(1)

Rozporządzenie (WE) nr 1008/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady (3) zawiera przepisy dopuszczające umowy leasingu statków powietrznych zarejestrowanych w państwach trzecich, w szczególności w przypadku umów leasingu z załogą.

(2)

Takie umowy są dopuszczalne w wyjątkowych sytuacjach, takich jak w przypadku braku odpowiednich statków powietrznych na rynku unijnym. Powinny one być ściśle ograniczone w czasie oraz spełniać normy bezpieczeństwa równoważne przepisom bezpieczeństwa określonym w prawie unijnym i krajowym.

(3)

Umowa o transporcie lotniczym (4) między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Stanami Zjednoczonymi Ameryki, z drugiej strony (zwana dalej „ATA”) została podpisana w dniu 25 kwietnia 2007 r., a następnie zmieniona protokołem z dnia 24 czerwca 2010 r. ATA odzwierciedla zobowiązanie stron tej umowy do kontynuowania działań na rzecz usuwania barier w dostępie do rynku w celu maksymalizacji korzyści dla konsumentów, przedsiębiorstw lotniczych, pracowników i społeczeństw po obu stronach Atlantyku.

(4)

W ATA przewidziano stosowanie między stronami tej umowy otwartego systemu leasingu z załogą. Odpowiednie postanowienia, które zawarto w art. 10 ATA, dopuszczają zawieranie umów leasingu z załogą na potrzeby międzynarodowych przewozów lotniczych, pod warunkiem że wszystkie strony takich umów posiadają odpowiednie zezwolenia i spełniają warunki przewidziane w przepisach ustawowych i wykonawczych stosowanych zazwyczaj przez strony ATA.

(5)

Odnośne wydarzenia oraz dyskusje przeprowadzone w ramach wspólnego komitetu ustanowionego w ramach ATA pokazały, że strony ATA odniosłyby korzyści ze specjalnej umowy leasingu z załogą, która doprecyzowałaby odpowiednie postanowienia ATA.

(6)

Ponieważ taka umowa leasingu z załogą wiązałaby się ze złagodzeniem istniejących ograniczeń czasowych, miałaby ona pośrednio wpływ na rozporządzenie (WE) nr 1008/2008, w którym przewidziano ograniczenia czasowe w przypadkach, gdy przewoźnicy unijni biorą statki powietrzne w leasing z załogą od przewoźników z państw trzecich.

(7)

Należy zatem zmienić rozporządzenie (WE) nr 1008/2008, aby umożliwić złagodzenie ograniczeń czasowych dotyczących leasingu z załogą zgodnie z uzgodnieniami w umowach międzynarodowych zawieranych przez Unię z państwami trzecimi.

(8)

Mając na uwadze fakt, że Komisja dokonuje obecnie przeglądu rozporządzenia (WE) nr 1008/2008, w tym jego przepisów dotyczących leasingu z załogą oraz ich potencjalnego wpływu na pracowników i konsumentów, oraz że przegląd dokonywany przez Komisję mógłby doprowadzić do ogólnej zmiany rozporządzenia (WE) nr 1008/2008, zakres niniejszego rozporządzenia jest ograniczony do dostosowania rozporządzenia (WE) nr 1008/2008 do odpowiednich zobowiązań międzynarodowych. Międzynarodowa umowa leasingu z załogą powinna obejmować wzajemne prawa i obowiązki obu stron i powinna opierać się na istniejącej umowie o transporcie lotniczym.

(9)

Należy zatem odpowiednio zmienić rozporządzenie (WE) nr 1008/2008,

(1)

Art. 101 i 102 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) dotyczą porządku publicznego i powinny być skutecznie stosowane w całej Unii, aby nie dochodziło do zakłóceń konkurencji na rynku wewnętrznym. Skuteczne stosowanie postanowień art. 101 i 102 TFUE jest konieczne, by zapewnić większą sprawiedliwość i otwartość konkurencyjnych rynków w Unii, na których przedsiębiorstwa będą konkurować częściej na podstawie własnych osiągnięć, bez ustanawianych przez inne przedsiębiorstwa barier utrudniających wejście na rynek, tak aby przedsiębiorstwa mogły generować dochody i tworzyć miejsca pracy. Skuteczne stosowanie postanowień art. 101 i 102 TFUE chroni konsumentów i przedsiębiorstwa prowadzące działalność na rynku wewnętrznym przed praktykami biznesowymi sztucznie zawyżającymi ceny towarów i usług oraz daje konsumentom i przedsiębiorstwom szerszy wybór innowacyjnych towarów i usług.

(2)

Zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 1/2003 (3) stosowanie postanowień art. 101 i 102 TFUE na drodze publicznoprawnej zajmują się krajowe organy ochrony konkurencji państw członkowskich równolegle z Komisją. Krajowe organy ochrony konkurencji i Komisja tworzą razem sieć organów publicznych, która w ramach ścisłej współpracy stosuje unijne reguły konkurencji (europejska sieć konkurencji).

