny i dalszy – ładunków międzynarodowych, w tym przewożonych w kontenerach, drobnicy konwencjonalnej oraz suchych lub płynnych przesyłek masowych, między portami znajdującymi się na terytorium Strony, pod warunkiem że taki ładunek międzynarodowy jest „w drodze”, tj. jest skierowany do miejsca przeznaczenia lub pochodzi z portu załadunku znajdującego się poza terytorium tej Strony;

j)	„usługi spedycji morskiej” oznaczają działalność polegającą na organizowaniu i monitorowaniu operacji przewozu w imieniu przewoźników poprzez organizację usług transportowych i powiązanych, przygotowanie dokumentacji i dostarczenie informacji handlowych;

k)	„usługi portowe” oznaczają usługi świadczone na obszarze portu morskiego lub na drodze wodnej do takiego obszaru przez podmiot zarządzający portem, jego podwykonawców lub innych usługodawców w celu wspierania transportu ładunków lub pasażerów; oraz

l)	„usługi w zakresie przechowywania i składowania” oznaczają usługi w zakresie przechowywania towarów mrożonych lub schłodzonych, usługi w zakresie przechowywania luzem płynów lub gazów oraz inne usługi w zakresie przechowywania lub składowania.

Artykuł 191

Obowiązki

1. Bez uszczerbku dla środków niespełniających wymogów lub innych środków, o których mowa w art. 133 i 139, każda ze Stron wdraża zasadę nieograniczonego dostępu do międzynarodowych rynków morskich i handlu morskiego na zasadach handlowych i niedyskryminujących poprzez:

przyznanie statkom pływającym pod banderą drugiej Strony lub obsługiwanym przez usługodawców drugiej Strony traktowania nie mniej korzystnego niż traktowanie przyznawane swoim własnym statkom, między innymi w odniesieniu do:

(i)	dostępu do portów;

(ii)	korzystania z infrastruktury portowej;

(iii)

korzystania z morskich usług pomocniczych; oraz

(iv)	infrastruktury celnej oraz wyznaczania miejsca do cumowania statku w porcie oraz urządzeń do załadunku i rozładunku, w tym powiązanych opłat i należności;

udostępnienie podmiotom drugiej Strony świadczącym usługi międzynarodowego transportu morskiego, na warunkach rozsądnych i nie mniej korzystnych niż te, które stosuje wobec swoich własnych dostawców lub statków lub wobec statków lub dostawców z państwa trzeciego (włączając w to opłaty i należności, specyfikacje i jakość świadczonej usługi), następujących usług portowych: pilotaż, holowanie i pomoc holownicza, zaopatrzenie, uzupełnianie paliwa i wody, odbiór odpadów i unieszkodliwienie odpadów balastowych, usługi kapitanatu portu, pomoc nawigacyjną, usługi naprawcze w przypadku nagłych awarii, kotwiczenie, cumowanie i usługi związane z cumowaniem oraz usługi operacyjne na nabrzeżu niezbędne do funkcjonowania statku, włączając w to usługi komunikacyjne, dostawę wody i energii elektrycznej;

zezwalanie podmiotom drugiej Strony świadczącym usługi międzynarodowego transportu morskiego, z zastrzeżeniem uzyskania zezwolenia wydanego przez właściwy organ, gdy ma to zastosowanie, na zmianę lokalizacji posiadanych lub dzierżawionych pustych kontenerów, które nie są przewożone jako ładunek za opłatą, między portami Zjednoczonego Królestwa lub między portami państwa członkowskiego; oraz

d)	zezwalanie podmiotom drugiej Strony świadczącym usługi międzynarodowego transportu morskiego na świadczenie usług dowozowych między portami Zjednoczonego Królestwa lub między portami państwa członkowskiego, z zastrzeżeniem uzyskania zezwolenia wydanego przez właściwy organ, gdy ma to zastosowanie.

2. Stosując zasady, o których mowa w ust. 1, Strona:

nie wprowadza uzgodnień dotyczących dzielenia ładunku w przyszłych umowach z państwami trzecimi dotyczącymi usług międzynarodowego transportu morskiego, w tym przewożenia towarów masowych w postaci płynnej i stałej oraz transportu liniowcami, a także wypowiadają – w rozsądnym okresie – takie uzgodnienia dotyczące dzielenia ładunku w przypadkach, gdy są one zawarte we wcześniejszych umowach;

b)	nie wprowadzają ani nie utrzymują środka, który wymaga, aby jakikolwiek cały ładunek międzynarodowy lub jego część przewożono wyłącznie statkami zarejestrowanymi na terytorium tej Strony lub należącymi do osób fizycznych tej Strony lub przez nich kontrolowanymi;

znoszą wszelkie jednostronne środki lub przeszkody administracyjne, techniczne i inne, które mogłyby stanowić ukryte ograniczenie lub mieć dyskryminujący skutek w stosunku do swobodnego świadczenia usług międzynarodowego transportu morskiego, oraz powstrzymują się przed wprowadzeniem takich środków lub przeszkód; oraz

d)	nie uniemożliwiają podmiotom drugiej Strony świadczącym usługi międzynarodowego transportu morskiego bezpośredniego zawierania z innymi podmiotami świadczącymi usługi transportowe umów odnoszących się do transportu „od drzwi do drzwi” lub transportu multimodalnego.

SEKCJA 7

USŁUGI PRAWNE

Artykuł 192

Zakres stosowania

1. Niniejszą sekcję stosuje się do środków Strony, które mają wpływ na świadczenie wskazanych usług prawnych, w uzupełnieniu do rozdziałów 1, 2, 3 i 4 niniejszego tytułu oraz sekcji 1 i 2 niniejszego rozdziału.

2. Żadne z postanowień niniejszej sekcji nie wpływa na prawo Strony do regulowania i nadzorowania świadczenia wskazanych usług prawnych na jej terytorium w sposób niedyskryminujący.

Artykuł 193

Definicje

Do celów niniejszej sekcji stosuje się następujące definicje:

a)	„wskazane usługi prawne” oznaczają usługi prawne dotyczące prawa państwa macierzystego i międzynarodowego prawa publicznego, z wykluczeniem prawa Unii;

b)	„państwo macierzyste” oznacza państwo członkowskie lub Zjednoczone Królestwo (lub ich część), w którym prawnik uzyskał tytuł zawodowy państwa macierzystego lub, w przypadku prawnika, który uzyskał tytuł zawodowy państwa macierzystego w więcej niż jednym państwie, którekolwiek z tych państw;

c)	„prawo państwa macierzystego” oznacza prawo państwa macierzystego danego prawnika (31);

„tytuł zawodowy państwa macierzystego” oznacza:

(i)	w odniesieniu do prawnika Unii – tytuł zawodowy uzyskany w państwie członkowskim, upoważniający do świadczenia usług prawnych w tym państwie członkowskim; lub

(ii)	w odniesieniu do prawnika Zjednoczonego Królestwa – tytuł adwokata lub radcy prawnego upoważniający do świadczenia usług prawnych w jakiejkolwiek części Zjednoczonego Królestwa;

„prawnik” oznacza:

(i)	osobę fizyczną z Unii upoważnioną w państwie członkowskim do świadczenia usług prawnych na podstawie tytułu zawodowego państwa macierzystego; lub

(ii)	osobę fizyczną ze Zjednoczonego Królestwa upoważnioną w jakiejkolwiek części Zjednoczonego Królestwa do świadczenia usług prawnych na podstawie tytułu zawodowego państwa macierzystego;

„prawnik drugiej Strony” oznacza:

(i)	w przypadku gdy „drugą Stronę” stanowi Unia – prawnika, o którym mowa w lit. e) ppkt (i); lub

(ii)	w przypadku gdy „drugą Stronę” stanowi Zjednoczone Królestwo – prawnika, o którym mowa w lit. e) ppkt (ii); oraz

„usługi prawne” oznaczają następujące usługi:

(i)	usługi w zakresie doradztwa prawnego; oraz

(ii)	usługi prawne w zakresie arbitrażu, postępowania pojednawczego i mediacji (z wyłączeniem takich usług świadczonych przez osoby fizyczne zgodnie z art. 140). (32)

Zakres pojęcia „usługi prawne” nie obejmuje reprezentacji prawnej przed organami administracyjnymi, sądami i innymi właściwie ustanowionymi organami sądowymi Strony, usług w zakresie doradztwa prawnego oraz w zakresie zezwoleń, dokumentacji i świadectw prawnych, świadczonych przez przedstawicieli zawodów prawniczych pełniących funkcje publiczne w organach wymiaru sprawiedliwości, takich jak notariusze, komornicy sądowi (huissiers de justice) lub inni urzędnicy państwowi (officiers publics et ministériels), a także usług świadczonych przez komorników sądowych wyznaczonych decyzją administracyjną.

Artykuł 194

Obowiązki

1. Strona zezwala prawnikowi drugiej Strony na świadczenie na jej terytorium wskazanych usług prawnych na podstawie tytułu zawodowego państwa macierzystego tego prawnika zgodnie z art. 128, 129, 135, 137 i 143.

2. W przypadku gdy Strona („państwo przyjmujące”) wymaga od prawnika drugiej Strony rejestracji na jej terytorium jako warunku świadczenia wskazanych usług prawnych zgodnie z ust. 1, wymogi i proces takiej rejestracji nie mogą:

a)	być mniej korzystne niż te, które stosuje się do osoby fizycznej z państwa trzeciego świadczącej usługi prawne zgodnie z prawem państwa trzeciego lub międzynarodowego prawa publicznego na podstawie tytułu zawodowego tej osoby z państwa trzeciego na terytorium państwa przyjmującego; oraz

b)	stanowić jakiegokolwiek wymogu przekwalifikowania się lub przyjęcia do zawodu prawniczego państwa przyjmującego lub być równoważne z takim wymogiem.

3. Ust. 4 ma zastosowanie do świadczenia wskazanych usług prawnych na podstawie ust. 1 poprzez zakładanie przedsiębiorstw.

4. Strona zezwala osobie prawnej drugiej Strony na utworzenie na swoim terytorium oddziału świadczącego wskazane usługi prawne (33) na podstawie ust. 1, zgodnie z warunkami określonymi w rozdziale 2 niniejszego tytułu oraz z ich zastrzeżeniem. Pozostaje to bez uszczerbku dla wymogów, aby określony odsetek udziałowców, właścicieli, partnerów lub dyrektorów osoby prawnej posiadał określone kwalifikacje zawodowe lub wykonywał określony zawód, na przykład prawników lub księgowych.

Artykuł 195

Środki niespełniające wymogów

1. Art. 194 nie ma zastosowania do:

każdego istniejącego, niespełniającego wymogów środka Strony na poziomie:

(i)

w odniesieniu do Unii:

A)	Unii, zgodnie z wykazem Unii w załączniku 19;

B)	władz centralnych państwa członkowskiego, zgodnie z wykazem Unii w załączniku 19;

C)	władz regionalnych państwa członkowskiego, zgodnie z wykazem Unii w załączniku 19; lub

D)	władz lokalnych, innych te, o których mowa w lit. C); oraz

(ii)

w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa:

A)	władz centralnych, zgodnie z wykazem Zjednoczonego Królestwa w załączniku 19;

B)	władz regionalnych, zgodnie z wykazem Zjednoczonego Królestwa w załączniku 19; lub

C)	władz lokalnych;

b)	dalszego stosowania lub niezwłocznego przedłużenia obowiązywania jakiegokolwiek środka niespełniającego wymogów, o którym mowa w lit. a) niniejszego ustępu; lub

c)	zmiany jakiegokolwiek środka niespełniającego wymogów, o którym mowa w lit. a) i b) niniejszego ustępu, w zakresie, w jakim nie zmniejsza to zgodności tego środka – w brzmieniu obowiązującym bezpośrednio przed zmianą – z art. 194.

2. Art. 194 nie ma zastosowania do jakichkolwiek środków Strony zgodnych z zastrzeżeniami, warunkami lub kwalifikacjami określonymi w odniesieniu do sektora, podsektora lub działalności wymienionych w załączniku 20.

3. Niniejszą sekcję stosuje się bez uszczerbku dla załącznika 22.

TYTUŁ III

HANDEL CYFROWY

ROZDZIAŁ 1

POSTANOWIENIA OGÓLNE

Artykuł 196

Cel

Celem niniejszego tytułu jest ułatwienie handlu cyfrowego, wyeliminowanie nieuzasadnionych barier w handlu za pomocą środków elektronicznych, oraz zapewnienie otwartego, bezpiecznego i godnego zaufania środowiska internetowego dla przedsiębiorstw i konsumentów.

Artykuł 197

Zakres stosowania

1. Niniejszy tytuł ma zastosowanie do środków Strony, które mają wpływ na handel za pomocą środków elektronicznych.

2. Niniejszy tytuł nie ma zastosowania do usług audiowizualnych.

Artykuł 198

Prawo do wprowadzania regulacji

Strony potwierdzają prawo do wprowadzania regulacji na swoich terytoriach w celu osiągnięcia uzasadnionych celów polityki, takich jak ochrona zdrowia publicznego, usługi społeczne, edukacja publiczna, bezpieczeństwo, środowisko, w tym zmiana klimatu, moralność publiczna, ochrona socjalna lub ochrona konsumentów, prywatność i ochrona danych lub propagowanie i ochrona różnorodności kulturowej.

Artykuł 199

Wyjątki

Dla większej pewności należy wyjaśnić, że żadne z postanowień niniejszego tytułu nie uniemożliwia Stronom przyjmowania lub utrzymywania środków zgodnie z art. 184, 412 i 415 ze względów interesu publicznego określonych w tych artykułach.

Artykuł 200

Definicje

1. Definicje określone w art. 124 mają zastosowanie do niniejszego tytułu.

2. Do celów niniejszego tytułu stosuje się następujące definicje:

a)	„konsument” oznacza każdą osobę fizyczną korzystającą z publicznych usług telekomunikacyjnych do celów innych niż działalność zawodowa;

„bezpośrednia komunikacja marketingowa” oznacza każdą formę reklamy handlowej, która służy przekazywaniu przez osobę fizyczną lub prawną wiadomości marketingowych bezpośrednio do użytkownika poprzez publiczne usługi telekomunikacyjne oraz obejmuje wiadomości co najmniej w formie elektronicznej oraz wiadomości tekstowe i multimedialne (SMS i MMS);

„uwierzytelnianie elektroniczne” oznacza proces elektroniczny, który umożliwia potwierdzenie:

(i)	identyfikacji elektronicznej osoby fizycznej lub prawnej; lub

(ii)	pochodzenie i integralność danych zawartych w formie elektronicznej;

„usługa rejestrowanego doręczenia elektronicznego” oznacza usługę umożliwiającą przesłanie danych między osobami trzecimi drogą elektroniczną oraz zapewniającą dowody związane z postępowaniem z przesyłanymi danymi, w tym dowód wysłania i otrzymania danych, a także chroniącą przesyłane dane przed ryzykiem utraty, kradzieży, uszkodzenia lub jakiejkolwiek nieupoważnionej zmiany;

e)	„pieczęć elektroniczna” oznacza dane w formie elektronicznej wykorzystywane przez osobę prawną, które są dołączone do innych danych w formie elektronicznej lub logicznie z nimi powiązane w celu zapewnienia ich pochodzenia i integralności;

„podpis elektroniczny” oznacza dane w formie elektronicznej, dołączone do innych danych w formie elektronicznej lub logicznie z nimi powiązane, które:

(i)	są wykorzystywane przez osobę fizyczną w celu uzgadniania danych w formie elektronicznej, do których się odnoszą; oraz

(ii)	są powiązane z danymi w formie elektronicznej, do których się odnoszą, w taki sposób, że wszelkie późniejsze zmiany danych są wykrywalne;

g)	„elektroniczny znacznik czasu” oznacza dane w formie elektronicznej, które wiążą inne dane w formie elektronicznej z określonym czasem, stanowiąc dowód na to, że te inne dane istniały w danym czasie;

„usługa zaufania” oznacza usługę elektroniczną, na którą składa się:

(i)	tworzenie, weryfikacja i walidacja podpisów elektronicznych, pieczęci elektronicznych, elektronicznych znaczników czasu, usług rejestrowanego doręczenia elektronicznego oraz certyfikatów powiązanych z tymi usługami;

(ii)	tworzenie, weryfikacja i walidacja certyfikatów uwierzytelniania witryn internetowych; lub

(iii)

konserwacja elektronicznych podpisów, pieczęci lub certyfikatów powiązanych z tymi usługami;

i)	„dane publiczne” oznaczają dane będące własnością lub znajdujące się w posiadaniu instytucji publicznych jakiegokolwiek szczebla oraz podmiotów spoza administracji rządowej uczestniczących w sprawowaniu władzy powierzonej im przez władzę publiczną jakiegokolwiek szczebla;

j)	„publiczna usługa telekomunikacyjna” oznacza każdą usługę telekomunikacyjną oferowaną ogółowi społeczeństwa;

k)	„użytkownik” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną korzystającą z publicznych usług telekomunikacyjnych.

ROZDZIAŁ 2

PRZEPŁYW DANYCH I OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH

Artykuł 201

Transgraniczny przepływ danych

1. Strony są zobowiązane do zapewnienia transgranicznego przepływu danych, aby ułatwić handel w gospodarce cyfrowej. W tym celu Strona nie może ograniczać transgranicznego przepływu danych między Stronami poprzez:

a)	wymóg korzystania z systemów obliczeniowych lub elementów sieci na terytorium Strony w celu przetwarzania, w tym poprzez narzucenie korzystania z systemów obliczeniowych lub elementów sieci, które są certyfikowane lub zatwierdzone na terytorium Strony;

b)	wymóg lokalizacji danych na terytorium Strony na potrzeby ich przechowywania lub przetwarzania;

c)	zakaz przechowywania lub przetwarzania danych na terytorium drugiej Strony; lub

d)	uzależnienie transgranicznego przekazywania danych od korzystania z systemów obliczeniowych lub elementów sieci na terytorium Stron lub od wymogów dotyczących lokalizacji na terytorium Stron.

2. Strony na bieżąco dokonują przeglądu wykonania niniejszego postanowienia oraz dokonują oceny jego funkcjonowanie w ciągu trzech lat od dnia wejścia w życie niniejszej Umowy. Strona może w dowolnym czasie zaproponować drugiej Stronie dokonanie przeglądu wykazu ograniczeń wymienionych w ust. 1. Wniosek taki zostaje rozpatrzony w sposób przychylny.

Artykuł 202

Ochrona danych osobowych i prywatności

1. Każda ze Stron uznaje, że osoby fizyczne mają prawo do ochrony danych osobowych i prywatności, oraz że zapewnienie wysokich standardów w tym zakresie przyczynia się do wzrostu zaufania do gospodarki cyfrowej oraz do rozwoju handlu.

2. Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie uniemożliwia Stronie przyjęcia lub utrzymania środków dotyczących ochrony danych osobowych i prywatności, w tym w odniesieniu do transgranicznego przekazywania danych, pod warunkiem że prawo Strony przewiduje instrumenty umożliwiające przekazywanie danych na warunkach ogólnego zastosowania (34) w celu ochrony przekazywanych danych.

3. Każda ze Stron informuje drugą Stronę o każdym środku, o którym mowa w ust. 2, który przyjmuje lub utrzymuje.

ROZDZIAŁ 3

POSTANOWIENIA SZCZEGÓŁOWE

Artykuł 203

Opłaty celne od transmisji elektronicznych

1. Transmisje elektroniczne uznaje się za świadczenie usługi w rozumieniu tytułu II niniejszego działu.

2. Strony nie nakładają opłat celnych od transmisji elektronicznych.

Artykuł 204

Brak wymogu uprzedniego zezwolenia

1. Strona nie wymaga uprzedniego zezwolenia na świadczenie usługi drogą elektroniczną wyłącznie ze względu na fakt, że usługa jest świadczona przez internet, oraz nie przyjmuje ani nie utrzymuje jakichkolwiek innych wymogów mających równoważny skutek.

Usługa jest świadczona przez internet, gdy jest dostarczana za pomocą środków elektronicznych oraz bez jednoczesnej obecności stron.

2. Ust. 1 nie ma zastosowania do usług telekomunikacyjnych, usług nadawczych, usług w zakresie gier hazardowych, usług w zakresie reprezentacji prawnej lub usług notariuszy lub przedstawicieli równoważnych zawodów w zakresie, w jakim mają one bezpośredni i szczególny związek z wykonywaniem władzy publicznej.

Artykuł 205

Zawieranie umów drogą elektroniczną

1. Każda ze Stron zapewnia, aby umowy mogły być zawierane drogą elektroniczną, a jej prawo nie stwarzało przeszkód dla korzystania z umów zawieranych drogą elektroniczną ani nie prowadziło do pozbawienia tych umów skutków prawnych i ważności wyłącznie na podstawie faktu, że zostały zawarte drogą elektroniczną.

2. Ust. 1 nie ma zastosowania do:

a)	usług nadawczych;

b)	usług w zakresie gier hazardowych;

c)	usług w zakresie reprezentacji prawnej;

d)	usług notariuszy lub usług świadczonych przez przedstawicieli równoważnych zawodów w zakresie, w jakim mają one bezpośredni i szczególny związek z wykonywaniem władzy publicznej;

e)	umów, które wymagają podpisania osobiście;

f)	umów ustanawiających lub przenoszących prawa do nieruchomości;

g)	umów, dla których prawo wymaga czynności sądów, władz publicznych lub zawodów związanych z wykonywaniem władzy publicznej;

h)	umów poręczenia, dodatkowych zabezpieczeń zawieranych przez osoby, których działania nie mieszczą się w ramach ich działalności handlowej, gospodarczej lub zawodowej; lub

i)	umów podlegających prawu rodzinnemu lub prawu spadkowemu.

Artykuł 206

Uwierzytelnianie elektroniczne oraz usługi zaufania

1. Strona nie kwestionuje skutków prawnych ani dopuszczalności jako dowodu w postępowaniu sądowym dokumentu elektronicznego, podpisu elektronicznego, pieczęci elektronicznej lub elektronicznego znacznika czasu, lub danych wysłanych i otrzymanych za pomocą usługi rejestrowanego doręczenia elektronicznego wyłącznie na tej podstawie, że ma on formę elektroniczną.

2. Strona nie przyjmuje ani nie utrzymuje środków, które:

a)	zakazywałyby stronom transakcji elektronicznej określenia wzajemnie odpowiednich metod uwierzytelniania elektronicznego w odniesieniu do ich transakcji; lub

b)	uniemożliwiałyby stronom transakcji elektronicznej przedstawienie organom sądowym i administracyjnym dowodów na to, że korzystanie z uwierzytelniania elektronicznego lub usługi zaufania w tej transakcji jest zgodne z mającymi zastosowanie wymogami prawnymi.

3. Niezależnie od ust. 2 Strona może wymagać, aby w odniesieniu do określonej kategorii transakcji metoda uwierzytelniania elektronicznego lub usługi zaufania była certyfikowana przez organ akredytowany zgodnie z jej prawem lub spełniała określone standardy jakościowe, które muszą być obiektywne, przejrzyste i niedyskryminujące oraz odnosić się wyłącznie do szczególnych cech danej kategorii transakcji.

Artykuł 207

Przeniesienie lub udostępnienie kodu źródłowego

1. Strona nie wymaga przeniesienia lub udostępnienia kodu źródłowego oprogramowania będącego własnością osoby fizycznej lub prawnej drugiej Strony.

2. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że:

a)	wyjątki o charakterze ogólnym, wyjątki dotyczące bezpieczeństwa oraz wyłączenie ze względów ostrożnościowych, o których mowa w art. 199, mają zastosowanie do środków Strony wprowadzonych lub utrzymanych w kontekście procedury certyfikacji; oraz

b)	ust. 1 nie ma zastosowania do dobrowolnego przekazywania lub udostępniania kodu źródłowego na zasadach handlowych przez osobę fizyczną lub prawną drugiej Strony, na przykład w kontekście transakcji zamówienia publicznego lub umowy będącej przedmiotem negocjacji.

3. Żadne z postanowień niniejszego artykułu nie ma wpływu na:

a)	wymóg sądu lub sądu administracyjnego, lub wymóg urzędu ds. konkurencji na podstawie prawa konkurencji Strony mający na celu zapobieżenie lub zaradzenie ograniczeniu lub zakłóceniu konkurencji;

b)	wymóg organu regulacyjnego na podstawie przepisów ustawowych lub wykonawczych Strony dotyczący ochrony bezpieczeństwa publicznego w odniesieniu do użytkowników online, z zastrzeżeniem zabezpieczeń przed nieuprawnionym ujawnieniem;

c)	ochronę i egzekwowanie praw własności intelektualnej; oraz

d)	prawo Strony do wprowadzenia środków zgodnie z art. III GPA, włączonego do art. 277 niniejszej Umowy.

Artykuł 208

Zaufanie konsumentów w internecie

1. Uznając znaczenie zwiększenia zaufania konsumentów do handlu cyfrowego, każda ze Stron przyjmuje lub utrzymuje środki w celu zapewnienia rzeczywistej ochrony konsumentów uczestniczących w transakcjach handlu elektronicznego, w tym między innymi środki, które:

a)	zakazują oszukańczych i wprowadzających w błąd praktyk handlowych;

b)	wymagają od dostawców towarów i usług działania w dobrej wierze oraz stosowania uczciwych praktyk handlowych, między innymi poprzez zakaz nakładania na konsumentów opłat za niezamówione towary i usługi;

wymagają od dostawców towarów lub usług, aby przekazywali konsumentom jasne i dokładne informacje, w tym – w przypadku gdy działają oni za pośrednictwem usługodawców będących pośrednikami – dotyczące ich tożsamości i danych kontaktowych, danej transakcji, w tym głównych cech towarów lub usług oraz ich pełnej ceny, uwzględniającej wszystkie mające zastosowanie opłaty, a także mających zastosowanie praw konsumenta (w przypadku usługodawców będących pośrednikami obejmuje to również umożliwienie dostarczania takich informacji przez dostawcę towarów lub usług); oraz

d)	zapewniają konsumentom dostęp do środków odwoławczych w przypadku naruszenia ich praw, w tym prawo do środków odwoławczych, jeżeli za towary lub usługi zapłacono i nie zostały one dostarczone lub przekazane zgodnie z ustaleniami.

2. Strony uznają znaczenie powierzenia swoim urzędom ochrony konsumentów lub innym właściwym organom odpowiednich uprawnień w zakresie egzekwowania przepisów oraz znaczenie współpracy między tymi urzędami w celu ochrony konsumentów i zwiększenia ich zaufania w internecie.

Artykuł 209

Niezamówione materiały do celów bezpośredniej komunikacji marketingowej

1. Każda ze Stron zapewnia skuteczną ochronę użytkowników przed niezamówionymi materiałami do celów bezpośredniej komunikacji marketingowej.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby materiały do celów bezpośredniej komunikacji marketingowej nie były wysyłane do użytkowników będących osobami fizycznymi, chyba że wyrazili oni zgodę zgodnie z przepisami każdej ze Stron na otrzymywanie takich materiałów.

3. Niezależnie od ust. 2 Strona zezwala osobom fizycznym lub prawnym, które zgodnie z warunkami określonymi w prawie tej Strony zgromadziły dane kontaktowe użytkownika w kontekście dostawy towarów lub świadczenia usług, na wysyłanie do tego użytkownika materiałów do celów bezpośredniej komunikacji marketingowej dotyczących ich własnych towarów lub usług o podobnym charakterze.

4. Każda ze Stron zapewnia, aby materiały do celów bezpośredniej komunikacji marketingowej były wyraźnie rozpoznawalne jako takie, jednoznacznie informowały o tym, w czyim imieniu są przekazywane oraz zawierały niezbędne informacje umożliwiające użytkownikom bezpłatne zażądanie zaprzestania ich przekazywania w dowolnym momencie.

5. Każda ze Stron zapewnia użytkownikom dostęp do środków prawnych w stosunku do dostawców materiałów do celów bezpośredniej komunikacji marketingowej, którzy nie przestrzegają środków przyjętych lub utrzymywanych zgodnie z ust. 1-4.

Artykuł 210

Otwarte dane publiczne

1. Strony uznają, że ułatwienie publicznego dostępu do danych publicznych i ich wykorzystywanie przyczynia się do stymulowania rozwoju gospodarczego i społecznego, konkurencyjności, wydajności i innowacji.

2. Jeżeli Strona zdecyduje się na publiczne udostępnienie danych publicznych, dokłada starań, aby zapewnić, w zakresie, w jakim jest to możliwe, aby dane te:

a)	były w formacie umożliwiającym ich łatwe wyszukiwanie, pozyskiwanie, wykorzystywanie, ponowne wykorzystywanie i redystrybucję;

b)	były w formacie nadającym się do przetwarzania automatycznego i zorientowanym przestrzennie;

c)	zawierały metadane opisowe, które są tak standardowe, jak to tylko możliwe;

d)	były udostępniane za pośrednictwem niezawodnych, przyjaznych dla użytkownika i bezpłatnie dostępnych interfejsów programowania aplikacji;

e)	były regularnie aktualizowane;

f)	nie były objęte warunkami użytkowania, które są dyskryminujące lub niepotrzebnie ograniczają ponowne wykorzystywanie; oraz

g)	były udostępniane do ponownego wykorzystywania w pełnej zgodności z odpowiednimi przepisami Stron w zakresie ochrony danych osobowych.

3. Strony dążą do współpracy w celu określenia, w jaki sposób każda ze Stron może rozszerzyć dostęp do danych publicznych udostępnianych przez nią publicznie oraz wykorzystywanie tych danych, aby zwiększyć i stworzyć możliwości biznesowe wykraczające poza wykorzystywanie tych danych przez sektor publiczny.

Artykuł 211

Współpraca w kwestiach regulacyjnych w odniesieniu do handlu cyfrowego

1. Strony prowadzą wymianę informacji dotyczących kwestii regulacyjnych w kontekście handlu cyfrowego, które dotyczą:

a)	uznawania i ułatwiania świadczenia interoperacyjnych usług uwierzytelniania elektronicznego i usług zaufania;

b)	traktowania bezpośredniej komunikacji marketingowej;

c)	ochrony konsumentów; oraz

d)	każdej innej kwestii kwestii mającej znaczenie dla rozwoju handlu cyfrowego, w tym powstających technologii.

2. Ust. 1 nie ma zastosowania do przepisów i zabezpieczeń Strony dotyczących ochrony danych osobowych i prywatności, w tym transgranicznego przekazywania danych osobowych.

Artykuł 212

Rozumienie usług informatycznych

1. Strony postanawiają, że dla celów liberalizacji handlu usługami i inwestycji zgodnie z tytułem II niniejszego działu, następujące usługi uznaje się za usługi informatyczne i usługi powiązane, niezależnie od tego, czy są świadczone za pośrednictwem sieci, w tym internetu:

a)	doradztwo, dostosowanie, strategię, analizę, planowanie, specyfikację, projektowanie, rozwijanie, instalację, wdrożenie, integrowanie, testowanie, usuwanie błędów, aktualizowanie, wsparcie, pomoc techniczną lub zarządzanie komputerami lub systemami komputerowymi lub w odniesieniu do nich;

oprogramowanie określone jako zestaw instrukcji wymaganych do pracy i komunikacji komputerów (zewnętrznej i wewnętrznej), a także doradztwo, strategię, analizę, planowanie, specyfikację, projektowanie, rozwijanie, instalację, wdrożenie, integrowanie, testowanie, usuwanie błędów, aktualizowanie, dostosowanie, utrzymanie, wsparcie, pomoc techniczną, zarządzanie oprogramowaniem lub jego użytkowanie, lub w odniesieniu do niego;

c)	przetwarzanie danych, przechowywanie danych, hosting danych lub usługi w zakresie baz danych;

d)	usługi konserwacji i naprawy maszyn biurowych oraz sprzętu, w tym komputerów; oraz

e)	usługi w zakresie szkolenia pracowników klienta, związane z oprogramowaniem, komputerami lub systemami komputerowymi, gdzie indziej nieklasyfikowane.

2. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że usługi za pośrednictwem komputera i usługi powiązane, inne niż wymienione w ust. 1, same w sobie nie są uznawane za usługi informatyczne i usługi powiązane.

TYTUŁ IV:

PRZEPŁYWY KAPITAŁU, PŁATNOŚCI, TRANSFERY I TYMCZASOWE ŚRODKI OCHRONNE

Artykuł 213

Cele

Celem niniejszego tytułu jest umożliwienie swobodnego przepływu kapitału i płatności związanych z transakcjami zliberalizowanymi na podstawie niniejszej Umowy.

Artykuł 214

Rachunek bieżący

Każda ze Stron zezwala, w walucie w pełni wymienialnej oraz zgodnie z Umową o Międzynarodowym Funduszu Walutowym, na dokonywanie wszelkich płatności i transferów w odniesieniu do transakcji na rachunku bieżącym bilansu płatniczego objętych zakresem stosowania niniejszej Umowy.

Artykuł 215

Przepływy kapitału

1. Każda ze Stron zezwala, w odniesieniu do transakcji na rachunku kapitałowym i finansowym bilansu płatniczego, na swobodny przepływ kapitału do celów liberalizacji inwestycji i innych transakcji przewidzianych w tytule II niniejszego działu.

2. Strony konsultują się wzajemnie w ramach Specjalnego Komitetu Handlowego ds. Usług, Inwestycji i Handlu Cyfrowego, aby ułatwić przepływ kapitału między nimi w celu wspierania handlu i inwestycji.

Artykuł 216

Środki, które mają wpływ na przepływ kapitału, płatności lub transfery

1. Art. 214 i 215 nie interpretuje się jako uniemożliwiających Stronie stosowanie jej przepisów ustawowych i wykonawczych odnoszących się do:

a)	upadłości, niewypłacalności lub ochrony praw kredytodawców;

b)	emisji, obrotu lub dokonywania transakcji na papierach wartościowych lub kontraktach terminowych typu future, opcjach i innych instrumentach finansowych;

c)	sprawozdawczości finansowej lub prowadzenia rejestrów dotyczących przepływu kapitału, płatności lub transferów, gdy jest to konieczne w celu wsparcia organów ścigania lub finansowych organów regulacyjnych;

d)	czynów zabronionych, praktyk wprowadzających w błąd lub oszukańczych;

e)	zapewnienia zgodności z nakazami lub orzeczeniami wydanymi w postępowaniach sądowych lub administracyjnych; lub

f)	zabezpieczenia społecznego, publicznych systemów emerytalnych lub obowiązkowych programów oszczędnościowych.

2. Przepisy ustawowe i wykonawcze, o których mowa w ustępie 1, nie mogą być stosowane w sposób arbitralny lub dyskryminujący ani stanowić ukrytego ograniczenia w przepływie kapitału, płatnościach lub transferach.

Artykuł 217

Tymczasowe środki ochronne

1. W wyjątkowych okolicznościach poważnych trudności w funkcjonowaniu unii gospodarczej i walutowej Unii lub groźby ich wystąpienia Unia może przyjąć lub utrzymać środki ochronne w odniesieniu do przepływu kapitału, płatności lub transferów przez okres nieprzekraczający sześciu miesięcy.

2. Środki, o których mowa w ust. 1, ogranicza się do absolutnie niezbędnego zakresu.

Artykuł 218

Ograniczenia w przypadku trudności związanych z bilansem płatniczym i finansami zagranicznymi

1. Jeżeli Strona doświadczy poważnych trudności w zakresie bilansu płatniczego lub finansów zagranicznych lub zaistnieje groźba ich wystąpienia, może ona przyjąć lub utrzymać środki ograniczające w odniesieniu do przepływu kapitału, płatności lub transferów (35).

2. Środki, o których mowa w ust. 1:

a)	muszą być zgodne z Umową o Międzynarodowym Funduszu Walutowym;

b)	nie mogą wykraczać poza zakres niezbędny do zaradzenia okolicznościom opisanym w ust. 1;

c)	muszą mieć charakter tymczasowy i być stopniowo wycofywane w miarę poprawy sytuacji określonej w ust. 1;

d)	nie mogą dopuszczać do wystąpienia niepotrzebnych szkód dla interesów handlowych, gospodarczych i finansowych drugiej Strony; oraz

e)	muszą być niedyskryminujące w porównaniu z państwami trzecimi w podobnych sytuacjach.

3. W przypadku handlu towarami każda ze Stron może przyjąć lub utrzymać środki ograniczające w celu ochrony swojej zagranicznej pozycji finansowej lub bilansu płatniczego. Takie środki ograniczające muszą być zgodne z GATT 1994 i Uzgodnieniem w sprawie postanowień dotyczących bilansu płatniczego w Układzie ogólnym w sprawie taryf celnych i handlu 1994.

4. W przypadku handlu usługami każda ze Stron może przyjąć lub utrzymać środki ograniczające w celu ochrony swojej zewnętrznej sytuacji finansowej lub bilansu płatniczego. Środki te muszą być zgodne z art. XII GATS.

5. Strona utrzymująca lub przyjmująca środki, o których mowa w ust. 1 i 2, niezwłocznie powiadamia o nich drugą Stronę.

6. Jeżeli Strona przyjmuje lub utrzymuje ograniczenia na podstawie niniejszego artykułu, Strony niezwłocznie przeprowadzają konsultacje w ramach Specjalnego Komitetu Handlowego ds. Usług, Inwestycji i Handlu Cyfrowego, chyba że konsultacje odbywają się na innych forach. Komitet ocenia trudności w zakresie bilansu płatniczego lub finansów zagranicznych, które doprowadziły do wprowadzenia odpowiednich środków, biorąc pod uwagę takie czynniki, jak:

a)	charakter i zakres trudności;

b)	zewnętrzne warunki gospodarcze i handlowe; oraz

c)	ewentualne dostępne alternatywne środki naprawcze.

7. Konsultacje, o których mowa w ust. 6, dotyczą zgodności wszelkich środków ograniczających, o których mowa w ust. 1 i 2. W przypadku gdy są dostępne, akceptuje się wszystkie odpowiednie ustalenia statystyczne lub faktyczne, przedstawione przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy, a we wnioskach uwzględnia się dokonaną przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy ocenę bilansu płatniczego i sytuacji w zakresie finansów zagranicznych danej Strony.

TYTUŁ V

WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA

ROZDZIAŁ 1

POSTANOWIENIA OGÓLNE

Artykuł 219

Cele

Celami niniejszego tytułu są:

ułatwianie produkcji, dostarczania i komercjalizacji innowacyjnych i kreatywnych produktów i usług między Stronami poprzez ograniczanie zakłóceń i przeszkód utrudniających tego rodzaju handel, a tym samym przyczyniając się do tworzenia bardziej zrównoważonej i sprzyjającej włączeniu społecznemu gospodarki; oraz

b)	zapewnienie odpowiedniego i skutecznego poziomu ochrony i egzekwowania praw własności intelektualnej.

Artykuł 220

Zakres stosowania

1. Niniejszy tytuł uzupełnia i doprecyzowuje prawa i obowiązki każdej ze Stron wynikające z porozumienia TRIPS i innych traktatów międzynarodowych w dziedzinie własności intelektualnej, których są stronami.

2. Niniejszy tytuł nie uniemożliwia którejkolwiek ze Stron wprowadzenia szerszej ochrony i egzekwowania praw własności intelektualnej niż jest to wymagane na podstawie niniejszego tytułu, pod warunkiem że taka ochrona i egzekwowanie nie są sprzeczne z niniejszym tytułem.

Artykuł 221

Definicje

Do celów niniejszego tytułu stosuje się następujące definicje:

a)	„konwencja paryska” oznacza Konwencję paryską o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883 r., ostatnio zmienioną w Sztokholmie w dniu 14 lipca 1967 r.;

b)	„konwencja berneńska” oznacza Konwencję berneńską o ochronie dzieł literackich i artystycznych z dnia 9 września 1886 r., zmienioną w Paryżu w dniu 24 lipca 1971 r. i ostatnio zmienioną w dniu 28 września 1979 r.;

c)	„konwencja rzymska” oznacza Międzynarodową konwencję o ochronie wykonawców, producentów fonogramów oraz organizacji nadawczych sporządzoną w Rzymie w dniu 26 października 1961 r.;

d)	„WIPO” oznacza Światową Organizację Własności Intelektualnej;

„prawa własności intelektualnej” oznaczają wszystkie kategorie własności intelektualnej, które są objęte art. 225–255 niniejszej Umowy oraz częścią II sekcje 1–7 porozumienia TRIPS. Ochrona własności intelektualnej obejmuje ochronę przed nieuczciwą konkurencją, o której mowa w art. 10bis konwencji paryskiej;

„obywatel” oznacza, w odniesieniu do odpowiedniego prawa własności intelektualnej, osobę z jednej ze Stron, która spełniałaby kryteria kwalifikowania się do ochrony przewidziane w porozumieniu TRIPS i porozumieniach wielostronnych zawartych i administrowanych pod auspicjami WIPO, której Strona jest umawiająca się stroną.

Artykuł 222

Umowy międzynarodowe

1. Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do przestrzegania umów międzynarodowych, których są stronami:

a)	porozumienie TRIPS;

b)	konwencja rzymska;

c)	konwencja berneńska;

d)	Traktat WIPO o prawie autorskim, przyjęty w Genewie w dniu 20 grudnia 1996 r.;

e)	Traktat WIPO o artystycznych wykonaniach i fonogramach, przyjęty w Genewie w dniu 20 grudnia 1996 r.;

f)	protokół do Porozumienia madryckiego o międzynarodowej rejestracji znaków przyjęty w Madrycie w dniu 27 czerwca 1989 r., ostatnio zmieniony w dniu 12 listopada 2007 r.;

g)	Traktat o prawie znaków towarowych, przyjęty w Genewie w dniu 27 października 1994 r.;

h)	Traktat z Marrakeszu o ułatwieniu dostępu do opublikowanych utworów osobom niewidomym, słabowidzącym i osobom z niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem, przyjęty w Marrakeszu w dniu 27 czerwca 2013 r.;

i)	Akt genewski Porozumienia haskiego w sprawie międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych, przyjęty w Genewie w dniu 2 lipca 1999 r.

2. Każda ze Stron podejmuje wszelkie racjonalne starania w celu ratyfikowania następujących umów międzynarodowych lub przystąpienia do nich:

a)	traktat pekiński o artystycznych wykonaniach audiowizualnych, przyjęty w Pekinie w dniu 24 czerwca 2012 r.;

b)	Traktat singapurski o prawie znaków towarowych, przyjęty w Singapurze w dniu 27 marca 2006 r.

Artykuł 223

Wyczerpanie

Niniejszy tytuł pozostaje bez wpływu na swobodę Stron w kwestii określania, czy i w jakich warunkach zastosowanie ma wyczerpanie praw własności intelektualnej.

Artykuł 224

Traktowanie narodowe

1. W odniesieniu do wszystkich kategorii własności intelektualnej objętych niniejszym tytułem każda ze Stron przyznaje obywatelom drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż to, które przyznaje swoim własnym obywatelom w odniesieniu do ochrony praw własności intelektualnej, z zastrzeżeniem, gdy ma to zastosowanie, wyjątków już przewidzianych odpowiednio w konwencji paryskiej, konwencji berneńskiej, konwencji rzymskiej i Traktacie o własności intelektualnej w odniesieniu do układów scalonych sporządzonym w Waszyngtonie w dniu 26 maja 1989 r. W odniesieniu do artystów wykonawców, producentów fonogramów oraz organizacji nadawczych obowiązek ten stosuje się jedynie w odniesieniu do praw przewidzianych w niniejszej Umowie.

2. Do celów ust. 1 niniejszego artykułu „ochrona” obejmuje kwestie, które mają wpływ na dostępność, nabycie, zakres, utrzymanie i egzekwowanie praw własności intelektualnej, a także kwestie, które mają wpływ na korzystanie z praw własności intelektualnej, o których mowa w niniejszym tytule, w tym środki zapobiegające obchodzeniu skutecznych środków technologicznych, o których mowa w art. 234, oraz środki dotyczące informacji o zarządzaniu prawami, o których mowa w art. 235.

3. Strona może skorzystać z wyjątków dozwolonych na podstawie ust. 1 w odniesieniu do swoich procedur sądowych i administracyjnych, w tym wymagać od obywatela drugiej Strony wskazania adresu do doręczeń na jej terytorium lub wyznaczenia przedstawiciela na jej terytorium, jeżeli wyjątki takie są:

a)	niezbędne do zapewnienia przestrzegania przepisów ustawowych lub wykonawczych Strony, które nie są niezgodne z niniejszym tytułem; lub

b)	nie mają zastosowania w sposób, który stanowiłby ukryte ograniczenie w handlu.

4. Ust. 1 nie ma zastosowania do procedur przewidzianych w umowach wielostronnych zawartych pod auspicjami WIPO dotyczących nabywania lub utrzymywania praw własności intelektualnej.

ROZDZIAŁ 2

NORMY DOTYCZĄCE PRAW WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ

SEKCJA 1

PRAWO AUTORSKIE I PRAWA POKREWNE

Artykuł 225

Autorzy

Każda ze Stron przyznaje autorom prawo wyłączne do zezwolenia lub zakazu:

a)	bezpośredniego lub pośredniego, czasowego lub trwałego zwielokrotniania ich utworów, w jakikolwiek sposób i w jakiejkolwiek formie, w całości lub w części;

b)	jakiejkolwiek formy publicznej dystrybucji poprzez sprzedaż lub w inny sposób oryginalnego utworu lub jego zwielokrotnionych egzemplarzy;

c)	jakiegokolwiek publicznego przekazu ich utworów, drogą przewodową lub bezprzewodową, w tym publicznego udostępniania ich utworów w taki sposób, aby każdy miał do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie;

d)	publicznego najmu na zasadach komercyjnych oryginałów lub zwielokrotnionych egzemplarzy ich utworów; każda ze Stron może postanowić, że niniejsza litera nie ma zastosowania do budynków lub dzieł sztuki użytkowej.

Artykuł 226

Artyści wykonawcy

Każda ze Stron przyznaje artystom wykonawcom wyłączne prawo do zezwolenia lub zakazu:

a)	utrwalania ich wykonań;

b)	bezpośredniego lub pośredniego, czasowego lub trwałego zwielokrotniania ich utrwalonych wykonań, w jakikolwiek sposób i w jakiejkolwiek formie, w całości lub w części;

c)	publicznej dystrybucji, poprzez sprzedaż lub w inny sposób, ich utrwalonych wykonań;

d)	publicznego udostępniania ich utrwalonych wykonań, drogą przewodową lub bezprzewodową, w taki sposób, aby każdy miał do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie;

e)	bezprzewodowego nadawania oraz publicznego przekazu ich wykonań artystycznych, z wyjątkiem przypadków gdy wykonania te stanowią same w sobie nadawane wykonanie lub oparte są na utrwaleniu;

f)	publicznego najmu na zasadach komercyjnych ich utrwalonych wykonań.

Artykuł 227

Producenci fonogramów

Każda ze Stron przyznaje producentom fonogramów wyłączne prawo do zezwolenia lub zakazu:

a)	bezpośredniego lub pośredniego, czasowego lub trwałego zwielokrotniania ich fonogramów, w jakikolwiek sposób i w jakiejkolwiek formie, w całości lub w części;

b)	publicznego udostępnienia, poprzez sprzedaż lub w inny sposób, ich fonogramów, w tym zwielokrotnionych egzemplarzy;

c)	publicznego udostępniania ich fonogramów, drogą przewodową lub bezprzewodową, w taki sposób, aby każdy miał do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie;

d)	publicznego najmu na zasadach komercyjnych ich fonogramów.

Artykuł 228

Organizacje nadawcze

Każda ze Stron nadaje organizacjom nadawczym prawo wyłączne do zezwolenia lub zakazu:

a)	utrwalania ich audycji, niezależnie od tego, czy audycje te są emitowane przewodowo czy bezprzewodowo, w tym za pośrednictwem przekazu kablowego lub satelitarnego;

bezpośredniego lub pośredniego, tymczasowego lub trwałego zwielokrotniania ich utrwalonych audycji, w jakikolwiek sposób i w jakiejkolwiek formie, w całości lub w części, niezależnie od tego, czy audycje te są transmitowane przewodowo czy bezprzewodowo, w tym za pośrednictwem przekazu kablowego lub satelitarnego;

publicznego udostępniania, drogą przewodową lub bezprzewodową, utrwaleń ich audycji, niezależnie od tego, czy audycje te są transmitowane przewodowo czy bezprzewodowo, w tym za pośrednictwem przekazu kablowego lub satelitarnego, w taki sposób, aby każdy miał do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie;

d)	publicznego rozpowszechniania, w drodze sprzedaży lub w inny sposób, utrwaleń, w tym zwielokrotnionych egzemplarzy, ich audycji, niezależnie od tego, czy audycje te są transmitowane przewodowo czy bezprzewodowo, w tym za pośrednictwem przekazu kablowego lub satelitarnego;

e)	bezprzewodowej retransmisji ich audycji, a także publicznego przekazu ich audycji, jeśli przekaz ten następuje w miejscach dostępnych publicznie za opłatą wstępu.

Artykuł 229

Nadawanie i publiczny przekaz fonogramów opublikowanych w celach handlowych

1. Każda ze Stron zapewnia artystom wykonawcom i producentom fonogramów prawo do jednorazowego godziwego wynagrodzenia płatnego przez użytkownika, jeżeli fonogram opublikowany w celach handlowych lub zwielokrotnienie takiego fonogramu zostaną użyte do nadania drogą bezprzewodową lub jakiegokolwiek publicznego przekazu.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby jedno godziwe wynagrodzenie było dzielone między odpowiednich artystów wykonawców i producentów fonogramów. Każda ze Stron może przyjąć przepisy, które w przypadku braku porozumienia między artystami wykonawcami a producentami fonogramów określają warunki, zgodnie z którymi artyści wykonawcy i producenci fonogramów dzielą jednorazowe godziwe wynagrodzenie.

3. Każda ze Stron może przyznać artystom wykonawcom i producentom fonogramów szersze prawa w odniesieniu do nadawania i publicznego przekazu fonogramów opublikowanych w celach handlowych.

Artykuł 230

Czas trwania ochrony

1. Prawa autora utworu trwają przez okres życia autora i 70 lat po jego śmierci, niezależnie od dnia, w którym utwór jest zgodnie z prawem publiczne udostępniany.

2. W celu wykonania ust. 1 każda ze Stron może przewidzieć szczególne zasady obliczania czasu trwania ochrony utworu muzycznego ze słowami, utworów współautorskich, a także utworów filmowych lub audiowizualnych. Każda ze Stron może przewidzieć szczególne zasady obliczania czasu trwania ochrony utworów anonimowych lub utworów, przy których posłużono się pseudonimem.

3. Prawa organizacji nadających wygasają 50 lat po pierwszym nadaniu programu, niezależnie od tego, czy programy te transmitowane są przewodowo lub bezprzewodowo, za pośrednictwem przekazu kablowego lub satelitarnego.

4. Prawa artystów wykonawców do ich wykonań innych niż utrwalone na fonogramach wygasają 50 lat po dniu utrwalenia wykonania lub, jeżeli utrwalenie wykonania zostało zgodnie z prawem opublikowane lub zgodnie z prawem publicznie udostępnione w tym okresie, po upływie 50 lat od pierwszego takiego opublikowania lub pierwszego takiego publicznego udostępnienia, w zależności od tego, które z tych wydarzeń miało miejsce wcześniej.

5. Prawa artystów wykonawców do ich wykonań utrwalonych na fonogramach wygasają 50 lat po dniu utrwalenia wykonania lub, jeżeli utrwalenie wykonania zostało zgodnie z prawem opublikowane lub zgodnie z prawem publicznie udostępnione w tym okresie, 70 lat od takiego wydarzenia, w zależności od tego, które z tych wydarzeń miało miejsce wcześniej.

6. Prawa producentów fonogramów wygasają 50 lat po sporządzeniu utrwalenia lub, jeżeli utrwalenie wykonania zostało zgodnie z prawem publicznie udostępnione w tym okresie, 70 lat od tego udostępnienia. W przypadku braku udostępnienia zgodnie z prawem, jeżeli fonogram został zgodnie z prawem publicznie udostępniony w tym okresie, czas trwania ochrony wynosi 70 lat od takiego udostępnienia. Każda ze Stron może przewidzieć skuteczne środki w celu zapewnienia, aby zyski wygenerowane w trakcie dwudziestoletniego okresu ochrony następującego po okresie 50 lat były dzielone sprawiedliwie pomiędzy artystów wykonawców i producentów fonogramów.

7. Okresy określone w niniejszym artykule liczone są od dnia 1 stycznia roku następującego po zdarzeniu, które powoduje rozpoczęcie biegu danego okresu.

8. Każda ze Stron może przewidzieć dłuższe okresy trwania ochrony niż te przewidziane w niniejszym artykule.

Artykuł 231

Prawo odsprzedaży

1. Każda ze Stron przewiduje, na rzecz autora oryginalnego utworu graficznego lub plastycznego , prawo do odsprzedaży, określone jako niezbywalne prawo, którego nie można się zrzec, nawet z wyprzedzeniem, do otrzymania opłaty licencyjnej opartej na cenie sprzedaży uzyskanej z każdej odsprzedaży dzieła, następującej po pierwszym rozporządzeniu dziełem przez autora.

2. Prawo, o którym mowa w ust. 1, ma zastosowanie do wszystkich czynności odsprzedaży, w których w charakterze sprzedawców, kupujących lub pośredników uczestniczą podmioty zawodowo działające na rynku dzieł sztuki, takie jak: salony sprzedaży, galerie sztuki oraz, ogólnie, wszelkie podmioty zajmujące się handlem dziełami sztuki.

3. Każda ze Stron może przewidzieć, że prawo, o którym mowa w ust. 1, nie ma zastosowania do czynności odsprzedaży, w przypadku gdy sprzedawca nabył dzieło bezpośrednio od autora mniej niż trzy lata przed tą odsprzedażą oraz w przypadku gdy cena odsprzedaży nie przekracza określonej kwoty minimalnej.

4. Procedurę pobierania wynagrodzenia i jego wysokość określa prawo każdej ze Stron.

Artykuł 232

Zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi

1. Strony propagują współpracę między swoimi odpowiednimi organizacjami zbiorowego zarządzania w celu wspierania dostępności utworów i innych przedmiotów objętych ochroną odpowiednio na ich terytoriach oraz przeniesienia praw do przychodów z praw autorskich między odpowiednimi organizacjami zbiorowego zarządzania z tytułu wykorzystania takich utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną.

2. Strony propagują przejrzystość organizacji zbiorowego zarządzania, w szczególności w odniesieniu do pobieranych przez nie przychodów z praw autorskich, potrąceń od pobieranych przez nie przychodów, wykorzystania pobieranych przychodów z praw autorskich, polityki ich podziału i ich repertuaru.

3. Strony dokładają starań, aby ułatwić dokonanie uzgodnień między ich odpowiednimi organizacjami zbiorowego zarządzania dotyczących niedyskryminującego traktowania posiadaczy praw, którymi organizacje te zarządzają na podstawie umów o reprezentacji.

4. Strony współpracują w celu wspierania organizacji zbiorowego zarządzania utworzonych na ich terytorium i reprezentujących inną organizację zbiorowego zarządzania utworzoną na terytorium drugiej Strony w drodze umów o reprezentacji w celu zapewnienia, aby organizacje te w sposób dokładny, regularny i sumienny wypłacały kwoty należne reprezentowanym organizacjom zbiorowego zarządzania oraz przekazywały reprezentowanej organizacji zbiorowego zarządzania informacje dotyczące wysokości przychodów z praw autorskich pobranych w jej imieniu oraz wszelkich potrąceń od tych przychodów z praw autorskich.

Artykuł 233

Wyjątki i ograniczenia

Każda ze Stron zawęża zakres ograniczeń lub wyjątków od praw określonych w art. 225–229 do niektórych szczególnych przypadków, które nie naruszają normalnego wykorzystania utworu lub innego przedmiotu ochrony ani nie powodują nieuzasadnionej szkody dla uzasadnionych interesów podmiotów praw autorskich.

Artykuł 234

Ochrona środków technologicznych

1. Każda ze Stron zapewnia odpowiednią ochronę prawną zapobiegającą obchodzeniu wszelkich skutecznych środków technicznych, które dana osoba podejmuje wiedząc, lub mając uzasadnione podstawy, by wiedzieć, że dąży do tego celu. Każda ze Stron może przewidzieć specjalny system ochrony prawnej środków technologicznych stosowanych do ochrony programów komputerowych.

2. Każda ze Stron zapewnia odpowiednią ochronę prawną przed wytwarzaniem, przywozem, dystrybucją, sprzedażą, wypożyczaniem, reklamowaniem sprzedaży lub wypożyczania lub posiadaniem w celach handlowych urządzeń, produktów lub części składowych, lub świadczeniem usług, które:

a)	są promowane, reklamowane lub wprowadzane do obrotu w celu obchodzenia prawa;

b)	mają jedynie ograniczony cel handlowy lub zastosowanie inne niż obchodzenie; lub

c)	są głównie zaprojektowane, produkowane, dostosowane lub realizowane w celu umożliwienia lub ułatwienia obchodzenia jakichkolwiek skutecznych środków technologicznych.

3. Do celów niniejszej sekcji pojęcie „środki technologiczne” oznacza wszelkie technologie, urządzenia lub części składowe, które są zaprojektowane w taki sposób, aby podczas normalnego funkcjonowania zapobiegać działaniom lub ograniczyć działania – w odniesieniu do utworów lub innych przedmiotów ochrony – które nie są dozwolone przez podmiot praw autorskich lub praw pokrewnych objętych niniejszą sekcją. Środki technologiczne uważa się za „skuteczne” w przypadku gdy korzystanie z chronionego utworu lub z innego przedmiotu objętego ochroną jest kontrolowane przez podmioty praw autorskich poprzez zastosowanie kodu dostępu lub mechanizmu zabezpieczenia, takiego jak szyfrowanie, zakłócanie lub innej transformacji utworu lub przedmiotu objętego ochroną lub mechanizmu kontroli kopiowania, które spełniają cel ochronny.

4. Niezależnie od ochrony prawnej przewidzianej w ust. 1 niniejszego artykułu każda ze Stron może w razie konieczności wprowadzić odpowiednie środki w celu zapewnienia, aby odpowiednia ochrona prawna przed obchodzeniem skutecznych środków technologicznych przewidziana zgodnie z niniejszym artykułem nie uniemożliwiała beneficjentom wyjątków lub ograniczeń korzystania z takich wyjątków lub ograniczeń przewidzianych zgodnie z art. 233.

Artykuł 235

Obowiązki dotyczące informacji o zarządzaniu prawami

1. Każda ze Stron zapewnia odpowiednią ochronę prawną wobec jakiejkolwiek osoby świadomie podejmującej bez odpowiedniego zezwolenia którekolwiek z następujących działań:

a)	usunięcie lub zmiana jakiejkolwiek informacji elektronicznej o zarządzaniu prawami;

b)	dystrybucja, przywóz w celu dystrybucji, nadawanie, przekazywanie lub publiczne udostępnianie utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną zgodnie z niniejszą sekcją, z których usunięto lub w których zmieniono bez odpowiedniego zezwolenia elektroniczne informacje o zarządzaniu prawami,

jeżeli taka osoba wie lub ma uzasadnione podstawy, by wiedzieć, że w ten sposób powoduje, umożliwia, ułatwia lub ukrywa naruszenie jakichkolwiek praw autorskich lub praw pokrewnych przewidzianych w prawie Strony.

2. Do celów niniejszego artykułu „informacje o zarządzaniu prawami” oznaczają wszelkie informacje dostarczone przez podmioty praw autorskich, które umożliwiają identyfikację utworu lub innego przedmiotu ochrony, o których mowa w niniejszym artykule, autora lub jakikolwiek inny podmiot praw autorskich, lub informacje o warunkach korzystania z utworu lub innego przedmiotu ochrony, a także wszelkie numery lub kody przedstawiające takie informacje.

3. Ust. 2 ma zastosowanie jeśli którakolwiek z tych informacji jest powiązana ze zwielokrotnionym egzemplarzem lub pojawia się w związku z publicznym udostępnieniem utworu lub innego przedmiotu ochrony, o których mowa w niniejszym artykule.

SEKCJA 2

ZNAKI TOWAROWE

Artykuł 236

Kwalifikacja znaków towarowych

Każda ze Stron utrzymuje system klasyfikacji znaków towarowych zgodny z Porozumieniem nicejskim dotyczącym międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług dla celów rejestracji znaków z dnia 15 czerwca 1957 r., ze zmianami i poprawkami.

Artykuł 237

Oznaczenia, z których może składać się znak towarowy

Znak towarowy może składać się z jakichkolwiek oznaczeń, w szczególności z wyrazów, łącznie z nazwami osobowymi, lub rysunków, liter, cyfr, kolorów, kształtu towarów lub ich opakowań lub dźwięków, pod warunkiem że oznaczenia takie umożliwiają:

a)	odróżnianie towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od towarów lub usług innych przedsiębiorstw; oraz

b)	przedstawienie ich w odpowiednich rejestrach znaków towarowych każdej ze Stron, w sposób pozwalający właściwym organom i każdej osobie na określenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu ochrony udzielonej właścicielowi tego znaku towarowego.

Artykuł 238

Prawa wynikające ze znaku towarowego

1. Każda ze Stron zapewnia, aby rejestracja znaku towarowego skutkowała przyznaniem jego właścicielowi wyłącznych praw do tego znaku. Właściciel jest uprawniony do zakazania wszystkim osobom trzecim, które nie posiadają jego zgody, używania w obrocie handlowym:

a)	jakiegokolwiek oznaczenia identycznego z zarejestrowanym znakiem towarowym w odniesieniu do towarów lub usług, które są identyczne z tymi, dla których znak towarowy jest zarejestrowany;

jakiegokolwiek oznaczenia, w przypadku którego, z powodu jego identyczności z zarejestrowanym znakiem towarowym lub podobieństwa do niego oraz identyczności lub podobieństwa towarów lub usług objętych tym znakiem towarowym i oznaczeniem, istnieje prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd opinii publicznej, które obejmuje prawdopodobieństwo skojarzenia oznaczenia z zarejestrowanym znakiem towarowym.

2. Właścicielowi zarejestrowanego znaku towarowego przysługuje prawo uniemożliwienia wszystkim osobom trzecim wprowadzenia towarów – w ramach obrotu handlowego – na terytorium Strony, w której znak towarowy jest zarejestrowany, bez dopuszczenia ich tam do swobodnego obrotu, w przypadku gdy towary te, w tym opakowania, pochodzą z innych państw lub z terytorium drugiej Strony i opatrzone są bez zezwolenia znakiem towarowym, który jest identyczny ze znakiem towarowym zarejestrowanym w odniesieniu do takich towarów lub którego nie można odróżnić pod względem jego istotnych cech od tego znaku towarowego.

3. Uprawnienie właściciela znaku towarowego na podstawie ust. 2 wygasa, jeżeli podczas postępowania służącego ustaleniu, czy prawo do zarejestrowanego znaku towarowego zostało naruszone, zgłaszający lub posiadacz towarów udowodni, że właścicielowi zarejestrowanego znaku towarowego nie przysługuje prawo zakazania wprowadzenia towarów do obrotu w państwie końcowego przeznaczenia.

Artykuł 239

Procedura rejestracji

1. Każda ze Stron przewiduje system rejestracji znaków towarowych, w którym każda ostateczna decyzja odmowna dotycząca rejestracji, w tym częściowo odmowna, podjęta przez odpowiedni organ administracji właściwy w zakresie znaków towarowych jest przekazywana zainteresowanej stronie na piśmie, należycie uzasadniona i może być przedmiotem odwołania.

2. Każda ze Stron zapewnia osobom trzecim możliwość wniesienia sprzeciwu wobec zgłoszeń znaków towarowych lub, w stosownych przypadkach, rejestracji znaków towarowych. Takie postępowanie w sprawie sprzeciwu musi mieć charakter kontradyktoryjny.

3. Każda ze Stron publicznie udostępnia elektroniczną bazę danych zawierającą zgłoszenia i rejestracje znaków towarowych.

4. Każda ze Stron dokłada wszelkich starań, aby zapewnić system elektronicznego zgłaszania, przetwarzania, rejestracji i utrzymywania znaków towarowych.

Artykuł 240

Znaki towarowe powszechnie znane

W celu zapewnienia skuteczności ochrony powszechnie znanych znaków towarowych, o których mowa w art. 6a konwencji paryskiej i art. 16 ust. 2 i 3 porozumienia TRIPS, każda ze Stron stosuje wspólne zalecenie w sprawie przepisów dotyczących ochrony znaków towarowych powszechnie znanych, przyjęte przez zgromadzenie Związku Ochrony Własności Przemysłowej i Zgromadzenie Ogólne WIPO na trzydziestej czwartej serii posiedzeń zgromadzeń państw członkowskich, która miała miejsce w dniach 20–29 września 1999 r.

Artykuł 241

Wyjątki od praw przyznanych przez znak towarowy

1. Każda ze Stron przewiduje ograniczone wyjątki od praw przyznanych przez znak towarowy, takie jak uczciwe używanie terminów opisowych, w tym oznaczeń geograficznych, oraz może przewidzieć inne ograniczone wyjątki, pod warunkiem że wyjątki te uwzględniają uzasadnione interesy właściciela znaku towarowego i osób trzecich.

2. Znak towarowy nie uprawnia właściciela do zakazania osobie trzeciej używania w obrocie handlowym:

a)	imienia i nazwiska lub adresu osoby trzeciej, w przypadku gdy osoba trzecia jest osobą fizyczną;

b)	oznaczeń lub wskazówek dotyczących rodzaju, jakości, ilości, zamierzonego przeznaczenia, wartości, pochodzenia geograficznego, daty produkcji towarów lub świadczenia usług, lub innych cech charakterystycznych towarów lub usług; lub

znaku towarowego do celów wskazania lub odesłania do towarów lub usług jako towarów lub usług właściciela tego znaku towarowego, w szczególności w przypadku, gdy użycie tego znaku towarowego jest niezbędne do wskazania przeznaczenia towarów lub usług, w szczególności jako akcesoriów lub części zamiennych;

pod warunkiem że osoba trzecia używa ich zgodnie z uczciwymi praktykami w przemyśle lub handlu.

3. Znak towarowy nie uprawnia właściciela do zakazania osobie trzeciej używania w obrocie handlowym wcześniejszego prawa, które ma zastosowanie jedynie na konkretnym obszarze, jeżeli prawo to jest uznawane przez przepisy danej Strony i używanie tego prawa odbywa się w granicach terytorium, na którym jest uznawane.

Artykuł 242

Powody unieważnienia

1. Każda ze Stron przewiduje, że znak towarowy podlega wygaśnięciu, jeżeli w nieprzerwanym okresie pięciu lat znak towarowy nie był rzeczywiście używany na odpowiednim terytorium Strony przez właściciela lub za zgodą właściciela w odniesieniu do towarów lub usług, dla których jest zarejestrowany, oraz nie istnieją uzasadnione powody jego nieużywania.

2. Każda ze Stron przewiduje również, że znak towarowy podlega wygaśnięciu, jeżeli w okresie pięciu lat następujących po dniu zakończenia procedury rejestracji znak towarowy nie był rzeczywiście używany na odpowiednim terytorium przez właściciela lub za zgodą właściciela w odniesieniu do towarów lub usług, dla których jest zarejestrowany, oraz nie istnieją uzasadnione powody jego nieużywania.

3. Jednakże nikt nie może powoływać się na wygaśnięcie praw właściciela znaku towarowego, jeżeli w przedziale czasu pomiędzy upływem pięcioletniego okresu i złożeniem wniosku o stwierdzenie wygaśnięcia rozpoczęło się lub zostało wznowione rzeczywiste używanie znaku towarowego. Rozpoczęcie lub wznowienie używania w okresie trzech miesięcy poprzedzających złożenie wniosku o stwierdzenie wygaśnięcia praw, i które nastąpiło najwcześniej w momencie upływu nieprzerwanego pięcioletniego okresu nieużywania, nie jest jednak brane pod uwagę, jeżeli przygotowania do rozpoczęcia lub wznowienia używania podjęte zostały dopiero wówczas gdy właściciel dowiedział się o możliwości złożenia wniosku o wygaśnięcie.

4. Znak towarowy podlega również wygaśnięciu, jeżeli po dniu rejestracji:

a)	w wyniku działania lub braku działania właściciela znak towarowy stał się nazwą zwykle używaną w obrocie dla towaru lub usługi, w odniesieniu do których jest zarejestrowany;

w wyniku używania przez właściciela znaku towarowego lub za jego zgodą w odniesieniu do towarów lub usług, dla których ten znak towarowy jest zarejestrowany, znak towarowy może wprowadzić w błąd opinię publiczną, w szczególności w odniesieniu do charakteru, jakości lub pochodzenia geograficznego tych towarów lub usług.

Artykuł 243

Prawo zakazania czynności przygotowawczych w związku z użyciem opakowania lub innych środków

W przypadku gdy istnieje ryzyko, że opakowanie, etykiety, metki, zabezpieczenia, elementy lub urządzenia służące weryfikacji autentyczności lub jakiekolwiek inne środki, na których umieszczony jest znak towarowy, mogłyby być używane w odniesieniu do towarów lub usług, a takie użycie stanowiłoby naruszenie praw właściciela znaku towarowego, właściciel tego znaku towarowego ma prawo zakazać następujących czynności podejmowanych w obrocie handlowym:

a)	umieszczania oznaczenia identycznego ze znakiem towarowym lub do niego podobnego na opakowaniu, etykietach, metkach, zabezpieczeniach lub elementach lub urządzeniach służących weryfikacji autentyczności lub jakichkolwiek innych środkach, na których znak może zostać umieszczony; lub

b)	oferowania, wprowadzania do obrotu, magazynowania w tych celach, lub też przywozu lub wywozu opakowań, etykiet, metek, zabezpieczeń, elementów lub urządzeń służących weryfikacji autentyczności, lub jakichkolwiek innych środków, na których znak jest umieszczony.

Artykuł 244

Zgłoszenia w złej wierze

Znak towarowy podlega stwierdzeniu nieważności, w przypadku gdy zgłaszający dokonał zgłoszenia znaku towarowego do rejestracji w złej wierze. Każda ze Stron może przewidzieć, że taki znak towarowy nie podlega rejestracji.

SEKCJA 3

WZORY

Artykuł 245

Ochrona zarejestrowanych wzorów

1. Każda ze Stron zapewnia ochronę niezależnie stworzonym wzorom, które są nowe i oryginalne. Ochrona ta jest zapewniana poprzez rejestrację i przyznaje wyłączne prawa ich posiadaczom zgodnie z niniejszą sekcją.

Do celów niniejszego artykułu Strony mogą uznać, że wzór posiadający indywidualny charakter jest oryginalny.

2. Posiadacz zarejestrowanego wzoru ma prawo uniemożliwić osobom trzecim, które nie posiadają jego zgody, co najmniej wytwarzanie, oferowanie do sprzedaży, sprzedaż, przywóz, wywóz, magazynowanie produktu opatrzonego wzorem chronionym lub używanie artykułów opatrzonych tym wzorem, w przypadku gdy czynności te są podejmowane w celach komercyjnych.

3. Wzór naniesiony na produkt lub zawarty w produkcie, który stanowi część składową produktu złożonego, uznaje się za nowy i oryginalny wyłącznie:

a)	jeżeli część składowa włączona do produktu złożonego pozostaje widoczna podczas zwykłego używania tego produktu; oraz

b)	w zakresie, w jakim te widoczne cechy danej części składowej spełniają wymogi co do nowości i oryginalności.

4. Do celów ust. 3 lit. a) „zwykłe używanie” oznacza używanie przez użytkownika końcowego, z wyłączeniem konserwacji, obsługi lub naprawy.

Artykuł 246

Okres ochrony

Okres dostępnej ochrony zarejestrowanych wzorów, w tym przedłużenia rejestracji zarejestrowanych wzorów, wynosi łącznie 25 lat od dnia złożenia wniosku (36).

Artykuł 247

Ochrona niezarejestrowanych wzorów

1. Każda ze Stron przyznaje posiadaczom niezarejestrowanego wzoru prawo do uniemożliwienia korzystania z niezarejestrowanego wzoru przez jakąkolwiek osobę trzecią, która nie posiada ich zgody tylko wtedy, gdy kwestionowane korzystanie wynika z kopiowania niezarejestrowanego wzoru na terytorium danej Strony (37). Takie korzystanie obejmuje co najmniej oferowanie do sprzedaży, wprowadzanie do obrotu, przywóz lub wywóz produktu.

2. Okres ochrony niezarejestrowanego wzoru wynosi co najmniej trzy lata od dnia, w którym wzór został po raz pierwszy udostępniony publicznie na terytorium danej Strony.

Artykuł 248

Wyjątki i ograniczenia

1. Każda ze Stron może przewidzieć ograniczone wyjątki od ochrony wzorów, w tym niezarejestrowanych wzorów, pod warunkiem że takie wyjątki nie kolidują w nieuzasadniony sposób z normalnym wykorzystaniem wzorów i nie naruszają w nieusprawiedliwiony sposób uzasadnionych interesów posiadacza wzoru, biorąc pod uwagę uzasadnione interesy osób trzecich.

2. Ochrona nie obejmuje wzorów podyktowanych wyłącznie względami technicznymi lub funkcjonalnymi. Wzór nie może posiadać cech wyglądu produktu, które muszą być koniecznie odtworzone w swojej dokładnej formie i wymiarach, aby produkt, w którym wzór jest zawarty lub zastosowany, mógł być mechanicznie połączony z innym produktem lub umieszczony w innym produkcie, wokół niego lub względem niego tak, aby którykolwiek z tych produktów mógł spełniać swoją funkcję.

3. Na zasadzie odstępstwa od ust. 2 niniejszego artykułu, zgodnie z warunkami określonymi w art. 245 ust. 1, wzór musi być zgodny z projektem, którego celem jest umożliwienie wielokrotnego składania lub łączenia wzajemnie wymiennych produktów w ramach systemu modułowego.

Artykuł 249

Związek z prawem autorskim

Każda ze Stron zapewnia, aby wzory, w tym niezarejestrowane wzory, również kwalifikowały się do ochrony na podstawie prawa autorskiego danej Strony od dnia, w którym wzory te zostały stworzone lub utrwalone w jakiejkolwiek formie. Każda ze Stron określa zakres, w jakim przyznaje się taką ochronę, oraz warunki przyznania tej ochrony, w tym wymagany poziom oryginalności.

SEKCJA 4

PATENTY

Artykuł 250

Patenty a zdrowie publiczne

1. Strony uznają znaczenie deklaracji w sprawie porozumienia TRIPS i zdrowia publicznego, przyjętej w dniu 14 listopada 2001 r. przez konferencję ministerialną WTO w Ad-Dausze (zwanej dalej „deklaracją z Ad-Dauhy”). Interpretując i wykonując prawa i obowiązki wynikające z niniejszej sekcji, każda ze Stron musi zapewniać spójność z deklaracją z Ad-Dauhy.

2. Każda ze Stron wykonuje art. 31bis porozumienia TRIPS, a także załącznik do porozumienia TRIPS i dodatek do załącznika do porozumienia TRIPS.

Artykuł 251

Przedłużenie okresu ochrony przyznanej patentem na produkty lecznicze i środki ochrony roślin

1. Strony uznają, że produkty lecznicze i środki ochrony roślin (38) chronione patentami na ich odpowiednich terytoriach mogą podlegać administracyjnej procedurze wydawania zezwoleń przed wprowadzeniem ich do obrotu na ich odpowiednich rynkach. Strony uznają, że okres, który upływa między złożeniem wniosku o patent a wydaniem pierwszego zezwolenia na wprowadzenie produktu do obrotu, zgodnie z definicją w tym celu w odpowiednich przepisach, może spowodować skrócenie okresu rzeczywistej ochrony w ramach patentu.

2. Każda ze Stron zapewnia dalszą ochronę, zgodnie ze swoimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi, w odniesieniu do produktu, który jest chroniony patentem i który był przedmiotem administracyjnej procedury wydawania zezwoleń, o której mowa w ust. 1, w celu zrekompensowania posiadaczowi patentu ograniczenia skutecznej ochrony patentowej. Warunki zapewnienia takiej dalszej ochrony, w tym okres jej obowiązywania, określa się zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi Stron.

3. Do celów niniejszego tytułu „produkt leczniczy” oznacza:

a)	każdą substancję lub połączenie substancji, posiadające właściwości, które pozwalają na leczenie chorób u ludzi lub zwierząt lub zapobieganie takim chorobom; lub

b)	każdą substancję lub połączenie substancji, które mogą być stosowane lub podawane ludziom lub zwierzętom w celu przywrócenia, poprawy lub modyfikacji funkcji fizjologicznych, wskutek działania farmakologicznego, immunologicznego lub metabolicznego, albo w celu postawienia diagnozy medycznej.

SEKCJA 5

OCHRONA INFORMACJI NIEJAWNYCH

Artykuł 252

Ochrona tajemnic przedsiębiorstwa

1. Każda ze Stron przewiduje odpowiednie cywilne procedury sądowe oraz środki prawne dla każdego posiadacza tajemnicy przedsiębiorstwa, aby zapobiec pozyskaniu, wykorzystaniu lub ujawnieniu tajemnicy przedsiębiorstwa oraz uzyskać odszkodowanie z tego tytułu, w każdym przypadku, gdy odbywa się to w sposób sprzeczny z uczciwymi praktykami handlowymi.

2. Do celów niniejszej sekcji stosuje się następujące definicje:

„tajemnica przedsiębiorstwa” oznacza informacje, które spełniają wszystkie następujące wymogi:

(i)	są poufne tj., jako całość lub w konkretnym zestawie i zbiorze ich elementów nie są ogólnie znane lub łatwo dostępne dla osób z kręgów, które zwykle zajmują się tym rodzajem informacji;

(ii)	mają wartość handlową dlatego, że są objęte tajemnicą; oraz

(iii)

poddane zostały przez osobę, która zgodnie z prawem sprawuje nad nimi kontrolę, rozsądnym, w danych okolicznościach, działaniom dla utrzymania ich w tajemnicy;

b)	„posiadacz tajemnicy przedsiębiorstwa” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która w sposób zgodny z prawem sprawuje kontrolę nad tajemnicą przedsiębiorstwa.

3. Do celów niniejszej sekcji za sprzeczne z uczciwymi praktykami handlowymi uznaje się co najmniej:

pozyskanie tajemnicy przedsiębiorstwa bez zgody posiadacza tajemnicy przedsiębiorstwa, dokonane w drodze nieuprawnionego dostępu do jakichkolwiek dokumentów, przedmiotów, materiałów, substancji lub plików elektronicznych znajdujących się zgodnie z prawem pod kontrolą posiadacza tajemnicy przedsiębiorstwa i zawierających tę tajemnicę lub umożliwiających jej odkrycie, ich przywłaszczenie lub powielenie;

wykorzystanie lub ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa dokonane – bez zgody posiadacza tajemnicy przedsiębiorstwa – przez osobę, która spełnia którekolwiek z następujących warunków:

(i)	pozyskała tajemnicę przedsiębiorstwa w sposób, o którym mowa w lit. a);

(ii)	naruszyła umowę o poufności lub jakikolwiek inny obowiązek nieujawniania tajemnicy przedsiębiorstwa; lub

(iii)

naruszyła umowny lub jakikolwiek inny obowiązek ograniczający wykorzystywanie tajemnicy przedsiębiorstwa;

pozyskanie, wykorzystanie lub ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa dokonane przez osobę, która w momencie tego pozyskania, wykorzystania lub ujawnienia wiedziała lub powinna była wiedzieć, w danych okolicznościach, że tajemnica ta pochodzi bezpośrednio lub pośrednio od innej osoby, która wykorzystywała lub ujawniała tajemnicę przedsiębiorstwa w sposób niezgodny z prawem w rozumieniu lit. b).

4. Żadnego z postanowień niniejszej sekcji nie interpretuje się jako nakładającego na którąkolwiek ze Stron wymóg uznawania któregokolwiek z następujących czynów za sprzeczne z uczciwymi praktykami handlowymi:

a)	niezależne odkrycie lub wytworzenie;

b)	inżynieria odwrotna produktu udostępnionego publicznie lub zgodnie z prawem znajdującego się w posiadaniu osoby, która pozyskała informację i na której nie ciąży jakikolwiek obowiązek prawny ograniczenia pozyskiwania danej tajemnicy przedsiębiorstwa;

c)	pozyskanie, wykorzystanie lub ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa wymaganej lub dopuszczonej na mocy prawa każdej ze Stron;

d)	korzystanie z prawa do informacji i konsultacji przysługującego pracownikom lub przedstawicielom pracowników zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi tej Strony.

5. Żadne z postanowień niniejszej sekcji nie może być rozumiane jako mające wpływ na korzystanie z wolności wypowiedzi i informacji, w tym wolności i pluralizmu mediów chronionych na terytorium każdej ze Stron, ograniczające mobilność pracowników ani jako mające wpływ na autonomię partnerów społecznych i ich prawo do zawierania układów zbiorowych, zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi Stron.

Artykuł 253

Ochrona danych przedłożonych w celu uzyskania pozwolenia na wprowadzenie do obrotu produktu leczniczego

1. Każda ze Stron chroni poufne informacje handlowe przedłożone w celu uzyskania pozwolenia na dopuszczenie produktów leczniczych do obrotu (zwanego dalej „pozwoleniem na dopuszczenie do obrotu”) przed ich ujawnieniem osobom trzecim, chyba że podjęte zostaną działania w celu zapewnienia ochrony danych przed nieuczciwym wykorzystaniem do celów handlowych lub ujawnienie jest niezbędne ze względu na nadrzędny interes publiczny.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby przez ograniczony okres czasu, który zostanie określony w jej prawie wewnętrznym oraz zgodnie z wszelkimi warunkami określonymi w jej prawie wewnętrznym, organ odpowiedzialny za udzielenie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu nie przyjmował jakiegokolwiek kolejnego wniosku o wydanie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu, który opiera się na wynikach badań przedklinicznych lub klinicznych przedłożonych temu organowi we wniosku o pierwsze pozwolenie na dopuszczenie do obrotu, bez wyraźnej zgody posiadacza pierwszego pozwolenia na dopuszczenie do obrotu, chyba że umowy międzynarodowe, których obie Strony są stronami, stanowią inaczej.

3. Każda ze Stron zapewnia, aby przez ograniczony okres czasu, który zostanie określony w jej prawie wewnętrznym, oraz zgodnie z wszelkimi warunkami określonymi w jej prawie wewnętrznym, produkt leczniczy dopuszczony następnie przez ten organ na podstawie wyników badań przedklinicznych i klinicznych, o których mowa w ust. 2, nie był wprowadzany do obrotu bez wyraźnej zgody posiadacza pierwszego pozwolenia na dopuszczenie do obrotu, chyba że umowy międzynarodowe, których obie Strony są stronami, stanowią inaczej.

4. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla dodatkowych okresów ochrony, które każda ze Stron może przewidzieć w swoim prawie.

Artykuł 254

Ochrona danych przedłożonych w celu uzyskania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu środków ochrony roślin lub produktów biobójczych

1. Każda ze Stron uznaje tymczasowe prawo właściciela badania lub sprawozdania z badania złożonego po raz pierwszy w celu uzyskania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu, dotyczącego bezpieczeństwa i skuteczności substancji czynnej, środka ochrony roślin lub produktu biobójczego. Podczas takiego okresu badanie lub sprawozdanie z badania nie może być wykorzystywane na korzyść jakichkolwiek innych osób ubiegających się o uzyskanie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu substancji czynnej, środka ochrony roślin lub produktu biobójczego, chyba że udowodniona zostanie wyraźna zgoda pierwszego właściciela. Do celów niniejszego artykułu takie prawo określa się mianem „ochrony danych”.

2. Sprawozdanie z testów lub badań przedłożone do celów pozwolenia na dopuszczenie do obrotu substancji czynnej lub środka ochrony roślin musi spełniać następujące warunki:

a)	być niezbędne do uzyskania pozwolenia lub zmiany pozwolenia w celu dopuszczenia stosowania w odniesieniu do innej uprawy; oraz

b)	mieć certyfikat zgodności z zasadami dobrej praktyki laboratoryjnej lub zasadami dobrej praktyki doświadczalnej.

3. Okres ochrony danych wynosi co najmniej 10 lat od udzielenia pierwszego zezwolenia przez właściwy organ na terytorium danej Strony.

4. Każda ze Stron zapewnia, aby organy publiczne odpowiedzialne za wydanie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu nie wykorzystywały informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, na korzyść kolejnego wnioskodawcy w odniesieniu do jakiegokolwiek kolejnego pozwolenia na dopuszczenie do obrotu, niezależnie od tego, czy zostały one udostępnione publicznie.

5. Każda ze Stron ustanawia przepisy mające na celu uniknięcie powielania testów na kręgowcach.

SEKCJA 6

ODMIANY ROŚLIN

Artykuł 255

Ochrona praw do odmian roślin

Każda ze Stron chroni prawa do odmian roślin zgodnie z Międzynarodową konwencją o ochronie nowych odmian roślin (UPOV), ostatnio zmienioną w Genewie w dniu 19 marca 1991 r. Strony współpracują w celu propagowania i egzekwowania tych praw.

ROZDZIAŁ 3

EGZEKWOWANIE PRAW WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ

SEKCJA 1

POSTANOWIENIA OGÓLNE

Artykuł 256

Obowiązki ogólne

1. Każda ze Stron przewiduje, na mocy swojego odpowiedniego prawa, środki, procedury i środki prawne niezbędne do zapewnienia egzekwowania praw własności intelektualnej.

Do celów sekcji 1, 2 i 4 niniejszego rozdziału pojęcie „prawa własności intelektualnej” nie obejmuje praw objętych rozdziałem 2 sekcja 5.

2. Środki, procedury i środki prawne, o których mowa w ust. 1:

a)	muszą być sprawiedliwe i równe;

b)	nie mogą być niepotrzebnie skomplikowane lub kosztowne, lub doprowadzać do nieuzasadnionych terminów lub nieuzasadnionych opóźnień;

c)	muszą być skuteczne, proporcjonalne i przekonujące;

d)	muszą być stosowane tak, aby uniknąć tworzenia barier dla legalnego handlu oraz aby zapewnić gwarancje przed ich nadużyciami.

Artykuł 257

Osoby uprawnione do występowania o zastosowanie środków, procedur i środków zaradczych

Każda ze Stron uznaje za osoby uprawnione do występowania o zastosowanie środków, procedur i środków zaradczych, o których mowa w sekcji 2 i 4 niniejszego rozdziału:

a)	posiadaczy praw własności intelektualnej zgodnie z prawem Strony;

b)	wszystkie inne osoby uprawnione do korzystania z tych praw, w szczególności licencjobiorców, w zakresie dozwolonym przez prawo Strony oraz zgodnie z nimi; oraz

c)	federacje i stowarzyszenia (39), w zakresie dozwolonym przez prawo Strony oraz zgodnie z nim.

SEKCJA 2

EGZEKWOWANIE PRZEPISÓW W POSTĘPOWANIU CYWILNYM I ADMINISTRACYJNYM

Artykuł 258

Środki zabezpieczenia dowodów

1. Każda ze Stron zapewnia, aby nawet przed rozpoczęciem postępowania co do istoty sprawy właściwe organy sądowe mogły, na wniosek strony, która przedstawiła racjonalnie dostępne dowody na poparcie swoich twierdzeń, że jej prawo własności intelektualnej zostało naruszone lub ma zostać naruszone, nakazać natychmiastowe i skuteczne środki tymczasowe w celu zabezpieczenia odpowiednich dowodów dotyczących domniemanego naruszenia, z zastrzeżeniem odpowiednich gwarancji oraz ochrony informacji poufnych.

2. Środki takie mogą obejmować szczegółowy opis, z pobieraniem próbek lub bez, lub zajęcie fizyczne domniemanych towarów naruszających prawo, a także, w stosownych przypadkach, materiałów i narzędzi użytych do produkcji lub dystrybucji tych towarów oraz związanych z nimi dokumentów.

Artykuł 259

Dowody

1. Każda ze Stron wprowadza niezbędne środki w celu umożliwienia właściwym organom sądowym nakazania, na wniosek strony, która przedstawiła racjonalnie dostępne dowody wystarczające na poparcie swoich twierdzeń i która, uzasadniając te twierdzenia, wyszczególniła dowody leżące u podstaw kontroli strony przeciwnej, aby dowody te zostały przedstawione przez stronę przeciwną, z zastrzeżeniem ochrony informacji poufnych.

2. Każda ze Stron wprowadza również niezbędne środki w celu umożliwienia właściwym organom sądowym nakazania, w stosownych przypadkach, w przypadkach naruszenia prawa własności intelektualnej na skalę handlową, na takich samych warunkach jak w ust. 1, przekazania dokumentów bankowych, finansowych lub handlowych znajdujących się pod kontrolą strony przeciwnej, z zastrzeżeniem ochrony informacji poufnych.

Artykuł 260

Prawo do informacji

1. Każda ze Stron zapewnia, aby w ramach postępowania cywilnego dotyczącego naruszenia prawa własności intelektualnej oraz w odpowiedzi na uzasadniony i proporcjonalny wniosek powoda właściwe organy sądowe mogły nakazać sprawcy naruszenia lub jakiejkolwiek innej osobie dostarczenie informacji dotyczących pochodzenia i sieci dystrybucji towarów lub usług naruszających prawo własności intelektualnej.

2. Do celów ust. 1 „jakakolwiek inna osoba” oznacza osobę, która:

a)	znajdowała się w posiadaniu towarów naruszających prawo na skalę handlową;

b)	korzystała z usług naruszających prawo na skalę handlową;

c)	świadczyła na skalę handlową usługi wykorzystywane w działaniach naruszających prawo; lub

d)	została wskazana przez osobę, o której mowa w lit. a), b) lub c), jako zaangażowana w produkcję, wytwarzanie lub dystrybucję towarów lub świadczenie usług.

3. W stosownych przypadkach, informacja, o której mowa w ust. 1, zawiera:

a)	nazwy i adresy producentów, wytwórców, dystrybutorów, dostawców oraz innych poprzednich posiadaczy towarów lub usług, a także przewidywanych hurtowników i detalistów;

b)	informacje o produkowanych, wytworzonych, dostarczonych, otrzymanych lub zamówionych ilościach, a także o cenie uzyskanej za dane towary lub usługi.

4. Ust. 1 i 2 stosuje się bez uszczerbku dla innych przepisów Strony, które:

a)	przyznają prawa do otrzymania pełniejszej informacji posiadaczowi praw;

b)	regulują wykorzystanie w postępowaniach cywilnych i karnych informacji przekazanej na podstawie niniejszego artykułu;

c)	regulują odpowiedzialność za niewłaściwe skorzystanie z prawa do informacji;

d)	umożliwiają odmowę przekazania informacji, które zmusiłyby osobę, o której mowa w ust. 1, do przyznania się do udziału lub udziału jej bliskich krewnych w naruszeniu prawa własności intelektualnej;

e)	regulują ochronę poufności źródeł informacji lub przetwarzania danych osobowych.

Artykuł 261

Środki tymczasowe i środki zabezpieczające

1. Każda ze Stron zapewnia, aby jej organy sądowe mogły – na wniosek wnioskodawcy – wydać przeciwko domniemanemu sprawcy naruszenia tymczasowy nakaz sądowy mający zapobiec jakiemukolwiek nieuchronnemu zagrożeniu naruszenia prawa własności intelektualnej lub zabronić, tymczasowo oraz, w stosownych przypadkach, pod rygorem okresowego uiszczania kary pieniężnej, w przypadku gdy taka kara przewidziana jest w prawie tej Strony, dalszego domniemanego naruszania tego prawa, lub w przypadku jego kontynuowania nakazać złożenie zabezpieczenia zapewniającego pokrycie strat poniesionych przez posiadacza praw. Tymczasowy nakaz sądowy może być także wydany na tych samych warunkach przeciwko pośrednikowi, którego usługi są używane przez osobę trzecią do naruszania prawa własności intelektualnej.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby jej organy sądowe mogły, na wniosek wnioskodawcy, nakazać zajęcie lub dostawę towarów, w odniesieniu do których istnieje podejrzenie naruszenia prawa własności intelektualnej, tak aby zapobiec ich wprowadzeniu do obrotu handlowego lub przepływowi w ramach kanałów handlowych.

3. W przypadku domniemanych naruszeń na skalę handlową każda ze Stron zapewnia, aby w przypadku, gdy wnioskodawca wskaże okoliczności, które mogłyby zagrozić naprawieniu szkód, organy sądowe mogły zarządzić zapobiegawcze zajęcie ruchomości i nieruchomości domniemanego sprawcy naruszenia, łącznie z zablokowaniem jego rachunków bankowych i innych aktywów. W tym celu właściwe organy mogą zarządzić przekazanie dokumentów bankowych, finansowych lub handlowych lub stosowny dostęp do odpowiednich informacji.

4. Każda ze Stron zapewnia, aby jej organy sądowe, w odniesieniu do środków, o których mowa w ust. 1, 2 i 3, były upoważnione do wymagania od wnioskodawcy przedstawienia wszelkich racjonalnie dostępnych dowodów w celu uzyskania wystarczającego stopnia pewności, że wnioskodawca jest posiadaczem praw i że prawo wnioskodawcy jest naruszane lub że takie naruszenie jest nieuchronne.

Artykuł 262

Środki naprawcze

1. Każda ze Stron zapewnia, aby jej organy sądowe mogły nakazać, na wniosek wnioskodawcy, bez uszczerbku dla jakiegokolwiek odszkodowania należnego posiadaczowi praw z powodu naruszenia, oraz bez jakiegokolwiek rodzaju rekompensaty, zniszczenie towarów, w przypadku których stwierdzono naruszenie prawa własności intelektualnej lub przynajmniej definitywne wycofanie tych towarów z obrotu handlowego. W stosownych przypadkach, na tych samych warunkach, organy sądowe mogą również nakazać zniszczenie materiałów i narzędzi wykorzystywanych głównie do tworzenia lub wytwarzania tych towarów.

2. Organy sądowe każdej ze Stron są uprawnione do nakazania, aby środki te były zastosowane na koszt naruszającego, chyba że istnieją szczególne powody przemawiające za innym rozwiązaniem.

Artykuł 263

Nakazy

Każda ze Stron zapewnia, aby w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa własności intelektualnej w orzeczeniu sądowym, organy sądowe mogły wydać przeciwko naruszającemu zakaz kontynuacji naruszania. Każda ze Stron zapewnia również, aby organy sądowe mogły wydać nakaz sądowy przeciwko pośrednikom, których usługi są wykorzystywane przez osobę trzecią do naruszania prawa własności intelektualnej.

Artykuł 264

Środki alternatywne

Każda ze Stron może przewidzieć, że organy sądowe, w stosownych przypadkach i na wniosek osoby, która może podlegać środkom przewidzianym w art. 262 lub 263, mogą nałożyć odszkodowanie pieniężne na rzecz strony poszkodowanej zamiast stosowania środków przewidzianych w tych dwóch artykułach, jeśli osoba ta działała nieumyślnie i nie dopuściła się niedbalstwa, jeżeli wykonanie danych środków spowodowałoby dla niej niewspółmierną szkodę i jeżeli odszkodowanie pieniężne na rzecz strony poszkodowanej wydaje się stosunkowo satysfakcjonujące.

Artykuł 265

Odszkodowania

1. Każda ze Stron zapewnia, aby jej organy sądowe, na wniosek poszkodowanej strony, nakazały sprawcy naruszenia, który wiedział lub miał uzasadnione podstawy, by wiedzieć, że zaangażował się w działalność naruszającą prawo, wypłacenie podmiotowi praw odszkodowania adekwatnego do rzeczywistej szkody poniesionej przez niego w wyniku naruszenia.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby w momencie ustalania wysokości odszkodowania przez jej organy sądowe:

uwzględniały one wszystkie odpowiednie aspekty, takie jak negatywne konsekwencje ekonomiczne, w tym utracone zyski, które poniosła poszkodowana strona, wszelkie nieuczciwe zyski osiągnięte przez naruszającego oraz, w odpowiednich przypadkach, elementy inne niż czynniki ekonomiczne, takie jak moralne szkody wyrządzone podmiotowi praw w wyniku naruszenia; lub

jako rozwiązanie alternatywne w stosunku do lit. a), mogły one, w odpowiednich przypadkach, ustalić odszkodowanie w formie ryczałtu, w oparciu o elementy takie jak co najmniej kwota opłat licencyjnych lub honorariów, które byłyby należne, gdyby naruszający wystąpił o zezwolenie na korzystanie z danego prawa własności intelektualnej.

3. W przypadku gdy naruszający nie zaangażował się w działalność naruszającą świadomie lub mając uzasadnione powody, by wiedzieć, każda ze Stron może postanowić, że organy sądowe mogą nakazać odzyskanie zysków lub wypłatę odszkodowań, które mogą być ustalone z góry.

Artykuł 266

Koszty sądowe

Każda ze Stron zapewnia, aby rozsądne i proporcjonalne koszty sądowe oraz inne wydatki poniesione przez stronę wygrywającą były co do zasady pokrywane przez stronę przegrywającą, chyba że jest to sprzeczne z zasadą sprawiedliwości.

Artykuł 267

Publikacja orzeczeń sądowych

Każda ze Stron zapewnia, aby w ramach postępowania wszczętego w przypadku naruszenia prawa własności intelektualnej organy sądowe mogły, na wniosek wnioskodawcy i na koszt naruszającego, zarządzić odpowiednie środki w celu upowszechnienia informacji dotyczącej orzeczenia, w tym również jego wyeksponowania i publikacji w całości lub w części.

Artykuł 268

Domniemanie autorstwa lub własności

Do celów stosowania środków, procedur i środków zaradczych przewidzianych w rozdziale 3:

a)	umieszczenie nazwiska autora na utworze literackim lub artystycznym w sposób zwyczajowo przyjęty jest wystarczające dla utożsamienia autora z tym utworem, o ile brak jest dowodów wskazujących, że jest inaczej, co w konsekwencji uprawnia autora do wszczynania postępowania w sprawie naruszenia; oraz

b)	lit. a) stosuje się odpowiednio do posiadaczy praw pokrewnych prawom autorskim w odniesieniu do przedmiotów ich ochrony.

Artykuł 269

Postępowania administracyjne

W zakresie, w jakim jakiekolwiek środki prawa cywilnego mogą być zarządzone jako rezultat postępowań administracyjnych co do istoty sprawy, postępowania te muszą być zgodne z zasadami równoważnymi co do swej istoty zasadom określonym w niniejszej sekcji.

SEKCJA 3

CYWILNE PROCEDURY SĄDOWE I ŚRODKI PRAWNE W ODNIESIENIU DO TAJEMNIC PRZEDSIĘBIORSTWA

Artykuł 270

Cywilne procedury sądowe i środki zaradcze w odniesieniu do tajemnic przedsiębiorstwa

1. Każda ze Stron zapewnia, aby każda osoba uczestnicząca w sądowym postępowaniu cywilnym, o którym mowa w art. 252 ust. 1, lub która ma dostęp do dokumentów w tym postępowaniu, podlegała zakazowi wykorzystania lub ujawnienia jakiejkolwiek rzeczywistej lub domniemanej tajemnicy przedsiębiorstwa, którą właściwe organy sądowe – w odpowiedzi na należycie uzasadniony wniosek zainteresowanej strony – oznaczyły jako poufną, a z którą osoby te zapoznały się na skutek takiego uczestnictwa lub dostępu.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby obowiązek, o którym mowa w ust. 1, pozostawał w mocy po zakończeniu sądowego postępowania cywilnego, tak długo, jak jest to stosowne.

3. W sądowym postępowaniu cywilnym, o którym mowa w art. 252 ust. 1, każda ze Stron zapewnia, aby jej organy sądowe były uprawnione co najmniej do:

a)	nakazania zastosowania środków tymczasowych, zgodnie z ich odpowiednimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi, w celu zaprzestania i zakazania wykorzystywania lub ujawniania tajemnicy przedsiębiorstwa w sposób sprzeczny z uczciwymi praktykami handlowymi;

b)	nakazania zastosowania środków, zgodnie z ich odpowiednimi przepisami ustawodawczymi i wykonawczymi, nakazujących zaprzestanie lub, w zależności od przypadku, zakaz wykorzystywania lub ujawniania tajemnicy przedsiębiorstwa w sposób sprzeczny z uczciwymi praktykami handlowymi;

nakazania, zgodnie z ich odpowiednimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi, aby każda osoba, która nabyła, wykorzystała lub ujawniła tajemnicę przedsiębiorstwa w sposób sprzeczny z uczciwymi praktykami handlowymi i która wiedziała lub powinna była wiedzieć, że nabywa, wykorzystuje lub ujawnia tajemnicę przedsiębiorstwa w sposób sprzeczny z uczciwymi praktykami handlowymi, zapłaciła posiadaczowi tajemnicy przedsiębiorstwa odszkodowanie odpowiednie do rzeczywistego uszczerbku poniesionego w wyniku takiego nabycia, wykorzystania lub ujawnienia tajemnicy przedsiębiorstwa;

wprowadzenia szczególnych środków niezbędnych do zachowania poufności każdej tajemnicy przedsiębiorstwa lub domniemanej tajemnicy przedsiębiorstwa wykorzystanej lub przywołanej w postępowaniu, o którym mowa w art. 252 ust. 1. Takie szczególne środki mogą obejmować – zgodnie z odpowiednimi przepisami ustawodawczymi i wykonawczymi każdej ze Stron, w tym z prawem do obrony – możliwość ograniczenia dostępu w całości lub w części o niektórych dokumentów; ograniczenia dostępu do przesłuchań oraz ich zapisów lub protokołów; oraz udostępnienia nieopatrzonej klauzulą poufności wersji orzeczenia sądowego, w której fragmenty zawierające tajemnice przedsiębiorstwa zostały usunięte lub utajnione;

e)	nałożenia kary na każdą osobę uczestniczącą w postępowaniu sądowym, która nie zastosuje się lub odmówi zastosowania się do nakazów sądowych dotyczących ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa lub domniemanej tajemnicy przedsiębiorstwa.

4. Każda ze Stron zapewnia, aby wniosek o zastosowanie środka, procedur lub środków zaradczych przewidzianych w niniejszym artykule został odrzucony, w przypadku gdy domniemane pozyskanie, wykorzystanie lub ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa sprzeczne z uczciwymi praktykami handlowymi zostało dokonane, zgodnie z przepisami ustawodawczymi i wykonawczymi:

a)	w celu ujawnienia niewłaściwego postępowania, wykroczeń lub działań niezgodnych z prawem, aby chronić ogólny interes publiczny;

b)	jako ujawnienie przez pracowników ich przedstawicielom informacji w ramach zgodnego z prawem sprawowania przez tych przedstawicieli ich funkcji, a także niezbędne do tego celu;

c)	w celu ochrony uzasadnionych interesów uznanych przez przepisy ustawodawcze i wykonawcze tej Strony.

SEKCJA 4

EGZEKWOWANIE PRZEPISÓW PRZY KONTROLI GRANICZNEJ

Artykuł 271

Środki stosowane przy kontroli granicznej

1. W odniesieniu do towarów objętych kontrolą celną każda ze Stron przyjmuje lub utrzymuje procedury, zgodnie z którymi posiadacz praw może składać wnioski do właściwego organu (40) w celu zawieszenia zwolnienia lub zatrzymania podejrzanych towarów przez organy celne. Do celów niniejszej sekcji „podejrzane towary” oznaczają towary, w stosunku do których istnieje podejrzenie, że naruszają znaki towarowe, prawa autorskie i prawa pokrewne, oznaczenia geograficzne, patenty, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, topografie układów scalonych i prawa do ochrony odmian roślin.

2. Każda ze Stron musi posiadać elektroniczne systemy zarządzania przez organy celne wnioskami, które zostały rozpatrzone pozytywnie lub zarejestrowane.

3. Każda ze Stron zapewnia, aby jej właściwe organy nie pobierały opłaty na pokrycie kosztów administracyjnych wynikających z rozpatrywania wniosku lub rejestracji.

4. Każda ze Stron zapewnia, aby jej właściwe organy podejmowały decyzję o przyjęciu lub zarejestrowaniu wniosku w rozsądnym terminie.

5. Każda ze Stron przewiduje możliwość, aby wniosek, o którym mowa w ust. 1, miał zastosowanie do wielu przesyłek towarów.

6. W odniesieniu do towarów podlegających kontroli celnej każda ze Stron zapewnia, aby jej organy celne mogły z własnej inicjatywy podjąć działania w celu zawieszenia zwolnienia lub zatrzymania podejrzanych towarów.

7. Każda ze Stron zapewnia, aby jej organy celne wykorzystywały analizę ryzyka do identyfikacji podejrzanych towarów.

8. Każda ze Stron może upoważnić swój organ celny do udzielenia posiadaczowi praw na jego wniosek informacji dotyczących towarów, w tym ich opisu oraz ich rzeczywistych lub szacowanych ilości, a także – jeśli są znane – nazwy i adresu nadawcy, importera, eksportera lub odbiorcy, oraz kraju pochodzenia lub wytworzenia towarów, których dopuszczenie do obrotu zostało zawieszone lub które zostały zatrzymane.

9. Każda ze Stron musi posiadać procedury pozwalające na zniszczenie podejrzanych towarów, bez konieczności uprzedniego postępowania administracyjnego lub sądowego w celu formalnego stwierdzenia naruszeń, w przypadku gdy zainteresowane osoby wyrażają zgodę na zniszczenie lub nie wyrażają sprzeciwu wobec zniszczenia. W przypadku gdy podejrzane towary nie zostaną zniszczone, każda ze Stron zapewnia, aby poza wyjątkowymi okolicznościami towary te zostały usunięte z obrotu handlowego w taki sposób, aby uniknąć jakiejkolwiek szkody dla posiadacza praw.

10. Każda ze Stron musi posiadać procedury pozwalające na szybkie zniszczenie podrobionych znaków towarowych i towarów pirackich wysyłanych w przesyłkach pocztowych lub ekspresowych przesyłkach kurierskich.

11. Każda ze Stron przewiduje, że na żądanie organów celnych posiadacz pozytywnie rozpatrzonego lub zarejestrowanego wniosku zobowiązany jest do zwrotu kosztów poniesionych przez organy celne lub inne strony działające w imieniu organów celnych, od chwili zatrzymania lub zawieszenia dopuszczenia towarów do obrotu, w tym przechowywania, przeładunku i wszelkich kosztów związanych ze zniszczeniem lub unieszkodliwieniem towarów.

12. Każda ze Stron może podjąć decyzję o niestosowaniu niniejszego artykułu w odniesieniu do przywozu towarów wprowadzonych do obrotu w innym kraju przez posiadaczy praw lub za ich zgodą. Strona może wyłączyć z zakresu stosowania niniejszego artykułu towary o charakterze niehandlowym znajdujące się w bagażu osobistym podróżnych.

13. Każda ze Stron umożliwia swoim organom celnym prowadzenie regularnego dialogu i propagowanie współpracy z odpowiednimi zainteresowanymi stronami i z innymi organami zaangażowanymi w egzekwowanie praw własności intelektualnej.

14. Strony współpracują w zakresie międzynarodowego handlu podejrzanymi towarami. W szczególności Strony wymieniają w najszerszym możliwym zakresie odpowiednie informacje dotyczące handlu podejrzanymi towarami, które mają wpływ na drugą Stronę.

15. Bez uszczerbku dla innych form współpracy, Protokół o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych ma zastosowanie w odniesieniu do naruszeń przepisów dotyczących praw własności intelektualnej, którego egzekwowanie należy do kompetencji organów celnych danej Strony zgodnie z niniejszym artykułem.

Artykuł 272

Zgodność z GATT 1994 i Porozumieniem TRIPS

Wdrażając środki graniczne służące egzekwowaniu praw własności intelektualnej przez organy celne, niezależnie od tego, czy są one objęte niniejszą sekcją, Strony zapewniają spójność ze swoimi obowiązkami wynikającymi z GATT 1994 i porozumienia TRIPS, a w szczególności z art. V GATT 1994, art. 41 i sekcją 4 części III porozumienia TRIPS.

ROZDZIAŁ 4

POZOSTAŁE POSTANOWIENIA

Artykuł 273

Współpraca

1. Strony współpracują w celu wspierania wykonywania praw i obowiązków podjętych w ramach niniejszego tytułu.

2. Obszary współpracy obejmują między innymi następujące działania:

a)	wymianę informacji dotyczących ram prawnych w dziedzinie praw własności intelektualnej oraz odpowiednich przepisów dotyczących ich ochrony i egzekwowania;

b)	wymianę doświadczeń w zakresie postępu legislacyjnego, egzekwowania praw własności intelektualnej oraz egzekwowania prawa na poziomie centralnym i niższym niż centralny przez organy celne, policję, organy administracyjne i sądowe;

c)	koordynację w celu zapobiegania wywozowi podrobionych towarów, w tym z innymi krajami;

d)	pomoc techniczną, budowanie zdolności, wymianę i szkolenie personelu;

e)	ochrona i obrona praw własności intelektualnej oraz rozpowszechnianie informacji w tym zakresie między innymi w kręgach przedsiębiorców i społeczeństwie obywatelskim;

f)	podnoszenie świadomości społecznej konsumentów i posiadaczy praw;

g)	wzmocnienie współpracy instytucjonalnej, w szczególności między urzędami ds. własności intelektualnej Stron;

h)	edukację i propagowanie świadomości ogółu społeczeństwa w zakresie polityki dotyczącej ochrony i egzekwowania praw własności intelektualnej;

i)	propagowanie ochrony i egzekwowania praw własności intelektualnej przy współpracy publiczno-prywatnej obejmującej małe i średnie przedsiębiorstwa;

formułowanie skutecznych strategii w celu określenia odbiorców oraz tworzenie programów komunikacyjnych służących podniesieniu świadomości konsumentów i mediów w zakresie skutków naruszania praw własności intelektualnej, w tym zagrożeń dla zdrowia i bezpieczeństwa oraz powiązań z przestępczością zorganizowaną.

3. Strony porozumiewają się we wszystkich kwestiach związanych z wykonywaniem i funkcjonowaniem niniejszego tytułu, bezpośrednio albo za pośrednictwem Specjalnego Komitetu Handlowego ds. Własności Intelektualnej.

Artykuł 274

Dobrowolne inicjatywy zainteresowanych stron

Każda ze Stron stara się ułatwiać dobrowolne inicjatywy zainteresowanych stron mające na celu ograniczenie naruszeń praw własności intelektualnej, w tym w internecie i na innych rynkach, koncentrując się na konkretnych problemach i poszukując praktycznych rozwiązań, które są realistyczne, zrównoważone, proporcjonalne i sprawiedliwe dla wszystkich zainteresowanych stron, w tym w następujący sposób:

a)	każda ze Stron stara się zwoływać na swoim terytorium zainteresowane strony w drodze konsensusu, aby ułatwić dobrowolne inicjatywy mające na celu znalezienie rozwiązań i pogodzenie różnic w zakresie ochrony i egzekwowania praw własności intelektualnej oraz ograniczenie naruszeń;

b)	Strony dokładają starań, aby wymieniać między sobą informacje dotyczące działań na rzecz ułatwienia dobrowolnych inicjatyw zainteresowanych stron, które podejmują na swoich terytoriach; oraz

c)	Strony dokładają starań, aby propagować otwarty dialog i współpracę między zainteresowanymi podmiotami Stron oraz zachęcać zainteresowane strony do wspólnego znajdowania rozwiązań i pogodzenia różnic w zakresie ochrony i egzekwowania praw własności intelektualnej oraz ograniczania naruszeń.

Artykuł 275

Przegląd dotyczący oznaczeń geograficznych

Mając na uwadze odpowiednie postanowienia wszelkich wcześniejszych umów dwustronnych między Zjednoczonym Królestwem, z jednej strony, a Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z drugiej strony, Strony mogą wspólnie podejmować rozsądne starania w celu uzgodnienia zasad ochrony i skutecznego wewnętrznego egzekwowania ich oznaczeń geograficznych.

TYTUŁ VI

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE

ROZDZIAŁ 1

ZAKRES STOSOWANIA

Artykuł 276

Cel

Celem niniejszego tytułu jest zagwarantowanie każdej ze Stron dostępu do rozszerzonych możliwości udziału w procedurach udzielania zamówień publicznych oraz zwiększenie przejrzystości procedur udzielania zamówień publicznych.

Artykuł 277

Włączenie niektórych postanowień GPA oraz zamówienia objęte niniejszą Umową

1. Do niniejszego tytułu włącza się niniejszym postanowienia GPA, które są wyszczególnione w sekcji A załącznika 25, w tym załączniki każdej ze Stron do dodatku I do GPA.

2. Do celów niniejszego tytułu „zamówienia objęte niniejszą Umową” oznaczają zamówienia, do których zastosowanie ma art. II GPA, oraz dodatkowo zamówienia wymienione w sekcji B załącznika 25.

3. W odniesieniu do zamówień objętych niniejszą Umową każda ze Stron stosuje odpowiednio postanowienia GPA wyszczególnione w sekcji A załącznika 25 do dostawców, towarów lub usług drugiej Strony.

ROZDZIAŁ 2

DODATKOWE ZASADY DOTYCZĄCE ZAMÓWIEŃ OBJĘTYCH NINIEJSZĄ UMOWĄ

Artykuł 278

Wykorzystanie środków elektronicznych w zamówieniach

1. Każda ze Stron zapewnia, aby jej podmioty zamawiające udzielały zamówień objętych niniejszą Umową za pomocą środków elektronicznych w najszerszym możliwym zakresie.

2. Uznaje się, że podmiot zamawiający przeprowadza zamówienia objęte niniejszą Umową za pomocą środków elektronicznych, jeżeli wykorzystuje środki informacji i komunikacji w formie elektronicznej w celu:

a)	publikowania ogłoszeń i dokumentacji przetargowej w postępowaniach o udzielenie zamówienia; oraz

b)	składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu i ofert.

3. Z wyjątkiem szczególnych sytuacji, takie środki informacji i komunikacji w formie elektronicznej muszą być niedyskryminujące, ogólnie dostępne i interoperacyjne z produktami technologii informacyjno-komunikacyjnych będącymi w powszechnym użyciu i nie mogą ograniczać dostępu do postępowania o udzielenie zamówienia.

4. Każda ze Stron zapewnia, aby jej podmioty zamawiające otrzymywały i przetwarzały faktury elektroniczne zgodnie z jej przepisami.

Artykuł 279

Publikacja elektroniczna

W odniesieniu do zamówień objętych niniejszą Umową wszystkie ogłoszenia o zamówieniach, w tym ogłoszenia o zamiarze udzielenia zamówienia, ogłoszenia skrócone, ogłoszenia o planowanych zamówieniach oraz ogłoszenia o udzieleniu zamówienia, muszą być bezpośrednio dostępne za pomocą środków elektronicznych, bezpłatnie, za pośrednictwem pojedynczego punktu dostępu w internecie.

Artykuł 280

Dowody potwierdzające

Każda ze Stron zapewnia, aby w momencie składania wniosków o dopuszczenie do udziału lub w momencie składania ofert podmioty zamawiające nie wymagały od dostawców przedłożenia całości lub części dowodów potwierdzających, że nie znajdują się w żadnej z sytuacji, w których dostawca może zostać wykluczony oraz spełniają warunki udziału, chyba że jest to niezbędne do prawidłowego przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia.

Artykuł 281

Warunki udziału

Każda ze Stron zapewnia, aby w przypadku gdy jej podmioty zamawiające wymagają od dostawcy, jako warunku udziału w zamówieniu objętym niniejszą Umową, wykazania wcześniejszego doświadczenia, nie wymagały one, aby dostawca posiadał takie doświadczenie na terytorium tej Strony.

Artykuł 282

Systemy rejestracji i procedury kwalifikacyjne

Strona, która utrzymuje system rejestracji dostawców zapewnia, aby zainteresowani dostawcy mogli w dowolnym czasie złożyć wniosek o rejestrację. Każdego zainteresowanego dostawcę, który złożył wniosek, informuje się w rozsądnym terminie o decyzji o przyjęciu lub odrzuceniu tego wniosku.

Artykuł 283

Procedura przetargu ograniczonego

Każda ze Stron zapewnia, aby podmiot zamawiający, w przypadku gdy stosuje procedurę przetargu ograniczonego, kierował zaproszenia do składania ofert do takiej liczby dostawców, która wystarczy do zapewnienia prawdziwej konkurencji bez wpływu na sprawność operacyjną systemu zamówień.

Artykuł 284

Rażąco niskie ceny

W uzupełnieniu art. XV ust. 6 GPA, jeżeli podmiot zamawiający otrzyma ofertę zawierającą cenę rażąco niższą od cen w innych złożonych ofertach, może on również sprawdzić u dostawcy, czy cena uwzględnia przyznanie subsydiów.

Artykuł 285

Kwestie środowiskowe, socjalne i związane z pracą

Każda ze Stron zapewnia, aby jej podmioty zamawiające mogły uwzględniać kwestie środowiskowe, socjalne i związane z pracą w całym postępowaniu o udzielenie zamówienia, pod warunkiem że kwestie te są zgodne z zasadami ustanowionymi w rozdziałach 1 i 2 i są wskazane w ogłoszeniu o zamiarze udzielenia zamówienia lub w innym ogłoszeniu wykorzystywanym jako ogłoszenie o zamiarze udzielenia zamówienia lub dokumentacja przetargowa.

Artykuł 286

Krajowe procedury odwoławcze

1. W przypadku wyznaczenia przez Stronę bezstronnego organu administracyjnego zgodnie z art. XVIII ust. 4 GPA, Strona ta zapewnia, aby:

a)	członkowie wyznaczonego organu byli niezależni, bezstronni i wolni od zewnętrznych wpływów w trakcie kadencji;

b)	członkowie wyznaczonego organu nie byli odwoływani wbrew ich woli w trakcie pełnienia funkcji, chyba że ich odwołania wymagają przepisy dotyczące wyznaczonego organu; oraz

c)	przewodniczący lub co najmniej jeden inny członek wyznaczonego organu posiadali kwalifikacje prawnicze i zawodowe równoważne kwalifikacjom niezbędnym sędziom, prawnikom lub innym ekspertom prawnym posiadającym kwalifikacje na podstawie przepisów ustawowych i wykonawczych Strony.

2. Każda ze Stron przyjmuje lub utrzymuje procedury dotyczące szybkich środków tymczasowych służących zapewnieniu dostawcy możliwości udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia. Takie środki tymczasowe, przewidziane w art. XVIII ust. 7 lit. a) Porozumienia GPA, mogą skutkować zawieszeniem postępowania o udzielenie zamówienia lub zawieszeniem wykonania umowy, jeżeli umowa została zawarta przez podmiot zamawiający i jeżeli Strona tak postanowiła. Procedury mogą przewidywać, że przy podejmowaniu decyzji o tym, czy środki te powinny zostać zastosowane, można wziąć pod uwagę nadrzędne niekorzystne konsekwencje dla danych interesów, w tym dla interesu publicznego. Uzasadniony powód niepodjęcia działań musi być przedstawione na piśmie.

3. W przypadku gdy zainteresowany udziałem lub uczestniczący w postępowaniu dostawca złożył odwołanie do wyznaczonego organu, o którym mowa w ust. 1, każda ze Stron co do zasady zapewnia, aby podmiot zamawiający nie zawarł umowy do czasu, aż organ ten podejmie decyzję lub wyda zalecenie w sprawie odwołania w odniesieniu do środków tymczasowych, działania naprawczego lub odszkodowania za poniesione straty lub szkody, o których mowa w ust. 2, 5 i 6, zgodnie z jej zasadami, przepisami i procedurami. Każda ze Stron może przewidzieć, że w nieuniknionych lub należycie uzasadnionych okolicznościach umowa może jednak zostać zawarta.

4. Każda ze Stron może przewidzieć:

a)	okres zawieszenia pomiędzy decyzją o udzieleniu zamówienia a zawarciem umowy, aby dać dostawcom, którym nie udzielono zamówienia, wystarczający czas na ocenę, czy stosowne jest wszczęcie procedury odwoławczej; lub

b)	wystarczający okres na złożenie przez zainteresowanego dostawcę odwołania, które może stanowić podstawę zawieszenia wykonywania umowy.

5. Działania naprawcze na podstawie art. XVIII ust. 7 lit. b) GPA mogą obejmować jedno z następujących działań lub większą ich liczbę:

usunięcie dyskryminujących warunków technicznych, ekonomicznych lub finansowych zawartych w zaproszeniu do składania ofert, dokumentach zamówienia lub w jakichkolwiek innych dokumentach związanych z postępowaniem o udzielenie zamówienia oraz przeprowadzenie nowych postępowań o udzielenie zamówienia;

b)	powtórzenie postępowania o udzielenie zamówienia bez zmiany warunków;

c)	uchylenie decyzji o udzieleniu zamówienia i przyjęcie nowej decyzji o udzieleniu zamówienia;

d)	wypowiedzenie umowy lub stwierdzenie jej nieskuteczności; lub

e)	przyjęcie innych środków w celu zaradzenia naruszeniu rozdziałów 1 i 2, na przykład nakazanie zapłaty określonej kwoty do czasu skutecznego usunięcia naruszenia.

6. Zgodnie z art. XVIII ust. 7 lit. b) GPA każda ze Stron może przewidzieć przyznanie odszkodowania za poniesione straty lub szkody. W tym względzie, jeżeli organ odwoławczy Strony nie jest organem sądowym, a dostawca uważa, że doszło do naruszenia wewnętrznych przepisów ustawowych i wykonawczych wdrażających obowiązki wynikające z rozdziałów 1 i 2 niniejszego tytułu, dostawca może wnieść sprawę do sądu, w tym w celu dochodzenia odszkodowania, zgodnie z procedurami sądowymi Strony.

7. Każda ze Stron przyjmuje lub utrzymuje niezbędne procedury, które zapewniają skuteczne wykonanie decyzji lub zaleceń organów odwoławczych lub skuteczne egzekwowanie decyzji sądowych organów odwoławczych.

ROZDZIAŁ 3

TRAKTOWANIE NARODOWE WYKRACZAJĄCE POZA ZAMÓWIENIA OBJĘTE NINIEJSZĄ UMOWĄ

Artykuł 287

Definicje

1. Do celów niniejszego rozdziału traktowanie przyznane przez Stronę na podstawie niniejszego rozdziału oznacza:

a)	w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa – traktowanie nie mniej korzystne niż najbardziej korzystne traktowanie przyznane w podobnych sytuacjach dostawcom ze Zjednoczonego Królestwa; oraz

b)	w odniesieniu do państwa członkowskiego - traktowanie nie mniej korzystne niż najbardziej korzystne traktowanie przyznane w podobnych sytuacjach w tym państwie członkowskim dostawcom z tego państwa członkowskiego.

2. Do celów niniejszego rozdziału dostawca Strony, który jest osobą prawną, oznacza:

w przypadku Unii – osobę prawną utworzoną lub zorganizowaną na podstawie prawa Unii lub co najmniej jednego z jej państw członkowskich i prowadzącą istotną działalność gospodarczą rozumianą przez Unię, zgodnie z jej notyfikacją Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską do WTO (WT/REG39/1), jako równoznaczną pojęciu „rzeczywistego i trwałego powiązania” z gospodarką państwa członkowskiego, zapisaną w art. 54 TFUE, na terytorium Unii; oraz

b)	w przypadku Zjednoczonego Królestwa – osobę prawną utworzoną lub zorganizowaną na podstawie prawa Zjednoczonego Królestwa i prowadzącą istotną działalność gospodarczą na terytorium Zjednoczonego Królestwa.

Artykuł 288

Traktowanie narodowe dostawców mających lokalną siedzibę

1. W odniesieniu do wszelkich zamówień, środek Strony nie może skutkować przyznaniem dostawcom drugiej Strony mającym siedzibę na jej terytorium, w wyniku utworzenia, nabycia lub utrzymywania osoby prawnej, traktowania mniej korzystnego niż traktowanie przez nią jej własnych podobnych dostawców (41).

2. Stosowanie obowiązku traktowania narodowego, o którym mowa w niniejszym artykule, nadal podlega wyjątkom w zakresie bezpieczeństwa i wyjątkom o charakterze ogólnym określonym w art. III GPA, nawet jeżeli zamówienie nie jest zamówieniem objętym niniejszą Umową zgodnie z niniejszym tytułem.

ROZDZIAŁ 4

POZOSTAŁE POSTANOWIENIA

Artykuł 289

Modyfikacje i korekty zobowiązań dotyczących dostępu do rynku

Każda ze Stron może zmodyfikować lub swoje zobowiązania dotyczące dostępu do rynku w odpowiedniej podsekcji w sekcji B załącznika 25, lub dokonać ich korekty, zgodnie z procedurami określonymi w artykułach 290–293.

Artykuł 290

Modyfikacje

1. Strona, która zamierza zmodyfikować podsekcję w sekcji B załącznika 25:

a)	powiadamia o tym drugą Stronę na piśmie; oraz

b)	włącza do powiadomienia propozycję dotyczącą odpowiednich rekompensat wyrównawczych dla drugiej Strony w celu utrzymania poziomu zobowiązań dotyczących dostępu do rynku porównywalnego do poziomu istniejącego przed zmianą.

2. Niezależnie od ust. 1 lit. b) Strona nie jest zobowiązana do zapewnienia drugiej Stronie rekompensat wyrównawczych, jeżeli proponowana modyfikacja dotyczy podmiotu zamawiającego, nad którym Strona skutecznie wyeliminowała swoją kontrolę lub wpływ w odniesieniu do zamówień objętych niniejszą Umową.

Domniemywa się, że kontrola lub wpływ Strony na objęte niniejszą Umową zamówienia podmiotów zamawiających zostają skutecznie wyeliminowane, jeżeli podmiot zamawiający podlega konkurencji na rynkach, do których dostęp nie jest ograniczony.

3. Druga Strona może zgłosić sprzeciw wobec modyfikacji, o której mowa w ust. 1 lit. a), jeżeli kwestionuje fakt, że:

a)	rekompensata wyrównawcza proponowana na podstawie ust. 1 lit. b) jest odpowiednie do utrzymania porównywalnego poziomu wzajemnie uzgodnionych zobowiązań dotyczących dostępu do rynku; lub

b)	modyfikacja dotyczy podmiotu zamawiającego, nad którym Strona skutecznie wyeliminowała swoją kontrolę lub wpływ, jak przewidziano w ust. 2.

Druga Strona zgłasza sprzeciw na piśmie w ciągu 45 dni od otrzymania powiadomienia, o którym mowa w ust. 1 lit. a), lub uznaje się, że akceptuje ona rekompensatę wyrównawczą lub modyfikację, w tym do celów części szóstej tytuł I.

Artykuł 291

Korekty

1. Strona, która zamierza dokonać korekty podsekcji w sekcji B załącznika 25, powiadamia o tym drugą Stronę na piśmie.

Następujące zmiany w podsekcji w sekcji B załącznika 25 uznaje się za korektę, pod warunkiem że nie mają one wpływu na wspólnie uzgodnione zobowiązania dotyczące dostępu do rynku przewidziane w niniejszym tytule:

a)	zmiana nazwy podmiotu zamawiającego;

b)	połączenie dwóch podmiotów zamawiających wymienionych w tej podsekcji, lub większej ich liczby; oraz

c)	rozdzielenie podmiotu zamawiającego wymienionego w tej podsekcji na dwa podmioty zamawiające, lub większą ich liczbę, które zostały dodane do podmiotów zamawiających wymienionych w tej samej podsekcji.

2. Strona może powiadomić drugą Stronę o sprzeciwie wobec proponowanej korekty w terminie 45 dni od dnia otrzymania powiadomienia. Strona zgłaszająca sprzeciw podaje powody, dla których proponowana korekta nie stanowi zmiany przewidzianej w ust. 1, oraz opisuje wpływ proponowanej korekty na wspólnie uzgodnione zobowiązania dotyczące dostępu do rynku, o których mowa w niniejszym tytule. Jeżeli w ciągu 45 dni po otrzymaniu powiadomienia nie złożono żadnego takiego sprzeciwu na piśmie, uznaje się, że Strona zgodziła się na proponowaną korektę.

Artykuł 292

Konsultacje i rozstrzyganie sporów

Jeżeli jedna ze Stron sprzeciwia się proponowanej modyfikacji lub proponowanym rekompensatom wyrównawczych, o których mowa w art. 290, lub proponowanej korekcie, o której mowa w art. 291, Strony dążą do rozstrzygnięcia kwestii w drodze konsultacji. Jeżeli w ciągu 60 dni od otrzymania sprzeciwu nie zostanie osiągnięte porozumienie, Strona zamierzająca zmodyfikować swoją podsekcję w sekcji B załącznika 25, lub dokonać jej korekty, może skierować sprawę do rozstrzygnięcia sporu zgodnie z częścią szóstą tytuł I w celu ustalenia, czy sprzeciw jest uzasadniony.

Artykuł 293

Zmiana załącznika 25 sekcja B

Jeżeli Strona nie zgłosi sprzeciwu wobec modyfikacji zgodnie z art. 290 ust. 3 lub korekty zgodnie z art. 291 ust. 2, lub jeżeli modyfikacje lub korekty są uzgodnione między Stronami w drodze konsultacji, o których mowa w art. 292, lub jeżeli nastąpiło ostateczne rozstrzygnięcie sprawy na podstawie części szóstej tytuł I, Rada Partnerstwa zmienia odpowiednią podsekcję w sekcji B załącznika 25 w celu uwzględnienia odpowiednich modyfikacji, korekt lub rekompensat wyrównawczych.

Artykuł 294

Współpraca

1. Strony uznają korzyści, jakie mogą wyniknąć ze współpracy w zakresie międzynarodowej promocji wzajemnej liberalizacji rynków zamówień publicznych.

2. Strony udostępniają sobie wzajemnie roczne statystyki dotyczące zamówień objętych niniejszą Umową, z zastrzeżeniem ich dostępności technicznej.

TYTUŁ VII

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA

Artykuł 295

Cel

Celem niniejszego tytułu jest zwiększenie zdolności małych i średnich przedsiębiorstw do skorzystania z niniejszego działu.

Artykuł 296

Wymiana informacji

1. Każda ze Stron tworzy lub prowadzi publicznie dostępną stronę internetową dla małych i średnich przedsiębiorstw zawierającą informacje dotyczące niniejszego działu, w tym:

a)	streszczenie niniejszego działu;

b)	opis postanowień niniejszego działu, które każda ze Stron uważa za mające znaczenie dla małych i średnich przedsiębiorstw obu Stron; oraz

c)	wszelkie dodatkowe informacje, które każda ze Stron uzna za przydatne dla małych i średnich przedsiębiorstw zainteresowanych skorzystaniem z niniejszego działu.

2. Każda ze Stron umieszcza na stronie internetowej, o której mowa w ust. 1, hiperłącze do:

a)	tekstu niniejszego działu;

b)	odpowiedniej strony internetowej drugiej Strony; oraz

c)	stron internetowych swoich własnych organów, które zdaniem Strony dostarczałyby przydatnych informacji osobom zainteresowanym handlem i prowadzeniem działalności gospodarczej na jej terytorium.

3. Każda ze Stron umieszcza na stronie internetowej, o której mowa w ust. 1, hiperłącze do stron internetowych swoich własnych organów, z informacjami odnoszącymi się do:

a)	ustawowe i wykonawcze przepisy prawa celnego, procedur przywozu, wywozu i tranzytu, a także odpowiednich formularzy, dokumentów i innych wymaganych informacji;

b)	przepisów ustawowych, wykonawczych i procedur dotyczących praw własności intelektualnej, w tym oznaczeń geograficznych;

c)	przepisów i regulacji technicznych, w tym, w razie konieczności, obowiązkowych procedur oceny zgodności, a także hiperłącza do wykazów organów oceny zgodności, w przypadkach, gdy ocena zgodności strony trzeciej jest obowiązkowa, zgodnie z tytułem I rozdział 4 niniejszego działu;

d)	przepisów ustawowych i wykonawczych dotyczących środków sanitarnych i fitosanitarnych odnoszących się do przywozu i wywozu, zgodnie z tytułem I rozdział 3;

e)	przepisów ustawowych i wykonawczych dotyczących zamówień publicznych, pojedynczego punktu dostępu w internecie do ogłoszeń o zamówieniach publicznych, jak przewidziano w tytule VI, oraz innych odpowiednich przepisów zawartych w tym tytule;

f)	procedur rejestracji przedsiębiorstw; oraz

g)	innych informacji, które Strona uzna za pomocne dla małych i średnich przedsiębiorstw.

4. Każda ze Stron zamieszcza na stronie internetowej, o której mowa w ust. 1, hiperłącze do bazy danych, którą można przeszukać elektronicznie według kodów nomenklatury taryfowej i która obejmuje następujące informacje w odniesieniu do dostępu do jej rynku:

w odniesieniu do środków taryfowych i informacji związanych z taryfami:

(i)	stawki celne i kontyngenty, w tym klauzula najwyższego uprzywilejowania, stawki dotyczące krajów nieobjętych klauzulą najwyższego uprzywilejowania oraz stawki preferencyjne i kontyngenty taryfowe;

(ii)

akcyza;

(iii)

podatki (podatek od wartości dodanej / podatek obrotowy);

(iv)	opłaty celne lub inne opłaty, w tym inne opłaty dotyczące konkretnych produktów;

(v)	reguły pochodzenia przewidziane w tytule I rozdział 2;

(vi)	zwrot ceł, odroczenia lub inne rodzaje pomocy, które prowadzą do zmniejszenia lub zwrotu opłat celnych lub zwolnienia z nich;

(vii)

kryteria stosowane do ustalenia wartości celnej towarów; oraz

(viii)

inne środki taryfowe;

w odniesieniu do środków pozataryfowych związanych z nomenklaturą taryfową:

(i)	informacje dotyczące procedur przywozowych; oraz

(ii)	informacje dotyczące środków pozataryfowych.

5. Każda Strona regularnie lub na wniosek drugiej Strony aktualizuje informacje i hiperłącza, o których mowa w ust. 1–4, które utrzymuje na swojej stronie internetowej, aby zapewnić aktualność i dokładność tych informacji i hiperłączy.

6. Każda ze Stron zapewnia, aby informacje i hiperłącza, o których mowa w ust. 1–4, były przedstawiane w sposób odpowiedni dla małych i średnich przedsiębiorstw. Każda ze Stron dokłada wszelkich starań, aby udostępnić informacje w języku angielskim.

7. Za dostęp do informacji zapewnianych zgodnie z ust. 1–4 nie może być pobierana żadna opłata od jakiejkolwiek osoby którejkolwiek ze Stron.

Artykuł 297

Punkty kontaktowe ds. małych i średnich przedsiębiorstw

1. Po wejściu w życie niniejszej Umowy każda ze Stron wyznacza punkt kontaktowy do wykonywania funkcji wymienionych w niniejszym artykule oraz przekazuje drugiej Stronie jego dane kontaktowe. Strony niezwłocznie powiadamiają się wzajemnie o wszelkich zmianach tych danych kontaktowych.

2. Punkty kontaktowe ds. małych i średnich przedsiębiorstw ustanowione przez Strony wykonują następujące zadania:

a)	dążenie do zapewnienia, aby potrzeby małych i średnich przedsiębiorstw były uwzględniane przy wykonaniu niniejszego działu oraz aby małe i średnie przedsiębiorstwa obu Stron mogły skorzystać z niniejszego działu;

b)	rozważanie sposobów wzmocnienia współpracy między Stronami w kwestiach mających znaczenie dla małych i średnich przedsiębiorstw w celu zwiększenia możliwości małych i średnich przedsiębiorstw w zakresie handlu i inwestycji;

zapewnianie, aby informacje, o których mowa w art. 296, były aktualne, dokładne i mające znaczenie dla małych i średnich przedsiębiorstw. Każda ze Stron może, za pośrednictwem punktu kontaktowego ds. małych i średnich przedsiębiorstw, zaproponować dodatkowe informacje, które druga Strona może zamieścić na swoich stronach internetowych prowadzonych zgodnie z art. 296;

badanie wszelkich kwestii mających znaczenie dla małych i średnich przedsiębiorstw w związku z wykonaniem niniejszego działu, w tym:

(i)	wymiana informacji, aby pomóc Radzie Partnerstwa w realizowaniu jej zadania polegającego na monitorowaniu i wdrażaniu aspektów związanych z małymi i średnimi przedsiębiorstwami niniejszego działu;

(ii)	wspomaganie specjalnych komitetów, wspólnych grup roboczych i punktów kontaktowych ustanowionych na podstawie niniejszej Umowy w rozpatrywaniu kwestii mających znaczenie dla małych i średnich przedsiębiorstw;

e)	okresowe składanie sprawozdań ze swoich działań, wspólnie lub indywidualnie, Radzie Partnerstwa do rozpatrzenia; oraz

f)	rozważanie wszelkich innych kwestii wynikających z niniejszej Umowy dotyczących małych i średnich przedsiębiorstw, zgodnie z ustaleniami Stron.

3. Punkty kontaktowe ds. małych i średnich przedsiębiorstw Stron prowadzą swoją pracę za pośrednictwem kanałów komunikacyjnych ustalonych przez Strony, które mogą obejmować pocztę elektroniczną, wideokonferencje lub inne środki. Mogą również organizować w stosownych przypadkach spotkania.

4. Punkty kontaktowe ds. małych i średnich przedsiębiorstw mogą dążyć do współpracy, w stosownych przypadkach, z ekspertami i organizacjami zewnętrznymi przy wykonywaniu swoich działań.

Artykuł 298

Związek z częścią szóstą

Część szósta tytuł I nie ma zastosowania do niniejszego tytułu.

TYTUŁ VIII

ENERGIA

ROZDZIAŁ 1

POSTANOWIENIA OGÓLNE

Artykuł 299

Cele

Celem niniejszego tytułu jest ułatwienie handlu i inwestycji między Stronami w obszarze energii i surowców oraz wspieranie bezpieczeństwa dostaw i zrównoważenia środowiskowego, w szczególności przyczynianie się do przeciwdziałania zmianie klimatu w tych obszarach.