(3)

Art. 3 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1/2003 zobowiązuje krajowe organy ochrony konkurencji oraz krajowe sądy do stosowania art. 101 i 102 TFUE do porozumień, decyzji związków przedsiębiorstw, uzgodnionych praktyk lub nadużywania pozycji dominującej, mogących wpływać na handel między państwami członkowskimi. W praktyce większość krajowych organów ochrony konkurencji stosuje krajowe prawo konkurencji równolegle z art. 101 i 102 TFUE. W związku z tym niniejsza dyrektywa, której celem jest zapewnienie krajowym organom ochrony konkurencji gwarancji niezależności, zasobów oraz uprawnień w zakresie stosowania prawa i nakładania kar niezbędnych do skutecznego stosowania art. 101 i 102 TFUE, nieuchronnie ma wpływ na krajowe prawo konkurencji, gdy jest stosowane równolegle przez krajowe organy ochrony konkurencji. Ponadto stosowanie przez krajowe organy ochrony konkurencji krajowego prawa konkurencji do porozumień, decyzji związków przedsiębiorstw, lub uzgodnionych praktyk, które mogą wpływać na handel między państwami członkowskimi, nie powinno prowadzić do rozstrzygnięcia odmiennego niż rozstrzygnięcie dokonane na mocy prawa Unii przez dany krajowy organ ochrony konkurencji na podstawie art. 3 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1/2003. Zatem w przypadkach gdy krajowe prawo konkurencji jest stosowane równolegle z prawem Unii, istotne jest, żeby krajowe organy ochrony konkurencji posiadały te same gwarancje niezależności, zasoby oraz uprawnienia w zakresie stosowania prawa i nakładania kar niezbędne do zapewnienia, aby nie doszło do odmiennego rozstrzygnięcia.

(4)

Ponadto przyznanie krajowym organom ochrony konkurencji uprawnienia do uzyskiwania wszelkich informacji dotyczących przedsiębiorstwa będącego stroną postępowania, w tym w formie cyfrowej, niezależnie od nośnika, na jakim są one przechowywane, miałoby również wpływ na zakres uprawnień krajowych organów ochrony konkurencji w sytuacji, w której – na wczesnych etapach postępowania – organy te podejmują odpowiednią czynność dochodzeniową również na podstawie krajowego prawa konkurencji stosowanego równolegle z art. 101 i 102 TFUE. Przyznanie krajowym organom ochrony konkurencji uprawnień kontrolnych o zróżnicowanym zakresie – w zależności od tego, czy ostatecznie organy będą stosować jedynie krajowe prawo konkurencji czy również będą stosować równolegle art. 101 i 102 TFUE – obniżyłoby skuteczność stosowania prawa konkurencji na rynku wewnętrznym. Z tego względu zakres dyrektywy powinien objąć zarówno stosowanie wyłącznie art. 101 i 102 TFUE, jak i równoległe stosowanie w tej samej sprawie krajowego prawa konkurencji. W odniesieniu do ochrony oświadczeń w ramach programu łagodzenia kar oraz propozycji przystąpienia do procedury dobrowolnego poddania się karze pieniężnej niniejsza dyrektywa powinna również obejmować stosowanie wyłącznie krajowego prawa konkurencji.

(5)

W wielu przypadkach krajowe prawo nie zapewnia krajowym organom ochrony konkurencji niezbędnych gwarancji niezależności, zasobów ani uprawnień w zakresie stosowania prawa i nakładania kar, które to gwarancje i uprawnienia pozwalałyby tym organom na skuteczne stosowanie unijnych reguł konkurencji. W efekcie ograniczona zostaje zdolność tych organów do skutecznego stosowania art. 101 i 102 TFUE oraz stosowania krajowego prawa konkurencji równolegle z art. 101 i 102 TFUE. Na przykład wielu krajowym organom ochrony konkurencji prawo krajowe nie zapewnia skutecznych narzędzi pozwalających na znalezienie dowodów naruszenia art. 101 i 102 TFUE lub na nakładanie kar na przedsiębiorstwa łamiące prawo; ponadto liczne krajowe organy ochrony konkurencji nie mają odpowiednich zasobów ludzkich i finansowych ani niezależności operacyjnej umożliwiających skuteczne stosowanie art. 101 i 102 TFUE. Może to całkowicie uniemożliwić krajowym organom ochrony konkurencji podejmowania działań w zakresie egzekwowania prawa lub ograniczenie takich działań. Brak gwarancji niezależności, zasobów i uprawnień w zakresie stosowania prawa i nakładania kar umożliwiających licznym krajowym organom ochrony konkurencji skuteczne stosowanie art. 101 i 102 TFUE oznacza, że postępowania prowadzone względem przedsiębiorstw stosujących praktyki antykonkurencyjne mogą mieć bardzo różnorodne rezultaty, w zależności od tego, w którym państwie członkowskim dane przedsiębiorstwo prowadzi działalność. Może się zdarzyć, że względem niektórych przedsiębiorstw w ogóle nie będzie się stosować postanowień art. 101 lub 102 TFUE albo stosowanie to może być nieskuteczne. Na przykład w niektórych państwach członkowskich przedsiębiorstwa mogą uniknąć obowiązku uiszczenia kary, jeśli dokonają restrukturyzacji.