Artykuł 300

Definicje

1. Do celów niniejszego tytułu stosuje się następujące definicje:

a)	„Agencja ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki” oznacza agencję ustanowioną rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/942 (42);

b)	„zezwolenie” oznacza pozwolenie, licencję, koncesję lub podobny instrument administracyjny lub umowny, na podstawie którego właściwy organ Strony upoważnia dany podmiot do prowadzenia określonej działalności gospodarczej na jej terytorium;

„bilansowanie” oznacza:

(i)

w odniesieniu do systemu elektroenergetycznego – wszystkie działania i procesy, we wszystkich horyzontach czasowych, za pomocą których operatorzy systemów przesyłowych energii elektrycznej zapewniają, w sposób ciągły, utrzymanie częstotliwości systemu w określonym z góry zakresie stabilności oraz spełnienie wymogu dotyczącego wielkości rezerw niezbędnych do zapewnienia wymaganej jakości;

(ii)

w odniesieniu do systemu gazowego – działania podjęte przez operatora systemu przesyłowego w celu zmiany przepływów gazu do lub z sieci przesyłowej, z wyłączeniem działań, w których gaz nie jest ewidencjonowany jako odebrany z systemu, i w których gaz jest zużywany przez operatora systemu przesyłowego na potrzeby obsługi systemu;

„dystrybucja” oznacza:

(i)	w odniesieniu do energii elektrycznej – transport energii elektrycznej systemami dystrybucyjnymi wysokiego, średniego i niskiego napięcia w celu dostarczenia jej odbiorcom, ale nie obejmuje dostaw;

(ii)	w odniesieniu do gazu – transport gazu ziemnego lokalnymi lub regionalnymi sieciami gazociągów w celu dostarczenia go odbiorcom, ale nie obejmuje dostaw;

„operator systemu dystrybucyjnego” oznacza osobę fizyczną lub prawną odpowiedzialną za eksploatację, zapewnienie utrzymywania oraz, w razie konieczności, rozbudowę systemu dystrybucyjnego energii elektrycznej lub gazu na danym obszarze, a także, gdy ma to zastosowanie, za jego wzajemne połączenia z innymi systemami oraz za zapewnienie długoterminowej zdolności systemu do zaspokajania uzasadnionego zapotrzebowania w zakresie dystrybucji energii elektrycznej lub gazu;

„elektroenergetyczne połączenie międzysystemowe” oznacza linię przesyłową:

(i)	między Stronami, z wyłączeniem każdej takiej linii dostępnej w całości w ramach jednolitego rynku energii w Irlandii i Irlandii Północnej;

(ii)	między Wielką Brytanią a jednolitym rynkiem energii w Irlandii i Irlandii Północnej będącym poza zakresem stosowania ppkt (i);

g)	„towary energetyczne” oznaczają towary, z których wytwarzana jest energia, wymienione przy użyciu odpowiadających im kodów Systemu Zharmonizowanego (HS) w załączniku 26;

h)	„podmiot” oznacza każdą osobę fizyczną, osobę prawną lub przedsiębiorstwo, lub ich grupę;

i)	„gazowe połączenie międzysystemowe” oznacza linię przesyłową, która przekracza granicę między Stronami;

j)	„wytwarzanie” oznacza produkcję energii elektrycznej;

k)	„węglowodory” oznaczają towary wymienione w odpowiednim kodzie HS w załączniku 26;

„punkt połączenia międzysystemowego” oznacza, w odniesieniu do gazu, fizycznie istniejący lub wirtualny punkt połączenia pomiędzy systemami wejścia–wyjścia Unii i Zjednoczonego Królestwa lub połączenia systemu wejścia–wyjścia z wzajemnym połączeniem, o ile punkty te podlegają procedurom rezerwacji zdolności przez użytkowników sieci;

m)	„surowce” oznaczają towary wymienione w odpowiednim rozdziale HS w załączniku 26;

n)	„energia ze źródeł odnawialnych” oznacza rodzaj energii, w tym energii elektrycznej, produkowanej z odnawialnych, niekopalnych źródeł;

o)	„standardowy produkt z zakresu zdolności” oznacza, w odniesieniu do gazu, określoną ilość zdolności przesyłowej w określonym czasie, w danym punkcie połączenia międzysystemowego;

„przesył” oznacza:

(i)	w odniesieniu do energii elektrycznej – transport energii elektrycznej przez system najwyższego napięcia i wysokiego napięcia w celu dostarczenia jej odbiorcom lub dystrybutorom, ale nieobejmujący dostaw;

(ii)

w odniesieniu do gazu – transport gazu ziemnego przez sieć, składającą się głównie z gazociągów wysokociśnieniowych, inną niż sieć gazociągów kopalnianych i inną niż część gazociągów wysokociśnieniowych używana głównie do dystrybucji lokalnej gazu ziemnego, w celu dostarczenia go odbiorcom, ale nieobejmujący dostaw;

„operator systemu przesyłowego” oznacza osobę fizyczną lub prawną, która zajmuje się przesyłem lub jest odpowiedzialna za eksploatację, zapewnianie utrzymywania oraz, w razie konieczności, rozbudowę systemu przesyłowego energii elektrycznej lub gazu na danym obszarze, a także, gdy ma to zastosowanie, za jego połączenia międzysystemowe z innymi systemami oraz, w zależności od przypadku, za zapewnienie długoterminowej zdolności systemu do zaspokajania uzasadnionego zapotrzebowania w zakresie transportu gazu lub energii elektrycznej;

„sieć gazociągów kopalnianych” oznacza każdy gazociąg lub sieć gazociągów eksploatowanych lub zbudowanych w ramach projektu wydobycia ropy naftowej lub gazu, lub wykorzystywanych do przesyłania gazu ziemnego z jednego miejsca wydobycia lub większej ich liczby do zakładu oczyszczania i obróbki, do terminalu lub do końcowego przeładunkowego terminalu przybrzeżnego.

2. Do celów niniejszego tytułu odniesienia do „niedyskryminującego traktowania” i „niedyskryminacji” oznaczają klauzulę najwyższego uprzywilejowania zdefiniowaną w art. 130 i 138 oraz traktowanie narodowe zdefiniowane w art. 129 i 137, a także traktowanie na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które zapewnia się jakiemukolwiek innemu podobnemu podmiotowi w podobnych sytuacjach.

Artykuł 301

Związek z innymi tytułami

1. Tytuł II rozdział 2 i rozdział 3 niniejszego działu mają zastosowanie do energii i surowców. W przypadku jakiejkolwiek rozbieżności między niniejszym tytułem a tytułem II niniejszego działu i załącznikami 19–24, pierwszeństwo mają tytuł II niniejszego działu i załączniki 19–24.

2. Do celów art. 20, w przypadku gdy Strona utrzymuje lub wdraża system wirtualnego handlu gazem ziemnym lub energią elektryczną z wykorzystaniem rurociągów lub sieci elektroenergetycznych – tj. system niewymagający fizycznej identyfikacji przesyłanego gazu ziemnego lub energii elektrycznej, a opierający się na systemie sieciowych punktów wejścia i wyjścia – najdogodniejsze trasy tranzytu międzynarodowego, o których mowa w tym artykule, uznaje się za obejmujące taki handel wirtualny.

3. Przy stosowaniu postanowień rozdziału 3 tytułu XI niniejszego działu, zastosowanie ma również załącznik 27. Rozdział 3 tytułu XI niniejszego działu ma zastosowanie do załącznika 27. Art. 375 ma zastosowanie do sporów powstałych między Stronami dotyczących interpretacji i stosowania załącznika 27.

Artykuł 302

Zasady

Każda ze Stron przestrzega prawa do przyjmowania, utrzymywania i wykonywania środków niezbędnych do realizacji uzasadnionych celów polityki publicznej, takich jak zagwarantowanie dostaw towarów energetycznych i surowców, ochrona społeczeństwa, środowisko, w tym przeciwdziałanie zmianie klimatu, zdrowie publiczne i konsumenci oraz propagowanie bezpieczeństwa, zgodnie z postanowieniami niniejszej Umowy.

ROZDZIAŁ 2

ENERGIA ELEKTRYCZNA I GAZ

SEKCJA 1

KONKURENCJA NA RYNKACH ENERGII ELEKTRYCZNEJ I GAZU

Artykuł 303

Konkurencja na rynkach i niedyskryminacja

1. W celu zapewnienia uczciwej konkurencji każda ze Stron zapewnia, aby jej ramy regulacyjne dotyczące produkcji, wytwarzania, przesyłania, dystrybucji lub dostaw energii elektrycznej lub gazu ziemnego były niedyskryminujące w zakresie przepisów, opłat i zasad traktowania.

2. Każda ze Stron zapewnia odbiorcom swobodę wyboru lub zmiany preferowanego dostawcy energii elektrycznej lub gazu na ich odpowiednich rynkach detalicznych zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami ustawowymi i wykonawczymi.

3. Bez uszczerbku dla prawa każdej ze Stron do określenia wymogów jakościowych, postanowienia niniejszego rozdziału dotyczące gazu ziemnego mają również zastosowanie do biogazu i gazu z biomasy lub innych rodzajów gazu, o ile taki gaz może być technicznie i bezpiecznie wtłaczany do systemu gazu ziemnego oraz transportowany przez taki system.

4. Niniejszy artykuł nie ma zastosowania do handlu transgranicznego oraz pozostaje bez uszczerbku dla prawa każdej ze Stron do wprowadzania regulacji w celu osiągnięcia uzasadnionych celów polityki publicznej w oparciu o obiektywne i niedyskryminujące kryteria.

Artykuł 304

Postanowienia dotyczące rynków hurtowych energii elektrycznej i gazu

1. Każda ze Stron zapewnia, aby ceny hurtowe energii elektrycznej i gazu ziemnego odzwierciedlały rzeczywistą podaż i popyt. W tym celu każda ze Stron zapewnia, aby zasady rynków hurtowych w odniesieniu do energii elektrycznej i gazu ziemnego:

a)	zachęcały do swobodnego kształtowania się cen;

b)	nie wprowadzały jakichkolwiek ograniczeń technicznych w zakresie ustalania cen, które utrudniałyby handel;

c)	umożliwiały efektywne dysponowanie aktywami związanymi z wytwarzaniem energii elektrycznej, magazynowaniem energii i odpowiedzią odbioru oraz skuteczne wykorzystanie systemu elektroenergetycznego;

d)	umożliwiały skuteczne wykorzystanie systemu gazu ziemnego; oraz

e)	umożliwiały wprowadzenie na rynek energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych oraz zapewniały wydajne i bezpieczne funkcjonowanie i rozwój systemu elektroenergetycznego.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby rynki bilansujące były zorganizowane w taki sposób, aby zapewnić:

a)	niedyskryminację uczestników oraz niedyskryminujący dostęp dla uczestników;

b)	definiowanie usług w przejrzysty sposób;

c)	nabywanie usług w sposób przejrzysty oraz w oparciu o zasady rynkowe, przy uwzględnieniu postępu technologicznego; oraz

d)	producentom energii ze źródeł odnawialnych korzystanie z rozsądnych i niedyskryminujących warunków przy nabywaniu produktów i usług.

Strona może podjąć decyzję o niestosowaniu lit. c), jeżeli na rynku usług bilansowania nie występuje konkurencja.

3. Każda ze Stron zapewnia, aby wszelkie mechanizmy zdolności wytwórczych na rynkach energii elektrycznej były jasno określone, przejrzyste, proporcjonalne i niedyskryminujące. Żadna ze Stron nie jest zobowiązana do zezwolenia na uczestniczenie zdolności wytwórczych zlokalizowanych na terytorium drugiej Strony w jakimkolwiek mechanizmie zdolności wytwórczych na jej rynkach energii elektrycznej.

4. Każda ze Stron ocenia działania niezbędne do ułatwienia wprowadzenia na rynek gazu ze źródeł odnawialnych.

5. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla prawa każdej ze Stron do wprowadzania regulacji w celu osiągnięcia uzasadnionych celów polityki publicznej w oparciu o obiektywne i niedyskryminujące kryteria.

Artykuł 305

Zakaz nadużyć na rynkach hurtowych energii elektrycznej i gazu

1. Każda ze Stron zakazuje manipulacji na rynku i wykorzystywania informacji wewnętrznych na rynkach hurtowych energii elektrycznej i gazu ziemnego, w tym rynkach pozagiełdowych i giełdach energii elektrycznej oraz gazu ziemnego, rynkach służących handlowi energią i gazem ziemnym, zdolnościami wytwórczymi, bilansowaniem i usługami systemowymi we wszystkich ramach czasowych, łącznie z rynkami terminowymi, rynkami dnia następnego i rynkami dnia bieżącego.

2. Każda ze Stron monitoruje działalność handlową na tych rynkach w celu wykrywania transakcji opartych na informacjach wewnętrznych i manipulacjach na rynku oraz w celu zapobiegania im.

3. Strony współpracują, w tym zgodnie z art. 318, w celu wykrywania transakcji opartych na informacjach wewnętrznych i manipulacjach na rynku oraz w celu zapobiegania im oraz, w stosownych przypadkach, mogą wymieniać informacje, w tym informacje dotyczące monitorowania rynku i egzekwowania przepisów.

Artykuł 306

Dostęp stron trzecich do sieci przesyłowych i dystrybucyjnych

1. Każda ze Stron zapewnia wdrożenie systemu dostępu stron trzecich do sieci przesyłowej i dystrybucyjnej na podstawie opublikowanych taryf, stosowanych obiektywnie i w sposób niedyskryminujący.

2. Bez uszczerbku dla art. 302, każda ze Stron zapewnia, aby operatorzy systemów przesyłowych i dystrybucyjnych na jej terytorium udzielali dostępu do swoich systemów przesyłowych lub dystrybucyjnych podmiotom na rynku tej Strony w rozsądnym terminie od dnia złożenia wniosku o dostęp.

Każda ze Stron zapewnia, aby operatorzy systemów przesyłowych traktowali producentów energii ze źródeł odnawialnych na rozsądnych i niedyskryminujących warunkach w zakresie przyłączania do sieci elektroenergetycznej i korzystania z niej.

Operator systemu przesyłowego lub dystrybucyjnego może odmówić dostępu w przypadku gdy nie dysponuje niezbędną zdolnością. Podaje się należycie uzasadnione powody każdej takiej odmowy.

3. Bez uszczerbku dla uzasadnionych celów polityki publicznej, każda ze Stron zapewnia, aby opłaty stosowane wobec podmiotów na rynku tej Strony przez operatorów systemów przesyłowych i dystrybucyjnych za dostęp i podłączenie do sieci oraz korzystanie z nich, a także, gdy ma to zastosowanie, opłaty za odpowiednie wzmocnienie sieci, odpowiednio odzwierciedlały koszty i były przejrzyste. Każda ze Stron zapewnia publikację zasad, warunków, taryf i wszystkich informacji, które mogą być niezbędne do skutecznego wykonywania prawa dostępu do systemów przesyłowych i dystrybucyjnych oraz ich użytkowania.

4. Każda ze Stron zapewnia, aby taryfy i opłaty, o których mowa w ust. 1 i 3, były stosowane w sposób niedyskryminujący wobec podmiotów na rynku każdej ze Stron.

Artykuł 307

Obsługa systemu i rozdzielenie operatorów sieci

1. Każda ze Stron zapewnia, aby operatorzy systemu przesyłowego wypełniali swoje funkcje w sposób przejrzysty i niedyskryminujący.

2. Każda ze Stron wdraża zasady dla operatorów systemów przesyłowych, które zapewniają skuteczne eliminowanie wszelkich konfliktów interesów wynikających ze sprawowania przez tę samą osobę kontroli nad operatorem systemu przesyłowego i producentem lub dostawcą.

Artykuł 308

Cele polityki publicznej w kontekście dostępu stron trzecich i rozdziału własnościowego

1. Gdy jest to konieczne do osiągnięcia uzasadnionego celu polityki publicznej oraz w oparciu o obiektywne kryteria, każda ze Stron może podjąć decyzję o niestosowaniu art. 306 i 307 wobec:

a)	rynków lub systemów wschodzących lub odizolowanych;

b)	infrastruktury, która spełnia warunki określone w załączniku 28.

2. Gdy jest to konieczne do osiągnięcia uzasadnionego celu polityki publicznej oraz w oparciu o obiektywne kryteria, każda ze Stron może podjąć decyzję o niestosowaniu art. 303 i 304 wobec:

a)	małych lub odizolowanych rynków lub systemów energii elektrycznej;

b)	małych, powstających lub odizolowanych rynków lub systemów gazu ziemnego.

Artykuł 309

Zwolnienia przyznane połączeniom międzysystemowym

Każda ze Stron zapewnia, aby zwolnienia przyznane połączeniom międzysystemowym między Unią a Zjednoczonym Królestwem na podstawie art. 63 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/943 (43) i przepisów transponujących art. 36 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE (44) w ich odpowiednich jurysdykcjach, które obowiązują po zakończeniu okresu przejściowego, nadal miały zastosowanie zgodnie z ich odpowiednimi przepisami oraz na mających zastosowanie zasadach.

Artykuł 310

Niezależny organ regulacyjny

1. Każda ze Stron zapewnia wyznaczenie i utrzymanie operacyjnie niezależnego organu regulacyjnego lub operacyjnie niezależnych organów regulacyjnych zajmujących się energią elektryczną i gazem oraz mających następujące uprawnienia i obowiązki:

a)	ustalanie lub zatwierdzanie taryf, opłat i warunków dotyczących dostępu do sieci, o których mowa w art. 306, lub metodyk leżących u ich podstaw;

b)	zapewnianie zgodności z zasadami, o których mowa w art. 307 i 308;

c)	wydawanie wiążących decyzji co najmniej w odniesieniu do lit. a) i b);

d)	nakładanie skutecznych środków odwoławczych.

2. Wykonując te obowiązki i uprawnienia, niezależny organ regulacyjny lub niezależne organy regulacyjne muszą działać w sposób bezstronny i przejrzysty.

SEKCJA 2

HANDEL POŁĄCZENIAMI MIĘDZYSYSTEMOWYMI

Artykuł 311

Skuteczne wykorzystanie elektroenergetycznych połączeń międzysystemowych

1. W celu zapewnienia skutecznego wykorzystania elektroenergetycznych połączeń międzysystemowych oraz zmniejszenia barier w handlu między Unią a Zjednoczonym Królestwem, każda ze Stron zapewnia, aby:

a)	alokacja zdolności przesyłowych i zarządzanie ograniczeniami przesyłowymi na elektroenergetycznych połączeniach międzysystemowych odbywały się na zasadach rynkowych, w sposób przejrzysty i niedyskryminujący;

udostępniano maksymalną przepustowość elektroenergetycznych połączeń międzysystemowych, uwzględniając:

(i)	potrzebę zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania systemu; oraz

(ii)	najskuteczniejszego wykorzystania systemów;

c)	przepustowość elektroenergetycznych połączeń międzysystemowych można było ograniczać jedynie w sytuacjach nadzwyczajnych, a każde takie ograniczenie wytwarzania odbywało się w sposób niedyskryminujący;

d)	publikowane były informacje dotyczące obliczania przepustowości, aby wspierać cele niniejszego artykułu;

e)	nie stosowano opłat sieciowych od pojedynczych transakcji ani cen wywoławczych za korzystanie z połączeń międzysystemowych;

alokacja zdolności przesyłowych i zarządzanie ograniczeniami przesyłowymi w odniesieniu do elektroenergetycznych połączeń międzysystemowych podlegały koordynacji zainteresowanych operatorów systemów przesyłowych z Unii i operatorów systemów przesyłowych ze Zjednoczonego Królestwa; koordynacja ta obejmuje opracowanie porozumień w celu uzyskiwania solidnych i skutecznych wyników w odniesieniu do wszystkich odpowiednich ram czasowych, w tym rynków terminowych, rynków dnia następnego i rynków dnia bieżącego oraz bilansowania; oraz

g)	porozumienia dotyczące alokacji zdolności przesyłowych i zarządzania ograniczeniami przesyłowymi przyczyniały się do tworzenia warunków sprzyjających rozwojowi i inwestowaniu w efektywne pod względem ekonomicznym elektroenergetyczne połączenia międzysystemowe.

2. Koordynacja i porozumienia, o których mowa w ust. 1 lit. f), nie obejmują ani nie pociągają za sobą udziału operatorów systemów przesyłowych ze Zjednoczonego Królestwa w unijnych procedurach alokacji zdolności przesyłowych i zarządzania ograniczeniami przesyłowymi.

3. Każda ze Stron podejmuje niezbędne działania w celu zapewnienia jak najszybszego zawarcia umowy wielostronnej dotyczącej rekompensat kosztów zapewniania transgranicznej wymiany energii elektrycznej między:

a)	operatorami systemu przesyłowego uczestniczącymi w mechanizmie rekompensat dla operatorów działających między systemami przesyłowymi ustanowionym rozporządzeniem Komisji (UE) nr 838/2010 (45); oraz

b)	operatorami systemów przesyłowych ze Zjednoczonego Królestwa.

4. Umowa wielostronna, o której mowa w ust. 3, ma na celu zapewnienia, aby:

a)	operatorzy systemów przesyłowych ze Zjednoczonego Królestwa byli traktowani na równi z operatorem systemów przesyłowych w kraju uczestniczącym w mechanizmie rekompensat dla operatorów działających między systemami przesyłowymi; oraz

b)	traktowanie operatorów systemów przesyłowych ze Zjednoczonego Królestwa nie było korzystniejsze w porównaniu z tym, które miałoby zastosowanie do operatora systemu przesyłowego uczestniczącego w mechanizmie rekompensat dla operatorów działających między systemami przesyłowymi.

5. Niezależnie od ust. 1 lit. e), do czasu zawarcia umowy wielostronnej, o której mowa w ust. 3, opłata za korzystanie z systemu przesyłowego może zostać nałożona na planowany przywóz i wywóz między Unią a Zjednoczonym Królestwem.

Artykuł 312

Uzgodnienia dotyczące obrotu energią elektryczną we wszystkich ramach czasowych

1. W odniesieniu do alokacji zdolności przesyłowych i zarządzania ograniczeniami przesyłowymi na etapie dnia następnego, Specjalny Komitet ds. Energii podejmuje, na zasadzie priorytetu, niezbędne działania zgodnie z art. 317 w celu zapewnienia, aby operatorzy systemu przesyłowego opracowali w określonym terminie uzgodnienia określające procedury techniczne zgodnie z załącznikiem 29.

2. Jeżeli Specjalny Komitet ds. Energii nie zaleci Stronom wdrożenia takich procedur technicznych zgodnie z art. 317 ust. 4, podejmuje decyzje i wydaje zalecenia niezbędne do alokacji zdolności elektroenergetycznych połączeń międzysystemowych w ramach czasowych rynku dnia następnego zgodnie z załącznikiem 29.

3. Specjalny Komitet ds. Energii dokonuje przeglądu uzgodnień dotyczących wszystkich ram czasowych, w szczególności bilansowania i ram czasowych dnia bieżącego, i może zalecić, aby każda ze Stron zwróciła się do swoich operatorów systemów przesyłowych o przygotowanie procedur technicznych zgodnie z art. 317 w celu ulepszenia uzgodnień dotyczących określonych ram czasowych.

4. Specjalny Komitet ds. Energii dokonuje przeglądu dalszego spełniania przez procedury techniczne opracowane zgodnie z ust. 1 wymogów załącznika 29 oraz niezwłocznie rozwiązuje wszelkie wykryte problemy.

Artykuł 313

Skuteczne wykorzystanie gazowych połączeń międzysystemowych

1. W celu zapewnienia skutecznego wykorzystania gazowych połączeń międzysystemowych oraz zmniejszenia barier w handlu między Unią a Zjednoczonym Królestwem, każda ze Stron zapewnia, aby:

udostępniono maksymalną przepustowość gazowych połączeń międzysystemowych, z poszanowaniem zasady niedyskryminacji i uwzględniając:

(i)	potrzebę zapewnienia bezpiecznego działania systemu; oraz

(ii)	najskuteczniejsze wykorzystanie systemów;

mechanizmy alokacji zdolności i procedury zarządzania ograniczeniami przesyłowymi w zakresie gazowych połączeń międzysystemowych były oparte na zasadach rynkowych, przejrzyste i niedyskryminujące, a także aby aukcje wykorzystywano głównie do celów alokacji zdolności przesyłowych w punktach połączenia międzysystemowego.

2. Każda ze Stron podejmuje niezbędne działania w celu zapewnienia, aby:

a)	operatorzy systemu przesyłowego dążyli do wspólnego oferowania standardowych produktów z zakresu zdolności, na które składają się odpowiednie zdolności punktów wejścia i wyjścia po obu stronach punktu połączenia międzysystemowego;

b)	operatorzy systemów przesyłowych koordynowali procedury dotyczące wykorzystania gazowych połączeń międzysystemowych między operatorami systemów przesyłowych z Unii a zainteresowanymi operatorami systemów przesyłowych ze Zjednoczonego Królestwa.

3. Koordynacja, o której mowa w ust. 2 lit. b), nie obejmuje ani nie pociąga za sobą udziału operatorów systemów przesyłowych ze Zjednoczonego Królestwa w unijnych procedurach dotyczących wykorzystania gazowych połączeń międzysystemowych.

SEKCJA 3

ROZWÓJ SIECI I BEZPIECZEŃSTWO DOSTAW

Artykuł 314

Rozwój sieci

1. Strony współpracują, aby ułatwić terminowy rozwój i interoperacyjność infrastruktury energetycznej łączącej ich terytoria.

2. Każda ze Stron zapewnia opracowywanie, publikację i regularną aktualizację planów rozwoju sieci dla systemów przesyłowych energii elektrycznej i gazu.

Artykuł 315

Współpraca w zakresie bezpieczeństwa dostaw

1. Strony współpracują w zakresie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i gazu ziemnego.

2. Strony w odpowiednim czasie wymieniają informacje dotyczące wszelkich zagrożeń określonych zgodnie z art. 316.

3. Strony wymieniają plany, o których mowa w art. 316. W przypadku Unii plany te mogą być na poziomie państwa członkowskiego lub na poziomie regionalnym.

4. Strony informują się wzajemnie bez zbędnej zwłoki, w przypadku gdy istnieją wiarygodne informacje, że może dojść do zakłócenia lub innego kryzysu związanego z dostawami energii elektrycznej lub gazu ziemnego, oraz informują się wzajemnie o planowanych lub wprowadzonych środków.

5. Strony natychmiast informują się wzajemnie w przypadku rzeczywistego zakłócenia lub innego kryzysu, aby umożliwić koordynację środków łagodzących i srodków odbudowy.

6. Strony prowadzą wymianę najlepszych praktyk w zakresie krótkoterminowych i sezonowych ocen wystarczalności.

7. Strony opracowują odpowiednie ramy współpracy w zakresie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i gazu ziemnego.

Artykuł 316

Gotowość na wypadek zagrożeń oraz plany na wypadek sytuacji nadzwyczajnej

1. Każda ze Stron ocenia zagrożenia, które mają wpływ na bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej lub gazu ziemnego, łącznie z ich prawdopodobieństwem wystąpienia i skutkami, w tym zagrożenia transgraniczne.

2. Każda ze Stron ustanawia i regularnie aktualizuje plany, aby wyeliminować zidentyfikowane zagrożenia, które mają wpływ na bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej lub gazu ziemnego. Plany te zawierają środki niezbędne do wyeliminowania lub ograniczenia prawdopodobieństwa wystąpienia i skutków wszelkich zagrożeń określonych w ust. 1, a także niezbędne środki mające na celu przygotowanie na kryzys elektroenergetyczny lub dotyczący gazu ziemnego oraz łagodzenie jego skutków.

3. Środki zawarte w planach, o których mowa w ust. 2:

a)	muszą być jasno określone, przejrzyste, proporcjonalne, niedyskryminujące i możliwe do zweryfikowania;

b)	nie mogą stanowić znaczącego zakłócenia w handlu między Stronami; oraz

c)	nie mogą zagrażać bezpieczeństwu dostaw energii elektrycznej lub gazu ziemnego drugiej Strony.

W przypadku kryzysu Strony uruchamiają środki nierynkowe wyłącznie w ostateczności.

SEKCJA 4

WSPÓŁPRACA TECHNICZNA

Artykuł 317

Współpraca między operatorami systemów przesyłowych

1. Każda ze Stron zapewnia, aby operatorzy systemów przesyłowych opracowali skuteczne i inkluzywne uzgodnienia robocze z myślą o wspieraniu planowania i zadań operacyjnych związanych z realizacją celów niniejszego tytułu, w tym, gdy zaleci to Specjalny Komitet ds. Energii, przygotowania procedur technicznych w celu skutecznego wykonania art. 311–315.

Uzgodnienia robocze, o których mowa w akapicie pierwszym, obejmują ramy współpracy między Europejską Siecią Operatorów Systemów Przesyłowych Energii Elektrycznej ustanowioną zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2019/943 („ENTSO-E”) i Europejską Siecią Operatorów Systemów Przesyłowych Gazu ustanowioną zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 715/2009 (46) („ENTSOG”), z jednej strony, a operatorami systemów przesyłowych energii elektrycznej i gazu w Zjednoczonym Królestwie, z drugiej strony. W ramach tych uwzględnia się przynajmniej następujące obszary:

a)	rynki energii elektrycznej i gazu;

b)	dostęp do sieci;

c)	bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej i gazu;

d)	energia morska;

e)	planowanie infrastruktury;

f)	skuteczne wykorzystanie elektroenergetycznych i gazowych połączeń międzysystemowych; oraz

g)	obniżanie emisyjności sektora gazu i jakość gazu.

Specjalny Komitet ds. Energii możliwie najszybciej uzgadnia wytyczne dotyczące uzgodnień roboczych i ram współpracy w zakresie rozpowszechniania informacji wśród operatorów systemu przesyłowego.

Ramy współpracy, o których mowa w akapicie drugim, nie obejmują ani nie powodują przyznania statusu porównywalnego z udziałem operatorów systemów przesyłowych ze Zjednoczonego Królestwa w ENTSO-E lub ENTSOG.

2. Specjalny Komitet ds. Energii może zalecić każdej ze Stron zwrócenie się do swoich operatorów systemów przesyłowych o przygotowanie szczegółowych procedur technicznych, o których mowa w ust. 1 akapit pierwszy.

3. Każda ze Stron zapewnia, aby jej odpowiedni operatorzy systemów przesyłowych zwracali się o opinię w sprawie procedur technicznych odpowiednio do Agencji ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki i organu regulacyjnego w Zjednoczonym Królestwie wyznaczonego zgodnie z art. 310 w przypadku sporu lub w każdym przypadku przed zakończeniem tych procedur technicznych. Odpowiedni operatorzy systemów przesyłowych Stron przedkładają te opinie wraz z projektami procedur technicznych Specjalnemu Komitetowi ds. Energii.

4. Specjalny Komitet ds. Energii dokonuje przeglądu projektów procedur technicznych i może zalecić Stronom wdrożenie takich procedur w ich odpowiednich uzgodnieniach wewnętrznych, z należytym uwzględnieniem opinii Agencji ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki i organu regulacyjnego w Zjednoczonym Królestwie wyznaczonego zgodnie z art. 310. Specjalny Komitet ds. Energii monitoruje skuteczne funkcjonowanie takich procedur technicznych i może zalecić ich aktualizację.

Artykuł 318

Współpraca organów regulacyjnych

1. Strony zapewniają, aby Agencja ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki i organ regulacyjny Zjednoczonego Królestwa wyznaczony zgodnie z art. 310 najszybciej, jak to możliwe nawiązywali kontakty i dokonywały uzgodnień administracyjnych, aby ułatwić osiągnięcie celów niniejszej Umowy. Kontakty i uzgodnienia administracyjne obejmują co najmniej następujące obszary:

a)	rynki energii elektrycznej i gazu;

b)	dostęp do sieci;

c)	zapobieganie nadużyciom na rynkach hurtowych energii elektrycznej i gazu;

d)	bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej i gazu;

e)	planowanie infrastruktury;

f)	energia morska;

g)	skuteczne wykorzystanie elektroenergetycznych i gazowych połączeń międzysystemowych;

h)	współpraca między operatorami systemów przesyłowych; oraz

i)	obniżanie emisyjności sektora gazu i jakość gazu.

Specjalny Komitet ds. Energii możliwie najszybciej uzgadnia wytyczne dotyczące uzgodnień administracyjnych dla takiej współpracy w zakresie rozpowszechniania informacji wśród organów regulacyjnych.

2. Uzgodnienia administracyjne, o których mowa w ust. 1, nie obejmują ani nie powodują przyznania statusu porównywalnego z udziałem organu regulacyjnego Zjednoczonego Królestwa w Agencji ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki, wyznaczonego zgodnie z art. 310.

ROZDZIAŁ 3

BEZPIECZNA I ZRÓWNOWAŻONA ENERGIA

Artykuł 319

Energia ze źródeł odnawialnych i efektywność energetyczna

1. Każda ze Stron wspiera efektywność energetyczną i wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych.

Każda ze Stron zapewnia, aby jej przepisy mające zastosowanie do wydawania licencji lub równoważnych środków mających zastosowanie do energii ze źródeł odnawialnych były niezbędne i proporcjonalne.

2. Unia potwierdza cel dotyczący udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w 2030 r., określony w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 (47).

Unia potwierdza swoje cele w zakresie efektywności energetycznej na 2030 r. określone w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE (48).

3. Zjednoczone Królestwo potwierdza:

a)	swoje dążenie w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w 2030 r., które określiło w swoim krajowym planie w dziedzinie energii i klimatu;

b)	swoje dążenie w zakresie bezwzględnego poziomu zużycia energii pierwotnej i końcowej w 2030 r., które określiło w swoim krajowym planie w dziedzinie energii i klimatu.

4. Strony informują się na bieżąco w kwestiach określonych w ust. 2 i 3.

Artykuł 320

Wsparcie dla energii ze źródeł odnawialnych

1. Każda ze Stron zapewnia, aby wsparcie dla energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych ułatwiało wprowadzanie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych na rynek energii elektrycznej.

2. Biopaliwa, biopłyny i biomasę wspiera się jako energię ze źródeł odnawialnych wyłącznie, gdy spełniają one solidne, podlegające weryfikacji kryteria zrównoważonego rozwoju i ograniczania emisji gazów cieplarnianych.

3. Każda ze Stron wyraźnie określa wszelkie specyfikacje techniczne, które mają zostać spełnione przez urządzenia i systemy wykorzystujące energię ze źródeł odnawialnych, aby skorzystać z systemów wsparcia. Takie specyfikacje techniczne muszą uwzględniać współpracę prowadzoną na podstawie art. 91, 92 i 323.

Artykuł 321

Współpraca w zakresie rozwijania energii morskiej

1. Strony współpracują w zakresie rozwoju energii morskiej ze źródeł odnawialnych przez wymianę najlepszych praktyk oraz, w stosownych przypadkach, ułatwianie rozwijania konkretnych projektów.

2. Opierając się na współpracy w dziedzinie energetyki na Morzu Północnym, Strony umożliwiają stworzenie specjalnego forum służącego prowadzeniu dyskusji technicznych między Komisją Europejską, ministerstwami i organami publicznymi państw członkowskich, ministerstwami i organami publicznymi Zjednoczonego Królestwa, operatorami systemu przesyłowego i przemysłem energii morskiej oraz zainteresowanymi stronami, w zakresie rozwoju sieci przesyłowej energii morskiej i dużego potencjału energii ze źródeł odnawialnych w regionie Morza Północnego. Współpraca ta obejmuje co najmniej następujące obszary:

a)	projekty hybrydowe i projekty wspólne;

b)	planowanie przestrzenne obszarów morskich;

c)	ramy wsparcia i finanse;

d)	najlepsze praktyki dotyczące odpowiedniego planowania sieci lądowej i morskiej;

e)	wymiana informacji w zakresie nowych technologii; oraz

f)	wymiana najlepszych praktyk w odniesieniu do odpowiednich zasad, przepisów i norm technicznych.

Artykuł 322

Ryzyko i bezpieczeństwo na obszarach morskich

1. Strony prowadzą współpracę i wymianę informacji w celu utrzymania wysokiego poziomu bezpieczeństwa i ochrony środowiska w odniesieniu do wszelkiej działalności związanej ze złożami ropy naftowej i gazu ziemnego na obszarach morskich.

2. Strony wprowadzają odpowiednie środki, aby zapobiegać poważnym awariom wynikającym z działalności związanej ze złożami ropy naftowej i gazu ziemnego na obszarach morskich oraz aby ograniczać skutki takich awarii.

3. Strony propagują wymianę najlepszych praktyk między swoimi organami właściwymi w zakresie bezpieczeństwa i ochrony środowiska w odniesieniu do działalności związanej ze złożami ropy naftowej i gazu ziemnego na obszarach morskich. Regulacje w zakresie bezpieczeństwa i ochrony środowiska w odniesieniu do działalności związanej ze złożami ropy naftowej i gazu ziemnego na obszarach morskich muszą być niezależne od wszelkich funkcji dotyczących udzielania licencji na działalność związaną ze złożami ropy naftowej i gazu ziemnego na obszarach morskich.

Artykuł 323

Współpraca w zakresie norm

Zgodnie z art. 92 i 98 Strony propagują współpracę między organami regulacyjnymi i normalizacyjnymi mającymi siedzibę na ich terytorium w celu ułatwienia opracowania norm międzynarodowych w zakresie efektywności energetycznej i energii ze źródeł odnawialnych, aby przyczynić się do zrównoważonej polityki energetycznej i klimatycznej.

Artykuł 324

Badania naukowe, rozwój i innowacje

Strony propagują badania naukowe, rozwój i innowacje w dziedzinie efektywności energetycznej i energii ze źródeł odnawialnych.

ROZDZIAŁ 4

TOWARY ENERGETYCZNE I SUROWCE

Artykuł 325

Ustalanie ceny eksportowej

Strona nie nakłada wyższej ceny wywozu towarów energetycznych lub surowców do drugiej Strony niż cena pobierana za te towary energetyczne lub surowce przeznaczone na rynek wewnętrzny, za pomocą jakichkolwiek środków, w tym licencji czy wymogów dotyczących ceny minimalnej.

Artykuł 326

Regulacja cen

Jeżeli Strona postanowi uregulować cenę wewnętrznej dostawy do odbiorców energii elektrycznej lub gazu ziemnego, może tego dokonać wyłącznie, aby osiągnąć cel polityki publicznej i wyłącznie poprzez nałożenie ceny regulowanej, która jest jasno określona, przejrzysta, niedyskryminująca i proporcjonalna.

Artykuł 327

Zezwolenie na poszukiwanie i produkcję węglowodorów i wytwarzanie energii elektrycznej

1. Jeżeli Strona wymaga zezwolenia na poszukiwanie i produkcję węglowodorów lub wytwarzanie energii elektrycznej, Strona ta udziela takich zezwoleń na podstawie obiektywnych i niedyskryminujących kryteriów sporządzanych i publikowanych przed rozpoczęciem okresu składania wniosków zgodnie z ogólnymi warunkami i procedurami określonymi w tytule II rozdział 5 sekcja 1 niniejszego działu.

2. Niezależnie od ust. 1 niniejszego artykułu i od art. 301 każda ze Stron może udzielać zezwoleń związanych z poszukiwaniem lub produkcją węglowodorów bez przestrzegania warunków i procedur związanych z publikacją określonych w art. 153, na podstawie należycie uzasadnionych zwolnień przewidzianych w mających zastosowanie przepisach.

3. Wkłady finansowe lub wkłady niepieniężne wymagane od podmiotów, którym udziela się zezwolenia, nie mogą ingerować w zarządzanie ani w proces decyzyjny takich podmiotów.

4. Każda ze Stron zapewnia, aby wnioskodawca ubiegający się o zezwolenie miał prawo odwołania się od każdej decyzji dotyczącej zezwolenia do organu wyższego szczebla lub organu niezależnego od organu wydającego decyzję, lub do zwrócenia się do takiego organu wyższego szczebla lub organu niezależnego o dokonanie przeglądu tej decyzji. Każda ze Stron zapewnia, aby wnioskodawca otrzymał uzasadnienie decyzji administracyjnej, aby w razie konieczności umożliwić mu skorzystanie z procedur odwoławczych. Przepisy mające zastosowanie do odwołań podlegają publikacji.

Artykuł 328

Bezpieczeństwo i integralność urządzeń i infrastruktury energetycznej

Żadnego z postanowień niniejszego tytułu nie interpretuje się jako uniemożliwiającego Stronom przyjmowanie tymczasowych środków niezbędnych do ochrony bezpieczeństwa i zachowania integralności urządzeń lub infrastruktury energetycznej, pod warunkiem że środki te nie są stosowane w sposób, który stanowiłby ukryte ograniczenie w handlu lub inwestycjach między Stronami.

ROZDZIAŁ 5

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

Artykuł 329

Skuteczne wykonanie i zmiany

1. Rada Partnerstwa może zmienić załącznik 26 i załącznik 28. Rada Partnerstwa może aktualizować załącznik 27, jeżeli jest to konieczne do zapewnienia funkcjonowania tego załącznika na przestrzeni czasu.

2. Specjalny Komitet ds. Energii może zmienić załącznik 29.

3. Specjalny Komitet ds. Energii wydaje zalecenia niezbędne do zapewnienia skutecznego wykonania rozdziałów niniejszego tytułu, za które jest odpowiedzialny.

Artykuł 330

Dialog

Strony prowadzą regularny dialog w celu ułatwienia osiągnięcia celów niniejszego tytułu.

Artykuł 331

Zakończenie obowiązywania niniejszego tytułu

1. Niniejszy tytuł przestaje obowiązywać z dniem 30 czerwca 2026 r.

2. Niezależnie od ust. 1, w okresie od dnia 1 lipca 2026 r. do dnia 31 grudnia 2026 r. Rada Partnerstwa może podjąć decyzję, że niniejszy tytuł będzie miał zastosowanie do dnia 31 marca 2027 r. W okresie od dnia 1 kwietnia 2027 r. do dnia 31 grudnia 2027 r., a także w jakimkolwiek momencie w każdym kolejnym roku, Rada Partnerstwa może podjąć decyzję, że niniejszy tytuł będzie miał zastosowanie do dnia 31 marca następnego roku.

3. Niniejszy artykuł stosuje się bez uszczerbku dla art. 509, 521 i 779.

TYTUŁ IX

PRZEJRZYSTOŚĆ

Artykuł 332

Cel

1. Uznając wpływ, jaki ich odpowiednie otoczenie regulacyjne może mieć na handel i inwestycje między Stronami, Strony zmierzają do zapewnienia przewidywalnego otoczenia regulacyjnego oraz skutecznych procedur dla przedsiębiorców, w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw.

2. Strony potwierdzają swoje zobowiązania w odniesieniu do przejrzystości w ramach porozumienia WTO i opierają się na tych zobowiązaniach w postanowieniach zawartych w niniejszym tytule.

Artykuł 333

Definicja

Do celów niniejszego tytułu „decyzja administracyjna” oznacza decyzję lub działanie wywołujące skutek prawny, które mają zastosowanie do konkretnej osoby, konkretnego towaru lub konkretnej usługi w indywidualnym przypadku, i obejmuje niepodjęcie decyzji lub niepodjęcie takiego działania, gdy wymaga tego prawo Strony.

Artykuł 334

Zakres stosowania

Niniejszy tytuł ma zastosowanie do tytułów I–VIII oraz tytułów X–XII niniejszego działu i działu szóstego.

Artykuł 335

Publikacja

1. Każda ze Stron zapewnia, aby jej przepisy ustawowe, wykonawcze, procedury i zarządzenia administracyjne o zasięgu ogólnym były niezwłocznie publikowane za pośrednictwem wyznaczonego urzędowo środka przekazu oraz, w miarę możliwości, drogą elektroniczną, lub w inny sposób udostępnione w taki sposób, aby umożliwić każdej osobie zapoznanie się z nimi.

2. W odpowiednim zakresie każda ze Stron zapewnia wyjaśnienie celu i uzasadnienie środków, o których mowa w ust. 1.

3 Każda ze Stron przewiduje rozsądny okres między publikacją i wejściem w życie jej przepisów ustawowych i wykonawczych, z wyjątkiem przypadków, gdy nie jest to możliwe ze względu na pilny charakter sprawy.

Artykuł 336

Zapytania

1. Każda ze Stron ustanawia lub utrzymuje odpowiednie i proporcjonalne mechanizmy udzielania odpowiedzi na zapytania każdej osoby dotyczące wszelkich przepisów ustawowych lub wykonawczych.

2. Każda ze Stron niezwłocznie udziela informacji i odpowiada na pytania drugiej Strony dotyczące wszelkich obowiązujących lub planowanych przepisów ustawowych lub wykonawczych, chyba że na podstawie innego postanowienia niniejszej Umowy ustanowiono specjalny mechanizm.

Artykuł 337

Stosowanie środków o zasięgu ogólnym

1. Każda ze Stron stosuje swoje przepisy ustawowe, wykonawcze, procedury i zarządzenia administracyjne o zasięgu ogólnym w sposób obiektywny, bezstronny i rozsądny.

2. W przypadku wszczęcia postępowania administracyjnego dotyczącego osób, towarów lub usług drugiej Strony w odniesieniu do stosowania przepisów ustawowych lub wykonawczych, każda ze Stron:

dokłada wszelkich starań, aby z odpowiednim wyprzedzeniem zawiadamiać osoby, których bezpośrednio dotyczy postępowanie administracyjne, zgodnie ze swoimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi, dołączając informację o charakterze postępowania, oświadczenie organu wszczynającego postępowanie oraz ogólny opis każdej spornej kwestii; oraz

b)	zapewnia takim osobom rozsądną możliwość przedstawienia faktów i argumentów na poparcie ich stanowiska przed każdą ostateczną decyzją administracyjną, w zakresie, w jakim pozwala na to czas, charakter postępowania oraz interes publiczny.

Artykuł 338

Kontrola i odwołanie

1. Każda ze Stron ustanawia lub utrzymuje sądy, trybunały arbitrażowe lub sądy administracyjne oraz procedury służące szybkiej kontroli oraz, jeżeli jest to uzasadnione, zmianie decyzji administracyjnych. Każda ze Stron zapewnia, aby jej sądy prowadziły procedury odwoławcze lub procedury kontroli w sposób niedyskryminujący i bezstronny. Sądy te muszą być bezstronne i niezależne od organu, któremu powierzono egzekwowanie przepisów administracyjnych.

2. Każda ze Stron zapewnia stronom postępowań, o których mowa w ust. 1, rozsądną możliwość poparcia lub obrony ich stanowisk.

3. Każda ze Stron zapewnia zgodnie ze swoim prawem, aby wszelkie decyzje wydane w postępowaniach, o których mowa w ust. 1, opierały się na dowodach i złożonych dokumentach lub, gdy ma to zastosowanie, na dokumentacji zgromadzonej przez właściwy organ administracyjny.

4. Każda ze Stron zapewnia wykonanie decyzji, o których mowa w ust. 3, przez organ, któremu powierzono egzekwowanie przepisów administracyjnych, z zastrzeżeniem odwołania lub dalszej kontroli zgodnie z prawem Strony.

Artykuł 339

Związek z innymi tytułami

Postanowienia zawarte w niniejszym tytule stanowią uzupełnienie szczególnych zasad przejrzystości określonych w tych tytułach niniejszego działu, w odniesieniu do których stosuje się niniejszy tytuł.

TYTUŁ X

DOBRE PRAKTYKI REGULACYJNE I WSPÓŁPRACA REGULACYJNA

Artykuł 340

Zasady ogólne

1. Każda ze Stron ma swobodę określania swojego podejścia do dobrych praktyk regulacyjnych w ramach niniejszej Umowy w sposób zgodny z jej własnymi ramami prawnymi, praktykami, procedurami i podstawowymi zasadami (49) leżącymi u podstaw jej systemu regulacyjnego.

2. Żadnego z postanowień niniejszego tytułu nie interpretuje się jako zobowiązującego Stronę do:

a)	odstąpienia od jej wewnętrznych procedur przygotowania i przyjmowania środków regulacyjnych;

b)	podejmowania działań, które podważałyby lub utrudniłyby terminowe przyjęcie środków regulacyjnych służących osiągnięciu celów jej polityki publicznej; lub

c)	osiągnięcia jakiegokolwiek szczególnego rezultatu regulacyjnego.

3. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie może mieć wpływu na prawo Strony do określenia lub regulowania jej własnych poziomów ochrony celem prowadzenia lub wspierania jej własnej polityki publicznej w takich obszarach jak:

a)	zdrowie publiczne;

b)	życie lub zdrowie ludzi, zwierząt i roślin oraz dobrostan zwierząt;

c)	bezpieczeństwo i higiena pracy;

d)	warunki zatrudnienia;

e)	środowisko, w tym zmiana klimatu;

f)	ochrona konsumentów;

g)	ochrona socjalna i zabezpieczenie społeczne;

h)	ochrona danych i cyberbezpieczeństwo;

(i)	różnorodność kulturowa;

j)	integralność i stabilność systemu finansowego oraz ochrona inwestorów;

k)	bezpieczeństwo energetyczne; oraz

l)	przeciwdziałanie praniu pieniędzy.

Dla większej pewności należy wyjaśnić, że do celów w szczególności lit. c) i d) akapitu pierwszego, nadal stosuje się różne modele stosunków pracy, obejmujące rolę i autonomię partnerów społecznych, przewidziane w prawie lub praktykach krajowych Strony, w tym przepisy i praktyki dotyczące negocjacji zbiorowych i egzekwowania układów zbiorowych.

4. Środki regulacyjne nie mogą stanowić ukrytej bariery w handlu.

Artykuł 341

Definicje

Do celów niniejszego tytułu stosuje się następujące definicje:

„organ regulacyjny” oznacza:

(i)	w odniesieniu do Unii – Komisję Europejską; oraz

(ii)	w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa – Rząd Jej Królewskiej Mości Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz zdecentralizowaną administrację Zjednoczonego Królestwa;

„środki regulacyjne” oznaczają:

(i)

w odniesieniu do Unii:

A)	rozporządzenia i dyrektywy, przewidziane w art. 288 TFUE; oraz

B)	akty wykonawcze i delegowane, przewidziane odpowiednio w art. 290 i 291 TFUE; oraz

(ii)

w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa:

A)	prawo pierwotne; oraz

B)	prawo wtórne.

Artykuł 342

Zakres stosowania

1. Niniejszy tytuł ma zastosowanie do środków regulacyjnych proponowanych lub wydanych, w stosownych przypadkach, przez organ regulacyjny każdej ze Stron w odniesieniu do wszelkich kwestii objętych tytułami I–IX, tytułem XI, tytułem XII niniejszego działu oraz działem szóstym.

2. Art. 351 i 352 mają zastosowanie również do innych środków o zasięgu ogólnym wydanych lub zaproponowanych przez organ regulacyjny Strony w odniesieniu do wszelkich kwestii objętych tytułami, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, mających znaczenie dla działań w zakresie współpracy regulacyjnej, takich jak wytyczne, dokumenty programowe lub zalecenia.

3. Niniejszy tytuł nie ma zastosowania do organów regulacyjnych, środków regulacyjnych, praktyk ani podejść regulacyjnych państw członkowskich.

4. Wszelkie postanowienia szczególne zawarte w tytułach, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, mają pierwszeństwo przed postanowieniami niniejszego tytułu w zakresie niezbędnym do stosowania postanowień szczególnych.

Artykuł 343

Koordynacja wewnętrzna

Każda ze Stron musi posiadać wewnętrzne procedury lub mechanizmy koordynacji lub przeglądu w odniesieniu do środków regulacyjnych przygotowywanych przez jej organ regulacyjny. Takie procesy lub mechanizmy powinny służyć między innymi:

a)	wspieraniu dobrych praktyk regulacyjnych, w tym praktyk określonych w niniejszym tytule;

b)	określeniu i unikaniu zbędnego powielania i niespójności wymogów między własnymi środkami regulacyjnymi Strony;

c)	zapewnieniu zgodności z międzynarodowymi obowiązkami Strony w zakresie handlu i inwestycji; oraz

d)	propagowaniu uwzględniania skutków przygotowywanych środków regulacyjnych, w tym skutków dla małych i średnich przedsiębiorstw (50), zgodnie z odpowiednimi zasadami i procedurami.

Artykuł 344

Opis procesów i mechanizmów

Każda ze Stron udostępnia publicznie opisy procesów lub mechanizmów stosowanych przez jej organ regulacyjny w celu przygotowania, oceny lub przeglądu środków regulacyjnych. Opisy te muszą zawierać odniesienie do odpowiednich zasad, wytycznych lub procedur, w tym tych dotyczących możliwości przedstawienia uwag przez opinię publiczną.

Artykuł 345

Wczesne informowanie o planowanych środkach regulacyjnych

1. Każda ze Stron udostępnia publicznie, zgodnie ze swoimi odpowiednimi zasadami i procedurami, co najmniej raz w roku, wykaz planowanych ważnych (51) środków regulacyjnych, które jej organ regulacyjny z uzasadnionych względów spodziewa się zaproponować lub przyjąć w ciągu roku. Organy regulacyjne każdej ze Stron mogą określić, co stanowi ważny środek regulacyjny do celów jej obowiązków wynikających z niniejszego tytułu.

2. W odniesieniu do każdego ważnego środka regulacyjnego zawartego w wykazie, o którym mowa w ust. 1, każda ze Stron powinna również jak najszybciej udostępnić publicznie:

a)	krótki opis jego zakresu i celów; oraz

b)	o ile jest to możliwe, przewidywany czas na jego przyjęcie, w tym wszelkie możliwości przeprowadzenia konsultacji publicznych.

Artykuł 346

Konsultacje publiczne

1. Przy przygotowaniu ważnego środka regulacyjnego każda ze Stron zapewnia, zgodnie ze swoimi odpowiednimi przepisami i procedurami, aby jej organ regulacyjny:

a)	publikował projekt środka regulacyjnego albo dokumenty konsultacyjne zawierające wystarczająco szczegółowe informacje dotyczące takiego przygotowywanego środka regulacyjnego, aby każda osoba mogła ocenić, czy i w jaki sposób środki te mogą mieć istotny wpływ na interesy tej osoby;

b)	oferował wszystkim, w sposób niedyskryminujący, rozsądne możliwości przedstawienia uwag; oraz

c)	rozważał otrzymane uwagi.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby jej organ regulacyjny korzystał z elektronicznych środków komunikacji i dążył do utrzymania usług internetowych dostępnych bezpłatnie dla ogółu społeczeństwa na potrzeby publikowania odpowiednich środków regulacyjnych lub dokumentów, o których mowa w ust. 1 lit. a), oraz otrzymywania uwag związanych z konsultacjami społecznymi.

3. Każda ze Stron zapewnia, aby jej organ regulacyjny udostępniał publicznie, zgodnie ze swoimi odpowiednimi przepisami i procedurami, podsumowanie wyników konsultacji społecznych, o których mowa w niniejszym artykule.

Artykuł 347

Ocena skutków

1. Każda ze Stron potwierdza swój zamiar zapewnienia, aby jej organ regulacyjny przeprowadzał, zgodnie ze swoimi jej odpowiednimi przepisami i procedurami, oceny skutków w odniesieniu do wszelkich głównych środków regulacyjnych, które przygotowuje. Od takich przepisów i procedur można przewidywać wyjątki.

2. W trakcie przeprowadzania oceny skutków każda ze Stron zapewnia, aby jej organ regulacyjny dysponował procedurami i mechanizmami propagującymi uwzględnienie następujących czynników:

a)	potrzeby istnienia danego środka regulacyjnego, w tym charakter i znaczenie problemu, który dany środek ma regulować;

b)	wszelkich wykonalnych i odpowiednich opcji regulacyjnych i pozaregulacyjnych, które umożliwiłyby osiągnięcie celów polityki publicznej Strony, w tym opcji nieregulowania;

c)	w miarę możliwości i w odpowiednim zakresie – potencjalnych skutków społecznych, gospodarczych i środowiskowych tych opcji, w tym wpływu na handel międzynarodowy i inwestycje międzynarodowe oraz, zgodnie z odpowiednimi przepisami i procedurami, na małe i średnie przedsiębiorstwa; oraz

d)	w stosownych przypadkach – tego, w jaki sposób rozważane opcje odnoszą się do odpowiednich norm międzynarodowych, w tym uzasadnienia wszelkich rozbieżności.

3. W stosunku do oceny skutków, którą organ regulacyjny przeprowadził w odniesieniu do środka regulacyjnego, każda ze Stron zapewnia sporządzenie przez jej organ regulacyjny sprawozdania końcowego zawierającego szczegółowe informacje dotyczące czynników branych pod uwagę w jego ocenie i odpowiednich ustaleń. Każda ze Stron w miarę możliwości udostępnia publicznie takie sprawozdania nie później niż w momencie publicznego udostępnienia wniosku dotyczącego środka regulacyjnego, o którym mowa w art. 341 lit. b) ppkt (i) A) lub lit. b) ppkt (ii) A), lub środka regulacyjnego, o którym mowa w tym artykule lit. b) ppkt (i) B) lub lit. b) ppkt (ii) B).

Artykuł 348

Ocena retrospektywna

1. Każda ze Stron zapewnia, aby jej organ regulacyjny dysponował procedurami lub mechanizmami do celów przeprowadzania w stosownych przypadkach okresowych ocen retrospektywnych obowiązujących środków regulacyjnych.

2. Podczas przeprowadzania okresowej oceny retrospektywnej każda ze Stron dokłada starań, aby rozważyć, czy istnieją możliwości skuteczniejszego osiągnięcia jej celów polityki publicznej i zmniejszenia zbędnych obciążeń regulacyjnych, w tym dla małych i średnich przedsiębiorstw.

3. Każda ze Stron zapewnia, aby jej organ regulacyjny udostępnił publicznie wszelkie istniejące plany i wyniki takich ocen retrospektywnych.

Artykuł 349

Rejestr regulacyjny

Każda ze Stron zapewnia, aby obowiązujące środki regulacyjne były publikowane w wyznaczonym rejestrze, w którym zwarte są środki regulacyjne i który jest publicznie dostępny bezpłatnie w internecie. Rejestr powinien umożliwiać wyszukiwanie środków regulacyjnych według odniesień lub według słów. Każda ze Stron okresowo aktualizuje swój rejestr.

Artykuł 350

Wymiana informacji dotyczących dobrych praktyk regulacyjnych

Strony dążą do wymiany informacji dotyczących swoich dobrych praktyk regulacyjnych określonych w niniejszym tytule, w tym w ramach Specjalnego Komitetu Handlowego ds. Współpracy Regulacyjnej.

Artykuł 351

Działania w zakresie współpracy regulacyjnej

1. Strony mogą angażować się w działania w zakresie współpracy regulacyjnej na zasadzie dobrowolności, bez uszczerbku dla autonomii ich własnego procesu decyzyjnego i ich odpowiednich porządków prawnych. Strona może odmówić angażowania się w działania w zakresie współpracy regulacyjnej lub wycofać się z nich. Strona odmawiająca angażowania się w działania w zakresie współpracy regulacyjnej lub wycofująca się z nich powinna wyjaśnić drugiej Stronie przyczyny swojej decyzji.

2. Każda ze Stron może zaproponować drugiej Stronie działanie w zakresie współpracy regulacyjnej. Przedstawia ona swoją propozycję za pośrednictwem punktu kontaktowego wyznaczonego zgodnie z art. 353. Druga Strona rozpatruje tę propozycję w rozsądnym terminie oraz informuje Stronę zgłaszającą propozycję, czy uważa proponowane działanie za odpowiednie na potrzeby współpracy regulacyjnej.

3. W celu określenia odpowiednich działań na potrzeby współpracy regulacyjnej każda ze Stron uwzględnia:

a)	wykaz, o którym mowa w art. 345 ust. 1; oraz

b)	propozycje działań w zakresie współpracy regulacyjnej przedłożone przez osoby Strony, wraz z uzasadnieniem i odpowiednimi informacjami towarzyszącymi.

4. Jeżeli Strony postanowią zaangażować się w działanie z zakresu współpracy regulacyjnej, organ regulacyjny każdej ze Stron dąży w stosownych przypadkach do tego, aby:

a)	poinformować organ regulacyjny drugiej Strony o przygotowaniu nowych lub zmianie istniejących środków regulacyjnych i innych środków o zasięgu ogólnym, o których mowa w art. 342 ust. 2, które mają znaczenie dla współpracy regulacyjnej;

b)	na wniosek przekazać informacje i poddać pod dyskusję środki regulacyjne i inne środki o zasięgu ogólnym, o których mowa w art. 342 ust. 2, które mają znaczenie dla współpracy regulacyjnej; oraz

c)	podczas przygotowywania nowych lub zmiany istniejących środków regulacyjnych lub innych środków o zasięgu ogólnym, o których mowa w art. 342 ust. 2, rozważyć, w zakresie, w jakim jest to możliwe, wszelkie podejścia regulacyjne drugiej Strony w tej samej lub powiązanej kwestii.

Artykuł 352

Specjalny Komitet Handlowy ds. Współpracy Regulacyjnej

1. Specjalny Komitet Handlowy ds. Współpracy Regulacyjnej pełni następujące funkcje:

a)	wzmacnianie i propagowanie dobrych praktyk regulacyjnych i współpracy regulacyjnej między Stronami;

b)	wymiana opinii dotyczących działań w zakresie współpracy, proponowanych lub prowadzonych na podstawie art. 351;

c)	zachęcanie do współpracy regulacyjnej i koordynacji na forach międzynarodowych, w tym, w stosownych przypadkach, do okresowej dwustronnej wymiany informacji dotyczących istotnych trwających lub planowanych działań.

2. Specjalny Komitet Handlowy ds. Współpracy Regulacyjnej może zaprosić zainteresowane strony do uczestnictwa w swoich posiedzeniach.

Artykuł 353

Punkty kontaktowe

W terminie miesiąca po wejściu w życie niniejszej Umowy każda ze Stron wyznacza punkt kontaktowy w celu ułatwienia wymiany informacji między Stronami.

Artykuł 354

Brak zastosowania mechanizmu rozstrzygania sporów

Część szósta tytuł I nie ma zastosowania w odniesieniu do sporów dotyczących interpretacji i stosowania niniejszego tytułu.

TYTUŁ XI

RÓWNE WARUNKI DZIAŁANIA NA RZECZ OTWARTEJ I UCZCIWEJ KONKURENCJI ORAZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

ROZDZIAŁ 1

POSTANOWIENIA OGÓLNE

Artykuł 355

Zasady i cele

1. Strony uznają, że handel i inwestycje między Unią a Zjednoczonym Królestwem na zasadach i warunkach określonych w niniejszej Umowie wymagają otoczenia zapewniającego równe warunki działania na rzecz otwartej i uczciwej konkurencji między Stronami oraz zapewniającego prowadzenie handlu i inwestycji w sposób sprzyjający zrównoważonemu rozwojowi.

2. Strony uznają, że zrównoważony rozwój obejmuje rozwój gospodarczy, rozwój społeczny i ochronę środowiska, przy czym wszystkie trzy są wzajemnie zależne i wzajemnie się wzmacniają, a także potwierdzają swoje zobowiązanie do propagowania rozwoju handlu międzynarodowego i inwestycji w sposób przyczyniający się do osiągnięcia celu zrównoważonego rozwoju.

3. Każda ze Stron potwierdza swoje dążenie do osiągnięci neutralności klimatycznej w całej gospodarce do 2050 r.

4. Strony potwierdzają swoje wspólne stanowisko, w myśl którego ich relacja gospodarcza może przynosić korzyści w sposób wzajemnie zadowalający tylko wówczas, jeżeli zobowiązania związane z równymi warunkami działania na rzecz otwartej i uczciwej konkurencji przejdą próbę czasu, zapobiegając zakłóceniom handlu lub inwestycji oraz przyczyniając się do zrównoważonego rozwoju. Strony uznają jednak, że celem niniejszego tytułu nie jest harmonizacja standardów Stron. Strony są zdeterminowane, aby utrzymać i poprawiać ich odpowiednie wysokie standardy w dziedzinach objętych niniejszym tytułem.

Artykuł 356

Prawo do wprowadzania regulacji, podejście ostrożnościowe (52) oraz informacje naukowe i techniczne

1. Strony potwierdzają prawo każdej ze Stron do określania swoich polityk i priorytetów w dziedzinach objętych niniejszym tytułem, do określania poziomów ochrony, jakie uznają za stosowne, oraz do przyjęcia lub zmiany swojego prawa i swoich polityk w sposób zgodny z międzynarodowymi zobowiązaniami każdej ze Stron, w tym z jej zobowiązaniami wynikającymi z niniejszego tytułu.

2. Strony potwierdzają, że zgodnie z podejściem ostrożnościowym, w przypadku gdy istnieją uzasadnione powody do obaw, że zachodzi potencjalne zagrożenie poważną lub nieodwracalną szkodą dla środowiska lub zdrowia ludzi, brak pełnej pewności naukowej nie może być wykorzystywany jako podstawa uniemożliwiająca Stronie przyjęcie odpowiednich środków służących zapobieżeniu takiej szkodzie.

3. Podczas przygotowywania lub wdrażania środków służących ochronie środowiska lub warunków pracy, które mogą mieć wpływ na handel lub inwestycje, każda ze Stron uwzględnia odpowiednie i dostępne informacje naukowe i techniczne, normy, wytyczne i zalecenia międzynarodowe.

Artykuł 357

Rozstrzyganie sporów

Część szósta tytuł I nie ma zastosowania do niniejszego rozdziału, z wyjątkiem art 356 ust. 2. Art. 408 i 409 mają zastosowanie do art. 355 ust. 3.

ROZDZIAŁ 2

POLITYKA KONKURENCJI

Artykuł 358

Zasady i definicje

1. Strony uznają znaczenie wolnej i niezakłóconej konkurencji w swoich stosunkach handlowych i inwestycyjnych. Strony uznają, że antykonkurencyjne praktyki przedsiębiorstw mogą zakłócać prawidłowe funkcjonowanie rynków oraz osłabiać korzyści płynące z liberalizacji handlu.

2. Do celów niniejszego rozdziału „podmiot gospodarczy” oznacza podmiot lub grupę podmiotów tworzących jeden podmiot gospodarczy, niezależnie od jego statusu prawnego, prowadzący działalność gospodarczą przez oferowanie towarów lub usług na rynku.

Artykuł 359

Prawo konkurencji

1. W uznaniu dla zasad określonych w art. 358 każda ze Stron utrzymuje prawo konkurencji, które skutecznie przeciwdziała następującym antykonkurencyjnym praktykom przedsiębiorstw:

a)	porozumieniom między podmiotami gospodarczymi, decyzjom związków podmiotów gospodarczych i uzgodnionym praktykom, których celem lub skutkiem jest zapobieganie konkurencji, jej ograniczanie lub zakłócanie;

b)	nadużyciom pozycji dominującej przez jeden podmiot gospodarczy lub większą ich liczbę; oraz

c)	w odniesieniu do fuzji lub przejęć, w Zjednoczonym Królestwie, oraz w odniesieniu do koncentracji, w Unii, między podmiotami gospodarczymi i mogących mieć znaczące skutki antykonkurencyjne.

2. Prawo konkurencji, o którym mowa w ust. 1, ma zastosowanie do wszystkich podmiotów gospodarczych, niezależnie od ich przynależności państwowej lub statusu własnościowego.

3. Każda ze Stron, dążąc do realizacji uzasadnionych celów polityki publicznej, może przewidzieć odstępstwa od jej prawa konkurencji, pod warunkiem że są one przejrzyste i proporcjonalne do tych celów.

Artykuł 360

Egzekwowanie przepisów

1. Każda ze Stron wprowadza odpowiednie środki w celu egzekwowania jej prawa konkurencji na jej terytorium.

2. Każda ze Stron utrzymuje operacyjnie niezależny organ lub organy, które są właściwe do skutecznego egzekwowania jej prawa konkurencji.

3. Każda ze Stron stosuje swoje prawo konkurencji w przejrzysty i niedyskryminujący sposób, przy poszanowaniu zasady sprawiedliwości proceduralnej, w tym prawa zainteresowanych podmiotów gospodarczych do obrony, bez względu na ich przynależność państwową czy status własnościowy.

Artykuł 361

Współpraca

1. Aby osiągnąć cele niniejszego rozdziału oraz zwiększyć skuteczność egzekwowania swojego prawa konkurencji, Strony uznają znaczenie współpracy między ich odpowiednimi organami ds. konkurencji w odniesieniu do rozwoju polityki konkurencji i działań w zakresie egzekwowania prawa.

2. Do celów ust. 1 Komisja Europejska lub organy ds. konkurencji państw członkowskich, z jednej strony, oraz organ lub organy ds. konkurencji Zjednoczonego Królestwa, z drugiej strony, dążą, gdzie to możliwe i stosowne, do współpracy i koordynacji w zakresie swoich działań związanych z egzekwowaniem prawa w odniesieniu do tych samych lub powiązanych sposobów postępowania lub transakcji.

3. W celu ułatwienia współpracy i koordynacji, o których mowa w ust. 1 i 2, Komisja Europejska i organy ds. konkurencji państw członkowskich, z jednej strony, oraz organ lub organy ds. konkurencji Zjednoczonego Królestwa, z drugiej strony, mogą wymieniać się informacjami w zakresie dozwolonym przez prawo każdej ze Stron.

4. Aby zrealizować cele niniejszego artykułu, Strony mogą zawrzeć odrębną umowę w sprawie współpracy i koordynacji między Komisją Europejską, organami ds. konkurencji państw członkowskich oraz organem lub organami ds. konkurencji Zjednoczonego Królestwa, w której mogą zostać zawarte warunki wymiany i wykorzystania informacji poufnych.

Artykuł 362

Rozstrzyganie sporów

Niniejszy rozdział nie podlega rozstrzyganiu sporów na podstawie części szóstej tytuł I.

ROZDZIAŁ 3

KONTROLA SUBSYDIÓW

Artykuł 363

Definicje

1. Do celów niniejszego rozdziału stosuje się następujące definicje:

a)	„podmiot gospodarczy” oznacza podmiot lub grupę podmiotów tworzących jeden podmiot gospodarczy, niezależnie od jego statusu prawnego, prowadzący działalność gospodarczą przez oferowanie towarów lub usług na rynku;

„subsydium” oznacza pomoc finansową, która:

(i)

pochodzi ze środków Stron, w tym:

A)	bezpośredniego lub warunkowego przekazania funduszy, takich jak dotacje bezpośrednie, pożyczki lub gwarancje udzielone na zabezpieczenie pożyczek;

B)	zrzeczenia się dochodów, które w przeciwnym razie są należne; lub

C)	dostarczania towarów lub świadczenia usług, lub zakupów towarów lub usług;

(ii)	przynosi korzyść gospodarczą jednemu podmiotowi gospodarczemu lub większej ich liczbie;

(iii)

jest szczególna ze względu na to, że przynosi prawne lub faktyczne korzyści określonym podmiotom gospodarczym względem innych w odniesieniu do wytwarzania określonych towarów lub świadczenia określonych usług; oraz

(iv)	ma lub mogłaby mieć wpływ na handel lub inwestycje między Stronami.

2. Do celów ust. 1 lit. b) ppkt (iii):

środka podatkowego nie uznaje się za szczególny, chyba że:

(i)	niektóre podmioty gospodarcze uzyskają obniżenie zobowiązań podatkowych, które w przeciwnym razie musiałyby ponieść w ramach normalnego systemu podatkowego; oraz

(ii)

te podmioty gospodarcze traktowane są w sposób bardziej korzystny niż inne podmioty gospodarcze znajdujące się w porównywalnej sytuacji w ramach normalnego systemu podatkowego; do celów niniejszego punktu normalny system opodatkowania jest określony przez jego cel wewnętrzny, jego cechy (takie jak podstawa opodatkowania, podatnik, zdarzenie podatkowe lub stawka podatkowa) oraz przez organ, który jest niezależny pod względem instytucjonalnym, proceduralnym, ekonomicznym i finansowym i jest właściwy do kształtowania cech systemu podatkowego;

niezależnie od lit. a) subsydium nie uznaje się za szczególne, jeżeli uzasadniają je zasady nieodłącznie związane z konstrukcją systemu ogólnego; w przypadku środków podatkowych przykładami takich nieodłącznych zasad są: potrzeba zwalczania oszustw podatkowych lub uchylania się od opodatkowania, możliwość zarządzania administracyjnego, unikanie podwójnego opodatkowania, zasada neutralności podatkowej, progresywny charakter podatku dochodowego i jego cel redystrybucyjny lub potrzeba poszanowania zdolności płatniczej podatników;

niezależnie od lit. a) opłat celowych nie uznaje się za szczególne, jeżeli ich ustanowienia wymagają niegospodarcze cele polityki publicznej, takie jak potrzeba ograniczenia negatywnych skutków niektórych działań lub produktów na środowisko lub zdrowie ludzi, w zakresie, w jakim dane cele polityki publicznej są niedyskryminujące (53).

Artykuł 364

Zakres stosowania i wyjątki

1. Art. 366, 367 i 374 nie mają zastosowania do subsydiów przyznawanych w celu rekompensowania szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi wyjątkowymi zdarzeniami o charakterze nieekonomicznym.

2. Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie uniemożliwia Stronom przyznawania subsydiów o charakterze socjalnym skierowanych do konsumentów końcowych.

3. Subsydia udzielane tymczasowo w celu reagowania na krajową lub ogólnoświatową sytuację nadzwyczajną w gospodarce muszą być ukierunkowane, proporcjonalne i skuteczne, aby możliwe było zaradzenie tej sytuacji nadzwyczajnej. Art. 367 i 374 nie mają zastosowania do takich subsydiów.

4. Niniejszy rozdział nie ma zastosowania do subsydiów, w przypadku gdy łączna kwota przyznana jednemu podmiotowi gospodarczemu wynosi poniżej 325 000 specjalnych praw ciągnienia w każdym okresie trzech lat obrotowych. Rada Partnerstwa może zmienić ten próg.

5. Niniejszego rozdziału nie ma zastosowania do subsydiów, które podlegają postanowieniom części IV lub załącznika 2 do Porozumienia w sprawie rolnictwa, ani do subsydiów związanych z obrotem rybami i przetworami rybnymi.

6. Niniejszy rozdział nie ma zastosowania do subsydiów związanych z sektorem audiowizualnym.

7. Art. 371 nie ma zastosowania do subsydiów finansowanych ze środków Strony na poziomie ponadnarodowym.

8. Dla celów subsydiów dla przewoźników lotniczych wszelkie odniesienia do „wpływu na handel lub inwestycje między Stronami” w niniejszym rozdziale odczytuje się jako „wpływ na konkurencję między przewoźnikami lotniczymi Stron w zakresie świadczenia usług transportu lotniczego”, w tym do usług transportu lotniczego nieobjętych tytułem I działu drugiego.

Artykuł 365

Usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym

1. Subsydia przyznawane podmiotom gospodarczym, którym powierzono szczególne zadania w interesie publicznym, w tym obowiązki w zakresie usług publicznych, podlegają art. 366 w zakresie, w jakim stosowanie zasad określonych w tym artykule nie stanowi faktycznej lub prawnej przeszkody w realizacji określonego zadania powierzonego danemu podmiotowi gospodarczemu. Dane zadanie musi być powierzone z wyprzedzeniem i w sposób przejrzysty.

2. Strony zapewniają, aby kwota rekompensaty udzielonej podmiotowi gospodarczemu, któremu powierzono zadanie w interesie publicznym, ograniczała się do kwoty niezbędnej do pokrycia całości lub części kosztów poniesionych w ramach realizacji tego zadania, z uwzględnieniem odpowiednich przychodów i rozsądnego zysku z tytułu realizacji tego zadania. Strony zapewniają, aby udzielona rekompensata nie była wykorzystywana w celu subsydiowania skrośnego działań będących poza zakresem powierzonego zadania. Rekompensata poniżej 15 mln specjalnych praw ciągnienia za zadanie nie podlega obowiązkom wynikającym z art. 369. Rada Partnerstwa może zmienić ten próg.

3. Niniejszy rozdział nie ma zastosowania w przypadku gdy całkowita kwota rekompensaty na rzecz podmiotu gospodarczego realizującego zadania w interesie publicznym jest niższa niż 750 000 specjalnych praw ciągnienia w każdym okresie trzech lat obrotowych. Rada Partnerstwa może zmienić ten próg.

Artykuł 366

Zasady

1. W celu zapewnienia, aby subsydia nie były przyznawane w sytuacji, gdy mają lub mogłyby mieć istotny wpływ na handel lub inwestycje między Stronami, każda ze Stron wprowadza i utrzymuje skuteczny system kontroli subsydiów zapewniający, aby przyznawanie subsydiów odbywało się z poszanowaniem następujących zasad:

a)	subsydia realizują konkretny cel polityki publicznej, jakim jest zaradzenie zidentyfikowanej niedoskonałości rynku lub rozwiązanie kwestii dotyczącej sprawiedliwości, takich jak trudności społecznych lub problemów z dystrybucją (zwany dalej „celem”);

b)	subsydia są proporcjonalne i ograniczone do tego, co jest konieczne do osiągnięcia celu;

c)	subsydia są skonstruowane z zamiarem doprowadzenia do zmiany zachowania gospodarczego beneficjenta sprzyjającej osiągnięciu celu, którego nie można by było osiągnąć w razie braku przyznania subsydiów;

d)	subsydia nie powinny zwykle rekompensować kosztów, które beneficjent sfinansowałby w przypadku braku subsydium;

e)	subsydia stanowią odpowiedni instrument polityki służący realizacji celu polityki publicznej, a celu tego nie można osiągnąć środkami powodującymi mniejsze zakłócenia;

f)	korzystny wpływ subsydiów na osiągnięcie celu przewyższa wszelkie negatywne skutki, w szczególności negatywny wpływ na handel lub inwestycje między Stronami.

2. Bez uszczerbku dla ust. 1 niniejszego artykułu, każda ze Stron stosuje, w stosownych przypadkach, warunki określone w art. 367, jeżeli dane subsydia mają lub mogłyby mieć istotny wpływ na handel lub inwestycje między Stronami.

3. Każda ze Stron określa sposób, w jaki jej obowiązki wynikające z ust. 1 i 2 zostaną wdrożone w projektowaniu systemu kontroli subsydiów w jej własnym prawie wewnętrznym, pod warunkiem że każda ze Stron zapewni, aby obowiązki wynikające z ust. 1 i 2 były wdrażane do jej prawa w taki sposób, że zgodność z prawem poszczególnych subsydiów będzie określana na podstawie zasad.

Artykuł 367

Subsydia zakazane i subsydia podlegające warunkom

1. Kategorie subsydiów, o których mowa w art. 366 ust. 2, oraz warunki, które mają do nich zastosowanie, są następujące. Rada Partnerstwa może aktualizować te postanowienia, jeżeli jest to konieczne do zapewnienia funkcjonowania niniejszego artykułu na przestrzeni czasu.

Subsydia w formie nieograniczonych gwarancji

2. Zakazane są subsydia w formie gwarancji spłaty zadłużenia lub zobowiązań podmiotu gospodarczego bez jakichkolwiek ograniczeń co do kwoty zadłużenia i zobowiązań lub okresu trwania takiej gwarancji.

Ratowanie i restrukturyzacja

3. Zakazuje się przyznawania subsydiów na rzecz restrukturyzacji podmiotu gospodarczego znajdującego się w trudnej sytuacji lub w stanie niewypłacalności, jeżeli podmiot ten nie przygotował wiarygodnego planu restrukturyzacji. Plan restrukturyzacji musi opierać się na realistycznych założeniach, tak aby zapewnić przywrócenie w rozsądnym czasie długoterminowej rentowności podmiotu gospodarczego, który znajduje się w trudnej sytuacji lub jest niewypłacalny. Przygotowując plan restrukturyzacji, podmiot gospodarczy może skorzystać z tymczasowego wsparcia płynnościowego w formie pożyczek lub gwarancji kredytowych. Z wyjątkiem małych i średnich przedsiębiorstw, podmiot gospodarczy lub jego właściciele, wierzyciele lub nowi inwestorzy muszą wnieść znaczący wkład w postaci środków lub aktywów na pokrycie kosztów restrukturyzacji. Do celów niniejszego ustępu podmiot gospodarczy znajdujący się w trudnej sytuacji lub niewypłacalny to podmiot gospodarczy, który bez subsydium prawie na pewno zakończyłby działalność w perspektywie krótko- lub średnioterminowej.

4. W okolicznościach innych niż wyjątkowe subsydiów na rzecz ratowania i restrukturyzacji podmiotów gospodarczych znajdujących się w trudnej sytuacji lub w stanie niewypłacalności należy udzielać tylko wtedy, gdy stanowią przyczyniają się one do realizacji celu interesu publicznego, umożliwiając uniknięcie wystąpienia trudności społecznych lub zapobieżenie powstaniu poważnej niedoskonałości rynku, w szczególności w odniesieniu do utraty miejsc pracy lub zakłóceń w funkcjonowaniu ważnej, trudnej do zastąpienia usługi. Z wyjątkiem nieprzewidzianych okoliczności, których nie wywołał beneficjent, takich subsydiów nie należy udzielać częściej niż raz na pięć lat.

5. Ust. 3 i 4 nie mają zastosowania do subsydiów dla banków, instytucji kredytowych i zakładów ubezpieczeń znajdujących się w trudnej sytuacji lub niewypłacalnych.

Banki, instytucje kredytowe i zakłady ubezpieczeń

6. Bez uszczerbku dla art. 184 subsydia na restrukturyzację banków, instytucji kredytowych i zakładów ubezpieczeń mogą być przyznawane wyłącznie na podstawie wiarygodnego planu restrukturyzacji, który przywraca długoterminową rentowność. Jeżeli przywrócenie długoterminowej rentowności nie może zostać wiarygodnie wykazane, wszelkie subsydia dla banków, instytucji kredytowych i zakładów ubezpieczeniowych ogranicza się do tego, co jest konieczne do zapewnienia ich uporządkowanej likwidacji i wyjścia z rynku przy jednoczesnym minimalizowaniu kwoty subsydium i jego negatywnego wpływu na handel lub inwestycje między Stronami.

7. Zapewnia się, aby organ przyznający subsydium otrzymywał odpowiednie wynagrodzenie z tytułu subsydium na restrukturyzację oraz aby beneficjent, jego udziałowcy, wierzyciele lub grupa biznesowa, do której należy beneficjent, wnieśli znaczący wkład w koszty restrukturyzacji lub likwidacji ze środków własnych. Subsydia na zapewnienie płynności finansowej muszą być tymczasowe i nie mogą być wykorzystywane do pokrycia strat ani stanowić wsparcia kapitałowego. Organowi przyznającemu pomoc wypłaca się odpowiednie wynagrodzenie za subsydia przyznane na zapewnienie płynności finansowej.

Subsydia wywozowe

8. Subsydia uzależnione pod względem prawnym lub faktycznym (54), wyłącznie lub jako jeden z wielu innych warunków, od wyników wywozu towarów lub usług są zakazane, z wyjątkiem:

a)	krótkoterminowego ubezpieczenia kredytu od ryzyka niezbywalnego; lub

b)	kredytów eksportowych i programów gwarancji kredytów eksportowych lub programów ubezpieczeń, które są dozwolone zgodnie z Porozumieniem w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych, z uwzględnieniem wszelkich dostosowań niezbędnych ze względu na kontekst.

9. Do celów ust. 8 lit. a) „ryzyko zbywalne” oznacza ryzyko handlowe i polityczne o maksymalnym okresie ryzyka krótszym niż dwa lata, dotyczące nabywców publicznych i niepublicznych w krajach o ryzyku zbywalnym (55). Można uznać, że dany kraj został czasowo usunięty z grupy krajów o ryzyku zbywalnym, jeżeli brakuje wystarczających zdolności rynku prywatnego z powodu:

a)	znaczącego zmniejszenia zdolności sektora prywatnego do ubezpieczenia kredytów;

b)	znaczącego pogorszenia ratingu sektora państwowego; lub

c)	znaczącego pogorszenia wyników sektora przedsiębiorstw.

10. Takie tymczasowe usunięcie kraju o ryzyku zbywalnym staje się skuteczne, w odniesieniu do Strony, zgodnie z decyzją tej Strony na podstawie kryteriów określonych w ust. 9 i tylko wtedy, gdy Strona ta przyjmie taką decyzję. Publikację tej decyzji uznaje się za zawiadomienie drugiej Strony o takim tymczasowym usunięciu w odniesieniu do pierwszej Strony.

11. Jeżeli ubezpieczyciel subsydiowany zapewnia ubezpieczenie kredytów eksportowych, wszelkie ubezpieczenia od ryzyka zbywalnego oferuje się na zasadach komercyjnych. W takim przypadku ubezpieczyciel nie może bezpośrednio ani pośrednio korzystać z subsydiów na świadczenie usług ubezpieczeniowych w zakresie ryzyka zbywalnego.

Subsydia zależne od udziału krajowego

12. Bez uszczerbku dla art. 132 i 133, zakazane są subsydia uwarunkowane, wyłącznie lub jako jeden z wielu innych warunków, preferencyjnym wykorzystaniem towarów lub usług krajowych wobec przywożonych.

Duże projekty współpracy transgranicznej lub międzynarodowej

13. Subsydia mogą być przyznawane w kontekście dużych projektów współpracy transgranicznej lub międzynarodowej, takich jak projekty dotyczące transportu, energii, środowiska, badań i rozwoju, oraz pierwszych projektów wdrożeniowych zachęcających do opracowywania i wdrażania nowych technologii (z wyłączeniem produkcji). Korzyści płynące z takich projektów współpracy transgranicznej lub międzynarodowej nie mogą ograniczać się do podmiotów gospodarczych ani do danego sektora lub uczestniczących państw, lecz muszą mieć szerszy zasięg i większe znaczenie dzięki efektom mnożnikowym, które nie dotyczą wyłącznie państwa przyznającego subsydium, danego sektora i beneficjenta.

Energia i środowisko

14. Strony uznają znaczenie bezpiecznego, przystępnego cenowo i zrównoważonego systemu energetycznego oraz zrównoważenia środowiskowego, w szczególności w odniesieniu do przeciwdziałania zmianie klimatu, która stanowi egzystencjalne zagrożenie dla ludzkości. W związku z tym, bez uszczerbku dla art. 366, subsydia dotyczące energii i środowiska muszą mieć na celu lub zachęcać do zapewnienie bezpiecznego, przystępnego cenowo i zrównoważonego systemu energetycznego oraz sprawnie funkcjonującego i konkurencyjnego rynku energii lub zwiększenia poziomu ochrony środowiska w stosunku do poziomu, który osiągnięto by w razie braku subsydium. Takie subsydia nie zwalniają beneficjenta z zobowiązań wynikających z bycia zanieczyszczającym na podstawie prawa odnośnej Strony.

Subsydia dla przewoźników lotniczych na obsługę tras

15. Subsydia nie są przyznawane przewoźnikowi lotniczemu (56) na obsługę tras, z wyjątkiem następujących przypadków:

a)	w przypadku gdy istnieje obowiązek świadczenia usług publicznych, zgodnie z art. 365;

b)	w szczególnych przypadkach, gdy finansowanie to przynosi korzyści całemu społeczeństwu; lub

c)	jako subsydia na rozpoczęcie działalności w zakresie otwarcia nowych tras do regionalnych portów lotniczych, pod warunkiem że subsydia takie zwiększają one mobilność obywateli i pobudzają rozwój regionalny.

Artykuł 368

Wykorzystanie subsydiów

Każda ze Stron zapewnia, aby podmioty gospodarcze korzystały z subsydiów wyłącznie w konkretnym celu, na który zostały one przyznane.

Artykuł 369

Przejrzystość

1. W odniesieniu do wszelkich subsydiów przyznanych lub utrzymanych na terytorium Strony każda ze Stron w terminie sześciu miesięcy od przyznania subsydium udostępnia na oficjalnej stronie internetowej lub w publicznej bazie danych następujące informacje:

a)	podstawę prawną i cel polityki lub cel subsydium;

b)	nazwę beneficjenta subsydium, gdy jest dostępna;

c)	dat e przyznania subsydium, czas trwania subsydium oraz wszelkie inne terminy związane z subsydium; oraz

d)	kwotę subsydium lub kwotę przewidzianą w budżecie na subsydium.

2. W przypadku subsydiów w formie środków podatkowych informacje podaje się do wiadomości publicznej w terminie roku od dnia, w którym wymagane jest złożenie deklaracji podatkowej. Obowiązki w zakresie przejrzystości w odniesieniu do subsydiów w formie środków podatkowych dotyczą tych samych informacji, które wymieniono w ust. 1, z wyjątkiem informacji wymaganych na podstawie lit. d) tego ustępu, które można przedstawić w formie przedziału.

3. Oprócz obowiązku określonego w ust. 1 Strony udostępniają informacje o subsydiach zgodnie z ust. 4 lub 5.

4. W przypadku Unii zgodność z ust. 3 niniejszego artykułu oznacza, że w odniesieniu do wszelkich subsydiów przyznanych lub utrzymywanych na jej terytorium, w ciągu sześciu miesięcy od przyznania subsydium na oficjalnej stronie internetowej lub w publicznej bazie danych udostępnia się publicznie informacje, które umożliwiają zainteresowanym stronom ocenę zgodności z zasadami określonymi w art. 366.

5. W przypadku Zjednoczonego Królestwa zgodność z ust. 3 oznacza, że Zjednoczone Królestwo zapewnia, aby:

jeżeli zainteresowana strona poinformuje organ przyznający subsydium o możliwości złożenia przez tę stronę wniosku o kontrolę sądową:

(i)	przyznania subsydium przez organ przyznający subsydium lub

(ii)	każdej odnośnej decyzji organu przyznającego subsydium lub niezależnego organu lub urzędu;

wówczas, w ciągu 28 dni od złożenia wniosku na piśmie, organ przyznający subsydium, niezależny organ lub urząd udostępnia tej zainteresowanej stronie informacje umożliwiające jej ocenę stosowania zasad określonych w art. 366, z zastrzeżeniem wszelkich proporcjonalnych ograniczeń służących realizacji uzasadnionego celu, takich jak tajemnica handlowa, poufność lub prawnicza tajemnica zawodowa.

Informacje, o których mowa w akapicie pierwszym lit. b), przekazuje się zainteresowanej stronie w celu umożliwienia jej podjęcia świadomej decyzji co do tego, czy dochodzić roszczeń, lub zrozumienia i właściwego zidentyfikowania kwestii spornych w związku z roszczeniami.

6. Do celów niniejszego artykułu oraz art. 372 i 373 „zainteresowana strona” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, podmiot gospodarczy lub stowarzyszenie podmiotów gospodarczych, na których interesy mogłoby mieć wpływ udzielenie subsydium, w szczególności beneficjenta, podmioty gospodarcze konkurujące z beneficjentem lub odpowiednie stowarzyszenia handlowe.

7. Obowiązki określone w niniejszym artykule pozostają bez uszczerbku dla obowiązków Stron wynikających z ich odpowiednich przepisów dotyczących swobodnego dostępu do informacji lub dostępu do dokumentów.

Artykuł 370

Konsultacje dotyczące kontroli subsydium

1. Jeżeli Strona uważa, że subsydium zostało przyznane przez drugą Stronę lub że istnieją wyraźne dowody na to, że druga Strona zamierza przyznać subsydium oraz że przyznanie subsydium ma lub mogłoby mieć negatywny wpływ na handel lub inwestycje między Stronami, może ona zwrócić się do drugiej Strony o wyjaśnienie, w jaki sposób zasady określone w art. 366 są przestrzegane w odniesieniu do tego subsydium.

2. Strona może również zwrócić się do drugiej Strony o przekazanie informacji wymienionych w art. 369 ust. 1 w zakresie, w jakim informacji tych nie udostępniono publicznie na oficjalnej stronie internetowej lub w publicznej bazie danych zgodnie z art. 369 ust. 1, lub w zakresie, w jakim informacje te nie były udostępnione w łatwo dostępny sposób.

3. Druga Strona przekazuje wymagane informacje na piśmie nie później niż 60 dni od otrzymania wniosku. Jeżeli nie można przekazać którychkolwiek z wymaganych informacji , Strona ta wyjaśnia brak takich informacji w swojej pisemnej odpowiedzi.

4. Jeżeli po otrzymaniu wymaganych informacji Strona występująca z wnioskiem nadal uważa, że subsydium przyznane lub planowane przez drugą Stronę ma lub mogłoby mieć negatywny wpływ na handel lub inwestycje między Stronami, Strona występująca z wnioskiem może zwrócić się o konsultacje w ramach Specjalnego Komitetu Handlowego ds. Równych Warunków Działania na rzecz Otwartej i Uczciwej Konkurencji oraz Zrównoważonego Rozwoju. Wniosek sporządza się na piśmie, a Strona występująca z wnioskiem zawiera w nim wyjaśnienie dotyczące przyczyn wniosku o konsultacje.

5. Specjalny Komitet Handlowy ds. Równych Warunków Działania na rzecz Otwartej i Uczciwej Konkurencji oraz Zrównoważonego Rozwoju podejmuje wszelkie starania w celu osiągnięcia satysfakcjonującego obie Strony rozstrzygnięcia tej kwestii. Pierwsze posiedzenie odbywa się w terminie 30 dni od wniosku o konsultacje.

6. Ramy czasowe konsultacji, o których mowa w ust. 3 i 5, mogą zostać wydłużone w drodze porozumienia między Stronami.

Artykuł 371

Niezależny organ lub podmiot oraz współpraca

1. Każda ze stron ustanawia lub utrzymuje operacyjnie niezależny organ lub podmiot o odpowiedniej roli w swoim systemie kontroli subsydiów. Ten niezależny organ lub podmiot musi posiadać niezbędne gwarancje niezależności w wykonywaniu swoich funkcji operacyjnych i działać bezstronnie.

2. Strony zachęcają swoje odpowiednie niezależne organy lub podmioty do współpracy ze sobą nawzajem w kwestiach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w ramach ich odpowiednich funkcji, w tym stosowania – stosownie do przypadku – art. 363–369 w granicach określonych ich odpowiednimi ramami prawnymi. Strony lub ich odpowiednie niezależne organy lub podmioty mogą uzgodnić odrębne ramy współpracy między tymi niezależnymi organami.

Artykuł 372

Organy sądowe

1. Każda ze Stron zapewnia, zgodnie z jej ogólnymi i konstytucyjnymi przepisami i procedurami, aby jej organy sądowe były właściwe w odniesieniu do:

a)	kontroli decyzji o subsydiach wydawanych przez organ przyznający lub – w stosownych przypadkach – przez niezależny organ lub podmiot pod względem zgodności z prawem tej Strony wykonującym art. 366;

b)	kontroli wszelkich innych odpowiednich decyzji niezależnego organu lub podmiotu oraz wszelkich przypadków niepodjęcia działań;

wprowadzania środków zaradczych, które są skuteczne w odniesieniu do lit. a) lub b), w tym zawieszania działań, zakazywania ich lub wymagania ich podjęcia przez organ przyznający, przyznawania odszkodowań oraz odzyskiwania subsydium od beneficjenta jeżeli i w zakresie, w jakim te środki zaradcze są dostępne na podstawie odpowiednich przepisów w dniu wejścia w życie niniejszej Umowy;

d)	rozpatrywania roszczeń zainteresowanych stron w odniesieniu do subsydiów podlegających niniejszemu rozdziałowi; w przypadku gdy zainteresowana strona jest uprawniona do wystąpienia z roszczeniem w odniesieniu do subsydium na mocy prawa tej Strony.

2. Każda ze Stron ma prawo interweniować za zgodą, w razie potrzeby, danego organu sądowego, zgodnie z ogólnymi przepisami i procedurami drugiej Strony w przypadkach, o których mowa w ust. 1.

3. Bez uszczerbku dla obowiązków dotyczących utrzymania lub, w razie konieczności, ustanowienia kompetencji, środków zaskarżenia i praw do interwencji, o których mowa w ust. 1 i 2 niniejszego artykułu oraz w art. 373, żadne z postanowień niniejszego artykułu nie wymaga od którejkolwiek ze Stron ustanowienia praw do dochodzenia roszczeń, środków zaskarżenia, procedur, lub rozszerzenia zakresu lub podstaw kontroli decyzji ich odpowiednich organów publicznych, wykraczających poza te istniejące na mocy jej prawa w dniu wejścia w życie niniejszej Umowy.

4. Żadne z postanowień niniejszego artykułu nie wymaga od którejkolwiek ze Stron rozszerzenia zakresu lub podstaw kontroli przez jej organy sądowe aktów Parlamentu Zjednoczonego Królestwa, aktów Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej lub aktów Rady Unii Europejskiej poza zakres i podstawy kontroli, które obowiązują na mocy jej prawa w dniu wejścia w życie niniejszej Umowy (57).

Artykuł 373

Odzyskiwanie należności

1. Każda ze stron musi dysponować skutecznym mechanizmem odzyskiwania należności w odniesieniu do subsydiów zgodnie z następującymi postanowieniami, bez uszczerbku dla innych środków zaskarżenia istniejących w prawie tej Strony (58).

2. Każda ze Stron zapewnia, aby – pod warunkiem że zainteresowana strona zdefiniowana w art. 369 zaskarżyła decyzję o przyznaniu subsydium przed organem sądowym w określonym terminie, określonym w ust. 3 niniejszego artykułu – można było nakazać odzyskanie subsydium, jeżeli organ sądowy Strony stwierdzi istotne naruszenie prawa w zakresie, w jakim:

a)	środek stanowiący subsydium nie był traktowany przez podmiot przyznający jako subsydium;

b)	podmiot przyznający subsydium nie zastosował zasad określonych w art. 366, które zostały wprowadzone do prawa tej Strony, lub zastosował je w sposób, który nie odpowiada standardowi kontroli mającemu zastosowanie w prawie tej Strony; lub

c)	podmiot przyznający subsydium, podejmując decyzję o przyznaniu tego subsydium, działał poza zakresem swoich uprawnień lub dopuścił się nadużycia tych uprawnień w odniesieniu do zasad określonych w art. 366, które zostały wprowadzone do prawa tej Strony.

3. Do celów niniejszego artykułu określony termin ustala się w następujący sposób:

a)	w odniesieniu do Unii rozpoczyna się on w dniu, w którym informacje określone w art. 369 ust. 1, 2 i 4 zostały udostępnione na oficjalnej stronie internetowej lub w publicznej bazie danych, i nie może być krótszy niż miesiąc.

w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa:

(i)	rozpoczyna się on w dniu, w którym informacje określone w art. 369 ust. 1 i 2 zostały udostępnione na oficjalnej stronie internetowej lub w publicznej bazie danych;

(ii)	wygasa on miesiąc później, chyba że przed tym dniem zainteresowana strona wystąpiła z wnioskiem o informacje w ramach procedury określonej w art. 369 ust. 5;

(iii)

po otrzymaniu przez zainteresowaną stronę informacji określonych w art. 369 ust. 5 lit. b) wystarczających do celów określonych w art. 369 ust. 5, następuje kolejny okres jednego miesiąca, po upływie którego określony termin wygasa;

(iv)	dniem otrzymania informacji, o których mowa w ppkt (iii), będzie dzień, w którym organ przyznający subsydium poświadczy, że przekazał informacje określone w art. 369 ust. 5 lit. b), które są wystarczające do tych celów, niezależnie od dalszej lub wyjaśniającej korespondencji po tym dniu;

(v)	terminy określone w ppkt (i)–(iii) mogą zostać wydłużone na mocy przepisów.

4. Do celów ust. 3 lit. b), w odniesieniu do systemów, określony termin rozpoczyna się w momencie publikacji informacji, o których mowa w lit. b) niniejszego ustępu, a nie w momencie dokonywania kolejnych płatności, w przypadku gdy:

a)	subsydium przyznano w sposób oczywisty zgodnie z warunkami programu;

b)	podmiot realizujący program udostępnił publicznie informacje, których publikacja jest wymagana na podstawie art. 369 ust. 1 i 2, w odniesieniu do programu; oraz

przekazane informacje dotyczące programu, o których mowa w lit. b) niniejszego ustępu, zawierają informacje dotyczące subsydium, które umożliwiłyby zainteresowanej stronie ustalenie, czy program może mieć na nią wpływ, i które obejmują co najmniej cel subsydium, kategorie beneficjentów, warunki kwalifikowania się do subsydium oraz podstawę obliczania subsydium (w tym wszelkie odpowiednie warunki dotyczące wskaźników lub kwot subsydiów).

5. Do celów niniejszego artykułu odzyskanie subsydium nie jest wymagane w przypadku gdy subsydium przyznawane jest na podstawie aktu Parlamentu Zjednoczonego Królestwa, aktu Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej lub aktu Rady Unii Europejskiej.

6. Żadne z postanowień niniejszego artykułu nie uniemożliwia Stronie podjęcia decyzji o przewidzeniu dodatkowych sytuacji, w których odzyskanie jest środkiem zaradczym, wykraczających poza sytuacje określone w niniejszym artykule, zgodnie z jej prawem.

7. Strony uznają, że odzyskiwanie jest ważnym narzędziem naprawczym w każdym systemie kontroli subsydiów. Na wniosek jednej ze Stron Strony, w ramach Rady Partnerstwa, rozważają dodatkowe lub alternatywne mechanizmy odzyskiwania, a także odpowiednie zmiany niniejszego artykułu. W ramach Rady Partnerstwa każda ze Stron może zaproponować zmiany, aby umożliwić różne uzgodnienia dotyczące ich odpowiednich mechanizmów odzyskiwania. Strona rozważa propozycję przedstawioną przez drugą Stronę w dobrej wierze i wyrazić na nią zgodę, pod warunkiem że Strona ta uzna, że propozycja zawiera uzgodnienia, które stanowią co najmniej równie skuteczny środek odzyskiwania należności jak istniejące mechanizmy drugiej Strony. Rada Partnerstwa może wówczas wprowadzić odpowiednie zmiany do niniejszego artykułu (59).

Artykuł 374

Środki zaradcze

1. Strona może przekazać drugiej Stronie pisemny wniosek o informacje i konsultacje dotyczące subsydium, które uważa za powodujące znaczący negatywny wpływ na handel lub inwestycje między Stronami, lub w przypadku których istnieje poważne ryzyko, że spowoduje taki znaczący negatywny wpływ. Strona występująca z wnioskiem powinna podać w tym wniosku wszystkie istotne informacje, aby umożliwić Stronom znalezienie wzajemnie akceptowalnego rozwiązania, w tym opis subsydium i wątpliwości Strony występującej z wnioskiem dotyczące wpływu subsydium na handel lub inwestycje.

2. Nie później niż 30 dni od dnia złożenia wniosku Strona, do której kierowany jest wniosek, przekazuje Stronie, która wystąpiła z wnioskiem, pisemną odpowiedź zawierającą wymagane informacje i Strony rozpoczynają konsultacje, które uznaje się za zakończone 60 dni od dnia złożenia tego wniosku, chyba że Strony postanowią inaczej. Takie konsultacje, w szczególności wszystkie informacje określone jako poufne oraz stanowiska, jakie Strony zajęły podczas konsultacji, są poufne i pozostają bez uszczerbku dla praw każdej ze Stron w jakichkolwiek dalszych postępowaniach.

3. Nie wcześniej niż 60 dni od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 1, Strona, która wystąpiła z wnioskiem, może jednostronnie wprowadzić odpowiednie środki zaradcze, jeżeli istnieją dowody na to, że subsydium Strony, do której kierowany jest wniosek, powoduje lub istnieje poważne ryzyko, że będzie powodowało znaczący negatywny wpływ na handel lub inwestycje między Stronami.

4. Nie wcześniej niż 45 dni od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 1, Strona, która wystąpiła z wnioskiem, powiadamia Stronę, do której kierowany jest wniosek, o środkach zaradczych, które zamierza wprowadzić zgodnie z ust. 3. Strona, która wystąpiła z wnioskiem, przekazuje wszystkie odpowiednie informacje dotyczące środków, które zamierza wprowadzić, aby umożliwić Stronom znalezienie wzajemnie akceptowalnego rozwiązania. Strona, która wystąpiła z wnioskiem, nie może wprowadzić tych środków zaradczych wcześniej niż 15 dni od dnia przekazania Stronie, do której kierowany jest wniosek, powiadomienia o tych środkach.

5. Ocena Strony co do istnienia poważnego ryzyka znaczącego negatywnego wpływu musi opierać się na faktach, a nie jedynie na zarzutach, przypuszczeniach lub odległej możliwości. Zmiana okoliczności, które doprowadziłyby do wystąpienia sytuacji, w których subsydium powoduje taki znaczący negatywny wpływ, musi być wyraźnie przewidywalna.

6. Ocena Strony dotycząca istnienia subsydium lub znaczącego negatywnego wpływu na handel lub inwestycje między Stronami spowodowanego przez subsydium musi opierać się na wiarygodnych dowodach, a nie jedynie na przypuszczeniach lub odległych możliwościach, i musi odnosić się do możliwych do zidentyfikowania towarów, usługodawców lub innych podmiotów gospodarczych, w tym, w stosownych przypadkach, w przypadku programów subsydiowania.

7. Rada Partnerstwa może prowadzić przykładowy wykaz tego, co mogłoby mieć znaczący negatywny wpływ na handel lub inwestycje między Stronami w rozumieniu niniejszego artykułu. Pozostaje to bez uszczerbku dla prawa Stron do wprowadzania środków zaradczych.

8. Środki zaradcze wprowadzane zgodnie z ust. 3 muszą być ograniczone do tego, co jest absolutnie niezbędne i proporcjonalne w celu zaradzenia spowodowanemu znaczącemu negatywnemu wpływowi lub w celu zaradzenia poważnemu ryzyku takiego wpływu. Na zasadzie priorytetu stosuje się środki, które w najmniejszym stopniu zakłócają funkcjonowanie niniejszej Umowy.

9. W ciągu pięciu dni od dnia wejścia w życie środków zaradczych, o których mowa w ust. 3, oraz bez uprzedniego przeprowadzenia konsultacji zgodnie z art. 738, powiadomiona Strona może wystąpić, zgodnie z art. 739 ust. 2, o powołanie trybunału arbitrażowego w drodze pisemnego wniosku przekazanego Stronie, która wystąpiła z wnioskiem, w celu podjęcia przez trybunał arbitrażowy decyzji o tym, czy:

a)	środek zaradczy wprowadzony przez Stronę, która wystąpiła z wnioskiem, jest niezgodny z ust. 3 lub 8;

b)	Strona, która wystąpiła z wnioskiem, nie uczestniczyła w konsultacjach po przekazaniu przez Stronę, do której kierowany jest wniosek, wymaganych informacji i wyrażeniu przez nią zgodę na przeprowadzenie takich konsultacji; lub

c)	nie wprowadzono środka zaradczego lub nie powiadomiono o środku zaradczym w terminach, o których mowa odpowiednio w ust. 3 lub 4.

Wniosek ten nie może mieć skutku zawieszającego w odniesieniu do środków zaradczych. Ponadto trybunał arbitrażowy nie ocenia stosowania przez Strony art. 366 i 367.

10. Trybunał arbitrażowy powołany w następstwie wniosku, o którym mowa w ust. 9 niniejszego artykułu, prowadzi postępowanie zgodnie z art. 760 i wydaje ostateczne orzeczenie w terminie 30 dni od jego powołania.

11. W przypadku stwierdzenia naruszenia Strony przeciwnej Strona przeciwna, najpóźniej 30 dni od dnia wydania orzeczenia trybunału arbitrażowego, powiadamia Stronę skarżącą o wszelkich środkach, które wprowadziła w celu wykonania tego orzeczenia.

12. Po stwierdzeniu naruszenia Strony przeciwnej w ramach procedury, o której mowa w ust. 10 niniejszego artykułu, Strona skarżąca może zwrócić się do trybunału arbitrażowego, w ciągu 30 dni od wydania orzeczenia, o ustalenie poziomu zawieszenia obowiązków wynikających z niniejszej Umowy lub umowy uzupełniającej, nieprzekraczającego poziomu odpowiadającego zniweczeniu lub naruszeniu korzyści spowodowanemu zastosowaniem środków zaradczych, jeżeli uzna, że niezgodność środków zaradczych z ust. 3 lub 8 jest znacząca. We wniosku proponuje się poziom zawieszenia obowiązków zgodnie z zasadami określonymi w art. 761. Strona skarżąca może zawiesić obowiązki wynikające z niniejszej Umowy lub umowy uzupełniającej zgodnie z poziomem zawieszenia obowiązków określonym przez trybunał arbitrażowy. Zawieszenia takiego nie stosuje się wcześniej niż 15 dni po wydaniu takiego orzeczenia.

13. Strona nie może powoływać się na porozumienie WTO ani na jakąkolwiek inną umowę międzynarodową, aby uniemożliwić drugiej Stronie wprowadzanie środków na podstawie niniejszego artykułu, w tym w przypadku gdy środki te polegają na zawieszeniu obowiązków wynikających z niniejszej Umowy lub umowy uzupełniającej.

14. Do celów oceny, czy wprowadzenie lub utrzymanie środków zaradczych w odniesieniu do przywozu tego samego produktu jest ograniczone do tego, co jest absolutnie niezbędne lub proporcjonalne do celów niniejszego artykułu, Strona:

a)	uwzględnia środki wyrównawcze stosowane lub utrzymywane zgodnie z art. 32 ust. 3; oraz

b)	może uwzględnić środki antydumpingowe stosowane lub utrzymane zgodnie z art. 32 ust. 3.

15. Strona nie może zastosować jednocześnie środka zaradczego na podstawie niniejszego artykułu i środka równoważącego na podstawie art. 411 w celu zaradzenia wpływowi na wymianę handlową lub inwestycje spowodowanemu bezpośrednio przez to samo subsydium.

16. Jeżeli Strona, przeciwko której wprowadzono środki zaradcze, nie złoży wniosku na podstawie ust. 9 niniejszego artykułu w terminie określonym w tym ustępie, Strona ta może wszcząć postępowanie arbitrażowe, o którym mowa w art. 739, aby zakwestionować środek zaradczy z przyczyn określonych w ust. 9 niniejszego artykułu bez uprzedniego przeprowadzenia konsultacji zgodnie z art. 738. Trybunał arbitrażowy rozpatruje sprawę jako sprawę pilną do celów art. 744.

17. Do celów postępowania, o którym mowa w ust. 9 i 16, przy ocenie, czy środek zaradczy jest absolutnie niezbędny lub proporcjonalny, trybunał arbitrażowy należycie uwzględnia zasady określone w ust. 5 i 6, a także ust. 13, 14 i 15.

Artykuł 375

Rozstrzyganie sporów

1. Z zastrzeżeniem ust. 2 i 3 niniejszego artykułu, część szósta tytuł I ma zastosowanie do sporów między Stronami dotyczących interpretacji i stosowania niniejszego rozdziału, z wyjątkiem art. 371 i 372.

2. Trybunał arbitrażowy nie jest właściwy w sprawach:

a)	dotyczących indywidualnego subsydium, w tym tego, czy takie subsydium było zgodne z zasadami określonymi w art. 366 ust. 1, z wyjątkiem warunków określonych w art. 367 ust. 2, art. 367 ust. 3, 4 i 5, art. 367 ust. 8–11 i art. 367 ust. 12; oraz

b)	dotyczących określenia, czy środek zaradczy w celu odzyskania w rozumieniu art. 373 został prawidłowo zastosowany w każdym indywidualnym przypadku.

3. Część szósta tytuł I ma zastosowanie do art. 374 zgodnie z tym artykułem i art. 760.

ROZDZIAŁ 4

PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWOWE, PRZEDSIĘBIORSTWA POSIADAJĄCE SZCZEGÓLNE PRAWA LUB PRZYWILEJE ORAZ WYZNACZENI MONOPOLIŚCI

Artykuł 376

Definicje

1. Do celów niniejszego rozdziału stosuje się następujące definicje:

„Porozumienie” oznacza Porozumienie w sprawie oficjalnie wspieranych kredytów eksportowych, opracowane w ramach OECD lub jej następcy, bez względu na to, czy zostało opracowane w ramach OECD czy poza tą organizacją, przyjęte przez co najmniej 12 pierwotnych członków WTO będących jego uczestnikami na dzień 1 stycznia 1979 r.;

„działalność handlowa” oznacza działalność, której rezultatem końcowym jest produkcja towaru lub świadczenie usługi, która ma być sprzedana na właściwym rynku w ilościach i po cenach określonych przez przedsiębiorstwo na podstawie warunków podaży i popytu, i która jest podejmowana w celu osiągnięcia zysku; działalność podejmowana przez przedsiębiorstwo, które działa na zasadzie niedochodowości lub na zasadzie zwrotu kosztów, nie jest działalnością podejmowaną w celu osiągnięcia zysku;

„względy handlowe” oznaczają takie względy, jak: cena, jakość, dostępność, zbywalność, transport oraz inne warunki zakupu lub sprzedaży lub inne czynniki, które w zwykłych warunkach zostałyby wzięte pod uwagę przy podejmowaniu decyzji handlowych przedsiębiorstwa prywatnego prowadzącego działalność zgodnie z zasadami gospodarki rynkowej w odnośnej dziedzinie lub branży;

„podmiot objęty niniejszą Umową” oznacza:

(i)	wyznaczonego monopolistę;

(ii)	przedsiębiorstwo, któremu przyznano szczególne uprawnienia lub przywileje; lub

(iii)

przedsiębiorstwo państwowe.

„wyznaczony monopolista” oznacza jednostkę, w tym konsorcjum lub agencję rządową, która na właściwym rynku na terytorium Strony została wyznaczona na wyłącznego dostawcę lub nabywcę towaru lub usługi, ale nie obejmuje podmiotu, któremu przyznane zostało wyłączne prawo własności intelektualnej wyłącznie ze względu na takie przyznanie; w tym kontekście „wyznaczać” oznacza ustanawiać monopol, udzielać zezwolenia na monopol lub rozszerzać jego zakres, tak aby objąć nim dodatkowy towar lub usługę;

f)	„przedsiębiorstwo” oznacza przedsiębiorstwo zdefiniowane w art.124 lit. g);

g)	„przedsiębiorstwo, któremu przyznano szczególne uprawnienia lub przywileje” oznacza każde przedsiębiorstwo, publiczne lub prywatne, któremu Strona przyznała szczególne uprawnienia lub przywileje, pod względem prawnym lub faktycznym;

h)	„usługa świadczona w związku z wykonywaniem władzy publicznej” oznacza usługę świadczoną w związku z wykonywaniem władzy publicznej zgodnie z definicją zawartą w GATS;

„szczególne uprawnienia lub przywileje” oznaczają uprawnienia lub przywileje, za sprawą których Strona wyznacza dwa przedsiębiorstwa lub większą ich liczbę lub ogranicza do dwóch lub większej liczby liczbę przedsiębiorstw upoważnionych do dostarczania towaru lub świadczenia usługi, nie kierując się przy tym wyłącznie obiektywnymi, proporcjonalnymi i niedyskryminującymi kryteriami, przez co ma istotny wpływ na zdolność wszelkich innych przedsiębiorstw do dostarczania tego samego towaru lub świadczenia tej samej usługi na tym samym obszarze geograficznym lub tym samym rynku produktów na zasadniczo równoważnych warunkach;

„przedsiębiorstwo państwowe” oznacza przedsiębiorstwo, w którym Strona:

(i)	posiada bezpośrednio ponad 50 % kapitału zakładowego;

(ii)	kontroluje, bezpośrednio lub pośrednio, wykonywanie ponad 50 % praw głosu;

(iii)

jest uprawniona do powoływania większości członków zarządu lub jakiegokolwiek innego równoważnego organu zarządzającego; lub

(iv)	jest uprawniona do sprawowania kontroli nad przedsiębiorstwem. Na potrzeby ustalenia kontroli uwzględnia się wszystkie istotne elementy prawne i faktyczne rozpatrywane indywidualnie dla każdego przypadku.

Artykuł 377

Zakres stosowania

1. Niniejszy rozdział ma zastosowanie do podmiotów objętych niniejszą Umową –na wszystkich szczeblach władzy – prowadzących działalność handlową. Jeżeli podmiot objęty niniejszą Umową prowadzi zarówno działalność handlową, jak i niehandlową, niniejszy rozdział obejmuje jedynie działalność handlową.

2. Niniejszy rozdział nie ma zastosowania do:

podmiotów objętych niniejszą Umową, działających w charakterze podmiotów zamawiających, zdefiniowanych w załącznikach 1–3 do dodatku 1 do GPA oraz w ust. 1 każdej ze Stron w dotyczących ich odpowiednich podsekcjach sekcji B załącznika 25, przeprowadzających zamówienia objęte niniejszą Umową zdefiniowane w art. 277 ust. 2;

b)	jakichkolwiek usług świadczonych w związku z wykonywaniem władzy publicznej.

3. Niniejszy rozdział nie ma zastosowania do podmiotu objętego niniejszą Umową, jeżeli w którymkolwiek z poprzednich trzech kolejnych lat obrotowych roczny przychód uzyskany z działalności handlowej danego przedsiębiorstwa lub monopolisty wynosił mniej niż 100 mln specjalnych praw ciągnienia.

4. Art. 380 nie ma zastosowania do świadczenia usług finansowych przez podmiot objęty niniejszą Umową na podstawie upoważnienia władz publicznych, jeżeli takie świadczenie usług finansowych:

wspiera wywóz lub przywóz, pod warunkiem że usługi te:

(i)	nie mają na celu wypierania finansowania komercyjnego; lub

(ii)	są oferowane na warunkach nie bardziej korzystnych niż te, które można by uzyskać przy porównywalnych usługach finansowych na rynku komercyjnym; lub

wspiera inwestycje prywatne poza terytorium Strony, pod warunkiem że usługi te:

(i)	nie mają na celu wypierania finansowania komercyjnego; lub

(ii)	są oferowane na warunkach nie bardziej korzystnych niż te, które można by uzyskać przy porównywalnych usługach finansowych na rynku komercyjnym; lub

c)	jest oferowane na warunkach zgodnych z Porozumieniem, o ile świadczenie tych usług objęte jest zakresem stosowania Porozumienia.

5. Bez uszczerbku dla ust. 3 niniejszego artykułu, art. 380 nie ma zastosowania do następujących sektorów: usług audiowizualnych; krajowego kabotażu morskiego (60); oraz żeglugi śródlądowej, jak określono w art. 123 ust. 5.

6. Art. 380 nie ma zastosowania w zakresie, w jakim podmiot objęty niniejszą Umową Strony dokonuje zakupu lub sprzedaży towarów lub usług na podstawie:

a)	jakiegokolwiek istniejącego środka niespełniającego wymogów, który Strona utrzymuje, kontynuuje, przedłuża lub zmienia zgodnie z art. 133 ust. 1 lub art. 139 ust. 1, jak określono w jej wykazach dotyczących załączników 19 i 20, stosownie do przypadku; lub

b)	jakiegokolwiek istniejącego środka niespełniającego wymogów, który Strona przyjmuje lub utrzymuje w odniesieniu do sektorów, podsektorów lub działalności zgodnie z 133 ust. 2 lub art. 139 ust. 2, jak określono w jej wykazach dotyczących załączników 19 i 20, stosownie do przypadku.

Artykuł 378

Związek z Porozumieniem WTO

Strony potwierdzają swoje prawa i obowiązki wynikające z art. XVII ust. 1–3 GATT 1994, Uzgodnienia w sprawie interpretacji art. XVII GATT 1994, a także z art. VIII ust. 1, 2 i 5 GATS.

Artykuł 379

Postanowienia ogólne

1. Bez uszczerbku dla praw i obowiązków każdej ze Stron wynikających z niniejszego rozdziału, żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie uniemożliwia Stronie ustanowienia lub utrzymania podmiotu objętego niniejszą Umową.

2. Żadna ze Stron nie może wymagać od podmiotu objętego niniejszą Umową działania w sposób niezgodny z niniejszym rozdziałem ani zachęcać go do takiego działania.

Artykuł 380

Niedyskryminujące traktowanie oraz względy handlowe

1. Każda ze Stron zapewnia, aby każdy z jej podmiotów objętych niniejszą Umową, prowadząc działalność handlową:

a)	przy zakupie lub sprzedaży towaru lub usługi kierował się względami handlowymi, chyba że wypełnia on wszelkie warunki swoich obowiązków świadczenia usług publicznych, które nie są niezgodne z lit. b) lub c);

przy zakupie towaru lub usługi:

(i)	przyznawał towarowi dostarczanemu lub usłudze świadczonej przez przedsiębiorstwo drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne od tego, jakie przyznaje podobnemu towarowi dostarczanemu lub usłudze świadczonej przez przedsiębiorstwa danej Strony; oraz

(ii)

przyznawał towarowi dostarczanemu lub usłudze świadczonej przez przedsiębiorstwo będące podmiotem objętym niniejszą Umową na terytorium danej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż to, które przyznaje podobnemu towarowi dostarczanemu lub podobnej usłudze świadczonej przez przedsiębiorstwa danej Strony na właściwym rynku na terytorium danej Strony; oraz

przy sprzedaży towaru lub usługi:

(i)	przyznawał przedsiębiorstwu drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne od tego, jakie przyznaje przedsiębiorstwom danej Strony; oraz

(ii)	przyznawał podmiotowi objętemu niniejszą Umową na terytorium danej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż to, które przyznaje przedsiębiorstwom danej Strony na właściwym rynku na terytorium danej Strony (61).

2. Ust 1. lit. b) i c) nie uniemożliwiają podmiotowi objętemu niniejszą Umową:

a)	nabywania lub dostarczania towarów lub usług na różnych zasadach i warunkach, w tym dotyczących ceny, o ile te różne zasady i warunki podyktowane są względami handlowymi; lub

b)	odmowy nabywania lub dostarczania towarów lub usług, pod warunkiem że taka odmowa podyktowana jest względami handlowymi.

Artykuł 381

Ramy regulacyjne

1. Każda ze Stron musi przestrzegać odpowiednich norm międzynarodowych, w tym Wytycznych OECD dotyczących ładu korporacyjnego w przedsiębiorstwach państwowych oraz w jak najlepszy sposób je wykorzystywać.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby każdy organ regulacyjny i każdy inny organ pełniący funkcję regulacyjną, który Strona ustanawia lub utrzymuje:

a)	był niezależny od wszelkich przedsiębiorstw podlegających regulacji tego organu i nie ponosił przed nim odpowiedzialności; oraz

w podobnych okolicznościach działał bezstronnie wobec wszystkich przedsiębiorstw podlegających regulacji tego organu, w tym podmiotów objętych niniejszą Umową; bezstronność, z jaką organ wykonuje swoje funkcje regulacyjne, ocenia się na podstawie ogólnego schematu działania lub praktyki tego organu.

W odniesieniu do sektorów, w których Strony uzgodniły w niniejszej Umowie szczególne obowiązki odnoszące się do takiego organu, pierwszeństwo mają odpowiednie postanowienia niniejszej Umowy.

3. Każda ze Stron stosuje swoje przepisy ustawowe i wykonawcze do podmiotów objętych niniejszą Umową w sposób spójny i niedyskryminujący.

Artykuł 382

Wymiana informacji

1. Strona, która ma podstawy, by sądzić, że na jej interesy objęte niniejszym rozdziałem niekorzystnie wpływa działalność handlowa podmiotu drugiej Strony, może zwrócić się do drugiej Strony na piśmie o udzielenie informacji dotyczących działalności handlowej tego podmiotu związanej z wykonywaniem przepisów niniejszego rozdziału zgodnie z ust. 2.

2. Strona, do której kierowany jest wniosek, przekazuje wymagane informacje, pod warunkiem że wniosek, o którym mowa w ust. 1, zawiera wyjaśnienie, w jaki sposób działalność danego podmiotu może wpływać na interesy Strony, która wystąpiła z wnioskiem na podstawie niniejszego rozdziału, a także określa, które z następujących kategorii wymaganych informacji należy przekazać:

a)	struktura własności i praw głosu w danym podmiocie, ze wskazaniem łącznego odsetka udziałów oraz odsetka praw głosu, które posiada łącznie Strona, do której kierowany jest wniosek, oraz jej podmioty objęte niniejszą Umową;

opis wszelkich akcji lub udziałów specjalnych, specjalnych praw głosu lub innych praw posiadanych przez Stronę, do której kierowany jest wniosek, lub przez jej podmioty objęte niniejszą Umową, w zakresie, w jakim prawa te różnią się od praw związanych ze zwykłymi akcjami lub udziałami tego podmiotu;

c)	opis struktury organizacyjnej podmiotu i składu jego zarządu lub jakiegokolwiek innego równoważnego organu;

opis służb rządowych lub organów publicznych, które regulują lub monitorują dany podmiot, opis wymogów sprawozdawczych nałożonych na ten podmiot przez te służby lub organy publiczne oraz prawa i praktyki tych służb lub organów publicznych w odniesieniu do powoływania, odwoływania lub wynagradzania kadry kierowniczej wyższego szczebla i członków zarządu lub jakiegokolwiek innego równoważnego organu;

e)	roczne przychody i aktywa ogółem danego podmiotu w ostatnim trzyletnim okresie, za który dostępne są informacje;

f)	wszelkie zwolnienia, immunitety i powiązane środki, z których dany podmiot korzysta na podstawie przepisów ustawowych i wykonawczych Strony, do której kierowany jest wniosek;

g)	wszelkie dodatkowe informacje dotyczące danego podmiotu, które są publicznie dostępne, w tym roczne sprawozdania finansowe i audyty przeprowadzone przez osoby trzecie.

3. Ust. 1 i 2 nie zobowiązują Strony do ujawnienia informacji poufnych, które byłoby niezgodne z jej przepisami ustawowymi i wykonawczymi, stanowiłoby przeszkodę w egzekwowaniu prawa lub byłoby w inny sposób sprzeczne z interesem publicznym lub stanowiłoby naruszenie uzasadnionych interesów handlowych konkretnych przedsiębiorstw.

4. Jeżeli wymagane informacje nie są dostępne, Strona, do której kierowany jest wniosek, przedstawia Stronie, która wystąpiła z wnioskiem, na piśmie powody niedostępności informacji.

ROZDZIAŁ 5

PODATKI

Artykuł 383

Dobre zarządzanie

Strony uznają zasady dobrego zarządzania w dziedzinie opodatkowania, w szczególności światowe normy w zakresie przejrzystości podatkowej i wymiany informacji oraz uczciwej konkurencji podatkowej, i zobowiązują się do ich wdrożenia. Strony potwierdzają swoje poparcie dla Planu działań OECD dotyczącego erozji bazy podatkowej i przenoszenia zysków (BEPS) i potwierdzają swoje zobowiązanie do wdrożenia minimalnych standardów OECD w zakresie przeciwdziałania BEPS. Strony będą propagować dobre zarządzanie w kwestiach podatkowych, usprawniać współpracę międzynarodową w dziedzinie opodatkowania oraz ułatwiać pobór dochodów podatkowych.

Artykuł 384

Normy podatkowe

1. Strona nie może osłabiać ani obniżać poziomu ochrony przewidzianego w jej przepisach w dniu zakończenia okresu przejściowego w taki sposób, że byłby on poniżej poziomu przewidzianego w normach i zasadach uzgodnionych w ramach OECD w dniu zakończenia okresu przejściowego w odniesieniu do:

wymiany – na wniosek, spontanicznej lub automatycznej – informacji dotyczących rachunków finansowych, interpretacji indywidualnych prawa podatkowego o wymiarze transgranicznym, sprawozdań według krajów między administracjami podatkowymi oraz potencjalnych transgranicznych uzgodnień z zakresu planowania podatkowego;

b)	przepisów dotyczących ograniczonej możliwości odliczania odsetek, kontrolowanych spółek zagranicznych i rozbieżności w kwalifikacji struktur hybrydowych.

2. Strona nie może osłabiać ani obniżać poziomu ochrony przewidzianego w jej przepisach w dniu zakończenia okresu przejściowego w odniesieniu do publicznej sprawozdawczości według krajów dokonywanej przez instytucje kredytowe i firmy inwestycyjne, inne niż małe i niepowiązane wzajemnie firmy inwestycyjne.

Artykuł 385

Rozstrzyganie sporów

Niniejszy rozdział nie podlega rozstrzyganiu sporów na podstawie części szóstej tytuł I.

ROZDZIAŁ 6

STANDARDY PRACY I STANDARDY SPOŁECZNE

Artykuł 386

Definicja

1. Do celów niniejszej rozdziału pojęcie “poziomy ochrony pracy i ochrony socjalnej” oznacza ogólne poziomy ochrony zapewniane przez prawo i normy Strony (62), w każdym z następujących obszarów:

a)	praw podstawowych w pracy;

b)	norm bezpieczeństwa i higieny pracy;

c)	uczciwych warunków pracy i norm zatrudnienia;

d)	praw do informacji i konsultacji na poziomie przedsiębiorstwa; lub

e)	restrukturyzacji przedsiębiorstw.

2. W odniesieniu do Unii pojęcie “poziomy ochrony pracy i ochrony socjalnej” oznacza poziomy ochrony pracy i ochrony socjalnej mające zastosowanie do wszystkich państw członkowskich i we wszystkich państwach członkowskich oraz dla nich wspólne.

Artykuł 387

Nieobniżanie poziomów ochrony

1. Strony potwierdzają prawo każdej ze Stron do ustalania jej polityki i priorytetów w dziedzinach objętych niniejszym rozdziałem, do określania poziomów ochrony pracy i ochrony socjalnej, jakie uzna ona za stosowne, oraz do przyjmowania lub zmiany jej prawa i polityki w sposób spójny z międzynarodowymi zobowiązaniami każdej ze Stron, w tym z tymi wynikającymi z niniejszego rozdziału.

2. Strona nie może osłabiać ani obniżać, w sposób wpływający na handel lub inwestycje, poziomów ochrony pracy i ochrony socjalnej poniżej poziomów istniejących w dniu zakończenia okresu przejściowego, w tym poprzez nieskuteczne egzekwowanie jej prawa i norm.

3. Strony uznają, że każda ze Stron zachowuje prawo do korzystania z rozsądnej swobody decyzyjnej i podejmowania w dobrej wierze decyzji dotyczących przydzielenia zasobów w zakresie egzekwowania przepisów prawa pracy w odniesieniu do innych przepisów prawa pracy, którym przypisano wyższe priorytety, pod warunkiem że korzystanie z tej swobody decyzyjnej oraz podejmowanie tych decyzji nie są niezgodne z obowiązkami wynikającymi z niniejszego rozdziału.

4. Strony kontynuują starania na rzecz podnoszenia ich odpowiednich poziomów ochrony pracy i ochrony socjalnej, o których mowa w niniejszym rozdziale.

Artykuł 388

Egzekwowanie przepisów

Do celów egzekwowania przepisów, o którym mowa w art. 387, każda ze Stron wprowadza i utrzymuje system skutecznego wewnętrznego egzekwowania przepisów, w szczególności skuteczny system inspekcji pracy zgodnie z jej międzynarodowymi zobowiązaniami dotyczącymi warunków pracy i ochrony pracowników; zapewnia dostępność postępowań administracyjnych i sądowych umożliwiających organom publicznym i osobom fizycznym terminowe wszczynanie postępowań przeciwko naruszeniom prawa pracy i standardów społecznych; oraz przewiduje odpowiednie i skuteczne środki zaradcze, w tym środek tymczasowy, a także proporcjonalne i odstraszające kary. W ramach wewnętrznego wykonywania i egzekwowania art. 387 każda ze Stron przestrzega roli i autonomii partnerów społecznych na poziomie krajowym, w stosownych przypadkach, zgodnie z mającymi zastosowanie prawem i praktykami.

Artykuł 389

Rozstrzyganie sporów

1. Strony dokładają wszelkich starań, aby w drodze dialogu, konsultacji, wymiany informacji i współpracy rozwiązać wszelkie spory dotyczące stosowania niniejszego rozdziału.

2. Na zasadzie odstępstwa od tytułu I części szóstej, w przypadku sporu między Stronami dotyczącego stosowania niniejszego rozdziału Strony mogą korzystać wyłącznie z procedur ustanowionych w art. 408, 409 i 410.

ROZDZIAŁ 7

ŚRODOWISKO I KLIMAT

Artykuł 390

Definicje

1. Do celów niniejszego rozdziału „poziomy ochrony środowiska” oznaczają poziomy ochrony przewidziane ogólnie w prawie Strony, których celem jest ochrona środowiska, w tym zapobieganie zagrożeniu dla życia lub zdrowia ludzi wynikającego z oddziaływania środowiskowego, w tym w każdym z następujących obszarów:

a)	emisji przemysłowych;

b)	emisji do atmosfery i jakości powietrza;

c)	ochrony przyrody i różnorodności biologicznej;

d)	gospodarowania odpadami;

e)	ochrony i zachowania środowiska wodnego;

f)	ochrony i zachowania środowiska morskiego;

g)	zapobiegania zagrożeniom dla zdrowia ludzi lub dla środowiska, wynikającym z produkcji, stosowania, uwalniania lub unieszkodliwiania substancji chemicznych, a także zmniejszania i eliminowania tych zagrożeń; lub

h)	zarządzania oddziaływaniem na środowisko wynikającym z produkcji rolnej lub produkcji żywności, w szczególności poprzez korzystanie z antybiotyków i środków odkażających.

2. W przypadku Unii „poziomy ochrony środowiska” oznaczają poziomy ochrony środowiska, które mają zastosowanie do wszystkich państw członkowskich i we wszystkich państwach członkowskich oraz dla nich wspólne.

3. Do celów niniejszego rozdziału „poziom ochrony klimatu” oznacza poziom ochrony w odniesieniu do emisji lub eliminowania gazów cieplarnianych i wycofywania substancji zubażających warstwę ozonową. W odniesieniu do gazów cieplarnianych oznacza to:

a)	w przypadku Unii – obejmujący ogół gospodarki cel 40 % na 2030 r., włączając unijny system ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych;

b)	w przypadku Zjednoczonego Królestwa – udział Zjednoczonego Królestwa w obejmującym ogół gospodarki celu na 2030 r., włączając system Zjednoczonego Królestwa dotyczący ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych.

Artykuł 391

Nieobniżanie poziomów ochrony

1. Strony potwierdzają prawo każdej ze Stron do ustalania jej polityki i priorytetów w dziedzinach objętych niniejszym rozdziałem, do określania poziomów ochrony środowiska oraz poziomów ochrony klimatu, jakie uzna ona za stosowne, oraz do przyjmowania lub zmiany jej prawa i polityki w sposób spójny z międzynarodowymi zobowiązaniami każdej ze Stron, w tym z tymi wynikającymi z niniejszego rozdziału.

2. Strona nie może osłabiać ani obniżać, w sposób wpływający na handel lub inwestycje między Stronami, poziomów ochrony środowiska i poziomów ochrony klimatu poniżej poziomów istniejących w dniu zakończenia okresu przejściowego, w tym poprzez nieskuteczne egzekwowanie jej prawa ochrony środowiska lub poziomu ochrony klimatu.

3. Strony uznają, że każda ze Stron zachowuje prawo do korzystania z rozsądnej swobody decyzyjnej i podejmowania w dobrej wierze decyzji dotyczących przydzielenia zasobów w zakresie egzekwowania przepisów prawa ochrony środowiska w odniesieniu do innych przepisów prawa ochrony środowiska lub polityk klimatycznych, którym przypisano wyższe priorytety, pod warunkiem że korzystanie z tej swobody decyzyjnej oraz podejmowanie tych decyzji nie są niezgodne z obowiązkami wynikającymi z niniejszego rozdziału.

4. Do celów niniejszego rozdziału, o ile w prawie ochrony środowiska Strony w dziedzinach wymienionych w art. 390 przewidziane są cele, cele te są uwzględnione w poziomach ochrony środowiska Strony istniejących w dniu zakończenia okresu przejściowego. Cele te obejmują cele, których osiągnięcie przewidziano na dzień następujący po zakończeniu okresu przejściowego. Niniejszy ustęp ma zastosowanie również do substancji zubażających warstwę ozonową.

5. Strony kontynuują dążenie do podnoszenia swoich odpowiednich poziomów ochrony środowiska lub swojego odpowiedniego poziomu ochrony klimatu, o których mowa w niniejszym rozdziale.

Artykuł 392

Ustalanie opłat za emisję dwutlenku węgla

1. Każda ze Stron musi posiadać na dzień 1 stycznia 2021 r. skuteczny system ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych.

2. Każdy system musi obejmować emisje gazów cieplarnianych z wytwarzania energii elektrycznej, wytwarzania energii cieplnej, przemysłu i lotnictwa.

3. Skuteczność odpowiednich systemów ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych Stron musi utrzymywać poziom ochrony przewidziany w art. 391.

4. Na zasadzie odstępstwa od ust. 2 lotnictwo, jeżeli nie zostało dotąd uwzględnione, uwzględnia się najpóźniej w ciągu dwóch lat. Zakres unijnego systemu ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych obejmuje loty rozpoczynające się z Europejskiego Obszaru Gospodarczego do Zjednoczonego Królestwa.

5. Każda ze Stron utrzymuje swój system ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych w zakresie, w jakim jest to skuteczne narzędzie dla każdej ze Stron w walce ze zmianą klimatu, i w każdym przypadku utrzymuje poziom ochrony przewidziany w art. 391.

6. Strony współpracują przy ustalaniu opłat za emisję gazów cieplarnianych. Poważnie rozważają powiązanie swoich odpowiednich systemów ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych w sposób, który zachowuje integralność tych systemów i zapewnia możliwość zwiększenia ich skuteczności.

Artykuł 393

Zasady dotyczące środowiska i klimatu

1. Mając na uwadze fakt, że Unia i Zjednoczone Królestwo mają wspólną biosferę w odniesieniu do zanieczyszczenia transgranicznego, każda ze Stron zobowiązuje się do przestrzegania zasad uznanych na poziomie międzynarodowym, do których przestrzegania się zobowiązała, takich jak Deklaracja z Rio w sprawie środowiska i rozwoju przyjęta w dniu 14 czerwca 1992 r. w Rio de Janeiro (zwana dalej „Deklaracją z Rio w sprawie środowiska i rozwoju z 1992 r.”), a także zawartych w wielostronnych umowach środowiskowych, w tym Ramowej konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu sporządzonej w dniu 9 maja 1992 r. w Nowym Jorku (zwanej dalej „UNFCCC”) oraz Konwencji o różnorodności biologicznej sporządzonej w dniu 5 czerwca 1992 r. w Rio de Janeiro (zwanej dalej „Konwencją o różnorodności biologicznej”), w szczególności:

a)	zasadę uwzględnienia ochrony środowiska przy kształtowaniu polityki, w tym poprzez ocenę skutków;

b)	zasadę działania zapobiegawczego służącego zapobieżeniu szkodom w środowisku;

c)	podejście ostrożnościowe, o którym mowa w art. 356 ust. 2;

d)	zasadę naprawiania szkody w środowisku w pierwszym rzędzie u źródła; oraz

e)	zasadę „zanieczyszczający płaci”.

2. Strony potwierdzają swoje odpowiednie zobowiązania do stosowania procedur służących ocenie prawdopodobnego wpływu proponowanego działania na środowisko, a w przypadku gdy określone projekty, plany i programy mogą mieć znaczący wpływ na środowisko, w tym zdrowie, do uwzględnienia – stosownie do przypadku – oceny oddziaływania środowiskowego lub strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

3. Procedury te obejmują, w stosownych przypadkach i zgodnie z przepisami Strony, ustalenie zakresu sprawozdania dotyczącego środowiska i jego przygotowania, zapewnienie udziału społeczeństwa i przeprowadzenie konsultacji oraz uwzględnienie sprawozdania dotyczącego środowiska i wyników udziału społeczeństwa i konsultacji w zaakceptowanym projekcie lub przyjętym planie lub programie.

Artykuł 394

Egzekwowanie przepisów

1. Do celów egzekwowania przepisów, o którym mowa w art. 391, każda ze Stron zgodnie ze swoim prawem zapewnia, aby:

krajowe organy właściwe do egzekwowania przepisów w dziedzinie środowiska i klimatu należycie uwzględniały domniemane naruszenia takich przepisów, o których się dowiedziały; organy te muszą dysponować odpowiednimi i skutecznymi środkami prawnymi, w tym nakazami sądowymi, a także – w stosownych przypadkach – proporcjonalnymi i odstraszającymi karami; oraz

osoby fizyczne lub prawne posiadające wystarczający interes w podjęciu działań prawnych przeciwko naruszeniom takich przepisów oraz dochodzeniu roszczeń, w tym w drodze nakazów sądowych, miały dostęp do krajowych postępowań administracyjnych lub sądowych, a postępowania te nie były w sposób zaporowy kosztowne i były prowadzone w sposób uczciwy, sprawiedliwy i przejrzysty.

Artykuł 395

Współpraca w zakresie monitorowania i egzekwowania przepisów

Strony zapewniają, aby Komisja Europejska i organy nadzorcze Zjednoczonego Królestwa regularnie spotykały się i współpracowały w zakresie skutecznego monitorowania i egzekwowania przepisów dotyczących środowiska i klimatu, o których mowa w art. 391.

Artykuł 396

Rozstrzyganie sporów

1. Strony dokładają wszelkich starań, aby w drodze dialogu, konsultacji, wymiany informacji i współpracy rozwiązać wszelkie spory dotyczące stosowania niniejszego rozdziału.

2. Na zasadzie odstępstwa od części szóstej tytuł I, w przypadku sporu między Stronami dotyczącego stosowania niniejszego rozdziału Strony mogą korzystać wyłącznie z procedur ustanowionych w art. 408, 409 i 410.

ROZDZIAŁ 8

INNE INSTRUMENTY NA RZECZ HANDLU I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

Artykuł 397

Kontekst i cele

1. Strony przypominają Agendę 21 i Deklarację z Rio w sprawie środowiska i rozwoju z 1992 r., plan realizacji przyjęty podczas Światowego Szczytu Zrównoważonego Rozwoju w Johannesburgu w 2002 r., deklarację Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) dotyczącą sprawiedliwości społecznej na rzecz uczciwej globalizacji przyjętą przez Międzynarodową Konferencję Pracy podczas jej 97. sesji, która odbyła się w Genewie w dniu 10 czerwca 2008 r. (zwaną dalej „deklaracją MOP dotyczącą sprawiedliwości społecznej na rzecz uczciwej globalizacji z 2008 r.”), dokument końcowy konferencji ONZ dotyczący zrównoważonego rozwoju z 2012 r. zatytułowany „Przyszłość, jakiej chcemy”, zatwierdzony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w rezolucji 66/288 przyjętej w dniu 27 lipca 2012 r., a także Agendę na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 przyjętą w rezolucji Zgromadzenia Ogólnego nr 70/1 z dnia 25 września 2015 r. oraz jej cele zrównoważonego rozwoju.

2. W świetle ust. 1 niniejszego artykułu celem niniejszego rozdziału jest zwiększenie włączenia zrównoważonego rozwoju, w szczególności jego wymiaru związanego z pracą i środowiskiem, do stosunków handlowych i inwestycyjnych Stron, a w tym względzie uzupełnienie zobowiązań Stron wynikających z rozdziału 6 i 7.