(6)

Niejednolite egzekwowanie postanowień art. 101 i 102 TFUE, stosowanych wyłącznie lub równolegle z krajowym prawem konkurencji, odbiera szansę na usunięcie barier utrudniających wejście na rynek oraz utworzenie w całej Unii sprawiedliwszych konkurencyjnych rynków, na których przedsiębiorstwa będą konkurować na podstawie własnych osiągnięć. Przedsiębiorstwa i konsumenci są szczególnie poszkodowani w tych państwach członkowskich, w których krajowe organy ochrony konkurencji mają mniejsze możliwości skutecznego egzekwowania prawa. Przedsiębiorstwa nie mogą konkurować na podstawie własnych osiągnięć tam, gdzie praktyki antykonkurencyjne wymykają się sankcjom, na przykład dlatego że nie można gromadzić dowodów praktyk antykonkurencyjnych lub dlatego że przedsiębiorstwa naruszające prawo mogą unikać obowiązku uiszczenia kar. Przedsiębiorstwa są zatem zniechęcane do wchodzenia na takie rynki oraz korzystania z przysługujących im praw do podejmowania działalności i dostarczania towarów lub świadczenia usług. Konsumenci zamieszkujący w państwach członkowskich, w których prawo egzekwuje się w mniejszym stopniu, nie mają szans na uzyskiwanie korzyści płynących ze skutecznego egzekwowania reguł konkurencji. Niejednolite stosowanie w całej Unii postanowień art. 101 i 102 TFUE, stosowanych wyłącznie lub równolegle z krajowym prawem konkurencji, zakłóca więc konkurencję na rynku wewnętrznym i zagraża jego prawidłowemu funkcjonowaniu.

(7)

Luki i ograniczenia w odniesieniu do narzędzi i gwarancji, jakie krajowe organy ochrony konkurencji mają do dyspozycji, osłabiają system równoległych uprawnień do egzekwowania postanowień art. 101 i 102 TFUE, który to system jest zaprojektowany jako spójna całość oparta na ścisłej współpracy w ramach europejskiej sieci konkurencji. Funkcjonowanie systemu zależy od tego, czy organy mogą wzajemnie na sobie polegać w zakresie ustalania faktów w imieniu drugiej strony w celu wspierania współpracy i wzajemnej pomocy między państwami członkowskimi. Jednak w sytuacji gdy niektóre krajowe organy ochrony konkurencji nadal nie mają do dyspozycji odpowiednich narzędzi służących ustalaniu faktów, system ten nie może sprawnie funkcjonować. Krajowe organy ochrony konkurencji nie są w stanie oferować sobie wzajemnej pomocy w innych istotnych kwestiach. Na przykład w większości państw członkowskich przedsiębiorstwa prowadzące działalność transgraniczną mogą unikać uiszczania kar dzięki temu, że nie mają siedziby prawnej na terytorium niektórych spośród państw członkowskich, w których prowadzą działalność. Ogranicza to motywację do zachowywania zgodności z art. 101 i 102 TFUE. Wynikające z tego nieskuteczne egzekwowanie prawa zakłóca konkurencję dla przedsiębiorstw przestrzegających prawa i podważa zaufanie konsumentów do rynku wewnętrznego, w szczególności w środowisku cyfrowym.

(8)

W celu zapewnienia, aby w Unii faktycznie istniał wspólny obszar egzekwowania reguł konkurencji gwarantujący przedsiębiorstwom działającym na rynku wewnętrznym bardziej wyrównane warunki działania oraz zmniejszający nierówność warunków dla konsumentów, należy wprowadzić podstawowe gwarancje niezależności, udostępnić odpowiednie zasoby finansowe, ludzkie, techniczne i technologiczne oraz zapewnić minimalne uprawnienia w zakresie egzekwowania prawa i nakładania kar podczas stosowania art. 101 i 102 TFUE i stosowania krajowego prawa konkurencji równolegle z tymi artykułami, tak aby krajowe administracyjne organy ochrony konkurencji mogły być w pełni skuteczne.

(9)

Stosowne jest oparcie niniejszej dyrektywy na dwóch podstawach prawnych – na art. 103 i 114 TFUE. Niniejsza dyrektywa obejmuje bowiem nie tylko stosowanie art. 101 i 102 TFUE oraz stosowanie krajowego prawa konkurencji równolegle do tych artykułów, ale obejmuje również luki i ograniczenia w odniesieniu do narzędzi i gwarancji udostępnionych krajowym organom ochrony konkurencji do celów stosowania art. 101 i 102 TFUE, ponieważ takie luki i ograniczenia negatywnie wpływają zarówno na konkurencję, jak i na właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego.

(10)

Wprowadzenie podstawowych gwarancji w celu zapewnienia jednolitego i skutecznego stosowania art. 101 i 102 TFUE przez krajowe organy ochrony konkurencji powinno pozostawać bez uszczerbku dla zdolności państw członkowskich do utrzymania lub wprowadzenia szerszych gwarancji niezależności i zasobów krajowych administracyjnych organów ochrony konkurencji, jak również bardziej szczegółowych przepisów dotyczących uprawnień krajowych organów ochrony konkurencji w zakresie egzekwowania prawa i nakładania kar. W szczególności państwa członkowskie powinny mieć możliwość powierzenia krajowym organom ochrony konkurencji dodatkowych uprawnień, wychodzących poza podstawowy zestaw uprawnień przewidzianych w niniejszej dyrektywie, aby dodatkowo zwiększyć skuteczność tych organów, takich jak uprawnienia do nakładania kar na osoby fizyczne lub, w drodze wyjątku, uprawnienie do przeprowadzania kontroli za zgodą podmiotów podlegających kontroli.