Artykuł 398

Przejrzystość

1. Strony podkreślają znaczenie zapewnienia przejrzystości jako niezbędnego elementu propagowania udziału społeczeństwa i podawania informacji do wiadomości publicznej w kontekście niniejszego rozdziału. Zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi Stron oraz postanowieniami niniejszego rozdziału, tytułu IX i tytułu X, każda ze Stron:

a)	zapewnia, aby wszelkie środki o zasięgu ogólnym służące realizacji celów niniejszego rozdziału były stosowane w sposób przejrzysty, w tym poprzez zapewnienie opinii publicznej rozsądnych możliwości i dostatecznego czasu na przedstawienie uwag, a także poprzez publikowanie takich środków;

b)	zapewnia ogółowi społeczeństwa dostęp do odpowiednich informacji o środowisku będących w posiadaniu organów publicznych lub przeznaczonych dla tych organów, a także zapewnia aktywne rozpowszechnianie tych informacji wśród ogółu społeczeństwa drogą elektroniczną;

zachęca do debaty publicznej z podmiotami niepaństwowymi w odniesieniu do opracowywania i definiowania polityki, która może prowadzić do przyjęcia przez ich organy publiczne przepisów istotnych dla niniejszego rozdziału; w odniesieniu do środowiska obejmuje to udział społeczeństwa w projektach, planach i programach; oraz

propaguje świadomość społeczną w zakresie przepisów i norm istotnych dla niniejszego rozdziału, a także procedur egzekwowania przepisów i zgodności z przepisami, poprzez podejmowanie działań na rzecz pogłębiania wiedzy i zrozumienia przez społeczeństwo; w odniesieniu do przepisów prawa pracy i norm pracy obejmuje to pracowników, pracodawców i ich przedstawicieli.

Artykuł 399

Wielostronne normy i umowy dotyczące pracy

1. Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do propagowania rozwoju handlu międzynarodowego w sposób sprzyjający godnej pracy dla wszystkich, zgodnie z deklaracją MOP dotyczącą sprawiedliwości społecznej na rzecz uczciwej globalizacji z 2008 r.

2. Zgodnie z konstytucją MOP i deklaracją MOP dotyczącą podstawowych zasad i praw w pracy oraz działań uzupełniających, przyjętą w dniu 18 czerwca 1998 r. przez Międzynarodową Konferencję Pracy podczas 86. sesji, każda ze Stron zobowiązuje się do przestrzegania, propagowania i skutecznego wdrażania uznanych na poziomie międzynarodowym podstawowych norm pracy, określonych w podstawowych konwencjach MOP, którymi są:

a)	wolność zrzeszania się i skuteczne uznanie prawa do negocjacji zbiorowych;

b)	eliminacja wszystkich form pracy przymusowej lub obowiązkowej;

c)	skuteczne zniesienie pracy dzieci; oraz

d)	zniesienie dyskryminacji w odniesieniu do zatrudnienia i zawodu.

3. Strony podejmują stałe i nieustające wysiłki na rzecz ratyfikowania podstawowych konwencji MOP, jeżeli jeszcze tego nie uczyniły.

4. Strony w stosownych przypadkach prowadzą regularną wymianę informacji dotyczących sytuacji i postępów państw członkowskich i Zjednoczonego Królestwa w odniesieniu do ratyfikacji konwencji lub protokołów MOP sklasyfikowanych jako aktualne przez MOP oraz innych odpowiednich instrumentów międzynarodowych.

5. Każda ze Stron zobowiązuje się do wykonania wszystkich konwencji MOP ratyfikowanych odpowiednio przez Zjednoczone Królestwo i państwa członkowskie oraz różne postanowienia Europejskiej karty społecznej, które – jako członkowie Rady Europy – państwa członkowskie i Zjednoczone Królestwo odpowiednio przyjęły (63).

6. Każda ze Stron nadal propaguje, poprzez swoje przepisy i praktyki, program godnej pracy MOP określony w deklaracji MOP dotyczącej sprawiedliwości społecznej na rzecz uczciwej globalizacji z 2008 r. (zwany dalej „programem godnej pracy MOP”) oraz zgodnie z odpowiednimi konwencjami MOP i innymi międzynarodowymi zobowiązaniami, w szczególności w odniesieniu do:

a)	godziwych warunków pracy dla wszystkich, między innymi w odniesieniu do płacy i wynagrodzenia, godzin pracy, urlopu macierzyńskiego i innych warunków pracy;

b)	bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym zapobiegania urazom lub chorobom zawodowym oraz odszkodowań z tytułu takich urazów lub chorób; oraz

c)	niedyskryminacji w odniesieniu do warunków pracy, w tym w odniesieniu do pracowników migrujących.

7. Każda ze Stron chroni i propaguje dialog społeczny w kwestiach dotyczących pracy między pracownikami a pracodawcami oraz ich odpowiednimi organizacjami, a także z odpowiednimi organami publicznymi.

8. Strony w stosownych przypadkach współpracują w związanych z handlem aspektach polityki i środków dotyczących pracy, w tym na forach wielostronnych, takich jak MOP. Taka współpraca może obejmować, między innymi:

a)	związane z handlem aspekty wykonania podstawowych, priorytetowych i innych aktualnych konwencji MOP;

związane z handlem aspekty programu godnej pracy MOP, w tym wzajemne powiązania między handlem a pełnym i produktywnym zatrudnieniem, dostosowanie rynku pracy, podstawowe normy pracy, godną pracę w globalnych łańcuchach dostaw, ochronę socjalną i włączenie społeczne, dialog społeczny i równość płci;

c)	oddziaływanie prawa i norm pracy na handel i inwestycje lub oddziaływanie prawa handlowego i inwestycyjnego na pracę;

d)	dialog i wymiana informacji dotyczących przepisów prawa pracy w kontekście ich odpowiednich umów handlowych i ich wykonanie; oraz

e)	wszelkie inne formy współpracy uznane za odpowiednie.

9. Określając obszary współpracy i podejmując wspólne działania Strony rozważają wszelkie opinie przedstawione przez przedstawicieli pracowników, pracodawców i organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

Artykuł 400

Wielostronne umowy środowiskowe

1. Strony uznają znaczenie Zgromadzenia ONZ ds. Ochrony Środowiska, Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska oraz wielostronnych norm i umów środowiskowych jako odpowiedzi społeczności międzynarodowej na globalne lub regionalne wyzwania środowiskowe, a także podkreślają potrzebę zwiększenia wzajemnego wsparcia między politykami, przepisami i środkami w zakresie handlu i ochrony środowiska.

2. W świetle ust. 1 każda ze Stron zobowiązuje się do skutecznego wykonania wielostronnych umów środowiskowych, protokołów i zmian, które ratyfikowała, w swoim prawie i praktykach.

3. Strony w stosownych przypadkach prowadzą regularną wymianę informacji w zakresie:

a)	swojej odpowiedniej sytuacji w odniesieniu do ratyfikacji i wykonania wielostronnych umów środowiskowych, w tym protokołów i zmian do nich;

b)	bieżących negocjacji dotyczących nowych wielostronnych umów środowiskowych; oraz

c)	opinii każdej ze Stron w kwestii stania się stroną dodatkowych wielostronnych umów środowiskowych.

4. Strony potwierdzają prawo każdej ze Stron do przyjmowania lub utrzymywania środków służących realizacji celów wielostronnych umów środowiskowych, których jest stroną. Strony przypominają, że środki przyjęte lub egzekwowane w celu wykonania takich wielostronnych umów środowiskowych mogą być uzasadnione na podstawie art. 412.

5. Strony współpracują w zakresie związanych z handlem aspektów polityki i środków ochrony środowiska, w tym na forach wielostronnych, między innymi – w stosownych przypadkach – w ramach Forum Politycznego Wysokiego Szczebla ONZ na Temat Zrównoważonego Rozwoju, Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska, Zgromadzenia ONZ ds. Ochrony Środowiska, wielostronnych umów środowiskowych, Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO) lub WTO. Taka współpraca może obejmować, między innymi:

a)	inicjatywy na rzecz zrównoważonej produkcji i konsumpcji, w tym inicjatywy mające na celu propagowanie gospodarki o obiegu zamkniętym oraz zielonego wzrostu i ograniczania zanieczyszczenia;

b)	inicjatywy na rzecz propagowania towarów i usług w zakresie ochrony środowiska, w tym poprzez usuwanie związanych z nimi barier taryfowych i pozataryfowych;

c)	wpływ prawa ochrony środowiska i norm w tym zakresie na handel i inwestycje; lub wpływ prawa handlowego i inwestycyjnego na środowisko;

d)	wykonanie załącznika 16 do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym sporządzonej w Chicago 7 grudnia 1944 r. i innych środków służących zmniejszeniu wpływu lotnictwa na środowisko, w tym w obszarze zarządzania ruchem lotniczym; oraz

e)	inne związane z handlem aspekty wielostronnych umów środowiskowych, w tym protokołów i zmian do nich oraz ich wykonania.

6. Współpraca na podstawie ust. 5 może obejmować wymianę techniczną, wymianę informacji i najlepszych praktyk, projekty badawcze, analizy, sprawozdania, konferencje i warsztaty.

7. Strony wezmą pod uwagę opinie lub wkład społeczeństwa i zainteresowanych stron przy określaniu i realizacji swoich działań w zakresie współpracy, a w stosownych przypadkach mogą bardziej zaangażować takie zainteresowane strony w te działania.

Artykuł 401

Handel i zmiana klimatu

1. Strony uznają znaczenie podjęcia pilnych działań w celu przeciwdziałania zmianie klimatu i jej skutkom, a także rolę handlu i inwestycji w realizacji tego celu, zgodnie z UNFCCC, celami porozumienia paryskiego przyjętego w dniu 12 grudnia 2015 r. w Paryżu przez Konferencję Stron Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu na jej 21. sesji (zwanego dalej „porozumieniem paryskim”), a także z innymi wielostronnymi umowami środowiskowymi i instrumentami wielostronnymi w obszarze zmiany klimatu.

2. W świetle ust. 1 każda ze Stron:

zobowiązuje się do skutecznego wykonania UNFCCC oraz porozumienia paryskiego, którego jednym z głównych celów jest wzmocnienie globalnej reakcji na zmianę klimatu i utrzymanie wzrostu średniej temperatury na świecie znacznie poniżej 2 °C w stosunku do poziomów sprzed epoki przemysłowej oraz kontynuowanie starań na rzecz ograniczenia wzrostu temperatury do 1,5 °C powyżej poziomów sprzed epoki przemysłowej;

b)	propaguje wzajemne wspieranie polityk i środków w zakresie handlu i klimatu, przyczyniając się w ten sposób do przejścia na gospodarkę niskoemisyjną i zasobooszczędną oraz do rozwoju odpornego na zmianę klimatu; oraz

ułatwia usuwanie przeszkód w handlu i inwestycjach w odniesieniu do towarów i usług o szczególnym znaczeniu dla łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do niej, takich jak energia ze źródeł odnawialnych, energooszczędne produkty i usługi, na przykład przez usuwanie barier taryfowych i pozataryfowych lub przez przyjęcie ram polityki sprzyjających wdrażaniu najlepszych dostępnych rozwiązań.

3. Strony współpracują w celu wzmocnienia ich współpracy w zakresie związanych z handlem aspektów polityk i środków w zakresie zmiany klimatu, w stosownych przypadkach na poziomie dwustronnym, regionalnym i na forach międzynarodowych, w tym w ramach UNFCCC, WTO, Protokołu montrealskiego w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową sporządzonego w dniu 26 sierpnia 1987 r. w Montrealu (zwanego dalej „Protokołem montrealskim”), Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO) oraz ICAO. Taka współpraca może obejmować, między innymi:

dialog polityczny i współpracę w zakresie wykonania porozumienia paryskiego, na przykład w zakresie środków propagowania odporności na zmianę klimatu, energii odnawialnej, technologii niskoemisyjnych, efektywności energetycznej, zrównoważonego transportu, zrównoważonego i odpornego na zmianę klimatu rozwoju infrastruktury, monitorowania emisji, międzynarodowych rynków emisji dwutlenku węgla;

b)	wspieranie opracowywania i przyjmowania przez IMO ambitnych i skutecznych środków na rzecz zmniejszania emisji gazów cieplarnianych, które mają zostać wdrożone przez statki uczestniczące w handlu międzynarodowym;

c)	wspieranie opracowywania i przyjmowania przez ICAO ambitnych i skutecznych środków na rzecz zmniejszania emisji gazów cieplarnianych; oraz

wspieranie ambitnego wycofywania substancji zubożających warstwę ozonową i wycofywania wodorofluorowęglowodorów na mocy Protokołu montrealskiego poprzez środki kontroli ich produkcji, konsumpcji i handlu nimi; wprowadzenie przyjaznych dla środowiska alternatyw dla nich; aktualizację norm bezpieczeństwa i innych odpowiednich norm, a także poprzez zwalczanie nielegalnego handlu substancjami regulowanymi Protokołem montrealskim.

Artykuł 402

Handel i różnorodność biologiczna

1. Strony uznają znaczenie zachowania i zrównoważonego wykorzystywania różnorodności biologicznej oraz roli handlu w realizacji tych celów, w tym poprzez propagowanie zrównoważonego handlu lub kontrolowanie lub ograniczanie handlu gatunkami zagrożonymi, zgodnie z odpowiednimi wielostronnymi umowami środowiskowymi, których są stronami, oraz z decyzjami przyjętymi na ich podstawie, w szczególności z Konwencją o różnorodności biologicznej i jej protokołami oraz Konwencją o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem sporządzoną w dniu 3 marca 1973 r. w Waszyngtonie (zwaną dalej „CITIES”).

2. W świetle ust. 1 każda ze Stron:

a)	w stosownych przypadkach wdraża skuteczne środki zwalczania nielegalnego handlu dziką fauną i florą, w tym w odniesieniu do państw trzecich;

b)	propaguje wykorzystanie CITIES jako instrumentu ochrony różnorodności biologicznej i zrównoważonego zarządzania nią, w tym poprzez włączenie gatunków zwierząt i roślin do załączników do CITIES, w przypadku gdy stan ochrony tych gatunków uznaje się za zagrożony ze względu na handel międzynarodowy;

c)	zachęca do handlu produktami pochodzącymi ze zrównoważonego wykorzystania zasobów biologicznych i przyczyniającymi się do ochrony różnorodności biologicznej; oraz

d)	nadal wprowadza środki na rzecz ochrony różnorodności biologicznej, gdy jest ona przedmiotem presji związanej z handlem i inwestycjami, w szczególności poprzez środki zapobiegające rozprzestrzenianiu się inwazyjnych gatunków obcych.

3. Strony w stosownych przypadkach współpracują w związanych z handlem kwestiach mających znaczenie dla niniejszego artykułu, w tym na forach wielostronnych, takich jak CITIES i Konwencja o różnorodności biologicznej. Taka współpraca może obejmować, między innymi: handel dziką fauną i florą i produktami opartymi na zasobach naturalnych, wycenę i ocenę ekosystemów i powiązanych usług, dostęp do zasobów genetycznych oraz sprawiedliwy i równy podział korzyści wynikających z ich wykorzystania zgodnie z protokołem o dostępie do zasobów genetycznych oraz sprawiedliwym i równym podziale korzyści wynikających z wykorzystania tych zasobów, dołączonym do Konwencji o różnorodności biologicznej, sporządzonej w Nagoi w dniu 29 października 2010 r.

Artykuł 403

Handel i lasy

1. Strony uznają znaczenie ochrony lasów i zrównoważonej gospodarki leśnej dla zapewnienia funkcji środowiskowych oraz możliwości gospodarczych i społecznych dla obecnych i przyszłych pokoleń, a także rolę handlu w realizacji tego celu.

2. W świetle ust. 1 oraz w sposób zgodny ze jej obowiązkami międzynarodowymi, każda ze Stron:

a)	kontynuuje w stosownych przypadkach wdrażanie środków zwalczania nielegalnego pozyskiwania drewna i powiązanego z tym handlu, w tym w odniesieniu do państw trzecich, oraz propagowanie handlu legalnie pozyskanymi produktami leśnymi;

b)	propaguje ochronę lasów i zrównoważoną gospodarkę leśną oraz handel drewnem i produktami z drewna, oraz ich konsumpcję, pozyskanymi zgodnie z prawem kraju pozyskania oraz z lasów zarządzanych w sposób zrównoważony; oraz

wymienia się z drugą Stroną informacjami dotyczącymi związanych z handlem inicjatyw w zakresie zrównoważonej gospodarki leśnej, zarządzania lasami i ochrony pokrywy leśnej oraz współpracuje w celu zmaksymalizowania wpływu i wzajemnego wspierania się ich odpowiednich polityk będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

3. Strony współpracują w celu wzmocnienia ich współpracy w zakresie związanych z handlem aspektów zrównoważonej gospodarki leśnej, ochrony pokrywy leśnej i nielegalnego pozyskiwania drewna, w tym – w stosownych przypadkach – na forach wielostronnych.

Artykuł 404

Handel i zrównoważone gospodarowanie żywymi zasobami morza i akwakulturą

1. Strony uznają znaczenie ochrony żywych zasobów morza i ekosystemów morskich i zrównoważonej gospodarki nimi, oraz propagowania odpowiedzialnej i zrównoważonej akwakultury, a także rolę handlu w realizacji tych celów.

2. W świetle ust. 1 każda ze Stron:

zobowiązuje się do działania spójnie i zgodnie z – w stosownych przypadkach – odpowiednimi umowami ONZ i Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza, Porozumieniem w sprawie wykonania postanowień Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza z dnia 10 grudnia 1982 r., odnoszących się do ochrony międzystrefowych zasobów rybnych i zasobów rybnych masowo migrujących i zarządzania nimi sporządzonym w dniu 4 sierpnia 1995 r. w Nowym Jorku, Porozumieniem FAO o wspieraniu przestrzegania przez statki rybackie międzynarodowych środków ochrony i zarządzania na pełnym morzu sporządzonym w dniu 24 listopada 1993 r. w Rzymie, Kodeksem odpowiedzialnego rybołówstwa FAO oraz Umową FAO o środkach stosowanych przez państwo portu w celu zapobiegania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom oraz ich powstrzymywania i eliminowania zatwierdzoną w dniu 22 listopada 2009 r. w Rzymie na 36. sesji konferencji FAO, oraz uczestniczyć w inicjatywie FAO dotyczącej globalnych rejestrów statków rybackich, statków do transportu chłodniczego i statków zaopatrujących;

propaguje zrównoważone rybołówstwo i dobre zarządzanie rybołówstwem poprzez aktywne uczestnictwo w pracach odpowiednich organizacji lub organów międzynarodowych, których jest członkiem obserwatorem lub współpracującą stroną niebędącą umawiającą się stroną, w tym w pracach regionalnych organizacji ds. zarządzania rybołówstwem (RFMO), w drodze skutecznego monitorowania, kontrolowania lub egzekwowania rezolucji, zaleceń lub środków RFMO, gdy ma to zastosowanie; wdrażanie dokumentacji połowowej i systemów certyfikacji oraz środki stosowane przez państwo portu;

c)	przyjmuje i utrzymuje swoje odpowiednie skuteczne narzędzia służące zwalczaniu połowów NNN, w tym środki służące wykluczaniu produktów połowów NNN z przepływów handlowych oraz podejmuje współpracę w tym celu; oraz

d)	propaguje rozwój zrównoważonej i odpowiedzialnej akwakultury, w tym w stosownych przypadkach w odniesieniu do realizacji celów i zasad zawartych w Kodeksie odpowiedzialnego rybołówstwa FAO.

3. Strony współpracują w zakresie ochrony i związanych z handlem aspektów polityk i środków w zakresie rybołówstwa i akwakultury, w tym – w stosownych przypadkach – w ramach WTO, RFMO i innych forów wielostronnych, w celu propagowania zrównoważonych praktyk w zakresie rybołówstwa i akwakultury oraz handlu produktami rybnymi pochodzącymi z połowów i akwakultury zarządzanych w sposób zrównoważony.

4. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla postanowień działu piątego.

Artykuł 405

Handel i inwestycje wspierające zrównoważony rozwój

1. Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do zwiększenia wkładu handlu i inwestycji w osiągnięcie celu zrównoważonego rozwoju w wymiarach gospodarczym, społecznym i środowiskowym.

2. Zgodnie z ust. 1 Strony nadal propagują:

politykę handlową i inwestycyjną wspierającą cztery strategiczne cele programu godnej pracy MOP, spójną z Deklaracją MOP dotyczącą sprawiedliwości społecznej na rzecz uczciwej globalizacji z 2008 r., w tym płacę zapewniającą utrzymanie na minimalnym poziomie, bezpieczeństwo i higienę pracy oraz inne aspekty związane z warunkami pracy;

b)	handel i inwestycje w towary i usługi środowiskowe, takie jak energia ze źródeł odnawialnych, energooszczędne produkty i usługi, w tym poprzez usuwanie barier pozataryfowych lub poprzez przyjęcie ram polityki sprzyjających wdrażaniu najlepszych dostępnych rozwiązań;

c)	handel towarami i usługami, które sprzyjają lepszym warunkom społecznym i praktykom przyjaznym dla środowiska, w tym tymi, które są objęte dobrowolnymi systemami zapewniania zgodności ze zrównoważonym rozwojem, takimi jak sprawiedliwy i etyczny handel oraz oznakowania ekologiczne; oraz

d)	współpracę na forach wielostronnych w kwestiach, o których mowa w niniejszym artykule.

3. Strony uznają znaczenie, jakie ma rozwiązywanie konkretnych problemów dotyczących zrównoważonego rozwoju poprzez przegląd, monitorowanie i ocenę skutków gospodarczych, społecznych i środowiskowych możliwych działań, przy uwzględnieniu opinii zainteresowanych stron.

Artykuł 406

Handel i odpowiedzialne zarządzanie łańcuchem dostaw

1. Strony uznają znaczenie odpowiedzialnego zarządzania łańcuchami dostaw poprzez praktyki w zakresie odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej i społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw oraz rolę handlu w realizacji tego celu.

2. W świetle ust. 1 każda ze Stron:

a)	zachęca do społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw i odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej, w tym poprzez zapewnienie wspierających ram polityki, zachęcających przedsiębiorstwa do stosowania odpowiednich praktyk; oraz

wspiera przestrzeganie, wdrażanie, monitorowanie i rozpowszechnianie odpowiednich instrumentów międzynarodowych, takich jak Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych, Trójstronna deklaracja zasad dotyczących przedsiębiorstw wielonarodowych i polityki społecznej MOP, inicjatywa ONZ Global Compact oraz Wytyczne ONZ dotyczące biznesu i praw człowieka.

3. Strony uznają użyteczność międzynarodowych wytycznych sektorowych w obszarze społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw i odpowiedzialnego prowadzenia działalności gospodarczej oraz zachęcają do współpracy w tym zakresie. W odniesieniu do Wytycznych OECD dotyczących należytej staranności dla odpowiedzialnych łańcuchów dostaw minerałów z obszarów dotkniętych konfliktami i obszarów wysokiego ryzyka oraz dodatków do tych wytycznych Strony wdrażają również środki propagujące stosowanie tych wytycznych.

4. Strony współpracują w celu wzmocnienia współpracy w zakresie związanych z handlem aspektów kwestii objętych niniejszym artykułem, w tym – w stosownych przypadkach – na forach wielostronnych, między innymi poprzez wymianę informacji, najlepsze praktyki i inicjatywy zewnętrzne.

Artykuł 407

Rozstrzyganie sporów

1. Strony dokładają wszelkich starań, aby w drodze dialogu, konsultacji, wymiany informacji i współpracy rozwiązać wszelkie spory dotyczące stosowania niniejszego rozdziału.

2. Na zasadzie odstępstwa od części szóstej tytuł I, w przypadku sporu między Stronami w odniesieniu do stosowania niniejszego rozdziału Strony mogą korzystać wyłącznie z procedur ustanowionych w art. 408 i 409.

ROZDZIAŁ 9

POSTANOWIENIA HORYZONTALNE I INSTYTUCJONALNE

Artykuł 408

Konsultacje

1. Strona może zwrócić się o przeprowadzenie z drugą Stroną konsultacji w każdej kwestii wynikającej z art. 355 ust. 3 i z rozdziałów 6, 7 i 8, przekazując drugiej Stronie wniosek na piśmie. Strona skarżąca określa w swoim pisemnym wniosku powody i podstawę jego złożenia, w tym określa sporne środki, wskazując postanowienia, które uważa za mające zastosowanie. Konsultacje muszą rozpocząć się niezwłocznie po przekazaniu przez Stronę wniosku o konsultacje, a w każdym razie nie później niż 30 dni po dniu przekazania wniosku, chyba że Strony uzgodnią dłuższy termin.

2. Strony podejmują konsultacje w celu osiągnięcia wzajemnie satysfakcjonującego rozstrzygnięcia danej kwestii. W trakcie konsultacji każda ze Stron przekazuje drugiej Stronie wystarczające informacje będące w jej posiadaniu, aby umożliwić pełne zbadanie podnoszonych kwestii. Każda ze Stron stara się zapewnić udział personelu swoich właściwych organów posiadającego wiedzę ekspercką w kwestiach będących przedmiotem konsultacji.

3. W kwestiach związanych z art. 355 ust. 3 lub z umowami lub instrumentami wielostronnymi, o których mowa w rozdziale 6, 7 lub 8, Strony uwzględniają dostępne informacje pochodzące od MOP lub odpowiednich organów lub organizacji ustanowionych na mocy wielostronnych umów środowiskowych. W stosownych przypadkach Strony wspólnie zwracają się o poradę do takich organizacji lub ich organów, lub do jakichkolwiek innych ekspertów lub organów, które uznają za stosowne.

4. Każda ze Stron może w stosownych przypadkach zasięgać opinii wewnętrznych grup doradczych, o których mowa w art. 13, lub innych porad ekspertów.

5. Wszelkie rozstrzygnięcia przyjęte przez Strony podaje się do wiadomości publicznej.

Artykuł 409

Zespół ekspertów

1. W każdej kwestii, która nie została w sposób zadowalający rozstrzygnięta w drodze konsultacji na podstawie art. 408 po upływie 90 dni od otrzymania wniosku o konsultacje na podstawie tego artykułu, Strona może zwrócić się o powołanie zespołu ekspertów w celu zbadania tej kwestii, przekazując drugiej Stronie wniosek na piśmie. We wniosku określa się sporny środek oraz precyzuje i wyjaśnia, w jaki sposób środek ten jest niezgodny z postanowieniami odpowiedniego rozdziału lub rozdziałów w sposób wystarczający do jasnego przedstawienia skargi.

2. W skład zespołu ekspertów wchodzi trzech członków.

3. Specjalny Komitet Handlowy ds. Równych Warunków Działania i Zrównoważonego Rozwoju na rzecz Otwartej i Uczciwej Konkurencji oraz Zrównoważonego Rozwoju na swoim pierwszym posiedzeniu po wejściu w życie niniejszej Umowy sporządza listę co najmniej 15 osób, które wyrażają chęć i są zdolne pełnić funkcję członków zespołu ekspertów. Każda ze Stron wskazuje co najmniej pięć osób, które zostaną wpisane do listy członków zespołu ekspertów. Strony wskazują również co najmniej pięć osób, które nie są obywatelami którejkolwiek ze Stron i które chcą i są w stanie pełnić funkcję przewodniczącego zespołu ekspertów. Specjalny Komitet Handlowy ds. Równych Warunków Działania na rzecz Otwartej i Uczciwej Konkurencji oraz Zrównoważonego Rozwoju zapewnia aktualizację listy oraz utrzymanie liczby ekspertów na poziomie co najmniej 15 osób.

4. Eksperci proponowani na członków zespołu ekspertów muszą posiadać specjalistyczną lub fachową wiedzę w kwestiach dotyczących prawa pracy lub prawa ochrony środowiska, w innych kwestiach objętych odpowiednim rozdziałem lub rozdziałami lub w zakresie rozstrzygania sporów wynikających z umów międzynarodowych. Muszą oni działać w imieniu własnym i nie mogą przyjmować poleceń od jakiejkolwiek organizacji lub jakiegokolwiek rządu w kwestiach związanych ze sporem. Nie mogą być powiązani z którąkolwiek ze Stron i nie mogą przyjmować poleceń od którejkolwiek ze Stron. Nie mogą to być osoby, które są członkami, urzędnikami lub innymi pracownikami instytucji Unii, rządu państwa członkowskiego lub rządu Zjednoczonego Królestwa.

5. O ile Strony nie postanowią inaczej w ciągu pięciu dni od dnia powołania zespołu ekspertów, zakres zadań obejmuje:

„zbadanie, w świetle odpowiednich postanowień, kwestii, o której mowa we wniosku o powołanie zespołu ekspertów, oraz przedstawienie sprawozdania zgodnie z niniejszym artykułem zawierającego ustalenia dotyczące zgodności środka z odpowiednimi postanowieniami”.

6. W odniesieniu do kwestii związanych z normami i umowami wielostronnymi objętymi niniejszym tytułem, zespół ekspertów powinien zwracać się o informacje do MOP lub odpowiednich organów ustanowionych na podstawie tych umów, w tym o wszelkie stosowne dostępne wytyczne interpretacyjne, ustalenia lub decyzje przyjęte przez MOP i te organy.

7. Zespół ekspertów może zwracać się o pisemne uwagi lub jakiekolwiek inne informacje do osób mających odpowiednie informacje lub wiedzę specjalistyczną oraz takie uwagi lub informacje od tych osób otrzymywać.

8. Zespół ekspertów udostępnia takie informacje każdej ze Stron, umożliwiając im przedstawienie uwag w ciągu 20 dni od ich otrzymania.

9. Zespół ekspertów przedstawia Stronom sprawozdanie wstępne i sprawozdanie końcowe, w których zawarte są ustalenia faktyczne, ustalenia dotyczące danej kwestii, w tym tego, czy Strona przeciwna wypełniła swoje obowiązki wynikające z odpowiedniego rozdziału lub rozdziałów, oraz uzasadnienie wszelkich ustaleń. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że Strony zgodnie uznają, że jeżeli zespół formułuje w swoim sprawozdaniu zalecenia, Strona przeciwna nie musi postępować zgodnie z tymi zaleceniami w ramach zapewniania zgodności z niniejszą Umową.

10. W ciągu 100 dni po dniu powołania zespołu ekspertów przedstawia on Stronom sprawozdanie wstępne. Jeżeli zespół ekspertów uzna, że nie zdoła dotrzymać tego terminu, przewodniczący zespołu ekspertów powiadamia o tym Strony na piśmie, podając przyczyny opóźnienia oraz przewidywany termin przedstawienia sprawozdania wstępnego przez zespół ekspertów. Zespół ekspertów nie może w żadnym razie przedstawić sprawozdania wstępnego później niż 125 dni po dniu powołania zespołu ekspertów.

11. Każda ze Stron może złożyć do zespołu ekspertów uzasadniony wniosek o dokonanie przeglądu konkretnych aspektów sprawozdania wstępnego w terminie 25 dni od jego przedstawienia. Strona może przedstawić uwagi do wniosku drugiej Strony w ciągu 15 dni od dnia złożenia tego wniosku.

12. Po rozpatrzeniu tych uwag zespół ekspertów przygotowuje sprawozdanie końcowe. Jeżeli w terminie, o którym mowa w ust. 11, nie zostanie złożony wniosek o dokonanie przeglądu konkretnych aspektów sprawozdania wstępnego, sprawozdanie wstępne staje się sprawozdaniem końcowym zespołu ekspertów.

13. Zespół ekspertów przedstawia swoje sprawozdanie końcowe Stronom w terminie 175 dni od dnia powołania zespołu ekspertów. Jeżeli zespół ekspertów uważa, że nie zdoła dotrzymać tego terminu, jego przewodniczący powiadamia o tym Strony na piśmie, określając przyczyny opóźnienia oraz datę planowanego przedstawienia przez zespół ekspertów sprawozdania końcowego. Zespół ekspertów nie może w żadnym razie przedstawić sprawozdania ostatecznego później niż 195 dni po dniu powołania zespołu ekspertów.

14. Sprawozdanie końcowe musi zawierać omówienie wszelkich pisemnych wniosków Stron dotyczących sprawozdania wstępnego i wyraźnie odnosić się do uwag Stron.

15. Strony podają sprawozdanie końcowe do wiadomości publicznej w ciągu 15 dni od jego przedstawienia przez zespół ekspertów.

16. Jeżeli w sprawozdaniu końcowym zespół ekspertów stwierdzi, że Strona nie wypełniła swoich obowiązków wynikających z odpowiedniego rozdziału lub rozdziałów, Strony w ciągu 90 dni od przedstawienia sprawozdania końcowego poddają dyskusji odpowiednie środki, które mają zostać wdrożone, uwzględniając sprawozdanie zespołu ekspertów. Nie później niż 105 dni po przedstawieniu sprawozdania Stronom, Strona przeciwna informuje swoje wewnętrzne grupy doradcze ustanowione na podstawie art. 13 i Stronę skarżącą o swojej decyzji w sprawie wszelkich środków, jakie mają zostać wdrożone.

17. Specjalny Komitet Handlowy ds. Równych Warunków Działania na rzecz Otwartej i Uczciwej Konkurencji oraz Zrównoważonego Rozwoju monitoruje działania następcze w związku ze sprawozdaniem zespołu ekspertów. Wewnętrzne grupy doradcze Stron powołane na podstawie art. 13 mogą przedstawiać swoje uwagi w tym względzie Specjalnemu Komitetowi Handlowemu ds. Równych Warunków Działania na rzecz Otwartej i Uczciwej Konkurencji oraz Zrównoważonego Rozwoju.

18. W przypadku gdy Strony nie zgadzają się co do istnienia lub zgodności jakiegokolwiek środka wprowadzonego w celu rozwiązania problemu niezgodności, Strona skarżąca może złożyć pisemny wniosek do zespołu ekspertów w pierwotnym składzie o podjęcie decyzji w tej kwestii. We wniosku określa się wszelkie sporne środki i wyjaśnia, w jaki sposób dany środek jest niezgodny z odpowiednimi postanowieniami, w sposób wystarczający do jasnego przedstawienia skargi. Zespół ekspertów przedstawia swoje ustalenia Stronom w ciągu 45 dni od dnia złożenia wniosku.

19. O ile niniejszy artykuł nie stanowi inaczej, art. 739 ust. 1, art. 740 i art. 753–758, a także załączniki 48 i 49 stosuje się odpowiednio.

Artykuł 410

Zespół ekspertów ds. obszarów niepodlegających obniżeniu poziomu ochrony

1. Art. 409 ma zastosowanie do sporów między Stronami dotyczących interpretacji i stosowania rozdziału 6 i 7.

2. Do celów takich sporów, oprócz artykułów wymienionych w art. 409 ust. 19, stosuje się odpowiednio art. 749 i 750.

3. Strony uznają, że w przypadku gdy Strona przeciwna decyduje się nie podejmować jakichkolwiek działań w celu dostosowania się do ustaleń sprawozdania zespołu ekspertów oraz do niniejszej Umowy, Stronie skarżącej nadal przysługują wszelkie środki zaradcze dozwolone na podstawie art. 749.

Artykuł 411

Środki równoważące

1. Strony uznają prawo każdej ze Stron do określania jej przyszłych polityk i priorytetów w odniesieniu do ochrony pracy i ochrony socjalnej, ochrony środowiska lub klimatu, lub w odniesieniu do kontroli subsydiów, w sposób zgodny z międzynarodowymi zobowiązaniami każdej ze Stron, w tym zobowiązaniami wynikającymi z niniejszej Umowy. Jednocześnie Strony uznają, że znaczące rozbieżności w tych obszarach mogą wpływać na handel lub inwestycje między Stronami w sposób, który zmienia okoliczności, które stanowiły podstawę zawarcia niniejszej Umowy.

2. Jeżeli istotny wpływ na handel lub inwestycje między Stronami wynika ze znaczących rozbieżności między Stronami w obszarach, o których mowa w ust. 1, każda ze Stron może wprowadzić odpowiednie środki równoważące w celu zaradzenia tej sytuacji. Takie środki muszą być ograniczone, co do ich zakresu i czasu trwania, do tego, co jest absolutnie niezbędne i proporcjonalne do zaradzenia sytuacji. Na zasadzie priorytetu stosuje się środki, które w najmniejszym stopniu zakłócają funkcjonowanie niniejszej Umowy. Ocena takiego wpływu przez Stronę musi opierać się na wiarygodnych dowodach, a nie jedynie na przypuszczeniach lub odległej możliwości.

3. Do środków równoważących wprowadzanych na podstawie ust. 2 stosuje się następujące procedury:

zainteresowana Strona bezzwłocznie powiadamia drugą Stronę za pośrednictwem Rady Partnerstwa o środkach równoważących, które zamierza wprowadzić, oraz przekazuje wszystkie odpowiednie informacje. Strony natychmiast rozpoczynają konsultacje. Konsultacje uznaje się za zakończone w ciągu 14 dni od dnia przekazania powiadomienia, chyba że Strony wspólnie postanowią o ich zakończeniu przed upływem tego terminu;

jeżeli nie znaleziono wzajemnie akceptowalnego rozwiązania, zainteresowana Strona może wprowadzić środki równoważące nie wcześniej niż pięć dni od zakończenia konsultacji, chyba że powiadomiona Strona wystąpi w tym terminie pięciu dni, zgodnie z art. 739 ust. 2 (64), o powołanie trybunału arbitrażowego w drodze pisemnego wniosku przekazanego drugiej Stronie, aby trybunał arbitrażowy zadecydował, czy zgłoszone środki równoważące są zgodne z ust. 2 niniejszego artykułu;

trybunał arbitrażowy prowadzi swoje postępowanie zgodnie z art. 760 oraz wydaje swoje ostateczne orzeczenie w ciągu 30 dni od jego powołania. Jeżeli trybunał arbitrażowy nie wyda ostatecznego orzeczenia w tym terminie, zainteresowana Strona może przyjąć środki równoważące nie wcześniej niż trzy dni po upływie tego 30-dniowego okresu. W takim przypadku druga Strona może wprowadzić środki zaradcze proporcjonalne do przyjętych środków równoważących do czasu wydania orzeczenia przez trybunał arbitrażowy. Na zasadzie priorytetu stosuje się środki zaradcze, które w najmniejszym stopniu zakłócają funkcjonowanie niniejszej Umowy. Lit. a) stosuje się odpowiednio do takich środków zaradczych, które mogą zostać przyjęte nie wcześniej niż trzy dni po zakończeniu konsultacji;

d)	jeżeli trybunał arbitrażowy uzna, że środki równoważące są zgodne z ust. 2, zainteresowana Strona może przyjąć środki równoważące zgodnie z powiadomieniem przekazanym drugiej Stronie;

jeżeli trybunał arbitrażowy uzna, że środki równoważące są niezgodne z ust. 2 niniejszego artykułu, zainteresowana Strona powiadamia Stronę skarżącą w ciągu trzech dni od dnia wydania orzeczenia o środkach (65), które zamierza wprowadzić w celu wykonania orzeczenia trybunału arbitrażowego. Art. 748 ust. 2 oraz art. 749 (66) i 750 stosuje się odpowiednio, jeżeli Strona skarżąca uzna, że zgłoszone środki nie są zgodne z orzeczeniem trybunału arbitrażowego. Procedury przewidziane w art. 748 ust. 2 oraz art. 749 i 750 nie mają skutku zawieszającego w odniesieniu do stosowania środków zgłoszonych zgodnie z niniejszym ustępem;

f)	jeżeli środki równoważące zostały przyjęte przed wydaniem orzeczenia arbitrażowego zgodnie z lit. c), wszelkie środki zaradcze przyjęte na podstawie tej litery natychmiast się wycofuje, w każdym razie nie później niż pięć dni po wydaniu orzeczenia trybunału arbitrażowego;

g)	Strona nie może powoływać się na porozumienie WTO ani na jakąkolwiek inną umowę międzynarodową, aby uniemożliwić drugiej Stronie wprowadzanie środków na podstawie ust. 2 i 3, w tym gdy środki te polegają na zawieszeniu obowiązków wynikających z niniejszej Umowy;

jeżeli powiadomiona Strona nie złoży wniosku na podstawie lit. b) niniejszego ustępu w terminie określonym w tej literze, Strona ta może bez uprzedniego przeprowadzenia konsultacji zgodnie z art. 738 wszcząć procedurę arbitrażową, o której mowa w art. 739. Trybunał arbitrażowy rozpatruje sprawę jako sprawę pilną do celów art. 744.

4. W celu zapewnienia odpowiedniej równowagi między zobowiązaniami podjętymi przez Strony w niniejszej Umowie na bardziej trwałej podstawie, każda ze Stron może wystąpić z wnioskiem, nie wcześniej niż cztery lata po wejściu w życie niniejszej Umowy, o dokonanie przeglądu funkcjonowania niniejszego działu. Strony mogą uzgodnić, że do przeglądu można dodać inne działy niniejszej Umowy.

5. Przegląd taki rozpoczyna się na wniosek jednej ze Stron, jeżeli Strona ta uzna, że środki w ust. 2 lub 3 były często wprowadzane przez jedną ze Stron lub obie Strony, lub jeżeli środek mający istotny wpływ na handel lub inwestycje między Stronami był stosowany przez okres 12 miesięcy. Do celów niniejszego ustępu odnośne środki to środki, które nie zostały zakwestionowane lub nie zostały uznane przez trybunał arbitrażowy za absolutnie zbędne zgodnie z ust. 3 lit. d) lub h). Przegląd ten może rozpocząć się wcześniej niż cztery lata po wejściu w życie niniejszej Umowy.

6. Przegląd, o który zwrócono się zgodnie z ust. 4 lub 5, rozpoczyna się w terminie trzech miesięcy od złożenia wniosku i kończy się w ciągu sześciu miesięcy.

7. Przegląd na podstawie ust. 4 lub 5 może być powtarzany w kolejnych odstępach nie krótszych niż cztery lata po zakończeniu poprzedniego przeglądu. Jeżeli Strona występuje z wnioskiem o dokonanie przeglądu na podstawie ust. 4 lub 5, nie może ona wystąpić z wnioskiem o ponowny przegląd na podstawie ust. 4 lub 5 przez okres co najmniej czterech lat od zakończenia poprzedniego przeglądu lub, jeśli ma to zastosowanie, od wejścia w życie jakiejkolwiek umowy zmieniającej.

8. W ramach przeglądu ocenia się, czy niniejsza Umowa służy realizacji odpowiedniej równowagi praw i obowiązków Stron, w szczególności w odniesieniu do funkcjonowania niniejszego działu, a także czy istnieje potrzeba dokonania jakiejkolwiek zmiany warunków niniejszej Umowy.

9. Rada Partnerstwa może zdecydować, że żadne działanie nie jest wymagane w wyniku przeglądu. Jeżeli jedna ze Stron uzna, że w wyniku przeglądu istnieje potrzeba dokonania zmiany niniejszej Umowy, Strony dokładają wszelkich starań, aby wynegocjować i zawrzeć umowę wprowadzającą niezbędne zmiany. Takie negocjacje muszą być ograniczone do kwestii określonych w przeglądzie.

10. Jeżeli umowa zmieniająca, o której mowa w ust. 9, nie zostanie zawarta w terminie roku od dnia rozpoczęcia negocjacji przez Strony, każda ze Stron może zawiadomić drugą o wypowiedzeniu niniejszego działu lub jakiegokolwiek innego działu niniejszej Umowy, który dodano do przeglądu, lub Strony mogą zadecydować o kontynuowaniu negocjacji. Jeżeli jedna ze Stron wypowie niniejszy dział, dział trzeci zostaje wypowiedziany w tym samym dniu. Wypowiedzenie staje się skuteczne trzy miesiące po dniu takiego zawiadomienia.

11. Jeżeli niniejszy dział zostaje wypowiedziany zgodnie z ust. 10 niniejszego artykułu, dział drugi zostaje wypowiedziany w tym samym dniu, chyba że Strony postanowią włączyć odpowiednie części tytułu XI niniejszego działu do działu drugiego.

12. Część szósta tytuł I nie ma zastosowania do ust. 4–9 niniejszego artykułu.

TYTUŁ XII

WYJĄTKI

Artykuł 412

Wyjątki o charakterze ogólnym

1. Żadnego z postanowień tytułu I rozdział 1 i rozdział 5, tytułu II rozdział 2, tytułu III, tytułu VIII oraz tytułu XI rozdział 4 nie interpretuje się jako uniemożliwiającego Stronie przyjmowanie lub utrzymywanie środków zgodnych z art. XX GATT 1994. W tym celu art. XX GATT 1994 wraz z uwagami i postanowieniami uzupełniającymi do niego zostają włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

2. Z zastrzeżeniem, że środków takich nie stosuje się w sposób, który stanowiłby arbitralną lub nieuzasadnioną dyskryminację między krajami, na których terytorium panują podobne warunki, lub ukryte ograniczenie w liberalizacji inwestycji lub w handlu usługami, żadnego z postanowień tytułu II, tytułu III, tytułu IV, tytułu VIII, i tytułu XI rozdział 4 nie interpretuje się w sposób uniemożliwiający którejkolwiek ze Stron przyjmowanie lub egzekwowanie środków:

a)	niezbędnych do ochrony bezpieczeństwa publicznego lub moralności publicznej lub utrzymania porządku publicznego (67);

b)	niezbędnych do ochrony życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin;

niezbędnych do zapewnienia przestrzegania przepisów ustawowych lub wykonawczych, które nie są sprzeczne z postanowieniami niniejszej Umowy, w tym odnoszących się do:

(i)	zapobiegania praktykom wprowadzającym w błąd lub oszukańczym lub postępowania ze skutkami niewykonania umów;

(ii)	ochrony życia prywatnego osób fizycznych w zakresie przetwarzania i rozpowszechniania danych osobowych oraz ochrony poufności ich osobistych akt i rachunków; oraz

(iii)

bezpieczeństwa.

3. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że Strony uznają, że w zakresie, w jakim takie środki są w inny sposób niezgodne z postanowieniami rozdziałów lub tytułów, o których mowa w ust. 1 i 2 niniejszego artykułu:

a)	środki, o których mowa w art. XX lit. b) GATT 1994 oraz w ust. 2 lit. b) niniejszego artykułu, obejmują środki ochrony środowiska, które są niezbędne do ochrony życia i zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin;

b)	art. XX lit. g) GATT 1994 ma zastosowanie do środków służących zachowaniu wyczerpywalnych żywych i nieożywionych zasobów naturalnych; oraz

c)	środki wprowadzone w celu wykonania wielostronnych umów środowiskowych mogą wchodzić w zakres art. XX lit. b) lub g) GATT 1994 lub ust. 2 lit. b) niniejszego artykułu.

4. Zanim jedna ze Stron wprowadzi jakiekolwiek środki przewidziane w art. XX lit. i) i j) GATT 1994, Strona ta przekazuje drugiej Stronie wszystkie odpowiednie informacje w celu znalezienia rozwiązania możliwego akceptowalnego przez Strony. Jeżeli w ciągu 30 dni od przekazania informacji nie zostanie osiągnięte porozumienie, Strona może zastosować odpowiednie środki. W przypadku wystąpienia wyjątkowych i krytycznych okoliczności wymagających natychmiastowego działania, które uniemożliwiają wcześniejsze przekazanie informacji lub zbadanie sprawy, Strona zamierzająca wprowadzić takie środki może niezwłocznie zastosować środki zabezpieczające niezbędne do zaradzenia sytuacji. Strona ta natychmiast informuje o tym drugą Stronę.

Artykuł 413

Podatki

1. Żadne z postanowień tytułów I–VII, tytułu VIII rozdział 4, niniejszego działu tytuły IX–XII lub działu szóstego nie ma wpływu na prawa i obowiązki Unii lub jej państw członkowskich oraz Zjednoczonego Królestwa wynikające z jakiejkolwiek konwencji podatkowej. W przypadku jakiejkolwiek niezgodności między niniejszą Umową a taką konwencją podatkową, pierwszeństwo w zakresie, którego dotyczy niezgodność, ma konwencja podatkowa. W odniesieniu do konwencji podatkowej między Unią lub jej państwami członkowskimi a Zjednoczonym Królestwem odpowiednie właściwe organy na podstawie niniejszej Umowy oraz tej konwencji podatkowej wspólnie ustalają, czy istnieje jakakolwiek niespójność między niniejszą Umową a daną konwencją podatkową. (68)

2. Art. 130 i 138 nie mają zastosowania do korzyści przyznanej na podstawie konwencji podatkowej.

3. Z zastrzeżeniem, że środków takich nie stosuje się w sposób, który stanowiłby arbitralną lub nieuzasadnioną dyskryminację między krajami, na których terytorium panują podobne warunki, lub ukryte ograniczenie handlu usługami lub inwestycji, żadnego z postanowień niniejszego działu tytuły I–VII, tytułu VIII rozdział czwarty oraz niniejszego działu tytuły IX, X i XI lub działu szóstego nie interpretuje się jako uniemożliwiającego przyjęcie, utrzymanie lub egzekwowanie przez jedną ze Stron jakiegokolwiek środka, który:

a)	ma na celu zapewnienie sprawiedliwego lub skutecznego (69) nakładania lub poboru podatków bezpośrednich; lub

b)	rozróżniają podatników, którzy nie są w takiej samej sytuacji, w szczególności ze względu na ich miejsce zamieszkania lub miejsce, w którym inwestują kapitał.

4. Do celów niniejszego artykułu stosuje się następujące definicje:

a)	„rezydencja” oznacza rezydencję podatkową;

b)	„konwencja podatkowa” oznacza konwencję w sprawie unikania podwójnego opodatkowania lub jakąkolwiek inną umowę międzynarodową lub jakiekolwiek inne porozumienie międzynarodowe dotyczące całkowicie lub głównie opodatkowania; oraz

c)	„podatki bezpośrednie” obejmują wszystkie podatki od dochodu lub kapitału, w tym podatki od zysków z tytułu przeniesienia własności, podatki od majątku, spadków i darowizn, podatki od wynagrodzeń płaconych przez przedsiębiorstwa oraz podatki od wzrostu wartości kapitału.

Artykuł 414

Zwolnienia WTO

Jeżeli jeden z obowiązków wynikających z niniejszej części niniejszy dział tytuły I–XII lub dział szósty jest zasadniczo równoważny z obowiązkiem zawartym w porozumieniu WTO, każdy środek wprowadzony zgodnie ze zwolnieniem przyjętym zgodnie z art. IX porozumienia WTO uznaje się za zgodny z zasadniczo równoważnym postanowieniem niniejszej Umowy.

Artykuł 415

Wyjątki ze względów bezpieczeństwa

Żadnego z postanowień niniejszego działu tytuły I–XII lub działu szóstego nie interpretuje się jako:

a)	wymagającego od Strony dostarczenia lub udostępnienia jakichkolwiek informacji, których ujawnienie uważa ona za sprzeczne z jej podstawowymi interesami bezpieczeństwa; lub

uniemożliwiającego Stronie podejmowanie jakichkolwiek działań uznanych przez nią za niezbędne do ochrony jej podstawowych interesów bezpieczeństwa:

(i)

związanych z produkcją broni, amunicji i materiałów wojennych lub handlem nimi, oraz związanych z tego rodzaju produkcją, handlem i transakcjami obejmującymi inne towary i materiały, usługi i technologie, a także związanych z działalnością gospodarczą prowadzoną bezpośrednio lub pośrednio w celu zaopatrywania obiektu wojskowego;

(ii)	odnoszących się do materiałów rozszczepialnych i materiałów do syntezy jądrowej lub materiałów służących do ich uzyskania; lub

(iii)

w czasie wojny lub w razie innego zagrożenia w stosunkach międzynarodowych; lub

c)	uniemożliwiającego Stronie podejmowanie jakiegokolwiek działania w ramach wypełniania jej obowiązków wynikających z Karty Narodów Zjednoczonych w celu utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

Artykuł 416

Informacje poufne

1. Z wyjątkiem art. 384, żadnego z postanowień niniejszego działu tytuły I–XII lub działu szóstego niniejszej Umowy nie interpretuje się jako zobowiązującego Stronę do udostępnienia informacji poufnych, których ujawnienie stanowiłoby przeszkodę w egzekwowaniu przepisów lub byłoby w inny sposób sprzeczne z interesem publicznym lub stanowiłoby naruszenie uzasadnionych interesów handlowych konkretnych przedsiębiorstw, publicznych lub prywatnych, z wyjątkiem sytuacji, gdy trybunał arbitrażowy wymaga takich poufnych informacji w postępowaniu dotyczącym rozstrzygania sporów na podstawie części szóstej tytuł I lub gdy zespół ekspertów wymaga takich informacji poufnych w postępowaniach na podstawie art. 409 lub 410. W takich przypadkach trybunał arbitrażowy, lub – w stosownych przypadkach – zespół ekspertów, zapewnia pełną ochronę poufności zgodnie z załącznikiem 48.

2. W przypadku gdy Strona przedkłada Radzie Partnerstwa lub komitetom informacje, które są uważane za poufne zgodnie z jej przepisami ustawowymi i wykonawczymi, druga Strona traktuje te informacje jako poufne, o ile Strona przedkładająca informacje nie postanowi inaczej.

DZIAŁ DRUGI

LOTNICTWO

TYTUŁ I

TRANSPORT LOTNICZY

Artykuł 417

Definicje

Do celów niniejszego tytułu stosuje się następujące definicje:

a)	„przewoźnik lotniczy” oznacza przedsiębiorstwo transportu lotniczego posiadające ważną koncesję lub równoważny dokument;

b)	„przewoźnik lotniczy z Unii” oznacza przewoźnika lotniczego, który spełnia warunki określone w art. 422 ust. 1 lit. b);

c)	„przewoźnik lotniczy ze Zjednoczonego Królestwa” oznacza przewoźnika lotniczego, który spełnia warunki określone w art. 422 ust. 1 lit. a) lub art. 422 ust. 2;

d)	„służby żeglugi powietrznej” oznaczają służby ruchu lotniczego, służby łączności, nawigacji i dozorowania, służby meteorologiczne dla żeglugi powietrznej oraz służby informacji lotniczej;

„certyfikat przewoźnika lotniczego” oznacza dokument wydany przewoźnikowi lotniczemu, który potwierdza, że dany przewoźnik lotniczy posiada kwalifikacje zawodowe i organizacyjne pozwalające zapewnić bezpieczną eksploatację statków powietrznych w odniesieniu do operacji lotniczych określonych w certyfikacie;

„zarządzanie ruchem lotniczym” oznacza połączenie funkcji pokładowych i naziemnych (służby ruchu lotniczego, zarządzanie przestrzenią powietrzną i zarządzanie przepływem ruchu lotniczego) wymaganych do zapewnienia bezpiecznego i efektywnego ruchu statków powietrznych podczas wszystkich faz operacji;

g)	„transport lotniczy” oznacza przewóz statkiem powietrznym pasażerów, bagażu, ładunku i poczty, oddzielnie lub łącznie, udostępniany publicznie za wynagrodzeniem lub na zasadzie najmu;

h)	„określenie przynależności państwowej” oznacza ustalenie, że przewoźnik lotniczy zamierzający wykonywać przewozy lotnicze na podstawie niniejszego tytułu spełnia wymogi art. 422 dotyczące własności, skutecznej kontroli i głównego miejsca prowadzenia działalności;

„właściwe organy” oznaczają, w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa organy Zjednoczonego Królestwa odpowiedzialne za funkcje regulacyjne i administracyjne, które spoczywają na Zjednoczonym Królestwie na podstawie niniejszego tytułu; oraz, w odniesieniu do Unii, organy Unii oraz państw członkowskich odpowiedzialne za funkcje regulacyjne i administracyjne, które spoczywają na Unii na podstawie niniejszego tytułu;

„konwencja” oznacza Konwencję o międzynarodowym lotnictwie cywilnym, sporządzoną w Chicago w dniu 7 grudnia 1944 r. i obejmującą:

(i)	każdą zmianę, która weszła w życie na podstawie art. 94 lit. a) konwencji i została ratyfikowana przez Zjednoczone Królestwo i zainteresowane państwo członkowskie lub zainteresowane państwa członkowskie, stosownie do danej kwestii; oraz

(ii)	każdy załącznik lub wszelkie zmiany do niego przyjęte na podstawie art. 90 konwencji, o ile taki załącznik lub zmiana są w danym czasie skuteczne dla Zjednoczonego Królestwa i zainteresowanego państwa członkowskiego lub zainteresowanych państw członkowskich, stosownie do danej kwestii;

„dyskryminacja” oznacza wszelkiego rodzaju rozróżnienie pozbawione obiektywnego uzasadnienia w odniesieniu do dostawy towarów lub świadczenia usług, w tym usług publicznych, wykorzystywanych do świadczenia usług transportu lotniczego, lub w odniesieniu do ich traktowania przez odpowiednie organy publiczne w zależności od charakteru usług;

„skuteczna kontrola” oznacza związek ustanowiony na mocy praw, umów lub wszelkich innych środków, które oddzielnie albo wspólnie oraz z uwzględnieniem danego stanu faktycznego lub prawnego, przyznają możliwość wywierania, bezpośrednio lub pośrednio, decydującego wpływu na przedsiębiorstwo, w szczególności poprzez:

(i)	prawo użytkowania wszystkich lub części aktywów przedsiębiorstwa;

(ii)	prawa lub umowy, które przyznają decydujący wpływ na skład, głosowanie lub decyzje organów przedsiębiorstwa lub w inny sposób przyznają decydujący wpływ na prowadzenie działalności przez przedsiębiorstwo;

„określenie sprawności” oznacza ustalenie, że przewoźnik lotniczy proponujący wykonywanie przewozów lotniczych na podstawie niniejszego tytułu posiada wystarczającą zdolność finansową i odpowiednią wiedzę zarządczą do świadczenia takich usług oraz daje pewność przestrzegania przepisów ustawowych, wykonawczych i wymogów regulujących świadczenie takich usług;

n)	„całkowity koszt” oznacza koszt świadczonej usługi, który może obejmować odpowiednie kwoty kosztu kapitału i amortyzacji aktywów, a także koszty utrzymania, eksploatacji, zarządzania i administracji;

o)	„ICAO” oznacza Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego Organizacji Narodów Zjednoczonych;

p)	„główne miejsce prowadzenia działalności” oznacza siedzibę główną lub siedzibę statutową przewoźnika lotniczego, w którym wykonywane są główne funkcje finansowe i prowadzona jest kontrola operacyjna, w tym zarządzanie ciągłą zdatnością do lotu tego przewoźnika lotniczego;

„inspekcja na płycie” oznacza badanie przeprowadzane przez właściwy organ Strony lub jej wyznaczonych przedstawicieli, na pokładzie statku powietrznego drugiej Strony i wokół niego, w celu sprawdzenia zarówno ważności odpowiednich dokumentów statku powietrznego i dokumentów jej członków załogi, jak i widocznego stanu statku powietrznego i jego wyposażenia;

„własna obsługa naziemna” oznacza wykonywanie obsługi naziemnej przez przewoźnika lotniczego bezpośrednio dla siebie lub na rzecz innego przewoźnika lotniczego, w przypadku gdy:

(i)	jeden z nich posiada udział większościowy w drugim; lub

(ii)	ten sam podmiot posiada udział większościowy w każdym z nich;

„regularne usługi transportu lotniczego” oznaczają usługi lotnicze regularne i wykonywane za wynagrodzeniem zgodnie z opublikowanym rozkładem lotów lub wykonywane z taką regularnością lub częstotliwością, że stanowią one wyraźnie systematyczną serię, i które są udostępniane do bezpośredniej rezerwacji dla każdego; oraz loty dodatkowe do lotów rozkładowych wynikające z nadwyżki ruchu w lotach regularnych;

t)	„lądowanie w celach niehandlowych” oznacza lądowanie w jakimkolwiek celu innym niż zabranie na pokład lub pozostawienie pasażerów, bagażu, ładunku lub poczty w ramach transportu lotniczego;

„taryfa” oznacza każdą taryfę, stawkę lub opłatę za przewóz pasażerów, bagażu lub ładunku (z wyłączeniem poczty) w transporcie lotniczym (w tym w każdym innym związanym z nimi środku transportu) pobierane przez przewoźników lotniczych, w tym jego agentów, oraz warunki regulujące dostępność takich taryf, stawek lub opłat;

(v)

„opłata za korzystanie z infrastruktury” oznacza opłatę nakładaną na przewoźników lotniczych z tytułu udostępnienia obiektów lub świadczenia usług związanych z portem lotniczym, żeglugą powietrzną (w tym przelotami),ochroną lotnictwa, w tym powiązanych z nimi usług i urządzeń, lub opłaty środowiskowe, w tym opłaty związane z hałasem oraz opłaty przeznaczane na rozwiązywanie lokalnych problemów dotyczących jakości powietrza w portach lotniczych lub w ich pobliżu.

Artykuł 418

Schemat tras

1. Z zastrzeżeniem art. 419 Unia przyznaje Zjednoczonemu Królestwu prawo wykonywania transportu lotniczego przez przewoźników lotniczych Zjednoczonego Królestwa na następujących trasach:

punkty na terytorium Zjednoczonego Królestwa – punkty pośrednie – punkty znajdujące się na terytorium Unii – punkty położone dalej.

2. Z zastrzeżeniem art. 419 Zjednoczone Królestwo przyznaje Unii prawo wykonywania transportu lotniczego przez przewoźników lotniczych Unii na następujących trasach:

punkty na terytorium Unii – punkty pośrednie – punkty znajdujące się na terytorium Zjednoczonego Królestwa – punkty położone dalej.

Artykuł 419

Prawa przewozowe

1. W celu wykonywania transportu lotniczego na trasach określonych w art. 418 każda ze Stron przyznaje przewoźnikom lotniczym drugiej Strony prawo do:

a)	wykonywania przelotu nad jej terytorium bez lądowania;

b)	lądowania na jej terytorium w celach niehandlowych.

2. Zjednoczone Królestwo korzysta z prawa do lądowania dla swoich przewoźników lotniczych na terytorium Unii w celu wykonywania regularnych i nieregularnych usług transportu lotniczego między dowolnymi punktami znajdującymi się na terytorium Zjednoczonego Królestwa a dowolnymi punktami znajdującymi się na terytorium Unii (prawo trzeciej i czwartej wolności lotniczej).

3. Unia korzysta z prawa do lądowania dla swoich przewoźników lotniczych na terytorium Zjednoczonego Królestwa w celu wykonywania regularnych i nieregularnych usług transportu lotniczego między dowolnymi punktami znajdującymi się na terytorium Unii a dowolnymi punktami znajdującymi się na terytorium Zjednoczonego Królestwa (prawo trzeciej i czwartej wolności lotniczej).

4. Niezależnie od ust. 1, 2 i 3 oraz bez uszczerbku dla ust. 9, państwa członkowskie i Zjednoczone Królestwo mogą, z zastrzeżeniem odpowiednich wewnętrznych zasad i procedur Stron, zawierać dwustronne porozumienia, na mocy których, w ramach niniejszej Umowy, przyznają sobie wzajemnie następujące prawa:

w przypadku Zjednoczonego Królestwa – prawo jego przewoźników lotniczych do lądowania na terytorium danego państwa członkowskiego w celu wykonywania regularnych i nieregularnych usług transportu lotniczego całkowicie towarowych między dowolnymi punktami znajdującymi się na terytorium tego państwa członkowskiego a dowolnymi punktami znajdującymi się w państwie trzecim, jako część usługi rozpoczynającej się lub kończącej na terytorium Zjednoczonego Królestwa (prawo piątej wolności lotniczej);

w przypadku państwa członkowskiego – prawo unijnych przewoźników lotniczych do lądowania na terytorium Zjednoczonego Królestwa w celu wykonywania regularnych i nieregularnych usług transportu lotniczego całkowicie towarowych między dowolnymi punktami znajdującymi się na terytorium Zjednoczonego Królestwa a dowolnymi punktami znajdującymi się w państwie trzecim, jako część usługi rozpoczynającej się lub kończącej na terytorium tego państwa członkowskiego (prawo piątej wolności lotniczej).

5. Prawa wzajemnie przyznane zgodnie z ust. 4 podlegają postanowieniom niniejszego tytułu.

6. Żadna ze Stron nie może jednostronnie ograniczać wielkości ruchu, zdolności przewozowej, częstotliwości, regularności, przebiegu tras, punktu rozpoczęcia lub zakończenia usług transportu lotniczego wykonywanych zgodnie z ust. 2, 3 i 4, ani typu lub typów statków powietrznych wykorzystywanych w tym celu przez przewoźników lotniczych drugiej Strony, z wyjątkiem przypadków, gdy jest to wymagane ze względów celnych, technicznych, operacyjnych, zarządzania ruchem lotniczym, bezpieczeństwa, ochrony środowiska lub ochrony zdrowia, w sposób niedyskryminujący lub o ile niniejszy tytuł nie stanowi inaczej.

7. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie przyznaje Zjednoczonemu Królestwu prawa, aby jego przewoźnicy lotniczy zabierali na pokład na terytorium państwa członkowskiego pasażerów, bagaż, ładunek lub pocztę przewożonych za wynagrodzeniem i przeznaczone do innego punktu znajdującego się na terytorium tego lub jakiegokolwiek innego państwa członkowskiego.

8. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie przyznaje Unii prawa, aby jej przewoźnicy lotniczy zabierali na pokład na terytorium Zjednoczonego Królestwa pasażerów, bagaż, ładunek lub pocztę przewożonych za wynagrodzeniem i przeznaczone do innego punktu na terytorium Zjednoczonego Królestwa.

9. Z zastrzeżeniem wewnętrznych zasad i procedur Stron właściwe organy Zjednoczonego Królestwa i państw członkowskich mogą zezwolić na nieregularne usługi transportu lotniczego wykraczające poza prawa przewidziane w niniejszym artykule, pod warunkiem że nie stanowią one ukrytej formy regularnych przewozów lotniczych, a także mogą zawierać dwustronne porozumienia dotyczące procedur przewidzianych w odniesieniu do rozpatrywania wniosków przewoźników lotniczych i wydawania decyzji w odpowiedzi na wnioski.

Artykuł 420

Porozumienia dotyczące dzielenia oznaczeń linii i dzielenia pojemności statku powietrznego

1. Usługi transportu lotniczego zgodnie z art. 419 mogą być świadczone w drodze porozumień dotyczących dzielenia pojemności statku powietrznego lub dzielenia oznaczeń linii, w następujący sposób:

przewoźnik lotniczy ze Zjednoczonego Królestwa może działać jako przewoźnik marketingowy z każdym przewoźnikiem lotniczym wykonującym przewóz, który jest przewoźnikiem lotniczym z Unii lub ze Zjednoczonego Królestwa, lub z każdym przewoźnikiem lotniczym z państwa trzeciego wykonującym przewóz, które zgodnie z prawem Unii lub, w stosownych przypadkach, zgodnie z prawem danego państwa członkowskiego lub państw członkowskich posiada niezbędne prawa przewozowe, a także prawo do korzystania z tych praw przez swoich przewoźników lotniczych na podstawie odpowiedniego porozumienia;

przewoźnik lotniczy z Unii może działać jako przewoźnik marketingowy z każdym przewoźnikiem lotniczym wykonującym przewóz, który jest przewoźnikiem lotniczym z Unii lub ze Zjednoczonego Królestwa, lub z każdym przewoźnikiem lotniczym z państwa trzeciego wykonującym przewóz, które zgodnie z prawem Zjednoczonego Królestwa posiada niezbędne prawa przewozowe, a także prawo do korzystania z tych praw przez swoich przewoźników lotniczych na podstawie odpowiedniego porozumienia;

przewoźnik lotniczy ze Zjednoczonego Królestwa może działać jako przewoźnik lotniczy wykonujący przewóz z każdym przewoźnikiem marketingowym, który jest przewoźnikiem lotniczym z Unii lub przewoźnikiem lotniczym ze Zjednoczonego Królestwa, lub z każdym przewoźnikiem marketingowym z państwa trzeciego, który zgodnie z prawem Unii lub, w stosownych przypadkach, zgodnie z prawem danego państwa członkowskiego lub państw członkowskich posiada prawa niezbędne do zawarcia odpowiedniego porozumienia;

przewoźnik lotniczy Unii może działać jako przewoźnik lotniczy wykonujący przewóz z każdym przewoźnikiem marketingowym, który jest przewoźnikiem lotniczym z Unii lub przewoźnikiem lotniczym ze Zjednoczonego Królestwa, lub z każdym przewoźnikiem marketingowym z państwa trzeciego, które zgodnie z prawem Zjednoczonego Królestwa posiada prawa niezbędne do zawarcia odpowiedniego porozumienia;

w ramach porozumień przewidzianych w lit. a)–d) przewoźnik lotniczy jednej ze Stron może działać jako przewoźnik marketingowy w ramach porozumienia dotyczącego dzielenia pojemności statku powietrznego lub dzielenia oznaczeń linii w połączeniach między dowolnymi dwoma punktami, z których zarówno punkt startu, jak i lądowania, znajdują się na terytorium drugiej Strony, pod warunkiem że spełnione są następujące warunki:

(i)	warunki określone w lit. a) lub b), w zależności od przypadku, w odniesieniu do przewoźnika lotniczego wykonującego przewóz; oraz

(ii)	odpowiednia usługa transportowa stanowi część przewozu dokonywanego przez przewoźnika marketingowego między punktem znajdującym się na terytorium jego Strony a punktem docelowym znajdującym się na terytorium drugiej Strony.

2. Przewoźnik lotniczy jednej ze Stron może działać jako przewoźnik marketingowy w ramach porozumienia dotyczącego dzielenia pojemności statku powietrznego lub dzielenia oznaczeń linii w połączeniach między dowolnymi dwoma punktami, z których jeden znajduje się na terytorium drugiej Strony, a drugi w państwie trzecim, o ile spełnione są następujące warunki:

a)	warunki określone w ust. 1 lit. a) lub b) niniejszego ustępu, w zależności od przypadku, w odniesieniu do przewoźnika lotniczego wykonującego przewóz; oraz

b)	odpowiednia usługa transportowa stanowi część przewozu dokonywanego przez przewoźnika marketingowego między punktem znajdującym się na terytorium jego Strony a punktem znajdującym się w państwie trzecim.

3. W odniesieniu do każdego sprzedanego biletu objętego porozumieniami, o których mowa w niniejszym artykule, nabywca jest informowany podczas rezerwacji o tym, który przewoźnik lotniczy będzie obsługiwać poszczególne odcinki usługi. W przypadku gdy nie jest to możliwe lub w przypadku zmiany po dokonaniu rezerwacji, pasażer jest informowany o tożsamości przewoźnika lotniczego wykonującego przewóz niezwłocznie po jej ustaleniu. We wszystkich przypadkach tożsamość przewoźnika lub przewoźników wykonujących przewóz jest przekazywana pasażerowi przy odprawie lub przed wejściem na pokład, jeżeli odprawa nie jest wymagana w przypadku lotu łączonego.

4. Strony mogą wymagać zatwierdzenia porozumień, o których mowa w niniejszym artykule, przez ich właściwe organy do celów weryfikacji zgodności z warunkami w nim określonymi oraz z innymi wymogami przewidzianymi w niniejszej Umowie, w szczególności w odniesieniu do uczciwej konkurencji, bezpieczeństwa i ochrony.

5. Korzystanie z porozumień dotyczących dzielenia pojemności statku powietrznego lub dzielenia oznaczeń linii w żadnym przypadku nie może prowadzić do tego, że przewoźnicy lotniczy Stron będą wykonywali prawa przewozowe na podstawie niniejszej Umowy inne niż te przewidziane w art. 419.

Artykuł 421

Swoboda operacyjna

Prawa wzajemnie przyznane przez Strony zgodnie z art. 419 ust. 2, 3 i 4 obejmują, w granicach w nim określonych, wszystkie następujące prerogatywy:

a)	wykonywanie lotów w jednym lub w obu kierunkach;

b)	łączenie różnych numerów lotów w ramach jednej operacji lotniczej;

c)	obsługa punktów w schemacie tras w dowolnej kombinacji i w dowolnej kolejności;

d)	przekazywanie ruchu między statkami powietrznymi tego samego przewoźnika lotniczego w dowolnym punkcie (zmiana statku powietrznego);

e)	przewóz ruchu z międzylądowaniem w punktach znajdujących się na lub poza terytorium którejkolwiek ze Stron;

f)	przewóz ruchu tranzytowego przez terytorium drugiej Strony;

g)	łączenie ruchu w ramach przewozu tym samym statkiem powietrznym niezależnie od miejsca pochodzenia takiego ruchu;

h)	obsługa więcej niż jednego punktu w ramach tego samego przewozu (tzw. „co-terminalisation” ).

Artykuł 422

Zezwolenia eksploatacyjne i zezwolenia techniczne

1. Po otrzymaniu wniosku o zezwolenie eksploatacyjne od przewoźnika lotniczego jednej ze Stron, w wymaganej formie i w określony sposób, na wykonywanie usług transportu lotniczego na podstawie niniejszego tytułu, druga Strona udziela odpowiednich zezwoleń i zezwoleń technicznych w najkrótszym przewidzianym przez procedury terminie, pod warunkiem że spełnione są wszystkie następujące warunki:

w przypadku przewoźnika lotniczego ze Zjednoczonego Królestwa:

(i)	przewoźnik lotniczy jest własnością, bezpośrednio lub poprzez pakiet większościowy, i pozostaje pod skuteczną kontrolą Zjednoczonego Królestwa, jego obywateli, lub ich obydwu;

(ii)	główne miejsce prowadzenia działalności przewoźnika lotniczego znajduje się na terytorium Zjednoczonego Królestwa i przewoźnik posiada koncesję zgodnie z prawem Zjednoczonego Królestwa; oraz

(iii)

przewoźnik lotniczy posiada certyfikat przewoźnika lotniczego wydany przez właściwy organ Zjednoczonego Królestwa, który jest jasno określony, a organ ten sprawuje i utrzymuje skuteczną kontrolę regulacyjną nad przewoźnikiem lotniczym;

w przypadku przewoźnika lotniczego z Unii:

(i)	przewoźnik lotniczy jest własnością, bezpośrednio lub poprzez pakiet większościowy, i pozostaje pod skuteczną kontrolą państwa członkowskiego lub państw członkowskich, innych państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Szwajcarii, obywateli tych państw, lub w ramach ich kombinacji;

(ii)	główne miejsce prowadzenia działalności przewoźnika lotniczego znajduje się na terytorium Unii i przewoźnik posiada ważną koncesję zgodnie z prawem Unii; oraz

(iii)

przewoźnik lotniczy posiada certyfikat przewoźnika lotniczego wydany przez właściwy organ państwa członkowskiego, lub przez organ Unii w jego imieniu, instytucja certyfikująca jest jasno określona, a to państwo członkowskie sprawuje i utrzymuje skuteczną kontrolę regulacyjną nad przewoźnikiem lotniczym;

c)	zachowana jest zgodność z art. 434 i 435; oraz

d)	przewoźnik lotniczy spełnia warunki określone w przepisach ustawowych i wykonawczych stosowanych zazwyczaj do wykonywania międzynarodowego transportu lotniczego przez Stronę rozpatrującą wniosek lub wnioski.

2. Niezależnie od ust. 1 lit. a) ppkt (i), odpowiednich zezwoleń eksploatacyjnych i innych zezwoleń udziela się przewoźnikom lotniczym Zjednoczonego Królestwa, pod warunkiem że spełnione są wszystkie następujące warunki:

a)	warunki określone w ust. 1 lit. a) ppkt (ii), lit. a) ppkt (iii), lit. c) i d);

przewoźnik lotniczy jest własnością, bezpośrednio lub poprzez pakiet większościowy, i pozostaje pod skuteczną kontrolą państwa członkowskiego lub państw członkowskich, innych państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Szwajcarii, obywateli tych państw, lub w ramach ich kombinacji, samodzielnie lub wraz ze Zjednoczonym Królestwem lub jego obywatelami;

c)	w dniu zakończenia okresu przejściowego przewoźnik lotniczy posiadał ważną koncesję zgodnie z prawem Unii.

3. Do celów ust. 1 i 2 dowody skutecznej kontroli regulacyjnej obejmują między innym następujące aspekty:

a)	dany przewoźnik lotniczy posiada ważną koncesję lub zezwolenie wydane przez właściwy organ i spełnia kryteria Strony wydającej koncesję lub zezwolenie na wykonywanie międzynarodowych przewozów lotniczych; oraz

b)	Strona ta posiada i utrzymuje programy nadzoru nad bezpieczeństwem i ochroną w odniesieniu do tego przewoźnika lotniczego zgodnie z normami ICAO.

4. Wydając zezwolenia eksploatacyjne i techniczne, każda ze Stron traktuje wszystkich przewoźników lotniczych drugiej Strony w sposób niedyskryminujący.

5. Po otrzymaniu wniosku o udzielenie zezwolenia eksploatacyjnego od przewoźnika lotniczego jednej ze Stron druga Strona uznaje każde określenie sprawności lub określenie przynależności państwowej dokonane przez pierwszą ze Stron w odniesieniu do tego przewoźnika lotniczego, tak jakby ustalenia takie zostały dokonane przez jej własne właściwe organy, i nie bada dalej tych spraw, z wyjątkiem sytuacji przewidzianych w art. 424 ust. 3.

Artykuł 423

Plany operacyjne, programy i rozkłady lotów

Powiadomienie o planach operacyjnych, programach lub rozkładach lotów wykonywanych na podstawie niniejszego tytułu może być wymagane przez Stronę jedynie w celach informacyjnych. W przypadku gdy Strona wymaga takiego powiadomienia, ogranicza ona do minimum obciążenie administracyjne związane z wymogami i procedurami w zakresie powiadamiania, które ponoszą pośrednicy transportu lotniczego i przewoźnicy lotniczy drugiej Strony.

Artykuł 424

Odmowa udzielenia, cofnięcie, zawieszenie lub ograniczenie zezwolenia eksploatacyjnego

1. Unia może podjąć działania przeciwko przewoźnikowi lotniczemu ze Zjednoczonego Królestwa, zgodnie z ust. 3, 4 i 5 niniejszego artykułu, w każdym z następujących przypadków:

a)	w przypadku zezwoleń lub pozwoleń udzielanych zgodnie z art. 422 ust. 1 lit. a) – gdy nie jest spełniony którykolwiek z warunków w nim określonych;

b)	w przypadku zezwoleń lub pozwoleń udzielanych zgodnie z art. 422 ust. 2 – gdy nie jest spełniony którykolwiek z warunków w nim określonych;

c)	gdy przewoźnik lotniczy nie zastosował się do przepisów ustawowych i wykonawczych, o których mowa w art. 425; lub

d)	działanie takie jest konieczne w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu się choroby, ochrony przed nią lub zwalczania jej, lub na potrzeby ochrony zdrowia publicznego w inny sposób.

2. Zjednoczone Królestwo może podjąć działania przeciwko przewoźnikowi lotniczemu z Unii zgodnie z ust. 3, 4 i 5 niniejszego artykułu w każdym z następujących przypadków:

a)	gdy nie został spełniony którykolwiek z warunków określonych w art. 422 ust. 1 lit. b);

b)	gdy przewoźnik lotniczy nie zastosował się do przepisów ustawowych i wykonawczych, o których mowa w art. 426; lub

c)	gdy działanie takie jest konieczne w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu się choroby, ochrony przed nią lub zwalczania jej, lub na potrzeby ochrony zdrowia publicznego w inny sposób.

3. Jeżeli Strona ma uzasadnione podstawy, by sądzić, że przewoźnik lotniczy drugiej Strony znajduje się w którejkolwiek z sytuacji, o których mowa w ust. 1 lub 2, w zależności od przypadku, oraz że musi zostać podjęte działanie w tym zakresie, Strona ta jak najszybciej powiadamia drugą Stronę na piśmie o powodach zamierzonej odmowy wydania, zawieszenia lub ograniczenia zezwolenia eksploatacyjnego lub zezwolenia technicznego oraz zwraca się o konsultacje.

4. Konsultacje te rozpoczynają się jak najszybciej i nie później niż 30 dni od otrzymania wniosku o konsultacje. Nieosiągnięcie zadowalającego porozumienia w ciągu 30 dni lub uzgodnionego okresu od dnia rozpoczęcia takich konsultacji lub niepodjęcie uzgodnionych działań naprawczych stanowi dla Strony, która zwróciła się o konsultacje, podstawę do podjęcia działań w celu odmowy wydania, cofnięcia, zawieszenia, nałożenia warunków lub ograniczenia zezwolenia eksploatacyjnego lub zezwolenia technicznego danego przewoźnika lotniczego lub przewoźników lotniczych w celu zapewnienia zgodności z art. 422 i 426. W przypadku gdy wprowadzono środki w celu odmowy wydania, cofnięcia, zawieszenia lub ograniczenia zezwolenia eksploatacyjnego lub zezwolenia technicznego przewoźnikowi lotniczemu, Strona może skorzystać z arbitrażu zgodnie z art. 739, bez uprzedniego przeprowadzenia konsultacji zgodnie z art. 738. Trybunał arbitrażowy traktuje sprawę jako sprawę pilną do celów art. 744. Na wniosek jednej ze Stron trybunał może, do czasu wydania ostatecznego orzeczenia, zarządzić przyjęcie tymczasowych środków ochronnych, w tym zmianę lub zawieszenie środków wprowadzonych przez którąkolwiek ze Stron na podstawie niniejszego artykułu.

5. Niezależnie od ust. 3 i 4, w przypadkach, o których mowa w ust. 1 lit. c) i d) oraz ust. 2 lit. b) i c), Strona może podjąć natychmiastowe lub pilne działania, w przypadku gdy wymaga tego sytuacja nadzwyczajna, lub w celu zapobieżenia dalszej niezgodności. Do celów niniejszego ustępu dalsza niezgodność oznacza, że kwestia niezgodności została wcześniej podniesiona przez właściwe organy Stron.

6. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla postanowień działu pierwszego tytuł XI, art. 427 ust. 4, art. 434 ust. 4, 6 i 8 i art. 435 ust. 12 oraz dla procedury rozstrzygania sporów określonej w części szóstej tytuł I lub środków z niej wynikających.

Artykuł 425

Własność i kontrola przewoźników lotniczych

Strony uznają potencjalne korzyści wynikające z ciągłej liberalizacji własności i kontroli swoich przewoźników lotniczych. Strony postanawiają zbadać w ramach Specjalnego Komitetu ds. Transportu Lotniczego możliwości wzajemnej liberalizacji kwestii własności i kontroli swoich przewoźników lotniczych w ciągu 12 miesięcy od wejścia w życie niniejszej Umowy, a następnie w ciągu 12 miesięcy od otrzymaniu wniosku o takie zbadanie od jednej ze Stron. W wyniku takiego badania Strony mogą zadecydować o wprowadzeniu zmian do niniejszego tytułu.

Artykuł 426

Przestrzeganie przepisów ustawowych i wykonawczych

1. Przepisy ustawowe i wykonawcze Strony dotyczące dostępu do, operowania na i wylotu z jej terytorium statków powietrznych wykorzystywanych w międzynarodowym transporcie lotniczym, muszą być przestrzegane przez przewoźników lotniczych drugiej Strony odpowiednio podczas wlotu, operowania na i opuszczenia terytorium tej Strony.

2. Pasażerowie, załoga, bagaż, ładunek lub poczta przewożone przez przewoźników lotniczych drugiej Strony podczas wlotu na terytorium tej Strony, przebywania na nim lub opuszczania go (w tym przepisy dotyczące wjazdu, odprawy, przepisy imigracyjne, paszportowe, celne i kwarantanny lub w przypadku poczty – przepisy pocztowe) muszą spełniać wymogi przepisów ustawowych i wykonawczych danej Strony dotyczące wjazdu na jej terytorium, przebywania na nim lub opuszczania go.

3. Strony zezwalają przewoźnikom lotniczym drugiej Strony na wprowadzanie na swoim terytorium odpowiednich środków mających na celu zapewnienie przewozu wyłącznie osób posiadających dokumenty podróży wymagane przy wjeździe na terytorium drugiej Strony lub tranzycie przez nie.

Artykuł 427

Niedyskryminacja

1. Bez uszczerbku dla działu pierwszego tytuł XI, Strony eliminują w swoich odpowiednich jurysdykcjach wszelkie formy dyskryminacji, które mogłyby niekorzystnie wpłynąć na sprawiedliwe i równe szanse przewoźników lotniczych drugiej Strony w konkurowaniu na podstawie praw przewidzianych w niniejszym tytule.

2. Jedna ze Stron (zwana dalej „Stroną inicjującą”) może podjąć działania zgodnie z ust. 3-6, w przypadku gdy uzna, że dyskryminacja zakazana na podstawie ust. 1 ma niekorzystny wpływ na sprawiedliwe i równe szanse jej przewoźników lotniczych w konkurowaniu na podstawie praw przewidzianych w niniejszym tytule.

3. Strona inicjująca przedkłada drugiej Stronie (zwanej dalej „Stroną pozwaną”) pisemny wniosek o konsultacje. Konsultacje rozpoczynają się w terminie 30 dni od otrzymania wniosku, o ile Strony nie postanowiły inaczej.

4. W przypadku gdy Strona inicjująca i Strona pozwana nie osiągną porozumienia w tej kwestii w ciągu 60 dni od otrzymania wniosku o konsultacje, o którym mowa w ust. 3, Strona inicjująca może wprowadzić środki przeciwko wszystkim lub niektórym przewoźnikom lotniczym, którzy osiągnęli korzyści w wyniku dyskryminacji zakazanej na podstawie ust. 1, w tym przez działania polegające na odmowie wydania, cofnięciu, zawieszeniu, nałożeniu warunków lub ograniczeniu zezwoleń eksploatacyjnych lub zezwoleń technicznych danych przewoźników lotniczych.

5. Środki wprowadzone zgodnie z ust. 4 muszą być odpowiednie i proporcjonalne, a ich zakres i czas trwania musi być ograniczony do tego, co jest absolutnie niezbędne, aby ograniczyć szkody dla przewoźników Strony inicjującej oraz usunąć nienależną korzyść, jaką uzyskują przewoźnicy lotniczy, przeciwko którym środki te są skierowane.

6. W przypadku gdy dana kwestia nie zostanie rozstrzygnięta w wyniku konsultacji lub gdy wprowadzone zostały środki na podstawie ust. 4 niniejszego artykułu, Strona może skorzystać z arbitrażu zgodnie z art. 739, bez uprzedniego przeprowadzenia konsultacji zgodnie z art. 738. Trybunał arbitrażowy traktuje sprawę jako sprawę pilną do celów art. 744. Na wniosek jednej ze Stron trybunał może, do czasu wydania ostatecznego orzeczenia, zarządzić przyjęcie tymczasowych środków ochronnych, w tym zmianę lub zawieszenie środków wprowadzonych przez którąkolwiek ze Stron na podstawie niniejszego artykułu.

7. Niezależnie od ust. 2 Strony nie podejmują działań zgodnie z ust. 3-6 w odniesieniu do postępowań objętych zakresem stosowania działu pierwszego tytuł XI.

Artykuł 428

Prowadzenie działalności gospodarczej

1. Strony są zgodne co do tego, że przeszkody w prowadzeniu działalności gospodarczej napotykane przez przewoźników lotniczych utrudniłyby osiągnięcie korzyści wynikających z niniejszego tytułu. Strony postanawiają współpracować przy usuwaniu przeszkód w prowadzeniu działalności przez przewoźników lotniczych obu Stron, w przypadku gdy takie przeszkody mogą utrudniać działalność handlową, powodować zakłócenia konkurencji lub wpływać na równe szanse konkurowania.

2. Specjalny Komitet ds. Transportu Lotniczego monitoruje postępy w skutecznym usuwaniu przeszkód w prowadzeniu działalności gospodarczej przez przewoźników lotniczych.

Artykuł 429

Operacje zarobkowe

1. Strony przyznają sobie nawzajem prawa określone w ust. 2–7. Do celów wykonywania tych praw przewoźnicy lotniczy każdej ze Stron nie są zobowiązani do utrzymywania lokalnego przedstawiciela.

2. W odniesieniu do przedstawicieli przewoźników lotniczych:

a)	otwieranie biur i obiektów przez przewoźników lotniczych jednej Strony na terytorium drugiej Strony, jeżeli jest to niezbędne do świadczenia usług na podstawie niniejszego tytułu, jest dozwolone bez ograniczeń lub dyskryminacji;

b)	bez uszczerbku dla przepisów dotyczących bezpieczeństwa i ochrony, jeżeli takie biura i obiekty znajdują się w porcie lotniczym, mogą one podlegać ograniczeniom ze względu na dostępność przestrzeni;

każda ze Stron, zgodnie ze swoimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi dotyczącymi wjazdu, pobytu i zatrudnienia, zezwala przewoźnikom lotniczym drugiej Strony na sprowadzenie i utrzymanie na terytorium Strony udzielającej zezwolenia tych pracowników ich własnego personelu kierowniczego, zajmujących się sprzedażą, technicznego, operacyjnego i innego wyspecjalizowanego personelu, których przewoźnik lotniczy zasadnie uzna za niezbędnych do świadczenia usług transportu lotniczego na podstawie niniejszego tytułu. W przypadku gdy wymagane są zezwolenia na zatrudnienie dla personelu, o którym mowa w niniejszym ustępie, w tym personelu pełniącego określone obowiązki tymczasowe, Strony rozpatrują wnioski o takie zezwolenia w trybie przyspieszonym, z zastrzeżeniem odpowiednich przepisów ustawowych i wykonawczych.

3. W odniesieniu do obsługi naziemnej:

a)	każda ze Stron zezwala przewoźnikom lotniczym drugiej Strony na wykonywanie ich własnej obsługi naziemnej na jej terytorium bez ograniczeń innych niż ograniczenia oparte na kwestiach bezpieczeństwa lub ochrony lub w inny sposób wynikające z ograniczeń fizycznych lub operacyjnych;

b)	żadna ze Stron nie może narzucać przewoźnikom lotniczym drugiej Strony wyboru dostawcy lub dostawców usług obsługi naziemnej spośród tych, którzy są obecni na rynku zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi Strony, na terytorium której świadczone są usługi;

bez uszczerbku dla lit. a), w przypadku gdy przepisy ustawowe i wykonawcze Strony ograniczają w jakikolwiek sposób wolną konkurencję między podmiotami świadczącymi usługi obsługi naziemnej, Strona ta zapewnia, aby wszystkie niezbędne usługi obsługi naziemnej były dostępne dla przewoźników lotniczych drugiej Strony oraz aby były świadczone na warunkach nie mniej korzystnych niż warunki, na jakich są one świadczone na rzecz jakiegokolwiek innego przewoźnika lotniczego.

4. W odniesieniu do przydzielania czasu na start lub lądowanie w portach lotniczych każda ze Stron zapewnia, aby jej przepisy, wytyczne i procedury przydzielania czasu na start lub lądowanie w portach lotniczych na jej terytorium były stosowane w sposób przejrzysty, skuteczny, niedyskryminujący i w odpowiednim czasie.

5. W odniesieniu do wydatków lokalnych oraz transferu środków pieniężnych i dochodów:

a)	postanowienia działu pierwszego tytuł IV mają zastosowanie do kwestii uregulowanych w niniejszym tytule, bez uszczerbku dla art. 422;

b)	Strony przyznają sobie nawzajem korzyści określone w lit. c)–e);

sprzedaż i zakup usług transportowych i powiązanych przez przewoźników lotniczych Stron, według uznania przewoźnika lotniczego, mogą być denominowane w funtach szterlingach, jeżeli sprzedaż lub zakup ma miejsce na terytorium Zjednoczonego Królestwa lub, jeżeli sprzedaż lub zakup ma miejsce na terytorium państwa członkowskiego – w walucie tego państwa członkowskiego;

d)	przewoźnicy lotniczy każdej ze Stron mogą, według własnego uznania, pokrywać wydatki lokalne w walucie lokalnej;

przewoźnikom lotniczym każdej ze Stron zezwala się, na wniosek, na przekazanie przychodów uzyskanych na terytorium drugiej Strony ze sprzedaży usług transportu lotniczego i związanych z nimi działań bezpośrednio związanych z transportem lotniczym, przekraczających kwoty wypłacone lokalnie, w dowolnym czasie, w jakikolwiek sposób, do wybranego przez siebie kraju. Szybkie wymiany i przekazy są dozwolone bez ograniczeń lub podatków w odniesieniu do nich po rynkowym kursie wymiany mającym zastosowanie do bieżących transakcji i przekazów w dniu złożenia przez przewoźnika pierwotnego wniosku o przekaz oraz nie podlegają jakimkolwiek opłatom, z wyjątkiem opłat normalnie pobieranych przez banki za dokonanie takiego przeliczenia i przekazu.

6. W odniesieniu do transportu intermodalnego:

w odniesieniu do przewozu pasażerów Strony nie stosują wobec podmiotów świadczących usługi transportu powierzchniowego przepisom ustawowym i wykonawczym regulującym transport lotniczy wyłącznie na tej podstawie, że taki transport powierzchniowy oferowany jest przez przewoźnika lotniczego pod jego własną nazwą;

z zastrzeżeniem wszelkich warunków i kwalifikacji określonych w dziale pierwszym tytuł II i załącznikach do niego oraz w dziale trzecim tytuł I i w załączniku do niego, przewoźnikom lotniczym każdej ze Stron zezwala się, bez ograniczeń, na wykorzystywanie w związku z międzynarodowym transportem lotniczym wszelkiego transportu powierzchniowego ładunków do lub z dowolnych punktów znajdujących się na terytorium Stron lub w państwach trzecich, w tym transportu do i ze wszystkich portów lotniczych wyposażonych w infrastrukturę celną, w tym, gdy ma to zastosowanie, prawa do transportu towarów pod zamknięciem celnym zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami ustawowymi i wykonawczymi. Dla takiego ładunku, niezależnie od tego, czy przewożony jest drogą lądową czy lotniczą, udostępnia się procedury rejestracji celnej i infrastrukturę celną w portach lotniczych. Przewoźnicy lotniczy mogą zdecydować się na wykonywanie swojego własnego transportu powierzchniowego lub świadczenie go na podstawie porozumień, w tym dotyczących dzielenia oznaczeń linii, z innymi dostawcami usług transportu powierzchniowego, w tym transportu powierzchniowego prowadzonego przez innych przewoźników lotniczych i pośrednich dostawców lotniczego transportu towarowego. Takie intermodalne usługi transportu towarowego mogą być oferowane jako usługa bezpośrednia i po jednej cenie w odniesieniu do połączonego transportu lotniczego i naziemnego, pod warunkiem że spedytorzy są informowani o dostawcach danego transportu.

7. W odniesieniu do leasingu:

Strony przyznają wzajemnie swoim przewoźnikom lotniczym prawo do świadczenia usług transportu lotniczego zgodnie z art. 419 na wszystkie następujące sposoby:

(i)	z wykorzystaniem statku powietrznego udostępnionego na podstawie umowy leasingu bez załogi przez jakiegokolwiek leasingodawcę;

(ii)	w przypadku przewoźników lotniczych ze Zjednoczonego Królestwa, z wykorzystaniem statku powietrznego udostępnionego na podstawie umowy leasingu z załogą przez innych przewoźników lotniczych Stron;

(iii)

w przypadku przewoźników lotniczych z Unii, z wykorzystaniem statku powietrznego udostępnionego na podstawie umowy leasingu z załogą przez innych przewoźników lotniczych z Unii;

(iv)

z wykorzystaniem statku powietrznego udostępnionego na podstawie umowy leasingu z załogą przez innych przewoźników lotniczych niż przewoźnicy, o których mowa odpowiednio w ppkt (ii) i (iii), pod warunkiem, że leasing jest uzasadniony wyjątkowymi potrzebami, sezonowymi potrzebami w zakresie zdolności przewozowej lub trudnościami operacyjnymi leasingobiorcy, oraz nie przekracza okresu, który jest absolutnie niezbędny do zaspokojenia tych potrzeb lub pokonania tych trudności;

b)	Strony mogą wymagać, aby umowy leasingu były zatwierdzane przez ich właściwe organy do celów weryfikacji zgodności z warunkami określonymi w niniejszym ustępie oraz z mającymi zastosowanie wymogami w zakresie bezpieczeństwa i ochrony;

c)	jednakże w przypadku gdy Strona wymaga takiego zatwierdzenia, dokłada ona starań, aby przyspieszyć procedury zatwierdzania i ograniczyć do minimum obciążenie administracyjne zainteresowanych przewoźników lotniczych;

d)	postanowienia niniejszego ustępu pozostają bez uszczerbku dla przepisów ustawowych i wykonawczych Strony w odniesieniu do leasingu statków powietrznych przez przewoźników lotniczych tej Strony.

Artykuł 430

Przepisy podatkowe

1. Po przybyciu na terytorium jednej ze Stron statki powietrzne eksploatowane w międzynarodowym transporcie lotniczym przez przewoźników lotniczych drugiej Strony, ich normalne wyposażenie, paliwo, smary, techniczne materiały eksploatacyjne, urządzenia naziemne, części zamienne (w tym silniki), zapasy pokładowe (w tym między innymi artykuły żywnościowe, napoje alkoholowe i bezalkoholowe, tytoń i inne produkty przeznaczone do sprzedaży pasażerom lub do wykorzystania przez nich w ograniczonych ilościach podczas lotu), oraz inne przedmioty przeznaczone lub wykorzystywane wyłącznie w związku z eksploatacją lub obsługą techniczną statku powietrznego wykorzystywanego w międzynarodowym transporcie lotniczym, są zwolnione, na zasadzie wzajemności i pod warunkiem, że takie wyposażenie i zaopatrzenie pozostają na pokładzie statku powietrznego, ze wszystkich ograniczeń przywozowych, podatków majątkowych i kapitałowych, opłat celnych, podatków akcyzowych, opłat inspekcyjnych, podatku od wartości dodanej lub innych podobnych podatków pośrednich, a także podobnych opłat i należności nakładanych przez organy krajowe lub lokalne lub przez Unię.

2. Następujące towary są również zwolnione, na zasadzie wzajemności, z podatków, opłat, ceł i należności, o których mowa w ust. 1:

zapasy pokładowe wwiezione na terytorium Strony lub dostarczone na jej terytorium i zabrane na pokład, w rozsądnych granicach, do wykorzystania na wylatującym statku powietrznym przewoźnika lotniczego drugiej Strony, używanego w międzynarodowym transporcie lotniczym, nawet jeżeli zapasy te mają być wykorzystane podczas części podróży odbywającej się nad wspomnianym terytorium;

b)	sprzęt naziemny i części zamienne (w tym silniki) wwiezione na terytorium Strony w celu obsługi, konserwacji lub naprawy statku powietrznego przewoźnika lotniczego drugiej Strony, używanego w międzynarodowym transporcie lotniczym;

smary i techniczne materiały eksploatacyjne inne niż paliwo wwożone na terytorium jednej ze Stron lub dostarczane na tym terytorium w celu wykorzystania w statku powietrznym przewoźnika lotniczego drugiej Strony, używanym w międzynarodowym transporcie lotniczym, nawet jeżeli dostawy te mają być wykorzystane podczas części podróży odbywającej się nad wspomnianym terytorium; oraz

materiały drukowane, zgodnie z przepisami prawa celnego każdej ze Stron, wwiezione lub dostarczone na terytorium jednej ze Stron i zabrane na pokład w celu wykorzystania na wylatującym statku powietrznym przewoźnika lotniczego drugiej Strony wykorzystywanego w międzynarodowym transporcie lotniczym, nawet jeżeli zapasy te mają być wykorzystane podczas części podróży odbywającej się nad wspomnianym terytorium.

3. Normalne wyposażenie pokładowe, a także materiały, zapasy i części zamienne, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, przechowywane zazwyczaj na pokładzie statku powietrznego eksploatowanego przez przewoźnika lotniczego jednej ze Stron można wyładowywać na terytorium drugiej Strony jedynie za zgodą organów celnych tej Strony oraz obejmować nadzorem lub kontrolą wspomnianych organów do czasu ich ponownego wywozu lub jakiegokolwiek zbycia zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami.

4. Zwolnienie z należności celnych, krajowych podatków akcyzowych i podobnych opłat krajowych przewidziane w niniejszym artykule musi być również dostępne w sytuacjach, w których przewoźnik lotniczy lub przewoźnicy lotniczy jednej ze Stron zawarli z innym przewoźnikiem lotniczym lub przewoźnikami lotniczymi porozumienia dotyczące pożyczki lub transferu na terytorium drugiej Strony przedmiotów określonych w ust. 1 i 2, pod warunkiem że taki inny przewoźnik lotniczy lub przewoźnicy lotniczy podobnie korzystają z takiego zwolnienia przez drugą Stronę.

5. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie uniemożliwia którejkolwiek ze Stron nakładania podatków, ceł, opłat lub należności na produkty sprzedawane w innych celach niż do konsumpcji na pokładzie statku powietrznego podczas odcinka przewozu lotniczego między dwoma punktami położonymi na jej terytorium, w których dozwolone jest wejście na pokład statku powietrznego lub jego opuszczenie.

6. Przewóz bagażu i ładunków w tranzycie bezpośrednim przez terytorium jednej ze Stron zwolniony jest z podatków, ceł, opłat i innych podobnych należności.

7. Wyposażenie i zapasy, o których mowa w ust. 2, mogą na wniosek zostać objęte nadzorem lub kontrolą właściwych organów.

8. Niniejszy tytuł nie ma wpływu na postanowienia odpowiednich konwencji obowiązujących między Zjednoczonym Królestwem a państwami członkowskimi w odniesieniu do unikania podwójnego opodatkowania dochodów i kapitału.

9. Zwolnienie z należności celnych, krajowych podatków akcyzowych i podobnych opłat krajowych nie obejmuje opłat opartych na kosztach usług świadczonych na rzecz przewoźnika lotniczego lub przewoźników lotniczych jednej Strony na terytorium drugiej Strony.

Artykuł 431

Opłaty za korzystanie z infrastruktury

1. Opłaty za korzystanie z infrastruktury, które mogą być nakładane przez jedną ze Stron na przewoźników lotniczych drugiej Strony za korzystanie ze służb żeglugi powietrznej i kontroli ruchu lotniczego, muszą być powiązane z kosztami i niedyskryminujące. W każdym przypadku wszelkie takie opłaty za korzystanie z infrastruktury nakłada się na przewoźników lotniczych drugiej Strony na warunkach nie mniej korzystnych niż najbardziej korzystne warunki dostępne jakiemukolwiek innemu przewoźnikowi lotniczemu w podobnych okolicznościach w chwili zastosowania opłat.

2. Bez uszczerbku dla art. 429 ust. 5 każda ze Stron zapewnia, aby opłaty za korzystanie z infrastruktury inne niż wymienione w ust. 1, które mogą być nakładane na przewoźników lotniczych drugiej Strony, były sprawiedliwe, uzasadnione, nie były dyskryminujące w niesprawiedliwy sposób oraz aby były sprawiedliwie rozdzielone między kategorie użytkowników. Opłaty za korzystanie z infrastruktury nakładane na przewoźników lotniczych drugiej Strony mogą odzwierciedlać całkowity koszt zapewnienia odpowiedniej infrastruktury i usług portu lotniczego, ochrony środowiska i ochrony lotnictwa w porcie lotniczym lub w ramach systemu portów lotniczych, ale nie mogą go przekraczać. Takie opłaty mogą obejmować rozsądny zwrot z aktywów po amortyzacji. Infrastrukturę i usługi, za które pobierane są opłaty za korzystanie z infrastruktury, udostępnia się w sposób efektywny i ekonomiczny. W każdym przypadku wszelkie takie opłaty za korzystanie z infrastruktury nakłada się na przewoźnika lotniczego drugiej Strony na warunkach nie mniej korzystnych niż najbardziej korzystne warunki dostępne jakiemukolwiek innemu przewoźnikowi lotniczemu w podobnych okolicznościach w chwili zastosowania opłat.

3. W celu zapewnienia prawidłowego stosowania zasad określonych w ust. 1 i 2 każda ze Stron zapewnia przeprowadzenie konsultacji między właściwymi organami lub podmiotami nakładającymi opłaty na jej terytorium a przewoźnikami lotniczymi korzystającymi z danych usług i infrastruktury oraz zapewnia, aby właściwe organy lub organy nakładające opłaty i przewoźnicy lotniczy wymieniali się niezbędnymi informacjami. Każda ze Stron zapewnia, aby właściwe organy nakładające opłaty informowały użytkowników z rozsądnym wyprzedzeniem o wszelkich propozycjach zmian opłat za korzystanie z infrastruktury, aby umożliwić użytkownikom wyrażenie ich opinii przed dokonaniem jakichkolwiek zmian.

Artykuł 432

Taryfy

1. Strony zezwalają na swobodne ustalanie taryf przez przewoźników lotniczych Stron w oparciu o uczciwą konkurencję zgodnie z niniejszym tytułem.

2. Strony nie uzależniają taryf stosowanych przez przewoźników lotniczych drugiej Strony od ich zatwierdzenia.

Artykuł 433

Dane statystyczne

1. Strony współpracują w ramach Specjalnego Komitetu ds. Transportu Lotniczego w celu ułatwienia wymiany informacji statystycznych dotyczących transportu lotniczego na podstawie niniejszego tytułu.

2. Każda ze Stron przekazuje drugiej Stronie, na jej wniosek, dostępne dane statystyczne – inne niż poufne i objęte tajemnicą handlową – dotyczące transportu lotniczego na podstawie niniejszego tytułu, zgodnie z odpowiednimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi Stron, w sposób niedyskryminujący oraz zgodnie z uzasadnionymi potrzebami.

Artykuł 434

Bezpieczeństwo lotnicze

1. Strony potwierdzają znaczenie bliskiej współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa lotniczego.

2. Świadectwa zdatności do lotu, świadectwa kwalifikacji i licencje wydane lub uznane za ważne przez jedną ze Stron i nadal obowiązujące uznawane są za ważne przez drugą Stronę i jej właściwe organy do celów wykonywania usług lotniczych na podstawie niniejszego rozdziału, pod warunkiem że takie świadectwa lub licencje zostały wydane lub uznane za ważne przynajmniej na podstawie odpowiednich norm międzynarodowych ustanowionych na podstawie Konwencji oraz zgodnie z nimi.

3. Każda ze Stron może w dowolnym czasie wystąpić z wnioskiem o konsultacje dotyczące norm bezpieczeństwa utrzymywanych i stosowanych przez drugą Stronę w obszarach związanych z infrastrukturą lotniczą, załogą lotniczą, statkami powietrznymi i eksploatacją statków powietrznych. Konsultacje takie odbywają się w ciągu 30 dni od złożenia wniosku.

4. Jeżeli w wyniku takich konsultacji jedna ze Stron stwierdzi, że druga Strona nie utrzymuje skutecznie i nie stosuje norm bezpieczeństwa w obszarach, o których mowa w ust. 2, które są co najmniej równe minimalnym normom ustanowionym w tym czasie zgodnie z Konwencją, pierwsza Strona powiadamia drugą Stronę o tych ustaleniach i działaniach uznanych za niezbędne do zapewnienia zgodności z tymi minimalnymi normami, a druga Strona podejmuje odpowiednie działania naprawcze. Niepodjęcie przez drugą Stronę odpowiednich działań w ciągu 15 dni lub w terminie, który może zostać uzgodniony, stanowi podstawę dla Strony występującej z wnioskiem do odmowy, cofnięcia, zawieszenia, nałożenia warunków lub ograniczenia zezwoleń eksploatacyjnych lub zezwoleń technicznych, lub do odmowy, cofnięcia, zawieszenia, nałożenia warunków lub ograniczenia działalności przewoźników lotniczych podlegających nadzorowi w zakresie bezpieczeństwa drugiej Strony.

5. Każdy statek powietrzny eksploatowany przez przewoźnika lotniczego lub przewoźników lotniczych jednej ze Stron lub, na podstawie umowy leasingu, w imieniu przewoźnika lotniczego lub przewoźników lotniczych jednej ze Stron, może zostać poddany inspekcji na płycie, gdy znajduje się na terytorium drugiej Strony, pod warunkiem że nie prowadzi to do nieuzasadnionego opóźnienia w eksploatacji statku powietrznego.

6. Inspekcja na płycie lub seria inspekcji na płycie może prowadzić do:

a)	poważnych obaw, że statek powietrzny lub eksploatacja statku powietrznego nie spełniają norm minimalnych ustanowionych w tym czasie zgodnie z Konwencją; lub

b)	poważnych obaw dotyczących braku skutecznego utrzymania i stosowania norm bezpieczeństwa ustanowionych w tym czasie zgodnie z Konwencją.

W przypadku gdy Strona, która przeprowadziła inspekcję lub inspekcje na płycie, ma poważne obawy, o których mowa w lit. a) lub b), powiadamia o takich ustaleniach właściwe organy drugiej Strony odpowiedzialne za nadzór w zakresie bezpieczeństwa nad przewoźnikiem lotniczym eksploatującym statek powietrzny oraz informuje je o działaniach uznanych za niezbędne do zapewniania zgodności z tymi normami minimalnymi. Niepodjęcie odpowiednich działań naprawczych w ciągu 15 dni lub w innym uzgodnionym terminie stanowi podstawę do odmowy wydania, cofnięcia, zawieszenia, nałożenia warunków lub ograniczenia zezwoleń eksploatacyjnych lub zezwoleń technicznych przez pierwszą Stronę, lub do odmowy możliwości prowadzenia, cofnięcia, zawieszenia, nałożenia warunków lub ograniczenia działalności przewoźnika lotniczego eksploatującego statek powietrzny w inny sposób.

7. W przypadku odmowy dostępu w celu przeprowadzenia inspekcji na płycie statku powietrznego eksploatowanego przez przewoźnika lotniczego lub przewoźników lotniczych jednej ze Stron zgodnie z ust. 5, druga Strona może wnioskować stąd o pojawieniu się poważnych obaw, o których mowa w ust. 6, oraz podjąć działania zgodnie z ust. 6.

8. Każda ze Stron zastrzega sobie prawo do natychmiastowego cofnięcia, zawieszenia lub ograniczenia zezwoleń eksploatacyjnych lub zezwoleń technicznych lub do zawieszenia lub ograniczenia w inny sposób działalności przewoźnika lotniczego lub przewoźników lotniczych drugiej Strony w przypadku gdy pierwsza Strona stwierdzi, w wyniku inspekcji na płycie, serii inspekcji na płycie, odmowy dostępu do celów inspekcji na płycie, konsultacji lub w inny sposób, że natychmiastowe działanie jest niezbędne dla bezpieczeństwa operacji lotniczej. Strona, która wprowadza takie środki, niezwłocznie informuje o tym drugą Stronę, podając powody swojego działania.

9. Wszelkie działania jednej ze Stron zgodnie z ust. 4, 6 lub 8 zostają przerwane z chwilą ustania podstawy do podjęcia takiego działania.

10. Jeżeli Strona wprowadziła środki zgodnie z ust. 4, 6 lub 8, w przypadku sporu Strona może skorzystać z arbitrażu zgodnie z art. 739, bez uprzedniego przeprowadzenia konsultacji zgodnie z art. 738. Trybunał arbitrażowy traktuje sprawę jako sprawę pilną do celów art. 744. Na wniosek Strony skarżącej trybunał może, do czasu wydania ostatecznego orzeczenia, zarządzić przyjęcie tymczasowych środków ochronnych, w tym zmianę lub zawieszenie środków wprowadzonych przez którąkolwiek ze Stron na podstawie niniejszego artykułu.

Artykuł 435

Ochrona lotnictwa

1. Strony udzielają sobie, na wniosek, wszelkiej niezbędnej pomocy w celu przeciwdziałania wszelkim zagrożeniom dla bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego, w tym zapobieganiu aktom bezprawnego zawładnięcia cywilnymi statkami powietrznymi i innym bezprawnym działaniom skierowanym przeciwko bezpieczeństwu takich statków powietrznych, ich pasażerów i załogi, portów lotniczych i urządzeń żeglugi powietrznej oraz wszelkim innym zagrożeniom dla bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego.

2. Strony we wzajemnych stosunkach działają zgodnie z normami ochrony lotnictwa ustanowionymi przez ICAO. Strony wymagają, aby operatorzy statków powietrznych znajdujący się w ich rejestrach oraz operatorzy portów lotniczych na ich terytorium działali co najmniej zgodnie z takimi normami ochrony lotnictwa. Każda ze Stron, na wniosek drugiej Strony, powiadamia ją o wszelkich różnicach między swoimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi oraz praktykami a normami ochrony lotnictwa, o których mowa w niniejszym ustępie. Każda ze Stron może w dowolnym czasie wystąpić o bezzwłoczne przeprowadzenie konsultacji z drugą Stroną w celu poddania tych różnic pod dyskusję.

3. Każda ze Stron zapewnia wprowadzenie na swoim terytorium skutecznych środków ochrony lotnictwa cywilnego przed aktami bezprawnej ingerencji, w tym między innymi kontroli bezpieczeństwa pasażerów i ich bagażu podręcznego, kontroli bezpieczeństwa bagażu rejestrowanego, kontroli bezpieczeństwa i środków kontroli w zakresie ochrony stosowanych wobec osób niebędących pasażerami, w tym załogi, oraz przenoszonych przez nie przedmiotów, kontroli bezpieczeństwa i środków kontroli w zakresie ochrony stosowanych wobec ładunku, poczty, zaopatrzenia pokładowego i zaopatrzenia portu lotniczego oraz kontroli dostępu do strefy operacyjnej lotniska i stref zastrzeżonych lotniska. Każda ze Stron zgadza się przestrzegać przepisów w zakresie ochrony drugiej Strony dotyczących dopuszczenia statków powietrznych na jej terytorium, prowadzenia operacji na jej terytorium lub odlotu z jej terytorium.

4. Strony dokładają wszelkich starań, aby w jak najszerszym zakresie współpracować w kwestiach ochrony lotnictwa, wymieniać się informacjami dotyczącymi zagrożeń, podatności na zagrożenia i ryzyka, z zastrzeżeniem wzajemnego uzgodnienia odpowiednich ustaleń dotyczących bezpiecznego przekazywania, wykorzystywania, przechowywania i usuwania informacji niejawnych, poddawać pod dyskusję i wymieniać się najlepszymi praktykami, normami skuteczności działania i wykrywania w odniesieniu do sprzętu służącego do ochrony, najlepszymi praktykami i wynikami z zakresu monitorowania zgodności z przepisami, a także we wszelkich innych obszarach, które Strony mogą określić. W szczególności Strony dokładają wszelkich starań, aby opracowywać i utrzymywać ustalenia dotyczące współpracy między ekspertami technicznymi w zakresie opracowywania i uznawania norm ochrony lotnictwa w celu ułatwienia takiej współpracy, ograniczenia powielania czynności administracyjnych oraz wspierania wczesnego powiadamiania i wcześniejszych dyskusji dotyczących nowych inicjatyw i wymogów w zakresie bezpieczeństwa.

5. Każda ze Stron może udostępniać drugiej Stronie na wniosek wyniki audytów przeprowadzonych przez ICAO oraz działania naprawcze podjęte przez państwo poddane audytowi, z zastrzeżeniem wzajemnego uzgodnienia odpowiednich ustaleń dotyczących bezpiecznego przekazywania, wykorzystywania, przechowywania i usuwania takich informacji.

6. Strony postanawiają współpracować w zakresie podejmowanych przez siebie inspekcji w zakresie ochrony na terytorium którejkolwiek ze Stron, polegających na ustanowieniu mechanizmów, w tym dokonania uzgodnień administracyjnych, dotyczących wzajemnej wymiany informacji dotyczących wyników tych inspekcji. Strony postanawiają pozytywnie rozpatrywać wnioski dotyczące udziału, w charakterze obserwatorów, w inspekcjach w zakresie ochrony przeprowadzanych przez drugą Stronę.

7. Z zastrzeżeniem ust. 9, przy pełnym uwzględnieniu i wzajemnym poszanowaniu suwerenności drugiej Strony, Strona może przyjąć środki ochrony dotyczące wjazdu na swoje terytorium. Gdy jest to możliwe, Strona ta uwzględnia środki bezpieczeństwa zastosowane już przez drugą Stronę, a także wszelkie opinie przedstawione przez drugą Stronę. Każda ze Stron uznaje, że żadne z postanowień niniejszego artykułu nie ogranicza prawa Strony do odmowy wstępu na jej terytorium jakiegokolwiek lotu lub lotów, które uzna za stanowiące zagrożenie dla jej bezpieczeństwa.

8. Strona może wprowadzić środki nadzwyczajne w celu zaradzenia konkretnemu zagrożeniu dla bezpieczeństwa. O takich środkach powiadamia się natychmiast drugą Stronę. Bez uszczerbku dla potrzeby podjęcia natychmiastowych działań w celu ochrony lotnictwa, rozważając środki ochrony, Strona ocenia możliwe niekorzystne skutki dla międzynarodowego transportu lotniczego oraz, o ile nie istnieją ograniczenia prawne, uwzględnia takie skutki przy określaniu środków niezbędnych i odpowiednich do rozwiązania problemów w zakresie ochrony.

9. W odniesieniu do usług lotniczych wykonywanych na jej terytorium, Strona nie może wymagać wdrożenia środków ochrony na terytorium drugiej Strony. W przypadku gdy Strona uzna, że szczególne zagrożenie wymaga pilnego wdrożenia środków tymczasowych oprócz środków już wprowadzonych na terytorium drugiej Strony, informuje drugą Stronę o szczegółach tego zagrożenia w zakresie zgodnym z potrzebą ochrony informacji dotyczących bezpieczeństwa oraz o proponowanych środkach. Druga Strona pozytywnie rozpatruje taką propozycję i może podjąć decyzję o wdrożeniu dodatkowych środków, jakie uzna za niezbędne. Środki te muszą być proporcjonalne i ograniczone w czasie.

10. W przypadku zaistnienia lub groźby zaistnienia aktu bezprawnego zawładnięcia cywilnym statkiem powietrznym lub innych bezprawnych działań skierowanych przeciwko bezpieczeństwu statków powietrznych, pasażerów, załogi, portów lotniczych lub pomocy nawigacyjnych, Strony udzielają sobie nawzajem pomocy poprzez ułatwienie łączności oraz inne odpowiednie środki mające na celu szybkie i bezpieczne położenie kresu takiemu aktowi lub groźbie zaistnienia aktu.

11. Każda ze Stron wprowadza wszystkie środki, jakie uzna za możliwe, w celu zapewnienia, aby statek powietrzny będący przedmiotem bezprawnego zawładnięcia lub innych aktów bezprawnej ingerencji, znajdujący się na ziemi na jej terytorium, został zatrzymany, chyba że odlot tego statku powietrznego jest konieczny ze względu na nadrzędny obowiązek ochrony życia ludzi. W miarę możliwości środki takie wprowadza się w oparciu o konsultacje między Stronami.

12. Jeżeli jedna ze Stron ma uzasadnione powody, by sądzić, że druga Strona nie przestrzega niniejszego artykułu, Strona ta może zwrócić się o natychmiastowe konsultacje z drugą Stroną. Konsultacje takie rozpoczynają się w ciągu 30 dni od otrzymania takiego wniosku. Nieosiągnięcie zadowalającego porozumienia w ciągu 15 dni lub innego uzgodnionego terminu od dnia złożenia takiego wniosku stanowi dla Strony, która zwróciła się o konsultacje, podstawę do podjęcia działań w celu odmowy, cofnięcia, zawieszenia, nałożenia warunków lub ograniczenia zezwolenia eksploatacyjnego i zezwoleń technicznych udzielonych przewoźnikowi lotniczemu lub przewoźnikom lotniczym drugiej Strony w celu zapewnienia zgodności z niniejszym artykułem. Jeżeli wymaga tego sytuacja nadzwyczajna lub aby zapobiec dalszej niezgodności z niniejszym artykułem, Strona może podjąć działania tymczasowe przed upływem 15 dni, o których mowa w niniejszym ustępie.

13. Wszelkie działania podjęte godnie z ust. 8 zostają przerwane, gdy dana Strona uzna, że działanie nie jest już wymagane lub zostało zastąpione innymi środkami w celu złagodzenia zagrożenia. Wszelkie działania podjęte zgodnie z ust. 12 zostają przerwane po zapewnieniu zgodności z niniejszym artykułem przez drugą Stronę. W przypadku podjęcia działań zgodnie z ust. 8 lub 12 mogą one zostać przerwane za obopólną zgodą Stron.

14. W przypadku wprowadzenia środków lub podjęcia działań zgodnie z ust. 7, 8, 9 lub 12 niniejszego artykułu, Strona może skorzystać z postanowień dotyczących rozstrzygania sporów zawartych w części szóstej tytuł I. Trybunał arbitrażowy traktuje sprawę jako sprawę pilną do celów art. 744.

Artykuł 436

Zarządzanie ruchem lotniczym

1. Strony i ich odpowiednie właściwe organy oraz instytucje zapewniające służby żeglugi powietrznej współpracują ze sobą w taki sposób, aby usprawnić bezpieczne i skuteczne funkcjonowanie ruchu lotniczego w regionie europejskim. Strony dążą do interoperacyjności między swoimi usługodawcami.

2. Strony postanawiają współpracować w kwestiach dotyczących skuteczności działania służb żeglugi powietrznej i funkcji sieciowych oraz pobierania opłat za nie, mając na uwadze optymalizację ogólnej efektywności lotów, zmniejszenie kosztów, zminimalizowanie wpływu na środowisko oraz zwiększenie bezpieczeństwa i przepustowości przepływów ruchu lotniczego między istniejącymi systemami zarządzania ruchem lotniczym Stron.

3. Strony postanawiają propagować współpracę między swoimi instytucjami zapewniającymi służby żeglugi powietrznej w celu wymiany danych lotniczych i koordynowania przepływów ruchu w celu optymalizacji efektywności lotu, mając na uwadze osiągnięcie większej przewidywalności, punktualności i ciągłości usług dla ruchu lotniczego.

4. Strony postanawiają współpracować w zakresie swoich programów modernizacji zarządzania ruchem lotniczym, w tym w zakresie badań, rozwoju i wdrażania, oraz zachęcać do wzajemnego uczestnictwa w działaniach w zakresie walidacji i demonstracji w celu zapewnienia globalnej interoperacyjności.

Artykuł 437

Odpowiedzialność przewoźników lotniczych

Strony potwierdzają swoje obowiązki wynikające z Konwencji o ujednoliceniu niektórych prawideł dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego, sporządzonej w Montrealu dnia 28 maja 1999 r. (zwanej dalej „konwencją montrealską”).

Artykuł 438

Ochrona konsumentów

1. Strony mają wspólny cel, jakim jest osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów, oraz współpracują, aby go osiągnąć.

2. Strony zapewniają wprowadzenie skutecznych i niedyskryminujących środków w celu ochrony interesów konsumentów w transporcie lotniczym. Środki takie obejmują odpowiedni dostęp do informacji, pomoc, w tym dla osób niepełnosprawnych i osób o ograniczonej sprawności ruchowej, zwrot kosztów oraz, jeśli ma to zastosowanie, odszkodowanie w przypadku odmowy przyjęcia na pokład, odwołania lotów lub opóźnień, a także skuteczne procedury rozpatrywania skarg.

3. Strony konsultują się wzajemnie we wszelkich kwestiach związanych z ochroną konsumentów, w tym dotyczących planowanych przez nie w tym zakresie środkach.

Artykuł 439

Związek z innymi umowami

1. Z zastrzeżeniem ust. 4 i 5, niniejsza Umowa zastępuje wcześniejsze umowy i porozumienia między Zjednoczonym Królestwem a państwami członkowskimi, dotyczące tych samych kwestii co niniejszy tytuł, w zakresie, w jakim nie zostały one zastąpione przez prawo Unii.

2. Zjednoczone Królestwo i państwo członkowskie nie mogą przyznawać sobie nawzajem jakichkolwiek praw związanych z transportem lotniczym do lub z ich odpowiednich terytoriów lub na ich odpowiednich terytoriach, innych niż te wyraźnie określone w niniejszym tytule, o ile nie postanowiono inaczej w art. 419 ust. 4 i 9.

3. Jeżeli Strony stają się stroną umowy wielostronnej lub zatwierdzają decyzję przyjętą przez ICAO lub inną organizację międzynarodową, która dotyczy kwestii objętych niniejszym tytułem, konsultują się one ze Specjalnym Komitetem ds. Transportu Lotniczego w celu ustalenia, czy niniejszy tytuł powinien zostać zmieniony w celu uwzględnienia takiej zmiany.

4. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie wpływa na ważność i stosowanie istniejących i przyszłych umów o transporcie lotniczym między państwami członkowskimi a Zjednoczonym Królestwem w odniesieniu do terytoriów podlegających ich odpowiedniej suwerenności, które nie są objęte art. 774.

5. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie ma wpływu na prawa przysługujące Zjednoczonemu Królestwu i państwom członkowskim na podstawie wielostronnego układu o prawach handlowych dla nieregularnych przewozów lotniczych w Europie, podpisanego w Paryżu w dniu 30 kwietnia 1956 r., w zakresie, w jakim takie prawa wykraczają poza prawa określone w niniejszym tytule.

Artykuł 440

Zawieszenie i wypowiedzenie

1. Zawieszenie stosowania niniejszego tytułu, w całości lub w części, zgodnie z art. 749, może zostać wdrożone nie wcześniej niż od pierwszego dnia sezonu lotniczego Zrzeszenia Międzynarodowego Transportu Lotniczego (IATA) następującego po sezonie, w którym powiadomiono o zawieszeniu.

2. Po wypowiedzeniu niniejszej Umowy zgodnie z art. 779, lub po wypowiedzeniu niniejszego tytułu zgodnie z art. 441, 521 lub 509 postanowienia regulujące kwestie objęte zakresem stosowania niniejszego tytułu mają nadal zastosowanie w dniu zaprzestania stosowania, o którym mowa w art. 779, 441, 521 lub 509, do końca sezonu lotniczego IATA, który trwa w tym dniu.

3. Strona zawieszająca stosowanie niniejszego tytułu, w całości lub w części, lub wypowiadająca niniejszą Umowę lub niniejszy tytuł informuje o tym ICAO.

Artykuł 441

Wypowiedzenie niniejszego tytułu

Bez uszczerbku dla art. 779, 521 ani 509, każda ze Stron może w dowolnym momencie wypowiedzieć niniejszy tytuł w drodze pisemnego powiadomienia przekazanego drogą dyplomatyczną. W takim przypadku niniejszy tytuł przestaje obowiązywać pierwszego dnia dziewiątego miesiąca następującego po dniu powiadomienia.

Artykuł 442

Rejestracja niniejszej Umowy

Niniejszą Umowę oraz wszelkie zmiany do niej rejestruje się, w stosownych przypadkach, w ICAO, zgodnie z art. 83 Konwencji.

TYTUŁ II

BEZPIECZEŃSTWO LOTNICZE

Artykuł 443

Cele

Celami niniejszego tytułu są:

a)	umożliwienie wzajemnej akceptacji – zgodnie z załącznikami do niniejszego tytułu – ustaleń dotyczących zgodności oraz certyfikatów wydanych przez właściwe organy lub zatwierdzone organizacje którejkolwiek ze Stron;

b)	propagowanie współpracy na rzecz wysokiego poziomu bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego oraz zgodności z zasadami ochrony środowiska;

c)	ułatwienie działalności o wymiarze wielonarodowym w sektorze lotnictwa cywilnego;

d)	ułatwienie i propagowanie swobodnego przepływu wyrobów lotniczych stosowanych w lotnictwie cywilnym oraz usług w lotnictwie cywilnym.

Artykuł 444

Definicje

Do celów niniejszego tytułu stosuje się następujące definicje:

a)	„zatwierdzona organizacja” oznacza każdą osobę prawną, certyfikowaną przez właściwy organ którejkolwiek ze Stron do celów korzystania z przywilejów związanych z zakresem stosowania niniejszego tytułu;

„certyfikat” oznacza każde zatwierdzenie, licencję lub inny dokument, którego wydanie stanowi formę uznania zgodności wyrobu lotniczego stosowanego w lotnictwie cywilnym, organizacji lub osoby prawnej lub fizycznej, z mającymi zastosowanie wymogami określonymi w przepisach ustawowych i wykonawczych Strony;

c)	„wyrób lotniczy stosowany w lotnictwie cywilnym” oznacza każdy cywilny statek powietrzny, silnik cywilnego statku powietrznego lub śmigło cywilnego statku powietrznego, lub podzespół, wyposażenie, część lub komponent, zamontowane lub przeznaczone do zamontowania w takim statku powietrznym;

„właściwy organ” oznacza agencję unijną lub rządową lub jednostkę rządową odpowiedzialną za bezpieczeństwo lotnictwa cywilnego, która do celów niniejszego tytułu została wyznaczona przez Stronę do wykonywania następujących funkcji:

(i)	oceny zgodności wyrobów lotniczych stosowanych w lotnictwie cywilnym, organizacji, obiektów, operacji i usług lotniczych podlegających jej nadzorowi z mającymi zastosowanie wymogami określonymi w przepisach ustawowych, wykonawczych i administracyjnych tej Strony;

(ii)	monitorowania ich ciągłej zgodności z tymi wymogami; oraz

(iii)

podejmowania działań w zakresie egzekwowania przepisów w celu zapewnienia spełniania przez nie tych wymogów;

e)	„ustalenia dotyczące zgodności” oznaczają ustalenie zgodności z mającymi zastosowanie wymogami określonymi w przepisach ustawowych i wykonawczych Strony w wyniku takich działań, jak: testy, inspekcje, kontrola kwalifikacji, zatwierdzenia i monitorowanie;

f)	„monitorowanie” oznacza regularny nadzór sprawowany przez właściwy organ Strony w celu ustalenia ciągłej zgodności z mającymi zastosowanie wymogami określonymi w przepisach ustawowych i wykonawczych tej Strony;

g)	„wyspecjalizowana agencja” oznacza w przypadku Unii Agencję Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA), lub jej następcę, a w przypadku Zjednoczonego Królestwa – Urząd Lotnictwa Cywilnego Zjednoczonego Królestwa (ang. Civil Aviation Authority – CAA), lub jego następcę; oraz

„Konwencja” oznacza Konwencję o międzynarodowym lotnictwie cywilnym, sporządzoną w Chicago w dniu 7 grudnia 1944 r. i obejmującą:

(i)	każdą zmianę, która weszła w życie na podstawie art. 94 lit. a) Konwencji i została ratyfikowana przez Zjednoczone Królestwo i zainteresowane państwo członkowskie lub państwa członkowskie, stosownie do danej kwestii; oraz

(ii)	każdy załącznik lub każdą zmianę do niego przyjęte zgodnie z art. 90 Konwencji, o ile taki załącznik lub zmiana w danym czasie obowiązują w odniesieniu zarówno do Zjednoczonego Królestwa i zainteresowanego państwa członkowskiego lub państw członkowskich, stosownie do danej kwestii.

Artykuł 445

Zakres stosowania i wykonanie

1. Strony mogą współpracować w następujących obszarach:

a)	świadectwa zdatności do lotu i monitorowanie wyrobów lotniczych stosowanych w lotnictwie cywilnym;

b)	certyfikacja środowiskowa i testowanie wyrobów lotniczych stosowanych w lotnictwie cywilnym;

c)	certyfikacja projektów i produkcji oraz monitorowanie organizacji projektujących i produkujących;

d)	certyfikacja organizacji obsługowych i monitorowanie organizacji obsługowych;

e)	licencjonowanie i szkolenie personelu;

f)	ocena kwalifikacji na symulatorze lotu;

g)	eksploatacja statków powietrznych;

h)	zarządzanie ruchem lotniczym i służby żeglugi powietrznej; oraz

i)	inne obszary związane z bezpieczeństwem lotniczym podlegające załącznikom do Konwencji.

2. Zakres stosowania niniejszego tytułu określa się w załącznikach obejmujących każdy z obszarów współpracy określony w ust. 1.

3. Specjalny Komitet ds. Bezpieczeństwa Lotniczego może przyjąć załączniki, o których mowa w ust. 2, wyłącznie w przypadku, gdy każda ze Stron ustaliła, że normy, zasady, praktyki, procedury i systemy lotnictwa cywilnego drugiej Strony zapewniają wystarczająco równoważny poziom bezpieczeństwa, aby umożliwić akceptację ustaleń dotyczących zgodności oraz certyfikatów wydanych przez jego właściwe organy lub organizacje zatwierdzone przez te właściwe organy.

4. W każdym załączniku, o którym mowa w ust. 2, opisuje się zasady, warunki i metody wzajemnej akceptacji ustaleń dotyczących zgodności i certyfikatów oraz, w razie konieczności, postanowienia przejściowe.

5. Wyspecjalizowane agencje mogą opracować procedury wykonawcze do poszczególnych załączników. Różnice techniczne między normami, zasadami, praktykami, procedurami i systemami Stron w zakresie lotnictwa cywilnego uwzględnia się w załącznikach, o których mowa w ust. 2, i w procedurach wykonawczych.

Artykuł 446

Obowiązki ogólne

1. Każda ze Stron akceptuje ustalenia dotyczące zgodności oraz certyfikaty wydane przez właściwe organy lub zatwierdzone organizacje drugiej Strony, zgodnie z warunkami określonymi w załącznikach, o których mowa w art. 445 ust. 2.

2. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie skutkuje wzajemną akceptacją norm lub przepisów technicznych Stron.

3. Każda ze Stron zapewnia, aby jej właściwe organy były w stanie wykonywać swoje obowiązki wynikające z niniejszego tytułu.

Artykuł 447

Niezależność organów regulacyjnych

Żadnego z postanowień w niniejszym tytule nie interpretuje się jako ograniczającego uprawnienia Strony do określenia, poprzez środki ustawodawcze, regulacyjne lub administracyjne, poziomu ochrony, jaki Strona ta uzna za odpowiedni ze względu na bezpieczeństwo lub ochronę środowiska.

Artykuł 448

Środki ochronne

1. Każda ze Stron może wprowadzić wszystkie odpowiednie i natychmiastowe środki, w każdym przypadku, gdy uzna, że istnieje uzasadnione ryzyko, że wyrób lotniczy stosowany w lotnictwie cywilnym, usługa lub jakiekolwiek działanie objęte zakresem stosowania niniejszego tytułu może zagrozić bezpieczeństwu lub środowisku, może nie spełniać mających zastosowanie środków ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych lub może w inny sposób nie spełnić wymogu objętego zakresem stosowania mającego zastosowanie załącznika do niniejszego tytułu.

2. W przypadku gdy którakolwiek ze Stron wprowadzi środki na podstawie ust. 1, informuje o tym drugą Stronę na piśmie w ciągu 15 dni roboczych od wprowadzenia takich środków, podając powody ich wprowadzenia.

Artykuł 449

Komunikacja

1. Strony wyznaczają punkty kontaktowe na potrzeby komunikacji związanej z wykonywaniem niniejszego tytułu oraz przekazują sobie wzajemnie dane tych punktów kontaktowych. Wszelka taka komunikacja odbywa się w języku angielskim.

2. Strony przekazują sobie wzajemnie wykaz właściwych organów, a następnie w razie konieczności aktualizują ten wykaz.

Artykuł 450

Przejrzystość, współpraca regulacyjna oraz wzajemna pomoc

1. Każda ze Strona zapewnia, aby druga Strona była informowana o jej przepisach ustawowych i wykonawczych związanych z niniejszym tytułem oraz wszelkich istotnych zmianach tych przepisów ustawowych i wykonawczych.

2. W miarę możliwości Strony informują się wzajemnie o proponowanych istotnych zmianach w swoich odpowiednich przepisach ustawowych i wykonawczych, normach i wymogach oraz w systemach wydawania certyfikatów, w zakresie, w jakim zmiany te mogą mieć wpływ na niniejszy tytuł. W miarę możliwości Strony zapewniają sobie nawzajem możliwość przekazania uwag dotyczących takich zmian oraz należycie uwzględniają te uwagi.

3. Do celów badania i rozwiązywania konkretnych kwestii bezpieczeństwa właściwe organy każdej ze Stron mogą zezwolić właściwym organom drugiej Strony na udział w charakterze obserwatorów w prowadzonych przez siebie działaniach nadzorczych, jak określono w mającym zastosowanie załączniku do niniejszego rozdziału.

4. Do celów monitorowania i inspekcji właściwe organy każdej ze Stron pomagają w razie konieczności właściwym organom drugiej Strony w celu zapewnienia nieograniczonego dostępu do podmiotów regulowanych podlegających ich nadzorowi.

5. W celu zapewnienia ciągłego zaufania każdej ze Stron do wiarygodności procedur drugiej Strony w zakresie dokonywania ustaleń dotyczących zgodności, każda wyspecjalizowana agencja może uczestniczyć w charakterze obserwatora w działaniach nadzorczych prowadzonych przez drugą Stronę, zgodnie z procedurami określonymi w załącznikach do niniejszego rozdziału. Uczestnictwo to nie jest równoznaczne z systematycznym uczestnictwem w działaniach nadzorczych prowadzonych przez drugą Stronę.

Artykuł 451

Wymiana informacji dotyczących bezpieczeństwa

Strony, bez uszczerbku dla art. 453, oraz z zastrzeżeniem ich mających zastosowanie przepisów:

przekazują sobie wzajemnie – na wniosek i w odpowiednim czasie – informacje dotyczące wypadków, poważnych incydentów lub zdarzeń związanych z wyrobami lotniczymi stosowanymi w lotnictwie cywilnym, usługami lub działaniami objętymi załącznikami do niniejszego tytułu, jakimi dysponują ich wyspecjalizowane agencje; oraz

b)	wymieniają inne informacje dotyczące bezpieczeństwa w oparciu o zgodę wyspecjalizowanych agencji.

Artykuł 452

Współpraca w zakresie działań związanych z egzekwowaniem przepisów

Za pośrednictwem swoich wyspecjalizowanych agencji lub właściwych organów, Strony zapewniają, na wniosek, z zastrzeżeniem mających zastosowanie przepisów ustawowych i wykonawczych, a także dostępności wnioskowanych zasobów, wzajemną współpracę oraz pomoc w dochodzeniach lub działaniach związanych z egzekwowaniem przepisów w odniesieniu do wszelkich domniemanych lub podejrzewanych naruszeń przepisów ustawowych lub wykonawczych objętych zakresem stosowania niniejszego tytułu. Ponadto każda ze Stron niezwłocznie powiadamia drugą Stronę o każdym dochodzeniu, które dotyczy ich wzajemnych interesów.

Artykuł 453

Poufność oraz ochrona danych i informacji

1. Każda ze Stron zachowuje poufność danych i informacji otrzymanych od drugiej Strony w ramach niniejszego tytułu, zgodnie ze swoimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi. Takie informacje i dane mogą być wykorzystywane przez otrzymującą je Stronę wyłącznie do celów niniejszego tytułu.

2. W szczególności, z zastrzeżeniem swoich odpowiednich przepisów ustawowych i wykonawczych, Strony nie ujawniają stronom trzecim, w tym publicznie, ani nie zezwalają swoim właściwym organom na ujawnianie stronom trzecim, w tym publicznie, jakichkolwiek danych i informacji otrzymanych od drugiej Strony w ramach niniejszego tytułu, które stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa, własność intelektualną, poufne informacje handlowe lub finansowe, zastrzeżone dane lub informacje odnoszące się do trwających dochodzeń. W tym celu takie dane i informacje traktuje się jako poufne.

3. Przekazując dane i informacje drugiej Stronie lub właściwemu organowi drugiej Strony, Strona lub właściwy organ danej Strony mogą wskazać dane lub informacje, które uważają za poufne i niepodlegające ujawnieniu. W takim przypadku Strona lub jej właściwy organ wyraźnie oznacza takie dane lub informacje jako poufne.

4. Jeżeli jedna ze Stron nie zgadza się z wskazaniem drugiej Strony lub właściwego organu tej Strony zgodnie z ust. 3, pierwsza Strona może zwrócić się do drugiej Strony o konsultacje w celu rozwiązania problemu.

5. Każda ze Stron wprowadza wszystkie uzasadnione środki ostrożności niezbędne do ochrony danych i informacji, otrzymanych w ramach niniejszego tytułu, przed ich nieuprawnionym ujawnieniem.

6. Strona otrzymująca dane i informacje od drugiej Strony w ramach niniejszego tytułu nie nabywa do tych danych i informacji jakiegokolwiek prawa własności poprzez sam fakt ich otrzymania od drugiej Strony.