(11)

Konieczne są natomiast szczegółowe zasady dotyczące warunków łagodzenia kar nakładanych za utrzymywanie tajnych karteli. Przedsiębiorstwa będą ujawniać dane o tajnych kartelach, w których uczestniczyły, jedynie wówczas, gdy będą dysponować dostateczną pewnością prawa odnośnie do możliwości uzyskania zwolnienia z kar. Znaczące różnice między programami łagodzenia kar w państwach członkowskich doprowadziły do braku pewności prawa dla potencjalnych wnioskodawców o złagodzenie kary. Może to osłabiać ich motywację do wnoszenia o złagodzenie kary. Jeżeli państwa członkowskie mogłyby wdrażać lub stosować jaśniejsze i zharmonizowane zasady łagodzenia kar w obszarze objętym niniejszą dyrektywą, nie tylko przyczyniłoby się to do realizacji celu, jakim jest utrzymanie motywacji wnioskodawców do ujawniania danych o tajnych kartelach z myślą o zapewnieniu jak największej skuteczności egzekwowania reguł konkurencji w Unii, ale również zagwarantowałoby równe warunki działania dla przedsiębiorstw działających na rynku wewnętrznym. Nie powinno to uniemożliwić państwom członkowskim stosowania programów łagodzenia kar nie tylko w odniesieniu do tajnych karteli, ale również w odniesieniu do innych naruszeń art. 101 TFUE oraz równoważnych przepisów krajowego prawa konkurencji; nie uniemożliwia to też przyjmowania wniosków o złagodzenie kary, które osoby fizyczne złożyły w swoim imieniu. Niniejsza dyrektywa powinna pozostawać także bez uszczerbku dla programów łagodzenia kar, które przewidują zwolnienie z sankcji wyłącznie w przypadku sądowych postępowań karnych w sprawie stosowania postanowień art. 101 TFUE.

(12)

Niniejsza dyrektywa nie powinna mieć zastosowania do przepisów krajowych w zakresie, w jakim przewidują one nakładanie sankcji karnych na osoby fizyczne, z wyjątkiem zasad regulujących kwestie wzajemnych powiązań między programami łagodzenia kar a nakładaniem sankcji na osoby fizyczne. Niniejsza dyrektywa nie powinna również mieć zastosowania do przepisów krajowych przewidujących nakładanie kar administracyjnych na osoby fizyczne, które nie działają na rynku jako niezależne podmioty gospodarcze.

(13)

Na podstawie art. 35 rozporządzenia (WE) nr 1/2003 państwa członkowskie mogą powierzyć egzekwowanie postanowień art. 101 i 102 TFUE wyłącznie organowi administracyjnemu – co ma miejsce w większości jurysdykcji – lub zarówno organom sądowym, jak i administracyjnym. W tym ostatnim przypadku organ administracyjny jest w pierwszym rzędzie odpowiedzialny co najmniej za przeprowadzenie postępowania, podczas gdy organowi sądowemu zazwyczaj powierza się uprawnienie do podejmowania decyzji o nałożeniu kary i można go uprawnić do podejmowania innych decyzji, np. o stwierdzeniu naruszenia art. 101 i 102 TFUE.

(14)

Wykonywanie uprawnień, w tym uprawnień dochodzeniowych, przyznanych krajowym organom ochrony konkurencji na mocy niniejszej dyrektywy powinno podlegać odpowiednim gwarancjom, które będą spełniać co najmniej normy przewidziane w ogólnych zasadach prawa Unii i w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zwłaszcza w kontekście postępowań, które mogą doprowadzić do nałożenia kar. Te gwarancje obejmują prawo do dobrej administracji i poszanowanie prawa przedsiębiorstwa do obrony, którego zasadniczym elementem jest prawo do bycia wysłuchanym. W szczególności przed podjęciem decyzji o stwierdzeniu naruszenia krajowe organy ochrony konkurencji powinny poinformować strony objęte postępowaniem o wstępnych zastrzeżeniach wniesionych wobec nich na podstawie art. 101 lub 102 TFUE w formie szczegółowego uzasadnienia zarzutów lub podobnego środka, a strony postępowania powinny mieć możliwość skutecznego przedstawienia swoich opinii w sprawie wniesionych zastrzeżeń. Aby móc skutecznie korzystać z prawa do obrony, strony, które powiadomiono o wstępnych zastrzeżeniach dotyczących domniemanego naruszenia art. 101 lub 102 TFUE, powinny mieć prawo dostępu do odnośnych akt sprawy przygotowanych przez krajowe organy ochrony konkurencji.Prawo dostępu do akt sprawy powinno obowiązywać z zastrzeżeniem uzasadnionego interesu przedsiębiorstw polegającego na ochronie własnej tajemnicy przedsiębiorstwa i nie powinno obejmować poufnych informacji i dokumentów wewnętrznych krajowych organów ochrony konkurencji i Komisji ani korespondencji między nimi. Ponadto w odniesieniu do decyzji krajowych organów ochrony konkurencji, w szczególności decyzji o stwierdzeniu naruszenia art. 101 lub 102 TFUE oraz o nałożeniu środków zaradczych lub grzywien, adresaci powinni mieć prawo do skutecznego środka odwoławczego przed sądem, zgodnie z art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Takie decyzje należy uzasadnić, aby umożliwić adresatom tych decyzji ustalenie powodów ich podjęcia oraz wykonanie prawa do skutecznego środka odwoławczego. Ponadto zgodnie z prawem do dobrej administracji państwa członkowskie powinny zapewnić, aby krajowe organy ochrony konkurencji podczas stosowania art. 101 i 102 TFUE przeprowadzały postępowania w rozsądnych ramach czasowych z uwzględnieniem specyfiki poszczególnych spraw. Struktura tych gwarancji powinna zapewniać odpowiednią równowagę między poszanowaniem praw podstawowych przedsiębiorstw oraz obowiązkiem zagwarantowania skutecznego egzekwowania postanowień art. 101 i 102 TFUE.

(15)

Wymiana informacji między krajowymi organami ochrony konkurencji i wykorzystywanie tych informacji jako dowodu do celów stosowania art. 101 lub 102 TFUE powinny być zgodne z art. 12 rozporządzenia (WE) nr 1/2003.

(16)

Jednym z zasadniczych elementów skutecznego i jednolitego stosowania unijnych reguł konkurencji jest nadanie krajowym administracyjnym organom ochrony konkurencji uprawnień do stosowania art. 101 i 102 TFUE w sposób bezstronny i we wspólnym interesie, jakim jest skuteczne egzekwowanie tych reguł.

(17)

Aby zapewnić skuteczne i jednolite stosowanie art. 101 i 102 TFUE, należy wzmocnić niezależność operacyjną krajowych administracyjnych organów ochrony konkurencji. W tym celu w prawie krajowym należy wyraźnie zapewnić, aby podczas stosowania art. 101 i 102 TFUE krajowe administracyjne organy ochrony konkurencji były chronione przed ingerencją zewnętrzną lub naciskami politycznymi, które mogłyby zagrozić niezależności oceny analizowanych przez nie spraw. W tym celu należy uprzednio określić w prawie krajowym podstawy umożliwiające odwołanie ze stanowiska w krajowym administracyjnym organie ochrony konkurencji osób, które podejmują decyzje w ramach wykonywania uprawnień przewidzianych w art. 10, 11, 12, 13 i 16 niniejszej dyrektywy, tak aby wyeliminować wszelkie uzasadnione wątpliwości odnośnie do bezstronności tych osób i ich odporności na czynniki zewnętrzne. Podobnie, w prawie krajowym należy uprzednio ustanowić jasne i przejrzyste zasady i procedury wyboru, rekrutacji lub mianowania tych osób. Ponadto, aby zapewnić bezstronność krajowych administracyjnych organów ochrony konkurencji, należy przewidzieć, że nakładane przez nie kary za naruszenia art. 101 i 102 TFUE nie powinny być wykorzystywane do bezpośredniego finansowania działania tych organów.

(18)

Aby zapewnić niezależność operacyjną krajowych administracyjnych organów ochrony konkurencji, ich szefowie, pracownicy i osoby, które podejmują decyzje, powinni postępować uczciwie i powstrzymywać się od działań niezgodnych z wykonywaniem przez nich obowiązków. Aby zapobiec sytuacji, w której niezależna ocena dokonywana przez takie osoby jest zagrożona, powinny one powstrzymać się od niezgodnych działań, zarobkowych lub niezarobkowych, w okresie zatrudnienia lub kadencji oraz w rozsądnym okresie po ich zakończeniu.

(19)

Oznacza to, że w okresie zatrudnienia lub kadencji pracownicy i osoby, które podejmują decyzje, nie powinni mieć możliwości zajmowania się postępowaniami dotyczącymi stosowania art. 101 lub 102 TFUE, w których uczestniczyli lub które bezpośrednio dotyczą przedsiębiorstw lub związków przedsiębiorstw, przez które zostali zatrudnieni lub z którymi są zawodowo powiązani w inny sposób, jeżeli mogłoby to podważyć ich bezstronność w danej sprawie. Podobnie pracownicy i osoby, które podejmują decyzje, oraz ich bliscy krewni nie powinni mieć żadnych interesów w przedsiębiorstwach lub organizacjach, które są przedmiotem postępowań – z udziałem tych osób – w sprawie stosowania postanowień art. 101 lub 102 TFUE, jeżeli mogłoby to podważyć bezstronność tych osób w danej sprawie. Oceniając, czy w danej sprawie bezstronność tych osób może zostać ograniczona, należy wziąć pod uwagę charakter, rozmiar i zakres posiadanych interesów a także poziom zaangażowania lub uczestnictwa danej osoby. W przypadku gdy konieczne jest zapewnienie bezstronności postępowania i procesu podejmowania decyzji, dana osoba powinna być zobowiązana do wyłączenia się z danej sprawy.

(20)

Oznacza to także, że przez rozsądny okres po zakończeniu pracy w krajowym administracyjnym organie ochrony konkurencji byli pracownicy lub osoby, które podejmują decyzje, którzy wykonują zawód związany z postępowaniem dotyczącym stosowania art. 101 lub 102 TFUE, którym to postępowaniem zajmowali się w okresie zatrudnienia lub kadencji, nie powinni być zaangażowani w tę samą sprawę w ramach nowego zajęcia.

Długość tego okresu można określić uwzględniając charakter nowego zajęcia tych osób oraz stopień ich zaangażowania oraz odpowiedzialności w tym samym postępowaniu, w którym uczestniczyli w okresie zatrudnienia lub kadencji w krajowym administracyjnym organie ochrony konkurencji.

(21)

Bez uszczerbku dla stosowania bardziej rygorystycznych przepisów krajowych, każdy krajowy administracyjny organ ochrony konkurencji powinien opublikować kodeks postępowania, który będzie zawierał zasady dotyczące konfliktów interesów.