Artykuł 454

Przyjmowanie i zmiany do załączników do niniejszego tytułu

Specjalny Komitet ds. Bezpieczeństwa Lotniczego może zmienić załącznik 30, przyjąć lub zmienić załączniki zgodnie z art. 445 ust. 2 oraz uchylić każdy załącznik.

Artykuł 455

Zwrot kosztów

Każda ze Stron stara się zapewnić, aby wszelkie opłaty lub obciążenia nakładane przez Stronę lub jej wyspecjalizowaną agencję na osoby prawne lub fizyczne, których działalność objęta jest niniejszym tytułem, były sprawiedliwe, uzasadnione i współmierne do świadczonych usług oraz aby nie tworzyły one barier handlowych.

Artykuł 456

Inne umowy i wcześniejsze porozumienia

1. Z dniem wejścia w życie niniejszej Umowy niniejszy tytuł zastępuje wszelkie dwustronne umowy lub porozumienia dotyczące bezpieczeństwa lotniczego między Zjednoczonym Królestwem a państwami członkowskimi w odniesieniu do wszelkich kwestii objętych niniejszym tytułem, które były wdrażane zgodnie z art. 445.

2. W stosownych przypadkach wyspecjalizowane agencje wprowadzają niezbędne środki w celu zmiany lub wypowiedzenia wcześniejszych porozumień między nimi.

3. Z zastrzeżeniem ust. 1 i 2, żadne z postanowień niniejszego tytułu nie ma wpływu na prawa i obowiązki Stron wynikające z jakichkolwiek innych umów międzynarodowych.

Artykuł 457

Zawieszenie obowiązków wzajemnej akceptacji

1. Strona ma prawo zawiesić, w całości lub w części, swoje obowiązki akceptacji wynikające z art. 446 ust. 1, gdy druga Strona w istotny sposób narusza swoje obowiązki wynikające z niniejszego tytułu.

2. Przed skorzystaniem z prawa do zawieszenia obowiązku akceptacji Strona zwraca się o konsultacje, aby wystąpić do drugiej Strony o zastosowanie środków naprawczych. W stosownych przypadkach podczas konsultacji Strony rozważają skutki zawieszenia.

3. Prawa przewidziane w niniejszym artykule wykonuje się wyłącznie, jeżeli druga Strona nie wprowadzi środków naprawczych w odpowiednim okresie po przeprowadzonych konsultacjach. Jeżeli jedna ze Stron skorzysta z prawa przewidzianego w niniejszym artykule, pisemnie powiadamia drugą Stronę o swoim zamiarze zawieszenia obowiązków akceptacji oraz szczegółowo określa powody zawieszenia.

4. Takie zawieszenie staje się skuteczne 30 dni po dniu powiadomienia, chyba że przed zakończeniem tego okresu Strona, która zainicjowała zawieszenie, powiadomi drugą Stronę na piśmie o wycofaniu swojego powiadomienia.

5. Takie zawieszenie nie ma wpływu na ważność ustaleń dotyczących zgodności oraz certyfikatów sporządzonych przez właściwe organy lub zatwierdzone organizacje drugiej Strony przed dniem, w którym zawieszenie stało się skuteczne. Każde takie zawieszenie, które stało się skuteczne, może zostać uchylone w trybie natychmiastowym po wymianie przez Strony not dyplomatycznych w tym celu.

Artykuł 458

Wypowiedzenie niniejszego tytułu

DZIAŁ TRZECI

TRANSPORT DROGOWY

TYTUŁ I

TRANSPORT DROGOWY TOWARÓW

Artykuł 459

Cel

1. Celem niniejszego tytułu jest zapewnienie, w odniesieniu do transportu drogowego towarów, ciągłości połączeń między terytoriami Stron, przez te terytoria i na ich terytoriach oraz ustanowienie zasad, które mają zastosowanie do takiego transportu.

2. Strony postanawiają nie wprowadzać środków dyskryminujących przy stosowaniu niniejszego tytułu.

3. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie ma wpływu na transport drogowy towarów na terytorium jednej ze Stron przez przewoźnika drogowego towarów mającego siedzibę na tym terytorium.

Artykuł 460

Zakres stosowania

1. Niniejszy tytuł ma zastosowanie do transportu drogowego towarów w celach komercyjnych między terytoriami Stron, przez te terytoria i na tych terytoriach oraz pozostaje bez uszczerbku dla stosowania zasad ustanowionych przez Europejską Konferencję Ministrów Transportu.

2. Transport drogowy towarów, za który nie jest pobierane żadne bezpośrednie ani pośrednie wynagrodzenie i który nie generuje bezpośrednio ani pośrednio jakiegokolwiek dochodu kierowcy pojazdu lub innych osób i który nie jest związany z działalnością zawodową, uznaje się za transport towarowy do celów niekomercyjnych.

Artykuł 461

Definicje

Do celów niniejszego tytułu, oprócz definicji określonych w art. 124 stosuje się następujące definicje:

a)	„pojazd” oznacza pojazd silnikowy zarejestrowany na terytorium Strony lub zespół pojazdów, z których pojazd silnikowy jest zarejestrowany na terytorium Strony i który jest używany wyłącznie do transportu towarów;

b)	„przewoźnik drogowy towarów” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną zajmującą się transportem towarów w celach handlowych przy użyciu pojazdu;

c)	„przewoźnik drogowy towarów Strony” oznacza przewoźnika drogowego towarów będącego osobą prawną mającą siedzibę na terytorium Strony lub osobą fizyczną Strony;

d)	„Strona siedziby” oznacza Stronę, na której terytorium przewoźnik drogowy towarów ma swoją siedzibę;

e)	„kierowca” oznacza każdą osobę, która prowadzi pojazd, nawet przez krótki okres, lub która jest przewożona w pojeździe w ramach wykonywania swoich obowiązków, pozostając w gotowości do jego prowadzenia w razie konieczności;

f)	„tranzyt” oznacza przejazd pojazdów przez terytorium Strony bez załadunku lub rozładunku towarów;

„środki regulacyjne” oznaczają:

(i)

w odniesieniu do Unii:

A)	rozporządzenia i dyrektywy, przewidziane w art. 288 TFUE; oraz

B)	akty delegowane i wykonawcze, przewidziane odpowiednio w art. 290 i 291 TFUE; oraz

(ii)

w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa:

A)	prawo pierwotne; oraz

B)	prawo wtórne.

Artykuł 462

Transport towarów między terytoriami Stron, przez ich terytoria oraz na ich terytoriach

1. Z zastrzeżeniem spełnienia warunków, o których mowa w ust. 2, przewoźnicy drogowi towarów Strony mogą wykonywać:

a)	przejazdy pojazdem z ładunkiem, z terytorium Strony siedziby na terytorium drugiej Strony, i odwrotnie, z tranzytem lub bez tranzytu przez terytorium państwa trzeciego;

b)	przejazdy pojazdem z ładunkiem z terytorium Strony siedziby na terytorium tej samej Strony, z tranzytem przez terytorium drugiej Strony;

c)	przejazdy pojazdem z ładunkiem na terytorium Strony siedziby lub z jej terytorium, z tranzytem przez terytorium drugiej Strony;

d)	przejazdy pojazdem bez załadunku w związku z przejazdami, o których mowa w lit. a), b) i c).

2. Przewoźnicy drogowi towarów Strony mogą wykonywać przejazdy, o których mowa w ust. 1, jeżeli:

a)	posiadają ważną licencję wydaną zgodnie z art. 463, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 464; oraz

b)	przejazd jest realizowany przez kierowców posiadających certyfikat kompetencji zawodowych zgodnie z art. 465 ust. 1.

3. Z zastrzeżeniem ust. 6 oraz o ile spełnione są warunki określone w ust. 2, przewoźnicy drogowi towarów ze Zjednoczonego Królestwa mogą wykonać do dwóch przejazdów z ładunkiem z jednego państwa członkowskiego do drugiego państwa członkowskiego, bez powrotu na terytorium Zjednoczonego Królestwa, pod warunkiem że takie przejazdy odpowiadają przejazdowi z terytorium Zjednoczonego Królestwa dozwolonym na podstawie ust. 1 lit. a).

4. Bez uszczerbku dla ust. 5, z zastrzeżeniem ust. 6 oraz o ile spełnione są warunki określone w ust. 2, przewoźnicy drogowi towarów ze Zjednoczonego Królestwa mogą wykonać jeden przejazd z ładunkiem na terytorium państwa członkowskiego, pod warunkiem że operacja ta:

a)	odpowiada przejazdowi z terytorium Zjednoczonego Królestwa dozwolonym na podstawie ust. 1 lit. a); oraz

b)	odbywa się w ciągu siedmiu dni od rozładunku na terytorium tego państwa członkowskiego towarów przewożonych w ramach przejazdu, o którym mowa w lit. a).

5. Z zastrzeżeniem ust. 6 oraz o ile spełnione są warunki określone w ust. 2, przewoźnicy drogowi towarów ze Zjednoczonego Królestwa mający siedzibę w Irlandii Północnej mogą wykonać do dwóch przejazdów z ładunkiem na terytorium Irlandii, pod warunkiem że operacje te:

a)	odpowiadają przejazdowi z terytorium Irlandii Północnej dozwolonym na podstawie ust. 1 lit. a); oraz

b)	odbywają się w ciągu siedmiu dni od rozładunku na terytorium Irlandii towarów przewożonych w ramach przejazdu, o którym mowa w lit. a).

6. Przewoźnicy drogowi towarów ze Zjednoczonego Królestwa objęci są ograniczeniem umożliwiającym wykonanie maksymalnie dwóch przejazdów na terytorium Unii na podstawie ust. 3, 4 i 5 przed powrotem na terytorium Zjednoczonego Królestwa.

7. O ile spełnione są warunki określone w ust. 2 przewoźnicy drogowi towarów z Unii mogą wykonać maksymalnie dwa przejazdy z ładunkiem na terytorium Zjednoczonego Królestwa, pod warunkiem że operacje te:

a)	odpowiadają przejazdowi z terytorium Unii dozwolonym na podstawie ust. 1 lit. a); oraz

b)	są dokonywane w ciągu siedmiu dni od wyładowania na terytorium Zjednoczonego Królestwa towarów przewożonych w ramach przejazdu, o którym mowa w lit. a).

Artykuł 463

Wymogi w odniesieniu do przewoźników

1. Przewoźnicy drogowi towarów Strony wykonującej przejazd, o którym mowa w art. 462, muszą posiadać ważną licencję wydaną zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu.

2. Licencje wydaje się, zgodnie z prawem Stron, wyłącznie przewoźnikom drogowym towarów, którzy spełniają wymogi określone w załączniku 31 część A sekcja 1, regulujące dostęp do zawodu przewoźnika drogowego towarów i wykonywanie tego zawodu.

3. Uwierzytelniony odpis licencji musi być przechowywany w pojeździe i okazywany na żądanie wszelkich funkcjonariuszy służb kontrolnych upoważnionych przez każdą ze Stron. Licencja i jej uwierzytelniony odpis muszą odpowiadać jednemu ze wzorów określonych w załączniku 31 część A dodatek 31-A-1-3, który określa również warunki regulujące ich wykorzystywanie. Licencja musi zawierać co najmniej dwa z zabezpieczeń wymienionych w załączniku 31 część A dodatek 31-A-1-4.

4. Przewoźnicy drogowi towarów muszą spełniać wymogi określone w załączniku 31 część A sekcja 2, dotyczące delegowania kierowców wykonujących przejazd, o którym mowa w art. 462 ust. 3–7.

Artykuł 464

Zwolnienia z wymogów licencyjnych

Bez ważnej licencji, o której mowa w art. 463, wykonywać można następujące rodzaje transportu towarów i przejazdów bez ładunku w związku z takim transportem:

a)	transport poczty jako usługa powszechna;

b)	transport pojazdów uszkodzonych lub zepsutych;

c)	do dnia 20 maja 2022 r. – transport towarów w pojazdach silnikowych o dopuszczalnej masie całkowitej, wraz z przyczepą, nieprzekraczającej 3,5 tony;

d)	od dnia 21 maja 2022 r. – transport towarów w pojazdach silnikowych o dopuszczalnej masie całkowitej, wraz z przyczepą, nieprzekraczającej 2,5 tony;

e)	transport produktów leczniczych, urządzeń, sprzętu i innych artykułów potrzebnych do opieki medycznej w sytuacjach nadzwyczajnych, w szczególności w przypadku klęsk żywiołowych i pomocy humanitarnej;

transport towarów pojazdami, o ile spełnione są następujące warunki:

(i)	przewożone towary są własnością przewoźnika drogowego towarów lub zostały sprzedane, zakupione, pożyczone, wzięte w najem lub wynajęte, wyprodukowane, wydobywane, przetworzone lub naprawione przez danego przewoźnika;

(ii)	celem przejazdu jest przewiezienie towarów z lub do siedziby przewoźnika drogowego towarów lub przemieszczenie ich do lub poza pomieszczenia przewoźnika na potrzeby własne;

(iii)

pojazdy wykorzystywane do takiego transportu prowadzone są przez personel zatrudniony lub pozostający do dyspozycji przewoźnika drogowego towarów na podstawie zobowiązania umownego;

(iv)	pojazdy przewożące towary są własnością przewoźnika drogowego towarów, zostały przez niego zakupione na warunkach odroczenia płatności lub są przedmiotem najmu; oraz

(v)	transport taki jest jedynie działalnością pomocniczą w stosunku do całości działalności danego przewoźnika drogowego towarów;

g)	transport towarów realizowany przy użyciu pojazdów silnikowych o dopuszczalnej maksymalnej prędkości nieprzekraczającej 40 km/h.

Artykuł 465

Wymogi w odniesieniu do kierowców

1 Kierowcy pojazdów wykonujących przejazdy, o których mowa w art. 462, muszą:

a)	posiadać certyfikat kompetencji zawodowych wydany zgodnie z załącznikiem 31 część B sekcja 1; oraz

b)	przestrzegać przepisów dotyczących czasu prowadzenia pojazdu i pracy, okresów odpoczynku, przerw i użytkowania tachografów zgodnie z załącznikiem 31 część B sekcje 2–4.

2. Umowa europejska dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR) sporządzona w Genewie w dniu 1 lipca 1970 r., ma zastosowanie, zamiast ust. 1 lit. b), do operacji międzynarodowego transportu drogowego wykonywanego częściowo poza terytorium Stron, w odniesieniu do całego przejazdu.

Artykuł 466

Wymogi w odniesieniu do pojazdów

1. Strona nie odmawia ani nie zakazuje używania na swoim terytorium pojazdu odbywającego przejazd, o którym mowa w art. 462, jeżeli dany pojazd spełnia wymogi określone w załączniku 31 część C sekcja 1.

2. Pojazdy wykonujące przejazdy, o których mowa w art. 462, muszą być wyposażone w tachograf skonstruowany, zainstalowany, używany, badany i kontrolowany zgodnie z załącznikiem 31 część C sekcja 2.

Artykuł 467

Przepisy ruchu drogowego

Kierowcy pojazdów wykonujących transport towarów na podstawie niniejszego tytułu, przebywając na terytorium drugiej Strony, muszą przestrzegać krajowych przepisów ustawowych i wykonawczych dotyczących ruchu drogowego obowiązujących na tym terytorium.

Artykuł 468

Opracowywanie przepisów oraz Specjalny Komitet ds. Transportu Drogowego

1. W przypadku gdy Strona proponuje nowy środek regulacyjny w obszarze objętym załącznikiem 31, musi ona:

a)	możliwie jak najszybciej powiadomić drugą Stronę o proponowanym środku regulacyjnym; oraz

b)	informować drugą Stronę o postępach w odniesieniu do środka regulacyjnego.

2. Na wniosek jednej ze Stron w ramach Specjalnego Komitet ds. Transportu Drogowego, nie później niż w terminie dwóch miesięcy po przedłożeniu takiego wniosku, ma miejsce wymiana opinii w kwestii tego, czy proponowany nowy środek regulacyjny miałby zastosowanie do przejazdów, o których mowa w art. 462.

3. W przypadku przyjęcia przez Stronę nowego środka regulacyjnego, o którym mowa w ust. 1, powiadamia ona o tym drugą Stronę oraz przekazuje tekst nowego środka regulacyjnego w ciągu tygodnia od jego publikacji.

4. Specjalny Komitet ds. Transportu Drogowego zbiera się w celu prowadzenia dyskusji dotyczących wszelkich nowych środków regulacyjnych przyjętych na wniosek którejkolwiek ze Stron w ciągu dwóch miesięcy od złożenia wniosku, niezależnie od tego, czy nastąpiło powiadomienie zgodnie z ust. 1 lub 3, lub czy odbyła się dyskusja zgodnie z ust. 2.

5. Specjalny Komitet ds. Transportu Drogowego może:

a)	dokonać zmiany załącznika 31 w celu uwzględnienia zmian regulacyjnych lub technologicznych lub w celu zapewnienia zadowalającego wykonania niniejszego tytułu;

b)	potwierdzić, że zmiany dokonane za sprawą nowego środka regulacyjnego są zgodne z załącznikiem 31; lub

c)	podjąć decyzję o wprowadzeniu innych środków mających na celu zagwarantowanie właściwego funkcjonowania niniejszego tytułu.

Artykuł 469

Środki zaradcze

1 Jeżeli Strona uzna, że druga Strona przyjęła nowy środek regulacyjny, który nie jest zgodny z wymogami załącznika 31, w szczególności w przypadkach, gdy Specjalny Komitet ds. Transportu Drogowego nie podjął decyzji zgodnie z art. 468, a druga Strona mimo wszystko stosuje przepisy nowego środka regulacyjnego do przewoźników drogowych, kierowców lub pojazdów danej Strony, Strona ta może, po powiadomieniu drugiej Strony, przyjąć odpowiednie środki zaradcze, w tym zawieszenie obowiązków wynikających z niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej, pod warunkiem że takie środki:

a)	nie przekraczają poziomu odpowiadającego zniweczeniu lub naruszeniu korzyści spowodowanemu nowym środkiem regulacyjnym przyjętym przez drugą Stronę, który nie jest zgodny z wymogami załącznika 31; oraz

b)	staną się skuteczne najwcześniej 7 dni po zawiadomieniu drugiej Strony przez Stronę, która zamierza wprowadzić takie środki, zgodnie z niniejszym ustępem.

2. Odpowiednie środki zaradcze przestają obowiązywać:

a)	gdy Strona, która wprowadziła takie środki, jest przekonana, że druga Strona wypełnia swoje obowiązki wynikające z niniejszego tytułu; lub

b)	zgodnie z orzeczeniem trybunału arbitrażowego.

3. Strona nie może powoływać się na porozumienie WTO ani na jakąkolwiek inną umowę międzynarodową, aby uniemożliwić drugiej Stronie zawieszenie obowiązków wynikających z niniejszego artykułu.

Artykuł 470

Podatki

1. Pojazdy używane do przewozu towarów zgodnie z niniejszym tytułem zwolnione są z podatków i opłat pobieranych za posiadanie pojazdów lub ich poruszanie się na terytorium drugiej Strony.

2. Zwolnienie, o którym mowa w ust. 1, nie ma zastosowania do:

a)	podatku lub opłaty od zużycia paliwa;

b)	opłaty za korzystanie z drogi lub sieci dróg; lub

c)	opłaty za korzystanie z określonych mostów, tuneli lub promów.

3. Paliwo znajdujące się w standardowych zbiornikach pojazdów i w specjalnych zbiornikach, dopuszczonych czasowo, które jest wykorzystywane bezpośrednio do napędzania pojazdu oraz, w stosownych przypadkach, do umożliwienia funkcjonowania podczas transportu układów chłodniczych i innych układów, a także smary znajdujące się w pojazdach silnikowych, niezbędne do ich normalnej eksploatacji podczas przejazdu, zwolnione są z ceł oraz wszelkich innych podatków i opłat, takich jak podatek VAT i akcyza, oraz nie podlegają jakimkolwiek ograniczeniom przywozowym.

4. Części zamienne przywożone w celu naprawy pojazdu na terytorium jednej Strony, które zostały zarejestrowane lub wprowadzone do obrotu na terytorium drugiej Strony, dopuszczane są na podstawie czasowego bezcłowego dopuszczania do obrotu oraz bez zakazu lub ograniczenia przywozu. Poddane wymianie części podlegają opłatom celnym i innym podatkom (VAT) oraz powrotnemu wywozowi lub zniszczeniu pod kontrolą organów celnych drugiej Strony.

Artykuł 471

Obowiązki określone w innych tytułach

Art. 135 i 137 zostają włączone do niniejszego tytułu i stanowią jego część oraz mają zastosowanie do traktowania przewoźników drogowych towarów wykonujących przewozy zgodnie z art. 462.

Artykuł 472

Wypowiedzenie niniejszego tytułu

Bez uszczerbku dla art. 779, 521 i 509, każda ze Stron może w dowolnym momencie wypowiedzieć niniejszy tytuł w drodze pisemnego powiadomienia przekazanego drogą dyplomatyczną. W takim przypadku niniejszy tytuł przestaje obowiązywać pierwszego dnia dziewiątego miesiąca następującego po dniu powiadomienia.

TYTUŁ II

PRZEWÓZ DROGOWY OSÓB

Artykuł 473

Zakres stosowania

1. Celem niniejszego tytułu jest zapewnienie, w odniesieniu do przewozu drogowego osób, ciągłości połączeń między terytoriami Stron, przez ich terytoria i na ich terytoriach oraz ustanowienie zasad, które mają zastosowanie do takiego przewozu. Niniejszy tytuł ma zastosowanie do okazjonalnych, regularnych i szczególnych regularnych specjalnych przewozów osób autokarem i autobusem między terytoriami Stron, przez ich terytoria i na ich terytoriach.

2. Strony postanawiają nie wprowadzać środków dyskryminujących przy stosowaniu niniejszego tytułu.

3. Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie ma wpływu na przewóz osób na terytorium jednej ze Stron przez przewoźnika drogowego osób mającego siedzibę na tym terytorium.

Artykuł 474

Definicje

Do celów niniejszego tytułu, oprócz definicji określonych w art. 124 stosuje się następujące definicje:

a)	„autokary i autobusy” to pojazdy, które ze względu na swoją konstrukcję i wyposażenie przystosowane są do przewozu więcej niż dziewięciu osób, łącznie z kierowcą, i są do tego celu przeznaczone;

b)	„usługi przewozu osób” oznaczają usługi transportu drogowego dla ludności lub dla określonych kategorii użytkowników, świadczone autokarami i autobusami za opłatą wnoszoną przez osobę przewożoną lub przez organizatora transportu;

c)	„przewoźnik drogowy osób” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, posiadającą własną osobowość prawną lub zależną od organu posiadającego taką osobowość prawną, która świadczy usługi przewozu osób;

d)	„przewoźnik drogowy osób Strony” oznacza przewoźnika drogowego osób mającego siedzibę na terytorium Strony;

e)	„usługi regularne” oznaczają usługi przewozu osób w określonych odstępach czasu i na określonych trasach, przy czym pasażerowie są zabierani z określonych z góry przystanków i dowożeni na z góry określone przystanki;

„usługi regularne specjalne” oznaczają usługi bez względu na to, przez kogo są organizowane, które polegają na przewozie określonych kategorii pasażerów, z wyłączeniem innych pasażerów, o ile takie przewozy są wykonywane na warunkach określonych dla usług regularnych. Usługi regularne specjalne obejmują:

(i)	transport pracowników między miejscem zamieszkania a miejscem pracy; oraz

(ii)	transport uczniów i studentów do oraz z instytucji edukacyjnej.

Fakt zróżnicowania usług regularnych specjalnych w zależności od potrzeb użytkowników nie ma wpływu na ich zakwalifikowanie jako usługi regularne;

„grupa” oznacza którąkolwiek z poniższych:

(i)	jedną stowarzyszoną osobę fizyczną lub prawną, lub większą ich liczbę, oraz ich jednostkę dominującą będącą osobą fizyczną lub prawną lub ich jednostki dominujące będące osobami fizycznymi lub prawnymi;

(ii)	jedną stowarzyszoną osobę fizyczną lub prawną, lub większą ich liczbę, mające tę samą jednostkę dominującą będącą osobą fizyczną lub prawną;

h)	„umowa INTERBUS” oznacza Umowę w sprawie międzynarodowych okazjonalnych przewozów pasażerów autokarami i autobusami, wraz z późniejszymi zmianami, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2003 r.;

i)	„tranzyt” oznacza przejazd autokarów i autobusów przez terytorium Strony bez zabierania ani wysadzania pasażerów;

j)	„usługi okazjonalne” oznaczają usługi, które nie są usługami regularnymi ani usługami regularnymi specjalnymi, i które charakteryzują się przede wszystkim tym, że służą wykonywaniu przewozu grup pasażerów zgromadzonych z inicjatywy klienta lub przewoźnika drogowego osób.

Artykuł 475

Przewóz osób autokarem i autobusem między terytoriami Stron, przez ich terytoria oraz na tych terytoriach

1. Przewoźnicy drogowi osób Strony mogą, świadcząc usługi regularne i usługi regularne specjalne, wykonywać przejazdy z pasażerami z terytorium Strony na terytorium drugiej Strony, z tranzytem lub bez tranzytu przez terytorium państwa trzeciego, oraz przejazdy bez pasażerów związane z takimi przejazdami.

2. Przewoźnicy drogowi osób jednej Strony mogą, świadcząc usługi regularne i usługi regularne specjalne, wykonywać przejazdy z pasażerami z terytorium danej Strony, na którym przewoźnik drogowy osób ma siedzibę, na terytorium tej samej strony z tranzytem przez terytorium drugiej Strony, oraz przejazdy bez pasażerów związane z takimi przejazdami.

3. Przewoźnik drogowy osób jednej Strony nie może wykonywać usług regularnych ani usług regularnych specjalnych z miejscem początkowym i docelowym na terytorium drugiej Strony.

4. W przypadku gdy usługa przewozu osób, o której mowa w ust. 1, jest częścią usługi przewozu do lub z terytorium Strony, na którym przewoźnik drogowy osób ma swoją siedzibę, pasażerowie mogą być zabierani lub wysadzani na terytorium drugiej Strony na trasie, pod warunkiem że postój jest dozwolony zgodnie z przepisami mającymi zastosowanie na tym terytorium.

5. W przypadku gdy usługa przewozu osób, o której mowa w niniejszym artykule, stanowi część międzynarodowych usług regularnych lub usług regularnych specjalnych między Irlandią a Zjednoczonym Królestwem w odniesieniu do Irlandii Północnej, pasażerowie mogą być zabierani i wysadzani na terytorium jednej ze Stron przez przewoźnika drogowego osób mającego siedzibę na terytorium drugiej Strony.

6. Przewoźnicy drogowi osób mający siedzibę na terytorium jednej ze Stron mogą wykonywać tymczasowo usługi okazjonalne na wyspie Irlandii, w ramach których zabierają i dowożą pasażerów na terytorium drugiej Strony.

7. Przewoźnicy drogowi osób mogą, świadcząc usługi okazjonalne, wykonywać przejazdy z pasażerami z terytorium jednej Strony przez terytorium drugiej Strony na terytorium państwa niebędącego Umawiającą się Stroną umowy INTERBUS, w tym powiązany przejazd bez pasażerów.

8. Usługi przewozu osób, o których mowa w niniejszym artykule, wykonuje się autokarami i autobusami zarejestrowanymi na terytorium Strony, na którym przewoźnik drogowy ma siedzibę lub miejsce zamieszkania. Te autokary i autobusy muszą spełniać normy techniczne określone w załączniku 2 do umowy INTERBUS.

Artykuł 476

Warunki wykonywania usług, o których mowa w art. 475

1. Usługi regularne muszą być dostępne dla wszystkich przewoźników drogowych osób Strony, z zastrzeżeniem obowiązkowej rezerwacji, w stosownych przypadkach.

2. Usługi regularne i usługi regularne specjalne wymagają uzyskania zezwolenia zgodnie z art. 477 oraz ust. 6 niniejszego artykułu.

3. Na regularny charakter usługi nie mają wpływu jakiekolwiek zmiany warunków świadczenia usługi.

4. Organizacja przewozów równoległych lub tymczasowych skierowanych do tych samych osób co istniejące usługi regularne, nieobsługiwanie niektórych przystanków oraz obsługiwanie dodatkowych przystanków w ramach istniejących usług regularnych podlegają takim samym zasadom, jakie stosuje się do istniejących usług regularnych.

5. Zastosowanie mają sekcja V (Przepisy socjalne) i sekcja VI (Przepisy celne i podatkowe) umowy INTERBUS oraz załącznik 1 (Warunki mające zastosowanie wobec przewoźników w drogowym transporcie pasażerskim) i załącznik 2 (Normy techniczne dotyczące autobusów i autokarów) do umowy INTERBUS.

6. Przez okres sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej Umowy usługi regularne specjalne nie wymagają zezwolenia, w przypadku gdy są objęte umową zawartą między organizatorem a przewoźnikiem drogowym osób.

7. Usługi okazjonalne objęte niniejszym tytułem zgodnie z art. 475 nie wymagają zezwolenia. Organizacja usług równoległych lub tymczasowych porównywalnych z istniejącymi usługami regularnymi oraz skierowanych do tych samych osób wymaga jednak zezwolenia zgodnie z rozdziałem VIII umowy INTERBUS.

Artykuł 477

Zezwolenia

1. Zezwolenia na usługi, o których mowa w art. 475, wydaje właściwy organ Strony, na której terytorium przewoźnik drogowy osób ma swoją siedzibę (zwany dalej „organem wydającym zezwolenie”).

2. Jeżeli przewoźnik drogowy osób ma swoją siedzibę w Unii organem wydającym zezwolenie jest właściwy organ państwa członkowskiego, w którym znajduje się miejsce rozpoczęcia lub zakończenia przewozu.

3. W przypadku grupy przewoźników drogowych osób zamierzającej świadczyć usługi, o których mowa w art. 475, organem wydającym zezwolenie jest właściwy organ, do którego kierowany jest wniosek zgodnie z art. 478 ust. 1 akapit drugi.

4. Zezwolenia wydawane są na rzecz przewoźnika drogowego osób i nie mogą być przenoszone. Przewoźnik drogowy osób Strony, który otrzymał zezwolenie, może jednak, za zgodą organu wydającego zezwolenie, wykonywać przewozy przy pomocy podwykonawcy, jeżeli taka możliwość jest zgodna z prawem Strony. W takim przypadku w zezwoleniu podaje się nazwę i rolę podwykonawcy. Podwykonawca musi być przewoźnikiem drogowym osób Strony i musi przestrzegać wszystkich postanowień niniejszego tytułu.

W przypadku grupy przewoźników drogowych osób zamierzającej świadczyć usługi, o których mowa w art. 475, zezwolenie wydawane jest na nazwy wszystkich przewoźników drogowych osób należących do tej grupy i wymienia nazwy wszystkich tych przewoźników. Wydaje się je przewoźnikom drogowym osób upoważnionym do tego celu przez innych przewoźników drogowych osób Strony i którzy o to wystąpili, a uwierzytelnione odpisy przekazuje się pozostałym przewoźnikom drogowym osób Strony.

5. Bez uszczerbku dla art. 479 ust. 3, okres ważności zezwolenia nie może przekraczać pięciu lat. Okres ten może zostać skrócony na wniosek wnioskodawcy albo za wzajemną zgodą właściwych organów Stron, na których terytorium pasażerowie są zabierani lub wysadzani.

6. W zezwoleniach określa się:

a)	rodzaj usługi;

b)	trasę przewozu, w szczególności miejsce początkowe przewozu i miejsce docelowe;

c)	okres ważności zezwolenia; oraz

d)	przystanki oraz rozkład jazdy.

7. Zezwolenia muszą być zgodne ze wzorem określonym w załączniku 32.

8. Przewoźnik drogowy osób Strony świadczący usługi, o których mowa w artykule 475, może korzystać z dodatkowych pojazdów w sytuacjach tymczasowych i wyjątkowych. Takie dodatkowe pojazdy mogą być wykorzystywane wyłącznie na takich samych warunkach, jak określono w zezwoleniu, o którym mowa w ust. 6 niniejszego artykułu.

W takim przypadku, oprócz dokumentów, o których mowa w art. 483 ust. 1 i 2, przewoźnik drogowy osób zapewnia, aby kopia umowy między przewoźnikami drogowymi osób wykonującymi usługi regularne lub usługi regularne specjalne a przedsiębiorstwem zapewniającym dodatkowe pojazdy – lub równoważny dokument – była przechowywana w pojeździe i okazywana na żądanie każdemu upoważnionemu funkcjonariuszowi służb kontrolnych.

Artykuł 478

Składanie wniosku o zezwolenie

1. Wnioski o zezwolenie składane są przez przewoźnika drogowego osób Strony do organu wydającego zezwolenie, o którym mowa w art. 477 ust. 1.

W odniesieniu do każdego przewozu składa się tylko jeden wniosek. W przypadkach, o których mowa w art. 477 ust. 3, wniosek składa przewoźnik upoważniony do tego celu przez pozostałych przewoźników. Wniosek kieruje się do organu wydającego zezwolenie Strony, w której ma siedzibę przewoźnik drogowy osób składający wniosek.

2. Wnioski o zezwolenie składa się w formie opartej na wzorze określonym w załączniku 33.

3. Przewoźnik drogowy osób ubiegający się o zezwolenie dostarcza wszelkich dalszych informacji, które uważa za istotne lub których wymaga organ wydający zezwolenie, w szczególności dokumenty wymienione w załączniku 33.

Artykuł 479

Procedura udzielania zezwolenia

1. Zezwolenia wydawane są w porozumieniu z właściwymi organami Stron, na których terytorium pasażerowie są zabierani lub wysadzani. Organ wydający zezwolenie przekazuje takim właściwym organom, a także właściwym organom, przez których terytoria przebiega trasa przewozu, ale w których pasażerowie nie są zabierani ani wysadzani, kopię wniosku, wraz z kopiami wszelkich innych istotnych dokumentów, oraz jego ocenę.

W odniesieniu do Unii właściwe organy, o których mowa w akapicie pierwszym, to organy państw członkowskich, na których terytorium pasażerowie są zabierani lub wysadzani oraz przez których terytoria przebiega trasa przewozu, ale w których pasażerowie nie są zabierani ani wysadzani.

2. Właściwe organy, do których zwrócono się o wydanie zgody, w terminie czterech miesięcy powiadamiają organ wydający zezwolenie o swojej decyzji w sprawie wniosku o zezwolenie. Bieg tego terminu rozpoczyna się w dniu otrzymania wniosku o wydanie zgody, będącym dniem widniejącym na potwierdzeniu odbioru. Jeżeli decyzja otrzymana od właściwych organów, do których zwrócono się o wydanie zgody, jest negatywna, musi ona zawierać należyte uzasadnienie. Jeżeli organ wydający zezwolenie nie otrzyma odpowiedzi w terminie czterech miesięcy, uznaje się, że właściwe organy, do których się zwrócono, wyrażają zgodę, i organ wydający może udzielić zezwolenia.

Właściwe organy, przez których terytorium przebiega trasa przewozu bez zabierania lub dowożenia pasażerów, mogą powiadomić organ wydający zezwolenie o swoich uwagach w terminie czterech miesięcy.

3. W odniesieniu do usług, na które zezwolono na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1073/2009 (70) przed zakończeniem okresu przejściowego i w przypadku których zezwolenie wygasa po upływie okresu przejściowego, zastosowanie mają następujące postanowienia:

w przypadku gdy, z zastrzeżeniem zmian niezbędnych do spełnienia wymogów art. 475, warunki świadczenia usług są takie same, jak warunki określone w zezwoleniu udzielonym na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1073/2009, odpowiedni organ wydający zezwolenie na podstawie niniejszego tytułu może, na wniosek lub w inny sposób, wydać przewoźnikowi drogowemu odpowiednie zezwolenie udzielone zgodnie z niniejszym tytułem. W przypadku wydania takiego zezwolenia uznaje się, że wydana została zgoda właściwych organów, na terytorium których pasażerowie są zabierani lub dowożeni, zgodnie z ust. 2. Te właściwe organy oraz właściwe organy, na terytorium których przebiega trasa przewozu bez zabierania lub dowożenia pasażerów, mogą w dowolnym czasie powiadomić organ wydający zezwolenie o wszelkich swoich uwagach;

b)	w przypadku zastosowania lit. a) okres ważności odpowiedniego zezwolenia udzielonego na podstawie niniejszego tytułu nie wykracza poza ostatni dzień okresu ważności określonego we wcześniej wydanym zezwoleniu na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1073/2009.

4. Organ wydający zezwolenie podejmuje decyzję w sprawie wniosku nie później niż w terminie sześciu miesięcy od dnia złożenia wniosku przez przewoźnika drogowego osób.

5. Zezwolenia udziela się, chyba że:

a)	wnioskodawca nie jest w stanie wykonywać przewozów będących przedmiotem wniosku, korzystając z pojazdów będących bezpośrednio w jego dyspozycji;

wnioskodawca nie zastosował się do krajowych lub międzynarodowych przepisów w zakresie transportu drogowego, a w szczególności nie spełnił warunków i wymogów dotyczących zezwoleń na wykonywanie międzynarodowych drogowych przewozów pasażerskich, lub dopuścił się poważnego naruszenia przepisów Strony dotyczących transportu drogowego, w szczególności przepisów mających zastosowanie do pojazdów, czasu prowadzenia pojazdu oraz okresów odpoczynku kierowców;

c)	w przypadku wniosku o przedłużenie ważności zezwolenia nie zostały spełnione warunki dla wydania zezwolenia;

Strona zadecyduje na podstawie szczegółowej analizy, że dane przewozy miałyby poważny negatywny wpływ na rentowność porównywalnych usług przewozowych świadczonych w ramach umowy lub umów o usługi publiczne zgodnie z prawem Strony na danych bezpośrednich odcinkach. W takim przypadku Strona określa kryteria o niedyskryminującym charakterze w celu stwierdzenia, czy przewozy, których dotyczy wniosek, miałyby poważny negatywny wpływ na rentowność wspomnianej wyżej porównywalnej usługi przewozowej, oraz informuje o nich drugą Stronę, o której mowa w ust. 1; lub

e)	Strona zadecyduje na podstawie szczegółowej analizy, że głównym celem usługi nie jest przewóz osób pomiędzy przystankami położonymi na terytoriach Stron.

W przypadku, gdy istniejąca usługa poważnie wpływa na rentowność porównywalnej usługi świadczonej w ramach umowy lub umów o usługi publiczne, zgodnie z prawem Strony, na danych bezpośrednich odcinkach, z wyjątkowych przyczyn, których nie można było przewidzieć w chwili wydawania zezwolenia, Strona może, za zgodą drugiej Strony, zawiesić lub cofnąć zezwolenie na świadczenie międzynarodowej usługi przewozu autobusem lub autokarem po zawiadomieniu przewoźnika drogowego osób z sześciomiesięcznym wyprzedzeniem.

Fakt, że przewoźnik drogowy osób jednej ze Stron oferuje niższe ceny niż te oferowane przez innych przewoźników drogowych osób lub fakt, że dane połączenie jest już obsługiwane przez innych przewoźników drogowych osób, nie stanowi samo w sobie uzasadnienia dla odrzucenia wniosku.

6. Po przeprowadzeniu postępowania określonego w ust. 1–5 organ wydający zezwolenie udziela zezwolenia lub w odpowiedniej formie odmawia udzielenia zezwolenia.

Decyzje o odrzuceniu wniosku muszą zawierać uzasadnienie. Strony zapewniają, aby przedsiębiorstwa transportowe miały możliwość odwołania się, w przypadku gdy ich wniosek został odrzucony.

Organ wydający zezwolenie informuje wszystkie właściwe organy drugiej Strony o swojej decyzji, oraz przesyła im kopię każdego zezwolenia.

Artykuł 480

Przedłużenie ważności zezwolenia i wprowadzanie w nim zmian

1. Art. 479 ma zastosowanie, odpowiednio, do wniosków o przedłużenie ważności zezwolenia lub do wniosków o zmianę warunków, na jakich muszą być wykonywane przewozy wymagające zezwolenia.

2. W przypadku gdy obowiązujące zezwolenie wygasa w ciągu sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej Umowy, okres, w którym właściwe organy, o których mowa w art. 479 ust. 2, powiadamiają organ wydający zezwolenie o swojej zgodzie lub uwagach dotyczących wniosku zgodnie z tym artykułem, wynosi dwa miesiące.

3. W przypadku nieznacznych zmian w warunkach wykonywania przewozów, w szczególności w postaci dostosowania częstotliwości przewozów, wysokości opłat lub rozkładów jazdy, organ wydający zezwolenie musi jedynie przekazać właściwym organom drugiej Strony informacje o takich zmianach. Nie uznaje się za nieznaczne zmian w rozkładzie jazdy lub w częstotliwości przewozów, które mają wpływ na harmonogram kontroli na granicach między Stronami lub na granicach z państwami trzecimi.

Artykuł 481

Wygaśnięcie zezwolenia

1. Bez uszczerbku dla art. 479 ust. 3, zezwolenie na świadczenie usługi, o której mowa w art. 475, wygasa po upływie okresu jego ważności lub w terminie trzech miesięcy po otrzymaniu przez organy wydający zezwolenie zawiadomienia od posiadacza zezwolenia o jego zamiarze wycofania się z wykonywania danej usługi. Takie zawiadomienie musi zawierać należyte uzasadnienie.

2. W przypadku gdy zapotrzebowanie na dane przewozy przestało istnieć, przewidziany w ust. 1 termin zawiadomienia wynosi miesiąc.

3. Organ wydający zezwolenie informuje właściwe organy pozostałych zainteresowanych Stron o wygaśnięciu zezwolenia.

4. O swoim wycofaniu się z wykonywania danych przewozów posiadacz zezwolenia powiadamia użytkowników korzystających z tych przewozów z miesięcznym wyprzedzeniem za pomocą odpowiedniego ogłoszenia.

Artykuł 482

Obowiązki przewoźników

1. Z wyjątkiem przypadku wystąpienia siły wyższej przewoźnik drogowy osób Strony świadczący usługę, o której mowa w art. 475, bezzwłocznie uruchamia usługę i do czasu wygaśnięcia zezwolenia wprowadza wszystkie środki mające na celu zagwarantowanie usługi transportowej, która spełnia normy ciągłości, regularności i przepustowości oraz warunki określone zgodnie z art. 477 ust. 6 oraz załącznikiem 32.

2. Przewoźnik drogowy osób Strony określa trasę usługi, przystanki autobusowe, rozkład jazdy, opłaty i warunki przewozu w sposób zapewniający łatwy dostęp do tych informacji dla wszystkich użytkowników.

3. Strony mają możliwość wprowadzania zmian w warunkach wykonywania przewozów regulujących usługi, o których mowa w art. 475, za wspólnym porozumieniem i w porozumieniu z posiadaczem zezwolenia.

Artykuł 483

Dokumenty, które należy przechowywać w autokarze lub autobusie

1. Bez uszczerbku dla art. 477 ust. 8, zezwolenie na wykonywanie usług, o których mowa w art. 475, lub uwierzytelniony odpis tego zezwolenia oraz licencję przewoźnika drogowego osób na międzynarodowe drogowe przewozy pasażerskie przewidzianą zgodnie z prawem krajowym lub prawem Unii, lub uwierzytelniony odpis takiej licencji, przechowuje się w autokarze lub autobusie i okazuje na żądanie każdemu upoważnionemu funkcjonariuszowi służb kontrolnych.

2. Bez uszczerbku dla ust. 1 niniejszego artykułu oraz art. 477 ust. 8, w przypadku usług regularnych specjalnych umowa między organizatorem a przewoźnikiem drogowym osób lub jej odpis, a także dokument poświadczający, że pasażerowie stanowią szczególną kategorię, z wyłączeniem innych pasażerów, do celów usług regularnych specjalnych, służą także jako dokumenty kontrolne i przechowuje się je w pojeździe oraz okazuje na żądanie każdemu upoważnionemu funkcjonariuszowi służb kontrolnych.

3. Przewoźnicy drogowi osób świadczący usługi okazjonalne zgodnie z art. 475 ust. 6 i 7 muszą mieć przy sobie wypełniony formularz podróży, korzystając ze wzoru określonego w załączniku 34. Bloki formularzy podróży dostarcza właściwy organ terytorium, w którym przewoźnik jest zarejestrowany, lub podmioty powołane przez właściwy organ.

Artykuł 484

Przepisy ruchu drogowego

Kierowcy autokarów i autobusów wykonujących przewóz osób na podstawie niniejszego tytułu, przebywając na terytorium drugiej Strony, muszą przestrzegać krajowych przepisów ustawowych i wykonawczych dotyczących ruchu drogowego obowiązujących na tym terytorium.

Artykuł 485

Wniosek

Postanowienia niniejszego tytułu przestaną obowiązywać z dniem wejścia w życie w Zjednoczonym Królestwie Protokołu do umowy INTERBUS dotyczącego międzynarodowych regularnych i regularnych specjalnych przewozów osób autokarami i autobusami lub sześć miesięcy po wejściu w życie tego protokołu w odniesieniu do Unii, w zależności od tego, która z tych dat jest wcześniejsza, lecz nadal będą obowiązywać do celów na potrzeby przewozów określonych w art. 475 ust. 2, 5, 6 i 7.

Artykuł 486

Obowiązki określone w innych tytułach

Art. 135 i 137 są włączone do niniejszego tytułu i stanowią jego część oraz mają zastosowanie do traktowania przewoźników drogowych wykonujących przewozy zgodnie z art. 475.

Artykuł 487

Specjalny komitet

Specjalny Komitet ds. Transportu Drogowego może dokonać zmiany załączników 32, 33 i 34 w celu uwzględnienia zmian regulacyjnych. Może również przyjmować środki dotyczące wykonania niniejszego tytułu.

DZIAŁ CZWARTY KOORDYNACJA SYSTEMÓW ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

ORAZ WIZY W PRZYPADKU WIZYT KRÓTKOTERMINOWYCH

TYTUŁ I

KOORDYNACJA SYSTEMÓW ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

Artykuł 488

Zarys

Państwa członkowskie i Zjednoczone Królestwo koordynują swoje systemy zabezpieczenia społecznego zgodnie z Protokołem w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, aby zagwarantować uprawnienia do zabezpieczenia społecznego osób objętych tym protokołem.

Artykuł 489

Osoby zamieszkujące legalnie

1. Protokół w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ma zastosowanie do osób zamieszkujących legalnie w jednym z państw członkowskich lub w Zjednoczonym Królestwie.

2. Ust. 1 niniejszego artykułu nie ma wpływu na uprawnienia do świadczeń pieniężnych, które dotyczą wcześniejszych okresów legalnego zamieszkiwania osób objętych art. SSC.2 Protokołu w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Artykuł 490

Sytuacje transgraniczne

1. Protokół w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ma zastosowanie wyłącznie do sytuacji zaistniałych między jednym lub większą liczbą państw członkowskich Unii a Zjednoczonym Królestwem.

2. Protokół w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego nie ma zastosowania do osób, których sytuacje we wszystkich aspektach są ograniczone do Zjednoczonego Królestwa albo do państw członkowskich.

Artykuł 491

Wnioski imigracyjne

Protokół w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ma zastosowanie bez uszczerbku dla prawa państwa członkowskiego lub Zjednoczonego Królestwa do naliczania opłat zdrowotnych zgodnie z przepisami krajowymi w związku z wnioskiem o zezwolenie na wjazd, pobyt, pracę lub zamieszkanie w danym państwie.

TYTUŁ II

WIZY NA POBYT KRÓTKOTERMINOWY

Artykuł 492

Wizy na pobyt krótkoterminowy

1. Strony odnotowują, że w dniu wejścia w życie niniejszej Umowy obie Strony przewidują ruch bezwizowy swoich obywateli w przypadku krótkoterminowych wizyt, zgodnie z ich prawem krajowym. Każda ze Stron powiadamia drugą Stronę o każdym zamiarze nałożenia obowiązku wizowego na krótkoterminowe wizyty obywateli drugiej Strony w odpowiednim czasie i, jeżeli to możliwe, co najmniej trzy miesiące przed wejściem w życie takiego wymogu.

2. Z zastrzeżeniem ust. 3 niniejszego artykułu i art. 781, w przypadku gdy Zjednoczone Królestwo postanowi nałożyć obowiązek wizowy w przypadku krótkoterminowych wizyt na obywateli jednego z państw członkowskich, obowiązek ten ma zastosowanie do obywateli wszystkich państw członkowskich.

3. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla wszelkich porozumień między Zjednoczonym Królestwem a Irlandią dotyczących wspólnej strefy podróżowania.

DZIAŁ PIĄTY

RYBOŁÓWSTWO

ROZDZIAŁ 1

POSTANOWIENIA WSTĘPNE

Artykuł 493

Suwerenne prawa państw nadbrzeżnych wykonywane przez Strony

Strony potwierdzają, że suwerenne prawa państw nadbrzeżnych wykonywane przez Strony w celu poszukiwania, wydobywania i chronienia żywych zasobów w ich wodach oraz zarządzania nimi należy realizować na podstawie zasad prawa międzynarodowego oraz zgodnie z nimi, w tym z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza.

Artykuł 494

Cele i zasady

1. Strony współpracują w celu zapewnienia, aby działalność połowowa dotycząca wspólnie eksploatowanych stad w ich wodach była zrównoważona pod względem środowiskowym w perspektywie długoterminowej i przyczyniała się do osiągnięcia korzyści gospodarczych i społecznych, przy jednoczesnym pełnym poszanowaniu praw i obowiązków niezależnych państw nabrzeżnych wykonywanych przez Strony.

2. Stronom mają wspólny cel, jakim jest eksploatacja wspólnie eksploatowanych stad w sposób umożliwiający utrzymywanie i stopniowe odbudowywanie populacji poławianych gatunków powyżej poziomów biomasy, co pozwala uzyskać maksymalny podtrzymywalny połów.

3. Strony uwzględniają następujące zasady:

a)	stosuje się podejście ostrożnościowe do zarządzania rybołówstwem;

b)	propaguje się zrównoważony charakter (środowiskowy, społeczny i gospodarczy) oraz optymalne wykorzystanie wspólnie eksploatowanych stad;

c)	decyzje w sprawie ochrony rybołówstwa i zarządzania nim podejmuje się w oparciu o najlepsze dostępne opinie naukowe, przekazywane głównie przez Międzynarodową Radę Badań Morza (ICES);

d)	zapewnia się selektywność połowów w celu ochrony młodych osobników i skupisk tarłowych ryb oraz unikania i ograniczania niepożądanych przyłowów;

e)	należycie uwzględnia się i minimalizuje szkodliwy wpływ rybołówstwa na ekosystem morski oraz należycie uwzględnia się potrzebę ochrony morskiej różnorodności biologicznej;

f)	stosuje się proporcjonalne i niedyskryminujące środki ochrony żywych zasobów morza oraz zarządzania zasobami rybnymi przy jednoczesnym zachowaniu autonomii regulacyjnej Stron;

g)	zapewnia się zbieranie i terminową wymianę pełnych i dokładnych danych mających znaczenie dla ochrony wspólnie eksploatowanych stad i zarządzania rybołówstwem;

h)	zapewnia się zgodność ze środkami ochrony i zarządzania w obszarze rybołówstwa oraz zwalcza się nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy; oraz

i)	zapewnia się terminowe wprowadzanie wszelkich uzgodnionych środków do ram regulacyjnych Stron.

Artykuł 495

Definicje

1. Do celów niniejszego działu stosuje się następujące definicje:

„w.s.e” (Strony) oznacza, zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza:

(i)	w przypadku Unii – wyłączne strefy ekonomiczne utworzone przez państwa członkowskie sąsiadujące z ich europejskimi terytoriami;

(ii)	wyłączną strefę ekonomiczną utworzoną przez Zjednoczone Królestwo;

„podejście ostrożnościowe do zarządzania rybołówstwem” oznacza podejście, zgodnie z którym brak odpowiednich informacji naukowych nie usprawiedliwia odkładania lub niewprowadzania środków zarządzania dla ochrony docelowego gatunku, gatunków pokrewnych lub zależnych oraz gatunków niedocelowych i ich środowiska;

c)	„wspólnie eksploatowane stada” oznaczają wszelkie ryby, w tym skorupiaki, mięczaki i inne bezkręgowce wodne, znalezione w wodach Stron, do których zalicza się mięczaki i skorupiaki;

d)	„TAC” oznacza całkowity dopuszczalny połów, który stanowi ilość maksymalną stada (lub stad) zgodnego z opisem, które mogą być przedmiotem połowu w danym okresie;

e)	„stada nieobjęte kwotami” oznaczają stada, które nie są zarządzane w ramach TAC;

„morze terytorialne” (Strony) oznacza, zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza:

(i)	w przypadku Unii – na zasadzie odstępstwa od art. 774 ust. 1 – morze terytorialne utworzone przez państwa członkowskie Unii sąsiadujące z ich europejskimi terytoriami;

(ii)	morze terytorialne utworzone przez Zjednoczone Królestwo;

„wody” (Strony) oznaczają:

(i)	w przypadku Unii – na zasadzie odstępstwa od art. 774 ust. 1 – w.s.e. państw członkowskich i ich morza terytorialne;

(ii)	w przypadku Zjednoczonego Królestwa, jego w.s.e i morze terytorialne, z wyłączeniem – do celów art. 500 i 501 oraz załącznika 38 – morza terytorialnego przylegającego do Baliwatu Guernsey, Baliwatu Jersey i Wyspy Man;

„statek” (Strony) oznacza:

i)	w przypadku Zjednoczonego Królestwa – statek rybacki pływający pod banderą Zjednoczonego Królestwa, zarejestrowany w Zjednoczonym Królestwie, Baliwacie Guernsey, Baliwacie Jersey lub na Wyspie Man i posiadający licencję organów administracyjnych ds. rybołówstwa Zjednoczonego Królestwa.

(ii)	w przypadku Unii – statek rybacki pływający pod banderą państwa członkowskiego i zarejestrowany w Unii.

ROZDZIAŁ 2

OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONA EKSPLOATACJA

Artykuł 496

Zarządzanie rybołówstwem

1. Każda ze Stron podejmuje decyzje dotyczące wszelkich środków mających zastosowanie do jej wód w ramach realizacji celów określonych w art. 494 ust. 1 i 2 oraz z uwzględnieniem zasad, o których mowa w art. 494 ust. 3.

2. Strona opiera środki, o których mowa w ust. 1, na najlepszych dostępnych opiniach naukowych.

Strona nie stosuje środków, o których mowa w ust. 1, względem statków drugiej Strony na jej wodach, chyba że stosuje te same środki również względem swoich własnych statków.

Akapit drugi pozostaje bez uszczerbku dla obowiązków Stron wynikających z Umowy o środkach stosowanych przez państwo portu, systemu kontroli i egzekwowania przepisów Komisji ds. Rybołówstwa Północno-Wschodniego Atlantyku, środków Organizacji Rybołówstwa Północno-Zachodniego Atlantyku (NAFO) dotyczących ochrony zasobów i jej egzekwowania oraz zalecenia 18-09 Międzynarodowej Komisji ds. Ochrony Tuńczyka Atlantyckiego w sprawie środków stosowanych przez państwo portu w celu zapobiegania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom oraz ich powstrzymywania i eliminowania.

Specjalny Komitet ds. Rybołówstwa może zmienić wykaz wcześniej istniejących obowiązków międzynarodowych, o których mowa w akapicie trzecim.

3. Każda ze Stron powiadamia drugą Stronę o nowych środkach, o których mowa w ust. 1, a które mogą mieć wpływ na statki drugiej Strony, przed zastosowaniem tych środków, zapewniając drugiej Stronie wystarczająco dużo czasu na przedstawienie uwag lub uzyskanie wyjaśnień.

Artykuł 497

Zezwolenia, przestrzeganie i egzekwowanie przepisów

1. W przypadku gdy statki mają dostęp do ryb na wodach drugiej Strony zgodnie z art. 500 i 502:

a)	każda ze Stron przekazuje drugiej Stronie w odpowiednim czasie wykaz statków, w odniesieniu do których stara się uzyskać zezwolenia lub licencje połowowe; oraz

b)	druga Strona wydaje zezwolenia lub licencje połowowe.

2. Każda ze Stron wprowadza wszystkie niezbędne środki w celu zapewnienia przestrzegania przez swoje statki zasad mających zastosowanie do tych statków na wodach drugiej Strony, w tym warunków zezwolenia lub licencji połowowej.

ROZDZIAŁ 3

POROZUMIENIA DOTYCZĄCE DOSTĘPU DO WÓD I ZASOBÓW

Artykuł 498

Uprawnienia do połowów

1. Do dnia 31 stycznia każdego roku Strony współpracują, aby ustalić harmonogram konsultacji w celu uzgodnienia TAC dla stad wymienionych w załączniku 35 na kolejny rok lub kolejne lata. Przy ustalaniu harmonogramu uwzględnia się inne coroczne konsultacje między państwami nadbrzeżnymi, które mają wpływ na jedną ze Stron albo obie Strony.

2. Strony prowadzą co roku konsultacje, aby uzgodnić do dnia 10 grudnia każdego roku TAC na kolejny rok dla stad wymienionych w załączniku 35. Obejmuje to prowadzoną na wczesnym etapie wymianę opinii dotyczących priorytetów, niezwłocznie po otrzymaniu opinii o poziomach TAC. Strony uzgadniają te poziomy TAC:

a)	na podstawie najlepszych dostępnych opinii naukowych oraz innych odpowiednich czynników, w tym aspektów społeczno-gospodarczych; oraz

b)	zgodnie z wszelkimi mającymi zastosowanie wieloletnimi strategiami ochrony i zarządzania uzgodnionymi przez Strony.

3. Udział Stron w TAC w odniesieniu do stad wymienionych w załączniku 35 zostaje rozdzielony między Strony zgodnie z kwotami określonymi w tym załączniku.

4. Coroczne konsultacje mogą również obejmować między innymi:

a)	przekazywanie części udziałów jednej ze Stron w TAC drugiej Stronie;

b)	wykaz stad, których połowy są zakazane;

c)	ustalenie TAC w odniesieniu do wszelkich stad niewymienionych w załączniku 35 lub 36 oraz odpowiednich udziałów Stron w tych stadach;

d)	środki zarządzania rybołówstwem, w tym, w stosownych przypadkach, ograniczenia nakładu połowowego;

e)	stada będące przedmiotem wspólnego zainteresowania Stron, inne niż stada wymienione w załącznikach do niniejszego działu.

5. Strony mogą przeprowadzać konsultacje w celu uzgodnienia zmienionych TAC na wniosek którejkolwiek ze Stron.

6. Szefowie delegacji Stron sporządzają i podpisują pisemny rejestr dokumentujący uzgodnienia dokonane między Stronami w wyniku konsultacji przeprowadzonych na podstawie niniejszego artykułu.

7. Każda ze Stron zawiadamia z odpowiednim wyprzedzeniem drugą Stronę, zanim ustali lub zmieni TAC w odniesieniu do stad wymienionych w załączniku 37.

8. Strony ustanawiają mechanizm dobrowolnych śródrocznych przeniesień uprawnień do połowów między Stronami, które mogą mieć miejsce w każdym roku. Specjalny Komitet ds. Rybołówstwa podejmuje decyzję w sprawie szczegółów tego mechanizmu. Strony rozważają przeniesienie za pośrednictwem tego mechanizmu uprawnień do połowów w odniesieniu do stad, których połowy są lub mają być niższe, dostępnych według wartości rynkowej.

Artykuł 499

Tymczasowe poziomy TAC

1. Jeżeli Strony nie uzgodniły TAC dla stada wymienionego w załączniku 35 lub w załączniku 36 tabele A lub B do dnia 10 grudnia, natychmiast wznawiają konsultacje w celu uzgodnienia tego TAC. Strony nawiązują częsty dialog w celu przeanalizowania wszystkich możliwości osiągnięcia porozumienia w możliwie krótkim czasie.

2. Jeżeli stado wymienione w załączniku 35 lub w załączniku 36 tabele A lub B pozostaje bez uzgodnionego TAC w dniu 20 grudnia, każda ze Stron ustala tymczasowy poziom TAC odpowiadający poziomowi zalecanemu przez ICES, mający zastosowanie od dnia 1 stycznia.

3. Na zasadzie odstępstwa od ust. 2, TAC dla stad szczególnych ustala się zgodnie z wytycznymi przejętymi na podstawie ust. 5.

4. Do celów niniejszego artykułu „stada szczególne” oznaczają:

a)	stada, w odniesieniu do których ICES zaleca zerowy TAC;

b)	stada łowione w połowach wielogatunkowych, jeżeli dane stado lub inne stado w danym połowie jest zagrożone; lub

c)	inne stada, w odniesieniu do których Strony uznają, że wymagają one szczególnego traktowania.

5. Specjalny Komitet ds. Rybołówstwa przyjmie do dnia 1 lipca 2021 r. wytyczne na potrzeby ustalenia tymczasowych poziomów TAC dla stad szczególnych.

6. Każdego roku po uzyskaniu opinii ICES w sprawie TAC Strony poddają pod dyskusję w pierwszej kolejności kwestię stad szczególnych oraz stosowanie wszelkich wytycznych określonych na podstawie ust. 5 do ustalania tymczasowych poziomów TAC przez każdą ze Stron.

7. Każda ze Stron określa swój udział w odniesieniu do każdego tymczasowego poziomu TAC, który nie może przekraczać udziału określonego w odpowiednim załączniku.

8. Tymczasowe poziomy TAC i udziały, o których mowa w ust. 2, 3 i 7, mają zastosowanie do czasu osiągnięcia porozumienia na podstawie ust. 1.

9. Każda ze Stron natychmiast powiadamia drugą Stronę o swoich tymczasowych TAC zgodnie z ust. 2 i 3 oraz o jej tymczasowym udziale w każdym z tych TAC zgodnie z ust. 7.

Artykuł 500

Dostęp do wód

1. O ile TAC zostały uzgodnione, każda ze Stron przyznaje statkom drugiej Strony dostęp do połowów w swoich wodach w odpowiednich podobszarach ICES w danym roku. Dostęp udziela się na poziomie i na warunkach określonych w ramach tych corocznych konsultacji.

2. Strony mogą uzgodnić, w ramach corocznych konsultacji, dalsze szczegółowe warunki dostępu w odniesieniu do:

a)	uzgodnionych uprawnień do połowów;

b)	wszelkich wieloletnich strategii odnoszących się do stad nieobjętych kwotami, opracowanych na podstawie art. 508 ust. 1 lit. c); oraz

c)	wszelkich środków technicznych i środków ochrony uzgodnionych przez Strony, bez uszczerbku dla art. 496.

3. Strony prowadzą coroczne konsultacje, w tym dotyczące poziomu i warunków dostępu, o których mowa w ust. 1, w dobrej wierze i w celu zapewnienia wzajemnie zadowalającej równowagi między interesami obu Stron.

4. W szczególności rezultatem takich corocznych konsultacji powinno być zazwyczaj udzielenie przez każdą ze Stron:

a)	dostępu do połowów stad wymienionych w załączniku 35 oraz w załączniku 36 tabele A, B i F w w.s.e drugiej Strony (lub w przypadku udzielenia dostępu na podstawie lit. c), w w.s.e. i rejonach wymienionych w tej literze) na poziomie, który jest racjonalnie współmierny do udziału Stron w TAC;

dostępu do stad nieobjętych kwotami w w.s.e. drugiej Strony (lub w przypadku udzielenia dostępu na podstawie lit. c), w w.s.e. i rejonach wymienionych w tej literze) na poziomie, który jest co najmniej równy średniej ilości poławianej przez tę Stronę na wodach drugiej Strony w latach 2012–2016; oraz

c)	dostępu do wód Stron w odległości od sześciu do dwunastu mil morskich od linii podstawowych w rejonach ICES 4c i 7d-g dla kwalifikujących się statków rybackich w zakresie, w jakim unijne statki rybackie i statki rybackie Zjednoczonego Królestwa miały dostęp do tych wód w dniu 31 grudnia 2020 r.

Do celów lit. c) „statek kwalifikujący się” oznacza statek Strony, który dokonywał połowów w strefie wymienionej w poprzednim zdaniu w ciągu czterech lat między 2012 r. a 2016 r., lub statek bezpośrednio go zastępujący.

Coroczne konsultacje, o których mowa w lit. c), mogą obejmować odpowiednie zobowiązania finansowe i przeniesienia kwot między Stronami.

5. W czasie stosowania tymczasowego TAC oraz w oczekiwaniu na uzgodniony TAC Strony przyznają tymczasowy dostęp do połowów w odpowiednich podobszarach ICES w następujący sposób:

a)	w odniesieniu do stad wymienionych w załączniku 35 i stad nieobjętych kwotami – od dnia 1 stycznia do dnia 31 marca na poziomach przewidzianych w ust. 4 lit. a) i b);

b)	w odniesieniu do stad wymienionych w załączniku 36 – od dnia 1 stycznia do dnia 14 lutego na poziomach przewidzianych w ust. 4 lit. a); oraz

c)	w odniesieniu do dostępu do połowów w strefie od sześciu do dwunastu mil morskich, dostęp zgodnie z ust. 4 lit. c) – od dnia 1 stycznia do dnia 31 stycznia na poziomie równym średniej ilości miesięcznej poławianej w tej strefie w ciągu ostatnich trzech miesięcy.

Taki dostęp, w odniesieniu do każdego z odpowiednich stad wymienionych w lit. a) i b), musi być proporcjonalny do średniego odsetka udziału Strony w rocznym TAC, jaki statki tej Strony poławiały na wodach drugiej Strony w odpowiednich podobszarach ICES w tym samym okresie poprzednich trzech lat kalendarzowych. To samo stosuje się odpowiednio do dostępu do połowów stad nieobjętych kwotami.

Do dnia 15 stycznia w odniesieniu do sytuacji określonej w lit. c) niniejszego ustępu, do dnia 31 stycznia w odniesieniu do stad wymienionych w załączniku 36 oraz do dnia 15 marca w odniesieniu do wszystkich innych stad, każda ze Stron powiadamia drugą Stronę o zmianie poziomu i warunków dostępu do wód, które będą miały zastosowanie od dnia 1 lutego w odniesieniu do sytuacji określonej w lit. c) niniejszego ustępu, od dnia 15 lutego w odniesieniu do stad wymienionych w załączniku 36 oraz od dnia 1 kwietnia w odniesieniu do wszystkich innych stad w odpowiednich podobszarach ICES.

6. Bez uszczerbku dla art. 499 ust. 1 i 8, po upływie miesiąca w odniesieniu do sytuacji określonej w ust. 5 lit. c) niniejszego artykułu, półtora miesiąca w odniesieniu do stad wymienionych w załączniku 36 i trzech miesięcy w odniesieniu do wszystkich innych stad, Strony dążą do dokonania dalszych tymczasowych porozumień dotyczących dostępu na odpowiednim poziomie geograficznym w celu zminimalizowania zakłóceń w działalności połowowej.

7. Przyznając dostęp na podstawie ust. 1 niniejszego artykułu, Strona może wziąć pod uwagę przestrzeganie przez poszczególne statki lub grupy statków mające zastosowanie przepisy na jej wodach w poprzednim roku oraz środki wprowadzone przez drugą Stronę na podstawie art. 497 ust. 2 w poprzednim roku.

8. Niniejszy artykuł stosuje się z zastrzeżeniem załącznika 38.

Artykuł 501

Środki wyrównawcze w przypadku wycofania lub ograniczenia dostępu

1. Po powiadomieniu przez Stronę (zwaną dalej „Stroną przyjmującą”) zgodnie z art. 500 ust. 5 druga Strona (zwana dalej „Stroną poławiającą”) może wprowadzić środki wyrównawcze współmierne do gospodarczego i społecznego wpływu zmiany poziomu i warunków dostępu do wód. Wpływ taki mierzy się w oparciu o wiarygodne dowody, a nie jedynie przypuszczenia lub odległe możliwości. Przyznając priorytet tym środkom wyrównawczym, które w najmniejszym stopniu zakłócają funkcjonowanie niniejszej Umowy, Strona poławiająca może zawiesić, w całości lub w części, dostęp do swoich wód oraz preferencyjne traktowanie taryfowe przyznane produktom rybołówstwa na podstawie art. 21.

2. Środek wyrównawczy, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, może wejść w życie najwcześniej siedem dni po zawiadomieniu Strony przyjmującej przez Stronę poławiającą o planowanym zawieszeniu na podstawie ust. 1 niniejszego artykułu, a w każdym razie nie wcześniej niż w dniu 1 lutego w odniesieniu do sytuacji określonej w art. 500 ust. 5 lit. c), w dniu 15 lutego w odniesieniu do załącznika 36 i w dniu 1 kwietnia w odniesieniu do innych stad. Strony konsultują się w ramach Specjalnego Komitetu w celu znalezienia wzajemnie akceptowalnego rozwiązania. W powiadomieniu tym określa się:

a)	dzień, w którym Strona poławiająca zamierza zawiesić działalność; oraz

b)	obowiązki, które mają zostać zawieszone, oraz poziom planowanego zawieszenia.

3. Po powiadomieniu o środkach wyrównawczych zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu Strona przyjmująca może złożyć wniosek o powołanie trybunału arbitrażowego na podstawie art. 739, bez przeprowadzenia konsultacji zgodnie z art. 738. Trybunał arbitrażowy może jedynie dokonać przeglądu zgodności środków wyrównawczych z ust. 1 niniejszego artykułu. Trybunał arbitrażowy traktuje sprawę jako sprawę pilną do celów art. 744.

4. Jeżeli warunki wprowadzenia środków wyrównawczych, o których mowa w ust. 1, przestały być spełniane, środki takie zostają natychmiast wycofane.

5. Po stwierdzeniu naruszenia przez Stronę poławiającą w ramach procedury, o której mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, Strona przyjmująca może – w ciągu 30 dni od wydania orzeczenia – zwrócić się do trybunału arbitrażowego o ustalenie poziomu zawieszenia obowiązków wynikających z niniejszej Umowy nieprzekraczającego poziomu odpowiadającemu zniweczeniu lub naruszeniu korzyści spowodowanemu zastosowaniem środków wyrównawczych, jeżeli uzna, że niezgodność środków wyrównawczych z ust. 1 niniejszego artykułu jest znacząca. We wniosku proponuje się poziom zawieszenia zgodnie z zasadami określonymi w ust. 1 niniejszego artykułu oraz wszelkimi odpowiednimi zasadami określonymi w art. 761. Strona przyjmująca może zastosować poziom zawieszenia obowiązków wynikających z niniejszej Umowy zgodnie z poziomem zawieszenia określonym przez trybunał arbitrażowy, nie wcześniej niż 15 dni po wydaniu takiego orzeczenia.

6. Strona nie może powoływać się na porozumienie WTO ani na jakąkolwiek inną umowę międzynarodową, aby uniemożliwić drugiej Stronie zawieszenie obowiązków wynikających z niniejszego artykułu.

Artykuł 502

Szczególne porozumienia dotyczące Baliwatu Guernsey, Baliwatu Jersey i Wyspy Man

1. Na zasadzie odstępstwa od art. 500 ust. 1 i ust. 3–7, art. 501 i załącznika 38 każda ze Stron przyznaje statkom drugiej Strony dostęp do połowów na swoich wodach, odzwierciedlając faktyczny zakres i charakter działalności połowowej, którą można wykazać w okresie rozpoczynającym się w dniu 1 lutego 2017 r. i kończącym się w dniu 31 stycznia 2020 r. przez kwalifikujące się statki drugiej Strony na wodach i na podstawie jakichkolwiek porozumień traktatowych, które istniały w dniu 31 stycznia 2020 r.

2. Do celów niniejszego artykułu oraz, o ile inne artykuły niniejszego działu mają zastosowanie w odniesieniu do porozumień dotyczących dostępu ustanowionych na podstawie niniejszego artykułu:

„statek kwalifikujący się” oznacza – w odniesieniu do działalności połowowej prowadzonej na wodach przylegających do Baliwatu Guernsey, Baliwatu Jersey, Wyspy Man lub państwa członkowskiego – każdy statek, który dokonywał połowów na morzu terytorialnym przylegającym do tego terytorium lub tego państwa członkowskiego przez więcej niż 10 dni w którymkolwiek z trzech dwunastomiesięcznych okresów kończących się w dniu 31 stycznia lub w okresie od dnia 1 lutego 2017 r. do dnia 31 stycznia 2020 r.;

„statek” (Strony) oznacza – w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa – statek rybacki pływający pod banderą Zjednoczonego Królestwa i zarejestrowany w Baliwacie Guernsey, Baliwacie Jersey lub na Wyspie Man, posiadający licencję wydaną przez organy administracji ds. rybołówstwa Zjednoczonego Królestwa;

„wody” (Strony) oznaczają:

(i)	w odniesieniu do Unii – morze terytorialne przylegające do państwa członkowskiego; oraz

(ii)	w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa – morze terytorialne przylegające do Baliwatu Guernsey, Baliwatu Jersey i Wyspy Man.

3. Na wniosek jednej ze Stron Rada Partnerstwa podejmuje decyzję, w ciągu 90 dni od wejścia w życie niniejszej Umowy, że niniejszy artykuł, art. 503 oraz wszelkie inne postanowienia niniejszego działu, w zakresie, w jakim odnoszą się one do porozumień przewidzianych w tych artykułach, a także w art. 520 ust. 3–8, przestają obowiązywać w odniesieniu do jednego z terytoriów: Baliwatu Guernsey, Baliwatu Jersey i Wyspy Man, lub większej ich liczby, w ciągu 30 dni od podjęcia takiej decyzji.

4. Rada Partnerstwa może podjąć decyzję o zmianie niniejszego artykułu, art. 503 oraz wszelkich innych postanowień niniejszego działu, w zakresie, w jakim odnoszą się one do porozumień przewidzianych w tych artykułach.

Artykuł 503

Okresy powiadamiania dotyczące przywozu i bezpośredniego wyładunku produktów rybołówstwa

1. Unia stosuje następujące okresy powiadamiania w odniesieniu do produktów rybołówstwa złowionych przez statki pływające pod banderą Zjednoczonego Królestwa i zarejestrowane w Baliwacie Guernsey lub Baliwacie Jersey na morzu terytorialnym przylegającym do tych terytoriów lub na morzu terytorialnym przylegającym do państwa członkowskiego:

a)	wcześniejsze powiadomienie w ciągu trzech do pięciu godzin przed wyładunkiem świeżych produktów rybołówstwa na terytorium Unii;

b)	wcześniejsze powiadomienie w ciągu jednej do trzech godzin o zatwierdzonym świadectwie połowowym na potrzeby bezpośredniego przemieszczania przesyłek produktów rybołówstwa drogą morską przed przewidywaną godziną przybycia do miejsca wprowadzenia na terytorium Unii.

2. Do celów niniejszego artykułu „produkty rybołówstwa” oznaczają wszystkie gatunki ryb, mięczaków i skorupiaków.

Artykuł 504

Dostosowanie obszarów zarządzania

1. Do dnia 1 lipca 2021 r. Strony zwracają się do ICES o opinię w sprawie dostosowania obszarów zarządzania i jednostek oceny stosowanych przez ICES w odniesieniu do stad oznaczonych gwiazdką w załączniku 35.

2. W terminie sześciu miesięcy od otrzymania opinii, o której mowa w ust. 1, Strony wspólnie zapoznają się z tą opinią i wspólnie rozważają dostosowania w obszarach zarządzania danymi stadami, z myślą o wspólnym ustaleniu zmian w wykazie stad i udziałów określonym w załączniku 35.

Artykuł 505

Udziały w TAC w odniesieniu do niektórych innych stad

1. Odpowiednie udziały Stron w TAC w odniesieniu do niektórych innych stad określono w załączniku 36.

2. Każda Strona powiadamia odpowiednie państwa i organizacje międzynarodowe o swoich udziałach zgodnie z porozumieniami dotyczącymi udziału w kwotach określonymi w załączniku 36 tabele A–D.

3. Wszelkie późniejsze zmiany tych udziałów w załączniku 36 tabele C–D podlegają kompetencji odpowiednich forów wielostronnych.

4. Bez uszczerbku dla uprawnień Rady Partnerstwa określonych w art. 508 ust. 3, wszelkie późniejsze zmiany udziałów w załączniku 36 tabele A i B po dniu 30 czerwca 2026 r. podlegają kompetencji odpowiednich forów wielostronnych.

5. W odniesieniu do zarządzania tymi stadami wymienionymi w załączniku 36 tabele A–D obydwie Strony stosują podejście zgodne z celami i zasadami określonymi w art. 494.

ROZDZIAŁ 4

UZGODNIENIA DOTYCZĄCE ZARZĄDZANIA

Artykuł 506

Środki naprawcze i rozstrzyganie sporów

1. W odniesieniu do zarzucanego nieprzestrzegania przez Stronę (zwanej dalej „Stroną przeciwną”) postanowień niniejszego działu (innego niż w związku z domniemanym nieprzestrzeganiem, o którym mowa w ust. 2), druga Strona (zwana dalej „Stroną skarżącą”) może, po zawiadomieniu Strony przeciwnej:

a)	zawiesić, w całości lub w części, dostęp do swoich wód oraz preferencyjne traktowanie taryfowe przyznane produktom rybołówstwa na podstawie art. 21; oraz

b)	jeżeli uzna, że zawieszenie, o którym mowa w lit. a) niniejszego ustępu, nie jest współmierne do gospodarczych i społecznych skutków domniemanego nieprzestrzegania postanowień, może zawiesić, w całości lub w części, preferencyjne traktowanie taryfowe innych towarów na podstawie art. 21; oraz

jeżeli uzna, że zawieszenie, o którym mowa w lit. a) i b) niniejszego ustępu, nie jest współmierne do gospodarczych i społecznych skutków domniemanego nieprzestrzegania postanowień, może zawiesić, w całości lub w części, obowiązki wynikające z działu pierwszego niniejszej części, z wyjątkiem tytułu XI. Jeżeli dział pierwszy niniejszej części zostaje zawieszony w całości, zawieszony zostaje również dział trzeci niniejszej części.

2. W odniesieniu do zarzucanego nieprzestrzegania przez Stronę (zwaną dalej „Stroną przeciwną”) art. 502, 503 lub jakichkolwiek innych postanowień niniejszego działu, w zakresie, w jakim mają one związek z ustaleniami przewidzianymi w tych artykułach, druga Strona (zwana dalej „Stroną skarżącą”), po zawiadomieniu Strony przeciwnej:

a)	może zawiesić, w całości lub w części, dostęp do swoich wód w rozumieniu art. 502;

jeżeli uzna, że zawieszenie, o którym mowa w lit. a) niniejszego ustępu, nie jest współmierne do gospodarczych i społecznych skutków domniemanego nieprzestrzegania postanowień, może zawiesić, w całości lub w części, preferencyjne traktowanie taryfowe przyznane produktom rybołówstwa na podstawie art. 21;

c)	jeżeli uzna, że zawieszenie, o którym mowa w lit. a) i b) niniejszego ustępu, nie jest współmierne do gospodarczych i społecznych skutków domniemanego nieprzestrzegania postanowień, może zawiesić, w całości lub w części, preferencyjne traktowanie taryfowe innych towarów na podstawie art. 21.

Na zasadzie odstępstwa od ust. 1 niniejszego artykułu, środki naprawcze mające wpływ na porozumienia określone w art. 502, 503 lub inne postanowienia niniejszego działu, w zakresie, w jakim mają one związek z porozumieniami przewidzianymi w tych artykułach, nie mogą być wprowadzane w wyniku domniemanego nieprzestrzegania przez Stronę postanowień niniejszego działu niezwiązanych z tymi porozumieniami.

3. Środki, o których mowa w ust. 1 i 2, muszą być proporcjonalne do domniemanego nieprzestrzegania postanowień przez Stronę przeciwną oraz jego skutków gospodarczych i społecznych.

4. Środek, o którym mowa w ust. 1 i 2, może wejść w życie najwcześniej siedem dni po zawiadomieniu Strony przeciwnej przez Stronę skarżącą o proponowanym zawieszeniu. Strony konsultują się w ramach Specjalnego Komitetu ds. Rybołówstwa w celu znalezienia wzajemnie akceptowalnego rozwiązania. W powiadomieniu tym określa się:

a)	w jaki sposób – według Strony skarżącej – Strona przeciwna nie przestrzegała postanowień;

b)	dzień, w którym Strona skarżąca zamierza wprowadzić zawieszenie; oraz

c)	poziom planowanego zawieszenia.

5. Strona skarżąca musi – w terminie 14 dni od powiadomienia, o którym mowa w ust. 4 niniejszego artykułu – zaskarżyć domniemane nieprzestrzeganie przez Stronę przeciwną postanowień niniejszego działu, zgodnie z ust. 1 i 2 niniejszego artykułu, zwracając się o powołanie trybunału arbitrażowego zgodnie z art. 739. Skorzystanie z arbitrażu na podstawie niniejszego artykułu następuje bez uprzedniego skorzystania z konsultacji na podstawie art. 738. Trybunał arbitrażowy traktuje sprawę jako sprawę pilną do celów art. 744.

6. Zawieszenie przestaje obowiązywać, gdy:

a)	Strona skarżąca jest przekonana, że Strona przeciwna wypełnia swoje odpowiednie obowiązki wynikające z niniejszego działu; lub

b)	trybunał arbitrażowy zdecyduje, że Strona przeciwna nie uchybiła swoim odpowiednim obowiązkom wynikającym niniejszego działu.

7. Po stwierdzeniu naruszenia przez Stronę skarżącą w ramach procedury, o której mowa w ust. 5 niniejszego artykułu, Strona przeciwna może – w ciągu 30 dni od wydania orzeczenia – zwrócić się do trybunału arbitrażowego o ustalenie poziomu zawieszenia obowiązków wynikających z niniejszej Umowy nieprzekraczającego poziomu odpowiadającego zniweczeniu lub naruszeniu korzyści spowodowanemu zastosowaniem środków naprawczych, jeżeli uzna, że niezgodność środków naprawczych z ust. 1 lub 2 niniejszego artykułu jest znacząca. We wniosku proponuje się poziom zawieszenia zgodnie z ust. 1 lub 2 niniejszego artykułu oraz wszelkimi odpowiednimi zasadami określonymi w art. 761. Strona przeciwna może zastosować poziom zawieszenia obowiązków wynikających z niniejszej Umowy zgodnie z poziomem zawieszenia określonym przez trybunał arbitrażowy, nie wcześniej niż 15 dni po wydaniu takiego orzeczenia.

8. Strona nie może powoływać się na porozumienie WTO ani na jakąkolwiek inną umowę międzynarodową, aby uniemożliwić drugiej Stronie zawieszenie obowiązków wynikających z niniejszego artykułu.

Artykuł 507

Udostępnianie danych

Strony udostępniają informacje niezbędne do wspierania wykonania niniejszego działu z zastrzeżeniem przepisów każdej ze Stron.

Artykuł 508

Specjalny Komitet ds. Rybołówstwa

1. Specjalny Komitet ds. Rybołówstwa może w szczególności:

a)	stanowić forum dyskusji i współpracy w odniesieniu do zrównoważonego zarządzania rybołówstwem;

b)	rozpatrywać opracowanie wieloletnich strategii ochrony i zarządzania jako podstawę określania TAC i innych środków zarządzania;

c)	opracowywać wieloletnie strategie ochrony i zarządzania stadami nieobjętych kwotami, o których mowa w art. 500 ust. 2 lit. b);

d)	rozpatrywać środki zarządzania i ochrony w obszarze rybołówstwa, w tym środki nadzwyczajne oraz środki zapewniające selektywność połowów;

rozpatrywać podejścia do zbierania danych do celów naukowych i zarządzania rybołówstwem, udostępniania takich danych (w tym informacjami mającymi znaczenie dla monitorowania, kontrolowania i egzekwowania zgodności) oraz konsultowania się z podmiotami naukowymi w sprawie najlepszych dostępnych opinii naukowych;

f)	rozpatrywać środki zapewniające zgodność z mającymi zastosowanie przepisami, w tym wspólne programy kontroli, monitorowania i nadzoru oraz wymianę danych w celu ułatwiania monitorowania wykorzystania uprawnień do połowów oraz kontroli i egzekwowania przepisów;

g)	opracowywać wytyczne na potrzeby ustalenia poziomów TAC, o których mowa w art. 499 ust. 5;

h)	prowadzić przygotowania do corocznych konsultacji;

i)	rozpatrywać kwestie związane z wyznaczeniem portów przeładunku, w tym ułatwieniem terminowego powiadamiania przez Strony o takich wyznaczeniach oraz wszelkich zmianach w tym zakresie;

j)	ustanawiać terminy powiadamiania o środkach, o których mowa w art. 496 ust. 3, przekazywania wykazów statków, o których mowa w art. 479 ust. 1, oraz przekazywania zawiadomień, zgodnie z art. 498 ust. 7;

k)	stanowić forum konsultacji na podstawie art. 501 ust. 2 i art. 506 ust. 4;

l)	opracowywać wytyczne w celu wsparcia praktycznego stosowania art. 500;

m)	opracowywać mechanizm dobrowolnych śródrocznych przeniesień uprawnień do połowów między Stronami, o których mowa w art. 498 ust. 8; oraz

n)	rozważać stosowanie i wykonanie art. 502 i 503.

2. Specjalny Komitet ds. Rybołówstwa może przyjmować środki, w tym decyzje i zalecenia:

a)	w których odnotowuje się kwestie uzgodnione przez Strony po konsultacjach na podstawie art. 498;

b)	dotyczące wszelkich kwestii, o których mowa w ust. 1 lit. b), c), d), e), f), g), i), j), l), m) i n) niniejszego artykułu;

c)	zmieniające wykaz wcześniej istniejących obowiązków międzynarodowych, o których mowa w art. 496 ust. 2.

d)	dotyczące wszelkich innych aspektów współpracy w zakresie zrównoważonego zarządzania rybołówstwem w ramach niniejszego działu; oraz

e)	w sprawie warunków przeglądu na podstawie art. 510.

3. Rada Partnerstwa jest uprawniona do zmiany załączników 35, 36 i 37.

Artykuł 509

Wypowiedzenie

1. Bez uszczerbku dla art. 779 ani 521, każda ze Stron może w dowolnym momencie wypowiedzieć niniejszy dział w drodze pisemnego powiadomienia przekazanego drogą dyplomatyczną. W takim przypadku dział pierwszy, drugi, trzeci i niniejszy dział przestają obowiązywać pierwszego dnia dziewiątego miesiąca następującego po dniu powiadomienia.

2. W przypadku wypowiedzenia niniejszego działu na podstawie ust. 1 niniejszego artykułu, art. 779 lub art. 521, obowiązki przyjęte na podstawie niniejszego działu przez Strony na rok trwający w momencie, w którym niniejszy dział przestaje obowiązywać, mają nadal zastosowanie do końca roku.

3. Niezależnie od ust. 1 niniejszego artykułu, dział drugi może pozostać w mocy, jeżeli Strony postanowią włączyć odpowiednie części tytułu XI działu pierwszego.

4. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1–3 niniejszego artykułu oraz bez uszczerbku dla art. 779 i 521:

jeżeli Strony nie uzgodnią inaczej, art. 502, 503 i wszelkie inne postanowienia niniejszego działu, w zakresie, w jakim odnoszą się one do porozumień przewidzianych w tych artykułach, pozostają w mocy do:

(i)	ich wypowiedzenia przez którąkolwiek ze Stron poprzez przekazanie drugiej Stronie pisemnego zawiadomienia z trzyletnim okresem wypowiedzenia; lub

(ii)	dnia, w którym przestaje obowiązywać art. 520 ust. 3–5 , jeśli jest to dzień wcześniejszy;

do celów lit. a) ppkt (i) wypowiedzenie może zostać złożone w odniesieniu do jednego z terytoriów: Baliwatu Guernsey, Baliwatu Jersey i Wyspy Man, lub większej ich liczby, a art. 502–503 i wszelkie inne postanowienia niniejszego artykułu, w zakresie, w jakim odnoszą się one do porozumień przewidzianych w tych artykułach, pozostają w mocy na tych terytoriach, w odniesieniu do których nie złożono wypowiedzenia; oraz

do celów lit. a) ppkt (ii), jeżeli art. 520 ust. 3–5 przestanie obowiązywać w odniesieniu do jednego z terytoriów: Baliwatu Guernsey, Baliwatu Jersey i Wyspy Man, lub większej ich liczby (lecz nie ich wszystkich), art. 502–503 i wszelkie inne postanowienia niniejszego artykułu, w zakresie, w jakim odnoszą się one do porozumień przewidzianych w tych artykułach, pozostają w mocy na tych terytoriach, w odniesieniu do których art. 520 ust. 3–5 pozostaje w mocy.

Artykuł 510

Klauzula przeglądowa

1. Strony, w ramach Rady Partnerstwa, wspólnie dokonują przeglądu wykonania niniejszego działu cztery lata po zakończeniu okresu dostosowawczego, o którym mowa w załączniku 38 art. 1 w celu rozważenia, czy porozumienia, w tym te dotyczące dostępu do wód, można jeszcze bardziej skodyfikować i usprawnić.

2. Przegląd taki może być powtarzany w kolejnych odstępach czterech lat po zakończeniu pierwszego przeglądu.

3. Strony z wyprzedzeniem podejmują decyzję dotyczącą warunków przeglądu za pośrednictwem Specjalnego Komitetu ds. Rybołówstwa.

4. Przegląd pozwala w szczególności ocenić, w odniesieniu do poprzednich lat:

a)	przepisy dotyczące dostępu do wód drugiej Strony na podstawie art. 500;

b)	udziały w TAC określone w załącznikach 35, 36 i 37;

c)	liczbę i zakres przeniesień w ramach corocznych konsultacji na podstawie art. 498 ust. 4 oraz wszelkich przeniesień na podstawie art. 498 ust. 8;

d)	wahania w rocznych TAC;

e)	przestrzeganie przez obie Strony postanowień niniejszego działu oraz przestrzeganie przez statki każdej ze Stron zasad mających zastosowanie do tych statków przebywających na wodach drugiej Strony;

f)	charakter i zakres współpracy w ramach niniejszego działu; oraz

g)	wszelkie inne elementy, o których Strony zadecydują z wyprzedzeniem za pośrednictwem Specjalnego Komitetu ds. Rybołówstwa.

Artykuł 511

Związek z innymi umowami

1. Z zastrzeżeniem ust. 2 niniejszy dział pozostaje bez uszczerbku dla innych istniejących umów dotyczących połowów przez statki jednej Strony na obszarach znajdujących się pod jurysdykcją drugiej Strony.

2. Niniejszy dział zastępuje wszelkie istniejące umowy lub porozumienia w odniesieniu do połowów dokonywanych przez unijne statki rybackie na morzu terytorialnym przylegającym do Baliwatu Guernsey, Baliwatu Jersey lub Wyspy Man oraz w odniesieniu do połowów dokonywanych przez statki rybackie Zjednoczonego Królestwa zarejestrowane w Baliwacie Guernsey, Baliwacie Jersey lub na Wyspie Man na morzu terytorialnym przylegającym do państwa członkowskiego. Jednakże, jeśli gdy Rada Partnerstwa podejmie decyzję zgodnie z art. 502 o zakończeniu obowiązywania niniejszej Umowy w odniesieniu do Baliwatu Guernsey, Baliwatu Jersey lub Wyspy Man, odpowiednie umowy lub porozumienia nie zostają zastąpione w odniesieniu do terytorium lub terytoriów, w przypadku których taka decyzja została podjęta.

DZIAŁ SZÓSTY

POZOSTAŁE POSTANOWIENIA

Artykuł 512

Definicje

O ile nie określono inaczej, do celów części drugiej, Protokołu o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych oraz Protokołu w sprawie współpracy administracyjnej i zwalczania oszustw w dziedzinie podatku od wartości dodanej oraz w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków i ceł, stosuje się następujące definicje:

„organ celny” oznacza:

(i)	w odniesieniu do Unii – służby Komisji Europejskiej odpowiedzialne za sprawy celne lub – w stosownych przypadkach – administracje celne i wszelkie inne organy upoważnione w państwach członkowskich Unii do stosowania i egzekwowania przepisów prawa celnego; oraz

(ii)	w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa – Urząd Skarbowy i Celny Jej Królewskiej Mości oraz każdy inny organ odpowiedzialny za sprawy celne.

„należności celne” oznaczają wszelkie należności celne lub należności jakiegokolwiek rodzaju nałożone na przywóz towarów lub w związku z przywozem towarów, przy czym nie obejmują one:

(i)	opłaty równoważnej podatkowi wewnętrznemu nałożonemu zgodnie z art. 19;

(ii)

cła antydumpingowego, specjalnego cła ochronnego, cła wyrównawczego lub ochronnego stosowanego zgodnie z GATT 1994, porozumieniem antydumpingowym, porozumieniem w sprawie rolnictwa, Porozumieniem w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych lub Porozumieniem w sprawie środków ochronnych, stosownie do przypadku; lub

(iii)

opłaty lub innej należności nakładanej na przywóz lub w związku z przywozem, której kwota jest ograniczona do przybliżonego kosztu świadczonych usług;

c)	„CPC” oznacza tymczasową Centralną Klasyfikację Produktów (dokumenty statystyczne Departamentu Spraw Gospodarczych i Społecznych Urzędu Statystycznego Narodów Zjednoczonych, seria M, nr 77, Nowy Jork, 1991);

d)	„istniejący” oznacza obowiązujący w dniu wejścia w życie niniejszej Umowy;

e)	„towary Strony” oznaczają produkty krajowe w rozumieniu GATT 1994 i obejmują towary pochodzące tej Strony;

f)	„System Zharmonizowany”, inaczej „HS”, oznacza zharmonizowany system oznaczania i kodowania towarów obejmujący wszystkie noty prawne i ich zmiany, opracowany przez Światową Organizację Celną;

g)	„pozycja” oznacza pierwsze cztery cyfry w numerze klasyfikacji taryfowej w ramach Systemu Zharmonizowanego;

„osoba prawna” oznacza każdy podmiot prawny właściwie utworzony lub w inny sposób zorganizowany na podstawie mającego zastosowanie prawa, dla celów komercyjnych lub innych, prywatny lub publiczny, w tym każde przedsiębiorstwo, fundusz powierniczy, spółkę, wspólnego przedsiębiorcę, firmę jednoosobową lub stowarzyszenie;

i)	„środek” oznacza każdy środek Strony, w formie ustaw, rozporządzeń, zasad, procedur, decyzji, działań administracyjnych, wymogów lub praktyk, lub w jakiejkolwiek innej formie; (71)

„środki Strony” oznaczają środki przyjmowane lub utrzymane przez:

(i)	władze lub organy administracji centralnej, regionalnej lub lokalnej; oraz

(ii)

podmioty spoza administracji rządowej uczestniczące w sprawowaniu władzy delegowanej przez władze lub organy administracji centralnej, regionalnej lub lokalnej;

„środki Strony” obejmują środki przyjmowane lub utrzymywane przez organy wymienione w ppkt (i) oraz (ii) poprzez wydawanie poleceń, kierowanie lub kontrolowanie, bezpośrednio albo pośrednio, postępowania innych podmiotów w odniesieniu do tych środków;

„osoba fizyczna Strony” oznacza (72):

(i)	w przypadku Unii Europejskiej – obywatela państwa członkowskiego zgodnie z jego prawem (73); oraz

(ii)	w przypadku Zjednoczonego Królestwa – obywatela brytyjskiego;

l)	„osoba” oznacza osobę fizyczną lub osobę prawną;

m)	„środek sanitarny lub fitosanitarny” oznacza każdy środek, o którym mowa w pkt 1 załącznika A Porozumienia SPS;

n)	„państwo trzecie” oznacza państwo lub terytorium nieobjęte terytorialnym zakresem stosowania niniejszej Umowy; oraz

o)	„WTO” oznacza Światową Organizację Handlu.

Artykuł 513

Porozumienia WTO

Do celów niniejszej Umowy porozumienia WTO określa się w następujący sposób:

a)	„Porozumienie w sprawie rolnictwa” oznacza Porozumienie w sprawie rolnictwa zawarte w załączniku 1A do Porozumienia WTO;

b)	„Porozumienie antydumpingowe” oznacza Porozumienie o stosowaniu artykułu VI Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu 1994;

c)	„GATS” oznacza Układ ogólny w sprawie handlu usługami zawarty w załączniku 1B do Porozumienia WTO;

d)	„GATT 1994” oznacza Układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu 1994 zawarty w załączniku 1A do Porozumienia WTO;

e)	„GPA” oznacza Porozumienie w sprawie zamówień rządowych zawarte w załączniku 4 do Porozumienia WTO (74);

f)	„Porozumienie w sprawie środków ochronnych” oznacza Porozumienie w sprawie środków ochronnych zawarte w załączniku 1A do Porozumienia WTO;

g)	„porozumienie SCM” oznacza Porozumienie w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych zawarte w załączniku 1A do Porozumienia WTO;

h)	„porozumienie SPS” oznacza Porozumienie w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych zawarte w załączniku 1A do Porozumienia WTO;

i)	„porozumienie TBT” oznacza Porozumienie w sprawie barier technicznych w handlu zawarte w załączniku 1A do Porozumienia WTO;

j)	„porozumienie TRIPS” oznacza Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej zawarte w załączniku 1C do Porozumienia WTO; oraz

k)	„porozumienie WTO” oznacza Porozumienie z Marrakeszu ustanawiające Światową Organizację Handlu, sporządzone w dniu 15 kwietnia 1994 r.

Artykuł 514

Ustanowienie strefy wolnego handlu

Strony ustanawiają niniejszym strefę wolnego handlu, zgodnie z art. XXIV GATT 1994 i art. V GATS.

Artykuł 515

Związek z porozumieniem WTO

Strony potwierdzają swoje prawa i obowiązki względem siebie wynikające z porozumienia WTO i innych porozumień, których są stronami.

Żadnego z postanowień niniejszej Umowy nie interpretuje się jako wymagającego od którejkolwiek ze Stron działania w sposób niezgodny z jej obowiązkami wynikającymi z porozumienia WTO.

Artykuł 516

Orzecznictwo WTO

Interpretacja i stosowanie postanowień niniejszej części uwzględnia odpowiednie interpretacje zawarte w sprawozdaniach zespołów orzekających WTO i Organu Apelacyjnego przyjętych przez Organ Rozstrzygania Sporów WTO, a także w orzeczeniach arbitrażowych zgodnie z uzgodnieniem w sprawie rozstrzygania sporów.

Artykuł 517

Wypełnianie obowiązków

Każda Strona przyjmuje wszelkie środki ogólne lub szczególne wymagane do wypełnienia jej obowiązków wynikających z niniejszej części, w tym środki wymagane do zapewnienia jej przestrzegania przez władze i organy administracji centralnej, regionalnej lub lokalnej, a także podmioty spoza administracji rządowej uczestniczące w sprawowaniu delegowanej im władzy.

Artykuł 518

Odesłania do przepisów i innych umów

1. O ile nie określono inaczej, w przypadku odniesienia w niniejszej części do przepisów ustawowych i wykonawczych Strony, te przepisy ustawowe i wykonawcze traktuje się jako obejmujące ich zmiany.

2. O ile nie określono inaczej, w przypadku gdy w niniejszej części występują odniesienia do umów międzynarodowych lub gdy je do niej, w całości lub w części, włączono, traktuje się je jako obejmujące zmiany do nich lub umowy je zastępujące, wchodzące w życie w odniesieniu do obu Stron w dniu podpisania niniejszej Umowy lub po tym dniu. Jeżeli w wyniku takich zmian lub umów zastępujących pojawi się jakakolwiek kwestia w związku z wykonaniem lub stosowaniem postanowień niniejszej części, Strony mogą, w razie konieczności, na wniosek którejkolwiek ze Stron, podjąć konsultacje w celu znalezienia wzajemnie zadowalającego rozwiązania tej kwestii.

Artykuł 519

Zadania Rady Partnerstwa w części drugiej

Rada Partnerstwa może:

przyjmować decyzje o zmianie:

(i)	części drugiej dział pierwszy tytuł I rozdział 2 i załączników do niego, zgodnie z art. 68;

(ii)	porozumień określonych w załącznikach 16 i 17, zgodnie z art. 96 ust. 8;

(iii)

dodatków 15-A and 15-B, zgodnie z art. 2 ust. 3 załącznika 15;

(iv)	dodatku 15-C, zgodnie z art. 3 ust. 3 załącznika 15:

(v)	dodatków 14-A, 14-B, 14-C i 14-D, zgodnie z art. 1 załącznika 14;

(vi)	dodatków 12-A, 12-B i 12-C, zgodnie z art. 1 i 2 załącznika 12;

(vii)

załącznika dotyczącego upoważnionych przedsiębiorców, Protokołu o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych, Protokołu w sprawie zwalczania oszustw w dziedzinie podatku od wartości dodanej oraz w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków i ceł, a także wykazu towarów określonego w art. 117 ust. 2, zgodnie z art. 122;

(viii)

odpowiedniej podsekcji w sekcji B załącznika 25, zgodnie z art. 293;

(ix)	załączników 26, 27 i 28, zgodnie z art. 329;

(x)	art. 364 ust. 4, zgodnie z tym ustępem, art. 365 ust. 2 zdanie trzecie, zgodnie z tym ustępem zdanie czwarte, art. 365 ust. 3, zgodnie z tym ustępem, art. 367, zgodnie z ust. 1 tego artykułu, i art. 373 zgodnie z jego ust. 7;

(xi)	art. 502, 503 i wszelkich innych postanowień działu piątego, zgodnie z art. 502 ust. 4;

(xii)

załączników 35, 36 i 37, zgodnie z art. 508 ust. 3;

(xiii)

wszelkich innych postanowień, protokołów, dodatków lub załączników, w przypadku których możliwość takiej decyzji jest wyraźnie przewidziana w niniejszej części;

b)	przyjmować decyzje w celu dokonania interpretacji postanowień niniejszej części.

Artykuł 520

Stosowanie geograficzne

1. Postanowienia niniejszej Umowy dotyczące traktowania taryfowego towarów, w tym reguł pochodzenia i tymczasowego zawieszenia tego traktowania, mają również zastosowanie, w odniesieniu do Unii, do tych obszarów obszaru celnego Unii, jak określono w art. 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 (75), które nie są objęte art. 774 ust. 1 lit. a).

2. Bez uszczerbku dla art. 774 ust. 2, 3 i 4, prawa i obowiązki Stron wynikające z niniejszej części mają również zastosowanie do obszarów poza morzem terytorialnym każdej ze Stron, w tym do dna morskiego i jego podglebia, nad którymi Strona ta wykonuje suwerenne prawa lub jurysdykcję zgodnie z prawem międzynarodowym, w tym Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza oraz jej przepisami ustawowymi i wykonawczymi, które są zgodne z prawem międzynarodowym (76).

3. Z zastrzeżeniem wyjątków zawartych w ust. 4 niniejszego artykułu, dział pierwszy, tytuł I rozdziały 1, 2 i 5 oraz protokoły i załączniki do tych rozdziałów mają również zastosowanie, w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa, do terytoriów, o których mowa w art. 774 ust. 2. Do tego celu terytoria, o których mowa w art. 774 ust. 2, uznaje się za część obszaru celnego Zjednoczonego Królestwa. Organy celne terytoriów, o których mowa w art. 774 ust. 2, są odpowiedzialne za stosowanie i wykonanie tych rozdziałów oraz protokołów i załączników do tych rozdziałów na ich odpowiednich terytoriach. Odniesienia do „organu celnego” w tych przepisach odczytuje się odpowiednio. Jednakże wnioski i zawiadomienia składane zgodnie z tymi rozdziałami oraz protokołami i załącznikami do tych rozdziałów są administrowane przez organ celny Zjednoczonego Królestwa.

4. Art. 110, załącznik 18 oraz Protokół w sprawie współpracy administracyjnej i zwalczania oszustw w dziedzinie podatku od wartości dodanej oraz w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków i ceł nie mają zastosowania do Baliwatu Jersey ani Baliwatu Guernsey.

5. Dział pierwszy, tytuł IV rozdziały 3 i 4 oraz załączniki do tego rozdziału mają również zastosowanie, w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa, do terytoriów, o których mowa w art. 774 ust. 2. Organy terytoriów, o których mowa w art. 774 ust. 2, są odpowiedzialne za stosowanie i wykonanie tych rozdziałów oraz załączników do tych rozdziałów na ich odpowiednich terytoriach, a odniesienia odczytuje się odpowiednio. Jednakże wnioski i zawiadomienia składane zgodnie z tymi rozdziałami oraz załącznikami do tych rozdziałów są administrowane przez organy Zjednoczonego Królestwa.

6. Bez uszczerbku dla art. 779 i 521 oraz o ile Strony nie postanowią inaczej, ust. 3–5 niniejszego artykułu pozostają w mocy do wcześniejszego z następujących terminów:

a)	upływu trzech lat po pisemnym zawiadomieniu drugiej Strony o wypowiedzeniu; lub

b)	dnia, w którym przestają obowiązywać art. 502, 503 i wszelkie inne postanowienia działu piątego, w zakresie, w jakim odnoszą się one do porozumień przewidzianych w tych artykułach.

7. Do celów ust. 6 lit. a) wypowiedzenie może zostać złożone w odniesieniu do jednego z terytoriów: Baliwatu Guernsey, Baliwatu Jersey i Wyspy Man, lub większej ich liczby, a ust. 3–5 niniejszego artykułu pozostają w mocy na tych terytoriach, w odniesieniu do których nie złożono wypowiedzenia.

8. Do celów ust. 6 lit. b), jeżeli art. 502, 503 i jakiekolwiek inne postanowienia działu piątego, w zakresie, w jakim odnoszą się one do porozumień przewidzianych w tych artykułach, przestają obowiązywać w odniesieniu do jednego z terytoriów: Baliwatu Guernsey, Baliwatu Jersey lub Wyspy Man, lub większej liczby (lecz nie ich wszystkich), ust. 3–5 niniejszego artykułu nadal obowiązują w odniesieniu do tych terytoriów, w przypadku których pozostają w mocy art. 502, 503 lub jakiekolwiek inne postanowienia działu piątego, w zakresie, w jakim odnoszą się one do porozumień przewidzianych w tych artykułach.

Artykuł 521

Wypowiedzenie części drugiej

Bez uszczerbku dla art.779, każda ze Stron może w dowolnym momencie wypowiedzieć niniejszą część w drodze pisemnego powiadomienia przekazanego drogą dyplomatyczną. W takim przypadku niniejsza część przestaje obowiązywać pierwszego dnia dziewiątego miesiąca następującego po dniu powiadomienia. Dział czwarty oraz Protokół w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego nie podlegają wypowiedzeniu na podstawie niniejszego artykułu.

CZĘŚĆ TRZECIA

WSPÓŁPRACA ORGANÓW ŚCIGANIA I WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI W SPRAWACH KARNYCH

TYTUŁ I

POSTANOWIENIA OGÓLNE

Artykuł 522

Cel

1. Celem niniejszej części jest zapewnienie współpracy organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości między państwami członkowskimi i instytucjami, organami i jednostkami organizacyjnymi Unii, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem, z drugiej strony, w odniesieniu do zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i ścigania czynów zabronionych, a także zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu oraz ich zwalczania.

2. Niniejsza część ma zastosowanie jedynie do współpracy organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych odbywającej się wyłącznie między Zjednoczonym Królestwem, z jednej strony, oraz Unią i państwami członkowskimi, z drugiej strony. Nie ma ona zastosowania do sytuacji zaistniałych między państwami członkowskimi lub między państwami członkowskimi a instytucjami, organami i jednostkami organizacyjnymi Unii ani do działań organów odpowiedzialnych za zapewnienie bezpieczeństwa narodowego, gdy działają one w tej dziedzinie.

Artykuł 523

Definicje

Do celów niniejszej części stosuje się następujące definicje:

a)	„państwo trzecie” oznacza państwo inne niż państwo członkowskie lub Zjednoczone Królestwo;

„szczególne kategorie danych osobowych” oznaczają dane osobowe ujawniające pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub światopoglądowe, przynależność do związków zawodowych, dane genetyczne i biometryczne przetwarzane w celu jednoznacznego zidentyfikowania osoby fizycznej, dane dotyczące zdrowia lub dane dotyczące życia seksualnego lub orientacji seksualnej osoby fizycznej;

c)	„dane genetyczne” oznaczają wszystkie dane osobowe odnoszące się do charakterystyki genetycznej osoby, które zostały odziedziczone lub nabyte, zawierające niepowtarzalne informacje o fizjologii lub zdrowiu tej osoby i które wynikają w szczególności z analizy próbki biologicznej danej osoby;

„dane biometryczne” oznaczają dane osobowe, które wynikają ze specjalnego przetwarzania technicznego, dotyczą cech fizycznych, fizjologicznych lub behawioralnych osoby fizycznej oraz umożliwiają lub potwierdzają jednoznaczną identyfikację tej osoby fizycznej, takie jak wizerunek twarzy lub dane daktyloskopijne;

„przetwarzanie” oznacza operację lub zestaw operacji wykonywanych na danych osobowych lub zestawach danych osobowych, w sposób zautomatyzowany lub niezautomatyzowany, takich jak zbieranie, utrwalanie, organizowanie, porządkowanie, przechowywanie, adaptowanie lub modyfikowanie, pobieranie, przeglądanie, wykorzystywanie, ujawnianie poprzez przesłanie, rozpowszechnianie lub innego rodzaju udostępnianie, dopasowywanie lub łączenie, ograniczanie, usuwanie lub niszczenie;

„naruszenie ochrony danych osobowych” oznacza naruszenie bezpieczeństwa prowadzące do przypadkowego lub niezgodnego z prawem zniszczenia, utracenia, zmodyfikowania, nieuprawnionego ujawnienia lub nieuprawnionego dostępu do danych osobowych przesyłanych, przechowywanych lub w inny sposób przetwarzanych;

g)	„zbiór danych” oznacza uporządkowany zestaw danych osobowych dostępnych według określonych kryteriów, niezależnie od tego, czy zestaw ten jest scentralizowany, zdecentralizowany czy rozproszony funkcjonalnie lub geograficznie;

h)	„Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości” oznacza komitet funkcjonujący pod tą nazwą, ustanowiony na podstawie art. 8.

Artykuł 524

Ochrona praw człowieka i podstawowych wolności

1. Współpraca przewidziana w niniejszej części opiera się na długotrwałym poszanowaniu przez Strony i państwa członkowskie demokracji i praworządności, ochronie praw podstawowych i wolności osób fizycznych, w tym na zasadach określonych w Powszechnej deklaracji praw człowieka i w europejskiej konwencji praw człowieka, oraz skutecznego włączenia do prawa krajowego praw i wolności określonych w tej konwencji.

2. Żadne z postanowień niniejszej części nie zmienia obowiązku poszanowania praw podstawowych i zasad prawnych odzwierciedlonych w szczególności w europejskiej konwencji praw człowieka oraz, w przypadku Unii i jej państw członkowskich, w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej.

Artykuł 525

Ochrona danych osobowych

1. Współpraca przewidziana w niniejszej części opiera się na długotrwałym zobowiązaniu Stron do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony danych osobowych.

2. W celu odzwierciedlenia tego wysokiego poziomu ochrony, Strony zapewniają, aby dane osobowe przetwarzane na podstawie niniejszej części podlegały skutecznym zabezpieczeniom w odpowiednich systemach ochrony danych Stron, w tym aby:

a)	dane osobowe były przetwarzane zgodnie z prawem i rzetelnie, zgodnie z zasadami minimalizacji danych, ograniczenia celu, dokładności i ograniczenia przechowywania;

b)	przetwarzanie szczególnych kategorii danych osobowych było dozwolone wyłącznie w niezbędnym zakresie oraz z zastrzeżeniem odpowiednich zabezpieczeń dostosowanych do konkretnego ryzyka związanego z przetwarzaniem;

c)	poziom bezpieczeństwa odpowiadający ryzyku przetwarzania był zapewniony poprzez odpowiednie środki techniczne i organizacyjne, w szczególności w odniesieniu do przetwarzania szczególnych kategorii danych osobowych;

osobom, których dane dotyczą, przyznano egzekwowalne prawa dostępu do danych, ich poprawiania i usuwania, z zastrzeżeniem ewentualnych ograniczeń przewidzianych prawem, które stanowią w demokratycznym społeczeństwie niezbędne i proporcjonalne środki służące ochronie ważnych celów interesu publicznego;

w przypadku naruszenia ochrony danych stwarzającego ryzyko naruszenia praw i wolności osób fizycznych właściwy organ nadzorczy był bez zbędnej zwłoki powiadamiany o naruszeniu; w przypadku gdy naruszenie może powodować wysokie ryzyko naruszenia praw i wolności osób fizycznych, powiadamiane były również osoby, których dane dotyczą, z zastrzeżeniem ewentualnych ograniczeń przewidzianych prawem, które w demokratycznym społeczeństwie stanowią niezbędne i proporcjonalne środki służące ochronie ważnych celów interesu publicznego;

f)	dalsze przekazywanie danych do państwa trzeciego było dozwolone wyłącznie z zastrzeżeniem warunków i zabezpieczeń odpowiednich dla przekazywania oraz przy zapewnieniu, aby stopień ochrony nie został naruszony;

g)	nadzór nad przestrzeganiem zabezpieczeń ochrony danych oraz egzekwowanie zabezpieczeń ochrony danych były zapewniane przez niezależne organy; oraz

h)	osobom, których dane dotyczą, przysługiwały egzekwowalne prawa do skutecznych administracyjnych i sądowych środków zaskarżenia w razie naruszenia zabezpieczeń ochrony danych.

3. Zjednoczone Królestwo, z jednej strony, oraz Unia, również w imieniu któregokolwiek z jej państw członkowskich, z drugiej strony, powiadamiają Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości o organach nadzorczych odpowiedzialnych za nadzorowanie wdrażania zasad ochrony danych mających zastosowanie do współpracy na podstawie niniejszej części i za zapewnianie ich przestrzegania. Organy nadzorcze współpracują w celu zapewnienia zgodności z niniejszą częścią.

4. Postanowienia dotyczące ochrony danych osobowych określone w niniejszej części mają zastosowanie do przetwarzania danych osobowych w sposób całkowicie lub częściowo zautomatyzowany oraz do przetwarzania w sposób inny niż zautomatyzowany danych osobowych stanowiących część zbioru danych lub mających stanowić część zbioru danych.

5. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla stosowania wszelkich postanowień szczególnych określonych w niniejszej części, które dotyczą przetwarzania danych osobowych.

Artykuł 526

Zakres współpracy w przypadku, gdy państwo członkowskie nie uczestniczy już w analogicznych środkach na podstawie prawa Unii

1. Niniejszy artykuł ma zastosowanie, jeżeli państwo członkowskie przestaje uczestniczyć w stosowaniu przepisów prawa Unii dotyczących współpracy organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych analogicznych do jakichkolwiek odpowiednich postanowień niniejszej części lub przestaje korzystać z praw na podstawie takich przepisów.

2. Zjednoczone Królestwo może powiadomić Unię na piśmie o swoim zamiarze zaprzestania stosowania odpowiednich postanowień niniejszej części w odniesieniu do tego państwa członkowskiego.

3. Powiadomienie dokonane na podstawie ust. 2 staje się skuteczne z dniem w nim określonym, który nie może być wcześniejszy niż dzień, w którym państwo członkowskie przestaje uczestniczyć w stosowaniu przepisów prawa Unii, o których mowa w ust. 1, lub korzystać z praw na podstawie tych przepisów.

4. Jeżeli Zjednoczone Królestwo powiadamia na podstawie niniejszego artykułu o swoim zamiarze zaprzestania stosowania odpowiednich postanowień niniejszej części, Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości zbiera się w celu podjęcia decyzji w sprawie środków niezbędnych do zapewnienia odpowiedniego zakończenia wszelkiej współpracy zainicjowanej na podstawie niniejszej części, na którą zaprzestanie stosowania ma wpływ. W każdym przypadku, w odniesieniu do wszystkich danych osobowych uzyskanych w drodze współpracy na podstawie odpowiednich postanowień niniejszej części przed zaprzestaniem ich stosowania, Strony zapewniają utrzymanie – po wejściu w życie zaprzestania stosowania – poziomu ochrony, z zachowaniem którego dane osobowe zostały przekazane.

5. Unia powiadamia Zjednoczone Królestwo na piśmie, drogą dyplomatyczną, o dniu, w którym dane państwo członkowskie ma wznowić uczestnictwo w stosowaniu danych przepisów prawa Unii lub korzystanie z praw wynikających z tych przepisów. Stosowanie odpowiednich postanowień niniejszej części zostaje przywrócone w tym dniu lub, jeżeli ma to nastąpić później, pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu, w którym dokonano powiadomienia.

6. W celu ułatwienia stosowania niniejszego artykułu Unia informuje Zjednoczone Królestwo, gdy państwo członkowskie przestaje uczestniczyć w stosowaniu przepisów prawa Unii dotyczących współpracy organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych analogicznych do odpowiednich postanowień niniejszej części lub przestaje korzystać z praw wynikających z tych przepisów.

TYTUŁ II

WYMIANA DANYCH DNA, DANYCH DOTYCZĄCYCH ODCISKÓW PALCÓW I DANYCH REJESTRACYJNYCH POJAZDÓW

Artykuł 527

Cel

Celem niniejszego tytułu jest ustanowienie wzajemnej współpracy między właściwymi organami ścigania ze Zjednoczonego Królestwa, z jednej strony, a właściwymi organami ścigania z państw członkowskich, z drugiej strony, w zakresie zautomatyzowanego przekazywania profili DNA, danych daktyloskopijnych i niektórych krajowych danych rejestracyjnych pojazdów.

Artykuł 528

Definicje

Do celów niniejszego tytułu stosuje się następujące definicje:

„właściwy organ ścigania” oznacza krajową policję, służby celne lub inny organ upoważniony na podstawie prawa krajowego do wykrywania przestępstw lub działalności przestępczej, zapobiegania im i prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz do korzystania z uprawnień i stosowania środków przymusu w kontekście takich działań; agencje, organy lub inne jednostki zajmujące się w szczególności kwestiami bezpieczeństwa narodowego nie są uznawane do celów niniejszego tytułu za właściwe organy ścigania;

„przeszukanie” i „porównanie”, o których mowa w art. 530, 531, 534 i 539, oznaczają procedury, poprzez które ustala się istnienie zgodności między, odpowiednio, danymi DNA lub danymi daktyloskopijnymi przekazanymi przez jedno państwo a danymi DNA lub danymi daktyloskopijnymi przechowywanymi w bazach danych jednego państwa, większej liczby państw lub wszystkich państw;

c)	„zautomatyzowane przeszukanie”, o którym mowa w art. 537, oznacza procedurę dostępu on-line służącą przeglądowi baz danych jednego państwa, większej liczby państw lub wszystkich państw;

d)	„niekodująca część DNA” oznacza części chromosomów niemające wartości genetycznej, tj. takie, o których nie wiadomo, by odpowiadały jakimkolwiek funkcjonalnym właściwościom organizmu;

e)	„profil DNA” oznacza literę lub kod numeryczny reprezentujące charakterystyczne cechy identyfikacyjne niekodującej części przeanalizowanej próbki ludzkiego DNA, tj. szczególną strukturę molekularną w różnych loci DNA;

„dane referencyjne DNA” oznaczają profil DNA oraz oznaczenie referencyjne; dane referencyjne DNA obejmują wyłącznie profile DNA ustalone na podstawie niekodującej części DNA oraz oznaczenie referencyjne; dane referencyjne DNA nie mogą zawierać jakichkolwiek danych, które umożliwiają bezpośrednią identyfikację osoby, której dane dotyczą; dane referencyjne DNA, które nie są przyporządkowane do jakiejkolwiek konkretnej osoby fizycznej (niezidentyfikowane profile DNA), muszą być rozpoznawalne jako takie;

g)	„referencyjny profil DNA” oznacza profil DNA pochodzący od zidentyfikowanej osoby;

h)	„niezidentyfikowany profil DNA” oznacza profil DNA uzyskany ze śladów zebranych podczas postępowań przygotowawczych w sprawach karnych i należący do dotychczas niezidentyfikowanej osoby;

i)	„notatka” oznacza zaznaczenie przez dane państwo na profilu DNA znajdującym się w jego krajowej bazie danych, że stwierdzono już zgodność tego profilu z informacjami uzyskanymi w wyniku przeszukania lub porównania przez inne państwo;

j)	„dane daktyloskopijne” oznaczają obrazy odbitek linii papilarnych palców, obrazy śladów palców, odbitek dłoni, śladów dłoni oraz wzory takich obrazów (zakodowane minucje), gdy są one przechowywane i przetwarzane w zautomatyzowanej bazie danych;

„daktyloskopijne dane referencyjne” oznaczają dane daktyloskopijne oraz oznaczenie referencyjne; daktyloskopijne dane referencyjne DNA nie mogą zawierać jakichkolwiek danych, które umożliwiają bezpośrednią identyfikację osoby, której dane dotyczą; daktyloskopijne dane referencyjne, które nie są przyporządkowane do jakiejkolwiek konkretnej osoby fizycznej (niezidentyfikowane dane daktyloskopijne), muszą być rozpoznawalne jako takie;

l)	„dane rejestracyjne pojazdów” oznaczają zbiór danych określony w rozdziale 3 załącznika 39;

„indywidualna sprawa”, o której mowa w art. 530 ust. 1 zdanie drugie, art. 534 ust. 1 zdanie drugie i art. 537 ust. 1, oznacza pojedyncze akta postępowania przygotowawczego lub akta sprawy; jeżeli akta te zawierają więcej niż jeden profil DNA lub jeden komplet danych daktyloskopijnych lub danych rejestracyjnych pojazdu, mogą one zostać przekazane razem jako jedno zapytanie;

„czynność laboratoryjna” oznacza każde działanie podejmowane w laboratorium związane z ujawnianiem i zabezpieczaniem śladów na obiektach, a także badaniu, analizie i interpretacji dowodów kryminalistycznych dotyczących profilów DNA i danych daktyloskopijnych, w celu opracowania opinii eksperckiej lub wymiany dowodów kryminalistycznych;

o)	„wyniki czynności laboratoryjnych” oznaczają wszelkie wyniki analiz oraz interpretacje bezpośrednio z nimi związane;

p)	„dostawca ekspertyz kryminalistycznych” oznacza każdy podmiot, publiczny lub prywatny, wykonujący czynności laboratoryjne na wniosek właściwego organu ścigania lub właściwego organu sądowego;

q)	„krajowa jednostka akredytująca” oznacza jedyną jednostkę w danym państwie przeprowadzającą akredytację na podstawie upoważnienia udzielonego jej przez państwo.

Artykuł 529

Utworzenie krajowych zbiorów analiz DNA

1. Państwa tworzą i prowadzą krajowe zbiory analiz DNA do celów prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawach karnych.

2. W celu wykonania niniejszego tytułu państwa zapewniają dostępność danych referencyjnych DNA pochodzących z ich krajowych zbiorów analiz DNA, o których mowa w ust. 1.

3. Państwa zgłaszają krajowe zbiory analiz DNA, do których zastosowanie mają art. 529–532 oraz art. 535, 536 i 539, oraz warunki zautomatyzowanego przeszukania, o których mowa w art. 530 ust. 1.

Artykuł530

Zautomatyzowane przeszukanie profili DNA

1. Do celów prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawach karnych państwa umożliwiają krajowym punktom kontaktowym pozostałych państw, o których mowa w art. 535, dostęp do danych referencyjnych DNA ze swoich zbiorów analiz DNA oraz upoważniają je do zautomatyzowanego przeszukania tych danych przez porównanie profili DNA. Przeszukania mogą być prowadzone wyłącznie w indywidualnych sprawach oraz zgodnie z prawem krajowym państwa wzywającego.

2. Jeżeli podczas zautomatyzowanego przeszukania danych okaże się, że dostarczony profil DNA zgadza się z profilami DNA zarejestrowanymi przez państwo wezwane, państwo to przesyła do krajowego punktu kontaktowego państwa wzywającego w sposób automatyczny dane referencyjne DNA, z którymi stwierdzono zgodność. Jeżeli nie stwierdzono zgodności, powiadamia się o tym automatycznie.

Artykuł531

Zautomatyzowane porównanie profili DNA

1. Do celów prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawach karnych państwa, za pośrednictwem swoich krajowych punktów kontaktowych, porównują profile DNA swoich niezidentyfikowanych profili DNA ze wszystkimi profilami DNA z referencyjnych danych pozostałych krajowych zbiorów analiz DNA zgodnie z wzajemnie zaakceptowanymi praktycznymi uzgodnieniami pomiędzy zainteresowanymi państwami. Profile DNA dostarcza się i porównuje w sposób zautomatyzowany. Niezidentyfikowane profile DNA dostarcza się do porównania jedynie wtedy, gdy możliwość taką przewiduje prawo krajowe państwa wzywającego.

2. Jeżeli w wyniku analizy porównawczej, o której mowa w ust. 1, państwo stwierdzi, że jakiekolwiek dostarczone przez inne państwo profile DNA zgadzają się z jakimkolwiek profilem w jego zbiorze analiz DNA, dostarcza ono bezzwłocznie krajowemu punktowi kontaktowemu tego drugiego państwa dane referencyjne DNA, z którymi stwierdzono zgodność.

Artykuł 532

Pobieranie materiału komórkowego i dostarczanie profili DNA

W przypadku gdy w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub postępowaniu karnym brak jest jakiegokolwiek dostępnego profilu DNA dla danej osoby fizycznej, która przebywa na terytorium państwa wezwanego, państwo to udziela pomocy prawnej poprzez pobranie i przeanalizowanie materiału komórkowego tej osoby fizycznej oraz dostarczenie otrzymanego profilu DNA państwu wzywającemu, jeżeli:

a)	państwo wzywające określi, w jakim celu jest on potrzebny;

państwo wzywające przedstawi wymagany zgodnie z prawem krajowym tego państwa nakaz przeprowadzenia czynności lub oświadczenie wydane przez właściwy organ, wyjaśniające, że wymogi dotyczące pobrania i przeanalizowania materiału komórkowego byłyby spełnione, gdyby dana osoba fizyczna znajdowała się na terytorium państwa wzywającego; oraz

c)	zgodnie z prawem państwa wezwanego spełnione są wymogi dotyczące pobrania i przeanalizowania materiału komórkowego oraz warunki dostarczenia otrzymanego profilu DNA.

Artykuł 533

Dane daktyloskopijne

Do celów wykonania niniejszego tytułu państwa zapewniają dostępność daktyloskopijnych danych referencyjnych ze zbiorów przechowywanych w krajowych zautomatyzowanych systemach identyfikacji daktyloskopijnej utworzonych do celów zapobiegania przestępczości i prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawach karnych.

Artykuł 534

Zautomatyzowane przeszukanie danych daktyloskopijnych

1. Do celów zapobiegania przestępczości i prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawach karnych państwa umożliwiają krajowym punktom kontaktowym pozostałych państw, o których mowa w art. 535, dostęp do danych referencyjnych ze zautomatyzowanych systemów identyfikacji daktyloskopijnej, które zostały utworzone przez nie w tym celu, oraz upoważniają do zautomatyzowanego przeszukania tych danych przez porównanie danych daktyloskopijnych. Przeszukania mogą być prowadzone wyłącznie w indywidualnych sprawach oraz zgodnie z prawem krajowym państwa wzywającego.

2. Potwierdzenia zgodności danych daktyloskopijnych z danymi referencyjnymi będącymi w posiadaniu państwa wezwanego dokonuje krajowy punkt kontaktowy państwa wzywającego na podstawie dostarczonych w sposób zautomatyzowany danych referencyjnych koniecznych do stwierdzenia jednoznacznej zgodności.

Artykuł 535

Krajowe punkty kontaktowe

1. Do celów dostarczania danych, o którym mowa w art. 530, 531 i 534, państwa wyznaczają krajowe punkty kontaktowe.

2. W odniesieniu do państw członkowskich krajowe punkty kontaktowe wyznaczone do analogicznej wymiany danych w Unii uznaje się za krajowe punkty kontaktowe do celów niniejszego tytułu.

3. Uprawnienia krajowych punktów kontaktowych określa mające zastosowanie prawo krajowe.

Artykuł 536

Dostarczanie dalszych danych osobowych oraz innych informacji

Jeżeli w ramach procedury, o której mowa w art. 530, 531 i 534, zostanie stwierdzona zgodność profili DNA lub danych daktyloskopijnych, dostarczanie dalszych danych osobowych oraz innych informacji, które są dostępne w odniesieniu do danych referencyjnych, podlega prawu krajowemu, w tym przepisom o pomocy prawnej, państwa wezwanego, bez uszczerbku dla art. 539 ust. 1.

Artykuł 537

Zautomatyzowane przeszukanie danych rejestracyjnych pojazdów

1. Do celów zapobiegania przestępczości i prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawach karnych oraz ścigania innych czynów zabronionych, które podlegają jurysdykcji sądów lub prokuratora państwa wzywającego, a także w celu utrzymania bezpieczeństwa publicznego, państwa umożliwiają krajowym punktom kontaktowym pozostałych państw dostęp, zgodnie z ust. 2, do następujących krajowych danych rejestracyjnych pojazdów oraz upoważniają je do zautomatyzowanego przeszukania tych danych w indywidualnych sprawach:

a)	dane dotyczące właścicieli lub użytkowników; oraz

b)	dane dotyczące pojazdu.

2. Dane można przeszukać na podstawie ust. 1 jedynie według pełnego numeru podwozia lub pełnego numeru rejestracyjnego oraz wyłącznie zgodnie z prawem krajowym państwa wzywającego.

3. Do celów dostarczania danych, o których mowa w ust. 1, państwa wyznaczają krajowy punkt kontaktowy, do którego pozostałe państwa mogą kierować wnioski. Uprawnienia krajowych punktów kontaktowych określa mające zastosowanie prawo krajowe.

Artykuł 538

Akredytacja dostawców ekspertyz kryminalistycznych wykonujących czynności laboratoryjne

1. Państwa zapewniają, aby ich dostawcy ekspertyz kryminalistycznych przeprowadzający czynności laboratoryjne byli akredytowani przez krajową jednostkę akredytującą na zgodność z EN ISO/IEC 17025.

2. Każde państwo zapewnia, aby wyniki akredytowanych dostawców ekspertyz kryminalistycznych przeprowadzających czynności laboratoryjne w innych państwach były uznawane przez jego organy odpowiedzialne za zapobieganie przestępczości, wykrywanie czynów zabronionych i prowadzenie postępowań przygotowawczych w sprawach karnych za równie wiarygodne jak wyniki dostarczone przez krajowych dostawców ekspertyz kryminalistycznych prowadzących czynności laboratoryjne akredytowanych zgodnie z EN ISO/IEC 17025.

3. Właściwe organy ścigania Zjednoczonego Królestwa nie dokonują przeszukania danych ani zautomatyzowanego porównania zgodnie z art. 530, 531 i 534, zanim Zjednoczone Królestwo nie wdroży i nie zastosuje środków, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu.

4. Ust. 1 i 2 nie mają wpływu na przepisy krajowe dotyczące sądowej oceny dowodów.

5. Zjednoczone Królestwo przekazuje Specjalnemu Komitetowi ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości tekst głównych przepisów przyjętych w celu wykonania i stosowania postanowień niniejszego artykułu.

Artykuł 539

Środki wykonawcze

1. Do celów niniejszego tytułu państwa udostępniają właściwym organom ścigania innych państw wszystkie kategorie danych dostępnych do przeszukania i porównania na warunkach odpowiadających tym, na jakich są one dostępne do przeszukania i porównania przez krajowe właściwe organy ścigania. Państwa dostarczają dalsze dostępne dane osobowe oraz inne informacje dotyczące danych referencyjnych, o których mowa w art. 536, właściwym organom ścigania innych państw do celów objętych niniejszym tytułem na warunkach odpowiadających tym, na jakich byłyby one dostarczane organom krajowym.

2. Do celów wdrażania procedur, o których mowa w art. 530, 531, 534 i 537, specyfikacje techniczne i proceduralne określono w załączniku 39.

3. Oświadczenia państw członkowskich składane zgodnie z decyzjami Rady 2008/615/WSiSW (77) i 2008/616/WSiSW (78) mają również zastosowanie w ich stosunkach ze Zjednoczonym Królestwem.

Artykuł 540

Ocena ex ante

1. W celu sprawdzenia, czy Zjednoczone Królestwo spełniło warunki określone w art. 539 i załączniku 39, przeprowadza się w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa wizytę ewaluacyjną i operację pilotażową w zakresie, w jakim wymaga tego załącznik 39, zgodnie z warunkami i uzgodnieniami akceptowanymi przez Zjednoczone Królestwo. W każdym przypadku operację pilotażową przeprowadza się w odniesieniu do przeszukania danych na podstawie art. 537.

2. Na podstawie sprawozdania z oceny ogólnej dotyczącego wizyty ewaluacyjnej oraz, w stosownych przypadkach, operacji pilotażowej, zgodnie z ust. 1, Unia wyznacza datę lub daty, od których państwa członkowskie będą mogły dostarczać Zjednoczonemu Królestwu dane osobowe na podstawie niniejszego tytułu.

3. W oczekiwaniu na wynik oceny, o której mowa w ust. 1, od dnia wejścia w życie niniejszej Umowy państwa członkowskie mogą dostarczyć Zjednoczonemu Królestwu dane osobowe, zgodnie z art. 530, 531, 534 i 536, do daty lub dat wyznaczonych przez Unię zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu, lecz nie dłużej niż w terminie dziewięciu miesięcy po dniu wejścia w życie niniejszej Umowy. Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości może jednorazowo przedłużyć ten okres o maksymalnie dziewięć miesięcy.

Artykuł 541

Zawieszenie i zaprzestanie stosowania

1. W przypadku gdy Unia uzna za konieczne wprowadzenie zmian do niniejszego tytułu, ponieważ prawo Unii dotyczące kwestii regulowanych w niniejszym tytule zostało istotnie zmienione lub są w nim wprowadzane istotne zmiany, może powiadomić o tym odpowiednio Zjednoczone Królestwo w celu uzgodnienia formalnej zmiany niniejszej Umowy w odniesieniu do niniejszego tytułu. Po takim powiadomieniu Strony przeprowadzają konsultacje.

2. W przypadku gdy w terminie dziewięciu miesięcy od tego powiadomienia nie dojdzie do zawarcia przez Strony porozumienia w zakresie zmiany niniejszego tytułu, Unia może podjąć decyzję o zawieszeniu stosowania niniejszego tytułu lub jakichkolwiek postanowień niniejszego tytułu na okres do dziewięciu miesięcy. Przed końcem tego okresu Strony mogą uzgodnić przedłużenie zawieszenia na dodatkowy okres do dziewięciu miesięcy. Jeżeli do końca okresu zawieszenia nie dojdzie do zawarcia przez Strony porozumienia w zakresie zmiany niniejszego tytułu, zawieszone postanowienia przestają obowiązywać pierwszego dnia miesiąca następującego po zakończeniu okresu zawieszenia, chyba że Unia poinformuje Zjednoczone Królestwo, że nie będzie już dążyć do wprowadzenia jakichkolwiek zmian do niniejszego tytułu. W takim przypadku przywraca się stosowanie zawieszonych postanowień niniejszego tytułu.

3. Jeżeli stosowanie jakichkolwiek postanowień niniejszego tytułu zostaje zawieszone na podstawie niniejszego artykułu, Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości zbiera się w celu podjęcia decyzji w sprawie działań niezbędnych do zapewnienia odpowiedniego zakończenia wszelkiej współpracy zainicjowanej na podstawie niniejszego tytułu, na którą zawieszenie ma wpływ. W każdym przypadku, w odniesieniu do wszystkich danych osobowych uzyskanych w drodze współpracy na podstawie niniejszego tytułu przed ustaniem obowiązywania postanowień objętych tymczasowym zawieszeniem Strony zapewniają utrzymanie – po wejściu w życie zawieszenia – poziomu ochrony, z zachowaniem którego dane osobowe zostały przekazane.

TYTUŁ III

PRZEKAZYWANIE DANYCH DOTYCZĄCYCH PRZELOTU PASAŻERA ORAZ ICH PRZETWARZANIE

Artykuł 542

Zakres stosowania

1. W niniejszym tytule określa się zasady, zgodnie z którymi dane dotyczące przelotu pasażera mogą być przekazywane właściwemu organowi Zjednoczonego Królestwa oraz przetwarzane i wykorzystywane przez ten organ w przypadku lotów między Unią a Zjednoczonym Królestwem, a także przewiduje się szczególne zabezpieczenia w tym zakresie.

2. Niniejszy tytuł ma zastosowanie do przewoźników lotniczych obsługujących loty pasażerskie między Unią a Zjednoczonym Królestwem.

3. Niniejszy tytuł ma również zastosowanie do przewoźników lotniczych zarejestrowanych lub przechowujących dane w Unii i obsługujących loty pasażerskie do lub ze Zjednoczonego Królestwa.

4. Niniejszy tytuł przewiduje również współpracę policyjną i wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych między Zjednoczonym Królestwem a Unią w odniesieniu do danych PNR.

Artykuł 543

Definicje

Do celów niniejszego tytułu stosuje się następujące definicje:

a)	„przewoźnik lotniczy” oznacza przedsiębiorstwo transportu lotniczego posiadające ważną licencję lub inne równoważne pozwolenie uprawniające je do prowadzenia lotniczego przewozu pasażerów między Zjednoczonym Królestwem a Unią;

„dane dotyczące przelotu pasażera” („dane PNR”) oznaczają zbiór danych o podróży każdego pasażera, który zawiera informacje niezbędne, aby umożliwić przetwarzanie i weryfikowanie rezerwacji przez przewoźników lotniczych obsługujących rezerwację i lot w odniesieniu do każdego przelotu zarezerwowanego przez jakąkolwiek osobę lub w jej imieniu, bez względu na to, czy zbiór ten znajduje się w systemach rezerwacji, systemach odpraw pasażerskich lub równorzędnych systemach pełniących te same funkcje; w szczególności, zgodnie z niniejszym tytułem, dane PNR składają się z elementów określonych w załączniku 40;

„właściwy organ Zjednoczonego Królestwa” oznacza organ Zjednoczonego Królestwa odpowiedzialny za otrzymywanie i przetwarzanie danych PNR na podstawie niniejszej Umowy; jeżeli Zjednoczone Królestwo dysponuje więcej niż jednym właściwym organem, zapewnia ono pojedyncze okienko ds. danych pasażerów umożliwiające przewoźnikom lotniczym przekazywanie danych PNR do pojedynczego punktu przekazywania danych oraz wyznacza pojedynczy punkt kontaktowy w celu otrzymywania i składania wniosków na podstawie art. 546;

d)	„jednostki do spraw informacji o pasażerach” oznaczają jednostki ustanowione przez państwa członkowskie lub przez nie wyznaczone, które są odpowiedzialne za otrzymywanie i przetwarzanie danych PNR;

e)	„terroryzm” oznacza którekolwiek z przestępstw wymienionych w załączniku 45;

f)	„poważne przestępstwo” oznacza każde przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym o maksymalnym wymiarze co najmniej trzech lat na podstawie prawa krajowego Zjednoczonego Królestwa.

Artykuł 544

Cele wykorzystywania danych PNR

1. Zjednoczone Królestwo zapewnia, aby dane PNR otrzymane zgodnie z niniejszym tytułem były przetwarzane wyłącznie w celu zapobiegania terroryzmowi lub poważnym przestępstwom, ich wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych lub ich ścigania oraz w celu nadzorowania przetwarzania danych PNR na warunkach określonych w niniejszej Umowie.

2. W wyjątkowych przypadkach właściwy organ Zjednoczonego Królestwa może przetwarzać dane PNR, gdy jest to konieczne do ochrony żywotnych interesów osoby fizycznej, na przykład:

a)	zagrożenie śmiercią lub poważnym uszkodzeniem ciała; lub

b)	istotne zagrożenie dla zdrowia publicznego, w szczególności określone zgodnie z normami uznanymi na poziomie międzynarodowym.

3. Właściwy organ Zjednoczonego Królestwa może również przetwarzać dane PNR indywidualnie dla każdego przypadku, gdy ujawnienie odpowiednich danych PNR jest nakazane przez sąd lub trybunał administracyjny Zjednoczonego Królestwa w postępowaniu bezpośrednio związanym z jednym z celów, o których mowa w ust. 1.

Artykuł 545

Zapewnienie przekazania danych PNR

1. Unia zapewnia, aby przewoźnikom lotniczym nie uniemożliwiano przekazywania danych PNR właściwemu organowi Zjednoczonego Królestwa na podstawie niniejszego tytułu.

2. Unia zapewnia, aby przewoźnicy lotniczy mogli zgodnie z niniejszym tytułem przekazywać dane PNR właściwemu organowi Zjednoczonego Królestwa za pośrednictwem upoważnionych przedstawicieli działających w imieniu przewoźnika lotniczego i za których ten przewoźnik lotniczy ponosi odpowiedzialność.

3. Zjednoczone Królestwo nie wymaga od przewoźnika lotniczego dostarczenia elementów danych PNR, które nie zostały jeszcze pobrane lub nie są jeszcze w posiadaniu przewoźnika lotniczego w celach związanych z rezerwacją.

4. Zjednoczone Królestwo usuwa po otrzymaniu wszelkie dane przekazane mu przez przewoźnika lotniczego zgodnie z niniejszym tytułem, jeżeli te elementy danych nie są wymienione w załączniku 40.

Artykuł 546

Współpraca policyjna i wymiarów sprawiedliwości

1. Właściwy organ Zjednoczonego Królestwa możliwie najszybciej przekazuje Europolowi lub Eurojustowi, w ramach ich odpowiednich uprawnień, lub jednostkom do spraw informacji o pasażerach państw członkowskich wszelkie istotne i odpowiednie informacje analityczne zawierające dane PNR, w szczególnych przypadkach, gdy jest to niezbędne w celu zapobiegania terroryzmowi lub poważnym przestępstwom, ich wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych lub ich ścigania.

2. Na wniosek Europolu lub Eurojustu, w ramach ich odpowiednich uprawnień, lub na wniosek jednostki do spraw informacji o pasażerach państwa członkowskiego właściwy organ Zjednoczonego Królestwa udostępnia dane PNR, rezultaty przetwarzania tych danych lub informacje analityczne zawierające dane PNR, w szczególnych przypadkach, gdy jest to niezbędne w celu zapobiegania terroryzmowi lub poważnym przestępstwom, ich wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych w ich sprawie lub ich ścigania.

3. Jednostki do spraw informacji o pasażerach państw członkowskich możliwie najszybciej udostępniają właściwemu organowi Zjednoczonego Królestwa wszelkie istotne i odpowiednie informacje zawierające dane PNR, w szczególnych przypadkach, gdy jest to niezbędne w celu zapobiegania terroryzmowi lub poważnym przestępstwom, ich wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych w ich sprawie lub ich ścigania.

4. Na wniosek właściwego organu Zjednoczonego Królestwa jednostki do spraw informacji o pasażerach państw członkowskich przekazują dane PNR, rezultaty przetwarzania tych danych lub informacje analityczne zawierające dane PNR, w szczególnych przypadkach, gdy jest to niezbędne w celu zapobiegania terroryzmowi lub poważnym przestępstwom, ich wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych lub ich ścigania.

5. Strony zapewniają, aby informacje, o których mowa w ust. 1–4, były udostępniane zgodnie z porozumieniami i uzgodnieniami dotyczącymi egzekwowania prawa lub wymiany informacji między Zjednoczonym Królestwem a Europolem, Eurojustem lub danym państwem członkowskim. W szczególności wymiana informacji z Europolem na podstawie niniejszego artykułu musi odbywać się przez bezpieczną linię komunikacyjną ustanowioną w celu wymiany informacji za pośrednictwem Europolu.

6. Właściwy organ Zjednoczonego Królestwa i jednostki do spraw informacji o pasażerach państw członkowskich zapewniają, aby na podstawie ust. 1–4 udostępniana była tylko minimalna ilość danych PNR.

Artykuł 547

Niedyskryminacja

Zjednoczone Królestwo zapewnia, aby zabezpieczenia mające zastosowanie do przetwarzania danych PNR miały zastosowanie do wszystkich osób fizycznych na równych zasadach, bez niezgodnej z prawem dyskryminacji.

Artykuł 548

Wykorzystywanie szczególnych kategorii danych osobowych

Wszelkie przetwarzanie szczególnych kategorii danych osobowych jest zakazane na podstawie niniejszego tytułu. W zakresie, w jakim dane PNR przekazywane właściwemu organowi Zjednoczonego Królestwa obejmują szczególne kategorie danych osobowych, właściwy organ Zjednoczonego Królestwa usuwa takie dane.

Artykuł 549

Bezpieczeństwo i integralność danych

1. Zjednoczone Królestwo wdraża środki regulacyjne, proceduralne lub techniczne w celu ochrony danych PNR przed przypadkowym, niezgodnym z prawem lub nieuprawnionym dostępem, przetwarzaniem lub utratą.

2. Zjednoczone Królestwo zapewnia weryfikację zgodności oraz ochronę, bezpieczeństwo, poufność i integralność danych. W tym względzie Zjednoczone Królestwo:

a)	stosuje do danych PNR procedury szyfrowania, autoryzacji i dokumentacji;

b)	ogranicza dostęp do danych PNR do uprawnionych urzędników;

c)	przechowuje dane PNR w bezpiecznym środowisku fizycznym, które chronione jest kontrolą dostępu; oraz

d)	ustanawia mechanizm zapewniający, aby wyszukiwanie danych PNR odbywało się zgodnie z art. 544.

3. Jeżeli dane PNR osoby fizycznej zostały udostępnione lub ujawnione bez upoważnienia, Zjednoczone Królestwo wprowadza środki, aby powiadomić o tym osobę fizyczną, ograniczyć ryzyko poniesienia szkody oraz podjąć działania zaradcze.

4. Właściwy organ Zjednoczonego Królestwa niezwłocznie informuje Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości o wszelkich istotnych incydentach przypadkowego, niezgodnego z prawem lub nieuprawnionego dostępu, przetwarzania lub utraty danych PNR.

5. Zjednoczone Królestwo zapewnia, aby wszelkie naruszenie bezpieczeństwa danych, prowadzące w szczególności do przypadkowego lub niezgodnego z prawem zniszczenia lub przypadkowej utraty, zmiany, nieuprawnionego ujawnienia danych lub dostępu do danych, lub jakiejkolwiek formy niezgodnego z prawem przetwarzania, podlegały skutecznym i odstraszającym środkom naprawczym, które mogą obejmować kary.

Artykuł 550

Przejrzystość i powiadamianie pasażerów

1. Właściwy organ Zjednoczonego Królestwa udostępnia na swojej stronie internetowej następujące informacje:

a)	wykaz przepisów zezwalających na gromadzenie danych PNR;

b)	cele gromadzenia danych PNR;

c)	sposób ochrony danych PNR;

d)	sposób ujawniania danych PNR oraz zakres, w jakim jest to możliwe;

e)	informacje dotyczące praw do dostępu, poprawiania, wprowadzania adnotacji i środków zaskarżenia; oraz

f)	dane kontaktowe w razie pytań.

2. Strony współpracują z zainteresowanymi stronami trzecimi, takimi jak branża lotnicza i branża podróży lotniczych, w celu promowania przejrzystości, w momencie dokonywania rezerwacji, w odniesieniu do celu zbierania, przetwarzania i wykorzystywania danych PNR oraz w odniesieniu do sposobów składania wniosków o dostęp do danych, ich poprawiania i środków zaskarżania. Przewoźnicy lotniczy udzielają pasażerom jasnych i konkretnych informacji dotyczących przekazywania danych PNR na podstawie niniejszego tytułu, w tym informacje dotyczące danych organu otrzymującego, celu przekazania oraz prawa do żądania od organu otrzymującego dostępu do danych osobowych pasażera, które zostały przekazane, oraz ich poprawiania.

3. W przypadku gdy dane PNR zatrzymane zgodnie z art. 552 zostały wykorzystane z zastrzeżeniem warunków określonych w art. 553 lub zostały ujawnione zgodnie z art. 555 lub art. 556, Zjednoczone Królestwo powiadamia zainteresowanych pasażerów na piśmie, indywidualnie i w rozsądnym terminie, gdy takie powiadomienie nie będzie już zagrażać postępowaniom prowadzonym przez zainteresowane organy publiczne, w zakresie, w jakim odpowiednie dane kontaktowe pasażerów są dostępne lub można je odzyskać, podejmując rozsądne wysiłki. Powiadomienie musi zawierać informacje dotyczące sposobu, w jaki osoba fizyczna może dochodzić swoich praw na drodze sądowej lub administracyjnej.

Artykuł 551

Zautomatyzowane przetwarzanie danych PNR

1. Właściwy organ Zjednoczonego Królestwa zapewnia, aby zautomatyzowane przetwarzanie danych PNR opierało się na niedyskryminujących, konkretnych i wiarygodnych, określonych z wyprzedzeniem modelach i kryteriach, aby organ ten mógł:

a)	uzyskiwać wyniki ukierunkowane na osoby fizyczne, na których mogłoby ciążyć uzasadnione podejrzenie udziału lub uczestnictwa w terroryzmie lub poważnych przestępstwach; lub

b)	w wyjątkowych okolicznościach chronić żywotne interesy osoby fizycznej określone w art. 544 ust. 2.

2. Właściwy organ Zjednoczonego Królestwa zapewnia, aby bazy danych, z którymi porównuje się dane PNR, były wiarygodne, aktualne i ograniczone do baz danych używanych przez ten organ w związku z celami określonymi w art. 544.

3. Zjednoczone Królestwo nie podejmuje jakichkolwiek decyzji mających znaczący niekorzystny wpływ na osobę fizyczną wyłącznie w oparciu o zautomatyzowane przetwarzanie danych PNR.

Artykuł 552

Zatrzymywanie danych PNR

1. Zjednoczone Królestwo nie zatrzymuje danych PNR dłużej niż przez pięć lat od dnia ich otrzymania.

2. Nie później niż sześć miesięcy po przekazaniu danych PNR, o którym mowa w ust. 1, wszystkie dane PNR zostają poddane depersonalizacji poprzez maskowanie następujących danych, które mogłyby posłużyć do bezpośredniej identyfikacji pasażera, którego dotyczą dane PNR, lub do identyfikacji jakiejkolwiek innej osoby fizycznej:

a)	imiona i nazwiska, w tym imiona i nazwiska innych pasażerów wymienionych w danych PNR oraz liczba pasażerów wymienionych w danych PNR podróżujących razem;

b)	adresy, numery telefonów i elektroniczne dane kontaktowe pasażera, osób, które dokonały rezerwacji lotu dla pasażera, osób, za pośrednictwem których można kontaktować się z pasażerem lotniczym, oraz osób, które należy poinformować w nagłych przypadkach;

c)	wszystkie dostępne informacje o płatnościach i fakturowaniu w zakresie, w jakim zawierają jakiekolwiek informacje, które mogłyby posłużyć do identyfikacji osoby fizycznej;

d)	informacje dotyczące programów lojalnościowych;

e)	inne informacje dodatkowe (OSI), informacje o usługach specjalnych (SSI) i o wnioskach o usługi specjalne (SSR) w zakresie, w jakim zawierają jakiekolwiek informacje, które mogłyby posłużyć do identyfikacji osoby fizycznej; oraz

f)	wszelkie zebrane dane pasażera przekazywane przed podróżą (API).

3. Właściwy organ Zjednoczonego Królestwa może ujawnić dane PNR tylko wtedy, gdy jest to niezbędne do prowadzenia postępowań przygotowawczych w celach określonych w art. 544. Takie ujawnione dane PNR dostępne są tylko dla ograniczonej liczby specjalnie upoważnionych urzędników.

4. Niezależnie od ust. 1 Zjednoczone Królestwo usuwa dane PNR pasażerów po ich wyjeździe z kraju, chyba że ocena ryzyka wskazuje na potrzebę zatrzymywania takich danych PNR. Aby ustalić, czy istnieje taka potrzeba, Zjednoczone Królestwo określa obiektywne dowody, na podstawie których można wywnioskować, że niektórzy pasażerowie stanowią zagrożenie w odniesieniu do zwalczania z terroryzmu i poważnych przestępstw.

5. Do celów ust. 4, o ile nie są dostępne informacje dotyczące dokładnej daty wyjazdu, za datę wyjazdu należy uznać ostatni dzień maksymalnego zgodnego z prawem pobytu w Zjednoczonym Królestwie danego pasażera.

6. Wykorzystanie danych zatrzymanych na podstawie niniejszego artykułu podlega warunkom określonym w art. 553.

7. Niezależny organ administracyjny w Zjednoczonym Królestwie co roku ocenia podejście zastosowane przez właściwy organ Zjednoczonego Królestwa pod względem potrzeby zatrzymywania danych PNR zgodnie z ust. 4.

8. Niezależnie od ust. 1, 2 i 4 Zjednoczone Królestwo może zatrzymać dane PNR, które są wymagane do wszelkich konkretnych działań, przeglądów, postępowań przygotowawczych, działań w zakresie egzekwowania przepisów, postępowań sądowych, ścigania lub wykonywania kar, do czasu ich zakończenia.

9. Zjednoczone Królestwo usuwa dane PNR z upływem okresu zatrzymania danych PNR.

10. Ust. 11 ma zastosowanie w związku ze szczególnymi okolicznościami uniemożliwiającymi Zjednoczonemu Królestwu wprowadzenie dostosowań o charakterze technicznym niezbędnych do przekształcenia systemów przetwarzania danych PNR, z których korzystało Zjednoczone Królestwo, gdy prawo Unii miało do nich zastosowanie, w systemy umożliwiające usuwanie danych PNR zgodnie z ust. 4.

11. Zjednoczone Królestwo może tymczasowo odstąpić od ust. 4 na okres przejściowy, którego czas trwania przewidziano w ust. 13, do czasu możliwie najszybszego wdrożenia przez Zjednoczone Królestwo tych dostosowań o charakterze technicznym. W okresie przejściowym właściwy organ Zjednoczonego Królestwa zapobiega wykorzystywaniu danych PNR podlegających usunięciu zgodnie z ust. 4, stosując w odniesieniu do tych danych PNR następujące dodatkowe zabezpieczenia:

a)	dane PNR dostępne są tylko dla ograniczonej liczby upoważnionych urzędników i wyłącznie wtedy, gdy niezbędne jest ustalenie, czy dane PNR należy usunąć zgodnie z ust. 4;

odmawia się wykonania wniosku o wykorzystanie danych PNR w przypadkach, gdy dane podlegają usunięciu zgodnie z ust. 4 i nie przyznaje się dalszego dostępu do tych danych, jeżeli dokumentacja, o której mowa w lit. d) niniejszego ustępu, wskazuje na odmowę wykonania wcześniejszego wniosku o wykorzystanie danych;

c)	usunięcie danych PNR zapewnia się możliwie najszybciej poprzez dołożenie wszelkich starań, uwzględniając szczególne okoliczności, o których mowa w ust. 10; oraz

następujące elementy dokumentuje się zgodnie z art. 554, a dokumentację taką udostępnia się niezależnemu organowi administracyjnemu, o którym mowa w ust. 7 niniejszego artykułu:

(i)	wszelkie wnioski o wykorzystanie danych PNR;

(ii)	data i czas dostępu do danych PNR w celu dokonania oceny, czy zwrócono się o usunięcie danych PNR;

(iii)

informacje o tym, czy odmówiono wykonania wniosku o wykorzystanie danych PNR na podstawie faktu, że dane PNR powinny były zostać usunięte na podstawie ust. 4, w tym data i czas takiej odmowy; oraz

(iv)	data i godzina usunięcia danych PNR zgodnie z lit. c) niniejszego ustępu.

12. Zjednoczone Królestwo przekazuje Specjalnemu Komitetowi ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości, dziewięć miesięcy po wejściu w życie niniejszej Umowy, a następnie rok później, jeżeli nastąpi przedłużenie okresu przejściowego o kolejny rok:

sprawozdanie niezależnego organu administracyjnego, o którym mowa w ust. 7 niniejszego artykułu, obejmujące opinię organu nadzorczego Zjednoczonego Królestwa, o którym mowa w art. 525 ust. 3, dotyczącą kwestii skuteczności zastosowania zabezpieczeń przewidzianych w ust. 11 niniejszego artykułu; oraz

ocenę Zjednoczonego Królestwa dotyczącą kwestii utrzymywania się szczególnych okoliczności, o których mowa w ust. 10 niniejszego artykułu, a także opis starań dołożonych w celu przekształcenia systemów przetwarzania danych PNR Zjednoczonego Królestwa w systemy umożliwiające usuwanie danych PNR zgodnie z ust. 4 niniejszego artykułu.

13. Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości zbiera się w terminie roku od wejścia w życie niniejszej Umowy, aby rozpatrzyć sprawozdanie i ocenę, o których mowa w ust. 12. W przypadku gdy utrzymują się szczególne okoliczności, o których mowa w ust. 10, Rada Partnerstwa przedłuża o rok okres przejściowy, o którym mowa w ust. 11. Rada Partnerstwa przedłuża okres przejściowy o dodatkowy i ostatni rok, na takich samych warunkach i zgodnie z taką samą procedurą, co w przypadku pierwszego przedłużenia, jeżeli poczyniono dodatkowo znaczne postępy, ale nie było jeszcze możliwe przekształcenie systemów przetwarzania danych PNR Zjednoczonego Królestwa w systemy umożliwiające usuwanie danych PNR zgodnie z ust. 4.

14. Jeżeli Zjednoczone Królestwo uzna, że odmowa ze strony Rady Partnerstwa którejkolwiek z tych możliwości przedłużenia była nieuzasadniona, może zawiesić stosowanie niniejszego tytułu z zachowaniem miesięcznego wyprzedzenia.

15. W trzecią rocznicę wejścia w życie niniejszej Umowy ust. 10–14 przestają obowiązywać.

Artykuł 553

Warunki wykorzystywania danych PNR

1. Właściwy organ Zjednoczonego Królestwa może wykorzystywać dane PNR zatrzymane zgodnie z art. 552 do celów innych niż bezpieczeństwo i kontrole graniczne, w tym do wszelkich przypadków ujawniania na podstawie art. 555 i art. 556, wyłącznie w przypadku gdy nowe okoliczności oparte na obiektywnych podstawach wskazują, że dane PNR jednego lub większej liczby pasażerów mogą skutecznie przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w art. 544.

2. Wykorzystywanie danych PNR przez właściwy organ Zjednoczonego Królestwa zgodnie z ust. 1 podlega uprzedniej kontroli sądu lub niezależnego organu administracyjnego w Zjednoczonym Królestwie na podstawie uzasadnionego wniosku właściwego organu Zjednoczonego Królestwa przedłożonego zgodnie z krajowymi przepisami postępowania dotyczącymi zapobiegania przestępczości, wykrywania czynów zabronionych lub ich ścigania, z wyjątkiem:

a)	nagłych, należycie uzasadnionych przypadków; lub

b)	wykorzystywania do celów weryfikacji wiarygodności i aktualności określonych z wyprzedzeniem modeli i kryteriów, na których opiera się automatyczne przetwarzanie danych PNR, lub do celów określenia nowych modeli i kryteriów takiego przetwarzania.

Artykuł 554

Rejestrowanie i dokumentowanie przetwarzania danych PNR

Właściwy organ Zjednoczonego Królestwa rejestruje i dokumentuje wszystkie operacje przetwarzania danych PNR. Właściwy organ Zjednoczonego Królestwa wykorzystuje takie rejestrowanie lub dokumentowanie wyłącznie w celu:

a)	własnego monitorowania i weryfikowania zgodności z prawem przetwarzania danych;

b)	zapewnienia właściwej integralności danych;

c)	zapewnienia bezpieczeństwa przetwarzania danych; oraz

d)	zapewnienia nadzoru.

Artykuł 555

Ujawnianie danych w Zjednoczonym Królestwie

1. Właściwy organ Zjednoczonego Królestwa nie ujawnia danych PNR innym organom publicznym w Zjednoczonym Królestwie, chyba że spełnione są następujące warunki:

a)	dane PNR są ujawniane organom publicznym, których funkcje są bezpośrednio powiązane z celami określonymi w art. 544;

b)	dane PNR są ujawniane wyłącznie indywidualnie dla każdego przypadku;

c)	ujawnienie danych jest niezbędne, w szczególnych okolicznościach, do celów określonych w art. 544;

d)	ujawniana jest tylko minimalna ilość niezbędnych danych PNR;

e)	otrzymujący organ publiczny zapewnia ochronę równorzędną do zabezpieczeń opisanych w niniejszym tytule; oraz

f)	otrzymujący organ publiczny nie ujawnia danych PNR innym podmiotom, chyba że właściwy organ Zjednoczonego Królestwa wyraził zgodę na ujawnienie zgodnie z warunkami określonymi w niniejszym ustępie.

2. Przy przekazywaniu informacji analitycznych zawierających dane PNR uzyskane na podstawie niniejszego tytułu zastosowanie mają zabezpieczenia określone w niniejszym artykule.

Artykuł 556

Ujawnianie danych poza terytorium Zjednoczonego Królestwa

1. Zjednoczone Królestwo zapewnia, aby właściwy organ Zjednoczonego Królestwa nie ujawniał danych PNR organom publicznym w państwach trzecich, chyba że spełnione są wszystkie następujące warunki:

a)	dane PNR są ujawniane organom publicznym, których funkcje są bezpośrednio powiązane z celami określonymi w art. 544;

b)	dane PNR są ujawniane wyłącznie indywidualnie dla każdego przypadku;

c)	dane PNR są ujawniane wyłącznie, jeżeli jest to niezbędne do celów określonych w art. 544;

d)	ujawniana jest tylko minimalna ilość niezbędnych danych PNR; oraz

państwo trzecie, któremu ujawniane są dane PNR, zawarło z Unią umowę zapewniającą ochronę danych osobowych porównywalną z niniejszą Umową lub podlega decyzji Komisji Europejskiej zgodnie z prawem Unii, z której wynika, że dane państwo trzecie zapewnia odpowiedni poziom ochrony danych w rozumieniu prawa Unii.

2. Na zasadzie wyjątku od ust. 1 lit. e) właściwy organ Zjednoczonego Królestwa może przekazać dane PNR państwu trzeciemu, jeżeli:

kierownik tego organu lub urzędnik wyższego szczebla posiadający szczególne upoważnienie kierownika uzna, że ujawnienie jest niezbędne do zapobieżenia poważnemu i bezpośredniemu zagrożeniu bezpieczeństwa publicznego lub do ochrony żywotnych interesów osoby fizycznej oraz do prowadzenia postępowania przygotowawczego w tym celu; oraz

państwo trzecie przedstawi pisemne zapewnienie, na podstawie uzgodnienia, umowy lub w inny sposób, że informacje są chronione zgodnie z zabezpieczeniami mającymi zastosowanie na podstawie prawa Zjednoczonego Królestwa do przetwarzania danych PNR otrzymanych od Unii, w tym zgodnie z zabezpieczeniami określonymi w niniejszym tytule.

3. Przekazanie zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu musi być dokumentowane. Dokumentację taką, wraz z datą i godziną przekazania, informacją o organie otrzymującym, uzasadnieniem przekazania oraz przekazanymi danymi PNR, udostępnia się organowi nadzorczemu, o którym mowa w art. 525 ust. 3 na wniosek.

4. Jeżeli zgodnie z ust. 1 lub 2 właściwy organ Zjednoczonego Królestwa ujawni dane PNR zebrane na podstawie niniejszego tytułu, które pochodzą z państwa członkowskiego, właściwy organ Zjednoczonego Królestwa powiadamia o tym fakcie organy tego państwa członkowskiego przy najbliższej sposobności. Zjednoczone Królestwo dokonuje takiego powiadomienia na podstawie porozumień lub uzgodnień dotyczących egzekwowania prawa lub wymiany informacji pomiędzy Zjednoczonym Królestwem a tym państwem członkowskim.

5. Przy przekazywaniu informacji analitycznych zawierających dane PNR uzyskane na podstawie niniejszego tytułu zastosowanie mają zabezpieczenia określone w niniejszym artykule.

Artykuł 557

Metoda przekazywania danych

Przewoźnicy lotniczy przekazują dane PNR właściwemu organowi Zjednoczonego Królestwa wyłącznie na podstawie „metody dostarczania” ( „push” ), zgodnie z którą przewoźnicy lotniczy przekazują dane PNR do bazy danych właściwego organu Zjednoczonego Królestwa oraz zgodnie z następującymi procedurami obowiązującymi przewoźników lotniczych, na podstawie których:

a)	przewoźnicy lotniczy przekazują dane PNR drogą elektroniczną, zgodnie z wymogami technicznymi właściwego organu Zjednoczonego Królestwa lub, w przypadku awarii technicznej, wszelkim innymi stosownymi środkami zapewniającymi odpowiedni poziom bezpieczeństwa danych;

b)	przekazywanie danych PNR odbywa się przy użyciu wzajemnie akceptowanego formatu komunikacji; oraz

c)	przekazywanie danych PNR odbywa się w bezpieczny sposób przy użyciu wspólnych protokołów wymaganych przez właściwy organ Zjednoczonego Królestwa.

Artykuł 558

Częstotliwość przekazywania danych

1. Właściwy organ Zjednoczonego Królestwa wymaga od przewoźników lotniczych przekazywania danych PNR:

a)	początkowo nie wcześniej niż 96 godzin przed planowanym czasem odlotu; oraz

b)	maksymalnie pięciokrotnie, zgodnie z tym, co określił właściwy organ Zjednoczonego Królestwa.

2. Właściwy organ Zjednoczonego Królestwa zezwala przewoźnikom lotniczym na ograniczenie przekazywania danych, o którym mowa w ust. 1 lit. b), do aktualizacji przekazanych danych PNR, o których mowa w lit. a) tego ustępu.

3. Właściwy organ Zjednoczonego Królestwa informuje przewoźników lotniczych o określonych terminach przekazania.

4. W szczególnych przypadkach, gdy istnieje wskazanie, że niezbędny jest dodatkowy dostęp do danych PNR, aby odpowiedzieć na konkretne zagrożenie związane z celami określonymi w art. 544, właściwy organ Zjednoczonego Królestwa może wymagać od przewoźnika lotniczego dostarczania danych PNR przed zaplanowanymi przekazaniami danych, między takimi przekazaniami lub po takich przekazaniach. Działając w tym zakresie według uznania, właściwy organ Zjednoczonego Królestwa działa rozważnie i proporcjonalnie oraz wykorzystuje metody przekazywania opisane w art. 557.

Artykuł 559

Współpraca

Właściwy organ Zjednoczonego Królestwa i jednostki do spraw informacji o pasażerach państw członkowskich współpracują w celu osiągnięcia spójności swoich systemów przetwarzania danych PNR w sposób, który jeszcze bardziej zwiększa bezpieczeństwo osób fizycznych w Zjednoczonym Królestwie, Unii i poza nimi.

Artykuł 560

Brak odstępstw

Niniejszego tytułu nie interpretuje się jako odstępstwa od obowiązków istniejących między Zjednoczonym Królestwem a państwami członkowskimi lub państwami trzecimi w zakresie składania wniosków lub odpowiadania na wnioski w ramach instrumentu wzajemnej pomocy prawnej.

Artykuł 561

Konsultacje i przegląd

1. Strony powiadamiają się wzajemnie o wszelkich środkach, które mają zostać wdrożone i które mogą wpływać na niniejszy tytuł.

2. Dokonując wspólnych przeglądów niniejszego tytułu, o których mowa w art. 691 ust. 1, Strony zwracają szczególną uwagę na konieczność i proporcjonalność przetwarzania oraz zatrzymywania danych PNR do każdego z celów określonych w art. 544. Wspólne przeglądy obejmują również badanie, w jaki sposób właściwy organ Zjednoczonego Królestwa zapewniał, aby określone z wyprzedzeniem modele, kryteria i bazy danych, o których mowa w art. 551, były wiarygodne, odpowiednie i aktualne, uwzględniając dane statystyczne.

Artykuł 562

Zawieszenie współpracy na podstawie niniejszego tytułu

1. W przypadku, gdy jedna ze Stron uzna, że dalsze funkcjonowanie niniejszego tytułu nie jest już odpowiednie, może ona odpowiednio powiadomić drugą Stronę o swoim zamiarze zawieszenia stosowania niniejszego tytułu. Po takim powiadomieniu Strony przeprowadzają konsultacje.

2. W przypadku gdy w terminie 6 miesięcy od tego powiadomienia Strony nie osiągną porozumienia, każda ze Stron może podjąć decyzję o zawieszeniu stosowania niniejszego tytułu na okres do sześciu miesięcy. Przed końcem tego okresu Strony mogą uzgodnić przedłużenie zawieszenia na dodatkowy okres do sześciu miesięcy. Jeżeli do końca okresu zawieszenia Strony osiągną porozumienia w odniesieniu do niniejszego tytułu, przestaje on obowiązywać pierwszego dnia miesiąca następującego po zakończeniu okresu zawieszenia, chyba że Strona powiadamiająca poinformuje drugą Stronę, że chce wycofać swoje powiadomienie. W takim przypadku przywraca się stosowanie postanowień niniejszego tytułu.

3. Jeżeli stosowanie niniejszego tytułu zostaje zawieszone na podstawie niniejszego artykułu, Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości zbiera się w celu podjęcia decyzji w sprawie działań niezbędnych do zapewnienia odpowiedniego zakończenia wszelkiej współpracy zainicjowanej na podstawie niniejszego tytułu, na którą zawieszenie ma wpływ. W każdym przypadku, w odniesieniu do wszystkich danych osobowych uzyskanych w drodze współpracy na podstawie niniejszego tytułu przed ustaniem obowiązywania postanowień objętych tymczasowym zawieszeniem Strony zapewniają utrzymanie – po wejściu w życie zawieszenia – poziomu ochrony, z zachowaniem którego dane osobowe zostały przekazane.

TYTUŁ IV

WSPÓŁPRACA W ZAKRESIE INFORMACJI OPERACYJNYCH

Artykuł 563

Współpraca w zakresie informacji operacyjnych

1. Celem niniejszego tytułu jest zapewnienie przez Strony, aby właściwe organy Zjednoczonego Królestwa i państw członkowskich były w stanie, z zastrzeżeniem warunków ich prawa krajowego i w granicach ich uprawnień, a także w zakresie, w jakim nie przewidziano tego w innych tytułach niniejszej części, wzajemnie sobie pomagać poprzez przekazywanie odpowiednich informacji w celach:

a)	zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i ścigania czynów zabronionych;

b)	wykonywania sankcji karnych;

c)	ochrony przed zagrożeniami dla bezpieczeństwa publicznego i zapobiegania takim zagrożeniom; oraz

d)	zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu oraz zwalczania tych zjawisk.

2. Do celów niniejszego tytułu „właściwy organ” oznacza policję krajową, służby celne lub inny organ upoważniony na podstawie prawa krajowego do podejmowania działań do celów określonych w ust. 1.

3. Z wnioskiem o informacje, w tym informacje dotyczące poszukiwanych lub zaginionych osób oraz przedmiotów, może wystąpić właściwy organ Zjednoczonego Królestwa lub państwa członkowskiego lub też ich udzielenie właściwemu organowi Zjednoczonego Królestwa lub państwa członkowskiego może nastąpić z własnej inicjatywy. Informacji można udzielić w odpowiedzi na wniosek lub z własnej inicjatywy, z zastrzeżeniem warunków prawa krajowego mającego zastosowanie do właściwego organu udzielającego informacji i w granicach jego uprawnień.

4. O informacje można występować i można ich udzielać, jeżeli warunki prawa krajowego, które ma zastosowanie do właściwego organu występującego z wnioskiem o udzielenie informacji lub właściwego organu udzielającego informacji, nie przewidują, że wniosek o informacje lub ich udzielenie musi nastąpić za pośrednictwem organów sądowych.

5. W pilnych przypadkach właściwy organ udzielający informacji możliwie najszybciej odpowiada na wniosek lub udziela informacji z własnej inicjatywy.

6. Właściwy organ państwa wzywającego może, zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa krajowego, w chwili składania wniosku lub na późniejszym etapie zwrócić się do państwa udzielającego informacji o wydanie zgody na wykorzystanie tych informacji do celów dowodowych w postępowaniu przed organem sądowym. Państwo udzielające informacji może, z zastrzeżeniem warunków określonych w tytule VIII oraz warunków prawa krajowego mającego do niego zastosowanie, wyrazić zgodę na wykorzystanie informacji do celów dowodowych przed organem sądowym w państwie wzywającym. Podobnie, w przypadku gdy informacji udziela się z własnej inicjatywy, państwo udzielające informacji może wyrazić zgodę na wykorzystanie informacji do celów dowodowych w postępowaniu przed organem sądowym w państwie, któremu informacje są udzielane. W przypadku gdy na podstawie niniejszego ustępu nie wyrażono zgody, otrzymanych informacji nie można wykorzystać do celów dowodowych w postępowaniu przed organem sądowym.

7. Właściwy organ udzielający informacji może, na podstawie odpowiednich przepisów prawa krajowego, określić warunki wykorzystania udzielanych informacji.

8. Właściwy organ może na podstawie niniejszego tytułu udzielić wszelkich, posiadanych przez niego informacji, z zastrzeżeniem warunków prawa krajowego mających do niego zastosowanie i w granicach swoich uprawnień. Może to obejmować informacje z innych źródeł tylko wtedy, kiedy zezwala się na dalsze przekazywanie takich informacji w ramach, w których otrzymał je właściwy organ udzielający informacji.

9. Informacji można udzielić na podstawie niniejszego tytułu za pośrednictwem każdego odpowiedniego kanału komunikacji, w tym z wykorzystaniem bezpiecznej linii komunikacyjnej w celu udzielenia informacji za pośrednictwem Europolu.

10. Niniejszy artykuł nie ma wpływu na funkcjonowanie lub zawieranie umów dwustronnych między Zjednoczonym Królestwem a państwami członkowskimi, pod warunkiem że państwa członkowskie działają zgodnie z prawem Unii. Niniejszy artykuł nie ma również wpływu na jakiekolwiek inne uprawnienia, jakie przysługują właściwym organom Zjednoczonego Królestwa lub państw członkowskich na podstawie mającego zastosowanie prawa krajowego lub międzynarodowego dotyczącego udzielania pomocy poprzez wymianę informacji do celów określonych w ust. 1.

TYTUŁ V

WSPÓŁPRACA Z EUROPOLEM

Artykuł 564

Cel

Celem niniejszego tytułu jest ustanowienie stosunków współpracy między Europolem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa w celu wspierania i wzmocnienia działań państw członkowskich i Zjednoczonego Królestwa, a także ich wzajemnej współpracy w zakresie zapobiegania poważnym przestępstwom, terroryzmowi oraz rodzajom przestępstw naruszającym wspólny interes objęty polityką Unii, o których mowa w art. 566, oraz w zakresie ich zwalczania.

Artykuł 565

Definicje

Do celów niniejszego tytułu stosuje się następujące definicje:

a)	„Europol” oznacza Agencję Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania ustanowioną rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/794 (79) (zwanym dalej „rozporządzeniem w sprawie Europolu”);

b)	„właściwy organ” oznacza w przypadku Unii Europol, a w przypadku Zjednoczonego Królestwa krajowy organ ścigania odpowiedzialny na podstawie prawa krajowego za zapobieganie przestępczości i jej zwalczanie.

Artykuł 566

Rodzaje przestępstw

1. Współpraca ustanowiona na podstawie niniejszego tytułu dotyczy rodzajów przestępstw należących do właściwości Europolu, wymienionych w załączniku 41, w tym przestępstw powiązanych.

2. Przestępstwa powiązane to przestępstwa popełnione w celu uzyskania środków do popełnienia przestępstw, o których mowa w ust. 1, przestępstwa popełnione w celu ułatwienia popełnienia lub samego popełnienia takich przestępstw oraz przestępstwa popełnione w celu zapewnienia bezkarności takich przestępstw.

3. W przypadku zmiany wykazu rodzajów przestępstw, w odniesieniu do których Europol jest właściwy na podstawie prawa Unii, Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości może, na wniosek Unii, odpowiednio zmienić załącznik 41 od dnia wejścia w życie zmiany kompetencji Europolu.

Artykuł 567

Zakres współpracy

W uzupełnieniu do wymiany danych osobowych zgodnie z warunkami określonymi w niniejszym tytule oraz zgodnie z zadaniami Europolu określonymi w rozporządzeniu w sprawie Europolu współpraca może obejmować w szczególności:

a)	wymianę informacji takich jak wiedza specjalistyczna;

b)	ogólne sprawozdania sytuacyjne;

c)	wyniki analizy strategicznej;

d)	informacje o postępowaniach przygotowawczych w sprawach karnych;

e)	informacje o metodach zapobiegania przestępczości;

f)	udział w szkoleniach; oraz

g)	udzielanie porad i wsparcia w indywidualnych postępowaniach przygotowawczych w sprawach karnych, a także współpraca operacyjna.

Artykuł 568

Krajowy punkt kontaktowy i oficerowie łącznikowi

1. Zjednoczone Królestwo wyznacza krajowy punkt kontaktowy do działania w charakterze centralnego punktu kontaktowego między Europolem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa.

2. Wymiana informacji między Europolem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa odbywa się między Europolem a krajowym punktem kontaktowym, o którym mowa w ust. 1. Nie uniemożliwia to jednak bezpośredniej wymiany informacji między Europolem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa, jeśli uznają to za stosowne zarówno Europol, jak i odpowiednie właściwe organy.

3. Krajowy punkt kontaktowy jest również centralnym punktem kontaktowym w odniesieniu do przeglądania, poprawiania i usuwania danych osobowych.

4. Aby ułatwić współpracę ustanowioną na podstawie niniejszego tytułu, Zjednoczone Królestwo oddeleguje oficera łącznikowego lub oficerów łącznikowych do Europolu. Europol może oddelegować oficera łącznikowego lub oficerów łącznikowych do Zjednoczonego Królestwa.

5. Zjednoczone Królestwo zapewnia swoim oficerom łącznikowym szybki i, o ile jest to technicznie możliwe, bezpośredni dostęp do odpowiednich krajowych baz danych Zjednoczonego Królestwa, które są im niezbędne do wykonywania zadań.

6. Liczbę oficerów łącznikowych, szczegóły ich zadań, ich prawa i obowiązki oraz związane z ich pracą koszty regulują uzgodnienia robocze zawarte między Europolem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa zgodnie z art. 577.

7. Na spotkania operacyjne mogą być zapraszani oficerowie łącznikowi ze Zjednoczonego Królestwa i przedstawiciele właściwych organów Zjednoczonego Królestwa. Oficerowie łącznikowi z państw członkowskich i oficerowie łącznikowi z państw trzecich, przedstawiciele właściwych organów państw członkowskich i państw trzecich, personel Europolu i inne zainteresowane strony mogą uczestniczyć w posiedzeniach organizowanych przez oficerów łącznikowych lub właściwe organy Zjednoczonego Królestwa.

Artykuł 569

Wymiana informacji

1. Wymiana informacji między właściwymi organami musi być zgodna z celem i postanowieniami niniejszego tytułu. Dane osobowe przetwarza się wyłącznie w konkretnych celach, o których mowa w ust. 2.

2. Najpóźniej w momencie przekazania danych osobowych właściwe organy wyraźnie wskazują konkretny cel lub cele, w jakich dane te są przekazywane. W przypadku przekazywania danych do Europolu cel lub cele takiego przekazania określa się zgodnie z konkretnymi celami przetwarzania określonymi w rozporządzeniu w sprawie Europolu. Jeżeli właściwy organ przekazujący nie uczynił tego, właściwy organ otrzymujący, w porozumieniu z organem przekazującym, przetwarza dane osobowe z myślą o ustaleniu przydatności tych danych, a także celu lub celów, w których mają być one dalej przetwarzane. Właściwe organy mogą przetwarzać dane osobowe w celu innym niż cel, w którym zostały one przekazane, tylko w przypadku, gdy upoważni je do tego właściwy organ przekazujący.

3. Właściwe organy otrzymujące dane osobowe zobowiązują się do przetwarzania takich danych wyłącznie w celu, w którym zostały przekazane. Dane osobowe usuwa się, gdy tylko przestaną być niezbędne do celu, w którym zostały przekazane.

4. Europol i właściwe organy Zjednoczonego Królestwa ustalają bez zbędnej zwłoki, i w każdym przypadku nie później niż sześć miesięcy po otrzymaniu danych osobowych, czy i w jakim zakresie te dane osobowe są niezbędne do celu, w którym zostały przekazane, oraz informują o tym odpowiednio organ przekazujący.

Artykuł 570

Ograniczenia dostępu do przekazanych danych osobowych oraz ograniczenia ich dalszego wykorzystywania

1. Właściwy organ przekazujący może wskazać w momencie przekazywania danych osobowych wszelkie, ogólne lub szczegółowe, ograniczenia dostępu do nich lub ich wykorzystania, w tym w odniesieniu do ich dalszego przekazywania, usuwania lub niszczenia po upływie określonego czasu lub dalszego przetwarzania tych danych. W przypadku gdy potrzeba takich ograniczeń pojawia się po przekazaniu danych osobowych, przekazujący właściwy organ informuje o tym odpowiednio właściwy organ otrzymujący.

2. Właściwy organ otrzymujący musi przestrzegać wszelkich ograniczeń dotyczących dostępu do danych osobowych lub dalszego ich wykorzystywania wskazanych przez właściwy organ przekazujący, zgodnie z ust. 1.

3. Każda Strona zapewnia, aby informacje przekazywane na podstawie niniejszego tytułu były zbierane, przechowywane i przekazywane zgodnie z jej odpowiednimi ramami prawnymi. Każda Strona zapewnia, na ile to możliwe, aby otrzymywanie takich informacji nie wiązało się z naruszeniami praw człowieka. Informacji takich nie przekazuje się również wtedy, kiedy w zakresie możliwym do przewidzenia mogłyby zostać wykorzystywane do zażądania, orzeczenia lub wykonania kary śmierci lub jakiejkolwiek formy okrutnego lub nieludzkiego traktowania.

Artykuł 571

Różne kategorie osób, których dane dotyczą

1. Zakazuje się przekazywania danych osobowych dotyczących ofiar przestępstw, świadków lub innych osób, które mogą dostarczać informacje dotyczące przestępstw, oraz osób poniżej osiemnastego roku życia, chyba że przekazanie takie jest absolutnie niezbędne i proporcjonalne w indywidualnych sprawach do zapobiegania przestępczości lub do jej zwalczania.

2. Zjednoczone Królestwo i Europol zapewniają, aby przetwarzanie danych osobowych zgodnie z ust. 1 podlegało dodatkowym zabezpieczeniom, w tym ograniczeniom dostępu, dodatkowym środkom bezpieczeństwa i ograniczeniom dalszego przekazywania.

Artykuł 572

Ułatwienie przepływu danych osobowych między Zjednoczonym Królestwem a Europolem

W interesie wspólnych korzyści operacyjnych Strony dążą do współpracy w przyszłości z myślą o zapewnieniu jak najszybszej wymiany danych między Europolem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa, a także rozważeniu wprowadzenia wszelkich nowych procesów i rozwiązań technicznych, które mogłyby pomóc w realizacji tego celu, biorąc jednocześnie pod uwagę fakt, że Zjednoczone Królestwo nie jest państwem członkowskim.

Artykuł 573

Ocena wiarygodności źródła i dokładności informacji

1. Najpóźniej w momencie przekazania informacji właściwe organy określają w najszerszym możliwym zakresie wiarygodność źródła informacji na podstawie następujących kryteriów:

a)	gdy nie ma wątpliwości co do autentyczności, wiarygodności i kompetencji źródła lub jeżeli informacja jest dostarczona przez źródło, które w przeszłości okazało się wiarygodne we wszystkich przypadkach;

b)	gdy informacja jest dostarczona przez źródło, które w większości przypadków okazało się wiarygodne;

c)	gdy informacja jest dostarczona przez źródło, które w większości przypadków okazało się niewiarygodne;

d)	gdy nie można ocenić wiarygodności źródła.

2. Najpóźniej w momencie przekazania informacji właściwe organy określają w najszerszym możliwym zakresie dokładność informacji na podstawie następujących kryteriów:

a)	informacje, których dokładność nie budzi wątpliwości;

b)	informacje, które źródło zna osobiście, ale których nie zna osobiście urzędnik je przekazujący;

c)	informacje, których źródło nie zna osobiście, ale które są potwierdzone przez inne już zarejestrowane informacje;

d)	informacje, których źródło nie zna osobiście i których nie można potwierdzić.

3. W przypadku gdy właściwy organ otrzymujący stwierdzi, na podstawie informacji już znajdujących się w jego posiadaniu, że ocena informacji lub ich źródła dostarczona przez właściwy organ przekazujący zgodnie z ust. 1 i 2 wymaga korekty, informuje o tym właściwy organ i podejmuje próbę uzgodnienia zmiany w ocenie. Właściwy organ otrzymujący nie może zmieniać oceny otrzymanych informacji i ich źródła bez takiego uzgodnienia.

4. Jeżeli właściwy organ otrzyma informacje bez oceny, stara się w miarę możliwości i gdy jest to możliwe w porozumieniu z właściwym organem przekazującym ocenić wiarygodność źródła lub dokładność informacji na podstawie już posiadanych przez siebie informacji.

5. Jeżeli nie można dokonać wiarygodnej oceny, informacje ocenia się zgodnie z ust. 1 lit. d) i ust. 2 lit d).

Artykuł 574

Bezpieczeństwo wymiany informacji

1. Środki techniczne i organizacyjne wprowadzone w celu zapewnienia bezpieczeństwa wymiany informacji na podstawie niniejszego tytułu określa się w uzgodnieniach administracyjnych między Europolem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa, o których mowa w art. 577.

2. Strony zgadzają się na ustanowienie, wdrożenie i obsługę bezpiecznej linii komunikacyjnej do celów wymiany informacji między Europolem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa.

3. Uzgodnienia administracyjne między Europolem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa, o których mowa w art. 576, regulują warunki korzystania z bezpiecznej linii komunikacyjnej.

Artykuł 575

Odpowiedzialność za nieuprawnione lub nieprawidłowe przetwarzanie danych osobowych

1. Właściwe organy ponoszą, zgodnie ze swoimi odpowiednimi ramami prawnymi, odpowiedzialność za wszelkie szkody wyrządzone osobie fizycznej w wyniku błędów prawnych lub faktycznych w wymienianych informacjach. Aby uniknąć odpowiedzialności wynikającej z ich ram prawnych wobec poszkodowanej strony, Europol ani właściwe organy Zjednoczonego Królestwa nie mogą powoływać się na to, że inny właściwy organ przekazał niedokładne informacje.

2. Jeżeli dojdzie do przyznania odszkodowania od Europolu lub właściwych organów Zjednoczonego Królestwa z powodu wykorzystania przez którekolwiek z nich informacji błędnie przekazanych przez drugą stronę lub przekazanych w wyniku niewywiązania się przez drugą stronę z jej obowiązków, kwota wypłacona jako odszkodowanie na podstawie ust. 1 przez Europol albo właściwe organy Zjednoczonego Królestwa zwracana jest przez drugą stronę, chyba że informacje zostały wykorzystane z naruszeniem niniejszego tytułu.

3. Europol i właściwe organy Zjednoczonego Królestwa nie wymagają od siebie wzajemnie wypłaty odszkodowań lub zadośćuczynień na podstawie ust. 1 i 2.

Artykuł 576

Wymiana informacji niejawnych i szczególnie chronionych informacji jawnych

Wymiana i ochrona informacji niejawnych i szczególnie chronionych informacji jawnych, jeśli jest to niezbędne na podstawie niniejszego tytułu, zostaje uregulowana w uzgodnieniach roboczych i administracyjnych, o których mowa w art. 577, między Europolem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa.

Artykuł 577

Uzgodnienia robocze i administracyjne

1. Kwestie szczegółowe dotyczące współpracy między Zjednoczonym Królestwem a Europolem, stosownie do potrzeb, służące uzupełnieniu i wykonaniu postanowień niniejszego tytułu, są przedmiotem uzgodnień roboczych zgodnie z art. 23 ust. 4 rozporządzenia w sprawie Europolu oraz uzgodnień administracyjnych zgodnie z art. 25 ust. 1 rozporządzenia w sprawie Europolu dokonywanych między Europolem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa.

2. Bez uszczerbku dla jakichkolwiek postanowień niniejszego tytułu oraz odzwierciedlając status Zjednoczonego Królestwa jako państwa niebędącego państwem członkowskim, Europol i właściwe organy Zjednoczonego Królestwa włączają, z zastrzeżeniem decyzji zarządu Europolu, do uzgodnień – w zależności od przypadku – roboczych lub administracyjnych, postanowienia uzupełniające lub wykonujące niniejszy tytuł, które umożliwiają w szczególności:

konsultacje między Europolem a przedstawicielem lub przedstawicielami krajowego punktu kontaktowego Zjednoczonego Królestwa w kwestiach politycznych i kwestiach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w celu realizacji ich celów i koordynowania ich odpowiednich działań, a także dotyczących pogłębiania współpracy między Europolem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa;

b)	udział przedstawiciela lub przedstawicieli Zjednoczonego Królestwa w charakterze obserwatora lub obserwatorów w określonych posiedzeniach szefów jednostek krajowych Europolu zgodnie z regulaminem takich posiedzeń;

c)	współpracę z jednym lub większą liczbą przedstawicieli Zjednoczonego Królestwa przy projektach analizy operacyjnej, zgodnie z zasadami określonymi przez odpowiednie organy zarządzające Europolu;

d)	określenie zadań oficerów łącznikowych, ich praw i obowiązków oraz związanych z tym kosztów; lub

e)	współpracę między właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa i Europolu w przypadku naruszeń prywatności i bezpieczeństwa.

3. Treść uzgodnień roboczych i administracyjnych można określić w jednym dokumencie.

Artykuł 578

Powiadomienie o wykonaniu

1. Zjednoczone Królestwo i Europol podają do publicznej wiadomości dokument przedstawiający w zrozumiałej formie postanowienia dotyczące przetwarzania danych osobowych przekazanych na podstawie niniejszego tytułu, w tym środki dostępne do celów korzystania z praw przez osoby, których dane dotyczą, a także zapewniają przekazanie egzemplarza takiego dokumentu drugiej stronie.

2. W przypadku gdy nie są jeszcze przyjęte, Zjednoczone Królestwo i Europol przyjmą zasady określające sposób egzekwowania w praktyce przestrzegania postanowień dotyczących przetwarzania danych osobowych. Zjednoczone Królestwo i Europol przesyłają sobie wzajemnie oraz odpowiednim organom nadzorczym te zasady.

Artykuł 579

Uprawnienia Europolu

Żadnego z postanowień niniejszego tytułu nie interpretuje się jako nakładającego na Europol obowiązek współpracy z właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa wykraczający poza kompetencje Europolu określone w odpowiednich przepisach prawa Unii.

TYTUŁ VI

WSPÓŁPRACA Z EUROJUSTEM

Artykuł 580

Cel

Celem niniejszego tytułu jest ustanowienie współpracy między Eurojustem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa w zakresie zwalczania poważnych przestępstw, o których mowa w art. 582.

Artykuł 581

Definicje

Do celów niniejszego tytułu stosuje się następujące definicje:

a)	„Eurojust” oznacza Agencję Unii Europejskiej ds. Współpracy Wymiarów Sprawiedliwości w Sprawach Karnych ustanowioną rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1727 (80) (zwanym dalej „rozporządzeniem w sprawie Eurojustu”);

b)	„właściwy organ” oznacza w przypadku Unii Eurojust, reprezentowany przez Kolegium lub przedstawiciela krajowego, a w przypadku Zjednoczonego Królestwa organ krajowy odpowiedzialny na podstawie prawa krajowego w zakresie prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz ścigania przestępstw;

c)	„Kolegium” oznacza kolegium Eurojustu, o którym mowa w rozporządzeniu w sprawie Eurojustu;

d)	„przedstawiciel krajowy” oznacza przedstawiciela krajowego oddelegowanego do Eurojustu przez każde z państw członkowskich, zgodnie z rozporządzeniem w sprawie Eurojustu;

e)	„asystent” oznacza osobę, która może wspomagać przedstawiciela krajowego i zastępcę przedstawiciela krajowego, lub prokuratora łącznikowego, o których mowa odpowiednio w rozporządzeniu w sprawie Eurojustu i w art. 585 ust. 3;

f)	„prokurator łącznikowy” oznacza prokuratora oddelegowanego przez Zjednoczone Królestwo do Eurojustu i podlegającego prawu krajowemu Zjednoczonego Królestwa w odniesieniu do statusu prokuratora;

g)	„sędzia łącznikowy” oznacza sędziego oddelegowanego przez Eurojust do Zjednoczonego Królestwa zgodnie z art. 586;

h)	„krajowy korespondent do spraw terroryzmu” oznacza punkt kontaktowy wyznaczony przez Zjednoczone Królestwo zgodnie z art. 584, odpowiedzialny za obsługę korespondencji związanej z terroryzmem.

Artykuł 582

Rodzaje przestępstw

1. Współpraca ustanowiona na podstawie niniejszego tytułu dotyczy rodzajów poważnych przestępstw należących do właściwości Eurojustu, wymienionych w załączniku 42, w tym przestępstw powiązanych.

2. Przestępstwa powiązane to przestępstwa popełnione w celu uzyskania środków do popełnienia poważnych przestępstw, o których mowa w ust. 1, przestępstwa popełnione w celu ułatwienia popełnienia lub popełnienia takich poważnych przestępstw oraz przestępstwa popełnione w celu zapewnienia bezkarności takich poważnych przestępstw.

3. W przypadku zmiany wykazu rodzajów poważnych przestępstw, w odniesieniu do których Eurojust jest właściwy na podstawie prawa Unii, Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości może, na wniosek Unii, odpowiednio zmienić załącznik 42 od dnia wejścia w życie zmiany właściwości Eurojustu.

Artykuł 583

Zakres współpracy

Strony zapewniają współpracę Eurojustu i właściwych organów Zjednoczonego Królestwa w obszarach działań określonych w art. 2 i 54 rozporządzenia w sprawie Eurojustu oraz w niniejszym tytule.

Artykuł 584

Punkty kontaktowe ds. Eurojustu

1. Zjednoczone Królestwo tworzy lub wyznacza co najmniej jeden punkt kontaktowy ds. Eurojustu w ramach właściwych organów Zjednoczonego Królestwa.

2. Zjednoczone Królestwo wyznacza jeden ze swoich punktów kontaktowych jako krajowego korespondenta Zjednoczonego Królestwa do spraw terroryzmu.

Artykuł 585

Prokurator łącznikowy

1. Aby ułatwić współpracę ustanowioną na podstawie niniejszego tytułu, Zjednoczone Królestwo oddelegowuje prokuratora łącznikowego do Eurojustu.

2. Uprawnienia i czas trwania oddelegowania określa Zjednoczone Królestwo.

3. W zależności od rozmiaru współpracy prokuratorowi łącznikowemu może towarzyszyć do pięciu asystentów. W razie konieczności asystenci mogą zastępować prokuratora łącznikowego lub działać w jego imieniu.

4. Zjednoczone Królestwo informuje Eurojust o charakterze i zakresie uprawnień sądowych prokuratora łącznikowego i asystentów prokuratora łącznikowego w Zjednoczonym Królestwie do celów wykonywania ich zadań zgodnie z niniejszym tytułem. Zjednoczone Królestwo określa kompetencje swojego prokuratora łącznikowego i asystentów prokuratora łącznikowego do celów podejmowania działań w odniesieniu do zagranicznych organów sądowych.

5. Prokurator łącznikowy i jego asystenci muszą mieć dostęp do informacji zawartych w krajowych rejestrach karnych lub w jakimkolwiek innym rejestrze Zjednoczonego Królestwa zgodnie z prawem krajowym mającym zastosowanie w przypadku prokuratora lub osoby o równoważnych kompetencjach.

6. Prokurator łącznikowy i jego asystenci uprawnieni są do bezpośredniego kontaktowania się z właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa.

7. Liczbę asystentów, o których mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, szczegóły zadań prokuratora łącznikowego i jego asystentów, ich prawa i obowiązki oraz związane z tym koszty reguluje uzgodnienie robocze zawarte między Eurojustem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa, o którym mowa w art. 594.

8. Dokumenty robocze prokuratora łącznikowego i jego asystentów nie mogą być naruszane przez Eurojust.

Artykuł 586

Sędzia łącznikowy

1. W celu ułatwienia współpracy wymiarów sprawiedliwości ze Zjednoczonym Królestwem w sprawach, w których Eurojust udziela pomocy, Eurojust może delegować sędziego łącznikowego do Zjednoczonego Królestwa, zgodnie z art. 53 rozporządzenia w sprawie Eurojustu.

2. Szczegóły zadań sędziego łącznikowego, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, prawa i obowiązki sędziego łącznikowego oraz związane z tym koszty reguluje uzgodnienie robocze zawarte między Eurojustem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa, o którym mowa w art. 594.

Artykuł 587

Posiedzenia operacyjne i strategiczne

1. Prokurator łącznikowy, jego asystenci oraz przedstawiciele innych właściwych organów Zjednoczonego Królestwa, w tym punktu kontaktowego ds. Eurojustu, mogą uczestniczyć w posiedzeniach poświęconych kwestiom strategicznym na zaproszenie przewodniczącego Eurojustu oraz w posiedzeniach poświęconych kwestiom operacyjnym za zgodą odpowiednich przedstawicieli krajowych.

2. Przedstawiciele krajowi, ich zastępcy i asystenci, dyrektor administracyjny Eurojustu i pracownicy Eurojustu mogą uczestniczyć w posiedzeniach organizowanych przez prokuratora łącznikowego, jego asystentów lub inne właściwe organy Zjednoczonego Królestwa, w tym przez punkt kontaktowy ds. Eurojustu.

Artykuł 588

Wymiana danych nieosobowych

Eurojust i właściwe organy Zjednoczonego Królestwa mogą wymieniać wszelkie dane nieosobowe w zakresie, w jakim dane te mają znaczenie do celów współpracy na podstawie niniejszego tytułu oraz z zastrzeżeniem wszelkich ograniczeń wynikających z art. 593.

Artykuł589

Wymiana danych osobowych

1. Dane osobowe, o które wystąpiły i które otrzymały właściwe organy na podstawie niniejszego tytułu, są przez nie przetwarzane wyłącznie w celach określonych w art. 580, w szczególnych celach, o których mowa w ust. 2 niniejszego artykułu, oraz z zastrzeżeniem ograniczeń dostępu lub dalszego wykorzystania, o których mowa w ust. 3 niniejszego artykułu.

2. Najpóźniej w momencie przekazania danych osobowych właściwe organy przekazujące dane wyraźnie wskazują konkretny cel lub cele, w jakich dane te są przekazywane.

3. Właściwy organ przekazujący dane może wskazać w momencie przekazywania danych osobowych wszelkie, ogólne lub szczegółowe, ograniczenia dostępu do nich lub ich wykorzystania, w tym w odniesieniu do ich dalszego przekazywania, usuwania lub niszczenia po upływie określonego czasu lub dalszego przetwarzania tych danych. W przypadku gdy konieczność wprowadzenia takich ograniczeń pojawia się po przekazaniu danych osobowych, organ przekazujący informuje o tym odpowiednio organ otrzymujący.

4. Właściwy organ otrzymujący musi przestrzegać wszelkich ograniczeń dotyczących dostępu do danych osobowych lub dalszego ich wykorzystywania wskazanych przez właściwy organ przekazujący, jak przewidziano w ust. 3.

Artykuł 590

Kanały przekazywania informacji

1. Informacje są wymieniane:

a)	między prokuratorem łącznikowym lub jego asystentami lub, jeżeli żaden z nich nie został wyznaczony lub nie jest dostępny, punktem kontaktowym ds. Eurojustu w Zjednoczonym Królestwie a odpowiednimi przedstawicielami krajowymi lub Kolegium;

b)	jeżeli Eurojust oddelegował sędziego łącznikowego do Zjednoczonego Królestwa – między sędzią łącznikowym a jakimkolwiek właściwym organem Zjednoczonego Królestwa; w takim przypadku prokurator łącznikowy jest informowany o każdej takiej wymianie informacji; lub

c)	bezpośrednio między właściwym organem w Zjednoczonym Królestwie a odpowiednimi przedstawicielami krajowymi lub Kolegium; w takim przypadku prokurator łącznikowy oraz, w stosownych przypadkach, sędzia łącznikowy są informowani o każdej takiej wymianie informacji.

2. Eurojust i właściwe organy Zjednoczonego Królestwa mogą w określonych przypadkach uzgodnić wykorzystanie innych kanałów wymiany informacji.

3. Zarówno Eurojust, jak i właściwe organy Zjednoczonego Królestwa zapewniają, aby ich odpowiedni przedstawiciele byli upoważnieni do wymiany informacji na odpowiednim szczeblu i zgodnie z, odpowiednio, prawem Zjednoczonego Królestwa i rozporządzeniem w sprawie Eurojustu oraz aby byli odpowiednio sprawdzeni.

Artykuł 591

Dalsze przekazywanie informacji

Właściwe organy Zjednoczonego Królestwa i Eurojustu nie mogą przekazywać jakichkolwiek informacji udzielonych przez drugą stronę jakiemukolwiek państwu trzeciemu lub organizacji międzynarodowej bez zgody jednego z właściwych organów Zjednoczonego Królestwa lub Eurojustu, które udzieliły tych informacji, oraz bez odpowiednich zabezpieczeń w zakresie ochrony danych osobowych.

Artykuł 592

Odpowiedzialność za nieuprawnione lub nieprawidłowe przetwarzanie danych osobowych

1. Właściwe organy ponoszą, zgodnie z ich odpowiednimi ramami prawnymi, odpowiedzialność za wszelkie szkody wyrządzone osobie fizycznej w wyniku błędów prawnych lub faktycznych w wymienianych informacjach. Aby uniknąć odpowiedzialności wynikającej z ich ram prawnych wobec poszkodowanej strony, Eurojust ani właściwe organy Zjednoczonego Królestwa nie mogą powoływać się na to, że inny właściwy organ przekazał niedokładne informacje.

2. Jeżeli dojdzie do przyznania odszkodowania od właściwego organu z powodu wykorzystania przez niego informacji błędnie przekazanych przez drugą stronę lub przekazanych w wyniku niewywiązania się przez drugą stronę z jej obowiązków, kwota wypłacona jako odszkodowanie na podstawie ust. 1 przez właściwy organ zwracana jest przez drugą stronę, chyba że informacje zostały wykorzystane z naruszeniem postanowień niniejszego tytułu.

3. Eurojust i właściwe organy Zjednoczonego Królestwa nie wymagają od siebie wzajemnie wypłaty odszkodowań lub zadośćuczynień na podstawie ust. 1 i 2.

Artykuł 593

Wymiana informacji niejawnych oraz szczególnie chronionych informacji jawnych

Wymianę i ochronę informacji niejawnych oraz szczególnie chronionych informacji jawnych, jeżeli jest niezbędna na podstawie niniejszego tytułu, reguluje się w uzgodnieniu roboczym, o którym mowa w art. 594, zawartym między Eurojustem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa.

Artykuł 594

Uzgodnienie robocze

Sposoby współpracy między Stronami odpowiednie do wykonania niniejszego tytułu podlegają uzgodnieniu roboczemu zawartemu między Eurojustem a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa zgodnie z art. 47 ust. 3 i art. 56 ust. 3 rozporządzenia w sprawie Eurojustu.

Artykuł 595

Uprawnienia Eurojustu

Żadnego z postanowień niniejszego rozdziału nie interpretuje się jako nakładającego na Eurojust obowiązek współpracy z właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa wykraczający poza właściwość Eurojustu określoną w odpowiednich przepisach prawa Unii.

TYTUŁ VII

PRZEKAZANIE

Artykuł 596

Cel

Celem niniejszego tytułu jest zapewnienie, aby system ekstradycji między państwami członkowskimi, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem, z drugiej strony, był oparty na mechanizmie przekazywania osób na podstawie nakazu aresztowania zgodnie z warunkami określonymi w niniejszym tytule.

Artykuł 597

Zasada proporcjonalności

Współpraca w ramach nakazu aresztowania musi być niezbędna i proporcjonalna, uwzględniać prawa osoby, której dotyczy nakaz, i interesy ofiar oraz brać pod uwagę wagę czynu, prawdopodobną karę, która zostałaby nałożona, oraz możliwość wprowadzenia przez państwo łagodniejszych środków przymusu niż przekazanie osoby, której dotyczy nakaz, w szczególności w celu uniknięcia niepotrzebnie długich okresów tymczasowego aresztowania.

Artykuł 598

Definicje

Do celów niniejszego tytułu stosuje się następujące definicje:

a)	„nakaz aresztowania” oznacza decyzję sądową wydaną przez państwo w celu aresztowania i przekazania przez inne państwo osoby, której dotyczy nakaz, w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego;

b)	„organ sądowy” oznacza organ, którym zgodnie z prawem krajowym jest sędzia, sąd lub prokurator. Prokuratora uważa się za organ sądowy wyłącznie w zakresie, w jakim przewiduje to prawo krajowe;

c)	„organ sądowy wykonujący nakaz” oznacza organ sądowy państwa wykonującego nakaz właściwy do wykonania nakazu aresztowania na podstawie prawa tego państwa;

d)	„organ sądowy wydający nakaz” oznacza organ sądowy państwa wydającego nakaz właściwy do wydania nakazu aresztowania na podstawie prawa tego państwa.

Artykuł 599

Zakres stosowania

1. Nakaz aresztowania może zostać wydany w przypadku czynów, które w prawie państwa wydającego nakaz zagrożone są karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym o maksymalnym wymiarze co najmniej 12 miesięcy, lub w przypadku, gdy wydano wyrok lub zastosowano środek zabezpieczający o wymiarze co najmniej czterech miesięcy.

2. Bez uszczerbku dla ust. 3 i 4, przekazanie osoby następuje pod warunkiem, że czyny, w związku z którymi wydaje się nakaz aresztowania, stanowią przestępstwo na podstawie prawa państwa wykonującego nakaz, niezależnie od jego znamion lub jego opisu.

3. Z zastrzeżeniem art. 600, art. 601 ust. 1 lit. b) – h) oraz art. 602, 603 i 604 państwo nie może odmówić wykonania nakazu aresztowania wydanego w związku z następującym zachowaniem, w przypadku gdy takie zachowanie jest zagrożone karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym o maksymalnym wymiarze co najmniej 12 miesięcy:

zachowaniem jakiejkolwiek osoby, która przyczynia się do popełnienia przez grupę osób działających we wspólnym celu popełnienia jednego lub większej liczby przestępstw związanych z terroryzmem, o których mowa w art. 1 i 2 Europejskiej konwencji o zwalczaniu terroryzmu sporządzonej w Strasburgu w dniu 27 stycznia 1977 r. lub związanych z nielegalnym handlem środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi, lub zabójstwem, poważnym uszkodzeniem ciała, uprowadzeniem, bezprawnym przetrzymywaniu, wzięciem zakładników lub zgwałceniem, nawet jeżeli osoba ta nie bierze udziału w rzeczywistym popełnieniu danego przestępstwa lub danych przestępstw; takie przyczynienie się musi być umyślne i dokonane ze świadomością, że udział przyczyni się do realizacji przestępczych działań grupy; lub

b)	terroryzmem zdefiniowanym w załączniku 45.

4. Zarówno Zjednoczone Królestwo, jak i Unia, działająca w imieniu któregokolwiek z jej państw członkowskich, mogą powiadomić Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości o tym, że na zasadzie wzajemności warunek podwójnej karalności, o którym mowa w ust. 2, nie będzie stosowany, pod warunkiem że przestępstwo będące podstawą nakazu:

a)	to jedno z przestępstw wymienionych w ust. 5, w rozumieniu prawa państwa wydającego nakaz; oraz

b)	w państwie wydającym nakaz zagrożone jest karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym o maksymalnym wymiarze co najmniej trzech lat.

5. Przestępstwa, o których mowa w ust. 4, obejmują:

—	udział w organizacji przestępczej,

—	terroryzm zdefiniowany w załączniku 45,

—	handel ludźmi,

—	wykorzystywanie seksualne dzieci i pornografię dziecięcą,

—	nielegalny handel środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi,

—	nielegalny handel bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi,

—	korupcję, w tym łapownictwo,

—	nadużycia finansowe, w tym naruszające interesy finansowe Zjednoczonego Królestwa, państwa członkowskiego lub Unii,

—	pranie dochodów z przestępstwa,

—	podrabianie albo przerabianie pieniądza,

—	przestępczość komputerową,

—	przestępstwa przeciwko środowisku, w tym nielegalny obrót zagrożonymi gatunkami zwierząt oraz zagrożonymi gatunkami i odmianami roślin,

—	ułatwienie nielegalnego wjazdu i zamieszkania,

—	zabójstwo,

—	poważne uszkodzenie ciała,

—	nielegalny handel organami i tkankami ludzkimi,

—	porwanie, bezprawne przetrzymywanie i branie zakładników,

—	rasizm i ksenofobię,

—	kradzież w formie zorganizowanej lub rozbój z użyciem broni,

—	nielegalny handel dobrami kultury, w tym antykami i dziełami sztuki,

—

oszustwo,

—	wymuszenie rozbójnicze,

—	podrabianie i piractwo produktów,

—	fałszowanie dokumentów urzędowych i obrót nimi,

—	fałszowanie środków płatniczych,

—	nielegalny obrót hormonami i innymi środkami pobudzającymi wzrost,

—	nielegalny handel materiałami jądrowymi lub radioaktywnymi,

—	obrót kradzionymi pojazdami,

—	zgwałcenie,

—	podpalenie,

—	przestępstwa podlegające jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału Karnego,

—	niezgodne z prawem zawładnięcie statkiem powietrznym, wodnym lub kosmicznym, oraz

—

sabotaż.

Artykuł 600

Podstawy obligatoryjnej odmowy wykonania nakazu aresztowania

Wykonania nakazu aresztowania odmawia się:

a)	jeśli przestępstwo będące podstawą nakazu aresztowania jest objęte amnestią w państwie wykonującym nakaz, w przypadku gdy przestępstwo to podlega jurysdykcji tego państwa na podstawie jego prawa karnego;

jeśli organ sądowy wykonujący nakaz zostaje poinformowany, że w stosunku do osoby, której dotyczy nakaz, zapadło w związku z popełnieniem tych samych czynów prawomocne orzeczenie w innym państwie, pod warunkiem że, jeśli została orzeczona kara, to została ona wykonana lub jest wykonywana, lub też nie może być dłużej wykonywana na podstawie prawa państwa, w którym nastąpiło skazanie; lub

c)	jeśli na podstawie prawa państwa wykonującego nakaz osoba podlegająca nakazowi aresztowania z uwagi na jej wiek nie może być pociągnięta do odpowiedzialności karnej za czyny stanowiące podstawę wydania nakazu aresztowania.

Artykuł 601

Inne podstawy odmowy wykonania nakazu aresztowania

1. Wykonania nakazu aresztowania można odmówić:

jeśli w jednym z przypadków, o których mowa w art. 599 ust. 2, czyn, który stanowi podstawę wydania nakazu aresztowania, nie stanowi przestępstwa na podstawie prawa państwa wykonującego nakaz; w odniesieniu do podatków lub opłat, należności celnych i obrotu dewizowego nie odmawia się jednak wykonania nakazu aresztowania na tej podstawie, że prawo państwa wykonującego nakaz nie nakłada tego samego rodzaju podatków lub opłat lub nie zawiera tego samego rodzaju przepisów dotyczących podatków lub opłat, należności celnych i obrotu dewizowego, co prawo państwa wydającego nakaz;

b)	jeśli przeciwko osobie podlegającej nakazowi aresztowania prowadzone jest postępowanie karne w państwie wykonującym nakaz za ten sam czyn, który stanowi podstawę wydania nakazu aresztowania;

jeśli organy sądowe państwa wykonującego nakaz zdecydują nie wszczynać postępowania karnego za przestępstwo stanowiące podstawę wydania nakazu aresztowania lub wstrzymać postępowanie karne, lub jeśli w danym państwie w stosunku do osoby, której dotyczy nakaz, zapadło prawomocne orzeczenie w odniesieniu do tych samych czynów, co uniemożliwia prowadzenie dalszego postępowania karnego;

d)	jeśli na podstawie prawa państwa wykonującego nakaz nastąpiło przedawnienie ścigania lub wykonania kary wobec osoby, której dotyczy nakaz, a czyny podlegają jurysdykcji tego państwa na podstawie jego własnego prawa karnego;

jeśli organ sądowy wykonujący nakaz zostaje poinformowany, że w stosunku do osoby, której dotyczy nakaz, zapadło w związku z popełnieniem tych samych czynów prawomocne orzeczenie w państwie trzecim, pod warunkiem że, jeśli została orzeczona kara, to została ona wykonana lub jest wykonywana, lub też nie może być dłużej wykonywana na podstawie prawa państwa, w którym nastąpiło skazanie;

jeśli nakaz aresztowania został wydany w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego, a osoba, której dotyczy nakaz, przebywa w państwie wykonującym nakaz, jest obywatelem tego państwa lub ma w nim miejsce zamieszkania i państwo to zobowiązuje się wykonać karę pozbawienia wolności lub środek zabezpieczający zgodnie z jego prawem krajowym; jeśli wymagana jest zgoda osoby, której dotyczy nakaz, na przekazanie kary lub środka zabezpieczającego do państwa wykonującego nakaz, państwo wykonujące nakaz może odmówić wykonania nakazu aresztowania dopiero po tym, jak osoba, której dotyczy nakaz, wyrazi zgodę na przekazanie kary lub środka zabezpieczającego;

jeśli nakaz aresztowania odnosi się do przestępstw, które:

(i)	na podstawie prawa państwa wykonującego nakaz uważa się za popełnione w całości lub w części na terytorium państwa wykonującego nakaz lub w miejscu traktowanym jak jego terytorium; lub

(ii)	zostały popełnione poza terytorium państwa wydającego nakaz, a prawo państwa wykonującego nakaz nie dopuszcza ścigania takiego rodzaju przestępstw, jeśli zostały one popełnione poza jego terytorium;

jeśli istnieją oparte o obiektywne przesłanki powody do uznania, że nakaz aresztowania został wydany w celu przeprowadzenia postępowania lub wykonania kary wobec osoby ze względu na jej płeć, rasę, religię, pochodzenie etniczne, obywatelstwo, język, poglądy polityczne lub orientację seksualną lub że jej sytuacja może doznać uszczerbku z któregokolwiek z tych powodów;

jeśli nakaz aresztowania został wydany w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub zastosowania środka zabezpieczającego, a osoba, której dotyczy nakaz, nie stawiła się osobiście na rozprawie, w wyniku której wydano orzeczenie, chyba że z nakazu aresztowania wynika, że zgodnie z dalszymi wymogami proceduralnymi określonymi w prawie krajowym państwa wydającego nakaz osoba ta:

(i)

w odpowiednim terminie:

została wezwana osobiście i tym samym została poinformowana o wyznaczonym terminie i miejscu rozprawy, w wyniku której wydano to orzeczenie, lub inną drogą rzeczywiście otrzymała urzędową informację o wyznaczonym terminie i miejscu rozprawy w sposób pozwalający jednoznacznie stwierdzić, że osoba ta wiedziała o terminie i miejscu wyznaczonej rozprawy;

oraz

B)	została poinformowana, że orzeczenie może zostać wydane, jeżeli nie stawi się na rozprawie; albo

(ii)	wiedząc o terminie i miejscu wyznaczonej rozprawy, udzieliła upoważnienia obrońcy, który został wyznaczony przez tę osobę lub przez państwo do tego, aby ją bronić na rozprawie, i obrońca ten rzeczywiście bronił ją na rozprawie; albo

(iii)

po doręczeniu jej orzeczenia i wyraźnym pouczeniu o prawie do ponownego rozpoznania sprawy lub do złożenia odwołania, w których to procedurach dana osoba ma prawo uczestniczyć i które pozwalają na ponowne rozpoznanie sprawy co do istoty, w tym na uwzględnienie nowych dowodów, oraz które mogą prowadzić do uchylenia lub zmiany pierwotnego orzeczenia:

A)	wyraźnie oznajmiła, że nie wnosi sprzeciwu od orzeczenia; lub

B)	nie wystąpiła w mających zastosowanie ramach czasowych o ponowne rozpoznanie sprawy ani nie złożyła odwołania, albo

(iv)

orzeczenie nie zostało jej doręczone osobiście, ale:

zostanie jej bezzwłocznie doręczone osobiście po jej przekazaniu, a osoba ta zostanie wyraźnie pouczona o prawie do ponownego rozpoznania sprawy lub do złożenia odwołania, w których to procedurach dana osoba ma prawo uczestniczyć i które pozwalają na ponowne rozpoznanie sprawy co do istoty, w tym na uwzględnienie nowych dowodów, oraz które mogą prowadzić do uchylenia lub zmiany pierwotnego orzeczenia;

oraz

B)	osoba ta zostanie poinformowana o terminie, w którym musi wystąpić o takie ponowne rozpoznanie sprawy lub złożyć odwołanie, jak wspomniano w odpowiednim nakazie aresztowania.

2. Jeżeli nakaz aresztowania został wydany w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub zastosowania środka zabezpieczającego na warunkach określonych w ust. 1 lit. i) ppkt (iv), a zainteresowana osoba nie otrzymała wcześniej jakiejkolwiek urzędowej informacji o prowadzonym przeciwko niej postępowaniu karnym, może ona, w momencie otrzymywania informacji o treści nakazu aresztowania, złożyć wniosek o odpis wyroku, zanim zostanie ona przekazana. Organ wydający, natychmiast po poinformowaniu go o tym wniosku, przekazuje zainteresowanej osobie odpis wyroku za pośrednictwem organu wykonującego. Wniosek zainteresowanej osoby nie może opóźniać procedury jej przekazania ani decyzji o wykonaniu nakazu aresztowania. Wyrok przekazuje się zainteresowanej osobie wyłącznie tytułem informacji; przekazanie go nie stanowi formalnego doręczenia wyroku ani nie uruchamia biegu jakichkolwiek terminów mających zastosowanie w przypadku wystąpienia o ponowne rozpoznanie sprawy lub złożenia odwołania.

3. W przypadku gdy zainteresowana osoba zostaje przekazana na warunkach określonych w ust. 1 lit. i) ppkt (iv) i gdy wystąpiła ona o ponowne rozpoznanie sprawy lub złożyła odwołanie, do czasu zakończenia tych postępowań pozbawienie wolności tej osoby w oczekiwaniu na ponowne rozpoznanie sprawy lub postępowanie odwoławcze podlega kontroli zgodnie z prawem krajowym państwa wydającego nakaz – w regularnych odstępach czasu albo na wniosek tej osoby. Kontroli takiej dokonuje się w szczególności pod kątem możliwości zawieszenia lub przerwania pozbawienia wolności. Ponowne rozpoznanie sprawy lub postępowanie odwoławcze rozpoczynają się w odpowiednim terminie po przekazaniu osoby.

Artykuł 602

Wyjątek ze względu na charakter polityczny przestępstwa

1. Nie można odmówić wykonania nakazu aresztowania na podstawie tego, że przestępstwo może być uznawane przez państwo wykonujące nakaz za przestępstwo polityczne, za przestępstwo związane z przestępstwem politycznym lub za przestępstwo popełnione z pobudek politycznych.

2. Zarówno Zjednoczone Królestwo, jak i Unia, działająca w imieniu któregokolwiek z jej państw członkowskich, mogą jednak powiadomić Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości o tym, że ust. 1 będzie miał zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do:

a)	przestępstw, o których mowa w art. 1 i 2 Europejskiej konwencji o zwalczaniu terroryzmu;

przestępstw kwalifikowanych jako udział w zorganizowanej grupie lub związku, mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstw, o których mowa w art. 1 i 2 Europejskiej konwencji o zwalczaniu terroryzmu, jeśli takie przestępstwa kwalifikowane jako udział w zorganizowanej grupie lub związku odpowiadają opisowi zachowania, o którym mowa w art. 599 ust. 3 niniejszej Umowy; oraz

c)	terroryzmu zdefiniowanego w załączniku 45 do niniejszej Umowy.

3. W przypadku gdy nakaz aresztowania został wydany przez państwo, które dokonało powiadomienia, o którym mowa w ust. 2, lub przez państwo, w imieniu którego dokonano takiego powiadomienia, państwo wykonujące nakaz może zastosować zasadę wzajemności.

Artykuł 603

Wyjątek ze względu na obywatelstwo

1. Nie można odmówić wykonania nakazu aresztowania na podstawie tego, że osoba, której dotyczy nakaz, jest obywatelem państwa wykonującego nakaz.

2. Zarówno Zjednoczone Królestwo, jak i Unia, działająca w imieniu któregokolwiek z jej państw członkowskich, mogą powiadomić Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości, że ich obywatele nie będą przekazywani lub że zezwolenie na ich przekazanie będzie udzielane wyłącznie po spełnieniu określonych warunków. Powiadomienie musi opierać się na przesłankach związanych z podstawowymi zasadami lub praktyką wewnętrznego porządku prawnego Zjednoczonego Królestwa lub państwa, w którego imieniu dokonano powiadomienia. W takiej sytuacji Unia, w imieniu któregokolwiek z jej państw członkowskich, lub Zjednoczone Królestwo – w zależności od przypadku – mogą powiadomić Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości w rozsądnym terminie po otrzymaniu powiadomienia drugiej Strony, że organy sądowe wykonujące nakaz państwa członkowskiego lub Zjednoczonego Królestwa – w zależności od przypadku – mogą odmówić przekazania swoich obywateli temu państwu lub że przekazanie jest dozwolone wyłącznie po spełnieniu określonych warunków.

3. W sytuacji gdy państwo odmówiło wykonania nakazu aresztowania na podstawie tego, że – w przypadku Zjednoczonego Królestwa – dokonało powiadomienia zgodnie z ust. 2 lub – w przypadku państwa członkowskiego – Unia dokonała powiadomienia w jego imieniu zgodnie z ust. 2, państwo to rozważa wszczęcie postępowania przeciwko swojemu obywatelowi, które jest współmierne do przedmiotu nakazu aresztowania, mając na uwadze opinię państwa wydającego. W sytuacji gdy organ sądowy postanowi nie wszczynać takiego postępowania, ofiara przestępstwa, którego dotyczy nakaz aresztowania, musi mieć możliwość otrzymania informacji dotyczących takiej decyzji, zgodnie z mającym zastosowaniem prawem krajowym.

4. W przypadku gdy właściwe organy państwa wszczynają postępowanie przeciwko swojemu obywatelowi zgodnie z ust. 3, państwo to zapewnia, aby właściwe organy miały możliwość zastosowania odpowiednich środków mających na celu udzielenie pomocy ofiarom i świadkom, w sytuacji gdy mają oni miejsce zamieszkania w innym państwie, w szczególności w odniesieniu do sposobu prowadzenia postępowania.

Artykuł 604

Gwarancje ze strony państwa wydającego nakaz udzielane w szczególnych przypadkach

Wykonanie nakazu aresztowania przez organ sądowy wykonujący nakaz może podlegać następującym gwarancjom:

jeśli przestępstwo stanowiące podstawę nakazu aresztowania zagrożone jest w państwie wydającym nakaz karą dożywotniego pozbawienia wolności lub dożywotnim środkiem zabezpieczającym, państwo wykonujące nakaz może wykonanie nakazu aresztowania uzależnić od spełnienia warunku, zgodnie z którym państwo wydające nakaz daje gwarancję, uznaną za wystarczającą przez państwo wykonujące nakaz, że dokona ono weryfikacji kary lub zastosowanego środka, na wniosek lub najpóźniej po upływie 20 lat, lub zachęci do zastosowania prawa łaski, o co osoba ta ma prawo się ubiegać na podstawie prawa lub praktyk państwa wydającego nakaz, w celu niewykonywania takiej kary lub takiego środka;

jeżeli osoba, której dotyczy nakaz aresztowania wydany do celów ścigania, jest obywatelem państwa wykonującego nakaz lub ma miejsce zamieszkania w tym państwie, przekazanie takiej osoby może podlegać warunkowi, zgodnie z którym – po jej wysłuchaniu – zostaje ona odesłana do państwa wykonującego nakaz w celu odbycia tam kary pozbawienia wolności lub wykonania środka zabezpieczającego, orzeczonych w państwie wydającym nakaz; jeżeli wymagana jest zgoda osoby, której dotyczy nakaz, na przekazanie kary lub środka zabezpieczającego do państwa wykonującego nakaz, gwarancja, że osoba ta jest przekazywana do państwa wykonującego nakaz w celu odbycia tam kary, podlega warunkowi, zgodnie z którym osoba, której dotyczy nakaz – po jej wysłuchaniu – wyrazi zgodę na powrót do państwa wykonującego nakaz;

jeżeli istnieją istotne podstawy, by sądzić, że występuje rzeczywiste ryzyko dla ochrony praw podstawowych osoby, której dotyczy nakaz, organ sądowy wykonujący nakaz, zanim podejmie decyzję o wykonaniu nakazu aresztowania, może w stosownych przypadkach wymagać dodatkowych gwarancji dotyczących traktowania osoby, której dotyczy nakaz, po jej przekazaniu.

Artykuł 605

Wyznaczenie organu centralnego

1. Zarówno Zjednoczone Królestwo, jak i Unia, działająca w imieniu któregokolwiek z państw członkowskich, mogą powiadomić Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości o swoim organie centralnym, w przypadku Zjednoczonego Królestwa, oraz o organie centralnym w każdym państwie, w przypadku Unii, po wyznaczeniu takiego organu lub, jeżeli system prawny danego państwa przewiduje taką możliwość, więcej niż jednego organu centralnego wspomagającego właściwe organy sądowe.

2. Powiadamiając Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości na podstawie ust. 1, Zjednoczone Królestwo oraz Unia, działająca w imieniu któregokolwiek z państw członkowskich, mogą wskazać, że z uwagi na sposób organizacji wewnętrznego systemu sądowego danych państw organ centralny lub organy centralne odpowiedzialne są za administracyjne przekazywanie i administracyjny odbiór nakazów aresztowania, a także za wszelką inną korespondencję urzędową dotyczącą administracyjnego przekazywania i administracyjnego odbioru nakazów aresztowania. Informacje takie są wiążące dla wszystkich organów państwa wydającego.

Artykuł 606

Treść i forma nakazu aresztowania

1. Nakaz aresztowania zawiera następujące informacje podawane zgodnie z formularzem znajdującym się w załączniku 43:

a)	tożsamość i obywatelstwo osoby, której dotyczy nakaz;

b)	imię i nazwisko, adres, numer telefonu i faksu oraz adres e-mail organu sądowego wydającego nakaz;

c)	dowody istnienia podlegającego wykonaniu wyroku, nakazu aresztowania lub jakiegokolwiek innego podlegającego wykonaniu orzeczenia sądowego mającego ten sam skutek prawny i objętego zakresem stosowania art. 599;

d)	charakter i kwalifikacja prawna przestępstwa, w szczególności w odniesieniu do art. 599;

e)	opis okoliczności, w jakich przestępstwo popełniono, w tym data, miejsce oraz zakres, w jakim osoba, której dotyczy nakaz, brała udział w popełnieniu przestępstwa;

f)	orzeczoną karę, jeśli istnieje prawomocny wyrok, lub wymiar przewidzianych za to przestępstwo kar na podstawie prawa państwa wydającego nakaz; oraz

g)	jeśli to możliwe, inne skutki przestępstwa.

2. Nakaz aresztowania tłumaczy się na język urzędowy lub jeden z języków urzędowych państwa wykonującego nakaz. Zarówno Zjednoczone Królestwo, jak i Unia, działająca w imieniu któregokolwiek z jej państw członkowskich, mogą powiadomić Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości o tym, że będą akceptować tłumaczenie na inny język urzędowy lub języki urzędowe danego państwa.

Artykuł 607

Przekazywanie nakazu aresztowania

Jeśli znane jest miejsce pobytu osoby, której dotyczy nakaz, organ sądowy wydający nakaz może przekazać nakaz aresztowania bezpośrednio organowi sądowemu wykonującemu nakaz.

Artykuł 608

Szczegółowe procedury przekazywania nakazu aresztowania

1. Jeśli organ sądowy wydający nakaz nie wie, który organ jest właściwym organem sądowym wykonującym nakaz, podejmuje niezbędne działania w celu uzyskania tych informacji od państwa wykonującego nakaz.

2. Organ sądowy wydający nakaz może zwrócić się do Międzynarodowej Organizacji Policji Kryminalnej (Interpol) o przekazanie nakazu aresztowania.

3. Organ sądowy wydający nakaz może przekazać nakaz aresztowania przy użyciu wszelkich bezpiecznych środków umożliwiających uzyskanie dokumentu w formie pisemnej w sposób pozwalający państwu wykonującemu nakaz na stwierdzenie autentyczności nakazu aresztowania.

4. Wszystkie trudności wiążące się z przekazywaniem lub autentycznością wszelkich dokumentów koniecznych do wykonania nakazu aresztowania rozwiązuje się w drodze bezpośrednich kontaktów między zaangażowanymi organami sądowymi lub, w stosownych przypadkach, przy zaangażowaniu organów centralnych państw.

5. Jeśli organ, który otrzymuje nakaz aresztowania, nie jest właściwy do jego rozpoznania, przesyła on automatycznie nakaz aresztowania właściwemu organowi w swoim państwie oraz informuje odpowiednio organ sądowy wydający nakaz.

Artykuł 609

Prawa osoby, której dotyczy nakaz

1. Jeżeli osoba, której dotyczy nakaz, zostaje aresztowana w celu wykonania nakazu aresztowania, organ sądowy wykonujący nakaz, zgodnie z jego prawem krajowym, informuje tę osobę o nakazie aresztowania i jego treści, a także o możliwości wyrażenia przez tę osobę zgody na przekazanie państwu wydającemu nakaz.

2. Osoba, której dotyczy nakaz, która zostaje aresztowana w celu wykonania nakazu aresztowania i która nie mówi w języku postępowania dotyczącego nakazu aresztowania lub go nie rozumie, ma prawo do korzystania z pomocy tłumacza ustnego oraz do otrzymania tłumaczenia pisemnego w języku ojczystym tej osoby lub w jakimkolwiek innym języku, w którym mówi lub który rozumie, zgodnie z prawem krajowym państwa wykonującego nakaz.

3. Osoba, której dotyczy nakaz, ma prawo do pomocy obrońcy po aresztowaniu zgodnie z prawem krajowym państwa wykonującego nakaz.

4. Osobę, której dotyczy nakaz, informuje się o prawie do wyznaczenia obrońcy w państwie wydającym nakaz w celu udzielenia pomocy obrońcy w państwie wykonującym nakaz w postępowaniu dotyczącym nakazu aresztowania. Niniejszy ustęp pozostaje bez uszczerbku dla terminów określonych w art. 621.

5. Osoba, której dotyczy nakaz, która zostaje aresztowana, ma prawo do tego, by o jej aresztowaniu zostały bez zbędnej zwłoki poinformowane organy konsularne państwa, którego jest obywatelem, lub jeśli jest bezpaństwowcem – organy konsularne w miejscu jej zwykłego zamieszkania, a także, jeśli wyrazi taką wolę, do kontaktowania się z tymi organami.

Artykuł 610

Stosowanie pozbawienia wolności wobec osoby

Gdy osoba zostaje aresztowana na podstawie nakazu aresztowania, organ sądowy wykonujący nakaz podejmuje decyzję w sprawie tego, czy osoba ta powinna być w dalszym ciągu pozbawiona wolności, zgodnie z prawem państwa wykonującego nakaz aresztowania. Osoba ta może być zwolniona tymczasowo w dowolnym czasie zgodnie z prawem krajowym państwa wykonującego nakaz, pod warunkiem że właściwy organ tego państwa zastosuje wszystkie środki, jakie uważa za niezbędne, aby zapobiec ucieczce tej osoby.

Artykuł 611

Zgoda na przekazanie

1. Jeśli aresztowana osoba wskaże, że zgadza się na przekazanie, zgodę tę oraz, w stosownych przypadkach, jednoznaczne zrzeczenie się prawa do skorzystania z zasady specjalności, o której mowa w art. 625 ust. 2, musi wyrazić przed organem sądowym wykonującym nakaz, zgodnie z prawem krajowym państwa wykonującego nakaz.

2. Każde państwo przyjmuje środki niezbędne do zapewnienia, aby zgoda oraz, w stosownych przypadkach, zrzeczenie się, o których mowa w ust. 1, zostały sporządzone w sposób wskazujący, że zainteresowana osoba wyraziła je dobrowolnie i z pełną świadomością konsekwencji. W tym celu osoba, której dotyczy nakaz, ma prawo do korzystania z pomocy obrońcy.

3. Zgoda oraz, w stosownych przypadkach, zrzeczenie się, o których mowa w ust. 1, zostają formalnie odnotowane zgodnie z procedurą przewidzianą w prawie krajowym państwa wykonującego nakaz.

4. Co do zasady zgoda nie może zostać cofnięta. Każde z państw może jednak przewidzieć, że zgoda oraz, w stosownych przypadkach, zrzeczenie się, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, mogą zostać cofnięte zgodnie z zasadami mającymi zastosowanie na podstawie jego prawa krajowego. W takim przypadku okres między dniem wyrażenia zgody i jej cofnięcia nie jest brany pod uwagę przy określaniu terminów określonych w art. 621. Zarówno Zjednoczone Królestwo, jak i Unia, działająca w imieniu któregokolwiek z jej państw członkowskich, mogą powiadomić Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości o tym, że chcą skorzystać z tej możliwości, określając procedury, zgodnie z którymi cofnięcie zgody jest możliwe, oraz określając wszelkie zmiany tych procedur.

Artykuł 612

Przesłuchanie osoby, której dotyczy nakaz

W przypadku gdy osoba, która zostaje aresztowana, nie wyraża zgody na przekazanie, o której mowa w art. 611, osoba ta ma prawo do bycia przesłuchaną przez organ sądowy wykonujący nakaz, zgodnie z prawem państwa wykonującego nakaz.

Artykuł 613

Decyzja o przekazaniu

1. Decyzję o tym, czy dana osoba ma zostać przekazana, podejmuje organ sądowy wykonujący nakaz w terminach i zgodnie z warunkami określonymi w niniejszym tytule, w szczególności zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w art. 597.

2. Jeśli organ sądowy wykonujący nakaz uzna informacje przekazane przez państwo wydające nakaz za niewystarczające do podjęcia decyzji o przekazaniu, występuje o pilne przekazanie niezbędnych informacji uzupełniających, w szczególności w odniesieniu do art. 597, art. 600–602, art. 604 i art. 606, a także może ustalić termin ich otrzymania, z uwzględnieniem konieczności przestrzegania terminów określonych w art. 615.

3. Organ sądowy wydający nakaz może w dowolnym czasie przesyłać wszelkie dodatkowe przydatne informacje organowi sądowemu wykonującemu nakaz.

Artykuł 614

Decyzja w przypadku zbiegu nakazów

1. Jeśli europejski nakaz aresztowania lub nakaz aresztowania dotyczący tej samej osoby został wydany przez dwa państwa lub większą ich liczbę, decyzję co do tego, który z tych nakazów aresztowania podlega wykonaniu, podejmuje organ sądowy wykonujący nakaz, po wnikliwym rozpatrzeniu wszystkich okoliczności, w szczególności wagi przestępstw oraz miejsca ich popełnienia, odpowiednich dat wydania nakazów aresztowania lub europejskich nakazów aresztowania oraz tego, czy poszczególne nakazy wydano w celach ścigania lub wykonania kary pozbawienia wolności lub wykonania środka zabezpieczającego, a także obowiązków prawnych państw członkowskich wynikających z prawa Unii, dotyczących w szczególności zasad swobodnego przemieszczania się i niedyskryminacji ze względu na obywatelstwo.

2. Dokonując wyboru, o którym mowa w ust. 1, organ sądowy wykonujący nakaz państwa członkowskiego może zasięgnąć porady Eurojustu.

3. W przypadku konfliktu między nakazem aresztowania a wnioskiem o ekstradycję wydanym przez państwo trzecie, decyzję o tym, czy pierwszeństwo ma nakaz aresztowania, czy wniosek o ekstradycję, podejmuje właściwy organ państwa wykonującego nakaz, po wnikliwym rozpatrzeniu wszystkich okoliczności, w szczególności okoliczności, o których mowa w ust. 1, oraz okoliczności określonych w mającej zastosowanie konwencji.

4. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla obowiązków państw wynikających ze Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego.

Artykuł 615

Terminy i procedury podejmowania decyzji o wykonaniu nakazu aresztowania

1. Nakaz aresztowania rozpatruje się i wykonuje w trybie przewidzianym dla spraw pilnych.

2. W przypadkach gdy osoba, której dotyczy nakaz, wyraża zgodę na przekazanie, ostateczna decyzja w sprawie wykonania nakazu aresztowania zostaje podjęta w terminie dziesięciu dni po wyrażeniu zgody.

3. W pozostałych przypadkach ostateczna decyzja o wykonaniu nakazu aresztowania zostaje podjęta w terminie 60 dni po aresztowaniu osoby, której dotyczy nakaz.

4. Gdy w szczególnych przypadkach nakaz aresztowania nie może zostać wykonany w terminach określonych w ust. 2 lub 3, organ sądowy wykonujący nakaz natychmiast informuje o tym organ sądowy wydający nakaz, podając przyczyny zwłoki. W takich przypadkach terminy mogą zostać przedłużone o dalsze 30 dni.

5. Do czasu podjęcia przez organ sądowy wykonujący nakaz ostatecznej decyzji w sprawie nakazu aresztowania, zapewnia on, aby istotne warunki niezbędne do skutecznego przekazania danej osoby pozostawały spełnione.

6. W przypadku odmowy wykonania nakazu aresztowania muszą zostać podane jej przyczyny.

Artykuł 616

Sytuacja przed podjęciem decyzji

1. W przypadku gdy nakaz aresztowania został wydany w celu przeprowadzenia postępowania karnego, organ sądowy wykonujący nakaz:

a)	wyraża zgodę na przesłuchanie osoby, której dotyczy nakaz, zgodnie z art. 617; albo

b)	wyraża zgodę na czasowe przekazanie osoby, której dotyczy nakaz.

2. Warunki i czas trwania czasowego przekazania ustala się w drodze wzajemnego porozumienia między organem sądowym wydającym nakaz i organem sądowym wykonującym nakaz.

3. W przypadku czasowego przekazania danej osobie należy zapewnić możliwość powrotu do państwa wykonującego nakaz, aby mogła tam wziąć udział w przesłuchaniach jej dotyczących w ramach procedury przekazywania.

Artykuł 617

Przesłuchanie osoby przed podjęciem decyzji

1. Osobę, której dotyczy nakaz, przesłuchuje organ sądowy. W tym celu osoba, której dotyczy nakaz, otrzymuje pomoc obrońcy wyznaczonego zgodnie z prawem państwa wydającego nakaz.

2. Osobę, której dotyczy nakaz, przesłuchuje się zgodnie z prawem państwa wykonującego nakaz oraz na warunkach ustalonych w drodze wzajemnego porozumienia między organem sądowym wydającym nakaz i organem sądowym wykonującym nakaz.

3. Aby zapewnić właściwe stosowanie niniejszego artykułu, właściwy organ sądowy wykonujący nakaz może wyznaczyć inny organ sądowy w swoim państwie do wzięcia udziału w przesłuchaniu osoby, której dotyczy nakaz.

Artykuł 618

Przywileje i immunitety

1. W przypadku gdy osobie, której dotyczy nakaz, przysługuje przywilej lub immunitet jurysdykcyjny lub egzekucyjny w państwie wykonującym nakaz, bieg terminów, o których mowa w art. 615, rozpoczyna się dopiero od dnia, w którym organ sądowy wykonujący nakaz zostaje poinformowany o fakcie, że dany przywilej lub immunitet został uchylony.

2. Państwo wykonujące nakaz zapewnia, aby istotne warunki niezbędne do skutecznego przekazania były spełnione w momencie, gdy danej osobie nie przysługuje już taki przywilej lub immunitet.

3. W przypadku gdy do uchylenia przywileju lub immunitetu uprawniony jest organ państwa wykonującego nakaz, organ sądowy wykonujący nakaz występuje do tego organu o bezzwłoczne wykonanie tego uprawnienia. W przypadku gdy do uchylenia przywileju lub immunitetu uprawniony jest organ innego państwa, państwa trzeciego lub organizacji międzynarodowej, organ sądowy wydający nakaz występuje do tego organu o wykonanie tego uprawnienia.

Artykuł 619

Konkurencyjne wobec siebie zobowiązania międzynarodowe

1. Niniejsza Umowa pozostaje bez uszczerbku dla obowiązków państwa wykonującego nakaz, w przypadku gdy osoba, której dotyczy nakaz, zostaje poddana ekstradycji do tego państwa z państwa trzeciego oraz w przypadku gdy osoba ta jest chroniona postanowieniami uzgodnienia, na podstawie którego została poddana ekstradycji, dotyczącymi zasady specjalności. Państwo wykonujące nakaz wprowadza wszystkie środki niezbędne do bezzwłocznego wystąpienia o zgodę państwa trzeciego, z którego osoba, której dotyczy nakaz, została poddana ekstradycji, tak aby mogła ona zostać przekazana państwu, które wydało nakaz aresztowania. Bieg terminów, o których mowa w art. 615, rozpoczyna się dopiero od dnia, w którym przestaje mieć zastosowanie zasada specjalności.

2. Do czasu podjęcia decyzji przez państwo trzecie, z którego osoba, której dotyczy wniosek, została poddana ekstradycji, państwo wykonujące nakaz zapewnia, aby istotne warunki niezbędne do skutecznego przekazania pozostawały spełnione.

Artykuł 620

Powiadomienie o decyzji

Organ sądowy wykonujący nakaz niezwłocznie powiadamia organ sądowy wydający nakaz o decyzji dotyczącej czynności, które mają zostać podjęte w sprawie nakazu aresztowania.

Artykuł 621

Terminy przekazania osoby

1. Osoba, której dotyczy nakaz, zostaje przekazana możliwe najszybciej w dniu uzgodnionym przez zainteresowane organy.

2. Osoba, której dotyczy nakaz, zostaje przekazana nie później niż dziesięć dni po wydaniu ostatecznej decyzji w sprawie wykonania nakazu aresztowania.

3. Jeśli przekazanie osoby, której dotyczy nakaz, w terminie określonym w ust. 2 uniemożliwiają okoliczności pozostające poza kontrolą któregokolwiek z państw, organ sądowy wykonujący nakaz i organ sądowy wydający nakaz natychmiast kontaktują się ze sobą i uzgadniają nowy termin przekazania. W tym przypadku przekazanie odbywa się w terminie dziesięciu dni od uzgodnionej w ten sposób nowej daty.

4. Wyjątkowo przekazanie może być czasowo odroczone z ważnych przyczyn natury humanitarnej, na przykład gdy istnieją istotne podstawy, by sądzić, że zagrozi to w sposób ewidentny życiu lub zdrowiu osoby, której dotyczy nakaz. Wykonanie nakazu aresztowania odbywa się w terminie możliwie najkrótszym po ustaniu tych podstaw. Organ sądowy wykonujący nakaz natychmiast informuje organ sądowy wydający nakaz i uzgadnia nową datę przekazania. W tym przypadku przekazanie odbywa się w terminie dziesięciu dni od uzgodnionej nowej daty.

5. Po upływie terminów, o których mowa w ust. 2–4, jeżeli osoba, której dotyczy nakaz, nadal przebywa w areszcie, osoba ta zostaje zwolniona. Organ sądowy wykonujący nakaz i organ sądowy wydający nakaz kontaktują się ze sobą, gdy tylko okaże się, że dana osoba ma zostać zwolniona na podstawie niniejszego ustępu, oraz dokonują uzgodnień dotyczących przekazania tej osoby.

Artykuł 622

Przekazanie odroczone lub warunkowe

1. Organ sądowy wykonujący nakaz może po podjęciu decyzji o wykonaniu nakazu aresztowania odroczyć przekazanie osoby, której dotyczy nakaz, tak aby można było przeciwko niej prowadzić postępowanie karne w państwie wykonującym nakaz lub, jeśli osoba, której dotyczy nakaz, została już skazana, aby mogła odbywać na terytorium państwa wykonującego nakaz karę orzeczoną za czyn inny niż ten, o którym mowa w nakazie aresztowania.

2. Zamiast odroczenia przekazania organ sądowy wykonujący nakaz może czasowo przekazać osobę, której dotyczy nakaz, państwu wydającemu nakaz na warunkach ustalanych w drodze wzajemnego porozumienia między organem sądowym wykonującym nakaz i organem sądowym wydającymi nakaz. Porozumienie to sporządza się na piśmie, a jego warunki są wiążące dla wszystkich organów w państwie wydającym nakaz.

Artykuł 623

Tranzyt

1. Każde z państw zezwala na tranzyt przez swoje terytorium przekazywanej osoby, której dotyczy nakaz, pod warunkiem udzielenia mu informacji o:

a)	tożsamości i obywatelstwie osoby podlegającej nakazowi aresztowania;

b)	istnieniu nakazu aresztowania;

c)	charakterze i kwalifikacji prawnej przestępstwa; oraz

d)	opisie okoliczności przestępstwa, w tym dacie i miejscu jego popełnienia.

2. Państwo, w imieniu którego złożono powiadomienie zgodnie z art. 603 ust. 2, zgodnie z którym jego obywatele nie będą przekazywani lub ich przekazanie będzie dozwolone wyłącznie po spełnieniu określonych warunków, może, na tych samych warunkach, odmówić tranzytu swoich obywateli przez swoje terytorium lub uzależnić ten tranzyt od tych samych warunków.

3. Każde z państw wyznacza organ odpowiedzialny za odbieranie wniosków tranzytowych i niezbędnych dokumentów, a także wszelkiej innej korespondencji urzędowej dotyczącej wniosków tranzytowych.

4. Wniosek tranzytowy oraz informacje, o których mowa w ust. 1, mogą być kierowane do organu wyznaczonego na podstawie ust. 3 z użyciem jakichkolwiek środków umożliwiających uzyskanie dokumentu w formie pisemnej. Państwo tranzytu powiadamia o swojej decyzji, stosując tę samą procedurę.

5. Niniejszy artykuł nie ma zastosowania w przypadku przewozu drogą lotniczą bez przewidzianej rozkładem lotu przerwy w podróży. Jeżeli jednak dochodzi do nieplanowanego lądowania, państwo wydające nakaz przekazuje organowi wyznaczonemu na podstawie ust. 3 informacje, o których mowa w ust. 1.

6. W przypadku gdy tranzyt dotyczy osoby, która ma zostać poddana ekstradycji z państwa trzeciego do danego państwa, niniejszy artykuł stosuje się odpowiednio. W szczególności odniesienia do „nakazu aresztowania” traktuje się jako odniesienia do „wniosku o ekstradycję”.

Artykuł 624

Zaliczenie okresu pozbawienia wolności odbytego w państwie wykonującym nakaz

1. Państwo wydające nakaz zalicza wszystkie okresy pozbawienia wolności, odbyte w wyniku wykonania nakazu aresztowania, do całkowitego okresu pozbawienia wolności, który ma zostać odbyty w państwie wydającym nakaz jako skutek wydanego orzeczenia o pozbawieniu wolności lub środka zabezpieczającego.

2. Wszystkie informacje dotyczące czasu trwania pozbawienia wolności osoby, której dotyczy nakaz, na podstawie nakazu aresztowania zostają przekazane przez organ sądowy wykonujący nakaz lub organ centralny wyznaczony na podstawie art. 605 organowi sądowemu wydającemu nakaz w momencie przekazania osoby.

Artykuł 625

Możliwość ścigania za inne przestępstwa

1. Zarówno Zjednoczone Królestwo, jak i Unia, działająca w imieniu któregokolwiek z jej państw członkowskich, mogą powiadomić Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości o tym, że w stosunkach z innymi państwami, do których zastosowanie ma taka sama procedura powiadamiania, zgoda na ściganie, skazanie lub pozbawienie wolności osoby w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego w związku z przestępstwem popełnionym przed przekazaniem danej osoby innym niż to, z powodu którego osoba ta została przekazana, jest domniemana, chyba że w szczególnym przypadku organ sądowy wykonujący nakaz postanowi inaczej w swojej decyzji w sprawie przekazania osoby.

2. Z wyjątkiem przypadków, o których mowa w ust. 1 i 3, osoba przekazana nie może być ścigana, skazana ani w inny sposób pozbawiona wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem, inne niż to, za które została przekazana.

3. Ust. 2 niniejszego artykułu nie ma zastosowania w następujących przypadkach:

a)	osoba mająca możliwość opuszczenia terytorium państwa, któremu została przekazana, nie uczyniła tego przed upływem 45 dni od swego ostatecznego zwolnienia lub wróciła na to terytorium po opuszczeniu go;

b)	przestępstwo nie jest zagrożone karą pozbawienia wolności ani środkiem zabezpieczającym;

c)	postępowanie karne nie daje podstaw do zastosowania środka ograniczającego wolność osobistą;

d)	osoba mogłaby podlegać karze lub środkowi niepolegającym na pozbawieniu wolności, w szczególności karze finansowej lub środkowi zastosowanemu w jej miejsce, nawet jeśli dana kara lub dany środek mogą prowadzić do ograniczenia jej wolności osobistej;

e)	osoba wyraziła zgodę na przekazanie, w stosownych przypadkach w tym samym czasie, gdy zrzekła się prawa do skorzystania z zasady specjalności, zgodnie z art. 611;

osoba, po jej przekazaniu, w sposób jednoznaczny zrzekła się prawa do skorzystania z zasady specjalności w odniesieniu do poszczególnych przestępstw popełnionych przed jej przekazaniem; zrzeczenie się następuje przed właściwym organem sądowym państwa wydającego nakaz i zostaje odnotowane zgodnie z prawem krajowym tego państwa; zrzeczenie sporządza się w sposób wyraźnie wskazujący, że dana osoba uczyniła to dobrowolnie i z pełną świadomością konsekwencji; w tym celu osoba ta ma prawo do korzystania z pomocy obrońcy; oraz

g)	organ sądowy wykonujący nakaz, który przekazał osobę, wyraża zgodę zgodnie z ust. 4 niniejszego artykułu.

4. Wniosek o wyrażenie zgody składa się do organu sądowego wykonującego nakaz, wraz z informacjami, o których mowa w art. 606 ust. 1, oraz tłumaczeniem, o którym mowa w art. 606 ust. 2. Zgody udziela się w przypadku gdy przestępstwo, w związku z którym o zgodę wystąpiono, spełnia warunki do przekazania zgodnie z postanowieniami niniejszego tytułu. Zgody odmawia się w przypadkach, o których mowa w art. 600, a ponadto można jej odmówić wyłącznie w przypadkach, o których mowa w art. 601 lub art. 602 ust. 2 i art. 603 ust. 2. Decyzja podejmowana jest nie później niż w terminie 30 dni po otrzymaniu wniosku. W sytuacjach określonych w art. 604 państwo wydające nakaz musi udzielić przewidzianych w nim gwarancji.

Artykuł 626

Przekazanie lub późniejsza ekstradycja

1. Zarówno Zjednoczone Królestwo, jak i Unia, działająca w imieniu któregokolwiek z jej państw członkowskich, mogą powiadomić Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości o tym, że w stosunkach z innymi państwami, do których zastosowanie ma taka sama procedura powiadamiania, zgoda na przekazanie osoby do państwa innego niż państwo wykonujące nakaz na podstawie nakazu aresztowania lub europejskiego nakazu aresztowania za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem jest domniemana, chyba że w szczególnym przypadku organ sądowy wykonujący nakaz postanowi inaczej w swojej decyzji w sprawie przekazania osoby.

2. W każdym przypadku osoba, która została przekazana państwu wydającemu nakaz na podstawie nakazu aresztowania lub europejskiego nakazu aresztowania, może bez zgody państwa wykonującego nakaz zostać przekazana do państwa innego niż państwo wykonujące nakaz na podstawie nakazu aresztowania lub europejskiego nakazu aresztowania wydanego za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem w następujących przypadkach:

a)	osoba, której dotyczy nakaz, mając możliwość opuszczenia terytorium państwa, do którego została przekazana, nie uczyniła tego przed upływem 45 dni od swego ostatecznego zwolnienia lub wróciła na to terytorium po jego opuszczeniu;

osoba, której dotyczy nakaz, wyraża zgodę na przekazanie do państwa innego niż państwo wykonujące nakaz na podstawie nakazu aresztowania lub europejskiego nakazu aresztowania; zgoda musi być wyrażona przed właściwymi organami sądowymi państwa wydającego nakaz i musi zostać zarejestrowana zgodnie z prawem krajowym tego państwa; zgodę sporządza się w sposób wyraźnie wskazujący, że dana osoba wyraziła ją dobrowolnie i z pełną świadomością konsekwencji; w tym celu osoba, której dotyczy nakaz, ma prawo do korzystania z pomocy obrońcy; oraz

c)	osoba, której dotyczy nakaz, nie podlega zasadzie specjalności, zgodnie z art. 625 ust. 3 lit. a), e), f) lub g).

3. Organ sądowy wykonujący nakaz wyraża zgodę na przekazanie osoby do innego państwa zgodnie z następującymi zasadami:

a)	wniosek o wyrażenie zgody składa się zgodnie z art. 607, wraz z informacjami, o których mowa w art. 606 ust. 1, oraz tłumaczeniem pisemnym, o którym mowa w art. 606 ust. 2;

b)	zgodę wyraża się w przypadku gdy przestępstwo, w związku z którym wystąpiono o zgodę , objęte jest procedurą przekazywania osób zgodnie z postanowieniami niniejszej Umowy;

c)	decyzja zostaje podjęta nie później niż przed upływem 30 dni po otrzymaniu wniosku; oraz

d)	zgody odmawia się w przypadkach, o których mowa w art. 600, a ponadto można jej odmówić wyłącznie w przypadkach, o których mowa w art. 601, art. 602 ust. 2 i art. 603 ust. 2.

4. W sytuacjach, o których mowa w art. 604, państwo wydające nakaz udziela przewidzianych w nim gwarancji.

5. Niezależnie od ust. 1 osoba przekazana na podstawie nakazu aresztowania nie może zostać poddana ekstradycji do państwa trzeciego bez zgody właściwych organów państwa, które tę osobę przekazało. Zgodę taką wyraża się zgodnie z konwencjami wiążącymi dla tego państwa, a także zgodnie z jego prawem krajowym.

Artykuł 627

Przekazywanie mienia

1. Na wniosek organu sądowego wydającego nakaz lub z własnej inicjatywy organ sądowy wykonujący nakaz, zgodnie ze swoim prawem krajowym, zajmuje i przekazuje mienie, które:

a)	może być potrzebne jako dowód; lub

b)	zostało uzyskane przez osobę, której dotyczy nakaz, w wyniku przestępstwa.

2. Mienie, o którym mowa w ust. 1, przekazuje się nawet wówczas, gdy nakazu aresztowania nie można wykonać z uwagi na zgon lub ucieczkę osoby, której dotyczy nakaz.

3. Jeśli mienie, o którym mowa w ust. 1, podlega zajęciu lub konfiskacie na terytorium państwa wykonującego nakaz, państwo to może, jeśli mienie jest potrzebne w związku z toczącym się postępowaniem karnym, czasowo zatrzymać je lub przekazać państwu wydającemu nakaz, pod warunkiem że zostanie ono zwrócone.

4. Wszelkie prawa, jakie państwo wykonujące nakaz lub strony trzecie mogły nabyć w odniesieniu do mienia, o którym mowa w ust. 1, podlegają ochronie. W przypadku gdy prawa takie istnieją, państwo wydające nakaz zwraca mienie bez opłat państwu wykonującemu nakaz jak najszybciej po zakończeniu postępowania karnego.

Artykuł 628

Wydatki

1. Wydatki poniesione na terytorium państwa wykonującego nakaz w związku z wykonaniem nakazu aresztowania ponosi to państwo.

2. Wszystkie inne wydatki ponosi państwo wydające nakaz.

Artykuł 629

Związki z innymi instrumentami prawnymi

1. Bez uszczerbku dla ich stosowania w stosunkach między państwami a państwami trzecimi, niniejszy tytuł – od dnia wejścia w życie niniejszej Umowy – zastępuje odpowiednie postanowienia następujących konwencji mających zastosowanie w dziedzinie ekstradycji w stosunkach między Zjednoczonym Królestwem, z jednej strony, a państwami członkowskimi, z drugiej strony:

a)	Europejska konwencja o ekstradycji, sporządzona w Paryżu w dniu 13 grudnia 1957 r., wraz z protokołami dodatkowymi do niej; oraz

b)	Europejska konwencja o zwalczaniu terroryzmu, w kwestiach dotyczących ekstradycji.

2. W przypadku gdy konwencje, o których mowa w ust. 1, mają zastosowanie do terytoriów państw lub terytoriów, za których stosunki zewnętrzne odpowiedzialne jest państwo, do których niniejszy tytuł nie ma zastosowania, konwencje te nadal regulują stosunki istniejące między tymi terytoriami i pozostałymi państwami.

Artykuł 630

Przegląd powiadomień

Dokonując wspólnego przeglądu niniejszego tytułu, o którym mowa w art. 691 ust. 1, Strony rozważają potrzebę utrzymania powiadomień dokonywanych na podstawie art. 599 ust. 4, art. 602 ust. 2 i art. 603 ust. 2. Jeżeli powiadomienia, o których mowa w art. 603 ust. 2, nie zostaną odnowione, wygasają pięć lat po dniu wejścia w życie niniejszej Umowy. Powiadomienia, o których mowa w art. 603 ust. 2, można odnowić lub złożyć na nowo wyłącznie w okresie trzech miesięcy poprzedzających piątą rocznicę wejścia w życie niniejszej Umowy, a następnie co pięć lat, pod warunkiem że spełnione wtedy będą warunki określone w art. 603 ust. 2.

Artykuł 631

Znajdujące się w toku nakazy aresztowania w przypadku zaprzestania stosowania

Niezależnie od art. 526, art. 692 i art. 693 postanowienia niniejszego tytułu mają zastosowanie do nakazów aresztowania, w przypadku gdy osoba, której dotyczy nakaz, została aresztowana przed zaprzestaniem stosowania niniejszego tytułu w celu wykonania nakazu aresztowania, niezależnie od decyzji organu sądowego wykonującego nakaz co do tego, czy osoba, której dotyczy nakaz, ma nadal być pozbawiona wolności lub ma zostać tymczasowo zwolniona.

Artykuł 632

Stosowanie do istniejących europejskich nakazów aresztowania

Niniejszy tytuł ma zastosowanie do europejskich nakazów aresztowania wydanych zgodnie z decyzją ramową Rady 2002/584/WSiSW (81) przez państwo przed zakończeniem okresu przejściowego, w którym osoba, której dotyczy nakaz, nie została aresztowana w celu wykonania nakazu przed zakończeniem okresu przejściowego.

TYTUŁ VIII

WZAJEMNA POMOC

Artykuł 633

Cel

1. Celem niniejszego tytułu jest uzupełnienie postanowień oraz ułatwienie stosowania między państwami członkowskimi, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem, z drugiej strony:

a)	Europejskiej konwencji o pomocy prawnej w sprawach karnych, sporządzonej w Strasburgu w dniu 20 kwietnia 1959 r., (zwanej dalej „europejską konwencją o pomocy prawnej”);

b)	protokołu dodatkowego do europejskiej konwencji o pomocy prawnej, sporządzonego w Strasburgu w dniu 17 marca 1978 r.; oraz

c)	drugiego protokołu dodatkowego do europejskiej konwencji o pomocy prawnej, sporządzonego w Strasburgu w dniu 8 listopada 2001 r.

2. Niniejszy tytuł pozostaje bez uszczerbku dla postanowień tytułu IX, który jest nadrzędny wobec niniejszego tytułu.

Artykuł 634

Definicja właściwego organu

Do celów niniejszego tytułu „właściwy organ” oznacza każdy organ, który jest właściwy do wysyłania lub otrzymywania wniosków o wzajemną pomoc zgodnie z postanowieniami europejskiej konwencji o pomocy prawnej i protokołami do niej, określony przez państwa w ich odpowiednich oświadczeniach skierowanych do Sekretarza Generalnego Rady Europy. „Właściwy organ” obejmuje również organy Unii, o których powiadomiono zgodnie z art. 690 lit. d); w odniesieniu do takich organów Unii postanowienia niniejszego tytułu stosuje się odpowiednio.

Artykuł 635

Formularz wniosku o wzajemną pomoc

1. Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości podejmuje się opracowania standardowego formularza wniosków o wzajemną pomoc, poprzez przyjęcie załącznika do niniejszej Umowy.

2. Jeżeli Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości podejmie decyzję zgodnie z ust. 1, wnioski o wzajemną pomoc składa się z wykorzystaniem standardowego formularza.

3. Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości może w razie potrzeby zmienić standardowy formularz wniosków o wzajemną pomoc.

Artykuł 636

Warunki wystąpienia z wnioskiem o wzajemną pomoc

1. Właściwy organ państwa wzywającego może wystąpić z wnioskiem o wzajemną pomoc wyłącznie w przypadku, gdy upewnił się, że spełnione zostały następujące warunki:

a)	wniosek jest niezbędny i proporcjonalny do celów postępowania, biorąc pod uwagę prawa podejrzanego lub oskarżonego; oraz

b)	w podobnej sprawie krajowej zarządzenie przeprowadzenia czynności w postępowaniu przygotowawczym wskazanej lub wskazanych we wniosku możliwe jest na tych samych warunkach.

2. Państwo wezwane może skonsultować się z państwem wzywającym, jeżeli właściwy organ państwa wezwanego uważa, że warunki określone w ust. 1 nie zostały spełnione. Po konsultacji właściwy organ państwa wzywającego może podjąć decyzję o wycofaniu wniosku o wzajemną pomoc.

Artykuł 637

Przeprowadzenie innego rodzaju czynności w postępowaniu przygotowawczym

1. W miarę możliwości właściwy organ państwa wezwanego rozważa możliwość przeprowadzenia innej czynności w postępowaniu przygotowawczym niż czynność wskazana we wniosku o wzajemną pomoc, jeśli:

a)	czynność w postępowaniu przygotowawczym wskazana we wniosku nie istnieje w prawie państwa wezwanego; lub

b)	czynność w postępowaniu przygotowawczym wskazana we wniosku nie byłaby dostępna w podobnej sprawie krajowej.

2. Bez uszczerbku dla podstaw odmowy przewidzianych w europejskiej konwencji o pomocy prawnej i protokołach do niej, a także na podstawie art. 639, ust. 1 niniejszego artykułu nie ma zastosowania do następujących czynności w postępowaniu przygotowawczym, które muszą być zawsze dostępne na podstawie prawa państwa wezwanego:

a)	pozyskiwanie informacji zawartych w bazach danych prowadzonych przez organy policyjne lub organy sądowe, które są bezpośrednio dostępne dla właściwego organu państwa wezwanego w ramach postępowania karnego;

b)	przesłuchanie świadka, biegłego, ofiary, podejrzanego lub oskarżonego lub osoby trzeciej na terytorium państwa wezwanego;

c)	wszelkie czynności w postępowaniu przygotowawczym nieobejmujące środków przymusu określone w prawie państwa wezwanego; oraz

d)	identyfikacja osób posiadających abonament dotyczący określonego numeru telefonu lub adresu IP.

3. Właściwy organ państwa wezwanego może także przeprowadzić czynność w postępowaniu przygotowawczym inną niż czynność wskazana we wniosku o wzajemną pomoc, jeżeli czynność w postępowaniu przygotowawczym wybrana przez właściwy organ państwa wezwanego będzie miała przy użyciu mniej inwazyjnych środków taki sam rezultat jak czynność w postępowaniu przygotowawczym wskazana we wniosku.

4. Jeżeli właściwy organ państwa wezwanego postanowi przeprowadzić czynność inną niż czynność określona we wniosku o wzajemną pomoc zgodnie z ust. 1 lub 3, informuje o tym najpierw właściwy organ państwa wzywającego, który może zadecydować o wycofaniu lub uzupełnieniu wniosku.

5. Jeżeli czynność w postępowaniu przygotowawczym wskazana we wniosku nie istnieje w prawie państwa wezwanego lub nie byłaby dostępna w podobnej sprawie krajowej, a nie istnieje inna czynność w postępowaniu przygotowawczym, która miałaby ten sam skutek co czynność w postępowaniu przygotowawczym, której dotyczy wniosek, właściwy organ państwa wezwanego informuje właściwy organ państwa wzywającego, że udzielenie pomocy, której dotyczy wniosek, nie jest możliwe.

Artykuł 638

Obowiązek informowania

Właściwy organ państwa wezwanego informuje w jakikolwiek sposób i bez zbędnej zwłoki właściwy organ państwa wzywającego, jeżeli:

a)	wykonanie wniosku o wzajemną pomoc jest niemożliwe, ponieważ wniosek jest niekompletny lub ewidentnie nieprawidłowo wypełniony; lub

wykonując wniosek o wzajemną pomoc, właściwy organ państwa wezwanego uzna bez podejmowania dalszych działań, że odpowiednie może być przeprowadzenie czynności w postępowaniu przygotowawczym, których nie przewidziano pierwotnie lub których nie można było wskazać w momencie składania wniosku o wzajemną pomoc, aby właściwy organ państwa wzywającego mógł w danej sprawie podjąć dalsze działania.

Artykuł 639

Zasada ne bis in idem

Wzajemnej pomocy można odmówić, w uzupełnieniu do podstaw odmowy przewidzianych w europejskiej konwencji o pomocy prawnej i protokołach do niej, na podstawie tego, że osoba, w odniesieniu do której wnioskowano o pomoc i która jest objęta postępowaniem przygotowawczym, ściganiem lub innym postępowaniem, w tym postępowaniem sądowym, w państwie wzywającym, została już prawomocnie skazana za takie same czyny w innym państwie, pod warunkiem że, jeśli została orzeczona kara, to została ona wykonana lub jest wykonywana, lub nie może być dłużej wykonywana na podstawie prawa państwa, w którym nastąpiło skazanie.

Artykuł 640

Terminy

1. Państwo wezwane podejmuje decyzję dotyczącą wykonania wniosku o wzajemną pomoc możliwe najszybciej, a w każdym razie nie później niż 45 dni po otrzymaniu wniosku, oraz informuje państwo wzywające o swojej decyzji.

2. Wniosek o wzajemną pomoc wykonuje się możliwe najszybciej, a w każdym razie nie później niż 90 dni po podjęciu decyzji, o której mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, lub po przeprowadzeniu konsultacji, o których mowa w art. 636 ust. 2.

3. Jeżeli we wniosku o wzajemną pomoc wskazano, że z uwagi na terminy procesowe, wagę przestępstwa lub inne szczególnie pilne okoliczności niezbędny jest termin krótszy niż przewidziany w ust. 1 lub 2, lub jeżeli we wniosku wskazano, że dana czynność w ramach wzajemnej pomocy ma zostać przeprowadzona w określonym dniu, państwo wezwane uwzględnia ten wymóg w jak największym zakresie.

4. Jeżeli złożono wniosek o wzajemną pomoc dotyczący wprowadzenia środków tymczasowych zgodnie z art. 24 drugiego protokołu dodatkowego do europejskiej konwencji o pomocy prawnej, właściwy organ państwa wezwanego podejmuje decyzję dotyczącą środka tymczasowego i możliwie najszybciej po otrzymaniu wniosku informuje o niej właściwy organ państwa wzywającego. Przed zniesieniem jakiegokolwiek środka tymczasowego zastosowanego zgodnie z niniejszym artykułem właściwy organ państwa wezwanego, w miarę możliwości, daje właściwemu organowi państwa wzywającego możliwość przedstawienia powodów przemawiających za utrzymaniem środka.

5. Jeżeli w konkretnym przypadku termin przewidziany w ust. 1 lub 2 lub termin lub konkretny dzień, o którym mowa w ust. 3, nie mogą być dotrzymane, lub decyzja o zastosowaniu środków tymczasowych zgodnie z ust. 4 jest opóźniona, właściwy organ państwa wezwanego bezzwłocznie informuje o tym w jakikolwiek sposób właściwy organ państwa wzywającego, podając przyczyny zwłoki, oraz konsultuje się z właściwym organem państwa wzywającego w odniesieniu do odpowiedniego terminu wykonania wniosku o wzajemną pomoc.

6. Terminy, o których mowa w niniejszym artykule, nie mają zastosowania, jeżeli wniosek o wzajemną pomoc złożony został w odniesieniu do wszelkich następujących wykroczeń i naruszeń objętych zakresem stosowania europejskiej konwencji o pomocy prawnej i protokołów do niej, zgodnie z prawem państwa wzywającego:

a)	przekraczanie prędkości, jeżeli nie spowodowano uszkodzenia ciała lub śmierci innej osoby i jeżeli nadmierna prędkość nie była znacząca;

b)	niedopełnienie obowiązku zapięcia pasów bezpieczeństwa;

c)	niedopełnienie obowiązku zatrzymania się na czerwonym świetle lub przed innym znakiem zobowiązującym do zatrzymania się;

d)	niedopełnienie obowiązku używania kasku ochronnego w czasie jazdy; lub

e)	jazda niedozwolonym pasem ruchu (na przykład niedozwolone korzystanie z pasa awaryjnego, pasa przeznaczonego dla pojazdów transportu publicznego lub pasa zamkniętego z powodu robót drogowych).

7. Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości dokonuje przeglądu funkcjonowania ust. 6. Zobowiązuje się on do określenia terminów dla wniosków, do których zastosowanie ma ust. 6, w terminie trzech lat od wejścia w życie niniejszej Umowy, uwzględniając liczbę składanych wniosków. Może on również zadecydować, że ust. 6 nie będzie miał już zastosowania.

Artykuł 641

Przekazywanie wniosków o wzajemną pomoc

1. Oprócz kanałów komunikacyjnych przewidzianych w europejskiej konwencji o pomocy prawnej i protokołach do niej, w przypadku gdy bezpośrednie przekazanie przewidziane jest w odpowiednich postanowieniach tej konwencji lub protokołów do niej, wnioski o wzajemną pomoc mogą być również przekazywane bezpośrednio przez prokuratorów w Zjednoczonym Królestwie właściwym organom państw członkowskich.

2. Oprócz kanałów porozumiewania się przewidzianych w europejskiej konwencji o pomocy prawnej i protokołach do niej, każdy wniosek o wzajemną pomoc, a także informacje przekazywane z własnej inicjatywy mogą, w pilnych przypadkach, zostać przekazane za pośrednictwem Europolu lub Eurojustu, zgodnie z postanowieniami odpowiednich tytułów niniejszej Umowy.

Artykuł 642

Wspólne zespoły dochodzeniowo-śledcze

W przypadku gdy właściwe organy państw ustanawiają wspólny zespół dochodzeniowo-śledczy, stosunki między państwami członkowskimi w ramach wspólnego zespołu dochodzeniowo-śledczego podlegają prawu Unii, niezależnie od podstawy prawnej, o której mowa w umowie o ustanowieniu wspólnego zespołu dochodzeniowo-śledczego.

TYTUŁ IX

WYMIANA INFORMACJI Z REJESTRÓW KARNYCH

Artykuł 643

Cel

1. Celem niniejszego tytułu jest umożliwienie wymiany informacji pochodzących z rejestrów karnych między państwami członkowskimi, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem, z drugiej strony.

2. W stosunkach między Zjednoczonym Królestwem a państwami członkowskimi postanowienia niniejszego tytułu:

a)	uzupełniają art. 13 i art. 22 ust. 2 Europejskiej konwencji o pomocy prawnej w sprawach karnych i protokołów dodatkowych do niej z dnia 17 marca 1978 r. i z dnia 8 listopada 2001 r.; oraz

b)	zastępują art. 22 ust. 1 Europejskiej konwencji o pomocy prawnej w sprawach karnych, uzupełniony artykułem 4 protokołu dodatkowego do tej konwencji z dnia 17 marca 1978 r.

3. W stosunkach między państwem członkowskim, z jednej strony, i Zjednoczonym Królestwem, z drugiej strony, każda ze stron rezygnuje z prawa do powoływania się na swoje zastrzeżenia do art. 13 Europejskiej konwencji o pomocy prawnej w sprawach karnych oraz art. 4 protokołu dodatkowego do tej konwencji z dnia 17 marca 1978 r.

Artykuł 644

Definicje

Do celów niniejszego tytułu stosuje się następujące definicje:

a)	„wyrok skazujący” oznacza każde prawomocne orzeczenie wydane przez sąd karny wobec osoby fizycznej w związku z popełnieniem przestępstwa, o ile orzeczenie to zostało wpisane do rejestru karnego państwa skazującego;

b)	„postępowanie karne” oznacza postępowanie przygotowawcze, rozprawę sądową oraz wykonanie wyroku skazującego;

c)	„rejestr karny” oznacza krajowy rejestr lub rejestry, do których zgodnie z prawem krajowym wpisuje się wyroki skazujące.

Artykuł 645

Organy centralne

Każde państwo wyznacza organ centralny lub organy centralne właściwe do wymiany informacji pochodzących z rejestru karnego zgodnie z niniejszym tytułem oraz do wymiany informacji, o której mowa w art. 22 ust. 2 Europejskiej konwencji o pomocy prawnej w sprawach karnych.

Artykuł 646

Powiadomienia

1. Każde państwo wprowadza środki niezbędne do zapewnienia, aby wszystkim wyrokom skazującym wydanym na jego terytorium towarzyszyły, przy ich przekazywaniu do rejestru karnego, informacje dotyczące obywatelstwa lub obywatelstw osoby skazanej, jeżeli jest ona obywatelem innego państwa.

2. Organ centralny każdego z państw informuje organ centralny każdego innego państwa o wszystkich wyrokach skazujących wydanych na jego terytorium wobec obywateli tego innego państwa, a także o wszelkich późniejszych zmianach lub usunięciach informacji zawartych w rejestrze karnym, wpisanych do rejestru karnego. Organy centralne państw przekazują sobie takie informacje przynajmniej raz w miesiącu.

3. Jeżeli organ centralny państwa dowie się, że osoba skazana jest obywatelem dwóch lub większej liczby państw, przekazuje odpowiednie informacje każdemu z tych państw, także wtedy, gdy osoba skazana jest obywatelem państwa, na którego terytorium została skazana.

Artykuł 647

Przechowywanie wyroków skazujących

1. Organ centralny każdego państwa przechowuje wszystkie informacje przekazane zgodnie z art. 646.

2. Organ centralny każdego z państw zapewnia, aby w przypadku powiadomienia o późniejszej zmianie lub usunięciu informacji zgodnie z art. 646 ust. 2, identycznej zmiany lub usunięcia dokonano w informacjach przechowywanych zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu.

3. Organ centralny każdego państwa zapewnia, aby w odpowiedzi na wnioski złożone na podstawie art. 648 przekazywano wyłącznie informacje uaktualnione zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu.

Artykuł 648

Wnioski o udzielenie informacji

1. Po otrzymaniu wniosku o udzielenie informacji zawartych w rejestrze karnym państwa na poziomie krajowym do celów postępowania karnego przeciwko osobie lub do celów innych niż postępowanie karne, organ centralny tego państwa może, zgodnie ze swoim prawem krajowym, wystąpić do organu centralnego innego państwa z wnioskiem o udzielenie informacji i związanych z nimi danych pochodzących z rejestru karnego.

2. Jeżeli osoba występuje do organu centralnego państwa innego niż państwo, którego jest obywatelem, z wnioskiem o udzielenie informacji na jej temat zawartych w rejestrze karnym, ten organ centralny występuje do organu centralnego państwa, którego obywatelem jest ta osoba, z wnioskiem o udzielenie informacji i związanych z nimi danych pochodzących z rejestru karnego, aby móc uwzględnić te informacje i związane z nimi dane w wypisie przekazywanym danej osobie.

Artykuł 649

Odpowiedzi na wnioski

1. Odpowiedzi na wnioski o udzielenie informacji przekazywane są przez organ centralny państwa wezwanego do organu centralnego państwa wzywającego możliwie jak najszybciej, a w każdym przypadku w terminie 20 dni roboczych od dnia otrzymania wniosku.

2. Organ centralny każdego z państw odpowiada na wnioski złożone w celach innych niż postępowanie karne zgodnie z jego prawem krajowym.

3. Niezależnie od ust. 2 odpowiadając na wnioski złożone w związku z rekrutacją do celów działalności zawodowej lub zorganizowanej działalności wolontariackiej obejmującej bezpośredni i regularny kontakt z dziećmi, państwa dołączają informacje o istnieniu wyroków skazujących za przestępstwa związane z przemocą seksualną wobec dzieci lub wykorzystywaniem seksualnym dzieci, pornografią dziecięcą, nagabywaniem dzieci w celach seksualnych, w tym podżeganiem do popełnienia takich przestępstw, pomocnictwem w ich popełnieniu lub usiłowaniem popełnienia któregokolwiek z tych przestępstw, a także informacje o istnieniu jakiegokolwiek zakazu prowadzenia działalności obejmującej bezpośrednie i regularne kontakty z dziećmi wynikającego z tych wyroków skazujących.

Artykuł 650

Kanał komunikacyjny

Wymiana między państwami informacji pochodzących z rejestru karnego odbywa się w formie elektronicznej, zgodnie ze specyfikacjami technicznymi i proceduralnymi określonymi w załączniku 44.

Artykuł 651

Warunki wykorzystywania danych osobowych

1. Każde z państw może wykorzystać dane osobowe otrzymane w odpowiedzi na jego wniosek na podstawie art. 649 wyłącznie do celów, w jakich o nie wystąpiono.

2. Jeżeli wystąpiono o informacje do celów innych niż postępowanie karne, dane osobowe otrzymane zgodnie z art. 649 mogą być wykorzystywane przez państwo wzywające zgodnie z jego prawem krajowym wyłącznie w granicach określonych przez państwo wezwane w formularzu określonym w rozdziale 2 załącznika 44.

3. Niezależnie od ust. 1 i 2 niniejszego artykułu dane osobowe przekazane przez jedno z państw w odpowiedzi na wniosek na podstawie art. 649 mogą zostać wykorzystane przez państwo wzywające w celu uniknięcia natychmiastowego i poważnego zagrożenia bezpieczeństwa publicznego.

4. Każde z państw zapewnia, aby jego organy centralne nie ujawniały danych osobowych przekazanych na podstawie art. 646 organom w państwach trzecich, chyba że spełnione są następujące warunki:

a)	dane osobowe są ujawniane wyłącznie indywidualnie dla każdego przypadku;

b)	dane osobowe są ujawniane organom, których funkcje są bezpośrednio związane z celem, w jakim dane te są ujawniane zgodnie z lit. c) niniejszego ustępu;

dane osobowe są ujawniane wyłącznie wtedy, gdy jest to niezbędne:

(i)	do celów postępowania karnego;

(ii)	do jakichkolwiek celów innych niż cele związane z postępowaniem karnym; lub

(iii)

w celu zapobieżenia bezpośredniemu i poważnemu zagrożeniu bezpieczeństwa publicznego;

d)	dane osobowe mogą być wykorzystywane przez wzywające państwo trzecie wyłącznie w celu, w jakim wystąpiono o informacje, oraz w granicach określonych przez państwo, które przekazało te dane osobowe zgodnie z art. 646; oraz

e)	dane osobowe są ujawniane wyłącznie wtedy, gdy organ centralny, po ocenie wszystkich okoliczności związanych z przekazaniem danych osobowych do państwa trzeciego, stwierdza, że istnieją odpowiednie zabezpieczenia zapewniające ochronę danych osobowych.

2. Niniejszy artykuł nie ma zastosowania do danych osobowych otrzymanych przez państwo na podstawie niniejszego tytułu i pochodzących z tego państwa.

TYTUŁ X

PRZECIWDZIAŁANIE PRANIU PIENIĘDZY I FINANSOWANIU TERRORYZMU

Artykuł 652

Cel

Celem niniejszego tytułu jest wspieranie i wzmacnianie działań podejmowanych przez Unię i Zjednoczone Królestwo w celu zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu oraz ich zwalczania.

Artykuł 653

Środki mające na celu zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu oraz ich zwalczanie

1. Strony zgadzają się wspierać międzynarodowe starania na rzecz zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu oraz ich zwalczania. Strony uznają konieczność współpracy w celu zapobiegania wykorzystywaniu ich systemów finansowych do prania dochodów z działalności przestępczej każdego rodzaju, w tym z handlu narkotykami i korupcji, a także w celu zwalczania finansowania terroryzmu.

2. Strony wymieniają odpowiednie informacje, zgodnie ze swoimi odpowiednimi przepisami.

3. Każda ze Stron utrzymuje kompleksowy system zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu oraz regularnie dokonuje przeglądu potrzeby wzmocnienia tego systemu, uwzględniając zasady i cele zaleceń Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy.