(22)

Niezależność operacyjna krajowych administracyjnych organów ochrony konkurencji nie powinna wykluczać ani kontroli sądowej, ani nadzoru parlamentarnego, o ile jest to zgodne z przepisami krajowymi. Wymogi w zakresie odpowiedzialności powinny również przyczyniać się do zapewnienia wiarygodności i umocowania prawnego działań krajowych administracyjnych organów ochrony konkurencji. Proporcjonalne wymogi w zakresie rozliczalności obejmują sporządzanie przez krajowe administracyjne organy ochrony konkurencji okresowych sprawozdań ze swojej działalności i przedstawianie ich organowi rządowemu lub parlamentarnemu. Krajowe administracyjne organy ochrony konkurencji mogą także podlegać kontroli, a ich wydatki mogą być monitorowane, pod warunkiem że nie ma to wpływu na ich niezależność.

(23)

Krajowe administracyjne organy ochrony konkurencji powinny mieć możliwość szeregowania pod względem ważności swoich postępowań dotyczących egzekwowania postanowień art. 101 i 102 TFUE w celu efektywnego wykorzystania swoich zasobów oraz skupienia się na zapobieganiu praktykom antykonkurencyjnym, które zakłócają konkurencję na rynku wewnętrznym, i kładzeniu kresu takich praktyk. W tym celu organy te powinny mieć możliwość odrzucania skarg ze względu na to, że nie są one priorytetowe, z wyjątkiem – w stosownych przypadkach – skarg składanych przez organy publiczne, które wykonują uprawnienia do stosowania postanowień art. 101 i 102 TFUE oraz krajowego prawa konkurencji wspólnie z krajowym administracyjnym organem ochrony konkurencji. Nie powinno to naruszać uprawnienia krajowych administracyjnych organów ochrony konkurencji do odrzucania skarg z innych powodów, takich jak brak właściwości, lub brak podstaw do podjęcia działania z ich strony. W przypadku formalnie złożonych skarg takie odrzucenia powinny podlegać skutecznym środkom odwoławczym zgodnie z prawem krajowym. Uprawnienie krajowych administracyjnych organów ochrony konkurencji do szeregowania pod względem ważności postępowań dotyczących egzekwowania prawa jest bez uszczerbku dla prawa rządów państw członkowskich do ustalania zasad polityki ogólnej lub do wydawania krajowym administracyjnym organom ochrony konkurencji wytycznych w odniesieniu do priorytetów, które to zasady i wytyczne nie są powiązane z badaniami sektorowymi ani konkretnymi postępowaniami dotyczącymi egzekwowania postanowień art. 101 i 102 TFUE.

(24)

Krajowe organy ochrony konkurencji powinny dysponować wystarczającymi zasobami, jeżeli chodzi o wykwalifikowanych pracowników zdolnych do przeprowadzania fachowych ocen prawnych i ekonomicznych, o środki finansowe, wiedzę techniczną i technologiczną oraz wyposażenie, w tym odpowiednie narzędzia informatyczne, aby organy te były w stanie wykonywać swoje zadania podczas stosowania art. 101 i 102 TFUE. W przypadku gdy obowiązki i uprawnienia krajowych organów ochrony konkurencji wynikające z prawa krajowego zostaną rozszerzone, państwa członkowskie powinny zapewnić krajowym organom ochrony konkurencji zasoby niezbędne do skutecznego wykonywania tych zadań.

(25)

Należy wzmocnić niezależność krajowych organów ochrony konkurencji poprzez umożliwienie im podejmowania samodzielnych decyzji o wykorzystaniu środków budżetowych na cele związane z wykonywaniem swoich obowiązków, bez uszczerbku dla krajowych przepisów i procedur budżetowych.

(26)

W celu zapewnienia, aby krajowe administracyjne organy ochrony konkurencji dysponowały zasobami niezbędnymi do wykonywania swoich zadań, można rozważyć różne sposoby finansowania, np. finansowanie ze źródeł innych niż budżet państwa.

(27)

W celu zapewnienia skutecznego monitorowania wdrażania niniejszej dyrektywy państwa członkowskie powinny zapewnić, aby krajowe administracyjne organy ochrony konkurencji przedstawiały organowi rządowemu lub parlamentarnemu sprawozdania okresowe dotyczące swojej działalności i zasobów. Sprawozdania te powinny zawierać informacje o mianowaniu i odwoływaniu członków organu decyzyjnego, o ilości zasobów przydzielonych w danym roku oraz o zmianach tej ilości w porównaniu z latami poprzednimi. Sprawozdania takie powinny być publicznie dostępne.

(28)

Aby móc skutecznie egzekwować postanowienia art. 101 i 102 TFUE, krajowe organy ochrony konkurencji muszą dysponować zestawem minimalnych uprawnień dochodzeniowych i decyzyjnych.

(29)

Krajowe administracyjne organy ochrony konkurencji powinny na każdym etapie prowadzonego przez siebie postępowania mieć skuteczne uprawnienia dochodzeniowe umożliwiające wykrywanie porozumień, decyzji lub praktyk uzgodnionych, których zakazuje art. 101 TFUE, bądź wszelkich nadużyć pozycji dominującej, których zakazuje art. 102 TFUE. Krajowe administracyjne organy ochrony konkurencji powinny mieć możliwość stosowania tych uprawnień względem przedsiębiorstw i związków przedsiębiorstw, które są stroną postępowań dotyczących stosowania art. 101 i 102 TFUE, a także względem innych uczestników rynku, którzy mogą posiadać informacje mające znaczenie dla takiego postępowania. Nadanie takich faktycznych uprawnień dochodzeniowych wszystkim krajowym administracyjnym organom ochrony konkurencji powinno zapewnić, aby były one w stanie udzielać sobie nawzajem skutecznej pomocy, gdy zostaną poproszone o przeprowadzenie kontroli lub o ustalenie faktów w dowolny inny sposób na własnym terytorium w imieniu i na potrzeby innego krajowego organu ochrony konkurencji na podstawie art. 22 rozporządzenia (WE) nr 1/2003.