Artykuł 654

Przejrzystość własności rzeczywistej w odniesieniu do podmiotów gospodarczych i innych podmiotów prawnych

1. Do celów niniejszego artykułu stosuje się następujące definicje:

„beneficjent rzeczywisty” oznacza w odniesieniu do podmiotu gospodarczego osobę, która zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi Strony:

(i)	sprawuje lub ma prawo sprawować ostateczną kontrolę nad zarządzaniem danym podmiotem;

(ii)	ostatecznie posiada lub kontroluje bezpośrednio lub pośrednio ponad 25 % praw głosu lub udziałów lub innych udziałów własnościowych w danym podmiocie, bez uszczerbku dla prawa każdej ze Stron do określenia niższego progu; lub

(iii)

w inny sposób kontroluje lub ma prawo kontrolować dany podmiot.

W odniesieniu do podmiotów prawnych takich jak fundacje, spółki typu Anstalt i spółki partnerskie, każda ze Stron ma prawo określić podobne kryteria ustalania beneficjenta rzeczywistego lub, jeżeli tak postanowi, stosować definicję określoną w art. 655 ust. 1 lit. a), z uwzględnieniem formy i struktury takich podmiotów.

W odniesieniu do innych podmiotów prawnych, których nie wymieniono powyżej, każda ze Stron uwzględnia różne formy i struktury takich podmiotów oraz poziomy ryzyka w zakresie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu związane z takimi podmiotami w celu podjęcia decyzji o odpowiednich poziomach przejrzystości własności rzeczywistej;

„podstawowe informacje o beneficjencie rzeczywistym” oznaczają imię i nazwisko, miesiąc i rok urodzenia, państwo miejsca zamieszkania i obywatelstwo beneficjenta rzeczywistego, a także rodzaj i zakres udziałów posiadanych przez beneficjenta rzeczywistego w danym podmiocie lub kontroli sprawowanej nad danym podmiotem;

„właściwe organy” oznaczają:

(i)	organy publiczne, w tym jednostki analityki finansowej, na których spoczywają obowiązki w zakresie zwalczania prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;

(ii)

organy publiczne, których zadaniem jest prowadzenie postępowania przygotowawczego w sprawie prania pieniędzy, powiązanych przestępstw źródłowych lub finansowania terroryzmu lub ich ściganie, lub które odpowiadają za wykrywanie, zajmowanie lub zabezpieczanie i konfiskatę mienia pochodzącego z działalności przestępczej;

(iii)

organy publiczne odpowiedzialne za nadzór lub monitorowanie mające na celu zapewnienie zgodności z wymogami w zakresie przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy lub finansowaniu terroryzmu.

Niniejsza definicja pozostaje bez uszczerbku dla prawa każdej ze Stron do wskazania dodatkowych właściwych organów, które mogą mieć dostęp do informacji o beneficjentach rzeczywistych.

2. Każda ze Stron zapewnia utrzymywanie przez podmioty prawne na jej terytorium odpowiednich, dokładnych i aktualnych informacji o beneficjentach rzeczywistych. Każda ze Stron wprowadza mechanizmy zapewniające swoim właściwym organom terminowy dostęp do takich informacji.

3. Każda ze Stron ustanawia lub utrzymuje centralny rejestr zawierający odpowiednie, aktualne i dokładne informacje o beneficjentach rzeczywistych. W przypadku Unii centralne rejestry ustanawia się na poziomie państw członkowskich. Obowiązek ten nie ma zastosowania do podmiotów prawnych notowanych na giełdzie, które podlegają obowiązkom informacyjnym w odniesieniu do odpowiedniego poziomu przejrzystości. W przypadku gdy w odniesieniu do danego podmiotu nie zidentyfikowano beneficjenta rzeczywistego, rejestr zawiera informacje alternatywne, takie jak oświadczenie o niezidentyfikowaniu beneficjenta rzeczywistego lub dane osoby fizycznej lub osób fizycznych, które w danym podmiocie prawnym zajmują stanowiska kierownicze wyższego szczebla.

4. Każda ze Stron zapewnia, aby informacje przechowywane w jej centralnym rejestrze lub centralnych rejestrach były udostępniane jej właściwym organom bez ograniczeń i w sposób terminowy.

5. Każda ze Stron zapewnia, aby podstawowe informacje o beneficjentach rzeczywistych były udostępniane każdemu. Na podstawie niniejszego ustępu można wprowadzić ograniczone wyjątki od publicznego dostępu do informacji w przypadkach, gdy dostęp taki naraziłby beneficjenta rzeczywistego na nieproporcjonalne ryzyko, takie jak ryzyko oszustwa, porwania, szantażu, wymuszenia, nękania, przemocy lub zastraszenia, lub gdy beneficjent rzeczywisty jest małoletni lub z innego powodu nie ma zdolności do czynności prawnych.

6. Każda ze Stron zapewnia stosowanie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających kar wobec osób prawnych lub fizycznych, które nie spełniają wymogów nałożonych na nie w związku z kwestiami, o których mowa w niniejszym artykule.

7. Każda ze Stron zapewnia, aby jej właściwe organy były w stanie przekazać właściwym organom drugiej Strony informacje, o których mowa w ust. 2 i 3, w sposób terminowy oraz nieodpłatnie. W tym celu Strony rozważają sposoby zapewnienia bezpiecznej wymiany informacji.

Artykuł 655

Przejrzystość własności rzeczywistej porozumień prawnych

1. Do celów niniejszego artykułu stosuje się następujące definicje:

„beneficjent rzeczywisty” oznacza założyciela, sprawującego nadzór (o ile taka osoba istnieje), powiernika, beneficjenta lub klasę beneficjentów, każdą osobę zajmującą stanowisko równoważne w odniesieniu do porozumienia prawnego o strukturze lub funkcji podobnej do trustu, który powstał w drodze czynności prawnej, oraz każdą osobę fizyczną sprawującą ostateczną faktyczną kontrolę nad trustem lub podobnym porozumieniem prawnym;

„właściwe organy” oznaczają:

(i)	organy publiczne, w tym jednostki analityki finansowej, na których spoczywają obowiązki w zakresie zwalczania prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;

(ii)	organy publiczne, których zadaniem jest prowadzenie postępowania przygotowawczego w sprawie prania pieniędzy, powiązanych przestępstw źródłowych lub finansowania terroryzmu lub ich ściganie, lub wykrywanie, zajmowanie lub zabezpieczanie i konfiskatę mienia pochodzącego z działalności przestępczej;

(iii)

organy publiczne odpowiedzialne za nadzór lub monitorowanie mające na celu zapewnienie zgodności z wymogami w zakresie przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

Niniejsza definicja pozostaje bez uszczerbku dla prawa każdej ze Stron do wskazania dodatkowych właściwych organów, które mogą mieć dostęp do informacji o beneficjentach rzeczywistych.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby powiernicy trustów, które powstały na drodze czynności prawnej, utrzymywali odpowiednie, dokładne i aktualne informacje o beneficjentach rzeczywistych. Środki te mają również zastosowanie do innych porozumień prawnych określonych przez każdą ze Stron jako mające strukturę lub funkcję podobną do trustów.

3. Każda ze Stron wprowadza mechanizmy w celu zapewnienia swoim właściwym organom terminowego dostępu do odpowiednich, dokładnych i aktualnych informacji o beneficjentach rzeczywistych trustów, które powstały w drodze czynności prawnej, i innych porozumień prawnych o strukturze lub funkcjach podobnych do trustów na jej terytorium.

4. Jeśli informacje o własności rzeczywistej trustów lub podobnych porozumień prawnych są przechowywane w centralnym rejestrze, dane państwo zapewnia, aby informacje były odpowiednie, dokładne i aktualne oraz aby właściwe organy miały terminowy i nieograniczony dostęp do takich informacji. Strony dokładają starań, aby rozważyć sposoby zapewnienia dostępu do informacji o własności rzeczywistej trustów i podobnych porozumień prawnych osobom lub organizacjom, które mogą wykazać uzasadniony interes w dostępie do takich informacji.

5. Każda ze Stron zapewnia stosowanie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających kar wobec osób prawnych lub fizycznych, które nie spełniają wymogów nałożonych na nie w związku z kwestiami, o których mowa w niniejszym artykule.

6. Każda ze Stron zapewnia, aby jej właściwe organy były w stanie przekazać właściwym organom drugiej Strony informacje, o których mowa w ust. 3, w sposób terminowy oraz nieodpłatnie. W tym celu Strony rozważają sposoby zapewnienia bezpiecznej wymiany informacji.

TYTUŁ XI

ZABEZPIECZENIE I KONFISKATA

Artykuł 656

Cel i zasady współpracy

1. Celem niniejszego tytułu jest zapewnienie współpracy między Zjednoczonym Królestwem, z jednej strony, a państwami członkowskimi, z drugiej strony, w najszerszym możliwym zakresie, do celów prowadzenia postępowań przygotowawczych i postępowań mających na celu zabezpieczenie mienia w celu jego późniejszej konfiskaty oraz postępowań przygotowawczych i postępowań mających na celu konfiskatę mienia w ramach postępowania w sprawach karnych. Nie wyklucza to innej współpracy na podstawie art. 665 ust. 5 i 6. W niniejszym tytule przewidziano również współpracę z organami Unii wyznaczonymi przez Unię do celów niniejszego tytułu.

2. Każde z państw, zgodnie z warunkami przewidzianymi w niniejszym tytule, realizuje wnioski innego państwa o:

a)	konfiskatę określonych składników mienia, a także konfiskatę korzyści polegającą na żądaniu zapłaty kwoty pieniężnej odpowiadającej wartości tych korzyści;

b)	pomoc w postępowaniach przygotowawczych i środki tymczasowe w celu przeprowadzenia jakiejkolwiek formy konfiskaty, o której mowa w lit. a).

3. Pomoc w postępowaniach przygotowawczych i środki tymczasowe, o które wystąpiono na podstawie ust. 2 lit. b), zapewnia się w zakresie dozwolonym przez prawo krajowe państwa wezwanego oraz zgodnie z tym prawem. W przypadku gdy we wniosku dotyczącym jednego z tych środków określa się formalności lub procedury niezbędne zgodnie z prawem krajowym państwa wzywającego, nawet jeśli są one nieznane państwu wezwanemu, państwo to realizuje takie wnioski w takim zakresie, w jakim wymagane działania nie są sprzeczne z podstawowymi zasadami jego prawa krajowego.

4. Państwo wezwane zapewnia, aby wnioski pochodzące od innego państwa w celu identyfikacji, śledzenia, zabezpieczenia lub zajmowania korzyści lub narzędzi, otrzymywały taki sam priorytet jak wnioski, które zostały złożone w ramach procedur wewnętrznych.

5. Występując z wnioskiem o konfiskatę, pomoc w postępowaniach przygotowawczych i środki tymczasowe do celów konfiskaty, państwo wzywające zapewnia poszanowanie zasad konieczności i proporcjonalności.

6. Postanowienia niniejszego tytułu mają zastosowanie zamiast rozdziałów dotyczących „współpracy międzynarodowej” Konwencji Rady Europy o praniu, ujawnianiu, zajmowaniu i konfiskacie dochodów pochodzących z przestępstwa oraz o finansowaniu terroryzmu, sporządzonej w Warszawie w dniu 16 maja 2005 r. (zwanej dalej „konwencją z 2005 r.”) oraz Konwencji o praniu, ujawnianiu, zajmowaniu i konfiskacie dochodów pochodzących z przestępstwa, sporządzonej w Strasburgu w dniu 8 listopada 1990 r. (zwanej dalej „konwencją z 1990 r.”). Art. 657 niniejszej Umowy zastępuje odpowiednie definicje w art. 1 konwencji z 2005 r. i w art. 1 konwencji z 1990 r. Postanowienia niniejszego tytułu nie mają wpływu na obowiązki państw wynikające z innych postanowień konwencji z 2005 r. i konwencji z 1990 r.

Artykuł 657

Definicje

Do celów niniejszego tytułu stosuje się następujące definicje:

a)	„konfiskata” oznacza karę lub środek orzeczony przez sąd w wyniku postępowania w sprawie o przestępstwo lub przestępstwa, powodujący prawomocne pozbawienie mienia;

b)	„zabezpieczenie” lub „zajęcie” oznacza tymczasowy zakaz przekazywania, zniszczenia, zamiany, rozporządzania lub przemieszczania mienia lub tymczasowe sprawowanie nadzoru lub kontroli mienia na podstawie nakazu sądu lub innego właściwego organu;

c)	„narzędzia” oznaczają każde mienie użyte lub mające być użyte w jakikolwiek sposób, w całości lub w części, do popełnienia przestępstwa lub przestępstw;

d)	„organ sądowy” oznacza organ, którym zgodnie z prawem krajowym jest sędzia, sąd lub prokurator; prokuratora uważa się za organ sądowy wyłącznie w zakresie, w jakim przewiduje to prawo krajowe;

e)	„korzyści” oznaczają każdą korzyść ekonomiczną pochodzącą lub uzyskaną, bezpośrednio lub pośrednio, z przestępstw, lub kwotę pieniężną równoważną tej korzyści ekonomicznej; może ona stanowić każde mienie, w rozumieniu definicji zawartej w niniejszym artykule;

„mienie” oznacza mienie każdego rodzaju, materialne lub niematerialne, ruchome lub nieruchome, oraz dokumenty prawne lub inne instrumenty stanowiące dowód tytułu do tego mienia lub prawa na tym mieniu, które państwo wzywające uznaje za:

(i)	korzyści pochodzące z przestępstwa lub ich równowartość, bez względu na to, czy jest to ich równowartość pełna czy częściowa;

(ii)	narzędzia służące do popełnienia przestępstwa lub wartość takich narzędzi;

(iii)

podlegające konfiskacie na podstawie innych przepisów dotyczących uprawnienia do konfiskaty na podstawie prawa państwa wzywającego, w następstwie postępowania w sprawie przestępstwa, w tym konfiskacie w stosunku do osób trzecich, konfiskacie rozszerzonej i konfiskacie bez uprzedniego wydania prawomocnego wyroku skazującego.

Artykuł 658

Obowiązek udzielania pomocy

Państwa, na wniosek, udzielają sobie wzajemnie najszerszej możliwej pomocy w zakresie identyfikacji i wykrywania narzędzi, korzyści i innego mienia podlegających konfiskacie. Taka pomoc obejmuje wszelkie środki zapewniające i zabezpieczające dowody dotyczące istnienia, lokalizacji lub przemieszczania, rodzaju, statusu prawnego lub wartości tych narzędzi, korzyści lub innego mienia.

Artykuł 659

Wnioski o informacje dotyczące rachunków bankowych i skrytek depozytowych

1. Państwo wezwane w odpowiedzi na wniosek przesłany przez inne państwo podejmuje, zgodnie z warunkami określonymi w niniejszym artykule, środki niezbędne do ustalenia, czy osoba fizyczna lub prawna będąca przedmiotem postępowania przygotowawczego posiada lub kontroluje rachunek lub rachunki, niezależnie od ich rodzaju, w którymkolwiek banku znajdującym się na jego terytorium, a jeżeli tak – dostarcza szczegółowe dane dotyczące zidentyfikowanych rachunków. Dane te obejmują w szczególności imię i nazwisko lub nazwę posiadacza rachunku klienta i numer IBAN, a w przypadku skrytek depozytowych – imię i nazwisko lub nazwę najemcy lub niepowtarzalny numer identyfikacyjny.

2. Obowiązek określony w ust. 1 ma zastosowanie tylko w takim zakresie, w jakim bank prowadzący dany rachunek dysponuje danymi informacjami.

3. We wniosku, oprócz wymogów określonych w art. 680, państwo wzywające:

a)	wskazuje przyczyny, dla których uważa, że informacje będące przedmiotem wniosku mogą mieć istotne znaczenie dla postępowania przygotowawczego w sprawie danego przestępstwa;

b)	określa, na jakiej podstawie zakłada, że banki w państwie wezwanym prowadzą dany rachunek oraz określa, w najszerszym możliwym zakresie, których banków i rachunków może to dotyczyć; oraz

c)	przekazuje wszelkie dostępne dodatkowe informacje mogące ułatwić wykonanie wniosku.

4. Zarówno Zjednoczone Królestwo, jak i Unia, działająca w imieniu któregokolwiek z jej państw członkowskich, mogą powiadomić Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości o rozszerzeniu stosowania niniejszego artykułu na rachunki prowadzone w instytucjach finansowych niebędących bankami. Takie powiadomienia mogą podlegać zasadzie wzajemności.

Artykuł 660

Wnioski o informacje dotyczące transakcji bankowych

1. Na wniosek drugiego państwa państwo wezwane przekazuje szczegółowe informacje dotyczące określonych rachunków bankowych i operacji bankowych przeprowadzonych w określonym okresie na rachunku lub rachunkach wymienionych we wniosku, wraz ze szczegółowymi informacjami dotyczącymi wszelkich rachunków, na które wpływają lub z których są przekazywane środki.

2. Obowiązek określony w ust. 1 ma zastosowanie wyłącznie w takim zakresie, w jakim bank prowadzący dany rachunek dysponuje danymi informacjami.

3. Oprócz wymogów określonych w art. 680 państwo wzywające wskazuje w swoim wniosku powody, dla których uważa, że informacje będące przedmiotem wniosku mogą mieć istotne znaczenie dla postępowania przygotowawczego w sprawie przestępstwa.

4. Państwo wezwane może uzależnić wykonanie takiego wniosku od tych samych warunków, jakie stosuje w przypadku wniosków o przeszukanie i zajęcie.

5. Zarówno Zjednoczone Królestwo, jak i Unia, działająca w imieniu któregokolwiek z jej państw członkowskich, mogą powiadomić Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości o rozszerzeniu stosowania tego artykułu na rachunki prowadzone w instytucjach finansowych niebędących bankami. Takie powiadomienia mogą podlegać zasadzie wzajemności.

Artykuł 661

Wnioski o monitorowanie transakcji bankowych

1. Państwo wezwane zapewnia, aby, na wniosek innego państwa, mogło monitorować w określonym okresie operacje bankowe, które są prowadzone w ramach rachunku lub rachunków wskazanych we wniosku oraz przekazywać wyniki takiego monitorowania państwu wzywającemu.

2. Oprócz wymogów określonych w art. 680 państwo wzywające wskazuje w swoim wniosku powody, dla których uważa, że informacje będące przedmiotem wniosku mogą mieć istotne znaczenie dla postępowania przygotowawczego w sprawie przestępstwa.

3. Decyzja o monitorowaniu jest podejmowana w każdej indywidualnej sprawie przez właściwe organy państwa wezwanego, zgodnie z jego prawem krajowym.

4. Praktyczne aspekty dotyczące monitorowania uzgadniane są między właściwymi organami państwa wzywającego i państwa wezwanego.

Artykuł 662

Przekazywanie informacji z własnej inicjatywy

Bez uszczerbku dla swoich własnych postępowań przygotowawczych lub postępowań państwo może bez uprzedniego wniosku przekazać innemu państwu informacje o narzędziach, korzyściach i innym mieniu podlegających konfiskacie, jeżeli uzna, że ujawnienie takich informacji może pomóc otrzymującemu je państwu we wszczęciu lub prowadzeniu postępowań przygotowawczych lub postępowań lub może prowadzić do wystąpienia przez to państwo z wnioskiem na podstawie niniejszego tytułu.

Artykuł 663

Obowiązek wprowadzenia środków tymczasowych

1. Na wniosek innego państwa, które wszczęło postępowanie przygotowawcze lub postępowanie karne, lub postępowanie przygotowawcze lub postępowanie w celu konfiskaty, państwo wezwane wprowadza niezbędne środki tymczasowe, takie jak zabezpieczenie lub zajęcie, w celu zapobieżenia wszelkiemu handlowi mieniem, przekazywaniu mienia lub rozporządzaniu mieniem, które na późniejszym etapie może być przedmiotem wniosku o konfiskatę lub które mogłoby zaspokoić ten wniosek.

2. Państwo, które otrzymało wniosek o konfiskatę na podstawie art. 665, wprowadza, na wniosek, środki, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, w odniesieniu do mienia będącego przedmiotem wniosku lub mienia, które mogłoby zaspokoić ten wniosek.

3. W przypadku otrzymania wniosku na podstawie niniejszego artykułu państwo wezwane wprowadza bezzwłocznie wszystkie niezbędne środki w celu zastosowania się do wniosku, z taką samą szybkością i nadając mu taki sam priorytet jak w podobnej sprawie krajowej, oraz bezzwłocznie przesyła państwu wzywającemu potwierdzenie z użyciem jakichkolwiek środków umożliwiających uzyskanie dokumentu w formie pisemnej.

4. W przypadku gdy państwo wzywające stwierdzi, że niezbędne jest natychmiastowe zabezpieczenie, ponieważ istnieją uzasadnione podstawy, by przypuszczać, że dane mienie zostanie natychmiast usunięte lub zniszczone, państwo wezwane wprowadza wszystkie niezbędne środki w celu zastosowania się do wniosku w ciągu 96 godzin od otrzymania wniosku oraz bezzwłocznie przesyła państwu wzywającemu potwierdzenie z użyciem jakichkolwiek środków umożliwiających uzyskanie dokumentu w formie pisemnej.

5. W przypadku gdy państwo wezwane nie jest w stanie dotrzymać terminów określonych w ust. 4, natychmiast informuje o tym państwo wzywające oraz konsultuje się z tym państwem w sprawie odpowiednich dalszych działań.

6. Jakiekolwiek wygaśnięcie terminów określonych w ust. 4 nie powoduje wygaśnięcia wymogów nałożonych na państwo wezwane na podstawie niniejszego artykułu.

Artykuł 664

Wykonywanie środków tymczasowych

1. Po wykonaniu środków tymczasowych, o które wystąpiono zgodnie z art. 663 ust. 1, państwo wzywające przekazuje państwu wezwanemu z własnej inicjatywy i możliwie najszybciej wszystkie informacje, które mogą kwestionować lub zmienić zakres tych środków. Państwo wzywające przekazuje również bezzwłocznie wszystkie informacje uzupełniające, o które wystąpi państwo wezwane, a które są niezbędne do wykonania środków tymczasowych i działań następczych w odniesieniu do nich.

2. Przed zniesieniem jakiegokolwiek środka tymczasowego wprowadzonego zgodnie z art. 663 państwo wezwane, w miarę możliwości, daje państwu wzywającemu możliwość przedstawienia powodów przemawiających za dalszym stosowaniem środka.

Artykuł 665

Obowiązek konfiskaty

1. Państwo, która otrzymało wniosek o konfiskatę mienia znajdującego się na jego terytorium:

a)	wykonuje nakaz konfiskaty wydany przez sąd państwa wzywającego w odniesieniu do takiego mienia; lub

b)	składa wniosek do swoich właściwych organów w celu uzyskania nakazu konfiskaty oraz, jeśli nakaz taki zostanie wydany, wykonuje go.

2. Do celów ust. 1 lit. b) państwa muszą mieć, w razie konieczności, kompetencję do wszczęcia postępowania w sprawie konfiskaty na podstawie ich prawa krajowego.

3. Ust. 1 stosuje się również do konfiskaty polegającej na obowiązku zapłaty kwoty pieniężnej odpowiadającej wartości korzyści, jeżeli mienie, w odniesieniu do którego można dokonać konfiskaty, znajduje się w państwie wezwanym. W takich przypadkach, jeżeli przy wykonywaniu konfiskaty zgodnie z ust. 1 nie dojdzie do uzyskania zapłaty, państwo wezwane zaspokaja roszczenie z mienia dostępnego w tym celu.

4. Jeżeli wniosek o konfiskatę dotyczy konkretnego składnika mienia, państwo wzywające i państwo wezwane mogą uzgodnić, że państwo wezwane może dokonać konfiskaty polegającej na obowiązku zapłaty kwoty pieniężnej odpowiadającej wartości tego mienia.

5. Państwo współpracuje w najszerszym możliwym zakresie na podstawie swojego prawa krajowego z państwem występującym z wnioskiem o wykonanie środków równoważnych z konfiskatą mienia, w przypadku gdy wniosek nie został wydany w ramach postępowania karnego, o ile środki takie są zarządzone przez organ sądowy państwa wzywającego w związku z przestępstwem, o ile ustalono, że mienie stanowi korzyści lub:

a)	inny rodzaj mienia, na który korzyści zostały przekształcone lub zamienione;

b)	mienie nabyte z legalnych źródeł, jeżeli korzyści zostały połączone, w całości lub w części, z takim mieniem, do oszacowanej wartości połączonych korzyści; lub

wpływy lub inna korzyść pochodzące z korzyści, z mienia, na które korzyści z przestępstwa zostały przekształcone lub zamienione, lub z mienia, z którym korzyści pochodzące z przestępstwa zostały połączone, do oszacowanej wartości połączonych korzyści, w ten sam sposób i w takim samym stopniu jak korzyści.

6. Środki, o których mowa w ust. 5, obejmują środki umożliwiające zajęcie, zatrzymanie i przepadek mienia i majątku w drodze wniosków wnoszonych do sądów cywilnych.

7. Państwo wezwane podejmuje decyzję o wykonaniu nakazu konfiskaty bezzwłocznie oraz, bez uszczerbku dla ust. 8 niniejszego artykułu, nie później niż 45 dni po otrzymaniu wniosku. Państwo wezwane przesyła bezzwłocznie potwierdzenie państwu wzywającemu z użyciem jakichkolwiek środków umożliwiających uzyskanie dokumentu w formie pisemnej. O ile nie istnieją podstawy do odroczenia zgodnie z art. 672, państwo wezwane wprowadza konkretne środki niezbędne do wykonania nakazu konfiskaty bezzwłocznie i przynajmniej z taką samą szybkością i z takim samym priorytetem jak w podobnej sprawie krajowej.

8. W przypadku gdy państwo wezwane nie jest w stanie dotrzymać terminu określonego w ust. 7, natychmiast informuje o tym państwo wzywające oraz konsultuje się z tym państwem w sprawie odpowiednich dalszych działań.

9. Jakiekolwiek wygaśnięcie terminów określonych w ust. 7 nie powoduje wygaśnięcia wymogów nałożonych na państwo wezwane na podstawie niniejszego artykułu.

Artykuł 666

Wykonywanie konfiskaty

1. Procedury uzyskania i wykonania konfiskaty na podstawie art. 665 podlegają prawu krajowemu państwa wezwanego.

2. Państwo wezwane jest związane ustaleniami faktycznymi w takim zakresie, w jakim zostały one stwierdzone w wyroku skazującym lub orzeczeniu sądowym wydanych przez sąd państwa wzywającego lub w jakim wyrok skazujący lub orzeczenie sądowe opierają się w sposób dorozumiany na tych ustaleniach.

3. Jeżeli konfiskata polega na obowiązku zapłaty kwoty pieniężnej, właściwy organ państwa wezwanego przelicza tę kwotę na własną walutę według kursu wymiany obowiązującego w chwili podejmowania decyzji o wykonaniu konfiskaty.

Artykuł 667

Mienie skonfiskowane

1. Z zastrzeżeniem ust. 2 i 3 niniejszego artykułu mienie skonfiskowane zgodnie z art. 665 i 666 jest zbywane przez państwo wezwane zgodnie z jego prawem krajowym i procedurami administracyjnymi.

2. Przy podejmowaniu działań na wniosek innego państwa zgodnie z art. 665 państwo wezwane, w zakresie dozwolonym przez jego prawo krajowe i na wniosek, w pierwszej kolejności rozważa zwrot skonfiskowanego mienia państwu wzywającemu, tak aby mogło ono przyznać odszkodowanie ofiarom przestępstwa lub zwrócić takie mienie prawowitym właścicielom.

3. W przypadku działania na wniosek innego państwa zgodnie z art. 665 oraz po uwzględnieniu prawa ofiary do zwrotu mienia lub do odszkodowania zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu, państwo wezwane rozporządza środkami pieniężnymi uzyskanymi w wyniku wykonania nakazu konfiskaty w następujący sposób:

a)	jeżeli kwota jest równa lub niższa niż 10 000 EUR, kwota ta przypada państwu wezwanemu; lub

b)	jeżeli kwota jest wyższa niż 10 000 EUR, państwo wezwane przekazuje państwu wzywającemu 50 % odzyskanej kwoty.

4. Niezależnie od ust. 3 państwo wzywające i państwo wezwane mogą, indywidualnie dla każdego przypadku, rozważyć w szczególności zawarcie innych porozumień lub uzgodnień dotyczących rozporządzania mieniem, jakie uznają za odpowiednie.

Artykuł 668

Prawo wykonywania konfiskaty i maksymalna wartość konfiskaty

1. Wniosek o konfiskatę złożony na podstawie art. 665 nie ma wpływu na prawo państwa wzywającego do wykonania nakazu konfiskaty we własnym zakresie.

2. Żadnego z postanowień niniejszego tytułu nie interpretuje się jako dopuszczającego, aby całkowita wartość konfiskaty przekroczyła wysokość kwoty pieniężnej określonej w nakazie konfiskaty. Jeżeli państwo stwierdzi, że mogłoby to mieć miejsce, zainteresowane państwa podejmują konsultacje, aby uniknąć takiego skutku.

Artykuł 669

Pozbawienie wolności z powodu odmowy zapłaty

Państwo wezwane nie nakłada kary pozbawienia wolności z powodu odmowy zapłaty ani jakiegokolwiek innego środka ograniczającego wolność danej osoby w wyniku wniosku złożonego na podstawie art. 665 bez zgody państwa wzywającego.

Artykuł 670

Podstawy odmowy

1. Można odmówić współpracy na podstawie niniejszego tytułu, jeżeli:

a)	państwo wezwane uzna, że wykonanie wniosku byłoby wbrew zasadzie ne bis in idem; lub

przestępstwo, do którego odnosi się wniosek, nie stanowi przestępstwa w rozumieniu prawa krajowego państwa wezwanego, jeżeli zostało popełnione w ramach jego jurysdykcji; ta podstawa odmowy ma jednak zastosowanie do współpracy na podstawie art. 658–662 jedynie w takim zakresie, w jakim oczekiwana pomoc wiąże się z zastosowaniem środków przymusu.

2. Zarówno Zjednoczone Królestwo, jak i Unia, działająca w imieniu któregokolwiek z państw członkowskich, mogą powiadomić Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości, że na zasadzie wzajemności warunek podwójnej karalności, o którym mowa w ust. 1 lit. b) niniejszego artykułu, nie będzie stosowany, o ile przestępstwem, które jest powodem wystąpienia z wnioskiem, jest:

a)	jedno z przestępstw wymienionych w art. 599 ust. 5, w rozumieniu prawa państwa wzywającego; oraz

b)	przestępstwo zagrożone w państwie wzywającym karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym o maksymalnym wymiarze co najmniej trzech lat.

3. Współpracy na podstawie art. 658–662, w zakresie, w jakim oczekiwana pomoc obejmuje środki przymusu, oraz współpracy na podstawie art. 663 i 664 można również odmówić wówczas, jeżeli oczekiwane środki nie mogłyby zostać wprowadzone na podstawie prawa krajowego państwa wezwanego do celów prowadzenia postępowania przygotowawczego lub postępowania w podobnej sprawie krajowej.

4. W przypadku gdy wymaga tego prawo krajowe państwa wezwanego, współpracy na podstawie 658–662, w zakresie, w jakim oczekiwana pomoc wiąże się ze środkami przymusu, i na podstawie art. 663 i 664 można odmówić również wówczas, jeżeli oczekiwane środki lub jakiekolwiek inne środki o podobnym charakterze nie byłyby dozwolone na podstawie prawa krajowego państwa wzywającego lub – w odniesieniu do właściwych organów państwa wzywającego – jeżeli wniosek nie został zatwierdzony przez organ sądowy wykonujący czynności w związku z przestępstwami.

5. Współpracy na podstawie art. 665–669 można odmówić również wówczas, gdy:

a)	prawo krajowe państwa wezwanego nie przewiduje konfiskaty w odniesieniu do rodzaju przestępstw, których dotyczy wniosek;

bez uszczerbku dla obowiązku wynikającego z art. 665 ust. 3, byłoby to sprzeczne z zasadami prawa krajowego państwa wezwanego dotyczącymi ograniczeń konfiskaty w odniesieniu do związku między przestępstwem a:

(i)	zyskiem ekonomicznym, który można uznać za korzyści pochodzące z tego przestępstwa; lub

(ii)	mieniem, które można uznać za narzędzia służące do popełnienia tego przestępstwa;

c)	według prawa krajowego państwa wezwanego konfiskata nie może być już zarządzona ani wykonana z powodu upływu czasu;

bez uszczerbku dla art. 665 ust. 5 i 6, wniosek nie ma związku z uprzednio wydanym wyrokiem skazującym lub decyzją o charakterze sądowym lub zawartym w takiej decyzji stwierdzeniem popełnienia przestępstwa lub wielu przestępstw, na podstawie których zarządzono konfiskatę lub złożono wniosek o konfiskatę;

e)	konfiskata nie jest wykonalna w państwie wzywającym lub nadal podlega zaskarżeniu w drodze zwykłych środków odwoławczych; lub

wniosek dotyczy nakazu konfiskaty wynikającego z decyzji wydanej zaocznie wobec osoby, której dotyczy nakaz, a w opinii państwa wezwanego w postępowaniu prowadzonym przez państwo wzywające, które doprowadziło do wydania takiej decyzji, nie zapewniono minimalnych praw do obrony uznanych za przysługujące każdej osobie oskarżonej w sprawie karnej.

6. Do celów ust. 5 lit. f) decyzji nie uznaje się za wydaną zaocznie, jeżeli:

a)	została ona potwierdzona lub ogłoszona po wniesieniu środka zaskarżenia przez osobę zainteresowaną; lub

b)	została wydana na skutek odwołania, pod warunkiem że odwołanie zostało złożone przez osobę zainteresowaną.

7. Rozważając, do celów ust. 5 lit. f), czy zapewniono minimalne prawa do obrony, państwo wezwane bierze pod uwagę fakt, że zainteresowana osoba celowo usiłowała uniknąć wymiaru sprawiedliwości lub że osoba ta, mając możliwość wniesienia środka zaskarżenia decyzji wydanej zaocznie, postanowiła tego nie uczynić. To samo ma zastosowanie do sytuacji, w której zainteresowana osoba, po należytym doręczeniu jej wezwania do stawienia się przed sądem, postanowiła nie stawić przed sądem i nie domagać się odroczenia rozprawy.

8. Państwa nie mogą powoływać się na tajemnicę bankową jako podstawę odmowy współpracy przewidzianej w niniejszym tytule. W przypadku gdy wymaga tego prawo krajowe, państwo wezwane może wymagać, aby wniosek o współpracę, która wiązałaby się ze uchyleniem tajemnicy bankowej, został zatwierdzony przez organ sądowy wykonujący czynności w związku z przestępstwami.

9. Państwo wezwane nie może powoływać się na fakt, że:

a)	osoba objęta postępowaniem przygotowawczym lub nakazem konfiskaty wydanym przez organy państwa wzywającego, jest osobą prawną, wskazując to jako przeszkodę w podjęciu jakiejkolwiek współpracy na podstawie niniejszego tytułu;

b)	osoba fizyczna, wobec której wydano nakaz konfiskaty korzyści, zmarła, lub na fakt, że osoba prawna, wobec której wydano nakaz konfiskaty korzyści, została następnie zlikwidowana, wskazując to jako przeszkodę w udzielaniu pomocy zgodnie z art. 665 ust. 1 lit. a); lub

osoba objęta postępowaniem przygotowawczym lub nakazem konfiskaty wydanym przez organy państwa wzywającego jest wymieniona we wniosku zarówno jako sprawca przestępstwa, które jest powodem wystąpienia z wnioskiem, jak i przestępstwa prania pieniędzy, wskazując to jako przeszkodę w podjęciu współpracy na podstawie niniejszego tytułu.

Artykuł 671

Konsultacje i informacje

W przypadku gdy istnieją istotne podstawy, by sądzić, że wykonanie nakazu zabezpieczenia lub nakazu konfiskaty wiązałoby się z rzeczywistym ryzykiem dla ochrony praw podstawowych, państwo wezwane, zanim podejmie decyzję o wykonaniu nakazu zabezpieczenia lub nakazu konfiskaty, konsultuje się z państwem wzywającym i może wymagać przekazania wszelkich niezbędnych informacji.

Artykuł 672

Odroczenie

Państwo wezwane może na wniosek odroczyć wykonanie czynności, jeżeli czynność taka mogłaby przeszkodzić w prowadzeniu postępowania przygotowawczego lub postępowania przez jego organy.

Artykuł 673

Częściowe lub warunkowe uwzględnienie wniosku

Przed odmową lub odroczeniem współpracy przewidzianej w niniejszym tytule państwo wezwane rozważa, w stosownych przypadkach po skonsultowaniu się z państwem wzywającym, czy może uwzględnić wniosek częściowo lub pod warunkami, jakie uzna za niezbędne.

Artykuł 674

Przekazywanie dokumentów

1. Państwa udzielają sobie wzajemnie możliwie najszerszej wzajemnej pomocy w doręczaniu dokumentów sądowych osobom, których dotyczą środki tymczasowe i konfiskata.

2. Niniejszy artykuł nie stanowi przeszkody dla:

a)	możliwości przesyłania dokumentów sądowych drogą pocztową bezpośrednio do osób przebywających za granicą; oraz

możliwości doręczenia dokumentów sądowych przez urzędników sądowych, urzędników lub inne właściwe organy państwa, od którego dokument pochodzi, bezpośrednio za pośrednictwem organów konsularnych tego państwa lub organów sądowych, w tym urzędników sądowych i urzędników, lub innych właściwych organów państwa, do którego dokument jest skierowany.

3. Doręczając dokumenty sądowe osobom przebywającym za granicą, których dotyczą środki tymczasowe lub nakazy konfiskaty wydane w państwie przesyłającym, państwo to wskazuje środki zaskarżenia przysługujące takim osobom na podstawie jego prawa krajowego.

Artykuł 675

Uznawanie decyzji zagranicznych

1. Rozpatrując wniosek o współpracę na podstawie art. 663–669, państwo wezwane uznaje wszelkie decyzje wydane przez organ sądowy w państwie wzywającym i dotyczące praw dochodzonych przez osoby trzecie.

2. Można odmówić uznania, jeżeli:

a)	osoby trzecie nie miały odpowiedniej możliwości wykazania swoich praw;

b)	decyzja jest sprzeczna z wcześniejszą decyzją podjętą w państwie wezwanym w tej samej sprawie;

c)	jest to niezgodne z porządkiem publicznym państwa wezwanego; lub

d)	decyzja została podjęta niezgodnie z przepisami o wyłącznej jurysdykcji przewidzianej przez prawo krajowe państwa wezwanego.

Artykuł 676

Organy

1. Każde z państw wyznacza organ centralny odpowiedzialny za wysyłanie wniosków składanych na podstawie niniejszego tytułu oraz odpowiadanie na takie wnioski, wykonywanie takich wniosków lub ich przekazywanie organom właściwym do ich wykonania.

2. Unia może wyznaczyć organ Unii, który może, obok właściwych organów państw członkowskich, składać oraz – w stosownych przypadkach – wykonywać wnioski na podstawie niniejszego tytułu. Każdy taki wniosek traktuje się do celów niniejszego tytułu jako wniosek państwa członkowskiego. Unia może również wyznaczyć ten organ Unii jako organ centralny odpowiedzialny za wysyłanie wniosków składanych na podstawie niniejszego tytułu oraz odpowiadania na takie wnioski, które ten organ składa lub otrzymuje.

Artykuł 677

Bezpośrednie porozumiewanie się

1. Organy centralne porozumiewają się ze sobą bezpośrednio.

2. W pilnych przypadkach organy sądowe państwa wzywającego przekazują wnioski bezpośrednio do organów sądowych państwa wezwanego i porozumiewają się z nimi bezpośrednio. W takich przypadkach ich kopia jest jednocześnie przesyłana organowi centralnemu państwa wezwanego, za pośrednictwem organu centralnego państwa wzywającego.

3. W przypadku gdy wniosek został złożony zgodnie z ust. 2, a organ nie jest właściwy do jego rozpatrzenia, przekazuje go właściwemu organowi krajowemu oraz informuje o tym bezpośrednio państwo wzywające.

4. Wnioski lub informacje przekazywane na podstawie art. 658–662, które nie obejmują środków przymusu, mogą być przekazywane bezpośrednio przez właściwe organy państwa wzywającego właściwym organom państwa wezwanego.

5. Projekty wniosków lub informacje przekazywane na podstawie niniejszego tytułu mogą być przesyłane bezpośrednio przez organy sądowe państwa wzywającego organom sądowym państwa wezwanego przed złożeniem formalnego wniosku w celu zapewnienia skutecznego rozpatrzenia tego wniosku po jego otrzymaniu oraz dostarczenia wystarczających informacji i dokumentów potwierdzających, umożliwiających spełnienie przez wniosek wymogów prawa państwa wezwanego.

Artykuł 678

Forma wniosku i języki

1. Wszystkie wnioski przewidziane w niniejszym tytule składa się na piśmie. Mogą być one przekazywane w wersji elektronicznej lub przy użyciu wszelkich innych środków telekomunikacyjnych, pod warunkiem że państwo wzywające jest przygotowane do dostarczenia, w dowolnym czasie, na wniosek, dokumentu w formie pisemnej potwierdzającego, że informacje takie zostały przekazane, oraz oryginału.

2. Wnioski składane na podstawie ust. 1 sporządza się w jednym z języków urzędowych państwa wezwanego lub w jakimkolwiek innym języku, o którym powiadomiło państwo wezwane lub o którym powiadomiono w jego imieniu zgodnie z ust. 3.

3. Zarówno Zjednoczone Królestwo, jak i Unia, działająca w imieniu któregokolwiek z jej państw członkowskich, mogą powiadomić Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości o języku lub językach, które mogą być używane oprócz języka lub języków urzędowych tego państwa przy składaniu wniosków na podstawie niniejszego tytułu.

4. Wnioski składane na podstawie art. 663 dotyczące środków tymczasowych sporządza się przy użyciu formularza określonego w załączniku 46.

5. Wnioski o konfiskatę składane na podstawie art. 665 sporządza się przy użyciu formularza określonego w załączniku 46.

6. Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości może w razie konieczności dokonywać zmian w formularzach, o których mowa w ust. 4 i 5.

7. Zarówno Zjednoczone Królestwo, jak i Unia, działająca w imieniu któregokolwiek z jej państw członkowskich, mogą powiadomić Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości o swoim wymogu pisemnego tłumaczenia wszelkich dokumentów potwierdzających na jeden z języków urzędowych państwa wezwanego lub na jakikolwiek inny język wskazany zgodnie z ust. 3 niniejszego artykułu. W przypadku wniosków składanych na podstawie art. 663 ust. 4 takie pisemne tłumaczenie dokumentów potwierdzających może zostać przekazane państwu wezwanemu w ciągu 48 godzin po przekazaniu wniosku, bez uszczerbku dla terminów przewidzianych w art. 663 ust. 4.

Artykuł 679

Legalizacja

Dokumenty przekazywane w ramach stosowania niniejszego tytułu zwolnione są ze wszystkich formalności legalizacyjnych.

Artykuł 680

Treść wniosku

1. W każdym wniosku o współpracę przewidzianym w niniejszym tytule określa się:

a)	organ występujący z wnioskiem oraz organ prowadzący postępowanie przygotowawcze lub postępowanie;

b)	przedmiot oraz przyczynę wniosku;

c)	sprawy, łącznie z istotnymi faktami (takimi jak data, miejsce i okoliczności popełnienia przestępstwa), których dotyczy postępowanie przygotowawcze lub postępowanie, z wyjątkiem przypadku wniosku o doręczenie;

jeżeli współpraca wymaga stosowania środków przymusu:

(i)	tekst przepisów ustawowych lub, jeżeli nie jest to możliwe, oświadczenie w sprawie odpowiedniego prawa mającego zastosowanie; oraz

(ii)	wskazanie, że wymagane środki lub jakiekolwiek inne środki o podobnych skutkach mogłyby być zastosowane na terytorium państwa wzywającego na podstawie jego prawa krajowego;

w przypadku gdy jest to konieczne i w zakresie, w jakim jest to możliwe:

(i)	dane dotyczące osoby lub osób, których dotyczy wniosek, w tym imię i nazwisko lub nazwa, data i miejsce urodzenia, obywatelstwo i miejsce pobytu, a w przypadku osoby prawnej – jej siedziba; oraz

(ii)	mienie, którego dotyczy wniosek o współpracę, jego położenie, jego powiązanie z osobą lub osobami, których dotyczy wniosek, wszelkie powiązanie z przestępstwem, a także wszelkie dostępne informacje o innych osobach, prawach do tego mienia; oraz

f)	wszelkie szczególne procedury, które chce zastosować państwo wzywające.

2. We wniosku o zastosowanie środków tymczasowych na podstawie art. 663 w odniesieniu do zajęcia mienia, z którego może zostać wykonany nakaz konfiskaty obejmujący obowiązek zapłaty określonej kwoty pieniężnej, wskazuje się również maksymalną kwotę, o której odzyskanie wniesiono z tego mienia.

3. Poza informacjami, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, każdy wniosek składany na podstawie art. 665 musi zawierać:

w przypadku określonym w art. 665 ust. 1 lit. a):

(i)	uwierzytelnioną kopię nakazu konfiskaty wydanego przez sąd w państwie wzywającym oraz wskazanie, na jakiej podstawie nakaz został wydany, jeżeli nie wynika to z samego nakazu;

(ii)	poświadczenie wydane przez właściwy organ państwa wzywającego, że nakaz konfiskaty jest wykonalny i nie podlega zaskarżeniu w drodze zwykłych środków odwoławczych;

(iii)

informacje, w jakim zakresie wymaga się wykonania nakazu; oraz

(iv)	informacje o konieczności wprowadzenia jakichkolwiek środków tymczasowych;

b)	w przypadku art. 665 ust. 1 lit. b) wskazanie faktów, na które powołuje się państwo wzywające w celu umożliwienia państwu wezwanemu uzyskania nakazu konfiskaty na podstawie jego prawa krajowego;

c)	w przypadku gdy osoby trzecie miały możliwość dochodzenia praw, dokumenty potwierdzające taką możliwość.

Artykuł 681

Wnioski wadliwe

1. Jeżeli wniosek nie jest zgodny z postanowieniami niniejszego tytułu lub dostarczone informacje nie są wystarczające do jego realizacji przez państwo wezwane, państwo to może zwrócić się do państwa wzywającego o jego poprawienie lub uzupełnienie o dodatkowe informacje.

2. Państwo wezwane może wyznaczyć termin otrzymania takich poprawek lub informacji.

3. Do czasu otrzymania wymaganych poprawek lub informacji w związku z wnioskiem składanym na podstawie art. 665 państwo wezwane może zastosować którykolwiek z środków, o których mowa w art. 658–664.

Artykuł 682

Większa liczba wniosków

1. W przypadku gdy państwo wezwane otrzyma więcej niż jeden wniosek na podstawie art. 663 lub art. 665 w odniesieniu do tej samej osoby lub tego samego mienia, większa liczba wniosków nie stoi na przeszkodzie rozpatrzeniu przez to państwo wniosków obejmujących wprowadzenie środków tymczasowych.

2. W przypadku większej liczby wniosków składanych na podstawie art. 665 państwo wezwane rozważa konsultacje z państwami wzywającymi.

Artykuł 683

Obowiązek uzasadnienia

Państwo wezwane uzasadnia każdą decyzję o odmowie, odroczeniu lub uzależnieniu od spełnienia warunków wszelkiej współpracy na podstawie niniejszego tytułu.

Artykuł 684

Informowanie

1. Państwo wezwane informuje niezwłocznie państwo wzywające o:

a)	czynności podejmowanej na podstawie wniosku składanego na podstawie niniejszego tytułu;

b)	ostatecznym wyniku czynności dokonanej na podstawie wniosku składanego na podstawie niniejszego tytułu;

c)	decyzji o odmowie, odroczeniu lub uzależnieniu od spełnienia warunków – w całości lub w części – wszelkiej współpracy na podstawie niniejszego tytułu;

d)	wszelkich okolicznościach uniemożliwiających przeprowadzenie wymaganej czynności lub mogących spowodować znaczące opóźnienia w jej wykonaniu; oraz

e)	w przypadku zastosowania środków tymczasowych na podstawie wniosku składanego na podstawie art. 658–663 – o przepisach jego prawa krajowego, które automatycznie prowadziłyby do uchylenia środka tymczasowego.

2. Państwo wzywające informuje niezwłocznie państwo wezwane o:

a)	wszelkich zmianach, decyzjach lub wszelkich innych faktach, z powodu których nakaz konfiskaty przestaje być w całości lub w części wykonalny; oraz

b)	wszelkich zmianach, faktycznych lub prawnych, z powodu których czynność podjęta na podstawie niniejszego tytułu nie jest już uzasadniona.

3. W przypadku gdy państwo, na podstawie tego samego nakazu konfiskaty, występuje z wnioskiem o konfiskatę w więcej niż jednym państwie, informuje o tym wszystkie państwa, których dotyczy wykonanie tego nakazu.

Artykuł 685

Ograniczenie wykorzystywania

1. Państwo wezwane może uzależnić wykonanie wniosku od warunku, zgodnie z którym otrzymane informacje lub dowód nie mogą zostać, bez jego uprzedniej zgody, wykorzystane ani przekazane przez organy państwa wzywającego na potrzeby postępowań przygotowawczych lub postępowań innych niż wymienione we wniosku.

2. Bez uprzedniej zgody państwa wezwanego informacje lub dowód dostarczone przez nie na podstawie niniejszego tytułu nie mogą być wykorzystane ani przekazane przez organy państwa wzywającego na potrzeby postępowań przygotowawczych lub postępowań innych niż wymienione we wniosku.

3. Dane osobowe przekazywane na podstawie niniejszego tytułu mogą być wykorzystywane przez państwo, któremu zostały przekazane:

a)	do celów postępowań, do których zastosowanie ma niniejszy tytuł;

b)	na potrzeby innych postępowań sądowych i administracyjnych bezpośrednio związanych z postępowaniem, o którym mowa w lit. a);

c)	na potrzeby zapobiegania bezpośredniemu i poważnemu zagrożeniu bezpieczeństwa publicznego; lub

d)	w każdym innym celu, wyłącznie za uprzednią zgodą państwa przekazującego, chyba że zainteresowane państwo uzyskało zgodę osoby, której dane dotyczą.

4. Niniejszy artykuł ma również zastosowanie do danych osobowych, które nie zostały przekazane, ale zostały uzyskane w inny sposób na podstawie niniejszego tytułu.

5. Niniejszy artykuł nie ma zastosowania do danych osobowych otrzymanych przez Zjednoczone Królestwo lub państwo członkowskie na podstawie niniejszego tytułu i pochodzących z tego państwa.

Artykuł 686

Poufność

1. Państwo wzywające może wymagać, aby państwo wezwane zachowało poufność co do faktów i treści wniosku, z wyjątkiem zakresu niezbędnego do wykonania wniosku. Jeżeli państwo wezwane nie może spełnić wymogu poufności, niezwłocznie informuje o tym państwo wzywające.

2. Jeżeli nie jest to sprzeczne z podstawowymi zasadami jego prawa krajowego i jeżeli tego wymagano, państwo wzywające zachowuje poufność wszelkich dowodów i informacji dostarczonych przez państwo wezwane, z wyjątkiem zakresu, w jakim ich ujawnienie jest niezbędne do prowadzenia postępowań przygotowawczych lub postępowań opisanych we wniosku.

3. Z zastrzeżeniem przepisów jego prawa krajowego państwo, które otrzymało informacje przekazywane z własnej inicjatywy na podstawie art. 662, musi przestrzegać wszelkich wymogów poufności wymaganych przez państwo, które dostarcza informacje. Jeżeli państwo otrzymujące nie może spełnić takiego wymogu, informuje o tym niezwłocznie państwo przekazujące.

Artykuł 687

Koszty

Zwykłe koszty związane z wykonaniem wniosku ponosi państwo wezwane. W przypadku gdy do wykonania wniosku niezbędne są znaczne lub nadzwyczajne koszty, państwo wzywające i państwo wezwane konsultują się w celu uzgodnienia warunków wykonania wniosku oraz sposobu poniesienia kosztów.

Artykuł 688

Odszkodowanie

1. W przypadku wniesienia przez osobę powództwa w sprawie odpowiedzialności za szkody wynikłe wskutek działania lub zaniechania związanego ze współpracą na podstawie niniejszego tytułu, zainteresowane państwa rozważają, w stosownych przypadkach, skonsultowanie się ze sobą w celu określenia sposobu rozłożenia między nimi kwoty należnego odszkodowania.

2. Państwo, które stało się przedmiotem postępowania sądowego o odszkodowanie, stara się poinformować drugie państwo o takim postępowaniu, jeżeli państwo to mogłoby mieć interes w danej sprawie.

Artykuł 689

Środki zaskarżenia

1. Każde z państw zapewnia osobom, na które mają wpływ środki zastosowane na podstawie art. 663–666, dostęp do skutecznych środków zaskarżenia w celu ochrony ich praw.

2. Uzasadnienie merytoryczne środków, których dotyczy wniosek składany na podstawie art. 663–666, nie podlega zaskarżeniu przed sądem w państwie wezwanym.

TYTUŁ XII

POZOSTAŁE POSTANOWIENIA

Artykuł 690

Powiadomienia

1. Do dnia wejścia w życie niniejszej Umowy Unia i Zjednoczone Królestwo dokonują wszelkich powiadomień przewidzianych w art. 602 ust. 2, art. 603 ust. 2 i art. 611 ust. 4 oraz, w zakresie, w jakim jest to możliwe, wskazują, czy konieczne jest dokonanie takiego powiadomienia.

W zakresie, w jakim takie powiadomienie lub wskazanie nie zostało dokonane w odniesieniu do danego państwa, w terminie, o którym mowa w akapicie pierwszym, powiadomienia mogą być dokonywane w odniesieniu do tego państwa możliwie najszybciej, a najpóźniej dwa miesiące po wejściu w życie niniejszej Umowy.

W tym okresie przejściowym każde z państw, w odniesieniu do którego nie dokonano powiadomienia przewidzianego w art. 602 ust. 2, art. 603 ust. 2 lub art. 611 ust. 4 i które nie było przedmiotem wskazania, że nie jest konieczne dokonanie takiego powiadomienia, może skorzystać z możliwości przewidzianych w tym artykule, tak jakby takie powiadomienie zostało dokonane w odniesieniu do tego państwa. W przypadku art. 603 ust. 2 państwo może skorzystać z możliwości przewidzianych w tym artykule wyłącznie w zakresie, w jakim jest to zgodne z kryteriami dokonywania powiadomień.

2. Powiadomień, o których mowa w art. 599 ust. 4, art. 605 ust. 1, art. 606 ust. 2, art. 625 ust. 1, art. 626 ust. 1, art. 659 ust. 4, art. 660 ust. 5, art. 661 ust. 5, art. 670 ust. 2 oraz art. 678 ust. 3 i 7, można dokonać w dowolnym czasie.

3. Powiadomienia, o których mowa w art. 605 ust. 1, art. 606 ust. 2 oraz art. 678 ust. 3 i 7, można zmienić w dowolnym czasie.

4. Powiadomienia, o których mowa w art. 602 ust. 2, art. 603 ust. 2, art. 605 ust. 1, art. 611 ust. 4, art. 659 ust. 4, art. 660 ust. 5 i art. 661 ust. 5, można wycofać w dowolnym czasie.

5. Unia publikuje informacje dotyczące powiadomień Zjednoczonego Królestwa, o których mowa w art. 605 ust. 1, w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

6. Do dnia wejścia w życie niniejszej Umowy Zjednoczone Królestwo przekazuje Unii powiadomienie, w którym wskazuje następujące organy:

a)	organ odpowiedzialny za otrzymywanie i przetwarzanie danych PNR na podstawie tytułu III;

b)	organ uznany za właściwy organ ścigania do celów tytułu V oraz krótki opis jego kompetencji;

c)	krajowy punkt kontaktowy wyznaczony na podstawie art. 568 ust. 1;

d)	organ uznany za organ właściwy do celów tytułu VI oraz krótki opis jego kompetencji;

e)	krajowy punkt kontaktowy wyznaczony na podstawie art. 584 ust. 1;

f)	krajowy korespondent Zjednoczonego Królestwa ds. terroryzmu wyznaczony na podstawie art. 584 ust. 2;

g)	organ właściwy na mocy prawa krajowego Zjednoczonego Królestwa do wykonywania nakazu aresztowania zgodnie z art. 598 lit. c) oraz organ właściwy na mocy prawa krajowego Zjednoczonego Królestwa do wydawania nakazu aresztowania, zgodnie z art. 598 lit. d);

h)	organ wyznaczony przez Zjednoczone Królestwo na podstawie art. 623 ust. 3;

i)	organ centralny wyznaczony przez Zjednoczone Królestwo na podstawie art. 645;

j)	organ centralny wyznaczony przez Zjednoczone Królestwo na podstawie art. 676 ust. 1;

Unia publikuje informacje dotyczące organów, o których mowa w akapicie pierwszym, w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

7. Do dnia wejścia w życie niniejszej Umowy, Unia w imieniu własnym lub w imieniu jej państw członkowskich – w zależności od przypadku – przekazuje Zjednoczonemu Królestwu powiadomienie, w którym wskazuje następujące organy:

a)	jednostki do spraw informacji o pasażerach ustanowione lub wyznaczone przez każde z państw członkowskich do celów otrzymywania i przetwarzania danych PNR na podstawie tytułu III;

b)	organ właściwy na mocy prawa krajowego każdego z państw członkowskich do wykonywania nakazu aresztowania zgodnie z art. 598 lit. c) oraz organ właściwy na mocy prawa krajowego każdego z państw członkowskich do wydawania nakazu aresztowania zgodnie z art. 598 lit. d);

c)	organ wyznaczony dla każdego z państw członkowskich na podstawie art. 623 ust. 3;

d)	organ Unii, o którym mowa w art. 634;

e)	organ centralny wyznaczony przez każde z państw członkowskich na podstawie art. 645;

f)	organ centralny wyznaczony przez każde z państw członkowskich na podstawie art. 676 ust. 1;

g)	organ Unii wyznaczony na podstawie art. 676 ust. 2 zdanie pierwsze, wraz z informacją, czy został on również wyznaczony jako organ centralny na podstawie ostatniego zdania tego ustępu.

8. Powiadomienia dokonywane na podstawie ust. 6 i 7 można zmienić w dowolnym czasie. O zmianach takich powiadamia się Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości.

9. Zjednoczone Królestwo i Unia w odniesieniu do ust. 6 lit. a), b), d), e), g), h), i) oraz j) oraz w odniesieniu do ust. 7, odpowiednio, mogą dokonać zgłoszenia więcej niż jednego organu, a także mogą ograniczyć takie powiadomienia wyłącznie do określonych celów.

10. W przypadku dokonywania przez Unię powiadomień, o których mowa w niniejszym artykule, wskazuje ona, którego z państw członkowskich dotyczy dane powiadomienie, lub czy dokonuje danego powiadomienia w swoim własnym imieniu.

Artykuł 691

Przegląd i ocena

1. Niniejsza część jest poddawana wspólnemu przeglądowi zgodnie z art. 776 lub na wniosek którejkolwiek ze Stron, w przypadku gdy zostało to wspólnie uzgodnione.

2. Strony z wyprzedzeniem podejmują decyzję w sprawie sposobu przeprowadzenia przeglądu oraz informują się wzajemnie o składzie swoich odpowiednich zespołów ds. przeglądu. W skład zespołów ds. przeglądu wchodzą osoby posiadające odpowiednią wiedzę fachową w odniesieniu do kwestii będących przedmiotem przeglądu. Z zastrzeżeniem mających zastosowanie przepisów, wszyscy uczestnicy przeglądu zobowiązani są przestrzegać poufności dyskusji oraz posiadać odpowiednie poświadczenia bezpieczeństwa osobowego. Na potrzeby takich przeglądów Zjednoczone Królestwo i Unia dokonują uzgodnień dotyczących odpowiedniego dostępu do odnośnych dokumentów, systemów oraz personelu.

3. Bez uszczerbku dla ust. 2, przegląd dotyczy w szczególności praktycznego wykonania, interpretacji i rozwoju niniejszej części.

Artykuł 692

Wypowiedzenie

1. Bez uszczerbku dla art. 779, każda ze Stron może w dowolnym momencie wypowiedzieć niniejszą część poprzez pisemne powiadomienie przekazane drogą dyplomatyczną. W takim przypadku niniejsza część przestaje obowiązywać pierwszego dnia dziewiątego miesiąca następującego po dniu powiadomienia.

2. Jeżeli jednak niniejsza część zostaje wypowiedziana ze względu na wypowiedzenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka lub protokołów 1, 6 lub 13 do niej przez Zjednoczone Królestwo lub państwo członkowskie, niniejsza część przestaje obowiązywać z dniem, w którym takie wypowiedzenie konwencji lub protokołów stanie się skuteczne, lub – jeżeli powiadomienie o jej wypowiedzeniu nastąpiło po tym dniu – piętnastego dnia następującego po takim powiadomieniu.

3. Jeżeli którakolwiek ze Stron dokonuje wypowiedzenia na podstawie niniejszego artykułu, Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości zbiera się w celu podjęcia decyzji w sprawie środków niezbędnych do zapewnienia odpowiedniego zakończenia wszelkiej współpracy zainicjowanej na podstawie niniejszej części. W każdym przypadku, w odniesieniu do wszystkich danych osobowych uzyskanych w ramach współpracy na podstawie niniejszej części przed zaprzestaniem jej obowiązywania, Strony zapewniają utrzymanie – po wejściu w życie wypowiedzenia – poziomu ochrony, z zachowaniem którego dane osobowe zostały przekazane.

Artykuł 693

Zawieszenie

1. W przypadku poważnych i systemowych uchybień jednej ze Stron w zakresie ochrony praw podstawowych lub zasady praworządności, druga Strona może zawiesić stosowanie niniejszej części lub jej tytułów poprzez pisemne powiadomienie przekazane drogą dyplomatyczną. W powiadomieniu tym wskazuje się poważne i systemowe uchybienia, które są powodem zawieszenia.

2. W przypadku poważnych i systemowych uchybień jednej ze Stron w zakresie ochrony danych osobowych, w tym w przypadku gdy uchybienia te doprowadziły do zaprzestania stosowania odpowiedniej decyzji stwierdzającej odpowiedni stopień ochrony, druga Strona może zawiesić stosowanie niniejszej części lub jej tytułów poprzez pisemne powiadomienie przekazane drogą dyplomatyczną. W powiadomieniu tym wskazuje się poważne i systemowe uchybienia, które są powodem zawieszenia.

3. Do celów ust. 2 „odpowiednia decyzja stwierdzająca odpowiedni stopień ochrony” oznacza:

a)	w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa – decyzję przyjętą przez Komisję Europejską zgodnie z art. 36 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/680 (82) lub analogicznym aktem ją zastępującym, potwierdzającą odpowiedni stopień ochrony;

b)	w odniesieniu do Unii – decyzję przyjętą przez Zjednoczone Królestwo potwierdzającą odpowiedni stopień ochrony do celów przekazywania danych objętych zakresem stosowania części 3 ustawy o ochronie danych z 2018 r. – Data Protection Act 2018 (83) lub analogicznych aktów ją zastępujących.

4. W odniesieniu do zawieszenia tytułu III lub tytułu X, odesłania do „odpowiedniej decyzji stwierdzającej odpowiedni stopień ochrony” obejmują również:

a)	w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa – decyzję przyjętą przez Komisję Europejską zgodnie z art. 45 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 (84) (ogólnego rozporządzenia o ochronie danych) lub analogicznym aktem je zastępującym, potwierdzającą odpowiedni stopień ochrony;

b)	w odniesieniu do Unii – decyzję przyjętą przez Zjednoczone Królestwo potwierdzającą odpowiedni stopień ochrony do celów przekazywania danych objętych zakresem stosowania części 2 ustawy o ochronie danych z 2018 r. – Data Protection Act 2018 lub analogicznych aktów ją zastępujących.

5. Tytuły, których dotyczy zawieszenie, tymczasowo przestają obowiązywać pierwszego dnia trzeciego miesiąca następującego po dniu powiadomienia, o którym mowa w ust. 1 lub 2, chyba że, nie później niż dwa tygodnie przed upływem tego okresu, z możliwością przedłużenia – w zależności od przypadku – zgodnie z ust. 7 lit. d), Strona, która powiadomiła o zawieszeniu, przekazuje drugiej Stronie drogą dyplomatyczną pisemne powiadomienie o wycofaniu pierwszego powiadomienia lub o ograniczeniu zakresu zawieszenia. W tym ostatnim przypadku tymczasowo przestają obowiązywać wyłącznie tytuły, o których mowa w drugim powiadomieniu.

6. Jeżeli jedna ze Stron powiadomi o zawieszeniu jednego lub większej liczby tytułów niniejszej części zgodnie z ust. 1 lub 2, druga Strona może zawiesić wszystkie pozostałe tytuły poprzez pisemne powiadomienie przekazane drogą dyplomatyczną z trzymiesięcznym wyprzedzeniem.

7. Po powiadomieniu o zawieszeniu zgodnie z ust. 1 lub 2 sprawa zostaje niezwłocznie przekazana Radzie Partnerstwa. Rada Partnerstwa bada możliwe sposoby umożliwienia Stronie, która powiadomiła o zawieszeniu, odroczenia jego wejścia w życie, ograniczenia jego zakresu lub wycofania go. W tym celu na zalecenie Specjalnego Komitetu ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości Rada Partnerstwa może:

a)	uzgodnić wspólną interpretację postanowień niniejszej części;

b)	zalecić Stronom odpowiednie działanie;

c)	przyjąć odpowiednie dostosowania niniejszej części, które są niezbędne, aby zareagować na przyczyny zawieszenia, z maksymalnym okresem ważności wynoszącym 12 miesięcy; oraz

d)	przedłużyć okres, o którym mowa w ust. 5, o maksymalnie trzy miesiące.

8. Jeżeli którakolwiek ze Stron dokonuje powiadomienia o zawieszeniu na podstawie niniejszego artykułu, Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości zbiera się w celu podjęcia decyzji w sprawie środków niezbędnych do zapewnienia odpowiedniego zakończenia wszelkiej współpracy zainicjowanej na podstawie niniejszej części, na którą to powiadomienie ma wpływ. W każdym przypadku, w odniesieniu do wszystkich danych osobowych uzyskanych w drodze współpracy na podstawie niniejszej części przed zaprzestaniem obowiązywania tytułów objętych tymczasowym zawieszeniem Strony zapewniają utrzymanie – po wejściu w życie zawieszenia – poziomu ochrony, z zachowaniem którego dane osobowe zostały przekazane.

9. Stosowanie zawieszonych tytułów przywraca się pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu, w którym Strona, która powiadomiła o zawieszeniu zgodnie z ust. 1 lub 2, przekazała drugiej Stronie drogą dyplomatyczną pisemne powiadomienie o swoim zamiarze przywrócenia stosowania zawieszonych tytułów. Strona, która powiadomiła o zawieszeniu zgodnie z ust. 1 lub 2, dokonuje tego natychmiast po ustaniu poważnych i systemowych uchybień drugiej Strony, które były powodem zawieszenia.

10. Po powiadomieniu o zamiarze przywrócenia stosowania zawieszonych tytułów zgodnie z ust. 9 stosowanie pozostałych tytułów zawieszonych na podstawie ust. 6 zostaje przywrócone w tym samym czasie co stosowanie tytułów zawieszonych na podstawie ust. 1 lub 2.

Artykuł 694

Wydatki

Strony i państwa członkowskie, w tym instytucje, organy i jednostki organizacyjne Stron lub państw członkowskich, pokrywają swoje własne wydatki powstałe w związku z wykonywaniem niniejszej części, o ile niniejsza Umowa nie stanowi inaczej.

TYTUŁ XIII

ROZSTRZYGANIE SPORÓW

Artykuł 695

Cel

Celem niniejszego tytułu jest ustanowienie szybkiego, skutecznego i sprawnego mechanizmu służącego unikaniu i rozstrzyganiu sporów między Stronami dotyczących niniejszej części, w tym sporów dotyczących niniejszej części w przypadku zastosowania do sytuacji regulowanych innymi postanowieniami niniejszej Umowy, w celu wypracowania, gdy jest to możliwe, wspólnie uzgodnionego rozwiązania.

Artykuł 696

Zakres stosowania

1. Niniejszy tytuł ma zastosowanie do sporów między Stronami dotyczących niniejszej części (zwanej dalej „postanowieniami objętymi niniejszym tytułem”).

2. Do postanowień objętych niniejszym tytułem należą wszystkie postanowienia niniejszej części z wyłączeniem art. 526 i 541, art. 552 ust. 14, art. 562, 692, 693 i 700.

Artykuł 697

Wyłączność

Strony zobowiązują się nie poddawać sporu między nimi dotyczącego niniejszej części pod mechanizm rozstrzygania sporów inny niż przewidziany w niniejszym tytule.

Artykuł 698

Konsultacje

1. Jeżeli jedna ze Stron (zwana dalej „Stroną skarżącą”) uzna, że druga Strona (zwana dalej „Stroną pozwaną”) naruszyła obowiązek wynikający z niniejszej części, Strony dokładają starań, aby rozstrzygnąć tę kwestię, podejmując konsultacje w dobrej wierze w celu wypracowania wspólnie uzgodnionego rozwiązania.

2. Strona skarżąca może wystąpić o konsultacje w drodze pisemnego wniosku przekazanego Stronie pozwanej. Strona skarżąca określa w swoim pisemnym wniosku powody złożenia wniosku, w tym działania lub zaniechania, które uważa za powodujące naruszenie obowiązku przez Stronę pozwaną, określając postanowienia objęte niniejszym tytułem, które uważa za mające zastosowanie.

3. Strona pozwana odpowiada na wniosek niezwłocznie, i nie później niż dwa tygodnie po dniu jego przekazania. Konsultacje przeprowadza się regularnie, w terminie trzech miesięcy następujących po dniu przekazania wniosku, osobiście lub za pomocą jakichkolwiek innych środków komunikacji uzgodnionych przez Strony.

4. Konsultacje zostają zakończone w terminie trzech miesięcy od dnia przekazania wniosku, chyba że Strony postanowią je kontynuować.

5. Strona skarżąca może zwrócić się o przeprowadzenie konsultacji w ramach Specjalnego Komitetu ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości lub w ramach Rady Partnerstwa. Pierwsze posiedzenie odbywa się w terminie miesiąca od złożenia wniosku o konsultacje, o którym mowa w ust. 2 niniejszego artykułu. Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości może w dowolnym czasie podjąć decyzję o skierowaniu sprawy do Rady Partnerstwa. Rada Partnerstwa może również zająć się sprawą z własnej inicjatywy. Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości lub – w zależności od przypadku – Rada Partnerstwa mogą rozstrzygnąć spór w drodze decyzji. Taką decyzję uznaje się za wspólnie uzgodnione rozwiązanie w rozumieniu art. 699.

6. Strona skarżąca może w dowolnym czasie jednostronnie wycofać swój wniosek o przeprowadzenie konsultacji. W takim przypadku konsultacje zostają natychmiast zakończone.

7. Konsultacje, w szczególności wszystkie informacje określone jako poufne oraz stanowiska zajęte przez Strony podczas konsultacji, są poufne.

Artykuł 699

Wspólnie uzgodnione rozwiązanie

1. Strony mogą w dowolnym czasie wypracować wspólnie uzgodnione rozwiązanie w odniesieniu do wszelkich sporów, o których mowa w art. 696.

2. Wspólnie uzgodnione rozwiązanie może zostać przyjęte w drodze decyzji Specjalnego Komitetu ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości lub Rady Partnerstwa. W przypadku gdy wspólnie uzgodnione rozwiązanie polega na porozumieniu Stron w kwestii wspólnej interpretacji postanowień niniejszej części, takie wspólnie uzgodnione rozwiązanie przyjmuje się w drodze decyzji Rady Partnerstwa.

3. Każda Strona wprowadza środki niezbędne do wdrożenia wspólnie uzgodnionego rozwiązania w uzgodnionym terminie.

4. Nie później niż w dniu, w którym upływa uzgodniony termin Strona wdrażająca informuje drugą Stronę na piśmie o wszelkich środkach wprowadzonych w celu wdrożenia wspólnie uzgodnionego rozwiązania.

Artykuł 700

Zawieszenie

1. W przypadku gdy konsultacje przeprowadzone na podstawie art. 698 nie doprowadziły do wspólnie uzgodnionego rozwiązania w rozumieniu art. 699, o ile Strona skarżąca nie wycofała swojego wniosku o konsultacje zgodnie z art. 698 ust. 6 oraz w przypadku gdy Strona ta uważa, że Strona przeciwna poważnie narusza swoje obowiązki wynikające z postanowień objętych niniejszym tytułem, o których mowa w art. 698 ust. 2, Strona skarżąca może w drodze powiadomienia na piśmie przekazanego drogą dyplomatyczną zawiesić stosowanie tytułów niniejszej części, których dotyczy poważne naruszenie. W powiadomieniu tym wskazuje się poważne naruszenia obowiązków przez Stronę pozwaną, które są powodem zawieszenia.

2. Tytuły, których dotyczy zawieszenie, tymczasowo przestają obowiązywać pierwszego dnia trzeciego miesiąca następującego po dniu powiadomienia, o którym mowa w ust. 1, lub w jakimkolwiek innym dniu wspólnie uzgodnionym przez Strony, chyba że – nie później niż dwa tygodnie przed upływem tego okresu – Strona skarżąca powiadomi na piśmie drogą dyplomatyczną Stronę pozwaną o wycofaniu pierwszego powiadomienia lub ograniczeniu zakresu zawieszenia. W tym ostatnim przypadku tymczasowo przestają obowiązywać wyłącznie tytuły, o których mowa w drugim powiadomieniu.

3. Jeżeli Strona skarżąca powiadomi o zawieszeniu jednego lub większej liczby tytułów niniejszej części zgodnie z ust. 1, Strona przeciwna może zawiesić wszystkie pozostałe tytuły w drodze pisemnego powiadomienia przekazanego drogą dyplomatyczną z trzymiesięcznym wyprzedzeniem.

4. Jeżeli zostaje przekazane powiadomienie o zawieszeniu na podstawie niniejszego artykułu, Specjalny Komitet ds. Współpracy Organów Ścigania i Wymiaru Sprawiedliwości zbiera się w celu podjęcia decyzji w sprawie środków niezbędnych do zapewnienia odpowiedniego zakończenia wszelkiej współpracy zainicjowanej na podstawie niniejszej części, na którą to powiadomienie ma wpływ. W każdym przypadku, w odniesieniu do wszystkich danych osobowych uzyskanych w drodze współpracy na podstawie niniejszej części przed zaprzestaniem obowiązywania tytułów objętych tymczasowym zawieszeniem, Strony zapewniają utrzymanie – po wejściu w życie zawieszenia – poziomu ochrony, z zachowaniem którego dane osobowe zostały przekazane.

5. Stosowanie zawieszonych tytułów przywraca się pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu, w którym Strona skarżąca powiadomiła Stronę przeciwną drogą dyplomatyczną na piśmie o zamiarze przywrócenia stosowania zawieszonych tytułów. Strona skarżąca dokonuje tego natychmiast, gdy uzna, że ustało poważne naruszenie obowiązków, które były powodem zawieszenia.

6. Po dokonaniu przez Stronę skarżącą powiadomienia o jej zamiarze przywrócenia stosowania zawieszonych tytułów zgodnie z ust. 5 stosowanie pozostałych tytułów zawieszonych przez Stronę przeciwną na podstawie ust. 3 zostaje przywrócone w tym samym czasie co stosowanie tytułów zawieszonych przez Stronę skarżącą na podstawie ust. 1.

Artykuł 701

Terminy

1. Wszystkie terminy przewidziane w niniejszym tytule liczy się odpowiednio w tygodniach lub miesiącach – w zależności od przypadku – od dnia następującego po czynności, do której się odnoszą.

2. Każdy termin, o którym mowa w niniejszym tytule, może zostać zmieniony w drodze wzajemnego porozumienia Stron.

CZĘŚĆ CZWARTA

WSPÓŁPRACA TEMATYCZNA

TYTUŁ I

BEZPIECZEŃSTWO ZDROWOTNE

Artykuł 702

Współpraca w dziedzinie bezpieczeństwa zdrowotnego

1. Do celów niniejszego artykułu „poważne transgraniczne zagrożenie zdrowia” oznacza zagrażające życiu lub inne poważne zagrożenie dla zdrowia o pochodzeniu biologicznym, chemicznym, środowiskowym lub nieznanym, które rozprzestrzenia się lub wiąże się ze znaczącym ryzykiem rozprzestrzenienia się przez granice co najmniej jednego państwa członkowskiego i Zjednoczonego Królestwa.

2. Strony informują się wzajemnie o poważnym transgranicznym zagrożeniu zdrowia mającym wpływ na drugą Stronę oraz starają się to zrobić w sposób terminowy.

3. W przypadku poważnego transgranicznego zagrożenia zdrowia, Unia, na pisemny wniosek Zjednoczonego Królestwa, może przyznać Zjednoczonemu Królestwu dostęp ad hoc do systemu wczesnego ostrzegania i reagowania (EWRS) w odniesieniu do konkretnego zagrożenia, aby umożliwić właściwym organom Stron i państw członkowskich wymianę odpowiednich informacji, ocenę zagrożeń dla zdrowia publicznego oraz koordynację środków, które mogłyby być wymagane do ochrony zdrowia publicznego. Unia stara się udzielić odpowiedzi na pisemny wniosek Zjednoczonego Królestwa w sposób terminowy.

Ponadto Unia może zaprosić Zjednoczone Królestwo do uczestnictwa w komitecie utworzonym w Unii i składającym się z przedstawicieli państw członkowskich do celów wspierania wymiany informacji i koordynacji w związku z poważnym transgranicznym zagrożeniem zdrowia.

Obu uzgodnień dokonuje się tymczasowo, a w każdym razie na nie dłużej niż przez okres, który każda ze Stron, po konsultacji z drugą Stroną, uzna za niezbędny w odniesieniu do danego poważnego transgranicznego zagrożenia zdrowia.

4. Do celów wymiany informacji, o której mowa w ust. 2, oraz wszelkich wniosków składanych zgodnie z ust. 3, każda ze Stron wyznacza punkt kontaktowy i powiadamia o tym drugą Stronę. Celem punktu kontaktowego jest również:

a)	dokładanie starań w celu ułatwienia zrozumienia między Stronami w kwestii tego, czy dane zagrożenie stanowi poważne transgraniczne zagrożenie zdrowia;

b)	poszukiwanie wspólnie uzgodnionych rozwiązań wszelkich kwestii technicznych wynikających z wykonania niniejszego tytułu.

5. Zjednoczone Królestwo musi przestrzegać wszystkich mających zastosowanie warunków korzystania z EWRS oraz regulaminu komitetu, o którym mowa w ust. 3, w okresie dostępu przyznanego w odniesieniu do danego poważnego transgranicznego zagrożenia zdrowia. Jeżeli w wyniku wymiany informacji wyjaśniających między Stronami:

a)	Unia uzna, że Zjednoczone Królestwo nie przestrzegało wyżej wymienionych warunków lub regulaminu, Unia może – w zależności od przypadku – zakończyć dostęp Zjednoczonego Królestwa do EWRS lub jego uczestnictwo w tym komitecie w związku z takim zagrożeniem;

b)	Zjednoczone Królestwo uzna, że nie może zaakceptować warunków lub regulaminu, Zjednoczone Królestwo może – w zależności od przypadku – wycofać się z uczestnictwa w EWRS lub w tym komitecie w związku z takim zagrożeniem.

6. W przypadku gdy leży to we wspólnym interesie Stron, Strony współpracują na forach międzynarodowych w zakresie zapobiegania istniejącym i pojawiającym się zagrożeniom dla bezpieczeństwa zdrowotnego, ich wykrywania, przygotowania się i reagowania na nie.

7. Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób oraz odpowiedni organ Zjednoczonego Królestwa odpowiedzialny za nadzór, zwiad epidemiologiczny i doradztwo naukowe w zakresie chorób zakaźnych współpracują w kwestiach technicznych i naukowych będących przedmiotem wspólnego zainteresowania Stron, oraz mogą w tym celu zawrzeć protokół ustaleń.

TYTUŁ II

CYBERBEZPIECZEŃSTWO

Artykuł 703

Dialog dotyczący cyberprzestrzeni

Strony dążą do ustanowienia regularnego dialogu w celu wymiany informacji dotyczących istotnych zmian w polityce, w tym w zakresie bezpieczeństwa międzynarodowego, bezpieczeństwa powstających technologii, zarządzania internetem, cyberbezpieczeństwa, cyberobrony i cyberprzestępczości.

Artykuł 704

Współpraca w dziedzinie cyberprzestrzeni

1. W przypadku gdy leży to we wspólnym interesie Stron, Strony współpracują w dziedzinie cyberprzestrzeni, dzieląc się najlepszymi praktykami oraz poprzez praktyczne wspólne działania mające na celu promowanie i ochronę otwartej, wolnej, stabilnej, pokojowej i bezpiecznej cyberprzestrzeni w oparciu o stosowanie obowiązującego prawa międzynarodowego i norm odpowiedzialnego zachowania państw oraz regionalnych środków budowy zaufania cybernetycznego.

2. Strony dążą również do współpracy w ramach odpowiednich organów i forów międzynarodowych oraz starają się wzmacniać globalną cyberodporność i zwiększać zdolność państw trzecich do skutecznego zwalczania cyberprzestępczości.

Artykuł 705

Współpraca z zespołem reagowania na incydenty komputerowe Unii Europejskiej

Pod warunkiem uprzedniego zatwierdzenia przez radę sterującą zespołu reagowania na incydenty komputerowe Unii Europejskiej (CERT-UE), CERT-UE i krajowy zespół reagowania na incydenty komputerowe Zjednoczonego Królestwa współpracują na zasadzie dobrowolnej, terminowej i wzajemnej wymiany informacji dotyczących narzędzi i metodyk, takich jak techniki, taktyka, procedury i najlepsze praktyki, oraz dotyczących ogólnych zagrożeń i słabych punktów.

Artykuł 706

Udział w konkretnych działaniach grupy współpracy ustanowionej zgodnie z dyrektywą (UE) 2016/1148

1. W celu promowania współpracy w dziedzinie cyberbezpieczeństwa, przy jednoczesnym zapewnieniu autonomii unijnego procesu decyzyjnego, odpowiednie organy krajowe Zjednoczonego Królestwa mogą uczestniczyć – na zaproszenie przewodniczącego grupy współpracy składane w porozumieniu z Komisją, o które to zaproszenie może również zwrócić się Zjednoczone Królestwo – w następujących działaniach grupy współpracy:

a)	wymiana najlepszych praktyk w zakresie budowania zdolności w celu zapewnienia bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych;

b)	wymiana informacji w odniesieniu do ćwiczeń związanych z bezpieczeństwem sieci i systemów informatycznych;

c)	wymiana informacji, doświadczeń i najlepszych praktyk w zakresie różnego rodzaju ryzyka i incydentów;

d)	wymiana informacji i najlepszych praktyk w zakresie podnoszenia świadomości, programów edukacyjnych i szkoleń; oraz

e)	wymiana informacji i najlepszych praktyk dotyczących badań i rozwoju w zakresie bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych.

2. Wszelka wymiana informacji, doświadczeń lub najlepszych praktyk między grupą współpracy a odpowiednimi organami krajowymi Zjednoczonego Królestwa musi być dobrowolna oraz, w stosownych przypadkach, wzajemna.

Artykuł 707

Współpraca z Agencją Unii Europejskiej ds. Cyberbezpieczeństwa (ENISA)

1. W celu promowania współpracy w dziedzinie cyberbezpieczeństwa, przy jednoczesnym zapewnieniu autonomii unijnego procesu decyzyjnego, Zjednoczone Królestwo może uczestniczyć – na zaproszenie zarządu Agencji Unii Europejskiej ds. Cyberbezpieczeństwa (ENISA), o które to zaproszenie może również zwrócić się Zjednoczone Królestwo – w następujących działaniach prowadzonych przez ENISA:

a)	budowanie zdolności;

b)	wiedza i informacje; oraz

c)	podnoszenie świadomości i edukacja.

2. Warunki uczestnictwa Zjednoczonego Królestwa w działaniach ENISA, o których mowa w ust. 1, w tym odpowiedni wkład finansowy, określa się w uzgodnieniach roboczych przyjmowanych przez zarząd ENISA, z zastrzeżeniem uprzedniego zatwierdzenia przez Komisję i uzgodnienia ze Zjednoczonym Królestwem.

3. Wymiana informacji, doświadczeń i najlepszych praktyk między ENISA a Zjednoczonym Królestwem musi być dobrowolna oraz, w stosownych przypadkach, wzajemna.

CZĘŚĆ PIĄTA

UDZIAŁ W PROGRAMACH UNII, NALEŻYTE ZARZĄDZANIE FINANSAMI ORAZ POSTANOWIENIA FINANSOWE

Artykuł 708

Zakres stosowania

1. Niniejsza część ma zastosowanie do udziału Zjednoczonego Królestwa w określonych w niej programach, działaniach i usługach Unii, w odniesieniu do których Strony uzgodniły, że Zjednoczone Królestwo w nich uczestniczy.

2. Niniejsza część nie ma zastosowania do udziału Zjednoczonego Królestwa w programach dotyczących spójności w ramach celu „Europejska współpraca terytorialna” lub podobnych programach mających ten sam cel, który to udział odbywa się na podstawie aktów podstawowych przyjętych przez instytucję lub instytucje Unii mających zastosowanie do tych programów.

Warunki mające zastosowanie do udziału w programach, o których mowa w akapicie pierwszym, określa się w mającym zastosowanie akcie podstawowym oraz w umowie w sprawie finansowania zawartej na jego podstawie. Strony uzgadniają postanowienia mające podobny skutek co rozdział 2 dotyczące udziału Zjednoczonego Królestwa w tych programach.

Artykuł 709

Definicje

Do celów niniejszej części stosuje się następujące definicje:

„akt podstawowy” oznacza:

(i)

akt przyjęty przez instytucję lub instytucje Unii ustanawiający program lub działanie, będący podstawą prawną danego działania i wykonania odpowiadających mu wydatków zapisanych w budżecie Unii lub gwarancji budżetowych mających pokrycie w budżecie Unii, w tym wszelkie zmiany i każdy odpowiedni akt przyjęty przez instytucje Unii, który uzupełnia lub wykonuje ten akt, z wyjątkiem aktów w sprawie przyjęcia programów prac; lub

(ii)	akt przyjęty przez instytucję lub instytucje Unii ustanawiający działanie finansowane z budżetu Unii inne niż programy;

„umowa o finansowaniu” oznacza umowy dotyczące programów i działań Unii na podstawie Protokołu I dotyczącego programów i działań, w których uczestniczy Zjednoczone Królestwo, wykonujące środki finansowe Unii, takie jak: umowy o udzielenie dotacji, umowy o przyznanie wkładu, ramowe umowy o partnerstwie finansowym, umowy w sprawie finansowania i umowy w sprawie gwarancji;

„inne zasady dotyczące realizacji programów i działań Unii” oznaczają zasady określone w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 (85) (zwanym dalej „rozporządzeniem finansowym”) mającym zastosowanie do budżetu ogólnego Unii, a także w programie prac lub w zaproszeniach lub innych unijnych procedurach wyboru;

d)	„Unia” oznacza Unię lub Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, lub obydwie, w zależności od kontekstu;

e)	„unijna procedura wyboru” oznacza procedurę przyznawania unijnego finansowania wszczętą przez Unię lub przez osoby lub podmioty, którym powierzono wykonywanie środków finansowych Unii;

„podmiot ze Zjednoczonego Królestwa” oznacza podmiot jakiegokolwiek rodzaju – osobę fizyczną, osobę prawną lub inny podmiot – który może uczestniczyć w działaniach objętych programem lub działaniem Unii zgodnie z aktem podstawowym i który ma miejsce zamieszkania lub siedzibę w Zjednoczonym Królestwie.

ROZDZIAŁ 1

UDZIAŁ ZJEDNOCZONEGO KRÓLESTWA W PROGRAMACH I DZIAŁANIACH UNII

SEKCJA 1

OGÓLNE WARUNKI UDZIAŁU W PROGRAMACH I DZIAŁANIACH UNII

Artykuł 710

Ustanowienie udziału

1. Zjednoczone Królestwo uczestniczy w programach i działaniach Unii lub, w wyjątkowych przypadkach, w częściach programów lub działań Unii, otwartych na jego udział i wymienionych w Protokole w sprawie programów i działań, w których uczestniczy Zjednoczone Królestwo (zwanym dalej „Protokołem I”), a także przyczynia się do ich realizacji.

2. Protokół I zostaje uzgodniony między Stronami. Zostaje on przyjęty i może być zmieniany przez Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii.

3. Protokół I:

a)	określa programy i działania Unii lub, w wyjątkowych przypadkach, części programów lub działań Unii, w których Zjednoczone Królestwo uczestniczy;

b)	określa czas trwania udziału, który odnosi się do okresu, w którym Zjednoczone Królestwo i podmioty ze Zjednoczonego Królestwa mogą ubiegać się o unijne finansowanie lub w którym można im powierzyć wykonywanie środków finansowych Unii;

określa szczególne warunki udziału Zjednoczonego Królestwa i podmiotów ze Zjednoczonego Królestwa, w tym szczególne zasady wykonania warunków finansowych przewidzianych w art. 714, szczególne zasady mechanizmu korekty przewidzianego w art. 716 oraz warunki udziału w strukturach utworzonych na potrzeby realizacji tych programów lub działań Unii. Warunki te muszą być zgodne z niniejszą Umową i aktami podstawowymi oraz aktami jednej lub większej liczby instytucji Unii ustanawiającymi takie struktury;

d)	w przypadku gdy ma to zastosowanie, określa kwotę wkładu Zjednoczonego Królestwa w dany program Unii realizowany poprzez instrument finansowy lub gwarancję budżetową oraz, w stosownych przypadkach, szczególne zasady, o których mowa w art. 717.

Artykuł 711

Zgodność z zasadami programu

1. Zjednoczone Królestwo uczestniczy w programach i działaniach Unii, lub w ich częściach, wymienionych w Protokole I, zgodnie z warunkami ustanowionymi w niniejszej Umowie, aktami podstawowymi i innymi zasadami dotyczącymi realizacji programów i działań Unii.

2. Warunki, o których mowa w ust. 1, obejmują:

a)	kwalifikowalność podmiotów ze Zjednoczonego Królestwa i wszelkie inne warunki kwalifikowalności dotyczące Zjednoczonego Królestwa, w szczególności pochodzenia, miejsca prowadzenia działalności lub obywatelstwa;

b)	warunki mające zastosowanie do składania, oceny i wyboru wniosków oraz do realizacji działań przez kwalifikujące się podmioty ze Zjednoczonego Królestwa.

3. Warunki, o których mowa w ust. 2 lit. b), muszą być równoważne z warunkami mającymi zastosowanie do kwalifikujących się podmiotów z państw członkowskich, z wyjątkiem należycie uzasadnionych wyjątkowych przypadków przewidzianych w warunkach, o których mowa w ust. 1. Każda ze Stron może zwrócić uwagę Specjalnego Komitetu ds. Udziału w Programach Unii na potrzebę poddania pod dyskusję należycie uzasadnionych wyłączeń.

Artykuł 712

Warunki udziału

1. Udział Zjednoczonego Królestwa w programie lub działaniu Unii, lub w ich częściach, o którym mowa w art. 708, uzależniony jest od:

a)	dołożenia ze strony Zjednoczonego Królestwa wszelkich starań w ramach jego prawa krajowego w celu ułatwienia wjazdu i zamieszkania osób zaangażowanych w realizację tych programów i działań, lub ich części, w tym studentów, naukowców, stażystów lub wolontariuszy;

zapewnienia przez Zjednoczone Królestwo, w zakresie, w jakim jest to pod kontrolą organów Zjednoczonego Królestwa, aby warunki dla osób, o których mowa w lit. a), dotyczące dostępu do usług w Zjednoczonym Królestwie bezpośrednio powiązanych z realizacją programów lub działań, były takie same jak dla obywateli Zjednoczonego Królestwa, w tym w odniesieniu do wszelkich opłat;

c)	w przypadku udziału obejmującego wymianę lub dostęp do informacji niejawnych lub szczególnie chronionych informacji jawnych – zawarcia przez Zjednoczone Królestwo odpowiednich umów zgodnie z art. 777.

2. W przypadku udziału Zjednoczonego Królestwa w programie lub działaniu Unii, lub w jego części zgodnie z art. 708, Unia i jej państwa członkowskie:

a)	dokładają wszelkich starań, w ramach prawodawstwa Unii lub państw członkowskich, w celu ułatwienia wjazdu i zamieszkania obywateli Zjednoczonego Królestwa zaangażowanych w realizację tych programów i działań, lub ich części, w tym studentów, naukowców, stażystów lub wolontariuszy;

zapewniają, w zakresie, w jakim jest to pod kontrolą organów Unii i państw członkowskich, aby warunki dla obywateli Zjednoczonego Królestwa, o których mowa w lit. a), dotyczące dostępu do usług w Unii bezpośrednio powiązanych z realizacją programów lub działań, były takie same jak dla obywateli Unii, w tym w odniesieniu do wszelkich opłat.

3. W Protokole I można określić dodatkowe szczególne warunki odnoszące się do niniejszego artykułu, które są niezbędne do udziału Zjednoczonego Królestwa w programie lub działaniu Unii, lub w ich częściach.

4. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla art. 711.

5. Niniejszy artykuł i art. 718 pozostają również bez uszczerbku dla wszelkich uzgodnień między Zjednoczonym Królestwem a Irlandią dotyczących wspólnej strefy podróżowania.

Artykuł 713

Udział Zjednoczonego Królestwa w zarządzaniu programami lub działaniami

1. Przedstawicielom lub ekspertom ze Zjednoczonego Królestwa lub ekspertom wyznaczonym przez Zjednoczone Królestwo zezwala się na uczestnictwo – w roli obserwatorów, chyba że dotyczy to kwestii zastrzeżonych tylko dla państw członkowskich, lub w odniesieniu do programów lub działań, w których Zjednoczone Królestwo nie uczestniczy – w komitetach, posiedzeniach grup ekspertów lub innych podobnych posiedzeniach, w których uczestniczą przedstawiciele lub eksperci państw członkowskich lub eksperci wyznaczeni przez państwa członkowskie, wspierających Komisję Europejską w realizacji programów, działań, lub ich części, oraz w zarządzaniu nimi, w których to programach lub działaniach uczestniczy Zjednoczone Królestwo zgodnie z art. 708, lub ustanowionych przez Komisję Europejską w odniesieniu do wdrażania prawa Unii w związku z tymi programami i działaniami lub ich częściami. Przedstawiciele lub eksperci ze Zjednoczonego Królestwa lub eksperci wyznaczeni przez Zjednoczone Królestwo nie mogą być obecni w czasie głosowania. Zjednoczone Królestwo jest informowane o wyniku głosowania.

2. W przypadku gdy eksperci lub oceniający nie są mianowani na podstawie obywatelstwa, obywatelstwo nie może być powodem, aby wykluczyć obywateli Zjednoczonego Królestwa.

3. Z zastrzeżeniem warunków przewidzianych w ust. 1, uczestnictwo przedstawicieli Zjednoczonego Królestwa w posiedzeniach, o których mowa w ust. 1, lub w innych posiedzeniach związanych z realizacją programów lub działań, odbywa się zgodnie z tymi samymi zasadami i procedurami co zasady i procedury mające zastosowanie do przedstawicieli państw członkowskich, w szczególności dotyczące prawa do zabierania głosu, otrzymywania informacji i dokumentacji, chyba że dotyczy to kwestii zastrzeżonych tylko dla państw członkowskich lub w odniesieniu do programu lub działania, w których Zjednoczone Królestwo nie uczestniczy, a także zwrotu kosztów podróży i utrzymania.

4. W Protokole I można określić dodatkowe zasady dotyczące uczestnictwa ekspertów, a także uczestnictwa Zjednoczonego Królestwa w radach zarządzających i strukturach utworzonych do celów realizacji programów lub działań Unii, jak określono w tym protokole.

SEKCJA 2

ZASADY FINANSOWANIA UDZIAŁU W PROGRAMACH I DZIAŁANIACH UNII

Artykuł 714

Warunki finansowe

1. Udział Zjednoczonego Królestwa lub podmiotów ze Zjednoczonego Królestwa w programach i działaniach Unii, lub w ich częściach, podlega wniesieniu przez Zjednoczone Królestwo wkładu finansowego w odpowiednie finansowanie w ramach budżetu Unii.

2. Wkład finansowy ma formę sumy:

a)	opłaty z tytułu uczestnictwa; oraz

b)	wkładu operacyjnego.

3. Wkład finansowy ma formę rocznej płatności dokonywanej w jednej racie lub w większej ich liczbie.

4. Bez uszczerbku dla art. 733, opłata z tytułu udziału wynosi 4 % rocznego wkładu operacyjnego i nie podlega korektom ze skutkiem wstecznym z wyjątkiem korekt w związku z zawieszeniem na podstawie art. 718 ust. 7 lit. b) i zakończeniem na podstawie art. 720 ust. 6 lit. c). Od 2028 r. wysokość opłaty z tytułu udziału może zostać zmieniona przez Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii.

5. Z wkładu operacyjnego pokrywa się wydatki operacyjne i wydatki na wsparcie; ma on charakter dodatkowy, zarówno w środkach na zobowiązania, jak i środkach na płatności, względem kwot zapisanych w ostatecznie przyjętym budżecie Unii na programy lub działania, lub wyjątkowo na ich części, powiększonych, w stosownych przypadkach, o zewnętrzne dochody przeznaczone na określony cel niepochodzące z wkładów finansowych w programy i działania Unii, przekazanych przez innych darczyńców, jak określono w Protokole I.

6. Wkład operacyjny opiera się na kluczu do ustalenia wkładu określonym jako stosunek produktu krajowego brutto (PKB) Zjednoczonego Królestwa w cenach rynkowych do PKB Unii w cenach rynkowych. Wartości PKB w cenach rynkowych, które należy zastosować, to najnowsze dostępne wartości podawane przez Urząd Statystyczny Unii Europejskiej (Eurostat) w dniu 1 stycznia roku, w którym dokonywana jest roczna płatność, gdy tylko wejdzie w życie uzgodnienie, o którym mowa w art. 730 oraz zgodnie z zasadami tego uzgodnienia. Przed rozpoczęciem stosowania tego uzgodnienia wartość PKB Zjednoczonego Królestwa to wartość określona na podstawie danych dostarczonych przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).

7. Wkład operacyjny opiera się na zastosowaniu klucza do ustalenia wkładu względem pierwotnych środków na zobowiązania powiększonych jak przewidziano w ust. 5, zapisanych w ostatecznie przyjętym budżecie Unii na dany rok na potrzeby finansowania programów lub działań, lub wyjątkowo ich części, w których uczestniczy Zjednoczone Królestwo.

8. Wkład operacyjny programu, działania, lub ich części, na rok N może zostać skorygowany w górę lub w dół ze skutkiem wstecznym w kolejnym roku lub w kolejnych latach na podstawie zobowiązań budżetowych podjętych w stosunku do środków na zobowiązania przyznanych na ten rok, ich wykonania poprzez zobowiązania prawne oraz ich umorzenia.

Pierwszej korekty dokonuje się w roku N+1, gdy wkład pierwotny koryguje się w górę lub w dół o różnicę między wkładem pierwotnym a wkładem skorygowanym obliczaną poprzez zastosowanie klucza do ustalenia wkładu na rok N względem sumy:

a)	zobowiązań budżetowych podjętych w stosunku do środków na zobowiązania zatwierdzonych w roku N na podstawie przyjętego budżetu Unii Europejskiej oraz w stosunku do środków na zobowiązania odpowiadających umorzeniom ponownie oddanym do dyspozycji; oraz

b)	w stosunku do wszelkich środków z zewnętrznych dochodów przeznaczonych na określony cel, które nie pochodzą z wkładów finansowych innych darczyńców na rzecz programów i działań Unii zgodnie z Protokołem I i które były dostępne na koniec roku N.

W każdym kolejnym roku, aż do spłacenia lub umorzenia wszystkich zobowiązań budżetowych finansowanych ze środków na zobowiązania pochodzących z roku N i nie później niż trzy lata po zakończeniu programu lub po zakończeniu wieloletnich ram finansowych odpowiadających rokowi N, w zależności od tego, co nastąpi wcześniej, Unia oblicza korektę wkładu na rok N, zmniejszając wkład Zjednoczonego Królestwa o kwotę uzyskaną poprzez zastosowanie klucza do ustalenia wkładu na rok N względem umorzeń dokonywanych każdego roku wobec zobowiązań na rok N finansowanych z budżetu Unii lub z umorzeń ponownie oddanych do dyspozycji.

Jeżeli dojdzie do anulowania środków z zewnętrznych dochodów przeznaczonych na określony cel niepochodzących z wkładów finansowych innych darczyńców na rzecz programów i działań Unii określonych w Protokole I, wkład Zjednoczonego Królestwa zmniejsza się o kwotę uzyskaną poprzez zastosowanie klucza do ustalenia wkładu na rok N względem anulowanej kwoty.

W roku N+2 lub w latach kolejnych, po wprowadzeniu korekt, o których mowa w akapicie drugim, trzecim i czwartym, wkład Zjednoczonego Królestwa na rok N zmniejsza się również o kwotę uzyskaną poprzez pomnożenie wkładu Zjednoczonego Królestwa na rok N i współczynnika:

zobowiązań prawnych w roku N, finansowanych z jakichkolwiek środków na zobowiązania dostępnych w roku N i wynikających z konkurencyjnych procedur wyboru:

(i)	z których wykluczono Zjednoczone Królestwo i podmioty ze Zjednoczonego Królestwa; lub

(ii)	w odniesieniu do których Specjalny Komitet ds. Programu Unii postanowił, zgodnie z procedurą ustanowioną w art. 715, że doszło do quasi-wykluczenia Zjednoczonego Królestwa lub podmiotów ze Zjednoczonego Królestwa; lub

(iii)

w odniesieniu do których upłynął termin na składanie wniosków w trakcie zawieszenia, o którym mowa w art. 718 lub po zakończeniu, o którym mowa w art. 720; lub

(iv)	w odniesieniu do których udział Zjednoczonego Królestwa i podmiotów ze Zjednoczonego Królestwa ograniczono zgodnie z art. 722 ust. 3; oraz

b)	całkowitą kwotę zobowiązań prawnych finansowanych w ramach jakichkolwiek środków na zobowiązania na rok N.

Tę kwotę zobowiązań prawnych oblicza się, uwzględniając wszystkie zobowiązania budżetowe podjęte w roku N i odejmując umorzenia dokonane wobec tych zobowiązań w roku N+1.

9. Na wniosek Unia przekazuje Zjednoczonemu Królestwu informacje dotyczące jego udziału finansowego określonego w informacjach dotyczących budżetu, rachunkowości, wyników i ewaluacji przekazywanych organom budżetowym Unii i jej organom udzielającym absolutorium w odniesieniu do programów i działań Unii, w których Zjednoczone Królestwo uczestniczy. Informacje te przekazuje się z należytym uwzględnieniem przepisów Unii i Zjednoczonego Królestwa dotyczących poufności i ochrony danych oraz pozostają one bez uszczerbku dla informacji, które Zjednoczone Królestwo ma prawo otrzymać na podstawie rozdziału 2.

10. Wszystkie wkłady Zjednoczonego Królestwa lub płatności ze strony Unii oraz obliczenia kwot należnych lub kwot otrzymywanych dokonywane są w euro.

11. Z zastrzeżeniem ust. 5 i ust. 8 akapit drugi niniejszego artykułu szczegółowe postanowienia dotyczące wykonania niniejszego artykułu określone są w załączniku 47. Załącznik 47 może zostać zmieniony przez Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii.

Artykuł 715

Quasi-wykluczenie z konkurencyjnej procedury wyboru dotacji

1. Jeżeli Zjednoczone Królestwo uzna, że niektóre warunki określone w konkurencyjnej procedurze wyboru dotacji stanowią quasi-wykluczenie podmiotów ze Zjednoczonego Królestwa, Zjednoczone Królestwo powiadamia o tym Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii przed upływem terminu składania wniosków w danej procedurze oraz podaje uzasadnienie.

2. W terminie trzech miesięcy od upływu terminu składania wniosków w danej procedurze wyboru, Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii bada powiadomienie, o którym mowa w ust. 1, pod warunkiem że współczynnik udziału podmiotów ze Zjednoczonego Królestwa w danej procedurze wyboru jest o co najmniej 25 % niższy w porównaniu ze:

a)	średnim współczynnikiem udziału podmiotów ze Zjednoczonego Królestwa w podobnych konkurencyjnych procedurach wyboru, które nie zawierają takiego warunku i zostały rozpoczęte w okresie trzech lat poprzedzających powiadomienie; lub

w razie braku podobnych konkurencyjnych procedur wyboru, średnim współczynnikiem udziału podmiotów ze Zjednoczonego Królestwa we wszystkich konkurencyjnych procedurach wyboru rozpoczętych w ramach programu lub, w stosownych przypadkach, poprzedniego programu, w okresie trzech lat poprzedzających powiadomienie.

3. Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii przed zakończeniem okresu, o którym mowa w ust. 2, podejmuje decyzję, czy nastąpiło quasi-wykluczenie podmiotów ze Zjednoczonego Królestwa z danej procedury wyboru w świetle uzasadnienia przedłożonego przez Zjednoczone Królestwo zgodnie z ust. 1 oraz współczynnika skutecznego udziału w danej procedurze wyboru.

4. Do celów ust. 2 i 3 współczynnik udziału stanowi stosunek liczby wniosków złożonych przez podmioty ze Zjednoczonego Królestwa do łącznej liczby wniosków złożonych w ramach tej samej procedury wyboru.

Artykuł 716

Programy, do których ma zastosowanie mechanizm automatycznej korekty

1. Mechanizm automatycznej korekty ma zastosowanie do tych programów i działań Unii, lub ich części, do których zastosowanie mechanizmu automatycznej korekty przewidziano w Protokole I. Stosowanie tego mechanizmu automatycznej korekty może zostać ograniczone do części programu lub działania określonych w Protokole I, realizowanych poprzez dotacje, w odniesieniu do których organizowane są konkurencyjne zaproszenia. Szczegółowe zasady wskazywania części programu lub działania, do których mechanizm automatycznej korekty ma zastosowanie lub nie ma zastosowania, można ustanowić w Protokole I.

2. Kwota automatycznej korekty dla programu lub działania, lub ich części, odpowiada różnicy między pierwotnymi kwotami zobowiązań prawnych faktycznie zaciągniętych ze Zjednoczonym Królestwem lub podmiotami ze Zjednoczonego Królestwa, finansowanymi ze środków na zobowiązania w danym roku, a odpowiednim wkładem operacyjnym wniesionym przez Zjednoczone Królestwo i skorygowanym zgodnie z art. 714 ust. 8, z wyłączeniem wydatków na wsparcie, obejmującym ten sam okres w przypadku gdy kwota ta jest dodatnia.

3. Każda kwota, o której mowa w ust. 2 niniejszego artykułu, która w każdym roku przez dwa kolejne lata przekracza 8 % odpowiedniego wkładu wniesionego przez Zjednoczone Królestwo do programu, skorygowanego zgodnie z art. 714 ust. 8, jest należna Zjednoczonemu Królestwu lub od Zjednoczonego Królestwa jako dodatkowy wkład zgodnie z mechanizmem automatycznej korekty za każdy rok z tych dwóch lat.

4. Szczegółowe zasady ustalania odpowiednich kwot zobowiązań prawnych, o których mowa w ust. 2 niniejszego artykułu, w tym w przypadku konsorcjów, a także obliczania automatycznej korekty, mogą zostać określone w Protokole I.

Artykuł 717

Finansowanie w odniesieniu do programów realizowanych poprzez instrumenty finansowe lub gwarancje budżetowe

1. W przypadku gdy Zjednoczone Królestwo uczestniczy w programie lub działaniu Unii, lub ich częściach, realizowanych poprzez instrument finansowy lub gwarancję budżetową, wkład Zjednoczonego Królestwa w programy realizowane poprzez instrumenty finansowe lub gwarancje budżetowe w ramach budżetu Unii wykonywane zgodnie z tytułem X rozporządzenia finansowego mającego zastosowanie do budżetu ogólnego Unii wnoszony jest w formie środków pieniężnych. Kwota wnoszona w formie środków pieniężnych powiększa gwarancję budżetową Unii lub pulę środków finansowych instrumentu finansowego.

2. W przypadku gdy Zjednoczone Królestwo uczestniczy w programie, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, i który jest realizowany przez Grupę Europejskiego Banku Inwestycyjnego, jeżeli Grupa Europejskiego Banku Inwestycyjnego musi pokryć straty nieobjęte gwarancją z budżetu Unii, Zjednoczone Królestwo płaci Grupie Europejskiego Banku Inwestycyjnego procent tych strat równy stosunkowi produktu krajowego brutto w cenach rynkowych Zjednoczonego Królestwa do sumy produktów krajowych brutto w cenach rynkowych państw członkowskich, Zjednoczonego Królestwa i każdego innego państwa trzeciego uczestniczącego w tym programie. Wartości produktu krajowego brutto w cenach rynkowych, które należy zastosować, to najnowsze dostępne wartości podawane przez Eurostat w dniu 1 stycznia roku, w którym należy dokonać płatności, gdy tylko wejdzie w życie uzgodnienie, o którym mowa w art. 730, oraz zgodnie z zasadami tego uzgodnienia. Przed rozpoczęciem stosowania tego uzgodnienia, wartość PKB Zjednoczonego Królestwa to wartość określona na podstawie danych dostarczonych przez OECD.

3. W stosownych przypadkach zasady wykonania niniejszego artykułu, w szczególności zapewniające, aby Zjednoczone Królestwo otrzymało swoją część niewykorzystanych składek do gwarancji budżetowych i instrumentów finansowych, określa się bardziej szczegółowo w Protokole I.

SEKCJA 3

ZAWIESZENIE I ZAKOŃCZENIE UDZIAŁU W PROGRAMACH UNII

Artykuł 718

Zawieszenie udziału Zjednoczonego Królestwa w programie Unii przez Unię

1. Unia może jednostronnie zawiesić stosowanie Protokołu I w odniesieniu do jednego programu, działania Unii lub większej ich liczby, lub wyjątkowo do ich części, zgodnie z niniejszym artykułem, jeżeli Zjednoczone Królestwo nie wpłaca swojego wkładu finansowego zgodnie z sekcją 2 niniejszego rozdziału lub jeżeli Zjednoczone Królestwo wprowadza znaczące zmiany do jednego z następujących warunków, które istniały, gdy uzgadniano i włączano do zakresu Protokołu I udział Zjednoczonego Królestwa w programie, działaniu, lub wyjątkowo w ich części, a także gdy takie zmiany mają znaczący wpływ na ich realizację:

zmianie uległy warunki wjazdu do Zjednoczonego Królestwa i zamieszkania na jego terytorium osób zaangażowanych w realizację tych programów i działań, lub ich części, w tym studentów, naukowców, stażystów lub wolontariuszy. Ma to zastosowanie w szczególności w przypadku, gdy Zjednoczone Królestwo wprowadzi zmianę w swoim prawie krajowym w odniesieniu do warunków wjazdu i zamieszkania w Zjednoczonym Królestwie tych osób, która stanowi dyskryminację między państwami członkowskimi;

b)	doszło do zmiany w zakresie obciążeń finansowych, w tym opłat mających zastosowanie do osób, o których mowa w lit. a), w celu umożliwienia wykonywania działań, które osoby te muszą wykonywać, aby realizować program;

c)	zmianie uległy warunki, o których mowa w art. 712 ust. 3.

2. Unia powiadamia Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii o swoim zamiarze zawieszenia udziału Zjednoczonego Królestwa w danym programie lub działaniu. Unia wskazuje zakres zawieszenia i przedstawia należyte uzasadnienie. Zawieszenie staje się skuteczne 45 dni po dniu powiadomienia dokonanego przez Unię, chyba że Unia wycofa swoje powiadomienie. Dzień, w którym zawieszenie staje się skuteczne, stanowi datę referencyjną zawieszenia do celów niniejszego artykułu.

Przed powiadomieniem i zawieszeniem, a także w okresie zawieszenia, Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii może poddawać pod dyskusję odpowiednie środki służące uniknięciu lub zniesieniu zawieszenia. W przypadku gdy Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii osiągnie porozumienie co do uniknięcia zawieszenia w okresie, o którym mowa w akapicie pierwszym, zawieszenie nie dochodzi do skutku.

W każdym przypadku Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii zbiera się w terminie 45 dni w celu poddania tej kwestii pod dyskusję.

3. Od daty referencyjnej zawieszenia Zjednoczone Królestwo nie jest traktowane jako państwo uczestniczące w programie lub działaniu Unii, lub w ich częściach, których dotyczy zawieszenie, a w szczególności Zjednoczone Królestwo lub podmioty ze Zjednoczonego Królestwa nie spełniają już warunków kwalifikowalności określonych w art. 711 i Protokole I, w odniesieniu do unijnych procedur wyboru, które do tego dnia nie zostaną jeszcze zakończone. Procedura wyboru zostaje uznana za zakończoną, gdy zostaną zaciągnięte zobowiązania prawne wynikające z takiej procedury.

4. Zawieszenie nie ma wpływu na zobowiązania prawne zaciągnięte przed datą referencyjną zawieszenia. Niniejsza Umowa ma nadal zastosowanie do takich zobowiązań prawnych.

5. Zjednoczone Królestwo powiadamia Unię, gdy tylko uzna, że zgodność z warunkami udziału została przywrócona, i w tym celu przedstawia Unii wszelkie odpowiednie dowody.

W terminie 30 dni od tego powiadomienia Unia ocenia tę kwestię i może w tym celu zwrócić się do Zjednoczonego Królestwa o przedstawienie dodatkowych dowodów. Czasu potrzebnego na dostarczenie takich dodatkowych dowodów nie uwzględnia się w całkowitym okresie przeprowadzania oceny.

W przypadku gdy Unia stwierdzi, że zgodność z warunkami udziału została przywrócona, bez zbędnej zwłoki powiadamia Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii, że zawieszenie zostaje zniesione. Zniesienie staje się skuteczne następnego dnia po dniu powiadomienia.

W przypadku gdy Unia stwierdzi, że zgodność z warunkami udziału nie została przywrócona, zawieszenie pozostaje w mocy.

6. Zjednoczone Królestwo jest ponownie traktowane jako państwo uczestniczące w danym programie lub działaniu Unii, a w szczególności Zjednoczone Królestwo i podmioty ze Zjednoczonego Królestwa ponownie spełniają warunki kwalifikowalności określone w art. 711 i Protokole I, w odniesieniu do unijnych procedur wyboru w ramach danego programu lub działania Unii uruchomionych po dniu, w którym zniesienie zawieszenia staje się skuteczne, lub przed tym dniem, i w przypadku których nie wygasł termin składania wniosków.

7. W przypadku zawieszenia udziału Zjednoczonego Królestwa w programie lub działaniu, lub ich częściach, wkład finansowy Zjednoczonego Królestwa należny w okresie zawieszenia ustala się w następujący sposób:

a)	Unia ponownie oblicza wkład operacyjny, stosując procedurę opisaną w art. 714 ust. 8 akapit piąty lit. a) ppkt (iii);

b)	opłatę z tytułu udziału koryguje się zgodnie z korektą wkładu operacyjnego.

Artykuł 719

Zakończenie udziału Zjednoczonego Królestwa w programie Unii przez Unię

1. Jeżeli w terminie roku po dacie referencyjnej, o której mowa w art. 718 ust. 2, Unia nie zniesie zawieszenia na podstawie art. 718, Unia:

ponownie ocenia warunki, na jakich może zaoferować Zjednoczonemu Królestwu dalszy udział w danych programach lub działaniach Unii, lub ich częściach, oraz przedstawia propozycję tych warunków Specjalnemu Komitetowi ds. Udziału w Programach Unii w terminie 45 dni od wygaśnięcia rocznego okresu zawieszenia w celu zmiany Protokołu I. Jeżeli Specjalny Komitet w terminie kolejnych 45 dni nie dojdzie do porozumienia sprawie tych środków, zakończenie staje się skuteczne zgodnie z lit. b) niniejszego ustępu; albo

jednostronnie kończy stosowanie Protokołu I w odniesieniu do danych programów lub działań Unii, lub ich części, zgodnie z niniejszym artykułem, z uwzględnieniem wpływu zmiany, o której mowa w art. 718, na realizację programu lub działania, lub wyjątkowo ich części, lub z uwzględnieniem kwoty niewniesionego wkładu.

2. Unia powiadamia Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii o swoim zamiarze zakończenia udziału Zjednoczonego Królestwa w jednym programie lub działaniu Unii lub większej ich liczbie zgodnie z ust. 1 lit. b). Unia wskazuje zakres zakończenia i przedstawia należyte uzasadnienie. Zakończenie staje się skuteczne 45 dni po dniu powiadomienia dokonanego przez Unię, chyba że Unia wycofa swoje powiadomienie. Dzień, w którym zakończenie staje się skuteczne, stanowi datę referencyjną zakończenia do celów niniejszego artykułu.

3. Od daty referencyjnej zakończenia Zjednoczone Królestwo nie jest traktowane jako państwo uczestniczące w danym programie lub działaniu Unii, których dotyczy zakończenie, a w szczególności Zjednoczone Królestwo lub podmioty ze Zjednoczonego Królestwa nie spełniają już warunków kwalifikowalności określonych w art. 711 i w Protokole I, w odniesieniu do unijnych procedur wyboru, które do tego dnia nie zostaną jeszcze zakończone. Procedurę wyboru uznaje się za zakończoną, jeżeli w wyniku tej procedury zaciągnięto zobowiązania prawne.

4. Zakończenie nie ma wpływu na zobowiązania prawne zaciągnięte przed datą referencyjną zawieszenia, o której mowa w art. 718 ust. 2. Niniejsza Umowa ma nadal zastosowanie do takich zobowiązań prawnych.

5. W przypadku gdy stosowanie Protokołu I lub jego części zostaje zakończone w odniesieniu do danych programów lub działań, lub wyjątkowo ich części:

a)	wkład operacyjny pokrywający wydatki na wsparcie związane z zaciągniętymi już zobowiązaniami prawnymi jest należny do czasu wykonania tych zobowiązań prawnych lub do czasu zakończenia wieloletnich ram finansowych, na podstawie których zobowiązanie prawne zostało sfinansowane;

b)	w kolejnych latach nie wnosi się wkładu innego niż ten, o którym mowa w lit. a).

Artykuł 720

Zakończenie udziału w programie lub działaniu w przypadku istotnych zmian w programach Unii

1. Zjednoczone Królestwo może jednostronnie zakończyć swój udział w programie lub działaniu Unii, lub ich częściach, o którym mowa w Protokole I, w przypadku gdy:

akt podstawowy tego programu lub działania Unii zostaje zmieniony w takim zakresie, że warunki udziału Zjednoczonego Królestwa lub podmiotów ze Zjednoczonego Królestwa w tym programie lub działaniu Unii zostają istotnie zmienione, w szczególności w wyniku zmiany celów programu lub działania i odpowiadających im działań; lub

całkowita kwota środków na zobowiązania, o których mowa w art. 714, zostaje powiększona o więcej niż 15 % w porównaniu z początkową pulą środków finansowych na ten program lub działanie, lub ich części, w których uczestniczy Zjednoczone Królestwo, oraz odpowiedni pułap wieloletnich ram finansowych został podniesiony, albo kwota zewnętrznych dochodów, o których mowa w art. 714 ust. 5, na cały okres udziału została powiększona; lub

Zjednoczone Królestwo lub podmioty ze Zjednoczonego Królestwa zostają wykluczone z udziału w części programu lub działania z należycie uzasadnionych powodów i to wykluczenie dotyczy środków na zobowiązania przekraczających 10 % środków na zobowiązania w ostatecznie przyjętym budżecie Unii na rok N dla danego programu lub działania.

2. W tym celu Zjednoczone Królestwo powiadamia Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii o swoim zamiarze zakończenia stosowania Protokołu I w odniesieniu do danego programu lub działania Unii najpóźniej 60 dni po opublikowaniu zmiany lub przyjętego budżetu rocznego lub zmiany do niego w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Zjednoczone Królestwo wyjaśnia, z jakich powodów uznaje tę zmianę za istotną zmianę warunków udziału. Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii zbiera się w terminie 45 dni od otrzymania powiadomienia w celu poddania tej kwestii pod dyskusję.

3. Zakończenie staje się skuteczne 45 dni po dniu powiadomienia dokonanego przez Zjednoczone Królestwo, chyba że Zjednoczone Królestwo wycofa swoje powiadomienie. Dzień, w którym zakończenie staje się skuteczne, stanowi datę referencyjną do celów niniejszego artykułu.

4. Od tej daty referencyjnej Zjednoczone Królestwo nie jest traktowane jako państwo uczestniczące w programie lub działaniu Unii, którego dotyczy zakończenie, a w szczególności Zjednoczone Królestwo lub podmioty ze Zjednoczonego Królestwa nie spełniają już warunków kwalifikowalności określonych w art. 711 i w Protokole I, w odniesieniu do unijnych procedur wyboru, które do tego dnia nie zostaną jeszcze zakończone. Procedurę wyboru uznaje się za zakończoną, jeżeli w wyniku tej procedury zaciągnięto zobowiązania prawne.

5. Zakończenie nie ma wpływu na zobowiązania prawne zaciągnięte przed datą referencyjną. Niniejsza Umowa ma nadal zastosowanie do takich zobowiązań prawnych.

6. W przypadku zakończenia na podstawie niniejszego artykułu w odniesieniu do danych programów lub działań:

a)	wkład operacyjny pokrywający wydatki na wsparcie związane z zaciągniętymi już zobowiązaniami prawnymi jest należny do czasu wykonania tych zobowiązań prawnych lub do czasu zakończenia wieloletnich ram finansowych, na podstawie których zobowiązanie prawne zostało sfinansowane;

b)	Unia ponownie oblicza wkład operacyjny za rok, w którym następuje zakończenie, stosując procedurę opisaną w art. 714 ust. 8 akapit piąty lit. a) ppkt (iii). W kolejnych latach nie wnosi się wkładu innego niż ten, o którym mowa w lit. a) niniejszego artykułu;

c)	opłatę z tytułu udziału koryguje się zgodnie z korektą wkładu operacyjnego.

SEKCJA 4

PRZEGLĄD WYKONANIA I ZWIĘKSZENIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH

Artykuł 721

Przegląd wykonania

1. W odniesieniu do części programu lub działania Unii, do których ma zastosowanie mechanizm korekty, o którym mowa w art. 716, stosuje się procedurę przeglądu wykonania zgodnie z warunkami określonymi w niniejszym artykule.

2. Zjednoczone Królestwo może zwrócić się do Specjalnego Komitetu ds. Udziału w Programach Unii z wnioskiem o rozpoczęcie procedury przeglądu wykonania, w przypadku gdy kwota obliczona zgodnie z metodą określoną w art. 716 ust. 2 jest ujemna i gdy kwota ta jest wyższa niż 12 % odpowiednich wkładów Zjednoczonego Królestwa na rzecz programu lub działania skorygowanych zgodnie z art. 714 ust. 8.

3. W terminie trzech miesięcy od dnia wystąpienia z wnioskiem, o którym mowa w ust. 2, Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii analizuje odpowiednie dane dotyczące wykonania oraz przyjmuje sprawozdanie zawierające propozycje odpowiednich środków w celu rozwiązania kwestii związanych z wykonaniem.

Środki, o których mowa w akapicie pierwszym, stosuje się przez okres dwunastu miesięcy po przyjęciu sprawozdania. W następstwie zastosowania tych środków dane dotyczące wykonania za dany okres wykorzystuje się do obliczenia różnicy między pierwotnymi kwotami należnymi z tytułu zobowiązań prawnych faktycznie zaciągniętych w danym roku kalendarzowym ze Zjednoczonym Królestwem lub podmiotami ze Zjednoczonego Królestwa a odpowiednim wkładem operacyjnym wniesionym przez Zjednoczone Królestwo na ten sam rok.

Jeżeli różnica, o której mowa w akapicie drugim, jest ujemna i przekracza 16 % odpowiedniego wkładu operacyjnego, Zjednoczone Królestwo może:

a)	powiadomić o swoim zamiarze zakończenia udziału w danym programie Unii lub jego części z zachowaniem okresu wypowiedzenia 45 dni przed planowanym terminem zakończenia udziału i może go zakończyć zgodnie z art. 720 ust. 3–6; lub

zwrócić się do Specjalnego Komitetu ds. Udziału w Programach Unii z wnioskiem o przyjęcie dalszych środków mających na celu rozwiązanie problemu słabych wyników, między innymi poprzez dostosowanie się do udziału Zjednoczonego Królestwa w danym programie Unii i skorygowanie przyszłych wkładów finansowych Zjednoczonego Królestwa na rzecz tego programu.

Artykuł 722

Przegląd zwiększenia środków finansowych

1. Zjednoczone Królestwo może powiadomić Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii, że wnosi sprzeciw w odniesieniu do kwoty swojego wkładu do programu lub działania Unii, w przypadku gdy całkowita kwota środków na zobowiązania, o których mowa w art. 714, zostaje powiększona o więcej niż 5 % w porównaniu z początkową pulą środków na ten program lub działanie Unii oraz odpowiedni pułap został podniesiony albo kwota zewnętrznych dochodów, o których mowa w art. 714 ust. 5, na cały okres udziału została powiększona.

2. Powiadomienia, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, dokonuje się w terminie 60 dni od dnia opublikowania przyjętego budżetu rocznego lub jego zmiany w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Powiadomienie pozostaje bez uszczerbku dla obowiązku wniesienia przez Zjednoczone Królestwo jego wkładu oraz dla stosowania mechanizmu korekty, o którym mowa w art. 714 ust. 8.

3. Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii przygotowuje sprawozdanie, proponuje odpowiednie środki oraz podejmuje decyzję o ich przyjęciu w terminie trzech miesięcy od dnia powiadomienia, o którym mowa w ust. 2 niniejszego artykułu. Środki te mogą obejmować ograniczenie udziału Zjednoczonego Królestwa i podmiotów ze Zjednoczonego Królestwa do działań określonego rodzaju lub do określonych procedur wyboru lub, w stosownych przypadkach, zmianę Protokołu I. Ograniczenie udziału Zjednoczonego Królestwa będzie traktowane jako wykluczenie do celów mechanizmu korekty, o którym mowa w art. 714 ust. 8.

4. W przypadku gdy warunki, o których mowa w art. 720 ust. 1 lit. b), są spełnione, Zjednoczone Królestwo może zakończyć swój udział w programie lub działaniu Unii, o którym mowa w Protokole I, zgodnie z art. 720 ust. 2–6.

ROZDZIAŁ 2

NALEŻYTE ZARZĄDZANIE FINANSAMI

Artykuł 723

Zakres stosowania

Niniejszy rozdział ma zastosowanie do programów, działań i usług Unii w ramach programów Unii, o których mowa w Protokole I i Protokole II dotyczącym dostępu Zjednoczonego Królestwa do usług ustanowionych na podstawie niektórych programów i działań Unii, w których Zjednoczone Królestwo nie uczestniczy (zwanym dalej „Protokołem II”).

SEKCJA 1

OCHRONA INTERESÓW FINANSOWYCH I ODZYSKIWANIE ŚRODKÓW

Artykuł 724

Prowadzenie działań do celów należytego zarządzania finansami

Do celów stosowania niniejszego rozdziału organy Zjednoczonego Królestwa i Unii, o których mowa w niniejszym rozdziale, ściśle współpracują zgodnie ze swoimi odpowiednimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi.

Wykonując swoje obowiązki na terytorium Zjednoczonego Królestwa, unijni pracownicy i organy prowadzące dochodzenie muszą działać w sposób zgodny z prawem Zjednoczonego Królestwa.

Artykuł 725

Kontrole i audyty

1. Unia ma prawo przeprowadzać – zgodnie z odpowiednimi umowami o finansowaniu i mającymi zastosowanie aktami jednej lub kilku instytucji Unii – przeglądy i audyty techniczne, naukowe, finansowe lub inne rodzaje kontroli i audytów w pomieszczeniach każdej osoby fizycznej mającej miejsce zamieszkania w Zjednoczonym Królestwie lub podmiotu prawnego mającego siedzibę w Zjednoczonym Królestwie otrzymujących unijne finansowanie, a także każdej osoby trzeciej uczestniczącej w wykonaniu unijnego finansowania mającej miejsce zamieszkania lub siedzibę w Zjednoczonym Królestwie. Takie kontrole i audyty mogą być przeprowadzane przez pracowników instytucji i organów Unii, w szczególności Komisji Europejskiej i Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, lub przez inne osoby upoważnione przez Komisję Europejską zgodnie z prawem Unii.

2. Pracownicy instytucji i organów Unii, w szczególności pracownicy Komisji Europejskiej i Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, a także inne osoby upoważnione przez Komisję Europejską, muszą mieć odpowiedni dostęp do miejsc, prac i dokumentów (w wersji elektronicznej, papierowej lub w obu wersjach) oraz do wszystkich informacji wymaganych do przeprowadzenia takich kontroli i audytów, o których mowa w ust. 1. Taki dostęp obejmuje prawo do uzyskania fizycznych lub elektronicznych kopii i wyciągów z wszelkich dokumentów lub treści wszelkich nośników danych będących w posiadaniu osób fizycznych lub prawnych objętych audytem lub osoby trzeciej objętej audytem.

3. Zjednoczone Królestwo nie uniemożliwia ani nie stwarza jakichkolwiek przeszkód w odniesieniu do prawa pracowników i innych osób, o których mowa w ust. 2, do wjazdu do Zjednoczonego Królestwa i dostępu do pomieszczeń osób objętych audytem, w ramach wykonywania ich obowiązków, o których mowa w niniejszym artykule.

4. Niezależnie od zawieszenia lub zakończenia udziału Zjednoczonego Królestwa w programie lub działaniu, zawieszenia części lub wszystkich postanowień niniejszej części lub Protokołu I lub wypowiedzenia niniejszej Umowy, kontrole i audyty mogą być przeprowadzane również po dniu, w którym dane zawieszenie lub zakończenie udziału stały się skuteczne, na warunkach określonych w mających zastosowanie aktach jednej lub kilku instytucji Unii oraz zgodnie z odpowiednimi umowami o finansowaniu lub umowami w odniesieniu do wszelkich zobowiązań prawnych dotyczących wykonania budżetu Unii zaciągniętych przez Unię przed dniem, w którym dane zawieszenie lub zakończenie staje się skuteczne.

Artykuł 726

Zwalczanie nieprawidłowości, nadużyć finansowych i innych przestępstw naruszających interesy finansowe Unii

1. Komisja Europejska i Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) są upoważnione do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, na terytorium Zjednoczonego Królestwa. Komisja Europejska i OLAF działają zgodnie z aktami Unii regulującymi te kontrole, inspekcje i dochodzenia.

2. Właściwe organy Zjednoczonego Królestwa informują w rozsądnym terminie Komisję Europejską lub OLAF o wszelkich stwierdzonych przez te organy przypadkach nieprawidłowości, nadużyć finansowych lub innej nielegalnej działalności naruszających interesy finansowe Unii lub o wszelkich podejrzeniach dotyczących takich nieprawidłowości, nadużyć lub nielegalnej działalności.

3. Kontrole na miejscu i inspekcje mogą być przeprowadzane w pomieszczeniach każdej osoby fizycznej mającej miejsce zamieszkania w Zjednoczonym Królestwie lub każdego podmiotu prawnego mającego siedzibę w Zjednoczonym Królestwie, otrzymujących unijne finansowanie na podstawie umowy o finansowaniu, a także w pomieszczeniach każdej osoby trzeciej mającej miejsce zamieszkania lub siedzibę w Zjednoczonym Królestwie uczestniczącej w wykonaniu takiego unijnego finansowania. Takie kontrole i inspekcje są przygotowywane i prowadzone przez Komisję Europejską lub OLAF w ścisłej współpracy z właściwym organem Zjednoczonego Królestwa wyznaczonym przez Zjednoczone Królestwo. Wyznaczony organ powiadamia się w rozsądnym terminie przed kontrolami i inspekcjami o przedmiocie, celu i podstawie prawnej tych kontroli i inspekcji, aby umożliwić mu udzielenie pomocy. W tym celu urzędnicy właściwych organów Zjednoczonego Królestwa mogą uczestniczyć w kontrolach na miejscu oraz inspekcjach.

4. Pracownicy Komisji Europejskiej i pracownicy OLAF muszą mieć dostęp do wszystkich informacji i dokumentów (w wersji elektronicznej, papierowej lub w obu wersjach) dotyczących działań, o których mowa w ust. 3, wymaganych do prawidłowego przeprowadzenia kontroli na miejscu i inspekcji. Pracownicy Komisji Europejskiej i OLAF mogą w szczególności kopiować odpowiednie dokumenty.

5. Komisja Europejska lub OLAF oraz właściwe organy Zjednoczonego Królestwa decydują indywidualnie dla każdego przypadku, czy dane kontrole na miejscu i inspekcje mają być przeprowadzane wspólnie, w tym w przypadku gdy obie strony są właściwe do prowadzenia dochodzeń.

6. W przypadku gdy dana osoba, podmiot lub inna osoba trzecia, które podlegają kontroli na miejscu lub inspekcji, sprzeciwiają się kontroli na miejscu lub inspekcji, organy Zjednoczonego Królestwa – działając zgodnie z krajowymi przepisami ustawowymi i wykonawczymi – udzielają pomocy Komisji lub OLAF, aby umożliwić im wykonanie ich obowiązków w zakresie przeprowadzania kontroli na miejscu lub inspekcji. Pomoc ta obejmuje wprowadzanie odpowiednich środków zabezpieczających na podstawie prawa krajowego, w tym w celu zabezpieczenia dowodów.

7. Komisja Europejska lub OLAF informują właściwe organy Zjednoczonego Królestwa o wynikach takich kontroli i inspekcji. W szczególności Komisja Europejska lub OLAF zgłaszają jak najszybciej właściwemu organowi Zjednoczonego Królestwa wszelkie stwierdzone przez te instytucje w trakcie kontroli na miejscu lub inspekcji przypadki nieprawidłowości lub podejrzenia dotyczące takich nieprawidłowości.

8. Bez uszczerbku dla stosowania prawa Zjednoczonego Królestwa Komisja Europejska może nakładać środki i sankcje administracyjne na osoby prawne lub fizyczne uczestniczące w realizacji danego programu lub działania zgodnie z przepisami Unii.

9. Do celów właściwego wykonania niniejszego artykułu Komisja Europejska lub OLAF oraz właściwe organy Zjednoczonego Królestwa regularnie wymieniają informacje oraz, na wniosek jednej ze Stron niniejszej Umowy, konsultują się ze sobą, o ile nie zakazują tego przepisy Unii lub prawo Zjednoczonego Królestwa.

10. Aby ułatwić skuteczną współpracę i wymianę informacji z OLAF, Zjednoczone Królestwo wyznacza punkt kontaktowy.

11. Wymiana informacji między Komisją Europejską lub OLAF a właściwymi organami Zjednoczonego Królestwa musi być zgodna z mającymi zastosowanie wymogami w zakresie poufności. Dane osobowe zawarte w wymienianych informacjach muszą być chronione zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami.

12. Bez uszczerbku dla stosowania art. 634, w przypadku gdy jakikolwiek obywatel Zjednoczonego Królestwa lub jakiekolwiek osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w Zjednoczonym Królestwie lub podmioty prawne mające siedzibę w Zjednoczonym Królestwie otrzymują finansowanie unijne w ramach programów i działań Unii wymienionych w Protokole I, bezpośrednio lub pośrednio, w tym w związku z jakimikolwiek osobami trzecimi uczestniczącymi w wykonaniu takiego finansowania unijnego, organy Zjednoczonego Królestwa współpracują z organami Unii lub organami państw członkowskich Unii odpowiedzialnymi za prowadzenie postępowań przygotowawczych, ściganie i sądzenie sprawców i współsprawców przestępstw naruszających interesy finansowe Unii w związku z takim finansowaniem, zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami i instrumentami międzynarodowymi, aby umożliwić im wypełnianie ich obowiązków.

Artykuł 727

Zmiany w art. 708, 723, 725 i 726

Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii może wprowadzić zmiany w art. 725 i 726, w szczególności w celu uwzględnienia zmian w aktach jednej lub kilku instytucji Unii.

Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii może wprowadzić zmiany w art. 708 i art. 723 w celu rozszerzenia stosowania niniejszego rozdziału na inne programy, działania i usługi Unii.

Artykuł 728

Odzyskiwanie środków i wykonanie decyzji

1. Decyzje przyjęte przez Komisję Europejską nakładające zobowiązanie pieniężne na osoby prawne lub fizyczne inne niż państwa w odniesieniu do wszelkich roszczeń wynikających z programów, działań, działalności lub projektów Unii podlegają wykonaniu w Zjednoczonym Królestwie. Do decyzji tej dołącza się tytuł wykonawczy bez jakichkolwiek formalności innych niż weryfikacja autentyczności decyzji przez organ krajowy wyznaczony do tego celu przez Zjednoczone Królestwo. Zjednoczone Królestwo informuje Komisję i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej o wyznaczonym organie krajowym. Zgodnie z art. 729 Komisja Europejska jest uprawniona do powiadomienia o takich podlegających wykonaniu decyzjach bezpośrednio osoby mające miejsce zamieszkania w Zjednoczonym Królestwie i podmioty prawne mające siedzibę w Zjednoczonym Królestwie. Wykonanie tych decyzji musi odbywać się zgodnie z prawem Zjednoczonego Królestwa.

2. Wyroki i orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydane na podstawie klauzuli arbitrażowej zawartej w umowie lub porozumieniu dotyczącym programów lub działań Unii lub ich części zgodnie z Protokołem I podlegają wykonaniu w Zjednoczonym Królestwie w taki sam sposób jak decyzje Komisji Europejskiej, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu.

3. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest sądem właściwym w zakresie kontroli zgodności z prawem decyzji Komisji, o których mowa w ust. 1, i wstrzymania ich wykonania. Jednakże sądy Zjednoczonego Królestwa są właściwe w zakresie rozpatrywania skarg dotyczących nieprawidłowego przebiegu wykonania.

SEKCJA 2

INNE ZASADY DOTYCZĄCE REALIZACJI PROGRAMÓW UNII

Artykuł 729

Komunikacja i wymiana informacji

Instytucje i organy Unii uczestniczące w realizacji programów lub działań Unii lub w kontrolowaniu takich programów lub działań są uprawnione do bezpośredniego komunikowania się, w tym za pośrednictwem elektronicznych systemów wymiany informacji, z każdą osobą fizyczną mającą miejsce zamieszkania w Zjednoczonym Królestwie lub każdym podmiotem prawnym mającym siedzibę w Zjednoczonym Królestwie, otrzymującymi unijne finansowanie, a także z każdą osobą trzecią uczestniczącą w wykonaniu unijnego finansowania mającą miejsce zamieszkania lub siedzibę w Zjednoczonym Królestwie. Takie osoby, podmioty i osoby trzecie mogą przedkładać bezpośrednio instytucjom i organom Unii wszelkie odpowiednie informacje i dokumenty, do których przedłożenia zobowiązane są na podstawie prawodawstwa Unii mającego zastosowanie do programu lub działania Unii lub na podstawie umów lub umów o finansowaniu zawartych w celu realizacji tego programu lub działania.

Artykuł 730

Współpraca w dziedzinie statystyki

Eurostat i Urząd Statystyczny Zjednoczonego Królestwa mogą zawrzeć porozumienie, które umożliwia współpracę w odpowiednich kwestiach statystycznych i przewiduje, że Eurostat, za zgodą Urzędu Statystycznego Zjednoczonego Królestwa, dostarcza dane statystyczne dotyczące Zjednoczonego Królestwa do celów niniejszej części, w tym w szczególności dane dotyczące PKB Zjednoczonego Królestwa.

ROZDZIAŁ 3

DOSTĘP ZJEDNOCZONEGO KRÓLESTWA DO USŁUG W RAMACH PROGRAMÓW UNII

Artykuł 731

Zasady dotyczące dostępu do usług

1. W przypadku gdy Zjednoczone Królestwo nie uczestniczy w programie lub działaniu Unii zgodnie z rozdziałem 1, może jednak mieć dostęp do usług świadczonych w ramach programów i działań Unii na warunkach określonych w niniejszej Umowie, w aktach podstawowych i wszelkich innych przepisach dotyczących realizacji programów i działań Unii.

2. W stosownych przypadkach Protokół II:

a)	określa usługi w ramach programów i działań Unii, do których Zjednoczone Królestwo i podmioty ze Zjednoczonego Królestwa mają dostęp;

b)	ustanawia szczegółowe warunki dostępu Zjednoczonego Królestwa i podmiotów ze Zjednoczonego Królestwa. Warunki te muszą być zgodne z warunkami określonymi w niniejszej Umowie oraz w aktach podstawowych;

c)	w przypadku gdy ma to zastosowanie, określa wkład finansowy lub rzeczowy Zjednoczonego Królestwa w odniesieniu do usługi świadczonej w ramach takich programów i działań Unii.

3. Protokół II zostaje przyjęty i może być zmieniany przez Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii.

4. Zjednoczone Królestwo oraz publiczni i prywatni właściciele i operatorzy statków kosmicznych prowadzący działalność w Zjednoczonym Królestwie lub ze Zjednoczonego Królestwa mają dostęp do usług świadczonych na podstawie art. 5 ust. 1 decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady nr 541/2014/UE (86) zgodnie z art. 5 ust. 2 tej decyzji do czasu włączenia postanowień dotyczących podobnego dostępu do Protokołu II lub do dnia 31 grudnia 2021 r.

ROZDZIAŁ 4

PRZEGLĄDY

Artykuł 732

Klauzula przeglądowa

Cztery lata po rozpoczęciu stosowania Protokołów I i II Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii dokonuje przeglądu wykonania tych Protokołów na podstawie danych dotyczących udziału podmiotów ze Zjednoczonego Królestwa w pośrednich i bezpośrednich działaniach w ramach programu, części programu, działalności i usług objętych Protokołami I i II.

Na wniosek którejkolwiek ze Stron Specjalny Komitet ds. Udziału w Programach Unii poddaje pod dyskusję zmiany lub proponowane zmiany mające wpływ na warunki udziału Zjednoczonego Królestwa w programach lub częściach programów, działalności i usługach wymienionych w Protokołach I i II oraz, w razie konieczności, może zaproponować odpowiednie środki wchodzące w zakres stosowania niniejszej Umowy.

ROZDZIAŁ 5

OPŁATY Z TYTUŁU UDZIAŁU W LATACH 2021–2026

Artykuł 733

Opłaty z tytułu udziału w latach 2021–2026

Opłaty z tytułu udziału, o których mowa w art. 714 ust. 4, mają następującą wartość w latach 2021–2026:

—	w 2021 r.: 0,5 %,

—	w 2022 r.: 1 %,

—	w 2023 r.: 1,5 %,

—	w 2024 r.: 2 %,

—	w 2025 r.: 2,5 %,

—	w 2026 r.: 3 %.

CZĘŚĆ SZÓSTA

ROZSTRZYGANIE SPORÓW ORAZ POSTANOWIENIA HORYZONTALNE

TYTUŁ I

ROZSTRZYGANIE SPORÓW

ROZDZIAŁ 1

POSTANOWIENIA OGÓLNE

Artykuł 734

Cel

Celem niniejszego tytułu jest ustanowienie skutecznego i sprawnego mechanizmu służącego unikaniu i rozstrzyganiu sporów między Stronami dotyczących interpretacji i stosowania niniejszej Umowy i umów uzupełniających, w celu wypracowania, gdy jest to możliwe, wspólnie uzgodnionego rozwiązania.

Artykuł 735

Zakres stosowania

1. Niniejszy tytuł, z zastrzeżeniem ust. 2, 3, 4 i 5, ma zastosowanie do sporów między Stronami dotyczących interpretacji i stosowania postanowień niniejszej Umowy lub jakichkolwiek umów uzupełniających (zwanych dalej „postanowieniami objętymi niniejszą Umową”).

2. Postanowienia objęte niniejszą Umową obejmują wszystkie postanowienia niniejszej Umowy i wszelkich umów uzupełniających, z wyjątkiem:

a)	art. 32 ust. 1–6 i art. 36;

b)	załącznika 12;

c)	części drugiej dział pierwszy tytuł VII;

d)	części drugiej dział pierwszy tytuł X;

e)	art. 355 ust. 1, 2 i 4, art. 356 ust. 1 i 3, części drugiej dział pierwszy tytuł XI rozdział 2, art. 371 i 372, części drugiej dział pierwszy tytuł XI rozdział 5 oraz art. 411 ust. 4–9;

f)	części trzeciej, w tym w odniesieniu do sytuacji regulowanych innymi postanowieniami niniejszej Umowy;

g)	części czwartej;

h)	części szóstej tytuł II;

i)	art. 782; oraz

j)	umowy w sprawie procedur bezpieczeństwa na potrzeby wymiany i ochrony informacji niejawnych.

3. Strona może zwrócić się do Rady Partnerstwa o rozstrzygnięcie sporu dotyczącego obowiązków wynikających z postanowień, o których mowa w ust. 2.

4. Art. 736 ma zastosowanie do postanowień, o których mowa w ust. 2 niniejszego artykułu.

5. Niezależnie od ust. 1 i 2 niniejszy tytuł nie ma zastosowania do sporów dotyczących interpretacji i stosowania w indywidualnych sprawach postanowień Protokołu w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub załączników do niego.

Artykuł 736

Wyłączność

Strony zobowiązują się nie poddawać sporu między nimi dotyczącego interpretacji lub stosowania postanowień niniejszej Umowy lub jakichkolwiek umów uzupełniających pod mechanizm rozstrzygania sporów inny niż mechanizm przewidziany w niniejszej Umowie.

Artykuł 737

Wybór organu w przypadku zasadniczo równoważnego obowiązku wynikającego z innej umowy międzynarodowej

1. W przypadku powstania sporu dotyczącego środka, któremu zarzuca się naruszanie obowiązku wynikającego z niniejszej Umowy lub jakichkolwiek umów uzupełniających oraz zasadniczo równoważnego obowiązku wynikającego z innej umowy międzynarodowej, której obie Strony są stronami, w tym porozumienia WTO, Strona domagająca się rekompensaty wybiera organ, który rozstrzygnie spór.

2. Po wybraniu przez Stronę organu i wszczęciu procedury rozstrzygania sporów na podstawie niniejszego tytułu albo innej umowy międzynarodowej Strona nie wszczyna takiej procedury na podstawie tej innej umowy międzynarodowej w odniesieniu do określonego środka, o którym mowa w ust. 1, chyba że organ wybrany w pierwszej kolejności nie dokona ustaleń z powodów proceduralnych lub jurysdykcyjnych.

3. Do celów niniejszego artykułu:

a)	procedurę rozstrzygania sporów na podstawie niniejszego tytułu uznaje się za rozpoczętą z chwilą wniesienia przez jedną ze Stron wniosku o powołanie trybunału arbitrażowego na podstawie art. 739;

b)	procedurę rozstrzygnięcia sporu na podstawie porozumienia WTO uznaje się za rozpoczętą z chwilą wniesienia przez jedną ze Stron wniosku o ustanowienie zespołu orzekającego na podstawie art. 6 Uzgodnienia w sprawie zasad i procedur regulujących rozstrzyganie sporów w ramach porozumienia WTO; oraz

c)	procedurę rozstrzygania sporów na podstawie jakiejkolwiek innej umowy uznaje się za rozpoczętą, jeśli rozpoczęto ją zgodnie z odpowiednimi postanowieniami tej umowy.

4. Bez uszczerbku dla ust. 2 żadne z postanowień niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej nie wyklucza zawieszenia obowiązków przez jedną ze Stron, jeżeli zezwala na to Organ Rozstrzygania Sporów WTO lub jeżeli możliwość taką przewidują procedury rozstrzygania sporów określone w innej umowie międzynarodowej, której Strony są stroną. Nie można powoływać się na porozumienie WTO ani jakąkolwiek inną umowę międzynarodową między Stronami w celu uniemożliwienia jednej ze Stron zawieszenia obowiązków wynikających z niniejszego tytułu.

ROZDZIAŁ 2

PROCEDURA

Artykuł 738

Konsultacje

1. Jeżeli jedna ze Stron (zwana dalej „Stroną skarżącą”) uzna, że druga Strona (zwana dalej „Stroną przeciwną”) naruszyła obowiązek wynikający z niniejszej Umowy lub z jakiejkolwiek umowy uzupełniającej, Strony dokładają starań, aby rozstrzygnąć tę kwestię, podejmując konsultacje w dobrej wierze w celu wypracowania wspólnie uzgodnionego rozwiązania.

2. Strona skarżąca może wystąpić o konsultacje w drodze pisemnego wniosku przekazanego Stronie przeciwnej. Strona skarżąca określa w swoim pisemnym wniosku powody złożenia wniosku, w tym wskazanie spornych środków i podstawy prawnej wniosku, a także postanowienia objęte niniejszą Umową, które uważa za mające zastosowanie.

3. Strona przeciwna odpowiada na wniosek niezwłocznie, a w każdym razie nie później niż 10 dni po dniu jego przekazania. Konsultacje przeprowadza się w terminie 30 dni od dnia przekazania wniosku, osobiście lub za pomocą wszelkich innych środków komunikacji uzgodnionych przez Strony. Jeżeli konsultacje przeprowadza się osobiście, odbywają się one na terytorium Strony przeciwnej, chyba że Strony postanowią inaczej.

4. Konsultacje uznaje się za zakończone w terminie 30 dni od dnia przekazania wniosku, chyba że Strony postanowią je kontynuować.

5. Konsultacje w sprawach pilnych, w tym dotyczących towarów łatwo psujących się lub towarów lub usług sezonowych, przeprowadza się w terminie 20 dni od dnia przekazania wniosku. Konsultacje uznaje się za zakończone w terminie tych 20 dni, chyba że Strony postanowią je kontynuować.

6. Każda ze Stron przedstawia wystarczające informacje faktyczne, aby umożliwić pełną analizę spornego środka, w tym analizę sposobu, w jaki środek ten mógłby wpłynąć na stosowanie niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej. Każda ze Stron stara się zapewnić udział personelu swoich właściwych organów, który posiadająca wiedzę fachową w kwestiach będących przedmiotem konsultacji.

7. W przypadku wszelkich sporów dotyczących dziedziny innej niż część druga dział pierwszy tytuły I–VII, tytuł VIII rozdział 4, tytuły IX–XII lub dział szósty, na wniosek Strony skarżącej konsultacje, o których mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, odbywają się w ramach specjalnego komitetu lub Rady Partnerstwa. Specjalny komitet może w dowolnym czasie podjąć decyzję o skierowaniu danej kwestii do Rady Partnerstwa. Rada Partnerstwa może również zająć się daną kwestią z własnej inicjatywy. Specjalny komitet lub, w zależności od przypadku, Rada Partnerstwa, może rozstrzygnąć spór w drodze decyzji. Zastosowanie mają terminy, o których mowa w ust. 3 niniejszego artykułu. Miejsce posiedzeń ustalane jest zgodnie z regulaminem specjalnego komitetu lub, w zależności od przypadku, Rady Partnerstwa.

8. Konsultacje, w szczególności wszystkie informacje określone jako poufne oraz stanowiska, jakie Strony zajęły podczas konsultacji, są poufne i pozostają bez uszczerbku dla praw każdej ze Stron w jakichkolwiek dalszych postępowaniach.

Artykuł 739

Postępowanie arbitrażowe

1. Strona skarżąca może złożyć wniosek o powołanie trybunału arbitrażowego, jeżeli:

a)	Strona przeciwna nie odpowie na wniosek o konsultacje w terminie 10 dni od dnia jego przekazania;

b)	konsultacje nie odbyły się w terminach, o których mowa w art. 738 ust. 3, 4 lub 5;

c)	Strony postanowią nie przeprowadzać konsultacji; lub

d)	konsultacje zakończono bez wypracowania wspólnie uzgodnionego rozwiązania.

2. Wniosek o powołanie trybunału arbitrażowego składa się w drodze pisemnego wniosku przekazanego Stronie pozwanej. We wniosku Strona skarżąca wyraźnie określa sporny środek i wyjaśnia, w jaki sposób środek ten stanowi naruszenie postanowień objętych niniejszą Umową, w sposób wystarczający do jasnego przedstawienia podstawy prawnej skargi.

Artykuł 740

Powołanie trybunału arbitrażowego

1. W skład trybunału arbitrażowego wchodzi trzech arbitrów.

2. Nie później niż 10 dni po dniu przekazania wniosku o powołanie trybunału arbitrażowego Strony konsultują się w celu uzgodnienia składu trybunału arbitrażowego.

3. Jeżeli Strony nie osiągną porozumienia co do składu trybunału arbitrażowego w terminie przewidzianego w ust. 2 niniejszego artykułu, każda ze Stron wyznacza arbitra spośród osób wskazanych w dotyczącej tej Strony części listy sporządzonej zgodnie z art. 752 nie później niż pięć dni po upływie terminu przewidzianego w ust. 2 niniejszego artykułu. Jeżeli Strona nie wyznaczy arbitra ze swojej części listy w tym terminie, współprzewodniczący Rady Partnerstwa ze Strony skarżącej wybiera, nie później niż pięć dni po upływie tego terminu, arbitra w drodze losowania spośród osób wskazanych w części listy dotyczącej arbitrów Strony, która nie wyznaczyła arbitra. Współprzewodniczący Rady Partnerstwa ze Strony skarżącej może delegować taki wybór arbitra w drodze losowania.

4. Jeżeli Strony nie osiągną porozumienia co do przewodniczącego trybunału arbitrażowego w terminie przewidzianym w ust. 2 niniejszego artykułu, współprzewodniczący Rady Partnerstwa ze Strony skarżącej wybiera, nie później niż pięć dni po upływie tego terminu, przewodniczącego trybunału arbitrażowego w drodze losowania spośród osób wskazanych w części listy dotyczącej przewodniczących trybunału arbitrażowego sporządzonej na podstawie art. 752. Współprzewodniczący Rady Partnerstwa ze Strony skarżącej może delegować taki wybór przewodniczącego trybunału arbitrażowego w drodze losowania.

5. Jeżeli czasów chwili wyboru na podstawie ust. 3 lub 4 niniejszego artykułu którakolwiek z list przewidzianych w art. 752 nie została sporządzona lub nie zawiera wystarczającej liczby nazwisk, arbitrów wybiera się w drodze losowania spośród osób formalnie zaproponowanych przez jedną Stronę lub obie Strony zgodnie z załącznikiem 48.

6. Dniem powołania trybunału arbitrażowego jest dzień, w którym ostatni z trzech arbitrów powiadomił Strony o akceptacji swojego wyznaczenia zgodnie z załącznikiem 48.

Artykuł 741

Wymogi wobec arbitrów

1. Wszyscy arbitrzy:

muszą posiadać wiedzą fachową w dziedzinie prawa i handlu międzynarodowego, w tym w konkretnych kwestiach objętych częścią drugą dział pierwszy tytuły I–VII, tytuł VIII rozdział 4, tytuł IX–XII lub częścią drugą dział szósty, lub w dziedzinie prawa i wszelkich innych kwestii objętych niniejszą Umową lub jakąkolwiek umową uzupełniającą, a w przypadku przewodniczącego muszą również mieć doświadczenie w procedurach rozstrzygania sporów;

b)	muszą być osobami niepowiązanymi z którąkolwiek ze Stron i nie mogą przyjmować poleceń od którejkolwiek ze Stron;

c)	muszą działać w imieniu własnym i nie mogą przyjmować poleceń od jakiejkolwiek organizacji lub jakiegokolwiek rządu w kwestiach związanych ze sporem; oraz

d)	muszą przestrzegać załącznika 49.

2. Wszyscy arbitrzy muszą być osobami o niekwestionowanej niezależności, które posiadają kwalifikacje wymagane do powołania na wysokie stanowiska w wymiarze sprawiedliwości w swoich odpowiednich krajach lub są prawnikami o uznanych kompetencjach.

3. Mając na uwadze przedmiot konkretnego sporu Strony mogą uzgodnić, że zastosują odstępstwo od wymogów wymienionych w ust. 1 lit. a).

Artykuł 742

Funkcje trybunału arbitrażowego

Trybunał arbitrażowy:

a)	dokonuje obiektywnej oceny rozpatrywanej przez siebie kwestii, w tym obiektywnej oceny okoliczności faktycznych sprawy, stosowania postanowień objętych niniejszą Umową i zgodności spornych środków z tymi postanowieniami;

b)	podaje w swoich decyzjach i orzeczeniach ustalenia faktyczne i prawne oraz uzasadnienie wszelkich dokonanych przez siebie ustaleń; oraz

c)	powinien regularnie konsultować się ze Stronami oraz zapewniać odpowiednie możliwości wypracowania wspólnie uzgodnionego rozwiązania.

Artykuł 743

Zakres zadań

1. O ile w terminie pięciu dni od dnia powołania trybunału arbitrażowego Strony nie postanowią inaczej, zakres zadań trybunału arbitrażowego obejmuje:

„zbadanie, w świetle odpowiednich postanowień objętych niniejszą Umową lub umową uzupełniającą, kwestii, o której mowa we wniosku o powołanie trybunału arbitrażowego, podjęcie decyzji w sprawie zgodności spornego środka z postanowieniami, o których mowa w art. 735, oraz wydanie orzeczenia zgodnie z art. 745”.

2. Jeżeli Strony uzgodnią inny zakres zadań niż ten, o którym mowa w ust. 1, powiadamiają trybunał arbitrażowy o takim uzgodnionym zakresie zadań w terminie, o którym mowa w ust. 1.

Artykuł 744

Postępowania w trybie pilnym

1. Na wniosek jednej ze Stron trybunał arbitrażowy podejmuje decyzję, nie później niż 10 dni po dniu jego powołania, czy sprawa dotyczy kwestii pilnych.

2. W sprawach pilnych mające zastosowanie terminy określone w art. 745 wynoszą połowę czasu przewidzianego w tym artykule.

Artykuł 745

Orzekanie przez trybunał arbitrażowy

1. Trybunał arbitrażowy przedstawia Stronom sprawozdanie wstępne w terminie 100 dni po dniu powołania trybunału arbitrażowego. Jeżeli trybunał arbitrażowy uzna, że nie zdoła dotrzymać tego terminu, jego przewodniczący powiadamia o tym na piśmie Strony, podając przyczyny opóźnienia i przewidywany termin przedstawienia sprawozdania wstępnego przez trybunał arbitrażowy. Trybunał arbitrażowy nie może w żadnym przypadku przedstawić sprawozdania wstępnego później niż 130 dni po dniu powołania trybunału arbitrażowego.

2. Każda ze Stron może złożyć pisemny wniosek do trybunału arbitrażowego o dokonanie przeglądu konkretnych elementów sprawozdania wstępnego w terminie 14 dni od jego przedstawienia. Strona może przedstawić uwagi do wniosku drugiej Strony w terminie sześciu dni od dnia złożenia wniosku.

3. Jeżeli w terminie, o którym mowa w ust. 2, nie zostanie złożony pisemny wniosek o dokonanie przeglądu konkretnych elementów sprawozdania wstępnego, sprawozdanie wstępne staje się orzeczeniem trybunału arbitrażowego.

4. Trybunał arbitrażowy doręcza Stronom orzeczenie w terminie 130 dni od dnia powołania trybunału arbitrażowego. Jeżeli trybunał arbitrażowy uzna, że nie zdoła dotrzymać tego terminu, jego przewodniczący powiadamia Strony na piśmie, podając przyczyny opóźnienia oraz przewidywany termin doręczenia orzeczenia przez trybunał arbitrażowy. Trybunał arbitrażowy nie może w żadnym przypadku doręczyć orzeczenia później niż 160 dni po dniu powołania trybunału arbitrażowego.

5. Orzeczenie zawiera omówienie wszelkich pisemnych wniosków Stron dotyczących sprawozdania wstępnego i wyraźnie odnosi się do uwag Stron.

6. W celu zapewnienia większej pewności „orzeczenie” lub „orzeczenia”, o których mowa w art. 742, 743 i 753 oraz art. 754 ust. 1, 3, 4 i 6, należy rozumieć jako odnoszące się również do sprawozdania wstępnego trybunału arbitrażowego.

ROZDZIAŁ 3

WYKONANIE ORZECZENIA

Artykuł 746

Środki dotyczące wykonania orzeczenia

1. Jeżeli w swoim orzeczeniu, o którym mowa w art. 745 ust. 4, trybunał arbitrażowy stwierdza, że Strona pozwana naruszyła obowiązek wynikający z niniejszej Umowy lub z jakiejkolwiek umowy uzupełniającej, Strona ta wprowadza niezbędne środki w celu natychmiastowego wykonania orzeczenia trybunału arbitrażowego, aby dostosować się do postanowień objętych niniejszą Umową.

2. Strona pozwana, nie później niż 30 dni po doręczeniu orzeczenia, powiadamia Stronę skarżącą o środkach, które podjęła lub zamierza podjąć w celu wykonania orzeczenia.

Artykuł 747

Rozsądny termin

1. Jeżeli natychmiastowe wykonanie orzeczenia nie jest możliwe, Strona pozwana, nie później niż 30 dni po doręczeniu orzeczenia, o którym mowa w art. 745 ust. 4, powiadamia Stronę skarżącą o rozsądnym terminie, jakiego będzie potrzebować na wykonanie orzeczenia, o którym mowa w art. 745 ust. 4. Strony dokładają wszelkich starań, aby uzgodnić rozsądny termin na wykonanie orzeczenia.

2. Jeżeli Strony nie uzgodniły rozsądnego terminu, Strona skarżąca może, nie wcześniej niż 20 dni po doręczeniu powiadomienia, o którym mowa w ust. 1, zwrócić się do trybunału arbitrażowego w pierwotnym składzie z pisemnym wnioskiem o określenie rozsądnego terminu. Trybunał arbitrażowy doręcza Stronom swoją decyzję w terminie 20 dni od dnia złożenia wniosku.

3. Strona pozwana przekazuje Stronie skarżącej pisemne powiadomienie o swoich postępach w wykonywaniu orzeczenia, o którym mowa w art. 745 ust. 4, co najmniej miesiąc przed upływem rozsądnego terminu.

4. Strony mogą uzgodnić przedłużenie rozsądnego terminu.

Artykuł 748

Przegląd wykonania orzeczenia

1. Strona pozwana, nie później niż w dniu upływu rozsądnego terminu, powiadamia Stronę skarżącą o wszelkich środkach, które wprowadziła w celu wykonania orzeczenia, o którym mowa w art. 745 ust. 4.

2. W przypadku gdy Strony nie zgadzają się co do istnienia lub zgodności jakiegokolwiek środka wprowadzonego w celu wykonania orzeczenia z postanowieniami objętymi niniejszą Umową, Strona skarżąca może złożyć pisemny wniosek do trybunału arbitrażowego w pierwotnym składzie o podjęcie decyzji w tej kwestii. We wniosku określa się wszelkie sporne środki i wyjaśnia, w jaki sposób środek ten stanowi naruszenie postanowień objętych niniejszą Umową, w sposób wystarczający do jasnego przedstawienia podstawy prawnej skargi. Trybunał arbitrażowy doręcza Stronom swoją decyzję w terminie 45 dni od dnia złożenia wniosku.

Artykuł 749

Tymczasowe środki zaradcze

1. Strona pozwana, na wniosek Strony skarżącej i po przeprowadzeniu z nią konsultacji, przedstawia propozycję tymczasowej rekompensaty, jeżeli:

a)	Strona pozwana powiadomi Stronę skarżącą, że nie jest możliwe wykonanie orzeczenia, o którym mowa w art. 745 ust. 4; lub

b)	Strona pozwana nie powiadomi o wprowadzeniu jakichkolwiek środków w celu wykonania orzeczenia w terminie, o którym mowa w art. 746, lub przed upływem rozsądnego terminu; lub

c)	trybunał arbitrażowy stwierdzi, że nie wprowadzono żadnych środków w celu wykonania orzeczenia lub że środek wprowadzony w celu wykonania orzeczenia jest niezgodny z postanowieniami objętymi niniejszą Umową.

2. W przypadku każdego z warunków, o których mowa w ust. 1 lit. a), b) i c), Strona skarżąca może przekazać Stronie pozwanej pisemne powiadomienie o swoim zamiarze zawieszenia stosowania obowiązków wynikających z postanowień objętych niniejszą Umową, jeżeli:

a)	Strona skarżąca postanowi nie składać wniosku na postawie ust. 1; lub

b)	Strony nie uzgodnią tymczasowej rekompensaty w terminie 20 dni po upływie rozsądnego terminu lub doręczenia orzeczenia trybunału arbitrażowego na podstawie art. 748 w przypadku złożenia wniosku na podstawie ust. 1 niniejszego artykułu.

W powiadomieniu określa się poziom zamierzonego zawieszenia obowiązków.

3. Zawieszenie obowiązków podlega następującym warunkom:

a)	obowiązki wynikające z części drugiej dział czwarty, z Protokołu w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub załączników do niego lub z części piątej nie mogą zostać zawieszone na podstawie niniejszego artykułu;

b)	na zasadzie odstępstwa od lit. a) obowiązki wynikające z części piątej mogą zostać zawieszone wyłącznie w przypadku, gdy orzeczenie, o którym mowa w art. 745 ust. 4, dotyczy interpretacji i wykonania części piątej;

c)	obowiązki nieobjęte częścią piątą nie mogą zostać zawieszone, jeżeli orzeczenie, o którym mowa w art. 745 ust. 4, dotyczy interpretacji i wykonania części piątej; oraz

obowiązki wynikające z części drugiej dział pierwszy tytuł II w odniesieniu do usług finansowych nie mogą zostać zawieszone na podstawie niniejszego artykułu, chyba że orzeczenie, o którym mowa w art. 745 ust. 4 dotyczy interpretacji i stosowania obowiązków wynikających z części drugiej dział pierwszy tytuł II w odniesieniu do usług finansowych.

4. W przypadku gdy jedna ze Stron nadal nie wykonuje orzeczenia organu arbitrażowego powołanego na podstawie wcześniejszej umowy zawartej między Stronami, druga Strona może zawiesić obowiązki wynikające z postanowień objętych niniejszą Umową, o których mowa w art. 735. Z wyjątkiem zasady określonej w ust. 3 lit. a) niniejszego artykułu wszystkie zasady dotyczące tymczasowych środków zaradczych w przypadku niewykonania orzeczenia oraz dotyczące przeglądu wszelkich takich środków reguluje wcześniejsza umowa.

5. Zawieszenie obowiązków nie może przekraczać poziomu odpowiadającego zniweczeniu lub naruszeniu korzyści spowodowanemu naruszeniem.

6. Jeżeli trybunał arbitrażowy stwierdził naruszenie w odniesieniu do części drugiej dział pierwszy lub dział trzeci, zawieszenie może być zastosowane w odniesieniu do innego tytułu tego samego działu co dział, w odniesieniu do którego trybunał stwierdził naruszenie, w szczególności jeżeli Strona skarżąca uważa, że takie zawieszenie jest skuteczne w celu zapewnienia wykonania orzeczenia.

7. Jeżeli trybunał arbitrażowy stwierdził naruszenie w części drugiej dział drugi:

a)	Strona skarżąca powinna najpierw dążyć do zawieszenia obowiązków określonych w tym samym tytule co tytuł, w odniesieniu do którego trybunał arbitrażowy stwierdził naruszenie;

b)	jeżeli Strona skarżąca uważa, że zawieszenie obowiązków w odniesieniu do tego samego tytułu co tytuł, w odniesieniu do którego trybunał stwierdził naruszenie, nie jest wykonalne lub skuteczne, może dążyć do zawieszenia obowiązków w ramach innego tytułu w ramach tego samego działu.

8. Jeżeli trybunał arbitrażowy stwierdził naruszenie w odniesieniu do części drugiej dział pierwszy, dział drugi, dział trzeci lub dział piąty, a Strona skarżąca uważa, że zawieszenie obowiązków w ramach tego samego działu co dział, w odniesieniu do którego sąd arbitrażowy stwierdził naruszenie, nie jest wykonalne lub skuteczne oraz że okoliczności są wystarczająco poważne, może ona dążyć do zawieszenia obowiązków wynikających z innych postanowień objętych niniejszą Umową.

9. W przypadku ust. 7 lit. b) i ust. 8 Strona skarżąca podaje powody swojej decyzji.

10. Strona skarżąca może zawiesić obowiązki 10 dni po dniu przekazania powiadomienia, o którym mowa w ust. 2, chyba że Strona pozwana złoży wniosek na podstawie ust. 11.

11. Jeżeli Strona pozwana uważa, że zgłoszony poziom zawieszenia obowiązków przekracza poziom odpowiadający poziomowi zniweczenia lub naruszenia korzyści spowodowanego naruszeniem lub że nie zastosowano się do zasad i procedur określonych w ust. 7 lit. b), ust. 8 lub ust. 9, może ona złożyć pisemny wniosek do sądu arbitrażowego w pierwotnym składzie przed upływem 10-dniowego terminu określonego w ust. 10 w celu podjęcia decyzji w tej kwestii. Trybunał arbitrażowy doręcza Stronom swoją decyzję w sprawie poziomu zawieszenia obowiązków w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku. Zawieszenie obowiązków następuje dopiero po doręczeniu decyzji przez trybunał arbitrażowy. Zawieszenie obowiązków musi być zgodne z tą decyzją.

12. Trybunał arbitrażowy działający zgodnie z ust. 11 nie bada charakteru obowiązków, które mają zostać zawieszone, ale ustala, czy poziom takiego zawieszenia przekracza poziom odpowiadający poziomowi zniweczenia lub naruszenia korzyści spowodowanego naruszeniem. Jeżeli jednak kwestia przekazana do arbitrażu zawiera zarzut nieprzestrzegania zasad i procedur określonych w ust. 7 lit. b), ust. 8 lub ust. 9, trybunał arbitrażowy bada ten zarzut. W przypadku gdy trybunał arbitrażowy ustali, że te zasady i procedury nie były przestrzegane, Strona skarżąca stosuje je zgodnie z ust. 7 lit. b), ust. 8 i ust. 9. Strony uznają decyzję trybunału arbitrażowego za ostateczną i nie występują o drugą procedurę arbitrażową. Niniejszy ustęp nie może w żadnym wypadku opóźniać daty, od której Strona skarżąca jest uprawniona do zawieszenia obowiązków wynikających z niniejszego artykułu.

13. Zawieszenie obowiązków lub rekompensata, o której mowa w niniejszym artykule, mają charakter tymczasowy i nie mogą być stosowane po:

a)	wypracowaniu przez Strony wspólnie uzgodnionego rozwiązania zgodnie z art. 756;

b)	uzgodnieniu przez Strony, że środek wprowadzony w celu wykonania orzeczenia zapewnia dostosowanie się Strony pozwanej do postanowień objętych niniejszą Umową; lub

c)	wycofaniu lub zmianie wszelkich środków wprowadzonych w celu wykonania orzeczenia, uznanych przez trybunał arbitrażowy za niezgodne z postanowieniami objętymi niniejszą Umową, w celu dostosowania się przez Stronę pozwaną do postanowień objętych niniejszą Umową.

Artykuł 750

Przegląd wszelkich środków wprowadzonych w celu wykonania orzeczenia po przyjęciu tymczasowych środków zaradczych

1. Strona pozwana powiadamia Stronę skarżącą o każdym środku, który wprowadziła w celu wykonania orzeczenia w następstwie zawieszenia obowiązków lub zastosowania tymczasowej rekompensaty, w zależności od przypadku. Z wyjątkiem przypadków, o których mowa w ust. 2, Strona skarżąca kończy zawieszenie obowiązków w terminie 30 dni od dnia przekazania powiadomienia. W przypadkach, w których zastosowano rekompensatę, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w ust. 2, Strona pozwana może zakończyć stosowanie takiej rekompensaty w terminie 30 dni od dnia przekazania powiadomienia o tym, że wykonała orzeczenie.

2. Jeżeli Strony w terminie 30 dni od dnia przekazania powiadomienia nie osiągną porozumienia w kwestii tego, czy zgłoszony środek zapewnia dostosowanie się Strony pozwanej do postanowień objętych niniejszą Umową, Strona skarżąca składa trybunałowi arbitrażowemu w pierwotnym składzie pisemny wniosek o wydanie decyzji w tej kwestii. Trybunał arbitrażowy doręcza swoją decyzję Stronom w terminie 46 dni od dnia złożenia wniosku. Jeżeli trybunał arbitrażowy uzna, że środek wprowadzony w celu wykonania orzeczenia jest zgodny z postanowieniami objętymi niniejszą Umową, zawieszenie obowiązków lub, w zależności od przypadku, rekompensata ulega zakończeniu. W stosownych przypadkach w świetle decyzji trybunału arbitrażowego dostosowuje się poziom zawieszenia obowiązków lub rekompensaty.

ROZDZIAŁ 4

WSPÓLNE POSTANOWIENIA PROCEDURALNE

Artykuł 751

Otrzymywanie informacji

1. Na wniosek Strony lub z inicjatywy własnej trybunał arbitrażowy może starać się o uzyskanie od Stron odpowiednich informacji, które uzna za niezbędne i odpowiednie. Strony udzielają bezzwłocznej i pełnej odpowiedzi na każdy wniosek trybunału arbitrażowego o udzielenie takich informacji.

2. Na wniosek Strony lub z inicjatywy własnej trybunał arbitrażowy może starać się o uzyskanie z jakiegokolwiek źródła wszelkich informacji, które uzna za odpowiednie. Trybunał arbitrażowy może również zasięgać opinii ekspertów, jeżeli uzna to za odpowiednie oraz z zastrzeżeniem wszelkich warunków uzgodnionych przez Strony, w stosownych przypadkach.

3. Trybunał arbitrażowy rozpatruje oświadczenia amicus curiae złożone przez osoby fizyczne jednej ze Stron lub osoby prawne mające siedzibę na terytorium jednej ze Stron zgodnie z załącznikiem 48.

4. Wszelkie informacje otrzymane przez trybunał arbitrażowy na podstawie niniejszego artykułu udostępnia się Stronom, a Strony mogą zgłaszać uwagi do tych informacji trybunałowi arbitrażowemu.

Artykuł 752

Listy arbitrów

1. Rada Partnerstwa, nie później niż 180 dni po dniu wejścia w życie niniejszej Umowy, sporządza listę osób posiadających wiedzę fachową w konkretnych sektorach objętych niniejszą Umową lub umowami uzupełniającymi niniejszą Umowę, które wyrażają chęć i są zdolne pełnić funkcję członków trybunału arbitrażowego. Lista obejmuje co najmniej 15 osób i składa się z trzech części:

a)	jednej części listy osób utworzonej na podstawie propozycji Unii;

b)	jednej części listy osób utworzonej na podstawie propozycji Zjednoczonego Królestwa; oraz

c)	jednej części listy osób niebędących obywatelami żadnej ze Stron, które pełnią funkcję przewodniczącego trybunału arbitrażowego.

Każda część listy zawiera nazwiska co najmniej pięciu osób. Rada Partnerstwa zapewnia, aby na liście znajdowała się zawsze co najmniej ta minimalna liczba osób.

2. Rada Partnerstwa może utworzyć dodatkowe listy osób posiadających wiedzę fachową w konkretnych sektorach objętych niniejszą Umową lub jakąkolwiek umową uzupełniającą. Z zastrzeżeniem zgody Stron takie dodatkowe listy mogą być wykorzystane do ukonstytuowania trybunału arbitrażowego zgodnie z procedurą określoną w art. 740 ust. 3 i 5. Dodatkowe listy składają się z dwóch części:

a)	jednej części listy osób utworzonej na podstawie propozycji Unii; oraz

b)	jednej części listy osób utworzonej na podstawie propozycji Zjednoczonego Królestwa.

3. Listy, o których mowa w ust. 1 i 2, nie mogą obejmować osób będących członkami, urzędnikami lub innymi pracownikami instytucji Unii, rządu państwa członkowskiego lub rządu Zjednoczonego Królestwa.

Artykuł 753

Zastępowanie arbitrów

Jeżeli w trakcie procedur rozstrzygania sporów na podstawie niniejszego tytułu okazuje się, że arbiter nie może w nich uczestniczyć, wycofuje się z udziału lub musi zostać zastąpiony, ponieważ nie spełnia wymogów kodeksu postępowania, zastosowanie ma procedura określona w art. 740. Termin doręczenia orzeczenia lub decyzji zostaje przedłużony o czas niezbędny do wyznaczenia nowego arbitra.

Artykuł 754

Decyzje i orzeczenia trybunału arbitrażowego

1. Obrady trybunału arbitrażowego odbywają się z zachowaniem poufności. Trybunał arbitrażowy dokłada wszelkich starań, aby wydawać orzeczenia i podejmować decyzje w drodze konsensusu. Jeżeli nie jest to możliwe, trybunał arbitrażowy rozstrzyga sprawę większością głosów. W żadnym razie nie ujawnia się indywidualnych opinii arbitrów.

2. Decyzje i orzeczenia trybunału arbitrażowego są wiążące dla Unii i Zjednoczonego Królestwa. Nie tworzą one jakichkolwiek praw lub obowiązków w odniesieniu do osób fizycznych lub prawnych.

3. Decyzje i orzeczenia trybunału arbitrażowego nie mogą rozszerzać ani ograniczać zakresu praw i obowiązków Stron wynikających z niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej.

4. W celu zapewnienia większej pewności należy wyjaśnić, że trybunał arbitrażowy nie jest właściwy w zakresie oceny zgodności z prawem środka, któremu zarzuca się naruszanie niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej, zgodnie z prawem krajowym jednej ze Stron. Żadne ustalenie dokonane przez trybunał arbitrażowy przy rozstrzyganiu sporu między Stronami nie wiąże sądów ani trybunałów krajowych którejkolwiek ze Stron w odniesieniu do znaczenia, jakie należy nadać prawu krajowemu tej Strony.

5. W celu zapewnienia większej pewności należy wyjaśnić, że sądy każdej ze Stron nie są właściwe w zakresie rozstrzygania sporów między Stronami na podstawie niniejszej Umowy.

6. Każda Strona podaje orzeczenia i decyzje trybunału arbitrażowego do wiadomości publicznej, z zastrzeżeniem ochrony informacji poufnych.

7. Informacje przedłożone przez Strony trybunałowi arbitrażowemu traktuje się zgodnie z zasadami poufności określonymi w załączniku 48.

Artykuł 755

Zawieszenie i zakończenie postępowania arbitrażowego

Na wniosek obu Stron trybunał arbitrażowy w dowolnym czasie zawiesza swoje prace na uzgodniony przez Strony okres, nieprzekraczający 12 kolejnych miesięcy. Trybunał arbitrażowy wznawia swoje prace przed końcem okresu zawieszenia na pisemny wniosek obu Stron lub po zakończeniu okresu zawieszenia na pisemny wniosek którejkolwiek ze Stron. Strona występująca z wnioskiem przekazuje odpowiednio powiadomienie drugiej Stronie. Jeżeli żadna ze Stron nie wystąpi z wnioskiem o wznowienie prac trybunału arbitrażowego po upływie okresu zawieszenia, uprawnienia trybunału arbitrażowego wygasają, a procedura rozstrzygania sporów zostaje zakończona. W przypadku zawieszenia prac trybunału arbitrażowego odpowiednie terminy zostają przedłużone o ten sam okres, na który zawieszono pracę trybunału arbitrażowego.

Artykuł 756

Wspólnie uzgodnione rozwiązanie

1. Strony mogą w dowolnym czasie wypracować wspólnie uzgodnione rozwiązanie w odniesieniu do każdego sporu, o którym mowa w art. 735.

2. Jeżeli w trakcie prac zespołu orzekającego wypracowane zostanie wspólnie uzgodnione rozwiązanie, Strony wspólnie powiadamiają przewodniczącego trybunału arbitrażowego o uzgodnionym rozwiązaniu. Po takim powiadomieniu postępowanie arbitrażowe zostaje zakończone.

3. Rozwiązanie może zostać przyjęte w drodze decyzji Rady Partnerstwa. Wspólnie uzgodnione rozwiązania podaje się do wiadomości publicznej. Wersja podana do wiadomości publicznej nie może zawierać jakichkolwiek informacji określonych przez jedną ze Stron jako poufne.

4. Każda ze Stron wprowadza środki niezbędne do wykonania wspólnie uzgodnionego rozwiązania w uzgodnionym terminie.

5. Nie później niż w dniu, w którym upływa uzgodniony termin, Strona wykonująca informuje drugą Stronę na piśmie o wszelkich środkach zastosowanych w ten sposób w celu wykonania wspólnie uzgodnionego rozwiązania.

Artykuł 757

Terminy

1. Wszystkie terminy określone w niniejszym tytule liczy się w dniach od dnia następującego po czynności, do której się odnoszą.

2. Każdy termin, o którym mowa w niniejszym tytule, może zostać zmieniony w drodze wzajemnego porozumienia Stron.

3. Trybunał arbitrażowy może w dowolnym czasie zaproponować Stronom zmianę każdego terminu, o którym mowa w niniejszym tytule, podając uzasadnienie.

Artykuł 758

Koszty

1. Każda Strona pokrywa swoje własne wydatki wynikające z udziału w postępowaniu przed trybunałem arbitrażowym.

2. Strony dzielą między siebie i na równych zasadach wydatki wynikające z kwestii organizacyjnych, w tym koszty wynagrodzenia i wydatki członków trybunału arbitrażowego. Wynagrodzenie arbitrów musi być zgodne z załącznikiem 48.

Artykuł 759

Załączniki

1. Procedury rozstrzygania sporów określone w niniejszym tytule podlegają regulaminowi wewnętrznemu określonemu w załączniku 48 i są prowadzone zgodnie z załącznikiem 49.

2. Rada Partnerstwa może zmienić załączniki 48 i 49.

ROZDZIAŁ 5

SZCZEGÓLNE UZGODNIENIA DOTYCZĄCE ŚRODKÓW JEDNOSTRONNYCH

Artykuł 760

Specjalne procedury dotyczące środków zaradczych i równoważących

1. Do celów art. 374 i art. 411 ust. 2 i 3 niniejszy tytuł stosuje się ze zmianami określonymi w niniejszym artykule.

2. Na zasadzie odstępstwa od art. 740 i załącznika 48, jeżeli Strony nie osiągną porozumienia w sprawie składu trybunału arbitrażowego w terminie dwóch dni, współprzewodniczący Rady Partnerstwa ze Strony skarżącej wybiera, nie później niż jeden dzień po upływie dwudniowego terminu, arbitra w drodze losowania spośród osób wskazanych w części listy dotyczącej arbitrów każdej ze Stron oraz przewodniczącego trybunału arbitrażowego w drodze losowania spośród osób wskazanych w części listy dotyczącej przewodniczących trybunału arbitrażowego sporządzonej na podstawie art. 752. Współprzewodniczący Rady Partnerstwa ze Strony skarżącej może delegować taki wybór arbitra lub przewodniczącego w drodze losowania. Każda z tych osób informuje obie Strony w terminie dwóch dni od dnia poinformowania jej o jej powołaniu, czy będzie mogła pełnić obowiązki arbitra. Spotkanie organizacyjne, o którym mowa w art. 10 załącznika 48, odbywa się w terminie dwóch dni od powołania trybunału arbitrażowego.

3. Na zasadzie odstępstwa od art. 11 załącznika 48 Strona skarżąca składa swoje oświadczenie pisemne nie później niż siedem dni po dniu powołania trybunału arbitrażowego. Strona pozwana składa swoje oświadczenie pisemne nie później niż siedem dni po dniu doręczenia oświadczenia pisemnego Strony skarżącej. Trybunał arbitrażowy dostosowuje wszelkie inne odpowiednie terminy procedury rozstrzygania sporów, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia terminowego przedstawienia sprawozdania.

4. Art. 745 nie ma zastosowania, a odesłania do orzeczeń w niniejszym tytule traktuje się jako odesłania do orzeczeń, o których mowa w art. 374 ust. 10 lub art. 411 ust. 3 lit. c).

5. Na zasadzie odstępstwa od art. 748 ust. 2 trybunał arbitrażowy doręcza swoją decyzję Stronom w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku.

Artykuł 761

Zawieszenie obowiązków do celów art. 374 ust. 12, art. 501 ust. 5 i art. 506 ust. 7

1. Poziom zawieszenia obowiązków nie może przekraczać poziomu odpowiadającego poziomowi zniweczenia lub naruszenia korzyści wynikających z niniejszej Umowy lub umowy uzupełniającej, które są bezpośrednio spowodowane środkami naprawczymi lub kompensacyjnymi od dnia wejścia w życie środków zaradczych lub kompensacyjnymi do dnia doręczenia orzeczenia arbitrażowego.

2. Poziom zawieszenia obowiązków, którego dotyczy wniosek Strony skarżącej, oraz określenie poziomu zawieszenia obowiązków przez trybunał arbitrażowy musi opierać się na faktach wykazujących, że zniweczenie lub naruszenie korzyści wynika bezpośrednio z zastosowania środka naprawczego lub kompensacyjnego i ma wpływ na konkretne towary, usługodawców, inwestorów lub inne podmioty gospodarcze, a nie jedynie na zarzutach,, przypuszczeniach lub odległej możliwości.

3. Wysokość zniweczonej lub naruszonej korzyści, której dotyczy wniosek Strony skarżącej, lub określonej przez trybunał arbitrażowy:

a)	nie obejmuje odszkodowań, odsetek ani hipotetycznych strat zysków lub możliwości biznesowych;

b)	obniża się o wszelkie wcześniejsze zwroty należności celnych, odszkodowanie lub inne formy rekompensaty otrzymane już przez dane podmioty gospodarcze lub daną Stronę; oraz

c)	nie obejmuje przyczynienia się do zniweczenia lub naruszenia korzyści poprzez umyślne lub wynikające z zaniedbania działania lub zaniechanie danej Strony lub jakiejkolwiek osoby lub podmiotu, w odniesieniu do których wnosi się o środki zaradcze zgodnie z zamierzonym zawieszeniem obowiązków.

Artykuł 762

Warunki dotyczące środków równoważących, naprawczych, wyrównawczych i ochronnych

W przypadku gdy Strona stosuje środek na podstawie art. 374, art. 411, art. 469, art. 501, art. 506 lub art. 773, środek ten stosuje się wyłącznie w odniesieniu do postanowień objętych niniejszą Umową w rozumieniu art. 735 i musi on być zgodny, odpowiednio, z warunkami określonymi w art. 749 ust. 3.

TYTUŁ II

PODSTAWA WSPÓŁPRACY

Artykuł 763

Demokracja, praworządność i prawa człowieka

1. Strony kontynuują podtrzymywanie wspólnych wartości i zasad demokracji, praworządności i poszanowania praw człowieka, które leżą u podstaw ich polityk wewnętrznych i międzynarodowych. W tym względzie Strony potwierdzają swoje poszanowanie Powszechnej deklaracji praw człowieka i międzynarodowych traktatów dotyczących praw człowieka, których są stronami.

2. Strony promują te wspólne wartości i zasady na forach międzynarodowych. Strony współpracują na rzecz promowania tych wartości i zasad, w tym z państwami trzecimi lub w państwach trzecich.

Artykuł 764

Przeciwdziałanie zmianie klimatu

1. Strony uważają, że zmiana klimatu stanowi egzystencjalne zagrożenie dla ludzkości oraz potwierdzają swoje zobowiązanie do wzmocnienia globalnej reakcji na to zagrożenie. Przeciwdziałanie zmianie klimatu spowodowanej przez człowieka, określone w ramach procesu Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC), w szczególności w porozumieniu paryskim, przyjętym przez Konferencję Stron Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu na jej 21. Sesji (zwanym dalej „porozumieniem paryskim”), inspiruje polityki wewnętrzne i zewnętrzne Unii i Zjednoczonego Królestwa. W związku z tym każda ze Stron przestrzega porozumienia paryskiego i procesu UNFCCC oraz powstrzymuje się od działań lub zaniechań, które w istotny sposób podważałyby przedmiot i cel porozumienia paryskiego.

2. Strony działają na rzecz przeciwdziałania zmianie klimatu na forach międzynarodowych, w tym przez współpracę z innymi krajami i regionami w celu podniesienia ich poziomu ambicji w zakresie zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych.

Artykuł 765

Zwalczanie rozprzestrzeniania broni masowego rażenia

1. Strony uznają, że rozprzestrzenianie broni masowego rażenia (BMR) i systemów jej przenoszenia bez względu na to, czy jest to działalność państw, czy podmiotów niepaństwowych, stanowi jedno z największych zagrożeń dla stabilności i bezpieczeństwa w wymiarze międzynarodowym. Strony postanawiają zatem współpracować i przyczyniać się do walki z rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia, poprzez pełne poszanowanie i wykonanie na poziomie krajowym istniejących obowiązków wynikających z traktatów i umów międzynarodowych dotyczących rozbrojenia i nierozprzestrzeniania, a także innych odpowiednich obowiązków międzynarodowych.

2. Strony postanawiają ponadto współpracować i przyczyniać się do walki z rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia poprzez:

a)	podjęcie działań w celu podpisania, ratyfikowania lub przystąpienia, w zależności od przypadku, do wszystkich innych odpowiednich instrumentów międzynarodowych, oraz ich pełnego wykonania; oraz

b)	ustanowienie skutecznego krajowego systemu kontroli wywozu, obejmującego kontrolę wywozu, a także tranzytu towarów związanych z BMR, w tym kontroli końcowego przeznaczenia technologii podwójnego zastosowania pod kątem BMR oraz przewidującego skuteczne kary w przypadku naruszenia kontroli wywozu.

3. Strony postanawiają nawiązać regularny dialog dotyczący tych kwestii.

Artykuł 766

Broń strzelecka i lekka oraz inna broń konwencjonalna

1. Strony uznają, że nielegalne wytwarzanie i transfer broni strzeleckiej i lekkiej (BSiL) oraz amunicji do niej, a także obrót nimi, ich nadmierne gromadzenie, złe zarządzanie nimi, ich niewłaściwie zabezpieczone składowanie i niekontrolowane rozprzestrzenianie nadal stanowią poważne zagrożenie dla pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

2. Strony postanawiają przestrzegać swoich odpowiednich obowiązków dotyczących nielegalnego handlu BSiL, w tym amunicją do niej, oraz w pełni realizować te obowiązki, w ramach istniejących umów międzynarodowych oraz rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ, a także swoich odpowiednich zobowiązań w ramach innych instrumentów międzynarodowych mających zastosowanie w tej dziedzinie, takich jak Program działania ONZ na rzecz zapobiegania nielegalnemu handlowi BSiL, zwalczania i eliminowania go we wszystkich jego aspektach.

3. Strony uznają znaczenie wewnętrznych systemów kontroli transferu broni konwencjonalnej, zgodnie z obowiązującymi standardami międzynarodowymi. Strony uznają znaczenie stosowania takich kontroli w odpowiedzialny sposób, co przyczynia się do międzynarodowego i regionalnego pokoju, bezpieczeństwa i stabilności oraz zmniejszenia cierpień ludzkich, a także do zapobiegania przenikaniu broni konwencjonalnej.

4. Strony zobowiązują się w tym względzie do pełnego wykonania Traktatu o handlu bronią oraz do współpracy wzajemnej w ramach tego traktatu, w tym w ramach promowania upowszechniania i pełnego wykonania tego traktatu przez wszystkie państwa członkowskie ONZ.

5. Strony zobowiązują się zatem do współpracy w zakresie swoich starań zmierzających do uregulowania międzynarodowego handlu bronią konwencjonalną lub poprawy jego funkcjonowania oraz zapobiegania nielegalnemu handlowi bronią, zwalczania i eliminowania go.

6. Strony postanawiają nawiązać regularny dialog dotyczący tych kwestii.

Artykuł 767

Najpoważniejsze przestępstwa wzbudzające zaniepokojenie społeczności międzynarodowej

1. Strony potwierdzają, że najpoważniejsze przestępstwa budzące niepokój całej społeczności międzynarodowej nie mogą pozostawać bezkarne i że musi zostać zapewnione ich skuteczne ściganie przez wprowadzania środków na poziomie krajowym oraz zwiększanie współpracy międzynarodowej, w tym współpracy z Międzynarodowym Trybunałem Karnym. Strony postanawiają w pełni wspierać uniwersalność i integralność Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego oraz powiązanych instrumentów.

2. Strony postanawiają nawiązać regularny dialog dotyczący tych kwestii.

Artykuł 768

Zwalczanie terroryzmu

1. Strony współpracują na poziomie dwustronnym, regionalnym i międzynarodowym w celu zapobiegania aktom terroryzmu i ich zwalczania we wszystkich formach i przejawach zgodnie z prawem międzynarodowym, w tym, w stosownych przypadkach, z umowami międzynarodowymi dotyczącymi zwalczania terroryzmu, międzynarodowym prawem humanitarnym i międzynarodowym prawem praw człowieka, a także zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych.

2. Strony zwiększają współpracę w zakresie zwalczania terroryzmu, w tym zapobiegania brutalnemu ekstremizmowi oraz finansowaniu terroryzmu, oraz w zakresie przeciwdziałania im, w celu realizacji ich wspólnych interesów w zakresie bezpieczeństwa, uwzględniając globalną strategię zwalczania terroryzmu przyjętą przez ONZ i odpowiednie rezolucje Rady Bezpieczeństwa ONZ, bez uszczerbku dla współpracy w dziedzinie egzekwowania prawa i współpracy sądowej w sprawach karnych oraz wymiany danych wywiadowczych.

3. Strony postanawiają nawiązać regularny dialog dotyczący tych kwestii. Dialog ten będzie służył między innymi propagowaniu i ułatwianiu:

a)	wymiany ocen dotyczących zagrożenia terrorystycznego;

b)	wymiany najlepszych praktyk i wiedzy fachowej w zakresie zwalczania terroryzmu;

c)	współpracy operacyjnej i wymiany informacji; oraz

d)	wymiany informacji dotyczących współpracy w ramach organizacji wielostronnych.

Artykuł 769

Ochrona danych osobowych

1. Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony danych osobowych. Strony dążą do współpracy na rzecz propagowania wysokich standardów międzynarodowych.

2. Strony uznają, że osoby fizyczne mają prawo do ochrony danych osobowych i prywatności oraz że wysokie standardy w tym zakresie przyczyniają się do wzrostu zaufania do gospodarki cyfrowej oraz do rozwoju handlu, a także są kluczowym czynnikiem umożliwiającym współpracę w zakresie skutecznego egzekwowania prawa. W tym celu Strony zobowiązują się przestrzegać, w ramach swoich odpowiednich przepisów ustawowych i wykonawczych, zobowiązań, jakie podjęły w niniejszej Umowie w związku z tym prawem.

3. Strony współpracują na poziomie dwustronnym i wielostronnym, przy jednoczesnym poszanowaniu swoich odpowiednich przepisów ustawowych i wykonawczych. Taka współpraca może obejmować, w stosownych przypadkach, dialog, wymianę wiedzy fachowej i współpracę w zakresie egzekwowania przepisów w odniesieniu do ochrony danych osobowych.

4. W przypadku gdy niniejsza Umowa lub jakakolwiek umowa uzupełniająca przewiduje przekazywanie danych osobowych, takie przekazywanie musi odbywać się zgodnie z przepisami dotyczącymi międzynarodowego przekazywania danych osobowych danej Strony. Dla większej pewności należy wyjaśnić, że niniejszy ustęp pozostaje bez uszczerbku dla stosowania wszelkich postanowień szczegółowych niniejszej Umowy dotyczących przekazywania danych osobowych, w szczególności art. 202 i art. 525 oraz części szóstej tytuł I. W razie potrzeby każda ze Stron dołoży wszelkich starań, przy jednoczesnym poszanowaniu swoich przepisów dotyczących międzynarodowego przekazywania danych osobowych, w celu ustanowienia zabezpieczeń niezbędnych do przekazywania danych osobowych, z uwzględnieniem wszelkich zaleceń Rady Partnerstwa na podstawie art. 7 ust. 4 lit. h).

Artykuł 770

Globalna współpraca w kwestiach leżących we wspólnym interesie gospodarczym, środowiskowym i społecznym

1. Strony uznają znaczenie globalnej współpracy w kwestiach leżących we wspólnym interesie gospodarczym, środowiskowym i społecznym. W przypadku gdy leży to we wspólnym interesie Stron, propagują one wielostronne rozwiązania wspólnych problemów.

2. Zachowując autonomię podejmowania decyzji oraz bez uszczerbku dla innych postanowień niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej, Strony dążą do współpracy w bieżących i pojawiających się globalnych kwestiach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, takich jak pokój i bezpieczeństwo, zmiana klimatu, zrównoważony rozwój, zanieczyszczenie transgraniczne, ochrona środowiska, cyfryzacja, zdrowie publiczne i ochrona konsumentów, podatki, stabilność finansowa oraz swobodny i uczciwy handel i inwestycje. W tym celu dążą one do utrzymania stałego i skutecznego dialogu oraz do koordynowania swoich stanowisk w organizacjach i na forach wielostronnych, w których uczestniczą, takich jak Organizacja Narodów Zjednoczonych, grupa G-7 i grupa G-20, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy i Światowa Organizacja Handlu.

Artykuł 771

Zasadnicze elementy

Art. 763 ust.1, art. 764 ust. 1 i art. 765 ust. 1 stanowią zasadnicze elementy partnerstwa ustanowionego niniejszą Umową i wszelkimi umowami uzupełniającymi.

TYTUŁ III

WYPEŁNIANIE OBOWIĄZKÓW ORAZ ŚRODKI OCHRONNE

Artykuł 772

Wypełnianie obowiązków opisanych jako zasadnicze elementy

1. Jeżeli którakolwiek ze Stron uważa, że druga Strona dopuściła się poważnego i istotnego uchybienia w zakresie wypełnienia któregokolwiek z obowiązków opisanych jako zasadnicze elementy w art. 771, może ona podjąć decyzję o wypowiedzeniu lub zawieszeniu stosowania niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej w całości lub w części.

2. Zanim tego dokona, Strona powołująca się na stosowanie niniejszego artykułu zwraca się do Rady Partnerstwa z wnioskiem o natychmiastowe spotkanie w celu znalezienia w sposób terminowy wzajemnie akceptowalnego rozwiązania. Jeżeli w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku Radzie Partnerstwa nie zostanie znalezione wzajemnie akceptowalne rozwiązanie, Strona może wprowadzić środki, o których mowa w ust. 1.

3. Środki, o których mowa w ust. 1, muszą być w pełni zgodne z prawem międzynarodowym i proporcjonalne. Pierwszeństwo przyznaje się środkom, które w najmniejszym stopniu zakłócają funkcjonowanie niniejszej Umowy i wszelkich umów uzupełniających.

4. Strony uznają, że aby dana sytuacja stanowiła poważne i istotne uchybienie w zakresie wypełniania obowiązków opisanych jako zasadnicze elementy w art. 771, jej powaga i charakter musiałyby być nadzwyczajnego rodzaju, który zagraża pokojowi i bezpieczeństwu lub ma reperkusje międzynarodowe. W celu zapewnienia większej pewności należy wyjaśnić, że działanie lub zaniechanie, które w istotny sposób podważa przedmiot i cel porozumienia paryskiego, zawsze uznaje się za poważne i istotne uchybienie do celów niniejszego artykułu.

Artykuł 773

Środki ochronne

1. Jeżeli występują poważne trudności gospodarcze, społeczne lub środowiskowe o charakterze sektorowym lub regionalnym, w tym w zakresie działalności połowowej i zależnych od niej społeczności, które mogą się utrzymywać, zainteresowana Strona może jednostronnie wprowadzić odpowiednie środki ochronne. Takie środki ochronne muszą być, w odniesieniu do ich zakresu i czasu trwania, ograniczone do tego, co jest absolutnie niezbędne do zaradzenia sytuacji. Pierwszeństwo przyznaje się środkom, które w najmniejszym stopniu będą zakłócać stosowanie niniejszej Umowy.

2. Zainteresowana Strona niezwłocznie powiadamia drugą Stronę za pośrednictwem Rady Partnerstwa oraz przekazuje wszystkie odpowiednie informacje. Strony natychmiast rozpoczynają konsultacje w Radzie Partnerstwa w celu znalezienia wzajemnie akceptowalnego rozwiązania.

3. Zainteresowana Strona nie może wprowadzić środków ochronnych przed upływem miesiąca od dnia powiadomienia, o którym mowa w ust. 2, chyba że procedura konsultacji zgodnie z ust. 2 została zakończona przed upływem wskazanego terminu. W przypadku gdy wyjątkowe okoliczności wymagające natychmiastowego działania wykluczają wcześniejsze badanie, zainteresowana Strona może niezwłocznie zastosować środki ochronne absolutnie niezbędne do zaradzenia sytuacji.

Zainteresowana Strona bezzwłocznie powiadamia Radę Partnerstwa o wprowadzonych środkach oraz przekazuje wszystkie odpowiednie informacje.

4. Jeżeli środki ochronne wprowadzone przez zainteresowaną Stronę stwarzają nierównowagę praw i obowiązków wynikających z niniejszej Umowy lub z jakiejkolwiek umowy uzupełniającej, druga Strona może wprowadzić proporcjonalne środki równoważące, które są ściśle niezbędne do zaradzenia nierównowadze. Pierwszeństwo przyznaje się środkom, które w najmniejszym stopniu będą zakłócać stosowanie niniejszej Umowy. Ust. 2–4 stosuje się odpowiednio do takich środków równoważących.

5. Każda ze Stron może, bez uprzedniego skorzystania z konsultacji na podstawie art. 738, wszcząć postępowanie arbitrażowe, o którym mowa w art. 739, aby zakwestionować środek wprowadzony przez drugą Stronę w zastosowaniu ust. 1–5 niniejszego artykułu.

6. Środki ochronne, o których mowa w ust. 1, oraz środki równoważące, o których mowa w ust. 5, mogą być również wprowadzane w odniesieniu do umowy uzupełniającej, chyba że umowa ta stanowi inaczej.

CZĘŚĆ SIÓDMA

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

Artykuł 774

Terytorialny zakres stosowania

1. Niniejsza Umowa ma zastosowanie do:

a)	terytoriów, na których mają zastosowanie TUE, TFUE oraz Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, na warunkach określonych w tych Traktatach; oraz

b)	terytorium Zjednoczonego Królestwa.

2. Niniejsza Umowa ma również zastosowanie do Baliwatu Guernsey, Baliwatu Jersey i wyspy Man w zakresie określonym w części drugiej dział piąty i w art. 520.

3. Niniejsza Umowa nie ma zastosowania do Gibraltaru ani nie ma jakichkolwiek skutków na tym terytorium.

4. Niniejsza umowa nie ma zastosowania do następujących terytoriów zamorskich utrzymujących szczególne stosunki ze Zjednoczonym Królestwem: Anguilla; Bermudy; Brytyjskie Terytorium Antarktyczne; Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego; Brytyjskie Wyspy Dziewicze; Kajmany; Falklandy; Montserrat; Wyspy Pitcairn, Henderson, Ducie i Oeno; Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha; Georgia Południowa i Sandwich Południowy; oraz Turks i Caicos.

Artykuł 775

Związek z innymi umowami

Niniejsza Umowa i jakakolwiek umowa uzupełniająca mają zastosowanie bez uszczerbku dla wszelkich wcześniejszych umów dwustronnych między Zjednoczonym Królestwem, z jednej strony, a Unią i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z drugiej strony. Strony potwierdzają swoje obowiązki dotyczące wykonania wszelkich takich umów.

Artykuł 776

Przegląd

Strony wspólnie dokonują przeglądu wykonania niniejszej Umowy i umów uzupełniających oraz wszelkich kwestii z nimi związanych pięć lat po wejściu w życie niniejszej Umowy, a następnie co pięć lat.

Artykuł 777

Informacje niejawne i szczególnie chronione informacje jawne

Żadnego z postanowień niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej nie interpretuje się jako wymagającego od Strony udostępnienia informacji niejawnych.

Informacje lub materiały niejawne przekazywane lub wymieniane między Stronami na podstawie niniejszej Umowy lub jakiejkolwiek umowy uzupełniającej muszą być traktowane i chronione zgodnie z Umową w sprawie procedur bezpieczeństwa na potrzeby wymiany i ochrony informacji niejawnych oraz wszelkimi uzgodnieniami wykonawczymi zawartymi na jej podstawie.

Strony uzgadniają instrukcje postępowania w celu zapewnienia ochrony szczególnie chronionych informacji jawnych wymienianych między nimi.

Artykuł 778

Integralne części niniejszej Umowy

1. Protokoły, załączniki, dodatki i przypisy do niniejszej Umowy stanowią integralną część niniejszej Umowy.

2. Każdy z załączników do niniejszej Umowy, w tym dodatki do niej, stanowi integralną część sekcji, rozdziału, tytułu, działu lub protokołu, który odnosi się do tego załącznika lub do którego odnosi się ten załącznik. W celu zapewnienia większej pewności należy wyjaśnić, że:

a)	załącznik 1 stanowi integralną część części pierwszej tytuł III;

b)	załączniki 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 i 9 stanowią integralną część części drugiej dział pierwszy tytuł I rozdział 2;

c)	załącznik 10 stanowi integralną część części drugiej dział pierwszy tytuł I rozdział 3;

d)	załączniki 11, 12, 13, 14, 15, 16 i 17 stanowią integralną część części drugiej dział pierwszy tytuł I rozdział 4;

e)	załącznik 18 stanowi integralną część części drugiej dział pierwszy tytuł I rozdział 5;

f)	załączniki 19, 20, 21, 22, 23 i 24 stanowią integralną część części drugiej dział pierwszy tytuł II;

g)	załącznik 25 stanowi integralną część części drugiej dział pierwszy tytuł VI;

h)	załączniki 26, 27, 28 i 29 stanowią integralną część części drugiej dział pierwszy tytuł VIII;

i)	załącznik 27 stanowi integralną część części drugiej dział pierwszy tytuł XI;

j)	załącznik 30 i wszelkie załączniki przyjęte zgodnie z art. 454 stanowią integralną część części drugiej dział drugi tytuł II;

k)	załącznik 31 stanowi integralną część części drugiej dział trzeci tytuł I;

l)	załączniki 32, 33 i 34 stanowią integralną część części drugiej dział trzeci tytuł II;

m)	załączniki 35, 36, 37 i 38 stanowią integralną część części drugiej dział piąty;

n)	załącznik 39 stanowi integralną część części trzeciej tytuł II;

o)	załącznik 40 stanowi integralną część części trzeciej tytuł III;

p)	załącznik 41 stanowi integralną część części trzeciej tytuł V;

q)	załącznik 42 stanowi integralną część części trzeciej tytuł VI;

r)	załącznik 43 stanowi integralną część części trzeciej tytuł VII;

s)	załącznik 44 stanowi integralną część części trzeciej tytuł IX;

t)	załącznik 45 stanowi integralną część części trzeciej tytuł III, tytuł VII i tytuł XI;

u)	załącznik 46 stanowi integralną część części trzeciej tytuł XI;

v)	załącznik 47 stanowi integralną część części piątej rozdział 1 sekcja;

w)	załączniki 48 i 49 stanowią integralną część części szóstej tytuł I;

załącznik do Protokołu w sprawie współpracy administracyjnej i zwalczania oszustw w dziedzinie podatku od wartości dodanej oraz w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków i ceł stanowi integralną część Protokołu w sprawie współpracy administracyjnej i zwalczania oszustw w dziedzinie podatku od wartości dodanej oraz w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków i ceł;

y)	załączniki SSC-1, SSC-2, SSC-3, SSC-4, SSC-5, SSC-6, SSC-7 i SSC-8 i dodatki do nich stanowią integralną część Protokołu w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Artykuł 779

Wypowiedzenie

Każda ze Stron może wypowiedzieć niniejszą Umowę poprzez pisemne powiadomienie przekazane drogą dyplomatyczną. Niniejsza Umowa i każda umowa uzupełniająca przestają obowiązywać pierwszego dnia dwunastego miesiąca następującego po dniu powiadomienia.

Artykuł 780

Teksty autentyczne

Niniejszą Umowę sporządza się w dwóch egzemplarzach w każdym z następujących języków: angielskim, bułgarskim, chorwackim, czeskim, duńskim, estońskim, fińskim, francuskim, greckim, hiszpańskim, irlandzkim, litewskim, łotewskim, maltańskim, niderlandzkim, niemieckim, polskim, portugalskim, rumuńskim, słowackim, słoweńskim, szwedzkim, węgierskim i włoskim. Do dnia 30 kwietnia 2021 r. wszystkie wersje językowe Umowy podlegają procesowi ostatecznej weryfikacji prawno-językowej. Niezależnie od poprzedniego zdania proces ostatecznej weryfikacji prawno-językowej angielskiej wersji językowej Umowy zostaje zakończony najpóźniej do dnia, o którym mowa w art. 783 ust. 1, jeżeli dzień ten przypada wcześniej niż 30 kwietnia 2021 r.

Wersje językowe wynikające z wyżej wymienionego procesu ostatecznej weryfikacji prawno-językowej zastępują ab initio podpisane wersje Umowy i zostają ustanowione jako autentyczne i ostateczne w drodze wymiany not dyplomatycznych między Stronami.

Artykuł 781

Przyszłe przystąpienia do Unii

1. Unia powiadamia Zjednoczone Królestwo o każdym nowym wniosku o przystąpienie państwa trzeciego do Unii.

2. W trakcie negocjacji między Unią a państwem trzecim dotyczących przystąpienia tego państwa do Unii (87) Unia dąży do:

a)	na wniosek Zjednoczonego Królestwa oraz, w miarę możliwości, dostarczenia wszelkich informacji dotyczących wszelkich kwestii objętych niniejszą Umową i wszelkimi umowami uzupełniającymi; oraz

b)	uwzględnienia wszelkich zastrzeżeń wyrażonych przez Zjednoczone Królestwo.

3. Rada Partnerstwa bada wszelkie skutki przystąpienia państwa trzeciego do Unii dla niniejszej Umowy i wszelkich umów uzupełniających z odpowiednim wyprzedzeniem przed dniem takiego przystąpienia.

4. W niezbędnym zakresie Zjednoczone Królestwo i Unia przed wejściem w życie umowy w sprawie przystąpienia państwa trzeciego do Unii:

a)	zmieniają niniejszą Umowę lub wszelkie umowy uzupełniające;

b)	wprowadzają w drodze decyzji Rady Partnerstwa wszelkie inne niezbędne dostosowania lub postanowienia przejściowe dotyczące niniejszej Umowy lub wszelkich umów uzupełniających; lub

w ramach Rady Partnerstwa podejmują decyzję, czy:

(i)	art. 492 należy stosować wobec obywateli tego państwa trzeciego; lub

(ii)	należy ustanowić postanowienia przejściowe dotyczące art. 492 w odniesieniu do tego państwa trzeciego i jego obywateli po jego przystąpieniu do Unii.

5. W przypadku braku decyzji na podstawie ust. 4 lit. c) ppkt (i) lub (ii) niniejszego artykułu przed wejściem w życie umowy w sprawie przystąpienia danego państwa trzeciego do Unii, art. 492 nie ma zastosowania do obywateli tego państwa trzeciego.

6. W przypadku gdy Rada Partnerstwa ustanawia postanowienia przejściowe, o których mowa w ust. 4 lit. c) ppkt (ii), określa ona okres ich obowiązywania. Rada Partnerstwa może przedłużyć okres obowiązywania tych postanowień przejściowych.

7. Przed wygaśnięciem postanowień przejściowych, o których mowa w ust. 4 lit. c) ppkt (ii) niniejszego artykułu, Rada Partnerstwa podejmuje decyzję, czy należy stosować art. 492 do obywateli tego państwa trzeciego od zakończenia obowiązywania postanowień przejściowych. W przypadku braku takiej decyzji, art. 492 nie ma zastosowania do obywateli tego państwa trzeciego od zakończenia obowiązywania postanowień przejściowych.

8. Ust. 4 lit. c) oraz ust. 5–7 pozostają bez uszczerbku dla uprawnień Unii wynikających z jej przepisów wewnętrznych.

9. W celu zapewnienia większej pewności należy wyjaśnić, że – bez uszczerbku dla ust. 4 lit. c) i ust. 5–7 – niniejsza Umowa ma zastosowanie w odniesieniu do nowego państwa członkowskiego Unii od dnia przystąpienia tego nowego państwa członkowskiego do Unii.

Artykuł 782

Postanowienie przejściowe dotyczące przekazywania danych osobowych do Zjednoczonego Królestwa

1. Przez określony czas, przekazywania danych osobowych z Unii do Zjednoczonego Królestwa nie uznaje się za przekazywanie do państwa trzeciego na podstawie prawa Unii, pod warunkiem że przepisy dotyczące ochrony danych Zjednoczonego Królestwa w dniu 31 grudnia 2020 r., zapisane i włączone do prawa Zjednoczonego Królestwa Ustawą o wystąpieniu z Unii Europejskiej z 2018 oraz zmienione Rozporządzeniem o ochronie danych, prywatności i komunikacji elektronicznej (zmiany itp.) (w związku z wystąpieniem z UE) z 2019 r. (SI 2019/419) (88) (zwane dalej „mającym zastosowanie systemem ochrony danych”) mają zastosowanie oraz pod warunkiem, że Zjednoczone Królestwo nie wykona wyznaczonych uprawnień bez zgody Unii w ramach Rady Partnerstwa.

2. Z zastrzeżeniem ust. 3–11, ust. 1 ma również zastosowanie do przekazywania danych osobowych z Islandii, Księstwa Liechtensteinu i Królestwa Norwegii do Zjednoczonego Królestwa w określonym czasie na podstawie prawa Unii stosowanego w tych państwach na mocy Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym sporządzonego w Porto w dniu 2 maja 1992 r., tak długo jak ust. 1 ma zastosowanie do przekazywania danych osobowych z Unii do Zjednoczonego Królestwa, pod warunkiem że państwa te powiadomią obie Strony na piśmie o swojej wyraźnej zgodzie na stosowanie tego postanowienia.

3. Do celów niniejszego artykułu „wyznaczone uprawnienia” oznaczają uprawnienia do:

a)	wydawania rozporządzeń na podstawie sekcji 17A, 17C i 74A Ustawy o ochronie danych w Zjednoczonym Królestwie z 2018 r. – Data Protection Act 2018;

b)	wydania nowego dokumentu określającego standardowe klauzule ochrony danych zgodnie z sekcją 119A Ustawy o ochronie danych w Zjednoczonym Królestwie z 2018 r. – Data Protection Act 2018;

zatwierdzenia nowego projektu kodeksu postępowania zgodnie z art. 40 ust. 5 Ogólnego rozporządzenia o ochronie danych Zjednoczonego Królestwa (zwanego dalej „RODO Zjednoczonego Królestwa”), innego niż kodeks postępowania, na którym nie można opierać się w celu zapewnienia odpowiednich zabezpieczeń przy przekazywaniu danych osobowych do państwa trzeciego na podstawie art. 46 ust. 2 lit. e) RODO Zjednoczonego Królestwa;

zatwierdzania nowych mechanizmów certyfikacji zgodnie z art. 42 ust. 5 RODO Zjednoczonego Królestwa, innych niż mechanizmy certyfikacji, na których nie można opierać się w celu zapewnienia odpowiednich zabezpieczeń przy przekazywaniu danych osobowych do państwa trzeciego na podstawie art. 46 ust. 2 lit. f) RODO Zjednoczonego Królestwa;

e)	zatwierdzenia nowych wiążących reguł korporacyjnych zgodnie z art. 47 RODO Zjednoczonego Królestwa;

f)	zezwolenia na nowe klauzule umowne, o których mowa w art. 46 ust. 3 lit. a) RODO Zjednoczonego Królestwa; lub

g)	zezwolenia na nowe uzgodnienia administracyjne, o których mowa w art. 46 ust. 3 lit. b) RODO Zjednoczonego Królestwa.

4. „Określony czas” rozpoczyna się w dniu wejścia w życie niniejszej Umowy oraz, z zastrzeżeniem ust. 5, kończy się w jednym z następujących terminów, w zależności od tego, który z nich przypada wcześniej:

a)	w dniu, w którym Komisja Europejska przyjmie decyzje stwierdzające odpowiedni stopień ochrony w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa na podstawie art. 36 ust. 3 dyrektywy (UE) 2016/680 i art. 45 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2016/679; lub

b)	cztery miesiące po dniu, w którym rozpoczyna się określony czas, który to okres przedłuża się o kolejne dwa miesiące, chyba że jedna ze Stron wyrazi sprzeciw.

5. Z zastrzeżeniem ust. 6 i 7, jeżeli w określonym czasie Zjednoczone Królestwo zmieni mający zastosowanie system ochrony danych lub wykona wyznaczone uprawnienia bez zgody Unii w ramach Rady Partnerstwa, określony czas kończy się w dniu wykonania uprawnień lub wejścia w życie zmiany.

6. Odniesienia do wykonywania wyznaczonych uprawnień w ust. 1 i 5 nie obejmują wykonywania takich uprawnień, których skutek jest ograniczony do dostosowania do odpowiednich unijnych przepisów o ochronie danych.

7. Wszystkiego, co w innym przypadku stanowiłoby zmianę mającego zastosowanie systemu ochrony danych:

a)	dokonaną za zgodą Unii w ramach Rady Partnerstwa; lub

b)	ograniczoną do dostosowania do odpowiednich unijnych przepisów o ochronie danych,

nie traktuje się jako zmiany mającego zastosowanie systemu ochrony danych do celów ust. 5 i traktuje się jako część mającego zastosowanie systemu ochrony danych do celów ust. 1.

8. Do celów ust. 1, 5 i 7 „zgoda Unii w ramach Rady Partnerstwa” oznacza:

a)	decyzję Rady Partnerstwa opisaną w ust. 11; lub

b)	domniemaną zgodę opisaną w ust. 10.

9. W przypadku gdy Zjednoczone Królestwo powiadomi Unię o zamiarze wykonania wyznaczonych uprawnień lub proponuje zmianę mającego zastosowanie systemu ochrony danych, każda ze Stron może w terminie pięciu dni roboczych wystąpić z wnioskiem o zwołanie posiedzenia Rady Partnerstwa, które musi się odbyć w terminie dwóch tygodni od złożenia takiego wniosku.

10. Jeżeli nie wystąpiono z wnioskiem o zwołanie takiego posiedzenia, uznaje się, że Unia wyraziła zgodę na takie wykonanie lub zmianę w określonym czasie.

11. Jeżeli zostanie złożony wniosek o zwołanie takiego posiedzenia, Rada Partnerstwa rozważa na tym posiedzeniu proponowane wykonanie lub zmianę oraz może przyjąć decyzję stwierdzającą, że zgadza się na wykonanie lub zmianę w określonym okresie.

12. Zjednoczone Królestwo powiadamia Unię, w zakresie, w jakim jest to racjonalnie możliwe, gdy w określonym czasie zawrze nowy instrument, na którym można opierać się w zakresie przekazywania w określonym czasie danych osobowych do państwa trzeciego na podstawie art. 46 ust. 2 lit. a) RODO Zjednoczonego Królestwa lub sekcji 75 ust. 1 lit. a) Ustawy o ochronie danych w Zjednoczonym Królestwie z 2018 r. – Data Protection Act 2018. Po powiadomieniu przez Zjednoczone Królestwo na podstawie niniejszego ustępu Unia może wystąpić z wnioskiem o zwołanie posiedzenia Rady Partnerstwa w celu poddania pod dyskusję odpowiedniego instrumentu.

13. Część szósta tytuł I nie ma zastosowania do sporów dotyczących interpretacji i stosowania niniejszego artykułu.

Artykuł 783

Wejście w życie i tymczasowe stosowanie

1. Niniejsza Umowa wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym obie Strony powiadomiły się wzajemnie o wypełnieniu swoich odpowiednich wewnętrznych wymogów i procedur w celu uzyskania zgody na związanie się jej postanowieniami.

2. Strony zgadzają się na tymczasowe stosowanie niniejszej Umowy od dnia 1 stycznia 2021 r., pod warunkiem że przed tym dniem powiadomią się wzajemnie, że ich odpowiednie wewnętrzne wymogi i procedury niezbędne do tymczasowego stosowania zostały wypełnione. Tymczasowe stosowanie ustaje w jednym z następujących terminów, w zależności od tego, który z nich jest wcześniejszy:

a)	w dniu 28 lutego 2021 r. lub w innym dniu określonym przez Radę Partnerstwa; lub

b)	w dniu, o którym mowa w ust. 1.

3. Począwszy od dnia, od którego niniejsza Umowa jest tymczasowo stosowana, Strony rozumieją zawarte w niej odniesienia do „daty wejścia w życie niniejszej Umowy” lub do „wejścia w życie niniejszej Umowy” jako odniesienia do daty rozpoczęcia tymczasowego stosowania niniejszej Umowy.

Съставено в Брюксел и Лондон на тридесети декември две хиляди и двадесета година.

Hecho en Bruselas y Londres, el treinta de diciembre de dos mil veinte.

V Bruselu a v Londýně dne třicátého prosince dva tisíce dvacet.

Udfærdiget i Bruxelles og London, den tredivte december to tusind og tyve.

Geschehen zu Brüssel und London am dreißigsten Dezember zweitausendzwanzigt.

Kahe tuhande kahekümnenda aasta detsembrikuu kolmekümnendal päeval Brüsselis ja Londonis.

Έγινε στις Βρυξέλλες και στο Λονδίνο, στις τριάντα Δεκεμβρίου δύο χιλιάδες είκοσι.

Done at Brussels and London on the thirtieth day of December in the year two thousand and twenty.

Fait à Bruxelles et à Londres, le trente décembre deux mille vingt.

Arna dhéanamh sa Bhruiséil agus i Londain, an tríochadú lá de mhí na Nollag an bhliain dhá mhíle fiche.

Sastavljeno u Bruxellesu i Londonu tridesetog prosinca godine dvije tisuće dvadesete.

Fatto a Bruxelles e Londra, addì trenta dicembre duemilaventi.

Briselē un Londonā, divi tūkstoši divdesmitā gada trīsdesmitajā decembrī.

Priimta du tūkstančiai dvidešimtų metų gruodžio trisdešimtą dieną Briuselyje ir Londone.

Kelt Brüsszelben és Londonban, a kétezer-huszadik év december havának harmincadik napján.

Magħmul fi Brussell u Londra, fit-tletin jum ta’ Diċembru fis-sena elfejn u għoxrin.

Gedaan te Brussel en Londen, dertig december tweeduizend twintig.

Sporządzono w Brukseli i Londynie dnia trzydziestego grudnia roku dwa tysiące dwudziestego.

Feito em Bruxelas e em Londres, em trinta de dezembro de dois mil e vinte.

Întocmit la Bruxelles și la Londra la treizeci decembrie două mii douăzeci.

V Bruseli a Londýne tridsiateho decembra dvetisícdvadsať.

V Bruslju in Londonu, tridesetega decembra dva tisoč dvajset.

Tehty Brysselissä ja Lontoossa kolmantenakymmenentenä päivänä joulukuuta vuonna kaksituhattakaksikymmentä.

Som skedde i Bryssel och i London den trettionde december år tjugohundratjugo.

(1) Do celów niniejszego artykułu zainteresowane strony definiuje się zgodnie z art. 6.11 porozumienia antydumpingowego i art. 12.9 porozumienia SCM.

(2) Takie czynności konserwowania, jak: chłodzenie, zamrażanie lub wentylacja, uznaje się za niewystarczające w rozumieniu lit. a), natomiast takich czynności, jak: marynowanie, suszenie lub wędzenie, które mają nadać produktowi szczególne lub odmienne właściwości, nie uznaje się za niewystarczające.

(3) Okres ten będzie wynosił 12 miesięcy w przypadku wniosków o udzielenie informacji zgodnie z art. 62 ust. 2 skierowanych do organu celnego Strony dokonującej wywozu w ciągu pierwszych trzech miesięcy stosowania niniejszej Umowy.

(4) G/TBT/9, 13 listopada 2000 r., załącznik 4.

(5) Dla większej pewności rozumie się, że – w szczególności do celów niniejszego rozdziału – pojęcie „osoba” obejmuje wszelkie stowarzyszenia osób nieposiadające statusu prawnego osoby prawnej, lecz uznane na podstawie mającego zastosowanie prawa za mające zdolność do czynności prawnych.

(6) Przewozy lotnicze lub powiązane usługi wspierające przewozy lotnicze obejmują między innymi następujące usługi: transport lotniczy; usługi świadczone przy użyciu statku powietrznego, którego głównym celem nie jest transport towarów lub pasażerów, takie jak: gaszenie pożarów z powietrza, loty szkoleniowe, loty widokowe, opryski, dokonywanie pomiarów, tworzenie map, fotografowanie, skoki spadochronowe, holowanie szybowców, wycinka drzew i prace budowlane z użyciem helikoptera, a także inne wykonywane z powietrza usługi rolnicze, przemysłowe i inspekcyjne; wynajem statków powietrznych z załogą; oraz usługi w zakresie eksploatacji portu lotniczego.

(7) Krajowy kabotaż morski obejmuje: w odniesieniu do Unii – bez uszczerbku dla zakresu działalności, która może być uznana za kabotaż na podstawie odpowiednich przepisów krajowych – transport pasażerów lub towarów między portem lub punktem znajdującym się w państwie członkowskim a innym portem lub punktem znajdującym się w tym samym państwie członkowskim, w tym na jego szelfie kontynentalnym, zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza, a także ruch rozpoczynający się i kończący w tym samym porcie lub punkcie znajdującym się w państwie członkowskim; w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa – transport pasażerów lub towarów między portem lub punktem znajdującym się w Zjednoczonym Królestwie a innym portem lub punktem znajdującym się w Zjednoczonym Królestwie, w tym na jego szelfie kontynentalnym, zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza, a także ruch rozpoczynający się i kończący w tym samym porcie lub punkcie znajdującym się w Zjednoczonym Królestwie.

(8) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że w przypadku gdy pojęcie „działania prowadzone w związku z wykonywaniem władzy publicznej” stosowane jest w odniesieniu do środków Strony, które mają wpływ na świadczenie usług, obejmuje wówczas „usługi świadczone w związku z wykonywaniem władzy publicznej” zdefiniowane w art. 124 lit. p).

(9) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że przedsiębiorstwa żeglugowe, o których mowa w niniejszej literze, uznaje się za osoby prawne Strony wyłącznie w odniesieniu do ich działalności związanej ze świadczeniem usług transportu morskiego.

(10) Art. 128 lit. a) ppkt (i)–(iii) nie obejmują środków wprowadzonych w celu ograniczenia produkcji produktów rolnych lub produktów rybołówstwa.

(11) Art. 128 lit. a) ppkt (iii) nie obejmuje środków Strony ograniczających nakłady na dostawy usług.

(12) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że art. 132 ust. 1 lit. f) pozostaje bez uszczerbku dla postanowień art. 207.

(13) Art. 135 lit. a) ppkt (iii) nie obejmuje środków Strony ograniczających nakłady na dostawy usług.

(14) W przypadku gdy wykształcenie lub kwalifikacje nie zostały uzyskane na terytorium Strony, na którym świadczona jest usługa, Strona ta może ocenić, czy są one równoważne z wyższym wykształceniem wymaganym na jej terytorium.

(15) W przypadku gdy wykształcenie lub kwalifikacje nie zostały uzyskane na terytorium Strony, na którym świadczona jest usługa, Strona ta może ocenić, czy są one równoważne z wyższym wykształceniem wymaganym na jej terytorium.

(16) Kierownicy i specjaliści mogą być zobowiązani do wykazania swoich kwalifikacji zawodowych i doświadczenia niezbędnych do pracy na rzecz osoby prawnej, do której są przeniesione.

(17) Mimo że kierownicy nie wykonują bezpośrednio zadań dotyczących faktycznego świadczenia usług, nie stanowi to jednak przeszkody w wykonywaniu przez nią, w ramach wykonywania obowiązków opisanych powyżej, wszelkich takich zadań, które mogą być niezbędne do świadczenia usług.

(18) Przedsiębiorstwo przyjmujące może zostać zobowiązane do przedłożenia programu szkolenia obejmującego okres pobytu w celu uzyskania uprzedniego zezwolenia, wykazując, że celem pobytu jest szkolenie. W przypadku AT, CZ, DE, FR, ES, HU i LT szkolenie musi być powiązane z uzyskanym wykształceniem wyższym.

(19) Aby zrównoważyć ograniczenia zasobów i potencjalne obciążenie dla przedsiębiorstw, w przypadkach, w których jest to uzasadnione, właściwe organy mogą wymagać, aby wszystkie informacje były przedkładane w określonym formacie, aby uznać je za „kompletne do celów rozpatrzenia”.

(20) Właściwe organy mogą spełnić wymóg określony w ppkt (ii) informując uprzednio wnioskodawcę na piśmie, między innymi za pomocą opublikowanego środka, że brak odpowiedzi po upływie określonego czasu od dnia złożenia wniosku wskazuje na jego akceptację. Odniesienie do „na piśmie” należy rozumieć jako obejmujące format elektroniczny.

(21) Taka „możliwość” nie wymaga od właściwego organu przedłużenia terminów.

(22) Właściwe organy nie ponoszą odpowiedzialności za opóźnienia wynikające z przyczyn spoza zakresu ich kompetencji.

(23) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że niniejszego artykułu nie interpretuje się jako uniemożliwiającego negocjowanie lub zawarcie jednego lub większej liczby porozumień między Stronami dotyczących uznawania kwalifikacji zawodowych zgodnie z warunkami i wymogami różniącymi się od tych, które są przewidziane w niniejszym artykule.

(24) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że takie porozumienia nie mogą prowadzić do automatycznego uznawania kwalifikacji, lecz muszą określać, we wspólnym interesie obu Stron, warunki uznawania kwalifikacji przez właściwe organy.

(25) Wymagane informacje traktuje się zgodnie z wymogami poufności.

(26) Opłaty administracyjne nie obejmują płatności za prawa do korzystania z ograniczonych zasobów oraz obowiązkowych składek na rzecz świadczenia usługi powszechnej.

(27) Do celów niniejszego artykułu „niedyskryminujący” oznacza klauzulę najwyższego uprzywilejowania i traktowanie narodowe zdefiniowane w art. 129, 130, 136 i 137, a także warunki nie mniej korzystne niż warunki przyznane jakiemukolwiek innemu użytkownikowi podobnych publicznych sieci telekomunikacyjnych lub usług w podobnych sytuacjach.

(28) Niniejszy artykuł nie ma zastosowania do usług roamingu w Unii Europejskiej, które są komercyjnymi usługami łączności ruchomej świadczonymi na podstawie umowy handlowej między dostawcami publicznych usług telekomunikacyjnych, które umożliwiają użytkownikowi końcowemu korzystanie ze swojego telefonu komórkowego lub innego urządzenia umożliwiającego korzystanie z usług głosowych, usług przesyłania danych lub przesyłania wiadomości w państwie członkowskim innym niż to, w którym znajduje się macierzysta publiczna sieć telekomunikacyjna tego użytkownika końcowego.

(29) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że zmiana ta ma zastosowanie do „usług świadczonych w związku z wykonywaniem władzy publicznej”, o których mowa w art. 124 lit. o), gdyż ma zastosowanie do „działań prowadzonych w związku z wykonywaniem władzy publicznej”, o których mowa w art. 124 lit. f).

(30) Dla większej przejrzystości należy wyjaśnić, że nie uniemożliwia to Stronie przyjęcia lub utrzymywania środków ze względów ostrożnościowych w odniesieniu do oddziałów utworzonych na jej terytorium przez osoby prawne drugiej Strony.

(31) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że do celów niniejszego tytułu prawo Unii jest częścią prawa państwa macierzystego prawników, o których mowa w lit. e) ppkt (i) niniejszego artykułu.

(32) Pojęcie „usługi prawne w zakresie arbitrażu, postępowania pojednawczego i mediacji” oznacza przygotowanie dokumentów do przedłożenia arbitrowi, rozjemcy lub mediatorowi oraz przygotowanie do stawienia się i stawienie się przed nimi w przypadku jakiegokolwiek sporu dotyczącego stosowania lub interpretacji prawa. Nie obejmuje ono usług w zakresie arbitrażu, postępowania pojednawczego i mediacji w sporach niedotyczących stosowania i interpretacji prawa, które wchodzą w zakres usług związanych z usługami konsultacyjnymi w zakresie zarządzania. Nie obejmuje również działania w charakterze arbitra, rozjemcy lub mediatora. Jako podkategoria, usługi prawne w zakresie międzynarodowego arbitrażu, postępowania pojednawczego lub mediacji oznaczają te same usługi, w przypadku gdy w sporze uczestniczą strony z dwóch lub większej liczby państw.

(33) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że do celów niniejszego ustępu „wskazane usługi prawne” oznaczają, w odniesieniu do usług świadczonych w Unii, usługi prawne w związku z prawem Zjednoczonego Królestwa lub jakiejkolwiek jego części oraz z prawem międzynarodowym (z wyłączeniem prawa Unii), a w odniesieniu do usług świadczonych w Zjednoczonym Królestwie – usługi prawne w związku z prawem państwa członkowskiego (w tym prawa Unii) oraz z międzynarodowym prawem publicznym (z wyłączeniem prawa Unii).

(34) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że „warunki ogólnego zastosowania” odnoszą się do warunków sformułowanych w sposób obiektywny oraz mających zastosowanie horyzontalne do nieokreślonej liczby przedsiębiorców, a zatem obejmują różne sytuacje i przypadki.

(35) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że poważne trudności w zakresie bilansu płatniczego lub finansów zagranicznych, lub zaistnienie groźby ich wystąpienia, mogą być spowodowane między innymi poważnymi trudnościami związanymi z polityką pieniężną lub kursową, lub zaistnieniem groźby wystąpienia takich trudności.

(36) Każda ze Stron może określić odpowiedni termin złożenia wniosku zgodnie ze swoimi własnymi przepisami.

(37) Niniejsza sekcja nie ma zastosowania do ochrony znanej w Zjednoczonym Królestwie jako prawo do wzoru.

(38) Do celów niniejszego tytułu pojęcie „środek ochrony roślin” jest zdefiniowane dla każdej ze Stron w odpowiednich przepisach Stron.

(39) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że, w zakresie dozwolonym przez prawo Strony, pojęcie „federacje i stowarzyszenia” obejmuje co najmniej organizacje zbiorowego zarządzania prawami i organizacje zawodowe zrzeszające pełnomocników, które są regularnie uznawane za uprawnione do reprezentowania posiadaczy praw własności intelektualnej.

(40) W przypadku Unii właściwy organ oznacza organy celne.

(41) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że stosowanie obowiązku traktowania narodowego przewidzianego w niniejszym artykule podlega wyjątkom, o których mowa w załączniku 25 sekcja B podsekcja B1 i B2 uwaga 3 w Uwagach.

(42) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/942 z dnia 5 czerwca 2019 r. ustanawiającym Agencję Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (Dz.U. UE L 158 z 14.6.2019, s. 22).

(43) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/943 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie rynku wewnętrznego energii elektrycznej (Dz.U. UE L 158 z 14.6.2019, s. 54) lub wcześniejsze akty: Dz.U. UE L 176 z 15.7.2003, s. 1 oraz Dz.U. UE L 211 z 14.8.2009, s. 15.

(44) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego (Dz.U. UE L 211 z 14.8.2009, s. 94) lub wcześniejszy akt: Dz.U. UE L 176 z 15.7.2003, s. 57.

(45) Rozporządzenie Komisji (UE) nr 838/2010 z dnia 23 września 2010 r. w sprawie ustanowienia wytycznych dotyczących mechanizmu rekompensat dla operatorów działających między systemami przesyłowymi i wspólnego podejścia regulacyjnego do opłat przesyłowych (Dz.U. UE L 250 z 24.9.2010, s. 5).

(46) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 715/2009 z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie warunków dostępu do sieci przesyłowych gazu ziemnego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1775/2005 (Dz.U. UE L 211 z 14.8.2009, s. 36).

(47) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (Dz.U. UE L 328 z 21.12.2018, s. 82).

(48) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej (Dz.U. UE L 315 z 14.11.2012, s. 1).

(49) W przypadku Unii zasady te obejmują zasadę ostrożności.

(50) W odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa „małe i średnie przedsiębiorstwa” oznaczają małe przedsiębiorstwa i mikroprzedsiębiorstwa.

(51) W przypadku Zjednoczonego Królestwa ważne środki regulacyjne rozumiane są jako istotne środki regulacyjne (significant regulatory measures) zgodnie z definicją takich środków w przepisach i procedurach Zjednoczonego Królestwa.

(52) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że w odniesieniu do wykonania niniejszej umowy na terytorium Unii podejście ostrożnościowe oznacza zasadę ostrożności.

(53) Do tego celu dyskryminacja oznacza, że występuje mniej korzystne traktowanie podmiotu gospodarczego w porównaniu z innymi podmiotami gospodarczymi w podobnych sytuacjach oraz że odmienne traktowanie nie jest uzasadnione obiektywnymi kryteriami.

(54) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że kryterium to jest spełnione, gdy stan faktyczny wskazuje, że przyznanie subsydium, bez prawnego uwarunkowania wynikami wywozu, jest w rzeczywistości związane z rzeczywistą lub przewidywaną wielkością wywozu lub przychodami z wywozu. Sam fakt, że subsydium jest przyznawane podmiotom gospodarczym prowadzącym wywóz nie stanowi podstawy do traktowania tego subsydium jako subsydium eksportowego w rozumieniu niniejszego postanowienia.

(55) Do krajów o ryzyku zbywalnym należą: Zjednoczone Królestwo, państwa członkowskie Unii, Australia, Kanada, Islandia, Japonia, Nowa Zelandia, Norwegia, Szwajcaria oraz Stany Zjednoczone Ameryki.

(56) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że pozostaje to bez uszczerbku dla art. 364 ust. 1 i 2.

(57) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że prawo Zjednoczonego Królestwa do celów niniejszego artykułu nie obejmuje jakiejkolwiek ustawy (i) obowiązującej na mocy sekcji 2 ust. 1 Ustawy o Wspólnotach Europejskich z 1972 r., zapisanej w sekcji 1A Ustawy o (wystąpieniu) z Unii Europejskiej z 2018 r., ani (ii) uchwalonej lub wydanej w celu określonym w sekcji 2 ust. 2 ustawy o Wspólnotach Europejskich z 1972 r.

(58) W odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa niniejszy artykuł wymaga nowego środka odzyskiwania, który byłby dostępny po pomyślnym zakończeniu kontroli sądowej, zgodnie ze standardem kontroli na podstawie prawa krajowego, rozpoczętej w określonym okresie; zakres takiej kontroli nie jest rozszerzany w jakikolwiek inny sposób, zgodnie z art. 372 ust. 3. Żaden z beneficjentów nie będzie mógł powoływać się na uzasadnione oczekiwanie, aby nie poddać się takiemu odzyskaniu.

(59) Strony odnotowują, że Zjednoczone Królestwo wdroży nowy system kontroli subsydiów po wejściu w życie niniejszej Umowy.

(60) Krajowy kabotaż morski obejmuje: w odniesieniu do Unii, bez uszczerbku dla zakresu działalności, która może być uznana za kabotaż na podstawie odpowiednich przepisów krajowych, transport pasażerów lub towarów między portem lub punktem znajdującym się w państwie członkowskim Unii a innym portem lub punktem znajdującym się w tym samym państwie członkowskim Unii, w tym na jego szelfie kontynentalnym, zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza, oraz ruch rozpoczynający się i kończący w tym samym porcie lub punkcie znajdującym się w państwie członkowskim Unii; w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa – transport pasażerów lub towarów między portem lub punktem znajdującym się w Zjednoczonym Królestwie a innym portem lub punktem znajdującym się w Zjednoczonym Królestwie, w tym na jego szelfie kontynentalnym, zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza, oraz ruch rozpoczynający się i kończący w tym samym porcie lub punkcie znajdującym się w Zjednoczonym Królestwie.

(61) Dla większej przejrzystości należy wyjaśnić, że niniejszy ustęp nie ma zastosowania w odniesieniu do nabycia lub sprzedaży udziałów, akcji lub innych form kapitału przez podmiot objęty niniejszą Umową w ramach kapitałowego uczestnictwa w innym przedsiębiorstwie.

(62) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że niniejszy rozdział i art. 411 nie mają zastosowania do praw i norm Stron dotyczących zabezpieczenia społecznego i emerytur.

(63) Każda ze Stron zachowuje swoje prawo do określania swoich priorytetów, polityk i przydziału zasobów w ramach skutecznego wykonania konwencji MOP i odpowiednich postanowień Europejskiej karty społecznej w sposób spójny z jej międzynarodowymi zobowiązaniami, w tym zobowiązaniami wynikającymi z niniejszego tytułu. Rada Europy ustanowiona w 1949 r. przyjęła Europejską kartę społeczną w 1961 r., a jej zmian dokonano w 1996 r. Wszystkie państwa członkowskie ratyfikowały Europejską kartę społeczną w jej pierwotnej lub zmienionej wersji. W przypadku Zjednoczonego Królestwa odniesienie do Europejskiej karty społecznej w ust. 5 oznacza odniesienie do pierwotnej wersji z 1961 r.

(64) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że w tym przypadku dana Strona nie będzie mieć możliwości uprzedniego skorzystania z konsultacji zgodnie z art.738.

(65) Środki takie mogą obejmować, w stosownych przypadkach, wycofanie lub dostosowanie środków równoważących

(66) Zawieszenie obowiązków wynikających z art. 749 jest dostępne wyłącznie w przypadku, gdy środki równoważące zostały faktycznie zastosowane.

(67) Na wyjątki dotyczące bezpieczeństwa publicznego i porządku publicznego można powoływać się jedynie w przypadku wystąpienia rzeczywistego i wystarczająco poważnego zagrożenia dla podstawowych interesów społeczeństwa.

(68) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że takie ustalenie pozostaje bez uszczerbku dla części szóstej tytuł I.

(69) Środki mające na celu zapewnienie sprawiedliwego lub skutecznego nakładania lub poboru podatków bezpośrednich obejmują środki wprowadzone przez Stronę w ramach jej systemu podatkowego, które:

(i)	mają zastosowanie do usługodawców, którzy nie są rezydentami, z uwzględnieniem faktu, że obowiązek podatkowy nierezydentów określony jest w odniesieniu do elementów podlegających opodatkowaniu pochodzących z terytorium Strony lub tam się znajdujących; lub

(ii)	mają zastosowanie do nierezydentów w celu zapewnienia nakładania lub poboru podatków na terytorium Strony; lub

(iii)

mają zastosowanie do nierezydentów lub rezydentów w celu zapobiegania unikaniu zobowiązań podatkowych i uchylaniu się od nich, łącznie ze środkami zgodności; lub

(iv)	mają zastosowanie do konsumentów usług świadczonych na lub z terytorium drugiej Strony lub państwa trzeciego w celu zapewnienia nakładania na takich konsumentów lub poboru od nich podatków pochodzących ze źródeł znajdujących się na terytorium Strony; lub

(v)	odróżniają usługodawców podlegających podatkowi nakładanemu na elementy podlegające opodatkowaniu na całym świecie od innych usługodawców, z uwzględnieniem występującej między nimi różnicy w charakterze podstawy opodatkowania; lub

(vi)	określają lub przyznają dochody, zyski, korzyści, straty, odliczenia lub ulgi osobom lub oddziałom będącym rezydentami, lub powiązanym osobom lub oddziałom należącym do tej samej osoby, w celu ochrony podstawy opodatkowania Strony.

(70) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1073/2009 z dnia 21 października 2009 r. w sprawie wspólnych zasad dostępu do międzynarodowego rynku usług autokarowych i autobusowych i zmieniające rozporządzenie (WE) nr 561/2006 (wersja przekształcona) (Dz.U. UE L 300 z 14.11.2009, s. 88).

(71) Dla większej pewności należy wyjaśnić, że pojęcie „środek” obejmuje zaniechanie działania.

(72) Nie obejmuje osób fizycznych zamieszkujących na terytorium, o którym mowa w art. 774 ust. 3.

(73) Definicja osoby fizycznej obejmuje również osoby stale zamieszkujące w Republice Łotewskiej, które nie są obywatelami Republiki Łotewskiej ani jakiegokolwiek innego państwa, ale które na mocy prawa Republiki Łotewskiej są uprawnione do otrzymania paszportu nieobywatelskiego.

(74) Dla większej pewności „GPA” rozumie się jako jako GPA zmienione Protokołem zmieniającym Porozumienie w sprawie zamówień publicznych, sporządzonym w Genewie w dniu 30 marca 2012 r.

(75) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 z dnia 9 października 2013 r. ustanawiające unijny kodeks celny (wersja przekształcona) (Dz.U. UE L 269 z 10.10.2013, s. 1).

(76) Dla większej przejrzystości należy wyjaśnić, że w przypadku Unii, obszary poza morzem terytorialnym każdej ze Stron rozumie się jako odpowiednie obszary państw członkowskich Unii.

(77) Decyzja Rady 2008/615/WSiSW z dnia 23 czerwca 2008 r. w sprawie intensyfikacji współpracy transgranicznej, szczególnie w zwalczaniu terroryzmu i przestępczości transgranicznej (Dz.U. UE L 210 z 6.8.2008, s. 1).

(78) Decyzja Rady 2008/616/WSiSW z dnia 23 czerwca 2008 r. w sprawie wdrożenia decyzji 2008/615/WSiSW w sprawie intensyfikacji współpracy transgranicznej, szczególnie w zwalczaniu terroryzmu i przestępczości transgranicznej (Dz.U. UE L 210 z 6.8.2008, s. 12).

(79) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/794 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie Agencji Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania (Europol), zastępujące i uchylające decyzje Rady 2009/371/WSiSW, 2009/934/WSiSW, 2009/935/WSiSW, 2009/936/WSiSW i 2009/968/WSiSW (Dz.U. UE L 135 z 24.5.2016, s. 53).

(80) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1727 z dnia 14 listopada 2018 r. w sprawie Agencji Unii Europejskiej ds. Współpracy Wymiarów Sprawiedliwości w Sprawach Karnych (Eurojust) oraz zastąpienia i uchylenia decyzji Rady 2002/187/WSiSW (Dz.U. UE L 295 z 21.11.2018, s. 138).

(81) Decyzja ramowa Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz.U. UE L 190 z 18.7.2002, s. 1).

(82) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/680 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez właściwe organy do celów zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i ścigania czynów zabronionych i wykonywania kar, oraz w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylająca decyzję ramową Rady 2008/977/WSiSW (Dz.U. UE L 119 z 4.5.2016, s. 89).

(83) 2018 rozdział 12.

(84) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz.U. UE L 119 z 4.5.2016, s. 1).

(85) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 z dnia 18 lipca 2018 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii, zmieniające rozporządzenia (UE) nr 1296/2013, (UE) nr 1301/2013, (UE) nr 1303/2013, (UE) nr 1304/2013, (UE) nr 1309/2013, (UE) nr 1316/2013, (UE) nr 223/2014 i (UE) nr 283/2014 oraz decyzję nr 541/2014/UE, a także uchylające rozporządzenie (UE, Euratom) nr 966/2012 (Dz.U. UE L 193 z 30.7.2018, s. 1).

(86) Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 541/2014/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. ustanawiająca ramy wsparcia obserwacji i śledzenia obiektów kosmicznych (Dz.U. UE L 158 z 27.5.2014, s. 227).

(87) W celu zapewnienia większej pewności należy wyjaśnić, że ust. 2–9 mają zastosowanie do negocjacji między Unią a państwem trzecim w sprawie przystąpienia do Unii odbywających się po wejściu w życie niniejszej Umowy, niezależnie od faktu, że wniosek o przystąpienie mógł zostać złożony przed wejściem w życie niniejszej Umowy.

(88) Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi Rozporządzeniem o ochronie danych, prywatności i komunikacji elektronicznej (poprawki itp.) (wystąpienie z UE) z 2020 r. (SI 2020/1586).

ZAŁĄCZNIK 1

REGULAMIN RADY PARTNERSTWA I KOMITETÓW

Artykuł 1

Przewodniczący

1. Unia i Zjednoczone Królestwo powiadamiają się wzajemnie o imieniu i nazwisku, stanowisku oraz danych kontaktowych swoich wyznaczonych współprzewodniczących. Uznaje się, że współprzewodniczący posiada upoważnienie do reprezentowania, odpowiednio, Unii i Zjednoczonego Królestwa do dnia, w którym druga Strona zostanie powiadomiona o nowym współprzewodniczącym.

2. Współprzewodniczący przyjmują decyzje przewidziane w niniejszym regulaminie za obopólną zgodą.

3. Współprzewodniczącego może zastąpić na określonym posiedzeniu wyznaczony przedstawiciel. Współprzewodniczący lub jego wyznaczony przedstawiciel jak najwcześniej powiadamia drugiego współprzewodniczącego oraz sekretariat Rady Partnerstwa o wyznaczeniu przedstawiciela. Wszelkie odniesienia w niniejszym regulaminie do współprzewodniczących traktuje się jako odniesienia obejmujące wyznaczonego przedstawiciela.

Artykuł 2

Sekretariat

W skład sekretariatu Rady Partnerstwa (zwanego dalej „sekretariatem”) wchodzą urzędnik Unii i urzędnik rządu Zjednoczonego Królestwa. Sekretariat wykonuje zadania powierzone mu na podstawie niniejszego regulaminu.

Unia i Zjednoczone Królestwo powiadamiają się wzajemnie o imieniu i nazwisku, stanowisku oraz danych kontaktowych urzędnika będącego członkiem sekretariatu Rady Partnerstwa w imieniu, odpowiednio, Unii i Zjednoczonego Królestwa. Uznaje się, że urzędnik ten jest członkiem sekretariatu jako przedstawiciel Unii lub Zjednoczonego Królestwa do dnia, w którym Unia lub Zjednoczone Królestwo powiadomi o nowym członku.

Artykuł 3

Posiedzenia

1. Każde posiedzenie Rady Partnerstwa zwoływane jest przez sekretariat w dniu i w miejscu uzgodnionym przez współprzewodniczących. W przypadku gdy Unia lub Zjednoczone Królestwo przekazały wniosek o zwołanie posiedzenia za pośrednictwem sekretariatu, Rada Partnerstwa dołoży starań, aby posiedzenie odbyło się w terminie 30 dni od dnia przekazania takiego wniosku lub wcześniej w przypadkach przewidzianych w niniejszej Umowie.

2. O ile współprzewodniczący nie postanowią inaczej, posiedzenia Rady Partnerstwa odbywają się na przemian w Brukseli i Londynie.

3. Na zasadzie odstępstwa od ust. 2 współprzewodniczący mogą uzgodnić, że posiedzenie Rady Partnerstwa odbędzie się w formie wideokonferencji lub telekonferencji.

Artykuł 4

Udział w posiedzeniach

1. W rozsądnym terminie przed każdym posiedzeniem Unia i Zjednoczone Królestwo informują się wzajemnie za pośrednictwem sekretariatu o planowanym składzie swoich odpowiednich delegacji, wskazując imię i nazwisko oraz funkcję każdego członka delegacji.

2. W stosownych przypadkach współprzewodniczący mogą, za obopólną zgodą, zaprosić ekspertów (tj. osoby spoza administracji rządowej) do udziału w posiedzeniach Rady Partnerstwa w celu przedstawienia informacji na konkretny temat i tylko na te części posiedzenia, na których te konkretne tematy poddawane są pod dyskusję.

Artykuł 5

Dokumenty

Dokumenty w formie pisemnej, przedłożone do debaty w Radzie Partnerstwa są numerowane i przekazywane Unii i Zjednoczonemu Królestwu przez sekretariat.

Artykuł 6

Korespondencja

1. Unia i Zjednoczone Królestwo przesyłają swoją korespondencję skierowaną do Rady Partnerstwa za pośrednictwem sekretariatu. Taka korespondencja może być wysyłana w dowolnej formie pisemnej, w tym przy użyciu poczty elektronicznej.

2. Sekretariat zapewnia, aby korespondencja kierowana do Rady Partnerstwa była przekazywana współprzewodniczącym i rozsyłana, w stosownych przypadkach, zgodnie z art. 5.

3. Wszelką korespondencję, której nadawcą lub bezpośrednim odbiorcą są współprzewodniczący, przekazuje się do sekretariatu i rozsyła, w stosownych przypadkach, zgodnie z art. 5.

Artykuł 7

Porządek obrad

1. Sekretariat sporządza projekt wstępnego porządku obrad każdego posiedzenia. Projekt wstępnego porządku obrad, wraz z odpowiednimi dokumentami, przekazuje się współprzewodniczącym nie później niż na 10 dni przed datą posiedzenia.

2. Wstępny porządek obrad zawiera punkty, o których włączenie do porządku obrad wystąpiły Unia lub Zjednoczone Królestwo. Wszelkie takie wnioski, wraz ze wszystkimi odpowiednimi dokumentami, składa się w sekretariacie nie później niż 15 dni przed rozpoczęciem posiedzenia.

3. Nie później niż pięć dni przed datą posiedzenia współprzewodniczący decydują o wstępnym porządku obrad danego posiedzenia.

4. Rada Partnerstwa przyjmuje porządek obrad na początku każdego posiedzenia. Na wniosek Unii lub Zjednoczonego Królestwa punkty inne niż te ujęte we wstępnym porządku obrad mogą zostać włączone do porządku obrad w drodze konsensusu.

5. Współprzewodniczący mogą, za obopólną zgodą, skrócić lub wydłużyć terminy określone w ust. 1, 2 i 3 w celu uwzględnienia wymogów dotyczących poszczególnych przypadków.

Artykuł 8

Protokół

1. Projekt protokołu każdego posiedzenia sporządzany jest przez urzędnika będącego członkiem sekretariatu Strony, która pełni rolę gospodarza posiedzenia, w terminie 15 dni od zakończenia posiedzenia, chyba że współprzewodniczący zadecydują inaczej. Projekt protokołu przekazuje się w celu przedstawienia uwag członkowi sekretariatu drugiej Strony. Członek sekretariatu może przedstawić uwagi w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania projektu protokołu.

2. Protokół obrad zawiera co do zasady streszczenie każdego punktu ujętego w porządku obrad, a w stosownych przypadkach – informacje o:

a)	dokumentach przedłożonych Radzie Partnerstwa;

b)	wszelkich oświadczeniach, o których włączenie do protokołu obrad wniósł jeden ze współprzewodniczących; oraz

c)	przyjętych decyzjach, wydanych zaleceniach, uzgodnionych oświadczeniach i przyjętych wnioskach dotyczących poszczególnych punktów porządku obrad.

3. Protokół obrad zawiera w załączniku wykaz uczestników, w którym podaje się w odniesieniu do każdej z delegacji imiona i nazwiska oraz funkcje wszystkich osób biorących udział w posiedzeniu.

4. Sekretariat dostosowuje projekt protokołu na podstawie otrzymanych uwag, a współprzewodniczący zatwierdzają projekt protokołu ze zmianami w terminie 28 dni od dnia posiedzenia lub w jakimkolwiek innym terminie uzgodnionym przez współprzewodniczących. Po zatwierdzeniu protokołu członkowie sekretariatu poświadczają podpisem dwie jego wersje. Unia i Zjednoczone Królestwo otrzymują po jednej z dwóch autentycznych wersji. Współprzewodniczący mogą uzgodnić, że podpisanie i wymiana kopii w formie elektronicznej spełnia powyższy wymóg.

Artykuł 9

Decyzje i zalecenia

1. W okresie między posiedzeniami Rada Partnerstwa może przyjmować decyzje lub zalecenia w procedurze pisemnej. Współprzewodniczący przedstawia na piśmie tekst projektu decyzji lub zalecenia drugiemu współprzewodniczącemu w języku roboczym Rady Partnerstwa. Druga Strona ma miesiąc lub jakikolwiek dłuższy okres określony przez Stronę zgłaszającą wniosek na wyrażenie zgody na projekt decyzji lub zalecenia. Jeżeli druga Strona nie wyrazi swojej zgody, proponowana decyzja lub zalecenie są poddawane pod dyskusję i mogą zostać przyjęte na następnym posiedzeniu Rady Partnerstwa. Projekt decyzji lub zaleceń uznaje się za przyjęty, gdy druga Strona wyrazi zgodę, i zostaje on zapisany w protokole kolejnego posiedzenia Rady Partnerstwa zgodnie z art. 8.

2. Jeżeli Rada Partnerstwa przyjmuje decyzje lub zalecenia, w tytule takich aktów wpisuje się odpowiednio słowo „decyzja” lub „zalecenie”. Sekretariat nadaje każdej decyzji lub każdemu zaleceniu numer seryjny oraz odnotowuje datę ich przyjęcia.

3. W decyzjach przyjętych przez Radę Partnerstwa określa się dzień, w którym stają się one skuteczne.

4. Decyzje i zalecenia przyjęte przez Radę Partnerstwa sporządzane są w dwóch egzemplarzach w autentycznych wersjach językowych i podpisywane przez współprzewodniczących, a natychmiast po podpisaniu sekretariat przesyła je Unii i Zjednoczonemu Królestwu. Współprzewodniczący mogą uzgodnić, że podpisanie i wymiana kopii w formie elektronicznej spełnia powyższy wymóg dotyczący podpisu.

Artykuł 10

Przejrzystość

1. Współprzewodniczący mogą uzgodnić zwołanie posiedzenia publicznego Rady Partnerstwa.

2. Każda ze Stron może podjąć decyzję o publikacji decyzji i zaleceń Rady Partnerstwa w swoim dzienniku urzędowym lub w internecie.

3. Jeżeli Unia lub Zjednoczone Królestwo przekazują Radzie Partnerstwa informacje poufne lub chronione przed ujawnieniem na podstawie ich przepisów ustawowych i wykonawczych, druga Strona traktuje otrzymane informacje jako poufne.

4. Wstępne porządki obrad posiedzeń podaje się do wiadomości publicznej przed posiedzeniem Rady Partnerstwa. Protokoły posiedzeń podaje się do wiadomości publicznej po ich zatwierdzeniu zgodnie z art. 8.

5. Publikowanie dokumentów, o których mowa w ust. 2, 3 i 4, odbywa się zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami obu Stron w zakresie ochrony danych.

Artykuł 11

Języki

1. Językami urzędowymi Rady Partnerstwa są języki urzędowe Unii i Zjednoczonego Królestwa.

2. Językiem roboczym Rady Partnerstwa jest język angielski. O ile współprzewodniczący nie postanowią inaczej, Rada Partnerstwa prowadzi obrady na podstawie dokumentów sporządzonych w języku angielskim.

3. Rada Partnerstwa przyjmuje decyzje dotyczące zmiany lub interpretacji niniejszej Umowy w językach, w których tekst niniejszej Umowy jest autentyczny. Wszystkie pozostałe decyzje Rady Partnerstwa, w tym decyzje zmieniające niniejszy regulamin, przyjmowane są w języku roboczym, o którym mowa w ust. 2.

Artykuł 12

Wydatki

1. Unia i Zjednoczone Królestwo pokrywają wszelkie koszty poniesione przez siebie w związku z udziałem w posiedzeniach Rady Partnerstwa.

2. Wydatki związane z organizacją posiedzeń i sporządzeniem kopii dokumentów ponosi Strona, która pełni rolę gospodarza posiedzenia.

3. Wydatki związane z tłumaczeniem ustnym na język roboczy i z języka roboczego Rady Partnerstwa w czasie posiedzeń ponosi Strona wnosząca o takie tłumaczenie ustne.

4. Każda ze Stron odpowiedzialna jest za tłumaczenie decyzji i innych dokumentów na swoje własne języki urzędowe, jeżeli jest to wymagane na podstawie postanowienia 11, oraz ponosi wydatki związane z takimi tłumaczeniami.

Artykuł 13

Komitety

1. Bez uszczerbku dla ust. 2 niniejszego artykułu, art. 1–12 stosuje się odpowiednio do komitetów.

2. Komitety informują Radę Partnerstwa o swoim harmonogramie posiedzeń i porządku obrad z odpowiednim wyprzedzeniem oraz składają Radzie Partnerstwa sprawozdania z wyników i wniosków ze każdego ze swoich posiedzeń.

ZAŁĄCZNIK 2

UWAGI WPROWADZAJĄCE DO REGUŁ POCHODZENIA DLA POSZCZEGÓLNYCH PRODUKTÓW

UWAGA 1

Zasady ogólne

W niniejszym załączniku określa się ogólne postanowienia dotyczące mających zastosowanie wymogów określonych w załączniku 3, jak przewidziano w art. 39 ust. 1 lit. c) niniejszej Umowy.

Do celów niniejszego załącznika i załącznika 3 wymogi umożliwiające uznanie danego produktu za pochodzący zgodnie z art. 39 ust. 1 lit. c) niniejszej Umowy obejmują zmianę klasyfikacji taryfowej, proces wytwarzania, maksymalną wartość lub masę materiałów niepochodzących lub wszelkie inne wymogi określone w niniejszym załączniku i w załączniku 3.

Odniesienie do masy w regułach pochodzenia dotyczących poszczególnych produktów oznacza masę netto, która jest masą materiału lub produktu, nie wliczając masy opakowania.

Niniejszy załącznik i załącznik 3 opierają się na Systemie Zharmonizowanym, zmienionym w dniu 1 stycznia 2017 r.

UWAGA 2

Struktura wykazu reguł pochodzenia dotyczących poszczególnych produktów

Uwagi do sekcji lub działów, w stosownych przypadkach, odczytuje się w powiązaniu z regułami pochodzenia dotyczącymi poszczególnych produktów dla odpowiedniej sekcji, działu, pozycji lub podpozycji.

Każda reguła pochodzenia dotycząca konkretnych produktów określona w kolumnie 2 załącznika 3 ma zastosowanie do odpowiedniego produktu wskazanego w kolumnie 1 załącznika 3.

Jeżeli produkt podlega alternatywnym regułom pochodzenia dotyczącym konkretnych produktów, produkt ten jest pochodzący z terytorium Strony, jeżeli spełnia jeden z wymogów alternatywnych.

Jeżeli produkt podlega specyficznej dla danego produktu regule pochodzenia, która zawiera wiele wymogów, produkt ten jest pochodzący z terytorium Strony tylko wtedy, gdy spełnia wszystkie wymogi.

Do celów niniejszego załącznika i załącznika 3 stosuje się następujące definicje:

a)	„sekcja” oznacza sekcję Systemu Zharmonizowanego;

b)	„dział” oznacza pierwsze dwie cyfry numeru klasyfikacji taryfowej w ramach Systemu Zharmonizowanego;

c)	„pozycja” oznacza pierwsze cztery cyfry w numerze klasyfikacji taryfowej w ramach Systemu Zharmonizowanego; oraz

d)	„podpozycja” oznacza pierwszych sześć cyfr w numerze klasyfikacji taryfowej w ramach Systemu Zharmonizowanego.

Do celów reguł pochodzenia dotyczących poszczególnych produktów stosuje się następujące skróty:

„CC” oznacza wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolnym działem, z wyjątkiem działu danego produktu; oznacza to, że każdy materiał niepochodzący użyty do wytworzenia produktu musi być klasyfikowany w dziale (2-cyfrowy poziom Systemu Zharmonizowanego) innym niż dział danego produktu (tj. zmiana działu);

„CTH” oznacza wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją z wyjątkiem pozycji danego produktu; oznacza to, że każdy materiał niepochodzący użyty do wytworzenia produktu musi być klasyfikowany w pozycji (4-cyfrowy poziom Systemu Zharmonizowanego) innej niż pozycja danego produktu (tj. zmiana pozycji);

„CTSH” oznacza wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną podpozycją, z wyjątkiem podpozycji danego produktu; oznacza to, że każdy materiał niepochodzący użyty do wytworzenia produktu musi być klasyfikowany w podpozycji (6-cyfrowy poziom Systemu Zharmonizowanego) innej niż podpozycja danego produktu (tj. zmiana podpozycji).

UWAGA 3

Stosowanie reguł pochodzenia dotyczących poszczególnych produktów

Art. 39 niniejszej Umowy, dotyczący produktów, które uzyskały status pochodzących i które są używane do wytwarzania innych produktów, stosuje się niezależnie od tego, czy status ten został uzyskany w tym samym zakładzie na terytorium Strony, na którym produkty te są wykorzystywane.

Jeżeli reguła pochodzenia dotycząca poszczególnych produktów wyraźnie wyklucza niektóre materiały niepochodzące lub przewiduje, że wartość lub masa określonego materiału niepochodzącego nie może przekraczać określonego progu, warunki te nie mają zastosowania do materiałów niepochodzących klasyfikowanych gdzie indziej w Systemie Zharmonizowanym.

Przykład 1: Gdy reguła dotycząca spycharek (podpozycja 8429.11) wymaga: „CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących z pozycji 84.31”, użycie materiałów niepochodzących klasyfikowanych gdzie indziej niż 84.29 i 84.31, takich jak śruby (pozycja HS 73.18), druty izolowane i przewody elektryczne (pozycja 85.44) oraz różnego rodzaju elektronika (dział 85), nie jest ograniczone.

Przykład 2: Gdy reguła dla pozycji 35.05 (dekstryny i pozostałe skrobie modyfikowane; kleje oparte na skrobiach itp.) wymaga „CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących z pozycji 11.08”, wówczas użycie materiałów niepochodzących klasyfikowanych gdzie indziej niż 11.08 (skrobia, inulina), takich jak materiały objęte działem 10 (zboża), nie jest ograniczone.

Jeżeli reguła pochodzenia dotycząca poszczególnych produktów przewiduje, że produkt wytwarzany jest z określonego materiału, nie wyklucza to użycia innych materiałów, które z uwagi na swoje naturalne właściwości nie są w stanie spełnić tej reguły.

UWAGA 4

Obliczanie maksymalnej wartości materiałów niepochodzących

Do celów reguł pochodzenia dotyczących poszczególnych produktów stosuje się następujące definicje:

a)	„wartość celna” oznacza wartość określoną zgodnie z Porozumieniem w sprawie stosowania artykułu VII GATT 1994;

„EXW” lub „cena ex-works” oznacza:

(i)

cenę produktu zapłaconą lub należną za produkt producentowi, w którego przedsiębiorstwie przeprowadzono ostatnią obróbkę lub przetwarzanie, pod warunkiem że cena ta obejmuje wartość wszystkich użytych materiałów i innych kosztów poniesionych w procesie wytwarzania produktu, pomniejszoną o wszelkie podatki wewnętrzne, które są lub mogą być zwracane z chwilą wywozu uzyskanego produktu; lub

(ii)

jeżeli nie ma ceny zapłaconej lub należnej lub jeżeli cena faktycznie zapłacona nie odzwierciedla wszystkich kosztów związanych z wytwarzaniem produktu, które zostały faktycznie poniesione przy wytwarzaniu produktu, wartość wszystkich użytych materiałów i wszystkie inne koszty poniesione przy wytwarzaniu produktu na terytorium Strony dokonującej wywozu:

A)	obejmujących koszty sprzedaży, koszty ogólne i administracyjne oraz marżę zysku, które można racjonalnie przypisać do tego produktu; oraz

B)	z wyłączeniem kosztów frachtu, ubezpieczenia, wszystkich innych kosztów poniesionych w związku z transportem produktu oraz wszelkich podatków wewnętrznych nakładanych przez Stronę dokonującą wywozu, które są lub mogą być zwracane z chwilą wywozu uzyskanego produktu;

(iii)

do celów ppkt (i), w przypadku gdy ostatni etap produkcji został zakontraktowany z producentem, pojęcie „producent” w ppkt (i) odnosi się do osoby, która zatrudniła podwykonawcę.

c)	„MaxNOM” oznacza maksymalną wartość materiałów niepochodzących wyrażoną jako wartość procentowa i oblicza się ją zgodnie z następującym wzorem:

„VNM” oznacza wartość materiałów niepochodzących użytych do wytworzenia produktu, która jest jego wartością celną w momencie przywozu, obejmującą koszty frachtu, ubezpieczenia w stosownych przypadkach, pakowania oraz wszystkie inne koszty związane z transportem materiałów do portu przywozu na terytorium Strony, na którym producent produktu ma siedzibę; w przypadku gdy wartość materiałów niepochodzących nie jest znana i nie może zostać ustalona, stosuje się pierwszą możliwą do ustalenia cenę zapłaconą za materiały niepochodzące w Unii lub w Zjednoczonym Królestwie; wartość materiałów niepochodzących użytych do wytworzenia produktu można obliczyć na podstawie wzoru na średnią ważoną wartości lub innej metody wyceny inwentarza zgodnie z zasadami rachunkowości, które są ogólnie przyjęte na terytorium Strony.

UWAGA 5

Definicje procesów, o których mowa w sekcjach V–VII załącznika 3

Do celów reguł pochodzenia dotyczących poszczególnych produktów stosuje się następujące definicje:

„przetwarzanie biotechnologiczne” oznacza:

(i)	biologiczną lub biotechnologiczną hodowlę (w tym hodowlę komórkową), hybrydyzację lub modyfikację genetyczną mikroorganizmów (bakterii, wirusów, w tym fagów, itp.) lub komórek ludzkich, zwierzęcych lub roślinnych; oraz

(ii)	produkcję, izolowanie lub oczyszczanie struktur komórkowych lub międzykomórkowych (takich jak wyizolowane geny, fragmenty genów i plazmidy) lub fermentację;

„zmiana wielkości cząstek” oznacza zamierzoną i kontrolowaną zmianę wielkości cząstek danego produktu, inną niż poprzez proste rozdrabnianie lub prasowanie, w wyniku której uzyskuje się produkt o określonej wielkości cząstek, określonym rozkładzie wielkości cząstek lub określonej powierzchni, które są istotne dla przeznaczenia produktu końcowego, oraz o właściwościach fizycznych lub chemicznych innych niż właściwości materiałów wsadowych;

„reakcja chemiczna” oznacza proces (w tym przetwarzanie biochemiczne), którego skutkiem jest cząsteczka o nowej strukturze, powstała w wyniku zerwania wiązań wewnątrzcząsteczkowych i utworzenia nowych wiązań wewnątrzcząsteczkowych lub w wyniku zmiany przestrzennego rozmieszczenia atomów w cząsteczce, z wyjątkiem następujących reakcji, których do celów niniejszej definicji nie uznaje się za reakcje chemiczne:

(i)	rozpuszczenie w wodzie lub innych rozpuszczalnikach;

(ii)	usuwanie rozpuszczalników, w tym wody; lub

(iii)

dodawanie lub usuwanie wody krystalizacyjnej;

„destylacja” oznacza:

(i)

destylację atmosferyczną: proces separacji, w którym oleje ropy naftowej są przekształcane w kolumnie destylacyjnej na frakcje, w zależności od temperatury wrzenia, a następnie opary są skraplane na poszczególne frakcje ciekłe; produkty wytworzone w procesie destylacji ropy naftowej mogą obejmować gaz płynny, benzynę ciężką, benzynę, naftę, olej napędowy lub olej opałowy, oleje lekkie i olej smarowniczy; oraz

(ii)

destylację próżniową: destylacja pod ciśnieniem niższym niż atmosferyczne, ale nie na tyle niskim, aby proces mógł być zakwalifikowany jako destylacja cząsteczkowa; destylacja próżniowa jest wykorzystywana do destylacji materiałów wysokowrzących i ciepłoczułych, takich jak ciężkie frakcje ropy naftowej, w celu wytworzenia lekkich i ciężkich próżniowych olejów napędowych i pozostałości;

e)	„separacja izomerów” oznacza odizolowanie lub oddzielenie izomerów z mieszaniny izomerów;

„mieszanie i sporządzanie mieszanek” oznacza zamierzoną i kontrolowaną w zakresie proporcji operację mieszania lub sporządzania mieszanek materiałów (w tym ich rozpraszania) w sposób inny niż przez dodanie rozcieńczalników, zgodną z uprzednio ustalonymi specyfikacjami, która prowadzi do wytworzenia produktu posiadającego właściwości fizyczne lub chemiczne istotne z punktu widzenia celów lub zastosowań produktu i różniące się od właściwości materiałów wsadowych;

g)	„wytwarzanie materiałów wzorcowych” (w tym roztworów wzorcowych) oznacza produkcję preparatu do celów analitycznych, pomiarowych lub referencyjnych, który posiada precyzyjnie określony stopień czystości lub proporcję składników certyfikowaną przez producenta; oraz

„oczyszczanie” oznacza proces, w wyniku którego usuwa się co najmniej 80 % zawartości istniejących zanieczyszczeń lub redukuje lub eliminuje zanieczyszczenia, w wyniku czego powstaje towar odpowiedni do jednego lub większej liczby następujących zastosowań:

(i)	substancje klasy farmaceutycznej, medycznej, kosmetycznej, weterynaryjnej lub spożywczej;

(ii)	produkty chemiczne i odczynniki do zastosowań analitycznych, diagnostycznych lub laboratoryjnych;

(iii)

części składowe i komponenty do zastosowania w mikroelektronice;

(iv)	specjalistyczne zastosowania optyczne;

(v)	zastosowania biotechniczne, na przykład do hodowli komórkowej, w inżynierii genetycznej lub jako katalizator;

(vi)	nośniki stosowane w procesie rozdzielania; lub

(vii)

zastosowania klasy jądrowej.

UWAGA 6

Definicje pojęć stosowanych w sekcji XI załącznika 3

Do celów reguł pochodzenia dotyczących poszczególnych produktów stosuje się następujące definicje:

a)	„włókna odcinkowe chemiczne” oznaczają włókna ciągłe syntetyczne lub sztuczne, włókna odcinkowe lub odpady, objęte pozycjami 55.01–55.07;

„włókna naturalne” oznaczają włókna inne niż włókna syntetyczne lub sztuczne, których stosowanie jest ograniczone do etapów poprzedzających przędzenie, włącznie z odpadami, oraz, o ile nie określono inaczej, obejmują włókna zgrzeblone, czesane lub inaczej przetworzone, ale nieprzędzione; „włókna naturalne” obejmują włosie końskie objęte pozycją 05.11, jedwab objęty pozycjami 50.02 i 50.03, włókna wełniane oraz cienką lub grubą sierść zwierzęcą objęte pozycjami 51.01–51.05, włókna bawełniane objęte pozycjami 52.01–52.03 oraz pozostałe włókna roślinne objęte pozycjami 53.01–53.05;

c)	„drukowanie” oznacza technikę, na skutek której obiektywna cecha, taka jak kolor, wzór, lub charakterystyka techniczna, jest nadana materiałowi włókienniczemu w sposób trwały, przy użyciu sitodruku, druku na wałkach drukarskich oraz technik druku cyfrowego lub transferowego; oraz

„drukowanie (jako samodzielna operacja)” oznacza technikę, na skutek której obiektywna cecha, taka jak kolor, wzór, lub charakterystyka techniczna, jest nadana materiałowi włókienniczemu w sposób trwały, przy użyciu sitodruku, druku na wałkach drukarskich i technik druku cyfrowego lub transferowego, oraz której towarzyszą przynajmniej dwie czynności przygotowawcze lub wykończeniowe (takie jak czyszczenie, wybielanie, merceryzacja, stabilizacja termiczna, drapanie, kalandrowanie, uodparnianie na kurczliwość, utrwalanie, dekatyzowanie, impregnowanie, reperowanie i robienie węzełków, cięcie, opalanie, tamblowanie, suszenie w suszarkach ramowych, spilśnianie, parowanie i obkurczanie, dekatyzowanie na mokro), pod warunkiem że wartość wszystkich użytych materiałów niepochodzących nie przekracza 50 % ceny EXW produktu.

UWAGA 7

Dopuszczalne tolerancje mające zastosowanie do produktów zawierających co najmniej dwa podstawowe materiały włókiennicze

Do celów niniejszej uwagi podstawowymi materiałami włókienniczymi są:

jedwab;

wełna;

c)	gruba sierść zwierzęca;

d)	cienka sierść zwierzęca;

e)	włosie końskie;

bawełna;

g)	materiały do produkcji papieru i papier;

len;

i)	konopie siewne;

j)	juta i pozostałe włókna tekstylne łykowe;

k)	sizal lub pozostałe włókna tekstylne z rodzaju Agave;

l)	włókno kokosowe, manila, ramia i pozostałe włókna tekstylne roślinne;

m)	syntetyczne włókna ciągłe chemiczne;

n)	sztuczne włókna ciągłe chemiczne;

o)	włókna ciągłe przewodzące prąd;

p)	syntetyczne włókna odcinkowe chemiczne z polipropylenu;

q)	syntetyczne włókna odcinkowe chemiczne z poliestru;

r)	syntetyczne włókna odcinkowe chemiczne z poliamidu;

s)	syntetyczne włókna odcinkowe chemiczne z poliakrylonitrylu;

t)	syntetyczne włókna odcinkowe chemiczne z poliimidu;

u)	syntetyczne włókna odcinkowe chemiczne z poli(tetrafluoroetylenu);

v)	syntetyczne włókna odcinkowe chemiczne z poli(siarczku fenylu);

w)	syntetyczne włókna odcinkowe chemiczne z poli(chlorku winylu);

(x)	pozostałe syntetyczne chemiczne włókna odcinkowe;

y)	sztuczne chemiczne włókna odcinkowe z wiskozy;

z)	pozostałe sztuczne chemiczne włókna odcinkowe;

aa)	przędza wykonana z poliuretanu dzielona na elastyczne segmenty z polieteru, nawet rdzeniowa;

bb)	przędza wykonana z poliuretanu dzielona na elastyczne segmenty z poliestru, nawet rdzeniowa;

cc)

produkty objęte pozycją 56.05 (przędza metalizowana) zawierające taśmę składającą się z rdzenia z folii aluminiowej lub rdzenia z folii z tworzywa sztucznego, nawet pokrytej proszkiem aluminiowym, o szerokości nieprzekraczającej 5 mm, i przełożoną przezroczystym lub kolorowym spoiwem umieszczonym pomiędzy dwoma warstwami folii z tworzywa sztucznego;

dd)	pozostałe produkty objęte pozycją 56.05;

ee)	włókna szklane; oraz

ff)	włókna metalowe.

W przypadku gdy odesłanie do niniejszej uwagi znajduje się w załączniku 3, wymogi określone w kolumnie 2 nie mają zastosowania, w drodze dopuszczalnej tolerancji, do niepochodzących podstawowych materiałów włókienniczych, które są wykorzystywane do wytwarzania danego produktu, pod warunkiem, że:

a)	produkt zawiera dwa lub więcej podstawowych materiałów włókienniczych; oraz

b)	masa całkowita niepochodzących podstawowych materiałów włókienniczych nie przekracza 10 % masy całkowitej wszystkich użytych podstawowych materiałów włókienniczych.

Przykład: Dla tkaniny wełnianej objętej pozycją 51.12 zawierającej przędzę wełnianą objętą pozycją 51.07, przędzę syntetyczną z włókien staplowych objętą pozycją 55.09 i materiały inne niż podstawowe materiały włókiennicze, można zastosować niepochodzącą przędzę wełnianą, która nie spełnia wymogu określonego w załączniku 3 lub niepochodzącą przędzę syntetyczną, która nie spełnia wymogów określonych w załączniku 3, lub połączenie obu materiałów, pod warunkiem że ich całkowita masa nie przekracza 10 % masy wszystkich podstawowych materiałów włókienniczych.

Niezależnie od ust. 2 lit. b), w przypadku produktów zawierających „przędzę wykonaną z poliuretanu dzieloną na elastyczne segmenty z polieteru, nawet rdzeniową” maksymalna dopuszczalna tolerancja wynosi 20 %. Jednakże udział procentowy innych niepochodzących podstawowych materiałów włókienniczych nie może przekraczać 10 %.

Niezależnie od ust. 2 lit. b), w przypadku produktów zawierających „taśmę składającą się z rdzenia z folii aluminiowej lub rdzenia z folii z tworzywa sztucznego, nawet pokrytej proszkiem aluminiowym, o szerokości nieprzekraczającej 5 mm, i przełożoną przezroczystym lub kolorowym spoiwem umieszczonym pomiędzy dwoma warstwami folii z tworzywa sztucznego” maksymalna dopuszczalna tolerancja wynosi 30 %. Jednakże udział procentowy innych niepochodzących podstawowych materiałów włókienniczych nie może przekraczać 10 %.