(30)

Uprawnienia dochodzeniowe krajowych administracyjnych organów ochrony konkurencji powinny być dostosowane do wyzwań związanych z egzekwowaniem prawa w środowisku cyfrowym i powinny pozwalać krajowym organom ochrony konkurencji na uzyskiwanie wszelkich informacji dotyczących przedsiębiorstwa lub związku przedsiębiorstw będących przedmiotem czynności dochodzeniowej w formie cyfrowej, w tym danych uzyskanych z użyciem technik kryminalistycznych, niezależnie od nośników, na jakim te informacje są przechowywane, takich jak laptopy, telefony komórkowe, inne urządzenia przenośne lub przechowywanie w chmurze.

(31)

Krajowe administracyjne organy ochrony konkurencji powinny móc przeprowadzać wszelkie niezbędne kontrole lokali przedsiębiorstw i związków przedsiębiorstw, jeżeli – zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej – są w stanie wykazać, że istnieje uzasadnione podejrzenie, że doszło do naruszenia art. 101 lub 102 TFUE. Niniejsza dyrektywa nie powinna uniemożliwiać państwom członkowskim nałożenia wymogu udzielenia przez krajowy organ sądowy uprzedniej zgody na takie kontrole.

(32)

Aby można było skutecznie skorzystać z uprawnienia krajowych administracyjnych organów ochrony konkurencji do przeprowadzania kontroli, uprawnienie to powinno umożliwiać tym organom dostęp do informacji, które są dostępne dla przedsiębiorstw lub związków przedsiębiorstw lub osób objętych kontrolą i które mają związek z przedsiębiorstwem lub związkiem przedsiębiorstw objętym postępowaniem. Uprawnienie to powinno m.in. pozwalać na poszukiwanie dokumentów, akt lub danych na urządzeniach, które nie zostały wcześniej dokładnie określone. Bez takiego uprawnienia nie byłoby możliwe uzyskiwanie informacji niezbędnych do prowadzenia postępowania, w przypadkach gdy przedsiębiorstwa lub związki przedsiębiorstw przyjmują postawę uniemożliwiającą lub hamującą przeprowadzenie kontroli lub odmawiają współpracy. Uprawnienie do badania ksiąg lub rejestrów powinno obejmować wszystkie formy korespondencji, w tym wiadomości elektroniczne, niezależnie od tego, czy zostały oznaczone jako nieprzeczytane lub zostały usunięte.

(33)

W celu ograniczenia niepotrzebnego przedłużania kontroli krajowe administracyjne organy ochrony konkurencji powinny mieć uprawnienie do kontynuowania przeszukiwania i do wyboru kopii lub wyciągów z ksiąg i rejestrów dotyczących działalności kontrolowanych przedsiębiorstw lub związków przedsiębiorstw w lokalu organu lub w innych wyznaczonych lokalach. Podczas takich przeszukiwań należy stale zapewniać należyte poszanowanie prawa przedsiębiorstw do obrony.

(34)

Doświadczenie pokazuje, że rejestry przedsiębiorstwa mogą być przechowywane w miejscach zamieszkania dyrektorów, kadry zarządzającej i innych pracowników przedsiębiorstw lub związków przedsiębiorstw, zwłaszcza ze względu na coraz powszechniejsze korzystanie z bardziej elastycznych rozwiązań w zakresie pracy. Aby zapewnić skuteczność kontroli, krajowe administracyjne organy ochrony konkurencji powinny mieć uprawnienie do wchodzenia do lokali, również prywatnych lokali mieszkalnych, jeżeli są w stanie wykazać, że istnieje uzasadnione podejrzenie, że w lokalach tych przechowywane są rejestry przedsiębiorstwa, które mogą mieć znaczenie dla udowodnienia naruszenia art. 101 lub 102 TFUE. Wykonanie tego uprawnienia powinno zależeć od tego, czy krajowy administracyjny organ ochrony konkurencji uzyskał uprzednią zgodę krajowego organu sądowego, którym w niektórych krajowych systemach prawnych może być także prokurator. Nie powinno to uniemożliwiać państwom członkowskim powierzania – w skrajnie pilnych przypadkach – zadań krajowego organu sądowego krajowemu administracyjnemu organowi ochrony konkurencji działającemu w charakterze organu sądowego lub – w drodze wyjątku – nadania uprawnienia do przeprowadzania takich kontroli za zgodą objętych nimi podmiotów. Krajowy administracyjny organ ochrony konkurencji może powierzyć przeprowadzanie takich kontroli policji lub równoważnemu organowi ścigania, pod warunkiem że kontrola jest przeprowadzana w obecności przedstawiciela krajowego administracyjnego organu ochrony konkurencji. Powinno to pozostawać bez uszczerbku dla prawa krajowego administracyjnego organu ochrony konkurencji do samodzielnego przeprowadzania kontroli oraz uzyskania niezbędnej pomocy ze strony policji lub równoważnego organu ścigania, w tym pomocy udzielonej tytułem środka zapobiegawczego, w celu przełamania ewentualnego oporu podmiotów objętych kontrolą.