UWAGA 8

Inne dopuszczalne tolerancje mające zastosowanie do niektórych wyrobów włókienniczych

W przypadku gdy odesłanie do niniejszej uwagi znajduje się w załączniku 3, niepochodzące materiały włókiennicze (z wyjątkiem podszewek i międzypodszewek), które nie spełniają wymogów określonych w kolumnie 2 dla danego gotowego wyrobu włókienniczego, mogą być wykorzystywane, pod warunkiem że są klasyfikowane w pozycji innej niż produkt, a ich wartość nie przekracza 8 % ceny EXW produktu.

Materiały niepochodzące, które nie są klasyfikowane w działach 50–63, mogą być używane bez ograniczeń w wytwarzaniu wyrobów włókienniczych klasyfikowanych w działach 50–63, niezależnie od tego, czy zawierają materiały włókiennicze.

Przykład: Jeżeli wymóg określony w załączniku 3 przewiduje, że do niektórych wyrobów włókienniczych (takich jak spodnie) stosuje się przędzę, nie wyklucza to stosowania niepochodzących elementów metalowych (takich jak guziki), ponieważ elementy metalowe nie są klasyfikowane w działach 50–63. Z tej samej przyczyny nie uniemożliwia to używania niepochodzących suwaków, mimo że zawierają one zwykle materiał włókienniczy.

W przypadku gdy wymóg określony w załączniku 3 obejmuje maksymalną wartość materiałów niepochodzących, przy obliczaniu wartości materiałów niepochodzących uwzględnia się wartość materiałów niepochodzących, które nie są klasyfikowane w działach 50–63.

UWAGA 9

Produkty rolne

Produkty rolne klasyfikowane w sekcji II Systemu Zharmonizowanego i w pozycji 24.01, uprawiane lub zebrane na terytorium Strony, traktuje się jako pochodzące z terytorium tej Strony, nawet jeżeli są uprawiane z nasion, bulw, podkładek, sadzonek, zrazów, szczepów, pędów, pąków lub innych żywych części roślin przywożonych z państwa trzeciego.

ZAŁĄCZNIK 3

REGUŁY POCHODZENIA DOTYCZĄCE POSZCZEGÓLNYCH PRODUKTÓW

Kolumna 1

Klasyfikacja w Systemie Zharmonizowanym (2017) obejmująca szczegółowy opis

Kolumna 2

Reguły pochodzenia dotyczące poszczególnych produktów

SEKCJA I

ZWIERZĘTA ŻYWE; PRODUKTY POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO

Dział 1

Zwierzęta żywe

01.01–01.06

Wszystkie zwierzęta objęte działem 1 są całkowicie uzyskane.

Dział 2

Mięso i podroby jadalne

02.01–02.10

Wytwarzanie, w którym wszystkie wykorzystane materiały objęte działem 1 i 2 są całkowicie uzyskane.

Dział 3

Ryby, skorupiaki, mięczaki i pozostałe bezkręgowce wodne

03.01–03.08

Wytwarzanie, w którym wszystkie wykorzystane materiały objęte działem 3 są całkowicie uzyskane.

Dział 4

Produkty mleczarskie; jaja ptasie; miód naturalny; jadalne produkty pochodzenia zwierzęcego, gdzie indziej niewymienione ani niewłączone

04.01–04.10

Wytwarzanie, w którym:

—	wszystkie użyte materiały objęte działem 4 są całkowicie uzyskane, oraz

—	całkowita masa niepochodzących materiałów objętych pozycjami 17.01 i 17.02 nie przekracza 20 % masy produktu.

Dział 5

Produkty pochodzenia zwierzęcego, gdzie indziej niewymienione ani niewłączone

05.01–05.11

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

SEKCJA II

PRODUKTY POCHODZENIA ROŚLINNEGO

Dział 6

Drzewa żywe i pozostałe rośliny; bulwy, korzenie i podobne; kwiaty cięte i liście ozdobne

06.01–06.04

Wytwarzanie, w którym wszystkie wykorzystane materiały objęte działem 6 są całkowicie uzyskane.

Dział 7

Warzywa oraz niektóre korzenie i bulwy, jadalne

07.01–07.14

Wytwarzanie, w którym wszystkie wykorzystane materiały objęte działem 7 są całkowicie uzyskane.

Dział 8

Owoce i orzechy jadalne; skórki owoców cytrusowych lub melonów

08.01–08.14

Wytwarzanie, w którym:

—	wszystkie użyte materiały objęte działem 8 są całkowicie uzyskane, oraz

—	całkowita masa niepochodzących materiałów objętych pozycjami 17.01 i 17.02 nie przekracza 20 % masy produktu.

Dział 9

Kawa, herbata, maté (herbata paragwajska) i przyprawy

09.01–09.10

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

Dział 10

Zboża

10.01–10.08

Wytwarzanie, w którym wszystkie wykorzystane materiały objęte działem 10 są całkowicie uzyskane.

Dział 11

Produkty przemysłu młynarskiego; słód; skrobie; inulina; gluten pszenny

11.01–11.09

Wytwarzanie, w którym wszystkie wykorzystane materiały objęte działami 10 i 11, pozycjami 07.01, 07.14, 23.02–23.03 lub podpozycją 0710.10 są całkowicie uzyskane.

Dział 12

Nasiona i owoce oleiste; ziarna, nasiona i owoce różne; rośliny przemysłowe lub lecznicze; słoma i pasza

12.01–12.14

CTH

Dział 13

Szelak; gumy, żywice oraz pozostałe soki i ekstrakty roślinne

13.01–13.02

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją, w którym całkowita masa materiałów niepochodzących objętych pozycjami 17.01 i 17.02 nie przekracza 20 % masy produktu.

Dział 14

Materiały roślinne do wyplatania; produkty pochodzenia roślinnego, gdzie indziej niewymienione ani niewłączone

14.01–14.04

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

SEKCJA III

TŁUSZCZE I OLEJE POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO LUB ROŚLINNEGO ORAZ PRODUKTY ICH ROZKŁADU; GOTOWE TŁUSZCZE JADALNE; WOSKI POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO LUB ROŚLINNEGO

Dział 15

Tłuszcze i oleje pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego oraz produkty ich rozkładu; gotowe tłuszcze jadalne; woski pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego

15.01–15.04

CTH

15.05–15.06

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

15.07–15.08

CTSH

15.09–15.10

Wytwarzanie, w którym wszystkie wykorzystane materiały roślinne są całkowicie uzyskane.

15.11–15.15

CTSH

15.16–15.17

CTH

15.18–15.19

CTSH

15.20

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

15.21–15.22

CTSH

SEKCJA IV

GOTOWE ARTYKUŁY SPOŻYWCZE; NAPOJE BEZALKOHOLOWE, ALKOHOLOWE I OCET; TYTOŃ I PRZEMYSŁOWE NAMIASTKI TYTONIU

Dział 16

Przetwory z mięsa, ryb lub skorupiaków, mięczaków lub pozostałych bezkręgowców wodnych

1601.00–1604.18

Wytwarzanie, w którym wszystkie wykorzystane materiały objęte działami 1, 2, 3 i 16 są całkowicie uzyskane (1).

1604.19

1604.20

—	Przetwory z surimi:

—	Pozostałe:

Wytwarzanie, w którym wszystkie wykorzystane materiały objęte działem 3 i 16 są całkowicie uzyskane (2).

1604.31–1605.69

Wytwarzanie, w którym wszystkie wykorzystane materiały objęte działem 3 i 16 są całkowicie uzyskane.

Dział 17

Cukry i wyroby cukiernicze

17.01

CTH

17.02

CTH, pod warunkiem że masa całkowita wykorzystanych niepochodzących materiałów objętych pozycjami 11.01–11.08, 17.01 i 17.03 nie przekracza 20 % masy produktu.

17.03

CTH

17.04

—	Biała czekolada:

CTH, pod warunkiem że:

a)	wszystkie użyte materiały objęte działem 4 są całkowicie uzyskane; oraz

(i)	masa całkowita wykorzystanych niepochodzących materiałów objętych pozycjami 17.01 i 17.02 nie przekracza 40 % masy produktu; lub

(ii)	wartość użytych materiałów niepochodzących objętych pozycjami 17.01 i 17.02 nie przekracza 30 % ceny ex-works produktu.

—	Pozostałe:

CTH, pod warunkiem że:

—	wszystkie użyte materiały objęte działem 4 są całkowicie uzyskane; oraz

—	masa całkowita wykorzystanych niepochodzących materiałów objętych pozycjami 17.01 i 17.02 nie przekracza 40 % masy produktu.

Dział 18

Kakao i przetwory z kakao

18.01–18.05

CTH

1806.10

CTH, pod warunkiem że:

—	wszystkie użyte materiały objęte działem 4 są całkowicie uzyskane, oraz

—	masa całkowita wykorzystanych niepochodzących materiałów objętych pozycjami 17.01 i 17.02 nie przekracza 40 % masy produktu.

1806.20–1806.90

CTH, pod warunkiem że:

a)	wszystkie użyte materiały objęte działem 4 są całkowicie uzyskane; oraz

i)	masa całkowita wykorzystanych niepochodzących materiałów objętych pozycjami 17.01 i 17.02 nie przekracza 40 % masy produktu; lub

ii)	wartość użytych materiałów niepochodzących objętych pozycjami 17.01 i 17.02 nie przekracza 30 % ceny ex-works produktu.

Dział 19

Przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka; pieczywa cukiernicze

19.01–19.05

CTH, pod warunkiem że:

—	wszystkie użyte materiały objęte działem 4 są całkowicie uzyskane,

—	masa całkowita wykorzystanych niepochodzących materiałów objętych działami 2, 3 i 16 nie przekracza 20 % masy produktu,

—	masa całkowita użytych materiałów niepochodzących objętych pozycjami 10.06 i 11.08 nie przekracza 20 % masy produktu, oraz

—	masa całkowita wykorzystanych niepochodzących materiałów objętych pozycjami 17.01 i 17.02 nie przekracza 40 % masy produktu.

Dział 20

Przetwory z warzyw, owoców, orzechów lub pozostałych części roślin

20.01

CTH

20.02–20.03

Wytwarzanie, w którym wszystkie wykorzystane materiały objęte działem 7 są całkowicie uzyskane.

20.04–20.09

CTH, pod warunkiem że masa całkowita wykorzystanych niepochodzących materiałów objętych pozycjami 17.01 i 17.02 nie przekracza 40 % masy produktu.

Dział 21

Różne przetwory spożywcze

21.01–21.02

CTH, pod warunkiem że:

—	wszystkie użyte materiały objęte działem 4 są całkowicie uzyskane, oraz

—	masa całkowita wykorzystanych niepochodzących materiałów objętych pozycjami 17.01 i 17.02 nie przekracza 20 % masy produktu.

2103.10

2103.20

2103.90

CTH; jednakże mogą być użyte niepochodzące mąka lub mączka z gorczycy lub gotowa musztarda.

2103.30

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

21.04–21.06

CTH, pod warunkiem że:

—	wszystkie użyte materiały objęte działem 4 są całkowicie uzyskane, oraz

—	masa całkowita wykorzystanych niepochodzących materiałów objętych pozycjami 17.01 i 17.02 nie przekracza 20 % masy produktu.

Dział 22

Napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet

22.01–22.06

CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycjami 22.07 i 22.08, pod warunkiem że:

—	wszystkie użyte materiały objęte podpozycjami 0806.10, 2009.61, 2009.69 są całkowicie uzyskane,

—	wszystkie użyte materiały objęte działem 4 są całkowicie uzyskane, oraz

—	masa całkowita wykorzystanych niepochodzących materiałów objętych pozycjami 17.01 i 17.02 nie przekracza 20 % masy produktu.

22.07

CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 22.08, pod warunkiem że wszystkie użyte materiały objęte działem 10, podpozycjami 0806.10, 2009.61 i 2009.69 są całkowicie uzyskane

22.08–22.09

CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycjami 22.07 i 22.08, pod warunkiem że wszystkie użyte materiały objęte podpozycjami 0806.10, 2009.61 i 2009.69 są całkowicie uzyskane.

Dział 23

Pozostałości i odpady przemysłu spożywczego; gotowa karma dla zwierząt

23.01

CTH

2302.10–2303.10

CTH, pod warunkiem że masa całkowita wykorzystanych niepochodzących materiałów objętych działem 10 nie przekracza 20 % masy produktu.

2303.20–2308.00

CTH

23.09

CTH, pod warunkiem że:

—	wszystkie wykorzystane materiały objęte działami 2 i 4 są całkowicie uzyskane,

—	całkowita masa użytych materiałów niepochodzących objętych pozycjami 10.01–10.04, 10.07–10.08, działem 11 oraz pozycjami 23.02 i 23.03 nie przekracza 20 % masy produktu, oraz

—	masa całkowita wykorzystanych niepochodzących materiałów objętych pozycjami 17.01 i 17.02 nie przekracza 20 % masy produktu.

Dział 24

Tytoń i przemysłowe namiastki tytoniu

24.01

Wytwarzanie, w którym wszystkie materiały objęte pozycją 24.01 są całkowicie uzyskane.

2402.10

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją, pod warunkiem że całkowita masa użytych materiałów niepochodzących objętych pozycją 24.01 nie przekracza 30 % masy użytych materiałów objętych działem 24.

2402.20

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją, z wyjątkiem pozycji danego produktu i tytoniu do palenia objętego podpozycją 2403.19, w których co najmniej 10 % masy wszystkich użytych materiałów objętych pozycją 24.01 jest całkowicie uzyskane.

2402.90

24.03

CTH, w którym co najmniej 10 % masy wszystkich użytych materiałów objętych pozycją 24.01 jest całkowicie uzyskane.

SEKCJA V

PRODUKTY MINERALNE

Uwaga do sekcji: Definicje horyzontalnych zasad przetwarzania w ramach niniejszej sekcji – zob. uwaga 5 w załączniku 2

Dział 25

Sól; siarka; ziemie i kamienie; materiały gipsowe; wapno i cement

25.01–25.30

CTH;

lub

MaxNOM 70 % (EXW).

Dział 26

Rudy metali, żużel i popiół

26.01–26.21

CTH

Dział 27

Paliwa mineralne, oleje mineralne i produkty ich destylacji; substancje bitumiczne; woski mineralne

27.01–27.09

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

27.10

CTH z wyjątkiem biodiesla niepochodzącego objętego podpozycją 3824.99 lub 3826.00;

lub

Stosuje się destylację lub reakcje chemiczną, pod warunkiem że użyty biodiesel (w tym hydrorafinowany olej roślinny) objęty pozycją 27.10 i podpozycjami 3824.99 i 3826.00 jest uzyskiwany w drodze estryfikacji, transestryfikacji lub hydrorafinacji.

27.11–27.15

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

SEKCJA VI:

PRODUKTY PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO LUB PRZEMYSŁÓW POKREWNYCH

Uwaga do sekcji: Definicje horyzontalnych zasad przetwarzania w ramach niniejszej sekcji – zob. uwaga 5 w załączniku 2

Dział 28

Chemikalia nieorganiczne; organiczne lub nieorganiczne związki metali szlachetnych, metali ziem rzadkich, pierwiastków promieniotwórczych lub izotopów

28.01–28.53

CTSH;

Stosuje się reakcję chemiczną, oczyszczanie, mieszanie i sporządzanie mieszanek, wytwarzanie materiałów wzorcowych, zmianę wielkości cząstek, separację izomerów lub przetwarzanie biotechnologiczne;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 29

Chemikalia organiczne

2901.10–2905.42

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

2905.43–2905.44

CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 17.02 i podpozycją 3824.60.

2905.45

CTSH, można jednakże użyć materiały niepochodzące objęte tą samą podpozycją co produkt, pod warunkiem że ich całkowita wartość nie przekracza 20 % ceny ex-works produktu;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

2905.49–2942

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 30

Produkty farmaceutyczne

30.01–30.06

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 31

Nawozy

31.01–31.04

CTH, można jednakże użyć materiały niepochodzące objęte tą samą pozycją co produkt, pod warunkiem że ich całkowita wartość nie przekracza 20 % ceny EXW produktu;

lub

MaxNOM 40 % (EXW).

31.05

—	Azotan sodu

—	Cyjanamid wapnia

—	Siarczan potasu

—	Siarczan magnezowo-potasowy

CTH, można jednakże użyć materiały niepochodzące objęte tą samą pozycją co produkt, pod warunkiem że ich całkowita wartość nie przekracza 20 % ceny EXW produktu;

lub

MaxNOM 40 % (EXW).

– Pozostałe

CTH, można jednakże użyć materiały niepochodzące objęte tą samą pozycją co produkt, pod warunkiem że ich całkowita wartość nie przekracza 20 % ceny EXW produktu i w których wartość wszystkich użytych materiałów niepochodzących nie przekracza 50 % ceny EXW produktu;

lub

MaxNOM 40 % (EXW).

Dział 32

Ekstrakty garbników lub środków barwiących; garbniki i ich pochodne; barwniki, pigmenty i pozostałe środki barwiące; farby i lakiery; kit i pozostałe masy uszczelniające; atramenty

32.01–32.15

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 33

Olejki eteryczne i rezinoidy; preparaty perfumeryjne, kosmetyczne lub toaletowe

33.01

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

3302.10

CTH, można jednakże użyć materiały niepochodzące objęte podpozycją 3302.10, pod warunkiem że ich całkowita wartość nie przekracza 20 % ceny EXW produktu.

3302.90

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

33.03

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

33.04 –33.07

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 34

Mydło, organiczne środki powierzchniowo czynne, preparaty piorące, preparaty smarowe, woski syntetyczne, woski preparowane, preparaty do czyszczenia lub szorowania, świece i artykuły podobne, pasty modelarskie, „woski dentystyczne” oraz preparaty dentystyczne produkowane na bazie gipsu

34.01–34.07

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 35

Substancje białkowe; skrobie modyfikowane; kleje; enzymy

35.01–35.04

CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 4.

35.05

CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 11.08.

35.06–35.07

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 36

Materiały wybuchowe; wyroby pirotechniczne; zapałki; stopy piroforyczne; niektóre materiały łatwo palne

36.01–36.06

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 37

Materiały fotograficzne lub kinematograficzne

37.01–37.07

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 38

Produkty chemiczne różne

38.01–38.08

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

3809.10

CTH, z wyjątkiem niepochodzących materiałów objętych pozycjami 11.08 i 35.05.

3809.91–3822.00

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

38.23

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

3824.10–3824.50

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

3824.60

CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych podpozycjami 2905.43 i 2905.44.

3824.71–3825.90

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

38.26

Wytwarzanie, w którym biodiesel jest uzyskiwany w drodze transestryfikacji, estryfikacji lub hydrorafinacji.

SEKCJA VII:

TWORZYWA SZTUCZNE I ARTYKUŁY Z NICH; KAUCZUK I ARTYKUŁY Z KAUCZUKU

Uwaga do sekcji: Definicje horyzontalnych zasad przetwarzania w ramach niniejszej sekcji – zob. uwaga 5 w załączniku 2

Dział 39

Tworzywa sztuczne i artykuły z nich

39.01–39.15

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

39.16–39.19

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

39.20

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

39.21–39.22

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

3923.10–3923.50

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

3923.90–3925.90

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

39.26

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 40

Kauczuk i artykuły z kauczuku

40.01–40.11

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

4012.11–4012.19

CTSH;

lub

Bieżnikowanie opon używanych.

4012.20–4017.00

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

SEKCJA VIII

SKÓRY I SKÓRKI SUROWE, SKÓRY WYPRAWIONE, SKÓRY FUTERKOWE I ARTYKUŁY Z NICH; WYROBY SIODLARSKIE I RYMARSKIE; ARTYKUŁY PODRÓŻNE, TOREBKI I PODOBNE POJEMNIKI; ARTYKUŁY Z JELIT ZWIERZĘCYCH (INNYCH NIŻ JELITA JEDWABNIKÓW)

Dział 41

Skóry i skórki surowe (inne niż skóry futerkowe) oraz skóry wyprawione

41.01–4104.19

CTH

4104.41–4104.49

CTSH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych podpozycjami 4104.41–4104.49.

4105.10

CTH

4105.30

CTSH

4106.21

CTH

4106.22

CTSH

4106.31

CTH

4106.32–4106.40

CTSH

4106.91

CTH

4106.92

CTSH

41.07–41.13

CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych podpozycjami 4104.41, 4104.49, 4105.30, 4106.22, 4106.32 i 4106.92. Można jednakże użyć materiały niepochodzące objęte podpozycjami 4104.41, 4104.49, 4105.30, 4106.22, 4106.32 lub 4106.92, pod warunkiem że zostaną poddane operacji ponownego garbowania.

4114.10

CTH

4114.20

CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych podpozycjami 4104.41, 4104.49, 4105.30, 4106.22, 4106.32, 4106.92 i 4107. Można jednakże użyć materiały niepochodzące objęte podpozycjami 4104.41, 4104.49, 4105.30, 4106.22, 4106.32, 4106.92 i pozycją 41.07, pod warunkiem że zostaną poddane operacji ponownego garbowania.

41.15

CTH

Dział 42

Artykuły ze skóry wyprawionej; wyroby siodlarskie i rymarskie; artykuły podróżne, torebki i podobne pojemniki; artykuły z jelit zwierzęcych (innych niż jelita jedwabników)

42.01–42.06

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 43

Skóry futerkowe i futra sztuczne; wyroby z nich

4301.10–4302.20

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

4302.30

CTSH

43.03–43.04

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

SEKCJA IX

DREWNO I ARTYKUŁY Z DREWNA; WĘGIEL DRZEWNY; KOREK I ARTYKUŁY Z KORKA; WYROBY ZE SŁOMY, Z ESPARTO LUB POZOSTAŁYCH MATERIAŁÓW DO WYPLATANIA; WYROBY KOSZYKARSKIE I WYROBY Z WIKLINY

Dział 44

Drewno i artykuły z drewna; węgiel drzewny

44.01–44.21

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 45

Korek i artykuły z korka

45.01–45.04

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 46

Wyroby ze słomy, z esparto lub pozostałych materiałów do wyplatania; wyroby koszykarskie oraz wyroby z wikliny

46.01–46.02

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

SEKCJA X

MASA WŁÓKNISTA Z DREWNA LUB Z POZOSTAŁEGO WŁÓKNISTEGO MATERIAŁU CELULOZOWEGO; PAPIER LUB TEKTURA Z ODZYSKU (MAKULATURA I ODPADY); PAPIER I TEKTURA ORAZ ARTYKUŁY Z NICH

Dział 47

Masa włóknista z drewna lub z pozostałego włóknistego materiału celulozowego; papier lub tektura, z odzysku (makulatura i odpady)

47.01–47.07

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 48

Papier i tektura; artykuły z masy papierniczej, papieru lub tektury

48.01–48.23

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 49

Książki, gazety, obrazki i pozostałe wyroby przemysłu

poligraficznego; manuskrypty, maszynopisy i plany

49.01–49.11

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

SEKCJA XI

MATERIAŁY I ARTYKUŁY WŁÓKIENNICZE

Uwaga do sekcji: Definicje terminów stosowanych w odniesieniu do dopuszczalnych tolerancji mających zastosowanie do niektórych wyrobów wykonanych z materiałów włókienniczych – zob. uwagi 6, 7 i 8 do załącznika 2

Dział 50

Jedwab

50.01–50.02

CTH

50.03

—	zgrzebny lub czesany:

Zgrzeblenie lub czesanie odpadów jedwabiu

—	Pozostałe:

CTH

50.04–50.05

Przędzenie włókien naturalnych;

Wytłaczanie włókien ciągłych chemicznych połączone z przędzeniem;

Wytłaczanie włókien ciągłych chemicznych połączone ze skręcaniem;

lub

Skręcanie połączone z dowolną operacją mechaniczną.

50.06

—	Przędza jedwabna oraz przędza z odpadów jedwabiu:

Przędzenie włókien naturalnych;

Wytłaczanie włókien ciągłych chemicznych połączone z przędzeniem;

Wytłaczanie włókien ciągłych chemicznych połączone ze skręcaniem;

lub

Skręcanie połączone z dowolną operacją mechaniczną.

—	Jelita jedwabnika:

CTH

50.07

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych połączone z tkaniem;

Wytłaczanie przędzy z włókna ciągłego chemicznego połączone z tkaniem;

Skręcanie lub wykonywanie dowolnych operacji mechanicznych połączone z tkaniem;

Tkanie połączone z barwieniem;

Barwienie przędzy połączone z tkaniem;

Tkanie połączone z drukowaniem;

lub

Drukowanie (jako samodzielna operacja).

Dział 51

Wełna, cienka lub gruba sierść zwierzęca; przędza i tkanina z włosia końskiego

51.01–51.05

CTH

51.06–51.10

Przędzenie włókien naturalnych;

Wytłaczanie włókien chemicznych połączone z przędzeniem;

lub

Skręcanie połączone z dowolną operacją mechaniczną.

51.11–51.13

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych połączone z tkaniem;

Wytłaczanie przędzy z włókna ciągłego chemicznego połączone z tkaniem;

Tkanie połączone z barwieniem;

Barwienie przędzy połączone z tkaniem;

Tkanie połączone z drukowaniem;

lub

Drukowanie (jako samodzielna operacja).

Dział 52

Bawełna

52.01–52.03

CTH

52.04–52.07

Przędzenie włókien naturalnych;

Wytłaczanie włókien chemicznych połączone z przędzeniem;

lub

Skręcanie połączone z dowolną operacją mechaniczną.

52.08–52.12

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych połączone z tkaniem;

Wytłaczanie przędzy z włókna ciągłego chemicznego połączone z tkaniem;

Skręcanie lub wykonywanie dowolnych operacji mechanicznych połączone z tkaniem;

Tkanie połączone z barwieniem, powlekaniem lub laminowaniem;

Barwienie przędzy połączone z tkaniem;

Tkanie połączone z drukowaniem;

lub

Drukowanie (jako samodzielna operacja).

Dział 53

Pozostałe włókna roślinne; przędza papierowa i tkaniny z przędzy papierowej

53.01–53.05

CTH

53.06–53.08

Przędzenie włókien naturalnych;

Wytłaczanie włókien chemicznych połączone z przędzeniem;

lub

Skręcanie połączone z dowolną operacją mechaniczną.

53.09–53.11

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych połączone z tkaniem;

Wytłaczanie przędzy z włókna ciągłego chemicznego połączone z tkaniem;

Tkanie połączone z barwieniem, powlekaniem lub laminowaniem;

Barwienie przędzy połączone z tkaniem;

Tkanie połączone z drukowaniem;

lub

Drukowanie (jako samodzielna operacja).

Dział 54

Włókna ciągłe chemiczne; pasek i tym podobne z materiałów włókienniczych chemicznych

54.01–54.06

Przędzenie włókien naturalnych;

Wytłaczanie włókien chemicznych połączone z przędzeniem;

lub

Skręcanie połączone z dowolną operacją mechaniczną.

54.07–54.08

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych połączone z tkaniem;

Wytłaczanie przędzy z włókna ciągłego chemicznego połączone z tkaniem;

Barwienie przędzy połączone z tkaniem;

Tkanie połączone z barwieniem, powlekaniem lub laminowaniem;

Skręcanie lub wykonywanie dowolnych operacji mechanicznych połączone z tkaniem;

Tkanie połączone z drukowaniem;

lub

Drukowanie (jako samodzielna operacja).

Dział 55

Włókna odcinkowe chemiczne

55.01–55.07

Wytłaczanie włókien chemicznych.

55.08–55.11

Przędzenie włókien naturalnych;

Wytłaczanie włókien chemicznych połączone z przędzeniem;

lub

Skręcanie połączone z dowolną operacją mechaniczną.

55.12–55.16

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych połączone z tkaniem;

Wytłaczanie przędzy z włókna ciągłego chemicznego połączone z tkaniem;

Skręcanie lub wykonywanie dowolnych operacji mechanicznych połączone z tkaniem;

Tkanie połączone z barwieniem, powlekaniem lub laminowaniem;

Barwienie przędzy połączone z tkaniem;

Tkanie połączone z drukowaniem;

lub

Drukowanie (jako samodzielna operacja).

Dział 56

Wata, filc i włókniny; przędze specjalne; szpagat, powrozy, linki i liny oraz artykuły z nich

56.01

Przędzenie lub spajanie włókien naturalnych;

Wytłaczanie włókien chemicznych połączone z przędzeniem lub spajaniem

Flokowanie połączone z barwieniem lub drukowaniem;

lub

Powlekanie, flokowanie, laminowanie lub metalizacja połączone z co najmniej dwiema innymi głównymi czynnościami przygotowawczymi lub wykończeniowymi (takimi jak kalandrowanie, procesy uodparniania na kurczliwość, stabilizacja termiczna, trwałe wykańczanie), pod warunkiem że wartość użytych materiałów niepochodzących nie przekracza 50 % ceny EXW produktu.

56.02

—	Filc igłowany:

Wytłaczanie włókien chemicznych połączone z formowaniem tkaniny; jednakże:

—	niepochodzące włókno polipropylenowe ciągłe objęte pozycją 54.02,

—	niepochodzące włókna polipropylenowe objęte pozycją 55.03 lub 55.06, lub

—

niepochodzący kabel z włókna ciągłego z polipropylenu objęty pozycją 55.01,

o masie jednostkowej pojedynczej przędzy ciągłej lub włókna we wszystkich przypadkach mniejszej od 9 decyteksów, mogą zostać użyte, jeżeli ich całkowita wartość nie przekracza 40 % ceny EXW produktu;

lub

Samo formowanie tkaniny z włókniny w przypadku filcu z włókien naturalnych.

—	Pozostałe:

Wytłaczanie włókien chemicznych połączone z formowaniem tkaniny;

lub

Samo formowanie tkaniny z włókniny w przypadku innego filcu z włókien naturalnych.

5603.11–5603.14

Wytwarzanie z

—	ukierunkowanych lub dowolnie ułożonych włókien, lub

—	substancji lub polimerów o pochodzeniu naturalnym lub chemicznym, w obu przypadkach materiały te są następnie spajane we włókninę.

5603.91–5603.94

Wytwarzanie z

—	ukierunkowanych lub dowolnie ułożonych włókien odcinkowych, lub

—	ciętej przędzy, o pochodzeniu naturalnym lub chemicznym, w obu przypadkach materiały te są następnie spajane we włókninę.

5604.10

Wytwarzanie z nici gumowej lub sznurka, niepokrytych materiałem włókienniczym.

5604.90

Przędzenie włókien naturalnych;

Wytłaczanie włókien chemicznych połączone z przędzeniem;

lub

Skręcanie połączone z dowolną operacją mechaniczną.

56.05

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych;

Wytłaczanie włókien chemicznych połączone z przędzeniem;

lub

Skręcanie połączone z dowolną operacją mechaniczną.

56.06

Wytłaczanie włókien chemicznych połączone z przędzeniem;

Skręcanie i zwijanie przędzy rdzeniowej;

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych;

lub

Flokowanie połączone z barwieniem;

56.07–56.09

Przędzenie włókien naturalnych;

lub

Wytłaczanie włókien chemicznych połączone z przędzeniem.

Dział 57

Dywany i pozostałe pokrycia podłogowe włókiennicze

Uwaga do działu: W przypadku produktów objętych niniejszym działem tkanina z juty może zostać użyta jako podkład.

57.01–57.05

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych połączone z tkaniem lub pikowaniem;

Wytłaczanie przędzy z włókna ciągłego chemicznego połączone z tkaniem lub pikowaniem;

Wytwarzanie z przędzy kokosowej, przędzy z sizalu, przędzy jutowej lub klasycznej przędzy wiskozowej obrączkowej;

Pikowanie połączone z barwieniem lub drukowaniem;

Pikowanie lub tkanie przędzy z włókna ciągłego chemicznego połączone z powlekaniem lub laminowaniem;

Flokowanie połączone z barwieniem lub drukowaniem;

lub

Wytłaczanie włókien chemicznych połączone z technikami włókninowymi, w tym igłowaniem.

Dział 58

Tkaniny specjalne; materiały włókiennicze igłowe; koronki; tkaniny obiciowe; pasmanteria; hafty

58.01–58.04

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych połączone z tkaniem lub pikowaniem;

Wytłaczanie przędzy z włókna ciągłego chemicznego połączone z tkaniem lub pikowaniem;

Tkanie połączone z barwieniem, flokowaniem, powlekaniem, laminowaniem lub metalizowaniem;

Pikowanie połączone z barwieniem lub drukowaniem;

Flokowanie połączone z barwieniem lub drukowaniem;

Barwienie przędzy połączone z tkaniem;

Tkanie połączone z drukowaniem;

lub

Drukowanie (jako samodzielna operacja).

58.05

CTH

58.06–58.09

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych połączone z tkaniem lub pikowaniem;

Wytłaczanie przędzy z włókna ciągłego chemicznego połączone z tkaniem lub pikowaniem;

Tkanie połączone z barwieniem, flokowaniem, powlekaniem, laminowaniem lub metalizowaniem;

Pikowanie połączone z barwieniem lub drukowaniem;

Flokowanie połączone z barwieniem lub drukowaniem;

Barwienie przędzy połączone z tkaniem;

Tkanie połączone z drukowaniem;

lub

Drukowanie (jako samodzielna operacja).

58.10

Haftowanie, w którym wartość materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją, z wyjątkiem pozycji danego produktu, nie przekracza 50 % ceny EXW produktu.

58.11

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych połączone z tkaniem lub pikowaniem;

Wytłaczanie przędzy z włókna ciągłego chemicznego połączone z tkaniem lub pikowaniem;

Tkanie połączone z barwieniem, flokowaniem, powlekaniem, laminowaniem lub metalizowaniem;

Pikowanie połączone z barwieniem lub drukowaniem;

Flokowanie połączone z barwieniem lub drukowaniem;

Barwienie przędzy połączone z tkaniem;

Tkanie połączone z drukowaniem;

lub

Drukowanie (jako samodzielna operacja).

Dział 59

Tekstylia impregnowane, powleczone, pokryte lub laminowane; artykuły włókiennicze w rodzaju nadających się do użytku przemysłowego

59.01

Tkanie połączone z barwieniem, flokowaniem, powlekaniem, laminowaniem lub metalizowaniem;

lub

Flokowanie połączone z barwieniem lub drukowaniem.

59.02

—	Zawierające nie więcej niż 90 % masy materiałów włókienniczych

Tkanie.

—	Pozostałe:

Wytłaczanie włókien chemicznych połączone z tkaniem.

59.03

Tkanie, dzianie lub szydełkowanie połączone z impregnowaniem, powlekaniem, pokrywaniem, laminowaniem lub metalizowaniem;

Tkanie połączone z drukowaniem; lub

Drukowanie (jako samodzielna operacja).

59.04

Kalandrowanie połączone z barwieniem, powlekaniem, laminowaniem lub metalizowaniem. Niepochodząca tkanina z juty może zostać użyta jako podkład;

lub

Tkanie połączone z barwieniem, powlekaniem, laminowaniem lub metalizowaniem. Niepochodząca tkanina z juty może zostać użyta jako podkład.

59.05

—	Impregnowane, powlekane, pokryte lub laminowane gumą, tworzywami sztucznymi lub innymi materiałami:

Tkanie, dzianie lub formowanie włókniny połączone z impregnowaniem, powlekaniem, pokryciem, laminowaniem lub metalizowaniem.

—	Pozostałe:

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych połączone z tkaniem;

Wytłaczanie przędzy z włókna ciągłego chemicznego połączone z tkaniem;

Tkanie, dzianie lub formowanie włókniny połączone z barwieniem, powlekaniem lub laminowaniem;

Tkanie połączone z drukowaniem;

lub

Drukowanie (jako samodzielna operacja).

59.06

—

Dzianiny:

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych połączone z dzianiem lub szydełkowaniem;

Wytłaczanie przędzy z włókna ciągłego chemicznego połączone z dzianiem lub szydełkowaniem;

Dzianie lub szydełkowanie połączone z gumowaniem; lub

Gumowanie połączone z co najmniej dwiema innymi głównymi czynnościami przygotowawczymi lub wykończeniowymi (takimi jak kalandrowanie, procesy uodparniania na kurczliwość, stabilizacja termiczna, trwałe wykańczanie), pod warunkiem że wartość użytych materiałów niepochodzących nie przekracza 50 % ceny EXW produktu.

—	Pozostałe tkaniny wykonane z przędzy z syntetycznego włókna ciągłego, zawierające więcej niż 90 % masy materiałów włókienniczych:

Wytłaczanie włókien chemicznych połączone z tkaniem.

—	Pozostałe:

Tkanie, dzianie lub proces wytwarzania włóknin połączony z barwieniem, powlekaniem lub gumowaniem;

Barwienie przędzy połączone z tkaniem, dzianiem lub procesem wytwarzania włóknin;

lub

59.07

Tkanie, dzianie lub formowanie włókniny połączone z barwieniem drukowaniem, powlekaniem, impregnowaniem lub pokrywaniem;

Flokowanie połączone z barwieniem lub drukowaniem;

lub

Drukowanie (jako samodzielna operacja).

59.08

—	Koszulki żarowe, impregnowane:

Wytwarzanie z workowych tkanin dzianych lub szydełkowanych

—	Pozostałe:

CTH

59.09–59.11

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych połączone z tkaniem;

Wytłaczanie włókien chemicznych połączone z tkaniem;

Tkanie połączone z barwieniem, powlekaniem lub laminowaniem;

lub

Dział 60

Dzianiny

60.01–60.06

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych połączone z dzianiem lub szydełkowaniem;

Wytłaczanie przędzy z włókna ciągłego chemicznego połączone z dzianiem lub szydełkowaniem;

Dzianie lub szydełkowanie połączone z barwieniem, flokowaniem, powlekaniem, laminowaniem lub drukowaniem;

Flokowanie połączone z barwieniem lub drukowaniem;

Barwienie przędzy połączone z dzianiem lub szydełkowaniem; lub

Skręcanie lub teksturowanie połączone z dzianiem lub szydełkowaniem, pod warunkiem że wartość użytej niepochodzącej przędzy przed skręcaniem lub teksturowaniem, nie przekracza 50 % ceny EXW produktu.

Dział 61

Artykuły odzieżowe i dodatki odzieżowe, dziane

61.01–61.17

—	Otrzymywane przez zszycie lub połączenie w inny sposób dwóch kawałków dzianin lub ich większej liczby, które zostały albo pocięte do kształtu, albo wykonane bezpośrednio do kształtu:

Dzianie lub szydełkowanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin).

—	Pozostałe:

Przędzenie włókien odcinkowych naturalnych lub chemicznych połączone z dzianiem lub szydełkowaniem;

Wytłaczanie przędzy z włókna ciągłego chemicznego połączone z dzianiem lub szydełkowaniem; lub

Dzianie i wykańczanie, w ramach jednej operacji.

Dział 62

Artykuły odzieżowe i dodatki odzieżowe, niedziane

62.01

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

62.02

—	Haftowane:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wytwarzanie z tkanin niehaftowanych, pod warunkiem że wartość użytej tkaniny niepochodzącej niehaftowanej nie przekracza 40 % ceny EXW produktu.

—	Pozostałe:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

62.03

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

62.04

—	Haftowane:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wytwarzanie z tkanin niehaftowanych, pod warunkiem że wartość użytej tkaniny niepochodzącej niehaftowanej nie przekracza 40 % ceny EXW produktu.

—	Pozostałe:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

62.05

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

62.06

—	Haftowane:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wytwarzanie z tkanin niehaftowanych, pod warunkiem że wartość użytej tkaniny niepochodzącej niehaftowanej nie przekracza 40 % ceny EXW produktu.

—	Pozostałe:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

62.07–62.08

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

62.09

—	Haftowane:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wytwarzanie z tkanin niehaftowanych, pod warunkiem że wartość użytej tkaniny niepochodzącej niehaftowanej nie przekracza 40 % ceny EXW produktu.

—	Pozostałe:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

62.10

—	Sprzęt ogniotrwały z tkanin pokrytych folią z aluminiowanego poliestru:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Powlekanie lub laminowanie połączone z wykańczaniem, w tym przycinaniem tkaniny, pod warunkiem że wartość użytej tkaniny niepowlekanej lub nielaminowanej niepochodzącej nie przekracza 40 % ceny EXW produktu.

—	Pozostałe:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

62.11

—	Odzież damska lub dziewczęca, haftowana:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wytwarzanie z tkanin niehaftowanych, pod warunkiem że wartość użytej tkaniny niepochodzącej niehaftowanej nie przekracza 40 % ceny EXW produktu.

—	Pozostałe:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

62.12

—	Dziane, otrzymywane przez zszycie lub połączenie w inny sposób dwóch kawałków dzianin lub ich większej liczby, które zostały albo pocięte do kształtu, albo wykonane bezpośrednio do kształtu:

Dzianie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

—	Pozostałe:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

62.13–62.14

—	Haftowane:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

Wytwarzanie z tkanin niehaftowanych, pod warunkiem że wartość użytej tkaniny niepochodzącej niehaftowanej nie przekracza 40 % ceny EXW produktu;

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

—	Pozostałe:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

62.15

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

62.16

—	Sprzęt ogniotrwały z tkanin pokrytych folią z aluminiowanego poliestru:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

—	Pozostałe:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

62.17

—	Haftowane:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

Wytwarzanie z tkanin niehaftowanych, pod warunkiem że wartość użytej tkaniny niepochodzącej niehaftowanej nie przekracza 40 % ceny EXW produktu;

lub

Wykańczanie, włączając przycinanie tkanin poprzedzone drukowaniem (jako samodzielną operacją).

—	Sprzęt ogniotrwały z tkanin pokrytych folią z aluminiowanego poliestru:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin);

lub

—	Międzyposzewki do kołnierzy i mankietów:

CTH, pod warunkiem że wartość wszystkich użytych materiałów niepochodzących nie przekracza 40 % ceny EXW produktu.

—	Pozostałe:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin).

Dział 63

Pozostałe gotowe artykuły włókiennicze; zestawy; odzież używana i używane artykuły włókiennicze; szmaty

63.01–63.04

—	Z filcu, z włóknin:

Formowanie włókniny połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin).

—	Pozostałe:

—	Haftowane:

Tkanie lub dzianie lub szydełkowanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin).

lub

Wytwarzanie z tkanin niehaftowanych (innych niż dziane lub szydełkowane), pod warunkiem że wartość użytej tkaniny niehaftowanej niepochodzącej nie przekracza 40 % ceny EXW produktu.

—	Pozostałe:

Tkanie lub dzianie lub szydełkowanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin).

63.05

Wytłaczanie włókien chemicznych lub przędzenie włókien naturalnych lub włókien odcinkowych chemicznych, połączone z tkaniem lub dzianiem i wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin).

63.06

—	Z włóknin:

Formowanie włókniny połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin).

—	Pozostałe:

Tkanie połączone z wykańczaniem (włączając przycinanie tkanin).

63.07

MaxNOM 40 % (EXW).

63.08

Każda pozycja w zestawie musi odpowiadać wymogom reguły, jaka dotyczyłaby jej wtedy, gdyby nie była w zestawie; można jednak włączyć do zestawu artykuły niepochodzące, pod warunkiem że ich całkowita wartość nie przekracza 15 % ceny EXW zestawu.

63.09–63.10

CTH

SEKCJA XII

OBUWIE, NAKRYCIA GŁOWY, PARASOLE, PARASOLE PRZECIWSŁONECZNE, LASKI, STOŁKI MYŚLIWSKIE, BICZE, SZPICRUTY I ICH CZĘŚCI; PIÓRA PREPAROWANE I ARTYKUŁY Z NICH; KWIATY SZTUCZNE; ARTYKUŁY Z WŁOSÓW LUDZKICH

Dział 64

Obuwie, getry i tym podobne; części tych artykułów

64.01–64.05

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją, z wyjątkiem niepochodzących zespołów cholewek przymocowanych do podeszew wewnętrznych lub do innych części składowych podeszwy objętych pozycją 64.06.

64.06

CTH

Dział 65

Nakrycia głowy i ich części

65.01–65.07

CTH

Dział 66

Parasole, parasole przeciwsłoneczne, laski, stołki myśliwskie, bicze, szpicruty i ich części

66.01–66.03

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 67

Pióra i puch, preparowane oraz artykuły wykonane z piór lub puchu; kwiaty sztuczne; artykuły z włosów ludzkich

67.01–67.04

CTH

SEKCJA XIII

ARTYKUŁY Z KAMIENIA, GIPSU, CEMENTU, AZBESTU, MIKI LUB PODOBNYCH MATERIAŁÓW; WYROBY CERAMICZNE; SZKŁO I WYROBY ZE SZKŁA

Dział 68

Artykuły z kamienia, gipsu, cementu, azbestu, miki lub podobnych materiałów

68.01–68.15

CTH;

lub

MaxNOM 70 % (EXW).

Dział 69

Wyroby ceramiczne

69.01–69.14

CTH

Dział 70

Szkło i wyroby ze szkła

70.01–70.09

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

70.10

CTH

70.11

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

70.13

CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 70.10.

70.14–70.20

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

SEKCJA XIV

PERŁY NATURALNE LUB HODOWLANE, KAMIENIE SZLACHETNE LUB PÓŁSZLACHETNE, METALE SZLACHETNE, METALE PLATEROWANE METALEM SZLACHETNYM I ARTYKUŁY Z NICH; SZTUCZNA BIŻUTERIA; MONETY

Dział 71

Perły naturalne lub hodowlane, kamienie szlachetne lub półszlachetne, metale szlachetne, metale platerowane metalem szlachetnym i artykuły z nich; sztuczna biżuteria; monety

71.01–71.05

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

71.06

—	W stanie surowym:

CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycjami 71.06, 71.08 i 71.10;

Oddzielanie elektrolityczne, termiczne lub chemiczne niepochodzących metali szlachetnych objętych pozycjami 71.06, 71.08 i 71.10;

lub

Fuzja lub stapianie niepochodzących metali szlachetnych objętych pozycjami 71.06, 71.08 i 71.10 między sobą lub z metalami nieszlachetnymi lub oczyszczanie.

—	W stanie półproduktu lub w postaci proszku:

Wytwarzanie z niepochodzących nieobrobionych metali szlachetnych.

71.07

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

71.08

—	W stanie surowym:

CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycjami 71.06, 71.08 i 71.10;

Oddzielanie elektrolityczne, termiczne lub chemiczne niepochodzących metali szlachetnych objętych pozycjami 71.06, 71.08 i 71.10;

lub

Fuzja lub stapianie niepochodzących metali szlachetnych objętych pozycjami 71.06, 71.08 i 71.10 między sobą lub z metalami nieszlachetnymi lub oczyszczanie.

—	W stanie półproduktu lub w postaci proszku:

Wytwarzanie z niepochodzących nieobrobionych metali szlachetnych.

71.09

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

71.10

—	W stanie surowym:

CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycjami 71.06, 71.08 i 71.10;

Oddzielanie elektrolityczne, termiczne lub chemiczne niepochodzących metali szlachetnych objętych pozycjami 71.06, 71.08 i 71.10;

lub

Fuzja lub stapianie metali niepochodzących z metali szlachetnych objętych pozycjami 71.06, 71.08 i 71.10 między sobą lub z metalami nieszlachetnymi lub oczyszczanie.

—	W stanie półproduktu lub w postaci proszku:

Wytwarzanie z niepochodzących nieobrobionych metali szlachetnych.

71.11

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

71.12–71.18

CTH

SEKCJA XV

METALE NIESZLACHETNE I ARTYKUŁY Z METALI NIESZLACHETNYCH

Dział 72

Żeliwo i stal

72.01–72.06

CTH

72.07

CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 72.06.

72.08–72.17

CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycjami 72.08–72.17.

72.18

CTH

72.19–72.23

CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycjami 72.19–72.23.

72.24

CTH

72.25–72.29

CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycjami 72.25–72.29.

Dział 73

Artykuły z żeliwa lub stali

7301.10

CC, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycjami 72.08–72.17.

7301.20

CTH

73.02

CC, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycjami 72.08–72.17.

73.03

CTH

73.04–73.06

CC, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycjami 72.13–72.17, 72.21–72.23 oraz 72.25–72.29.

73.07

—	Łączniki rur lub przewodów rurowych ze stali nierdzewnej

CTH, z wyjątkiem niepochodzących materiałów kutych; jednakże niepochodzące materiały kute mogą być użyte, pod warunkiem że ich wartość nie przekracza 50 % ceny EXW produktu.

—	Pozostałe:

CTH

73.08

CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 7301.20.

7309.00–7315.19

CTH

7315.20

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

7315.81–7326.90

CTH

Dział 74

Miedź i artykuły z miedzi

74.01–74.02

CTH

74.03

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

74.04–74.07

CTH

74.08

CTH i MaxNOM 50 % (EXW).

74.09–74.19

CTH

Dział 75

Nikiel i artykuły z niklu

75.01

CTH

75.02

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

75.03–75.08

CTH

Dział 76

Aluminium i artykuły z aluminium

76.01

CTH i MaxNOM 50 % (EXW);

lub

Obróbka termiczna lub elektrolityczna z aluminium niestopowego lub odpadów i złomu aluminium.

76.02

CTH

76.03–76.16

CTH i MaxNOM 50 % (EXW) (3).

Dział 78

Ołów i artykuły z ołowiu

7801.10

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

7801.91–7806.00

CTH

Dział 79

Cynk i artykuły z cynku

79.01–79.07

CTH

Dział 80

Cyna i artykuły z cyny

80.01–80.07

CTH

Dział 81

Pozostałe metale nieszlachetne; cermetale; artykuły z tych materiałów

81.01–81.13

Wytwarzanie z materiałów niepochodzących objętych dowolną pozycją.

Dział 82

Narzędzia, przybory, noże, łyżki i widelce i inne sztućce z metali nieszlachetnych; ich części z metali nieszlachetnych

8201.10–8205.70

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

8205.90

CTH, jednakże narzędzia niepochodzące objęte pozycją 82.05 mogą zostać włączone do zestawu, pod warunkiem że ich całkowita wartość nie przekracza 15 % ceny EXW zestawu.

82.06

CTH, z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycjami 82.02–82.05; jednakże narzędzia niepochodzące objęte pozycjami 82.02–82.05 mogą być włączone do zestawu, pod warunkiem że ich całkowita wartość nie przekracza 15 % ceny EXW zestawu.

82.07–82.15

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 83

Artykuły różne z metali nieszlachetnych

83.01–83.11

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

SEKCJA XVI

MASZYNY I URZĄDZENIA MECHANICZNE; SPRZĘT ELEKTRYCZNY; ICH CZĘŚCI; REJESTRATORY I ODTWARZACZE DŹWIĘKU, REJESTRATORY I ODTWARZACZE OBRAZU I DŹWIĘKU ORAZ CZĘŚCI I AKCESORIA DO TYCH ARTYKUŁÓW

Dział 84

Reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne; ich części

84.01–84.06

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

84.07–84.08

MaxNOM 50 % (EXW).

84.09–84.12

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

8413.11–8415.10

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

8415.20

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

8415.81–8415.90

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

84.16–84.20

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

84.21

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

84.22–84.24

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

84.25–84.30

CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 84.31;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

84.31–84.43

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

84.44–84.47

CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 84.48;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

84.48–84.55

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

84.56–84.65

CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 84.66;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

84.66–84.68

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

84.70–84.72

CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 84.73;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

84.73–84.78

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

8479.10–8479.40

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

8479.50

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

8479.60–8479.82

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

8479.89

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

8479.90

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

84.80

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

84.81

CTSH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

84.82–84.87

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 85

Maszyny i urządzenia elektryczne oraz ich części; rejestratory i odtwarzacze dźwięku, rejestratory i odtwarzacze obrazu i dźwięku oraz części i akcesoria do tych artykułów

85.01–85.02

CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 85.03;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

85.03–85.06

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

85.07

—	Akumulatory zawierające co najmniej jedno ogniwo baterii lub moduł baterii oraz obwody łączące je między sobą, często nazywane „pakietami baterii”, w rodzaju stosowanych jako podstawowe źródło energii elektrycznej do napędu pojazdów objętych pozycjami 87.02, 87.03 i 87.04

CTH, z wyjątkiem niepochodzących aktywnych materiałów katodowych;

lub

MaxNOM 30 % (EXW) (4).

—	Ogniwa baterii, moduły baterii i ich części, przeznaczone do włączenia do akumulatora elektrycznego, w rodzaju stosowanych jako podstawowe źródło energii elektrycznej do napędu pojazdów objętych pozycjami 87.02, 87.03 i 87.04

CTH, z wyjątkiem niepochodzących aktywnych materiałów katodowych;

lub

MaxNOM 35 % (EXW) (5).

—

pozostałe

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

85.08–85.18

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

85.19–85.21

CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 85.22;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

85.22–85.23

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

85.25–85.27

CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 85.29;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

85.28–85.34

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

85.35–85.37

CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 85.38;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

8538.10–8541.90

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

8542.31–8542.39

CTH;

Materiały niepochodzące poddawane są dyfuzji;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

8542.90–8543.90

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

85.44–85.48

MaxNOM 50 % (EXW).

SEKCJA XVII

POJAZDY, STATKI POWIETRZNE, JEDNOSTKI PŁYWAJĄCE ORAZ WSPÓŁDZIAŁAJĄCE URZĄDZENIA TRANSPORTOWE

Dział 86

Lokomotywy pojazdów szynowych, tabor szynowy i jego części; osprzęt i elementy torów kolejowych lub tramwajowych, i ich części; komunikacyjne urządzenia sygnalizacyjne wszelkich typów, mechaniczne (włączając elektromechaniczne)

86.01–86.09

CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 86.07;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 87

Pojazdy nieszynowe oraz ich części i akcesoria.

87.01

MaxNOM 45 % (EXW).

87.02–87.04

—	pojazdy zarówno z silnikiem tłokowym wewnętrznego spalania, jak i silnikiem elektrycznym jako silnikami napędowymi, które mogą być ładowane przez podłączenie do zewnętrznego źródła energii elektrycznej („pojazd hybrydowy typu plug-in”);

—	pozostałe pojazdy jedynie z silnikiem elektrycznym do napędu

MaxNOM 45 % (EXW) i zestawy baterii objęte pozycją 85.07 w rodzaju stosowanych jako podstawowe źródło energii elektrycznej do napędu pojazdu muszą być pochodzące (6).

—

pozostałe

MaxNOM 45 % (EXW) (7).

87.05–87.07

MaxNOM 45 % (EXW).

87.08–87.11

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

87.12

MaxNOM 45 % (EXW).

87.13–87.16

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 88

Statki powietrzne, statki kosmiczne i ich części

88.01–88.05

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 89

Statki, łodzie oraz konstrukcje pływające

89.01–89.08

CC;

lub

MaxNOM 40 % (EXW).

SEKCJA XVIII

PRZYRZĄDY I APARATURA, OPTYCZNE, FOTOGRAFICZNE, KINEMATOGRAFICZNE, POMIAROWE, KONTROLNE, PRECYZYJNE, MEDYCZNE LUB CHIRURGICZNE; ZEGARY I ZEGARKI; INSTRUMENTY MUZYCZNE; ICH CZĘŚCI I AKCESORIA

Dział 90

Przyrządy i aparatura, optyczne, fotograficzne, kinematograficzne, pomiarowe, kontrolne, precyzyjne, medyczne lub chirurgiczne; ich części i akcesoria

9001.10–900.40

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

9001.50

CTH;

Obróbka powierzchniowa częściowo obrobionej soczewki i wytworzenie gotowej soczewki okulistycznej z korektą optyczną przeznaczonej do zamocowania na okularach;

Powleczenie soczewki za pomocą odpowiednich procesów w celu poprawy widzenia i ochrony użytkownika;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

9001.90–9033.00

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 91

Zegary i zegarki oraz ich części

91.01–91.14

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 92

Instrumenty muzyczne; części i akcesoria do takich artykułów

92.01–92.09

MaxNOM 50 % (EXW).

SEKCJA XIX

BROŃ I AMUNICJA; ICH CZĘŚCI I AKCESORIA

Dział 93

Broń i amunicja; ich części i akcesoria

93.01–93.07

MaxNOM 50 % (EXW).

SEKCJA XX

ARTYKUŁY PRZEMYSŁOWE RÓŻNE

Dział 94

Meble; pościel, materace, stelaże pod materace, poduszki i podobne wypychane artykuły wyposażeniowe; lampy i oprawy oświetleniowe, gdzie indziej niewymienione ani niewłączone; podświetlane znaki, podświetlane tablice i tabliczki, i tym podobne; budynki prefabrykowane

94.01–94.06

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 95

Zabawki, gry i przybory sportowe; ich części i akcesoria

95.03–95.08

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

Dział 96

Artykuły przemysłowe różne

96.01–96.04

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

96.05

Każda pozycja w zestawie musi odpowiadać wymogom reguły, jaka dotyczyłaby jej wtedy, gdyby nie była w zestawie, pod warunkiem że artykuły niepochodzące mogą zostać włączone i pod warunkiem że ich łączna wartość nie przekracza 15 % ceny EXW zestawu.

96.06–9608.40

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

9608.50

9608.60–96.20

CTH;

lub

MaxNOM 50 % (EXW).

SEKCJA XXI

DZIEŁA SZTUKI, PRZEDMIOTY KOLEKCJONERSKIE I ANTYKI

Dział 97

Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie i antyki

97.01–97.06

CTH

(1) Przetworzone lub zakonserwowane tuńczyki, bonito i pelamida (Sarda spp.), całe lub w kawałkach (z wyłączeniem mielonych) klasyfikowane w podpozycji 1604.14 mogą zostać uznane za pochodzące na podstawie alternatywnych reguł pochodzenia dla poszczególnych produktów w ramach rocznego kontyngentu określonego w załączniku 4.

(2) Przetworzone lub zakonserwowane tuńczyki, bonito lub inne ryby z rodzaju Euthynnus (z wyłączeniem całych lub w kawałkach) klasyfikowane w podpozycji 1604.20 mogą zostać uznane za pochodzące na podstawie alternatywnych reguł pochodzenia dla poszczególnych produktów w ramach rocznego kontyngentu określonego w załączniku 4.

(3) Niektóre produkty z aluminium mogą zostać uznane za pochodzące na podstawie alternatywnych reguł pochodzenia w ramach rocznego kontyngentu określonego w załączniku 4.

(4) W okresie od wejścia w życie niniejszej Umowy do dnia 31 grudnia 2026 r. zastosowanie mają alternatywne reguły pochodzenia dotyczące poszczególnych produktów, które określono w załączniku 5.

(5) W okresie od wejścia w życie niniejszej Umowy do dnia 31 grudnia 2026 r. zastosowanie mają alternatywne reguły pochodzenia dotyczące poszczególnych produktów, które określono w załączniku 5.

(6) W okresie od wejścia w życie niniejszej Umowy do dnia 31 grudnia 2026 r. zastosowanie mają alternatywne reguły pochodzenia dotyczące poszczególnych produktów, które określono w załączniku 5.

(7) W odniesieniu do pojazdów hybrydowych wyposażonych zarówno w silnik spalinowy wewnętrznego spalania, jak i silnik elektryczny jako silniki do napędu, innych niż te, które mogą być ładowane przez podłączenie do zewnętrznego źródła energii elektrycznej, w okresie od wejścia w życie niniejszej Umowy do dnia 31 grudnia 2026 r. stosuje się alternatywne reguły pochodzenia odnoszące się do poszczególnych produktów, które określono w załączniku 5.

ZAŁĄCZNIK 4

KONTYNGENTY POCHODZENIA I ALTERNATYWY DLA REGUŁ POCHODZENIA DOTYCZĄCYCH POSZCZEGÓLNYCH PRODUKTÓW, OKREŚLONYCH W ZAŁĄCZNIKU 3

Postanowienia wspólne

1.	W odniesieniu do produktów wymienionych w tabelach poniżej odpowiednie reguły pochodzenia stanowią alternatywę do reguł określonych w załączniku 3, w granicach mającego zastosowanie kontyngentu rocznego.

2.	Oświadczenie o pochodzeniu sporządzone na podstawie niniejszego załącznika musi zawierać następujące oświadczenie: „Kontyngenty pochodzenia – produkt pochodzący zgodnie z załącznikiem 4”.

3.	W Unii wszelkimi ilościami, o których mowa w niniejszym załączniku, zarządza Komisja Europejska, która podejmuje wszelkie działania administracyjne, które uzna za wskazane dla skutecznego zarządzania nimi zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami Unii.

4.	W Zjednoczonym Królestwie wszelkimi ilościami, o których mowa w niniejszym załączniku, zarządza jego organ celny, który podejmuje wszelkie działania administracyjne, które uzna za wskazane dla skutecznego zarządzania nimi zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami Zjednoczonego Królestwa.

5.	Strona dokonująca przywozu zarządza kontyngentami pochodzenia na zasadzie „kto pierwszy, ten lepszy” oraz oblicza ilość produktów wprowadzonych w ramach tych kontyngentów pochodzenia na podstawie danych dotyczących przywozu tej Strony.

SEKCJA 1

Przydział rocznego kontyngentu na tuńczyka konserwowanego

Klasyfikacja w Systemie Zharmonizo-wanym (2017 r.)	Opis produktu	Alternatywna reguła pochodzenia dotycząca poszczególnych produktów	Roczny kontyngent na wywóz z Unii do Zjednoczonego Królestwa (masa netto)	Roczny kontyngent na wywóz ze Zjednoczonego Królestwa do Unii (masa netto)
1604.14	Przetworzone lub zakonserwowane tuńczyki, bonito i pelamida (Sarda spp.), całe lub w kawałkach (z wyłączeniem mielonych)	CC	3 000 ton	3 000 ton
1604.20	Ryby inaczej przetworzone lub zakonserwowane
	Z tuńczyków, bonito lub pozostałych ryb z rodzaju Euthynnus (z wyłączeniem całych lub w kawałkach)	CC	4 000 ton	4 000 ton
	Z pozostałych ryb	–	–	–

SEKCJA 2

Przydział rocznego kontyngentu na produkty z aluminium (1)

Tabela 1

Kontyngenty mające zastosowanie od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia 31 grudnia 2023 r.

Klasyfikacja w Systemie Zharmonizo-wanym (2017 r.)	Opis produktu	Alternatywna reguła pochodzenia dotycząca poszczególnych produktów	Roczny kontyngent na wywóz z Unii do Zjednoczonego Królestwa (masa netto)	Roczny kontyngent na wywóz ze Zjednoczonego Królestwa do Unii (masa netto)
76.03, 76.04, 76.06, 76.08–76.16	Produkty i artykuły z aluminium (z wyłączeniem drutu aluminiowego i folii aluminiowej)	CTH	95 000 ton	95 000 ton
76.05	Drut aluminiowy	CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 76.04
76.07	Folia aluminiowa	CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 76.06

Tabela 2

Kontyngenty mające zastosowanie od dnia 1 stycznia 2024 r. do dnia 31 grudnia 2026 r.

Klasyfikacja w Systemie Zharmonizo-wanym (2017 r.)	Opis produktu	Alternatywna reguła pochodzenia dotycząca poszczególnych produktów	Roczny kontyngent na wywóz z Unii do Zjednoczonego Królestwa (masa netto)	Roczny kontyngent na wywóz ze Zjednoczonego Królestwa do Unii (masa netto)
76.03, 76.04, 76.06, 76.08–76.16	Produkty i artykuły z aluminium (z wyłączeniem drutu aluminiowego i folii aluminiowej)	CTH	72 000 ton	72 000 ton
76.05	Drut aluminiowy	CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 76.04
76.07	Folia aluminiowa	CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 76.06

Tabela 3

Kontyngenty mające zastosowanie od dnia 1 stycznia 2027 r.

Klasyfikacja w Systemie Zharmonizo-wanym (2017 r.)	Opis produktu	Alternatywna reguła pochodzenia dotycząca poszczególnych produktów	Roczny kontyngent na wywóz z Unii do Zjednoczonego Królestwa (masa netto)	Roczny kontyngent na wywóz ze Zjednoczonego Królestwa do Unii (masa netto)
76.04	Sztaby, pręty i kształtowniki, z aluminium	CTH	57 500 ton	57 500 ton
76.06	Blachy grube, cienkie oraz taśma o grubości > 0,2 mm, z aluminium	CTH
76.07	Folia aluminiowa	CTH z wyjątkiem materiałów niepochodzących objętych pozycją 76.06

Przegląd kontyngentów na produkty z aluminium określonych w tabeli 3 w sekcji 2

Nie wcześniej niż pięć lat od wejścia w życie niniejszej Umowy i nie wcześniej niż pięć lat od zakończenia jakiegokolwiek przeglądu, o którym mowa w niniejszym ustępie, Komitet Partnerstwa Handlowego na wniosek którejkolwiek ze Stron oraz przy wsparciu ze strony Specjalnego Komitetu Handlowego ds. Współpracy Celnej i Reguł Pochodzenia dokonuje przeglądu kontyngentów na produkty z aluminium zawartych w tabeli 3 w sekcji 2.

2.	Przeglądu, o którym mowa w ust. 1, dokonuje się na podstawie dostępnych informacji o warunkach rynkowych obu Stron oraz informacji o przywozie i wywozie przez nie odnośnych produktów.

3.	Na podstawie wyników przeglądu przeprowadzonego na podstawie ust. 1 Rada Partnerstwa może przyjąć decyzję o zwiększeniu lub utrzymaniu ilości, zmianie zakresu lub podziale lub zmianie jakiegokolwiek podziału między produkty kontyngentów na aluminium zawartych w tabeli 3 w sekcji 2.

(1) Ilości wyszczególnione w każdej tabeli w sekcji 2 stanowią całkowite dostępne ilości objęte kontyngentem (odpowiednio na wywóz z Unii do Zjednoczonego Królestwa oraz na wywóz ze Zjednoczonego Królestwa do Unii) w odniesieniu do wszystkich produktów wymienionych w tej tabeli.

ZAŁĄCZNIK 5

PRZEJŚCIOWE REGUŁY POCHODZENIA DLA AKUMULATORÓW ELEKTRYCZNYCH I POJAZDÓW Z NAPĘDEM ELEKTRYCZNYM

SEKCJA 1

Przejściowe reguły pochodzenia dla poszczególnych produktów mające zastosowanie od dnia wejścia w życie niniejszej Umowy do dnia 31 grudnia 2023 r.

W odniesieniu do produktów wymienionych w kolumnie 1 poniżej regułę pochodzenia określoną w kolumnie 2 stosuje się przez okres od wejścia w życie niniejszej Umowy do dnia 31 grudnia 2023 r.

Kolumna 1

Klasyfikacja w Systemie Zharmonizowanym (2017) obejmująca szczegółowy opis

Kolumna 2

Reguły pochodzenia dotyczące poszczególnych produktów mające zastosowanie od dnia wejścia w życie niniejszej Umowy do dnia 31 grudnia 2023 r.

85.07

—	Akumulatory zawierające co najmniej jedno ogniwo baterii lub moduł baterii oraz obwody łączące je między sobą, często nazywane „pakietami baterii”, w rodzaju stosowanych jako podstawowe źródło energii elektrycznej do napędu pojazdów objętych pozycjami 87.02, 87.03 i 87.04

CTSH;

Montaż zestawów baterii z niepochodzących ogniw baterii lub modułów baterii;

lub

MaxNOM 70 % (EXW)

—	Ogniwa baterii, moduły baterii i ich części, przeznaczone do włączenia do akumulatora elektrycznego, w rodzaju stosowanych jako podstawowe źródło energii elektrycznej do napędu pojazdów objętych pozycjami 87.02, 87.03 i 87.04

CTH;

lub

MaxNOM 70 % (EXW)

87.02–87.04

—	pojazdy zarówno z silnikiem spalinowym wewnętrznego spalania, jak i silnikiem elektrycznym jako silnikami napędowymi, inne niż te, które mogą być ładowane przez podłączenie do zewnętrznego źródła energii elektrycznej („pojazd hybrydowy”);

—	pojazdy zarówno z silnikiem tłokowym wewnętrznego spalania, jak i silnikiem elektrycznym jako silnikami napędowymi, które mogą być ładowane przez podłączenie do zewnętrznego źródła energii elektrycznej („pojazd hybrydowy typu plug-in”);

—	pozostałe pojazdy jedynie z silnikiem elektrycznym do napędu

MaxNOM 60 % (EXW)

SEKCJA 2

Przejściowe reguły pochodzenia dla poszczególnych produktów mające zastosowanie od dnia 1 stycznia 2024 r. do dnia 31 grudnia 2026 r.

W odniesieniu do produktów wymienionych w kolumnie 1 poniżej regułę pochodzenia określoną w kolumnie 2 stosuje się przez okres od dnia 1 stycznia 2024 r. do dnia 31 grudnia 2026 r.

Kolumna 1

Klasyfikacja w Systemie Zharmonizowanym (2017) obejmująca szczegółowy opis

Kolumna 2

Reguły pochodzenia dotyczące poszczególnych produktów mając zastosowanie od dnia 1 stycznia 2024 r. do dnia 31 grudnia 2026 r.

85.07

—	Akumulatory zawierające co najmniej jedno ogniwo baterii lub moduł baterii oraz obwody łączące je między sobą, często nazywane „pakietami baterii”, w rodzaju stosowanych jako podstawowe źródło energii elektrycznej do napędu pojazdów objętych pozycjami 87.02, 87.03 i 87.04

CTH, z wyjątkiem niepochodzących aktywnych materiałów katodowych;

lub

MaxNOM 40 % (EXW)

—	Ogniwa baterii, moduły baterii i ich części, przeznaczone do włączenia do akumulatora elektrycznego, w rodzaju stosowanych jako podstawowe źródło energii elektrycznej do napędu pojazdów objętych pozycjami 87.02, 87.03 i 87.04

CTH, z wyjątkiem niepochodzących aktywnych materiałów katodowych;

lub

MaxNOM 50 % (EXW)

87.02–87.04

—	pojazdy zarówno z silnikiem spalinowym wewnętrznego spalania, jak i silnikiem elektrycznym jako silnikami napędowymi, inne niż te, które mogą być ładowane przez podłączenie do zewnętrznego źródła energii elektrycznej („pojazd hybrydowy”);

—	pojazdy zarówno z silnikiem tłokowym wewnętrznego spalania, jak i silnikiem elektrycznym jako silnikami napędowymi, które mogą być ładowane przez podłączenie do zewnętrznego źródła energii elektrycznej („pojazd hybrydowy typu plug-in”);

—	pozostałe pojazdy jedynie z silnikiem elektrycznym do napędu

MaxNOM 55 % (EXW)

SEKCJA 3

Przegląd reguł pochodzenia dla poszczególnych produktów w pozycji 85.07

Nie wcześniej niż cztery lata od wejścia w życie niniejszej Umowy Komitet Partnerstwa Handlowego, na wniosek którejkolwiek ze Stron oraz przy wsparciu ze strony Specjalnego Komitetu Handlowego ds. Współpracy Celnej i Reguł Pochodzenia, dokonuje przeglądu reguł pochodzenia dotyczących poszczególnych produktów z pozycji 85.07, mających zastosowanie od dnia 1 stycznia 2027 r., zawartych w załączniku 3.

Przegląd, o którym mowa w ust. 1, przeprowadza się na podstawie dostępnych informacji dotyczących rynków na terytorium Stron, takich jak dostępność wystarczających i odpowiednich materiałów pochodzących, równowaga między podażą a popytem oraz inne odpowiednie informacje.

Na podstawie wyników przeglądu przeprowadzonego zgodnie z ust. 1 Rada Partnerstwa może przyjąć decyzję w sprawie zmiany reguł pochodzenia dotyczących poszczególnych produktów w pozycji 85.07, mających zastosowanie od dnia 1 stycznia 2027 r., zawartych w załączniku 3.

ZAŁĄCZNIK 6

DEKLARACJA DOSTAWCY

Deklaracja dostawcy musi mieć treść określoną w niniejszym załączniku.

Z wyjątkiem przypadków, o których mowa w pkt 3, dostawca sporządza deklarację dostawcy dla każdej przesyłki produktów w formie przewidzianej w dodatku 6-A i załącza ją do faktury lub do jakiegokolwiek innego dokumentu opisującego dane produkty w sposób wystarczająco szczegółowy, aby umożliwić ich identyfikację.

W przypadku gdy dostawca regularnie zaopatruje konkretnego klienta w produkty, co do których oczekuje się, że produkcja prowadzona na terytorium Strony pozostanie przez pewien czas na stałym poziomie, dostawca ten może przedstawić pojedynczą deklarację dostawcy, obejmującą kolejne przesyłki tych produktów (zwaną dalej „długoterminową deklaracją dostawcy”). Długoterminowa deklaracja dostawcy co do zasady zachowuje ważność przez maksymalnie dwa lata od dnia jej sporządzenia. Organy celne Strony, na której terytorium zostaje sporządzona deklaracja, mogą określić warunki, zgodnie z którymi może być ona stosowana przez dłuższe okresy. Dostawca sporządza długoterminową deklarację dostawcy w formie przewidzianej w dodatku 6-B oraz opisuje w niej odpowiednie produkty w sposób wystarczająco szczegółowy, aby umożliwić ich identyfikację. Jeżeli długoterminowa deklaracja dostawcy przestaje mieć zastosowanie do dostarczanych produktów, dostawca natychmiast informuje o tym swojego klienta.

Dostawca sporządzający deklarację musi być przygotowany do przedłożenia w dowolnym czasie, na każde żądanie organów celnych Strony, na której terytorium sporządzono deklarację, wszystkich odpowiednich dokumentów potwierdzających prawidłowość informacji zawartych w tej deklaracji.

Dodatek 6-A

DEKLARACJA DOSTAWCY

Deklaracja dostawcy, której tekst zamieszczono poniżej, musi zostać sporządzona zgodnie z przypisami. Nie jest jednak konieczne zamieszczanie tych przypisów.

DEKLARACJA DOSTAWCY

Ja, niżej podpisany dostawca produktów wymienionych w załączonym dokumencie, oświadczam, że:

Następujące materiały niepochodzące z [wskazać nazwę odpowiedniej Strony] zostały użyte w [wskazać nazwę odpowiedniej Strony] do wytworzenia następujących produktów:

Opis dostarczanych produktów (1)	Opis użytych materiałów niepochodzących	Pozycja HS użytych materiałów niepochodzących (2)	Wartość użytych materiałów niepochodzących (2)(3)



Wartość ogółem

Wszystkie inne materiały użyte w [wskazać nazwę odpowiedniej Strony] do wytworzenia tych produktów pochodzą z [wskazać nazwę odpowiedniej Strony]

Zobowiązuję się do udostępnienia wszelkich wymaganych dodatkowych dokumentów potwierdzających.

… (Miejscowość i data)

… (Imię i nazwisko oraz stanowisko składającego deklarację, nazwa i adres przedsiębiorstwa)

… (Podpis) (6)

Dodatek 6-B:

DŁUGOTERMINOWA DEKLARACJA DOSTAWCY

Deklaracja dostawcy, której tekst zamieszczony jest poniżej, musi zostać sporządzona zgodnie z przypisami. Nie jest jednak konieczne zamieszczanie tych przypisów.

DŁUGOTERMINOWA DEKLARACJA DOSTAWCY

Ja, niżej podpisany, dostawca produktów wymienionych w załączonym dokumencie, które są regularnie dostarczane do (4) …, oświadczam, że:

Następujące materiały niepochodzące z [wskazać nazwę odpowiedniej Strony] zostały użyte w [wskazać nazwę odpowiedniej Strony] do wytworzenia następujących produktów:

Opis dostarczanych produktów (1)	Opis użytych materiałów niepochodzących	Pozycja HS użytych materiałów niepochodzących (2)	Wartość użytych materiałów niepochodzących (2)(3)



Wartość ogółem

Wszystkie inne materiały użyte w [wskazać nazwę odpowiedniej Strony] do wytworzenia tych produktów pochodzą z terytorium Strony [wskazać nazwę odpowiedniej Strony]

Niniejsza deklaracja jest ważna dla wszystkich kolejnych przesyłek takich produktów realizowanych

z … do … (5)

Zobowiązuję się natychmiast poinformować … (4) , jeżeli niniejsza deklaracja straci ważność.

… (Miejscowość i data)

…

(Imię i nazwisko oraz stanowisko składającego deklarację, nazwa i adres przedsiębiorstwa)

… (Podpis) (6)

Przypisy

(1)	Jeśli faktura lub inny dokument, do którego dołączona jest deklaracja, odnosi się do różnych typów produktów lub do produktów niezawierających takiej samej ilości materiałów niepochodzących, dostawca musi je wyraźnie rozróżnić.

(2)

Te wymagane informacje nie muszą być podane, o ile nie jest to konieczne.

Przykłady:

Jedna z reguł pochodzenia dotyczących odzieży objętej działem 62 stanowi: „Tkanie połączone z wykańczaniem, w tym przycinaniem tkaniny”. Jeżeli producent takiej odzieży na terytorium Strony wykorzystuje tkaninę przywiezioną z terytorium drugiej Strony i uzyskaną tam z przędzy niepochodzącej, wystarczy, aby w swojej deklaracji dostawca z terytorium drugiej Strony opisał w deklaracji użyty materiał niepochodzący jako przędzę, nie podając pozycji w Systemie Zharmonizowanym ani wartości takiej przędzy.

Producent drutu z żelaza, objętego pozycją w Systemie Zharmonizowanym 72.17, który wytwarza taki drut z niepochodzących sztab z żelaza, powinien w drugiej kolumnie wpisać „sztaby z żelaza”. Jeżeli drut taki ma zostać użyty do produkcji maszyny, dla której reguła pochodzenia ogranicza ilość użytych materiałów niepochodzących do określonej wartości wyrażonej w procentach, w trzeciej kolumnie należy podać wartość sztab niepochodzących.

(3)

„Wartość użytych materiałów niepochodzących” oznacza wartość materiałów niepochodzących użytych do wytworzenia produktu, która jest jego wartością celną w momencie przywozu, obejmującą koszty frachtu, ubezpieczenia w stosownych przypadkach, pakowania oraz wszystkie inne koszty związane z transportem materiałów do portu przywozu na terytorium Strony, na którym producent produktu ma siedzibę; w przypadku gdy wartość materiałów niepochodzących nie jest znana i nie może być ustalona, wykorzystuje się pierwszą możliwą do ustalenia cenę zapłaconą za materiały niepochodzące w Unii lub w Zjednoczonym Królestwie.

(4)	Imię i nazwisko lub nazwa oraz adres klienta.

(5)	Należy podać daty.

(6)	Pole to może zawierać, w stosownych przypadkach, podpis elektroniczny, zeskanowany obraz lub inne wizualne przedstawienie odręcznego podpisu podpisującego zamiast oryginalnych podpisów.

ZAŁĄCZNIK 7

TREŚĆ OŚWIADCZENIA O POCHODZENIU

Oświadczenie o pochodzeniu, o którym mowa w art. 56 niniejszej Umowy, sporządza się przy użyciu tekstu zamieszczonego poniżej w jednej z poniższych wersji językowych oraz zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi Strony dokonującej wywozu. Jeśli oświadczenie jest sporządzane odręcznie, sporządza się je tuszem, drukowanymi literami. Oświadczenie o pochodzeniu zostaje sporządzone zgodnie z odpowiednimi przypisami. Nie jest konieczne zamieszczanie tych przypisów.

Wersja w języku bułgarskim

Wersja w języku chorwackim

Wersja w języku czeskim

Wersja w języku duńskim

Wersja w języku niderlandzkim

Wersja w języku angielskim

Wersja w języku estońskim

Wersja w języku fińskim

Wersja w języku francuskim

Wersja w języku niemieckim

Wersja w języku greckim

Wersja w języku węgierskim

Wersja w języku włoskim

Wersja w języku łotewskim

Wersja w języku litewskim

Wersja w języku maltańskim

Wersja w języku polskim

Wersja w języku portugalskim

Wersja w języku rumuńskim

Wersja w języku słowackim

Wersja w języku słoweńskim

Wersja w języku hiszpańskim

Wersja w języku szwedzkim

(Okres: od_____________ do _________(1))

Eksporter produktów objętych tym dokumentem (eksporter nr … (2)) deklaruje, że z wyjątkiem gdzie jest to wyraźnie określone, produkty te mają ... (3) preferencyjne pochodzenie.

…(4)

(Miejscowość i data)

…

(Nazwa eksportera)

(1)

Jeżeli oświadczenie o pochodzeniu wypełniono dla wielu wysyłek identycznych produktów pochodzących w rozumieniu art. 56 ust. 4 lit. b) niniejszej Umowy, należy wskazać okres, dla którego oświadczenie o pochodzeniu będzie miało zastosowanie. Okres ten nie może przekraczać 12 miesięcy. Cały przywóz produktu musi nastąpić we wskazanym okresie. Jeżeli okres nie ma zastosowania, pole można pozostawić niewypełnione.

(2)

Należy podać numer referencyjny, za pomocą którego eksporter jest identyfikowany. W przypadku eksportera z Unii, jest to numer nadany zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi Unii. W przypadku eksportera ze Zjednoczonego Królestwa jest to numer nadany zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi mającymi zastosowanie w Zjednoczonym Królestwie. Jeżeli eksporterowi nie nadano numeru, pole można pozostawić niewypełnione.

(3)	Należy wskazać pochodzenie produktu: Zjednoczone Królestwo lub Unia.

(4)	Miejsce i data mogą zostać pominięte, jeżeli odpowiednie informacje są zawarte w samym dokumencie.

ZAŁĄCZNIK 8

WSPÓLNA DEKLARACJA DOTYCZĄCA KSIĘSTWA ANDORY

Produkty pochodzące z Księstwa Andory, objęte działami 25–97 Systemu Zharmonizowanego, akceptowane są przez Zjednoczone Królestwo jako pochodzące z Unii w rozumieniu niniejszej Umowy.

Ust. 1 stosuje się wyłącznie pod warunkiem, że na mocy unii celnej ustanowionej decyzją Rady 90/680/EWG z dnia 26 listopada 1990 r. w sprawie zawarcia Porozumienia w formie wymiany listów między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Księstwem Andory Księstwo Andory stosuje wobec produktów pochodzących ze Zjednoczonego Królestwa takie samo preferencyjne traktowanie taryfowe jak Unia.

Do celów określenia statusu pochodzenia produktów, o których mowa w ust. 1 niniejszej wspólnej deklaracji, część drugą dział pierwszy tytuł I rozdział 2 niniejszej Umowy stosuje się odpowiednio.

ZAŁĄCZNIK 9

WSPÓLNA DEKLARACJA DOTYCZĄCA REPUBLIKI SAN MARINO

Produkty pochodzące z Republiki San Marino akceptowane są przez Zjednoczone Królestwo jako pochodzące z Unii w rozumieniu niniejszej Umowy.

Ust. 1 stosuje się wyłącznie pod warunkiem, że na mocy Umowy w sprawie współpracy i unii celnej między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Republiką San Marino, podpisanej w Brukseli w dniu 16 grudnia 1991 r., Republika San Marino stosuje wobec produktów pochodzących ze Zjednoczonego Królestwa takie samo preferencyjne traktowanie taryfowe jak Unia.

ZAŁĄCZNIK 10

KRYTERIA, O KTÓRYCH MOWA W ART. 87 LIT. d)

Kryteria, o których mowa w art. 87 lit. d) niniejszej Umowy, to:

a)	informacje udostępnione przez Stronę dokonującą wywozu w celu uzyskania zezwolenia na przywóz danego produktu do Strony dokonującej przywozu zgodnie z art. 75 niniejszej Umowy;

b)	wynik audytów i weryfikacji przeprowadzonych przez stronę dokonującą przywozu zgodnie z art. 79 niniejszej Umowy;

c)	częstotliwość i dotkliwość niezgodności wykrytych przez Stronę dokonującą przywozu w odniesieniu do produktów pochodzących od Strony dokonującej wywozu;

d)	historia podmiotów dokonujących wywozu w zakresie przestrzegania przez nie wymogów Strony dokonującej przywozu; oraz

e)	dostępne oceny naukowe i wszelkie inne istotne informacje dotyczące ryzyka związanego z produktami.

ZAŁĄCZNIK 11

POJAZDY SILNIKOWE ORAZ WYPOSAŻENIE I CZĘŚCI

Artykuł 1

Definicje

1. Do celów niniejszego załącznika stosuje się następujące definicje:

a)	„Grupa Robocza 29” oznacza Światowe Forum na rzecz Harmonizacji Przepisów Dotyczących Pojazdów w ramach Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (zwanej dalej „EKG ONZ”);

„porozumienie z 1958 r.” oznacza Porozumienie dotyczące przyjęcia zharmonizowanych regulaminów technicznych Organizacji Narodów Zjednoczonych dla pojazdów kołowych, wyposażenia i części, które mogą być montowane lub wykorzystywane w tych pojazdach, oraz wzajemnego uznawania homologacji udzielonych na podstawie tych regulaminów Organizacji Narodów Zjednoczonych, sporządzone w Genewie w dniu 20 marca 1958 r., zarządzane przez Grupę Roboczą 29, oraz wszystkie późniejsze jego zmiany i aktualizacje;

„porozumienie z 1998 r.” oznacza Porozumienie dotyczące ustanowienia ogólnych przepisów technicznych dla pojazdów kołowych, wyposażenia i części, które mogą być montowane lub wykorzystywane w pojazdach kołowych, sporządzone w Genewie w dniu 25 czerwca 1998 r., zarządzane przez Grupę Roboczą 29, oraz wszystkie późniejsze jego zmiany i aktualizacje;

d)	„regulaminy ONZ” oznaczają regulaminy przyjęte zgodnie z porozumieniem z 1958 r.;

e)	„GTR” oznacza ogólny przepis techniczny ustanowiony i umieszczony w ogólnoświatowym rejestrze zgodnie z porozumieniem z 1998 r.;

f)	„HS 2017” oznacza wydanie nomenklatury Systemu Zharmonizowanego z 2017 r., wydane przez Światową Organizację Celną;

g)	„homologacja typu” oznacza procedurę, w wyniku której organ udzielający homologacji zaświadcza, że typ pojazdu, układu, komponentu lub oddzielnego zespołu technicznego jest zgodny z odpowiednimi przepisami administracyjnymi i wymogami technicznymi;

h)	„świadectwo homologacji typu” oznacza dokument, w którym organ udzielający homologacji urzędowo zaświadcza, że udzielono homologacji typu w odniesieniu do typu pojazdu, układu, komponentu lub oddzielnego zespołu technicznego.

2. Pojęcia, o których mowa w niniejszym załączniku, mają takie samo znaczenie jak w porozumieniu z 1958 r. lub w załączniku 1 do porozumienia TBT.

Artykuł 2

Zakres produktu

Niniejszy załącznik ma zastosowanie do handlu między Stronami wszystkimi kategoriami pojazdów silnikowych, wyposażenia do nich i ich części, zgodnie z definicją zawartą w pkt 1 ujednoliconej rezolucji EKG ONZ w sprawie budowy pojazdów (R.E.3) (1), objętych między innymi rozdziałami 40, 84, 85, 87 i 94 HS 2017 (zwanych dalej „produktami objętymi niniejszym załącznikiem”).

Artykuł 3

Cele

W odniesieniu do produktów objętych niniejszym załącznikiem cele niniejszego załącznika są następujące:

a)	usuwanie wszelkich zbędnych barier technicznych w handlu dwustronnym i zapobieganie im;

b)	propagowanie zgodności i zbliżania przepisów w oparciu o normy międzynarodowe;

c)	wspieranie uznawania zatwierdzeń w oparciu o systemy zatwierdzania stosowane na podstawie umów administrowanych przez Grupę Roboczą 29;

d)	wzmocnienie konkurencyjnych warunków rynkowych w oparciu o zasady otwartości, niedyskryminacji i przejrzystości;

e)	propagowanie wysokiego poziomu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa ludzi oraz środowiska; oraz

f)	utrzymywanie współpracy w kwestiach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w celu wspierania stałego, korzystnego dla obu stron rozwoju handlu.

Artykuł 4

Odpowiednie normy międzynarodowe

Strony uznają, że Grupa Robocza 29 jest właściwą międzynarodową jednostką normalizacyjną oraz że regulaminy ONZ i ogólne przepisy techniczne na podstawie porozumienia z 1958 r. i porozumienia z 1998 r. są odpowiednimi normami międzynarodowymi dla produktów objętych niniejszym załącznikiem.

Artykuł 5

Konwergencja regulacyjna w oparciu o odpowiednie normy międzynarodowe

1. Strony powstrzymują się od wprowadzania lub utrzymywania wewnętrznych przepisów technicznych, oznakowania lub procedur oceny zgodności odbiegających od regulaminów ONZ lub ogólnych przepisów technicznych w dziedzinach objętych takimi regulaminami lub ogólnymi przepisami technicznymi, w tym w przypadkach, gdy odpowiednie regulaminy ONZ lub ogólne przepisy techniczne nie zostały ukończone, ale ich ukończenie ma wkrótce nastąpić, chyba że istnieją uzasadnione powody, dla których dany regulamin ONZ lub ogólne przepisy techniczne są nieskutecznym lub nieodpowiednim środkiem do osiągnięcia uzasadnionych zamierzonych celów, na przykład w dziedzinie bezpieczeństwa drogowego lub ochrony środowiska lub zdrowia ludzi.

2. Strona wprowadzająca rozbieżne wewnętrzne przepisy techniczne, oznakowanie lub procedurę oceny zgodności, o których mowa w ust. 1, na wniosek drugiej Strony określa te części wewnętrznych przepisów technicznych, oznakowania lub procedury oceny zgodności, które znacznie odbiegają od odpowiednich regulaminów ONZ lub ogólnych przepisów technicznych oraz przedstawia uzasadnienie takiej rozbieżności.

3. Każda ze Stron systematycznie rozważa stosowanie regulaminów ONZ przyjętych po wejściu w życie niniejszej Umowy; Strony informują się wzajemnie o wszelkich zmianach dotyczących wdrożenia tych regulaminów ONZ w swoich odpowiednich wewnętrznych systemach prawnych, po sporządzeniu protokołu ustanowionego na podstawie porozumienia z 1958 r. oraz zgodnie z art. 8 i 9.

4. Jeżeli Strona wprowadziła lub utrzymuje wewnętrzne przepisy techniczne, oznakowania lub procedury oceny zgodności, które odbiegają od regulaminów ONZ lub ogólnych przepisów technicznych, jak dopuszczono w ust. 1, Strona ta dokonuje przeglądu tych wewnętrznych przepisów technicznych, oznakowań lub procedur oceny zgodności w regularnych odstępach czasu, najlepiej nieprzekraczających pięciu lat, w celu zwiększenia ich konwergencji z odpowiednimi regulaminami ONZ lub ogólnymi przepisami technicznymi. Dokonując przeglądu swoich wewnętrznych przepisów technicznych, oznakowań i procedur oceny zgodności, każda ze Stron rozważa, czy nadal istnieje uzasadnienie dla rozbieżności. Wyniki takich przeglądów, w tym wszelkie wykorzystane informacje naukowe i techniczne, przekazuje się drugiej Stronie na jej wniosek.

5. Każda ze Stron powstrzymuje się od wprowadzania lub utrzymywania wewnętrznych przepisów technicznych, oznakowań lub procedur oceny zgodności, których skutkiem jest zakaz przywozu, ograniczenie przywozu lub zwiększenie obciążeń w przypadku przywozu i oddawania do użytku na ich rynku wewnętrznym produktów, w przypadku których świadectwo homologacji typu wydano na podstawie regulaminów ONZ w odniesieniu do dziedzin objętych tymi regulaminami ONZ, chyba że w takich regulaminach ONZ wyraźnie przewidziano takie wewnętrzne przepisy techniczne, oznakowania lub procedury oceny zgodności.

Artykuł 6

Homologacja typu i nadzór rynku

1. Każda ze Stron akceptuje na swoim rynku produkty objęte ważnym świadectwem homologacji typu ONZ jako zgodne z jej wewnętrznymi przepisami technicznymi, oznakowaniami i procedurami oceny zgodności, nie wymagając przeprowadzania jakichkolwiek dalszych badań lub nadawania jakichkolwiek dalszych oznakowań w celu zweryfikowania lub poświadczenia zgodności z jakimkolwiek wymogiem objętym danym świadectwem homologacji typu ONZ. W przypadku homologacji pojazdu uznaje się, że uniwersalna międzynarodowa homologacja typu całego pojazdu ONZ (U-IWVTA) jest ważna w odniesieniu do wymogów objętych U-IWVTA. Świadectwa homologacji typu ONZ wydane przez Stronę mogą być uznane za ważne tylko wtedy, gdy Strona ta przystąpiła do odpowiednich regulaminów ONZ.

2 Każda ze Stron jest zobowiązana wyłącznie do akceptowania ważnych świadectw homologacji typu ONZ wydanych zgodnie z najnowszą wersją regulaminów ONZ, do których przystąpiła.

3. Do celów ust. 1 za wystarczający dowód istnienia ważnej homologacji typu ONZ uznaje się:

a)	w przypadku całych pojazdów – ważną deklarację zgodności ONZ poświadczającą zgodność z U-IWVTA;

b)	w przypadku wyposażenia i części – ważny znak homologacji typu ONZ umieszczony na produkcie; lub

c)	w przypadku wyposażenia i części, na których nie można umieścić znaku homologacji typu ONZ – ważne świadectwo homologacji typu ONZ.

4. Do celów prowadzenia nadzoru rynku właściwe organy Strony mogą weryfikować, czy produkty objęte niniejszym załącznikiem są zgodne, w stosownych przypadkach, z:

a)	wszystkimi wewnętrznymi przepisami technicznymi tej Strony; lub

regulaminami ONZ, zgodność z którymi została poświadczona, zgodnie z niniejszym artykułem, poprzez ważną deklarację zgodności ONZ poświadczającą zgodność z U-IWVTA w przypadku całych pojazdów lub ważnym znakiem homologacji typu ONZ umieszczonym na produkcie, lub ważnym świadectwem homologacji typu ONZ w przypadku wyposażenia i części.

Weryfikacje takie przeprowadza się w drodze losowego doboru próby na rynku oraz zgodnie z przepisami technicznymi, o których mowa w lit. a) lub b) niniejszego ustępu, w zależności od przypadku.

5. Strony dokładają wszelkich starań, aby współpracować w dziedzinie nadzoru rynku w celu wspierania identyfikacji i rozwiązywania problemu niezgodności pojazdów, układów, komponentów lub oddzielnych zespołów technicznych.

6. Strona może wprowadzić wszelkie odpowiednie środki w odniesieniu do pojazdów, układów, komponentów lub oddzielnych zespołów technicznych, które stwarzają poważne zagrożenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa osób lub zagrożenie w odniesieniu do innych aspektów ochrony interesu publicznego, lub które w inny sposób nie spełniają mających zastosowanie wymogów. Środki takie mogą obejmować zakaz lub ograniczenie udostępniania na rynku, rejestracji lub wprowadzenia do użytkowania pojazdów, układów, komponentów lub oddzielnych zespołów technicznych, lub wycofanie ich z obrotu lub z użytkowania. Strona, która przyjmuje lub utrzymuje takie środki, niezwłocznie informuje o tych środkach drugą Stronę oraz, na wniosek drugiej Strony, przedstawia uzasadnienie przyjęcia tych środków.

Artykuł 7

Produkty wyposażone w nowe technologie lub nowe funkcje

1. Żadna ze Stron nie odmawia ani nie ogranicza dostępu do swojego rynku dla produktu objętego niniejszym załącznikiem i zatwierdzonego przez Stronę dokonującą wywozu, uzasadniając to tym, że produkt ten wyposażony jest w nowe technologie lub w nowe funkcje, których Strona dokonująca przywozu jeszcze nie objęła przepisami, chyba że może wykazać, że ma uzasadnione podstawy, by przypuszczać, że taka nowa technologia lub nowa funkcja stwarzają zagrożenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa ludzi lub środowiska.

2. Jeżeli Strona zadecyduje o odmowie dostępu do swojego rynku lub wymaga wycofania z obrotu na swoim rynku produktu drugiej Strony objętego niniejszym załącznikiem, uzasadniając to tym, że produkt ten wyposażony jest w nowe technologie lub w nowe funkcje stwarzające zagrożenia dla zdrowia lub bezpieczeństwa ludzi lub środowiska, niezwłocznie powiadamia o tej decyzji drugą Stronę oraz zainteresowany podmiot gospodarczy lub zainteresowane podmioty gospodarcze. Powiadomienie to musi zawierać wszystkie istotne informacje naukowe i techniczne uwzględnione przy podejmowaniu decyzji.

Artykuł 8

Współpraca

1. W celu dalszego ułatwienia handlu pojazdami silnikowymi, ich częściami i wyposażeniem do nich oraz w celu zapobiegania problemom z dostępem do rynku, przy jednoczesnym zapewnieniu zdrowia i bezpieczeństwa ludzi oraz ochrony środowiska, Strony dokładają wszelkich starań, aby współpracować i wymieniać się informacjami w stosownych przypadkach.

2. Obszary współpracy na podstawie niniejszego artykułu mogą obejmować w szczególności:

a)	opracowanie i ustanowienie regulacji technicznych lub związanych z nimi norm;

b)	wymianę, w możliwym zakresie, badań, informacji i wyników związanych z opracowaniem nowych regulacji w zakresie pojazdów silnikowych lub związanych z nimi norm, zaawansowanymi technologiami zmniejszania emisji i pojawiającymi się technologiami pojazdów;

c)	wymianę dostępnych informacji dotyczących identyfikowania wad związanych z bezpieczeństwem lub emisją oraz dotyczących nieprzestrzegania regulacji technicznych; oraz

d)	propagowanie większej międzynarodowej harmonizacji wymogów technicznych za pośrednictwem wielostronnych forów, takich jak porozumienie z 1958 r. i porozumienie z 1998 r., włącznie ze współpracą przy planowaniu inicjatyw wspierających taką harmonizację.

Artykuł 9

Grupa Robocza ds. Pojazdów Silnikowych oraz Części do Nich

1. Grupa Robocza ds. Pojazdów Silnikowych oraz Części do Nich wspiera Specjalny Komitet Handlowy ds. Barier Technicznych w Handlu w monitorowaniu i przeglądzie wykonania niniejszego załącznika oraz zapewnianiu jego właściwego funkcjonowania.

2. Funkcje Grupy Roboczej ds. Pojazdów Silnikowych i Części do Nich:

a)	prowadzenie dyskusji dotyczących wszelkich kwestii wynikających z niniejszego załącznika, na wniosek jednej ze Stron;

b)	ułatwianie współpracy i wymiany informacji zgodnie z art. 8;

c)	prowadzenie dyskusji technicznych zgodnie z art. 97 niniejszej Umowy dotyczących kwestii wchodzących w zakres stosowania niniejszego załącznika; oraz

d)	prowadzenie wykazu punktów kontaktowych odpowiedzialnych za kwestie wynikające z niniejszego załącznika.

(1) ECE/TRANS/WP.29/78/Rev.6 z dnia 11 lipca 2017 r.

ZAŁĄCZNIK 12

PRODUKTY LECZNICZE

Artykuł 1

Definicje

Do celów niniejszego załącznika stosuje się następujące definicje:

a)	„organ” oznacza organ Strony wymieniony w dodatku 12-A;

„dobra praktyka wytwarzania” lub „GMP” oznacza część zapewniania jakości, która zapewnia, aby produkty były stale wytwarzane i kontrolowane zgodnie z normami jakości odpowiednimi dla ich przeznaczenia, a także mającymi zastosowanie pozwoleniami na dopuszczenie do obrotu lub specyfikacjami produktu wymienionymi w dodatku 12-B;

„inspekcja” oznacza ocenę zakładu wytwórczego w celu ustalenia, czy taki zakład wytwórczy działa zgodnie z dobrą praktyką wytwarzania lub zobowiązaniami podjętymi w ramach dopuszczenia produktu do obrotu, przeprowadzaną zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi danej Strony oraz obejmującą inspekcje poprzedzające wprowadzenie do obrotu i inspekcje po wprowadzeniu do obrotu;

d)	„urzędowy dokument GMP” oznacza dokument wydany przez organ Strony w następstwie inspekcji zakładu wytwórczego, obejmujący na przykład raporty z inspekcji, certyfikaty poświadczające przestrzeganie przez zakład wytwórczy GMP lub oświadczenie o nieprzestrzeganiu GMP.

Artykuł 2

Zakres stosowania

Postanowienia niniejszego załącznika stosuje się do produktów leczniczych wymienionych w dodatku 12-C.

Artykuł 3

Cele

W odniesieniu do produktów objętych niniejszym załącznikiem cele niniejszego załącznika są następujące:

a)	zwiększanie dostępności leków na terytorium każdej ze Stron;

b)	określanie warunków uznawania inspekcji oraz wymiany i akceptowania urzędowych dokumentów GMP między Stronami;

propagowanie zdrowia publicznego poprzez zagwarantowanie bezpieczeństwa pacjentów oraz zdrowia i dobrostanu zwierząt, a także, w stosownych przypadkach, utrzymanie wysokiego poziomu ochrony konsumentów i środowiska poprzez propagowanie rozwiązań regulacyjnych zgodnych z odpowiednimi normami międzynarodowymi.

Artykuł 4

Normy międzynarodowe

Odpowiednie normy dotyczące produktów objętych niniejszym załącznikiem zapewniają wysoki poziom ochrony zdrowia publicznego zgodnie z normami, praktykami i wytycznymi opracowanymi przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), międzynarodową konferencję ds. harmonizacji wymagań technicznych dla rejestracji produktów leczniczych stosowanych u ludzi (ICH) oraz międzynarodową konferencję ds. harmonizacji wymagań technicznych dla rejestracji produktów leczniczych weterynaryjnych (VICH).

Artykuł 5

Uznawanie inspekcji i akceptowanie urzędowych dokumentów GMP

1. Strona uznaje inspekcje przeprowadzone przez drugą Stronę oraz akceptuje urzędowe dokumenty GMP wydane przez drugą Stronę zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi oraz wytycznymi technicznymi wymienionymi w dodatku 12-B.

2. W szczególnych okolicznościach organ Strony może postanowić, że nie akceptuje urzędowego dokumentu GMP wydanego przez organ drugiej Strony w odniesieniu do zakładów wytwórczych znajdujących się na terytorium podlegającym danemu organowi wydającemu. Przykładami takich okoliczności mogą być między innymi wskazanie istotnych niespójności lub nieprawidłowości w raportach z inspekcji, wady jakościowe wykryte w wyniku nadzoru po wprowadzeniu do obrotu lub inne konkretne dowody skutkujące poważnymi obawami co do jakości produktu lub bezpieczeństwa pacjentów. Każda ze Stron zapewnia, aby w przypadku gdy organ Strony zdecyduje się nie akceptować urzędowego dokumentu GMP wydanego przez organ drugiej Strony, organ ten powiadomił odpowiedni organ drugiej Strony o powodach nieakceptowania dokumentu i aby organ drugiej Strony mógł zwrócić się do tego organu o wyjaśnienia. Odnośna Strona zapewnia, aby jej organ starał się udzielić odpowiedzi na wniosek o wyjaśnienia w odpowiednim czasie.

3. Strona może akceptować urzędowe dokumenty GMP wydane przez organ drugiej Strony w odniesieniu do zakładów wytwórczych znajdujących się poza terytorium podlegającym danemu organowi wydającemu.

4. Każda ze Stron może określić warunki, na jakich akceptuje urzędowe dokumenty GMP wydane na podstawie ust. 3.

Artykuł 6

Wymiana urzędowych dokumentów GMP

1. Każda ze Stron zapewnia, aby jeżeli organ jednej ze Stron zwróci się do organu drugiej Strony o urzędowy dokument GMP, organ drugiej Strony dołożył starań, aby przekazać ten dokument w terminie 30 dni kalendarzowych od dnia wystąpienia z wnioskiem.

2. Każda ze Stron traktuje informacje zawarte w dokumencie otrzymanym na podstawie ust. 1 jako poufne.

Artykuł 7

Zabezpieczenia

1. Każda ze Stron ma prawo do przeprowadzania swoich własnych inspekcji zakładów wytwórczych, które otrzymały certyfikat zgodności od drugiej Strony.

2. Każda ze Stron zapewnia, aby przed przeprowadzeniem inspekcji na podstawie ust. 1 organ Strony, która zamierza przeprowadzić inspekcję, powiadomił odpowiedni organ drugiej Strony o inspekcji na piśmie, podając powody przeprowadzenia swojej własnej inspekcji. Organ Strony, która zamierza przeprowadzić inspekcję, dokłada starań, aby powiadomić o tym organ drugiej Strony na piśmie co najmniej 30 dni przed proponowaną inspekcją, ale w pilnych sytuacjach może dokonać powiadomienia z mniejszym wyprzedzeniem. Organ drugiej Strony może przyłączyć się do inspekcji.

Artykuł 8

Zmiany w mających zastosowanie przepisach ustawowych i wykonawczych

1. Każda ze Stron powiadamia drugą Stronę co najmniej 60 dni przed przyjęciem jakichkolwiek nowych środków lub zmian w odniesieniu do dobrej praktyki wytwarzania dotyczących wszelkich odpowiednich przepisów ustawowych i wykonawczych oraz wytycznych technicznych wymienionych w dodatku 12-B.

2. Strony wymieniają się wszystkimi niezbędnymi informacjami, w tym dotyczącymi zmian w ich odpowiednich przepisach ustawowych i wykonawczych, wytycznych technicznych oraz procedurach inspekcyjnych odnoszących się do dobrej praktyki wytwarzania, tak aby każda ze Stron mogła rozważyć, czy nadal istnieją warunki do uznawania inspekcji i akceptowania urzędowych dokumentów GMP na podstawie art. 5 ust. 1.

3. Jeżeli w wyniku wprowadzenia jakichkolwiek nowych środków lub zmian, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, Strona uzna, że nie może już uznawać inspekcji ani akceptować urzędowych dokumentów GMP wydanych przez drugą Stronę, powiadamia drugą Stronę o swoim zamiarze zastosowania art. 9 i Strony rozpoczynają konsultacje w ramach Grupy Roboczej ds. Produktów Leczniczych.

4. Wszelkich powiadomień na podstawie niniejszego artykułu dokonuje się za pośrednictwem wyznaczonych punktów kontaktowych w ramach Grupy Roboczej ds. Produktów Leczniczych.

Artykuł 9

Zawieszenie

1. Bez uszczerbku dla art. 5 ust. 2 każda ze Stron ma prawo do całkowitego lub częściowego zawieszenia uznawania inspekcji i akceptowania urzędowych dokumentów GMP drugiej Strony na podstawie art. 5 ust. 1 w odniesieniu do wszystkich lub niektórych produktów wymienionych w dodatku 12-C. Prawo to wykonuje się w sposób obiektywny i uzasadniony. Strona wykonująca takie prawo powiadamia drugą Stronę i przedstawia pisemne uzasadnienie. Strona nadal akceptuje urzędowych dokumenty GMP drugiej Strony wydane przed takim zawieszeniem, chyba że Strona postanowi inaczej ze względów dotyczących zdrowia lub bezpieczeństwa.

2. W przypadku gdy w wyniku konsultacji, o których mowa w art. 8 ust. 3, Strona mimo wszystko zawiesi uznawanie inspekcji i akceptację urzędowych dokumentów GMP na podstawie art. 5 ust. 1, może to uczynić zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu nie wcześniej niż 60 dni po rozpoczęciu konsultacji. W ciągu tego 60-dniowego okresu obie Strony nadal uznają inspekcje i akceptują urzędowe dokumenty GMP wydane przez organ drugiej Strony.

3. W przypadku zawieszenia uznawania inspekcji i akceptowania urzędowych dokumentów GMP na podstawie z art. 5 ust. 1, na wniosek jednej ze Stron Strony poddają tę kwestię pod dyskusję w ramach Grupy Roboczej ds. Produktów Leczniczych i dokładają wszelkich starań, aby rozważyć możliwe środki, które umożliwiłyby przywrócenie uznawania inspekcji i akceptowania urzędowych dokumentów GMP.

Artykuł 10

Współpraca regulacyjna

1. Strony dokładają starań, aby konsultować się ze sobą, w zakresie, w jakim zezwalają na to ich własne przepisy, w sprawie wniosków dotyczących wprowadzenia znaczących zmian w przepisach technicznych lub procedurach inspekcyjnych, w tym zmian mających wpływ na sposób uznawania dokumentów drugiej Strony zgodnie z art. 5, oraz, w stosownych przypadkach, aby umożliwić przedstawienie uwag do takich wniosków, bez uszczerbku dla art. 8.

2. Strony dokładają wszelkich starań, aby współpracować w celu wzmocnienia, rozwijania i propagowania przyjmowania i wdrażania wytycznych naukowych lub technicznych uzgodnionych na poziomie międzynarodowym, w tym, w miarę możliwości, poprzez przedstawianie wspólnych inicjatyw, wniosków i podejść w odpowiednich organizacjach i organach międzynarodowych, o których mowa w art. 4.

Artykuł 11

Zmiany w dodatkach

Rada Partnerstwa jest uprawniona do wprowadzania zmian w dodatku 12-A w celu aktualizacji wykazu organów, w dodatku 12-B w celu aktualizacji wykazu mających zastosowanie przepisów ustawowych i wykonawczych oraz wytycznych technicznych oraz w dodatku 12-C w celu aktualizacji wykazu produktów objętych niniejszym załącznikiem.

Artykuł 12

Grupa Robocza ds. Produktów Leczniczych

1. Grupa Robocza ds. Produktów Leczniczych wspiera Specjalny Komitet Handlowy ds. Barier Technicznych w Handlu w monitorowaniu i przeglądzie wykonania niniejszego załącznika oraz zapewnianiu jego właściwego funkcjonowania.

2. Zadania Grupy Roboczej ds. Produktów Leczniczych obejmują:

a)	prowadzenie dyskusji dotyczących wszelkich kwestii wynikających z niniejszego załącznika, na wniosek jednej ze Stron;

b)	ułatwianie współpracy i wymiany informacji do celów art. 8 i 10;

c)	działanie jako forum konsultacji i dyskusji do celów art. 8 ust. 3 i art. 9 ust. 3;

d)	prowadzenie dyskusji technicznych zgodnie z art. 97 niniejszej Umowy dotyczących kwestii wchodzących w zakres stosowania niniejszego załącznika; oraz

e)	prowadzenie wykazu punktów kontaktowych odpowiedzialnych za kwestie wynikające z niniejszego załącznika.

Artykuł 13

Brak zastosowania mechanizmu rozstrzygania sporów

Część szósta tytuł I niniejszej Umowy nie ma zastosowania do sporów dotyczących interpretacji i stosowania niniejszego załącznika.

Dodatek 12-A

ORGANY STRON

Unia Europejska:

Państwo	W przypadku produktów leczniczych stosowanych u ludzi	W przypadku weterynaryjnych produktów leczniczych
Belgia	Federalna Agencja Leków i Produktów Zdrowotnych / Federaal Agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten/ Agence fédérale des médicaments et produits de santé	Zob. organ dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi
Bułgaria	Bułgarska Agencja Leków / ИЗПЪЛНИТЕЛНА АГЕНЦИЯ ПО ЛЕКАРСТВАТА	Bułgarska Agencja Bezpieczeństwa Żywności / Българска агенция по безопасност на храните
Czechy	Państwowy Instytut Kontroli Leków / Státní ústav pro kontrolu léčiv (SÚKL)	Państwowy Instytut ds. Kontroli Weterynaryjnych Biologicznych Produktów Leczniczych i Leków / Ústav pro státní kontrolu veterinárních biopreparátů a léčiv (ÚSKVBL)
Dania	Duńska Agencja Leków / Laegemiddelstyrelsen	Zob. organ dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi
Niemcy	Federalny Instytut ds. Leków i Wyrobów Medycznych / Bundesinstitut für Arzneimittel und Medizinprodukte (BfArM) Instytut Paula-Ehrlicha (PEI), Federalny Instytut ds. Szczepionek i Leków Biomedycznych / Paul-Ehrlich-Institut (PEI) Bundesinstitut für Impfstoffe und biomedizinische Arzneimittel Federalne Ministerstwo Zdrowia / Bundesministerium für Gesundheit (BMG) / Zentralstelle der Länder für Gesundheitsschutz bei Arzneimitteln und Medizinprodukten (ZLG) (1)	Federalny Urząd ds. Ochrony Konsumentów i Bezpieczeństwa Żywności / Bundesamt für Verbraucherschutz und Lebensmittelsicherheit (BVL) Federalne Ministerstwo Żywności i Rolnictwa/Bundesministerium für Ernährung und Landwirtschaft Paul-Ehrlich-Institute (PEI), Federal Institute for Vaccines and Biomedicines / Paul-Ehrlich-Institut (PEI) Bundesinstitut für Impfstoffe und biomedizinische Arzneimittel
Estonia	Państwowa Agencja Leków / Ravimiamet	Zob. organ dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi
Irlandia	Urząd Regulacji Produktów Zdrowotnych / Health Products Regulatory Authority (HPRA)	Zob. organ dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi
Grecja	Krajowa Organizacja ds. Leków / Ethnikos Organismos Farmakon (EOF) - (ΕΘΝIΚΟΣ ΟΡΓΑΝIΣΜΟΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ)	Zob. organ dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi
Hiszpania	Hiszpańska Agencja ds. Leków i Wyrobów Medycznych / Agencia Española de Medicamentos y Productos Sanitarios (2)	Zob. organ dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi
Francja	Francuska Krajowa Agencja ds. Bezpieczeństwa Leków i Produktów Zdrowotnych/Agence nationale de sécurité du médicament et des produits de santé (ANSM)	Francuska Agencja ds. Bezpieczeństwa Sanitarnego Żywności, Środowiska i Pracy – Krajowa Agencja ds. Weterynaryjnych Produktów Leczniczych/ Agence Nationale de Sécurité Sanitaire de l’alimentation, de l’environnement et du travail-Agence Nationale du Médicament Vétérinaire (Anses-ANMV)
Chorwacja	Agencja ds. Produktów Leczniczych i Wyrobów Medycznych / Agencija za lijekove i medicinske proizvode (HALMED)	Ministerstwo Rolnictwa, Dyrekcja ds. Weterynarii i Bezpieczeństwa Żywności / Ministarstvo Poljoprivrede, Uprava za veterinarstvo i sigurnost hrane
Włochy	Włoska Agencja Leków / Agenzia Italiana del Farmaco /	Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia Zwierząt i Weterynaryjnych Produktów Leczniczych Ministero della Salute, Direzione Generale della Sanità Animale e dei Farmaci Veterinari
Cypr	Ministerstwo Zdrowia – Służby Farmaceutyczne / Φαρμακευτικές Υπηρεσίες, Υπουργείο Υγείας	Ministerstwo Rolnictwa, Rozwoju Obszarów Wiejskich i Środowiska – Służby Weterynaryjne / Κτηνιατρικές Υπηρεσίες- Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος
Łotwa	Państwowa Agencja Leków / Zāļu valsts aģentūra	Departament Oceny i Rejestracji Służby ds. Żywności i Weterynarii / Pārtikas un veterinārā dienesta Novērtēšanas un reģistrācijas departaments
Litwa	Państwowa Agencja Kontroli Leków / Valstybinė vaistų kontrolės tarnyba	Państwowa Służba ds. Żywności i Weterynarii / Valstybinė maisto ir veterinarijos tarnyba
Luksemburg	Ministerstwo Zdrowia, Departament ds. Farmacji i Leków / Minìstere de la Santé, Division de la Pharmacie et des Médicaments	Zob. organ dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi
Węgry	Országos Gyógyszerészeti és Élelmezés-egészségügyi Intézet / Krajowy Instytut Farmacji i Żywienia	Krajowe Biuro ds. Bezpieczeństwa Łańcucha Żywnościowego, Dyrekcja ds. Weterynaryjnych Produktów Leczniczych / Nemzeti Élelmiszerlánc-biztonsági Hivatal, Állatgyógyászati Termékek Igazgatósága (ÁTI)
Malta	Urząd Regulacji Leków/Medicines Regulatory Authority	Sekcja ds. Weterynaryjnych Produktów Leczniczych Państwowego Laboratorium Weterynaryjnego / Veterinary Medicines Section of the National Veterinary Laboratory (NVL) w ramach Departamentu Zdrowia i Dobrostanu Zwierząt / The Animal Health and Welfare Department(AHWD)
Niderlandy	Inspektorat Opieki Zdrowotnej i Młodzieży / Inspectie Gezondheidszorg en Youth (IGJ)	Rada ds. Oceny Leków / Bureau Diergeneesmiddelen, College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG)/
Austria	Austriacka Agencja ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności / Österreichische Agentur für Gesundheit und Ernährungssicherheit GmbH	Zob. organ dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi
Polska	The Main Pharmaceutical Inspectorate / Główny Inspektorat Farmaceutyczny (GIF)	Zob. organ dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi
Portugalia	Krajowy Urząd ds. Leków i Produktów Zdrowotnych / INFARMED, I.P Autoridade Nacional do Medicamento e Produtos de Saúde, I.P	Dyrekcja Generalna ds. Żywności i Weterynarii / DGAV - Direção Geral de Alimentação e Veterinária (PT)
Rumunia	Krajowa Agencja ds. Leków i Wyrobów Medycznych / Agenţia Naţională a Medicamentului şi a Dispozitivelor Medicale	Krajowy Urząd ds. Sanitarno-Weterynaryjnych i Bezpieczeństwa Żywności / Autoritatea Naţională Sanitară Veterinară şi pentru Siguranţa Alimentelor
Słowenia	Agencja ds. Produktów Leczniczych i Wyrobów Medycznych Republiki Słowenii / Javna agencija Republike Slovenije za zdravila in medicinske pripomočke (JAZMP)	Zob. organ dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi
Słowacja	Państwowy Instytut Kontroli Leków / Štátny ústav pre kontrolu liečiv (ŠÚKL)	Państwowy Instytut ds. Kontroli Weterynaryjnych Biologicznych Produktów Leczniczych i Leków / Ústav štátnej kontroly veterinárnych biopreparátov a liečiv (ÚŠKVBL)
Finlandia	Fińska Agencja Leków / Lääkealan turvallisuus- ja kehittämiskeskus (FIMEA)	Zob. organ dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi
Szwecja	Agencja ds. Produktów Medycznych / Läkemedelsverket	Zob. organ dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi

Zjednoczone Królestwo

Agencja Regulacji Leków i Produktów Zdrowotnych / Medicines and Healthcare Products Regulatory Agency

Dyrekcja Leków Weterynaryjnych / Veterinary Medicines Directorate

Dodatek 12-B

WYKAZ MAJĄCYCH ZASTOSOWANIE PRZEPISÓW USTAWOWYCH I WYKONAWCZYCH ORAZ WYTYCZNYCH TECHNICZNYCH ODNOSZĄCYCH SIĘ DO DOBREJ PRAKTYKI WYTWARZANIA

W odniesieniu do Unii Europejskiej:

Dyrektywa 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi (3);

Dyrektywa 2001/82/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do weterynaryjnych produktów leczniczych (4);

Dyrektywa 2001/20/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 kwietnia 2001 r. w sprawie zbliżania przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich, odnoszących się do wdrożenia zasady dobrej praktyki klinicznej w prowadzeniu badań klinicznych produktów leczniczych, przeznaczonych do stosowania przez człowieka (5);

Rozporządzenie (UE) nr 536/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie badań klinicznych produktów leczniczych stosowanych u ludzi oraz uchylenia dyrektywy 2001/20/WE (6);

Rozporządzenie (WE) nr 726/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. ustanawiające wspólnotowe procedury wydawania pozwoleń dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi i do celów weterynaryjnych i nadzoru nad nimi oraz ustanawiające Europejską Agencję Leków (7);

Rozporządzenie (WE) nr 1394/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie produktów leczniczych terapii zaawansowanej i zmieniające dyrektywę 2001/83/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 726/2004 (8);

Dyrektywa Komisji 2003/94/WE z dnia 8 października 2003 r. ustanawiająca zasady i wytyczne dobrej praktyki wytwarzania w odniesieniu do produktów leczniczych stosowanych u ludzi oraz badanych produktów leczniczych stosowanych u ludzi (9);

Dyrektywa Komisji 91/412/EWG z dnia 23 lipca 1991 r. ustanawiająca zasady i wytyczne dobrej praktyki wytwarzania weterynaryjnych produktów leczniczych (10);

Dyrektywa Komisji (UE) 2017/1572 z dnia 15 września 2017 r. uzupełniająca dyrektywę 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do zasad i wytycznych dobrej praktyki wytwarzania produktów leczniczych stosowanych u ludzi (11);

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 1252/2014 z dnia 28 maja 2014 r. uzupełniające dyrektywę 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do zasad i wytycznych dobrej praktyki wytwarzania substancji czynnych wykorzystywanych w produktach leczniczych stosowanych u ludzi (12);

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2017/1569 z dnia 23 maja 2017 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 536/2014 poprzez określenie zasad i wytycznych dobrej praktyki wytwarzania w odniesieniu do badanych produktów leczniczych stosowanych u ludzi oraz ustaleń dotyczących prowadzenia inspekcji (13);

Obecna wersja wytycznych dotyczących dobrej praktyki wytwarzania, zawarta w tomie IV Zasad dotyczących produktów leczniczych w Unii Europejskiej i w zestawieniu procedur wspólnotowych dotyczących kontroli i wymiany informacji.

W odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa:

Przepisy z 2012 r. dotyczące produktów leczniczych stosowanych u ludzi / The Human Medicines Regulations 2012 (SI 2012/1916);

Przepisy z 2004 r. dotyczące produktów leczniczych stosowanych u ludzi (badania kliniczne) / The Medicines for Human Use (Clinical Trials) Regulations 2004 (SI 2004/1031);

Przepisy z 2013 r. dotyczące produktów leczniczych weterynaryjnych / The Veterinary Medicines Regulations (SI 2013/2033);

Przepisy dotyczące dobrej praktyki wytwarzania wydane na podstawie części B17 oraz wytyczne w sprawie dobrej praktyki wytwarzania opublikowane na podstawie części C17 przepisów z 2012 r. dotyczących produktów leczniczych stosowanych u ludzi;

Zasady i wytyczne dotyczące dobrej praktyki wytwarzania mające zastosowanie do celów wykazu 2 do przepisów z 2013 r. dotyczących produktów leczniczych weterynaryjnych.

Dodatek 12-C

PRODUKTY OBJĘTE NINIEJSZYM ZAŁĄCZNIKIEM

Produkty lecznicze stosowane u ludzi i produkty lecznicze weterynaryjne:

—	wprowadzane do obrotu produkty lecznicze stosowane u ludzi i produkty lecznicze weterynaryjne, w tym wprowadzane do obrotu produkty biologiczne i immunologiczne stosowane u ludzi i w produktach leczniczych weterynaryjnych,

—	produkty lecznicze terapii zaawansowanej,

—	substancje czynne przeznaczone do produktów leczniczych stosowanych u ludzi lub produktów leczniczych weterynaryjnych,

—	badane produkty lecznicze.

(1) Do celów niniejszego załącznika oraz bez uszczerbku dla wewnętrznego podziału kompetencji w Niemczech w kwestiach wchodzących w zakres stosowania niniejszego załącznika określenie ZLG traktuje się jako obejmujące wszystkie właściwe organy krajów związkowych wydające dokumenty GMP i prowadzące inspekcje farmaceutyczne.

(2) Do celów niniejszego załącznika oraz bez uszczerbku dla wewnętrznego podziału kompetencji w Hiszpanii w kwestiach wchodzących w zakres stosowania niniejszego załącznika określenie Agencia Española de Medicamentos y Productos Sanitarios traktuje się jako obejmujące wszystkie właściwe organy regionalne wydające urzędowe dokumenty GMP i prowadzące inspekcje farmaceutyczne.

(3) Dz.U. UE L 311 z 28.11.2001, s. 67.

(4) Dz.U. UE L 311 z 28.11.2001, s. 1.

(5) Dz.U. UE L 121 z 1.5.2001, s. 34.

(6) Dz.U. UE L 158 z 27.5.2014, s. 1.

(7) Dz.U. UE L 136 z 30.4.2004, s. 1.

(8) Dz.U. UE L 324 z 10.12.2007, s. 121.

(9) Dz.U. UE L 262 z 14.10.2003, s. 22.

(10) Dz.U. UE L 228 z 17.8.1991, s. 70.

(11) Dz.U. UE L 238 z 16.9.2017, s. 44.

(12) Dz.U. UE L 337 z 25.11.2014, s. 1.

(13) Dz.U. UE L 238 z 16.9.2017, s. 12.

ZAŁĄCZNIK 13

CHEMIKALIA

Artykuł 1

Definicje

Do celów niniejszego załącznika stosuje się następujące definicje:

odpowiedzialne organy” oznaczają:

i)	w odniesieniu do Unii – Komisję Europejską;

ii)	w odniesieniu do Zjednoczonego Królestwa – rząd Zjednoczonego Królestwa;

b)	„GHS ONZ” oznacza Globalnie Zharmonizowany System Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Artykuł 2

Zakres stosowania

Niniejszy załącznik ma zastosowanie do handlu chemikaliami, ich regulacji, przywozu i wywozu między Unią a Zjednoczonym Królestwem w odniesieniu do ich rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń, ograniczeń, zatwierdzania, klasyfikacji, oznakowania i pakowania.

Artykuł 3

Cele

1. Cele niniejszego załącznika są następujące:

a)	ułatwianie handlu chemikaliami i związanymi z nimi produktami między Stronami;

b)	zapewnianie wysokiego poziomu ochrony środowiska oraz zdrowia ludzi i zwierząt; oraz

c)	zapewnianie współpracy między odpowiedzialnymi organami Unii i Zjednoczonego Królestwa.

2. Strony uznają, że zobowiązania podjęte na podstawie niniejszego załącznika nie uniemożliwiają którejkolwiek ze Stron ustanowienia własnych priorytetów w zakresie regulacji dotyczących chemikaliów, w tym ustanowienia jej własnych poziomów ochrony w odniesieniu do środowiska oraz zdrowia ludzi i zwierząt.

Artykuł 4

Odpowiednie organizacje i organy międzynarodowe

Strony uznają, że organizacje i organy międzynarodowe, w szczególności OECD i Podkomitet Ekspertów ONZ ds. Globalnie Zharmonizowanego Systemu Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów (SCEGHS) Rady Gospodarczej i Społecznej Organizacji Narodów Zjednoczonych (ECOSOC), są odpowiednie do celów opracowywania wytycznych naukowych i technicznych w odniesieniu do chemikaliów.

Artykuł 5

Udział w odpowiednich organizacjach i organach międzynarodowych oraz zmiany regulacyjne

1. Strony aktywnie uczestniczą w opracowywaniu wytycznych naukowych lub technicznych, o których mowa w art. 4, w odniesieniu do oceny zagrożeń i ryzyka związanych z chemikaliami oraz formatów dokumentowania wyników takich ocen.

2. Każda ze Stron wdraża wszelkie wytyczne wydane przez organizacje i organy międzynarodowe, o których mowa w art. 4, chyba że wytyczne te byłyby nieskuteczne lub nieodpowiednie dla osiągnięcia uzasadnionych celów tej Strony.

Artykuł 6

Klasyfikacja i oznakowanie chemikaliów

1. Każda ze Stron wdraża GHS ONZ tak kompleksowo, jak uzna to za wykonalne w ramach swojego odpowiedniego systemu, w tym w odniesieniu do chemikaliów, które nie są objęte zakresem stosowania niniejszego załącznika, z wyjątkiem przypadków, w których istnieją szczególne powody, aby stosować inny system oznakowania określonych produktów chemicznych w ich stanie gotowym przeznaczonych dla użytkownika ostatecznego. Każda ze Stron okresowo aktualizuje swoje środki wdrażające w oparciu o regularnie wydawane przeglądy GHS ONZ.

2. W przypadku gdy odpowiedzialny organ Strony zamierza klasyfikować poszczególne substancje zgodnie ze swoimi odpowiednimi przepisami i procedurami, zapewnia on odpowiedzialnemu organowi drugiej Strony możliwość wyrażenia opinii zgodnie z tymi odpowiednimi przepisami i procedurami w mających zastosowanie terminach.

3. Każda ze Stron podaje do wiadomości publicznej informacje o swoich procedurach związanych z klasyfikacją substancji zgodnie ze swoimi odpowiednimi przepisami i procedurami. Każda ze Stron dokłada wszelkich starań, aby odpowiedzieć na uwagi otrzymane od drugiej Strony na podstawie ust. 2.

4. Żadne postanowienia niniejszego artykułu nie zobowiązują którejkolwiek ze Stron do osiągnięcia jakiegokolwiek konkretnego rezultatu w odniesieniu do wdrożenia GHS ONZ na swoim terytorium lub w odniesieniu do klasyfikacji danej substancji, lub do przyspieszenia, zawieszenia lub opóźnienia jej odpowiednich procedur i procesów decyzyjnych.

Artykuł 7

Współpraca

1. Strony uznają, że dobrowolna współpraca w zakresie regulacji dotyczących chemikaliów może ułatwić handel w sposób przynoszący korzyści konsumentom, przedsiębiorstwom i środowisku oraz przyczyniający się do poprawy ochrony zdrowia ludzi i zwierząt.

2. Strony zobowiązują się ułatwiać wymianę informacji nieobjętych klauzulą poufności między swoimi odpowiedzialnymi organami, w tym poprzez współpracę w zakresie formatów i narzędzi elektronicznych wykorzystywanych do przechowywania danych.

3. Strony w stosownych przypadkach współpracują w celu wzmocnienia, rozwijania i propagowania przyjmowania i wdrażania wytycznych naukowych lub technicznych uzgodnionych na poziomie międzynarodowym, w tym, w miarę możliwości, poprzez przedstawianie wspólnych inicjatyw, wniosków i podejść w odpowiednich organizacjach i organach międzynarodowych, w szczególności tych, o których mowa w art. 4.

4. Strony współpracują, jeżeli obie Strony uznają to za korzystne, w zakresie rozpowszechniania danych dotyczących bezpieczeństwa chemikaliów oraz udostępniają publicznie takie informacje w celu zapewnienia łatwego dostępu do tych informacji i ich zrozumiałości dla różnych grup docelowych. Na wniosek jednej ze Stron druga Strona przekazuje Stronie występującej z wnioskiem dostępne nieobjęte klauzulą poufności informacje dotyczące bezpieczeństwa chemikaliów.

5. Jeżeli jedna ze Stron wystąpi z takim wnioskiem i druga Strona wyrazi na to zgodę, Strony rozpoczynają konsultacje dotyczące informacji i danych naukowych w kontekście nowych i pojawiających się kwestii związanych z zagrożeniami lub ryzykiem stwarzanymi przez chemikalia dla zdrowia ludzi lub środowiska, w celu stworzenia wspólnej puli wiedzy oraz, w miarę możliwości i w zakresie, w jakim jest to wykonalne, propagowania wspólnego rozumienia nauki związanej z takimi kwestiami.

Artykuł 8

Wymiana informacji

Strony współpracują i wymieniają się informacjami w odniesieniu do wszelkich kwestii istotnych dla wykonania niniejszego załącznika w ramach Specjalnego Komitetu Handlowego ds. Barier Technicznych w Handlu.

ZAŁĄCZNIK 14

PRODUKTY EKOLOGICZNE

Artykuł 1

Cel i zakres stosowania

1. Celem niniejszego załącznika jest określenie postanowień i procedur wspierających handel produktami ekologicznymi zgodnie z zasadami niedyskryminacji i wzajemności, poprzez uznanie przez Strony równoważności ich odpowiednich przepisów.

2. Niniejszy załącznik ma zastosowanie do produktów ekologicznych wymienionych w dodatkach 14-A i 14-B, które są zgodne z przepisami ustawowymi i wykonawczymi wymienionymi w dodatku 14-C lub 14-D. Rada Partnerstwa jest uprawniona do wprowadzania zmian w dodatkach 14-A, 14-B, 14-C i 14-D.

Artykuł 2

Definicje

Do celów niniejszego załącznika stosuje się następujące definicje:

a)	„właściwy organ” oznacza urząd właściwy w zakresie przepisów ustawowych i wykonawczych wymienionych w dodatku 14-C lub 14-D i odpowiedzialny za wykonanie niniejszego załącznika;

b)	„organ kontroli” oznacza organ, któremu właściwy organ powierzył – w całości lub w części – swoje uprawnienie do dokonywania inspekcji i certyfikacji w zakresie produkcji ekologicznej zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi wymienionymi w dodatku 14-C lub 14-D;

c)	„jednostka certyfikująca” oznacza podmiot uznawany przez właściwy organ, który dokonuje inspekcji i certyfikacji w zakresie produkcji ekologicznej zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi wymienionymi w dodatku 14-C lub 14-D; oraz

d)	„równoważność” oznacza zdolność różnych przepisów ustawowych i wykonawczych oraz wymogów, a także systemów inspekcji i certyfikacji, do osiągania tych samych celów.

Artykuł 3

Uznawanie równoważności

1. W odniesieniu do produktów wymienionych w dodatku 14-A Unia uznaje przepisy ustawowe i wykonawcze Zjednoczonego Królestwa wymienione w dodatku 14-C za równoważne z przepisami ustawowymi i wykonawczymi Unii wymienionymi w dodatku 14-D.

2. W odniesieniu do produktów wymienionych w dodatku 14-B Zjednoczone Królestwo uznaje przepisy ustawowe i wykonawcze Unii wymienione w dodatku 14-D za równoważne z przepisami ustawowymi i wykonawczymi Zjednoczonego Królestwa wymienionymi w dodatku 14-C.

3. Z uwagi na ustaloną na 1 stycznia 2022 r. datę rozpoczęcia stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007, do dnia 31 grudnia 2023 r. każda ze Stron dokonuje ponownej oceny uznawania równoważności, o którym mowa w ust. 1 i 2. Jeżeli w wyniku tej ponownej oceny równoważność nie zostanie potwierdzona przez Stronę, uznawanie równoważności zostaje zawieszone.

4. Bez uszczerbku dla ust. 3 w przypadku zmiany, uchylenia lub zastąpienia przepisów ustawowych i wykonawczych wymienionych w dodatku 14-C lub 14-D nowe przepisy uznaje się za równoważne z przepisami drugiej Strony, chyba że druga Strona wniesie sprzeciw zgodnie z procedurą określoną w ust. 5 i 6.

5. Jeżeli po otrzymaniu od drugiej Strony dodatkowych informacji, o które zwróciła się jedna ze Stron, Strona ta uważa, że przepisy ustawowe i wykonawcze lub procedury lub praktyki administracyjne drugiej Strony przestały spełniać wymogi równoważności, Strona ta kieruje do drugiej Strony uzasadniony wniosek o zmianę odpowiednich przepisów ustawowych i wykonawczych lub praktyk lub procedur administracyjnych oraz zapewnia drugiej Stronie odpowiedni okres, nie krótszy niż trzy miesiące, w którym należy zapewnić równoważność.

6. Jeżeli po upływie okresu, o którym mowa w ust. 5, dana Strona nadal uważa, że wymogi równoważności nie zostały spełnione, może ona podjąć decyzję o jednostronnym zawieszeniu uznawania równoważności odpowiednich przepisów ustawowych i wykonawczych wymienionych w dodatku 14-C lub 14-D, w odniesieniu do odpowiednich produktów ekologicznych wymienionych w dodatku 14-A lub 14-B.

7. Decyzja o jednostronnym zawieszeniu uznawania równoważności przepisów ustawowych i wykonawczych wymienionych w dodatku 14-C lub 14-D, w odniesieniu do odpowiednich produktów ekologicznych wymienionych w dodatku 14-A lub 14-B, może również zostać podjęta, po upływie trzech miesięcy od powiadomienia, w przypadku gdy jedna ze Stron nie dostarczyła informacji wymaganych na podstawie art. 6 lub nie zgadza się na wzajemną ocenę na podstawie art. 7.

8. W przypadku zawieszenia uznawania równoważności zgodnie z niniejszym artykułem Strony, na wniosek jednej ze Stron, poddają tę kwestię pod dyskusję w ramach Grupy Roboczej ds. Produktów Ekologicznych oraz dokładają wszelkich starań, aby rozważyć możliwe środki, które umożliwiłyby przywrócenie uznawania równoważności.

9. W odniesieniu do produktów niewymienionych w dodatku 14-A lub 14-B równoważność poddaje się pod dyskusję w ramach Grupy Roboczej ds. Produktów Ekologicznych na wniosek jednej ze Stron.

Artykuł 4

Przywóz i wprowadzanie do obrotu

1. Unia akceptuje przywóz na swoje terytorium produktów wymienionych w dodatku 14-A oraz wprowadzanie tych produktów do obrotu jako produkty ekologiczne, pod warunkiem że produkty te są zgodne z przepisami ustawowymi i wykonawczymi Zjednoczonego Królestwa wymienionymi w dodatku 14-C oraz że towarzyszy im świadectwo kontroli wydane przez jednostkę certyfikującą uznaną przez Zjednoczone Królestwo i wskazaną Unii, o której mowa w ust. 3.

2. Zjednoczone Królestwo akceptuje przywóz na swoje terytorium produktów wymienionych w dodatku 14-B oraz wprowadzanie tych produktów do obrotu jako produkty ekologiczne, pod warunkiem że produkty te są zgodne z przepisami ustawowymi i wykonawczymi Unii wymienionymi w dodatku 14-D oraz że towarzyszy im świadectwo kontroli wydane przez jednostkę certyfikującą uznaną przez Unię i wskazaną Zjednoczonemu Królestwu, o której mowa w ust. 3.

3. Każda ze Stron uznaje organy kontroli i jednostki certyfikujące wskazane przez drugą Stronę jako odpowiedzialne za prowadzenie odpowiednich kontroli w odniesieniu do produktów ekologicznych objętych uznawaniem równoważności, o którym mowa w art. 3, oraz do wydawania świadectw kontroli, o których mowa w ust. 1 i 2 niniejszego artykułu, w celu ich przywozu i wprowadzania do obrotu na terytorium drugiej Strony.

4. Strona dokonująca przywozu, we współpracy z drugą Stroną, nadaje kod każdemu właściwemu organowi kontroli i właściwej jednostce certyfikującej wskazanym przez drugą Stronę.

Artykuł 5

Znakowanie

1. Produkty przywożone na terytorium Strony zgodnie z niniejszym załącznikiem muszą spełniać wymogi dotyczące znakowania określone w przepisach ustawowych i wykonawczych Strony dokonującej przywozu wymienionych w dodatkach 14-C i 14-D. Produkty te mogą być opatrzone logo produkcji ekologicznej Unii, logo produkcji ekologicznej Zjednoczonego Królestwa lub obydwoma logo, określonymi w odpowiednich przepisach ustawowych i wykonawczych, pod warunkiem że produkty te spełniają wymogi dotyczące znakowania danym logo lub obydwoma logo.

2. Strony zobowiązują się unikać wszelkiego niewłaściwego stosowania pojęć odnoszących się do produkcji ekologicznej w odniesieniu do produktów ekologicznych, które są objęte uznawaniem równoważności na podstawie niniejszego załącznika.

3. Strony zobowiązują się chronić logo produkcji ekologicznej Unii i każde logo produkcji ekologicznej Zjednoczonego Królestwa określone w odpowiednich przepisach ustawowych i wykonawczych przed wszelkim ich niewłaściwym stosowaniem lub imitacją. Strony zapewniają, aby logo produk

		ISSN 1977-0766
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej		L 149

Wydanie polskie	Legislacja	Rocznik 64 30 kwietnia 2021

Spis treści		II Akty o charakterze nieustawodawczym	Strona
		UMOWY MIĘDZYNARODOWE
	*	Informacja dla czytelnika	1
	*	Decyzja Rady (UE) 2021/689 z dnia 29 kwietnia 2021 r. w sprawie zawarcia w imieniu Unii Umowy o handlu i współpracy między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, z drugiej strony, oraz Umowy między Unią Europejską a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w sprawie procedur bezpieczeństwa na potrzeby wymiany i ochrony informacji niejawnych	2
	*	Umowa o handlu i współpracy między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, z drugiej strony	10
	*	Umowa – Umowa między Unią Europejską a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w sprawie procedur bezpieczeństwa na potrzeby wymiany i ochrony informacji niejawnych	2540
	*	Deklaracje, o których mowa w decyzji Rady w sprawie zawarcia w imieniu Unii Umowy o handlu i współpracy oraz Umowy w sprawie procedur bezpieczeństwa na potrzeby wymiany i ochrony informacji niejawnych	2549
	*	Zawiadomienie dotyczące wejścia w życie Umowy o handlu i współpracy między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, z drugiej strony, oraz Umowy między Unią Europejską a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w sprawie procedur bezpieczeństwa na potrzeby wymiany i ochrony informacji niejawnych	2560