(35)

Krajowe organy ochrony konkurencji powinny mieć skuteczne uprawnienia umożliwiające im żądanie od przedsiębiorstw lub związków przedsiębiorstw dostarczenia informacji niezbędnych do wykrycia naruszeń art. 101 i 102 TFUE. W tym celu krajowe organy ochrony konkurencji powinny móc zażądać ujawnienia informacji, które umożliwiłyby im prowadzenie dochodzenia w sprawie domniemanych naruszeń. Uprawnienia te powinny obejmować prawo do żądania informacji w dowolnej formie cyfrowej, w tym e-maili i wiadomości przesyłanych za pomocą komunikatorów, niezależnie od tego, gdzie są one przechowywane, w tym w chmurze i na serwerach, pod warunkiem że przedsiębiorstwo lub związek przedsiębiorstw będące adresatami wniosku o informacje mają dostęp do tych informacji. Skutkiem wykonania tego prawa nie powinno być nałożenie na przedsiębiorstwo lub związek przedsiębiorstw obowiązku, który byłby nieproporcjonalny wobec potrzeb postępowania. Na przykład nie powinno to skutkować nadmiernymi kosztami lub wysiłkami ponoszonymi przez przedsiębiorstwo lub związku przedsiębiorstw. Chociaż prawo do żądania informacji ma zasadnicze znaczenie dla wykrywania naruszeń, wnioski o udzielenie informacji powinny mieć odpowiedni zakres. Nie powinny zmuszać przedsiębiorstwa lub związku przedsiębiorstw do przyznania, że popełniło naruszenie, gdyż ciężar dowodu spoczywa na krajowych organach ochrony konkurencji. Powinno to być bez uszczerbku dla spoczywającego na przedsiębiorstwach lub związkach przedsiębiorstw obowiązku udzielenia odpowiedzi na pytania o fakty i dostarczenia dokumentów. Krajowe organy ochrony konkurencji powinny także dysponować skutecznymi narzędziami umożliwiającymi im żądanie od innych osób fizycznych lub prawnych dostarczenia informacji, które mogą mieć znaczenie dla stosowania art. 101 i 102 TFUE. Państwa członkowskie powinny mieć swobodę w zakresie ustanawiania zasad proceduralnych dotyczących takich wniosków o udzielenie informacji, np. w odniesieniu do formy prawnej takich wniosków, pod warunkiem że zasady te pozwolą na skuteczne korzystanie z tego narzędzia. Doświadczenie pokazuje także, że cennym źródłem informacji w należycie uzasadnionym i rzetelnym procesie egzekwowania prawa mogą być informacje dostarczane dobrowolnie w odpowiedzi na niewiążące wnioski o informacje. Również dostarczanie informacji z własnej inicjatywy przez strony trzecie, np. konkurentów, klientów i konsumentów na rynku, może przyczyniać się do skutecznego egzekwowania prawa i krajowe organy ochrony konkurencji powinny do tego zachęcać.

(36)

Doświadczenie pokazuje, że uprawnienie do prowadzenia przesłuchań jest użytecznym narzędziem gromadzenia dowodów i pomaga organom ochrony konkurencji ocenić wartość dowodów już zgromadzonych. Krajowe organy ochrony konkurencji powinny dysponować skutecznymi środkami wzywania na przesłuchanie przedstawicieli przedsiębiorstw lub związków przedsiębiorstw, przedstawicieli innych osób prawnych oraz osób fizycznych, które mogą mieć informacje mające znaczenie dla stosowania art. 101 i 102 TFUE. Państwa członkowskie powinny mieć swobodę w zakresie ustanawiania zasad regulujących prowadzenie takich przesłuchań, pod warunkiem że zasady te pozwolą na skuteczne korzystanie z tego narzędzia.

(37)

Nieodzowne jest umożliwienie krajowym organom ochrony konkurencji żądania od przedsiębiorstw i związków przedsiębiorstw doprowadzenia do zaprzestania naruszeń art. 101 lub 102 TFUE, w tym w sytuacjach gdy naruszenie ma nadal miejsce po formalnym wszczęciu postępowania przez krajowe organy ochrony konkurencji. Krajowe organy ochrony konkurencji powinny mieć ponadto do dyspozycji skuteczne narzędzia umożliwiające przywrócenie konkurencji na rynku za pomocą proporcjonalnych środków zaradczych o charakterze strukturalnym lub behawioralnym, które będą proporcjonalne do popełnionego naruszenia i konieczne do zaprzestania naruszenia. Zasada proporcjonalności wymaga, by spośród dwóch równie skutecznych środków zaradczych krajowe organy ochrony konkurencji wybrały środek, który jest najmniej uciążliwy dla danego przedsiębiorstwa. Środki zaradcze o charakterze strukturalnym, takie jak obowiązek pozbycia się udziałów w konkurencyjnym podmiocie lub zamknięcie jednostki gospodarczej, wpływają na aktywa przedsiębiorstwa i mogą zostać uznane za bardziej obciążające dla niego niż środki o charakterze behawioralnym. Jednak nie powinno to uniemożliwiać krajowym organom ochrony konkurencji stwierdzenia, że okoliczności danego naruszenia uzasadniają nałożenie środka o charakterze strukturalnym, gdyż będzie on skuteczniejszy niż środek o charakterze behawioralnym w odniesieniu do zaprzestania naruszenia.

(38)

Środki tymczasowe mogą być ważnym narzędziem gwarantującym, że – podczas gdy postępowanie jest w toku – naruszenie będące jego przedmiotem nie zakłóca konkurencji w sposób poważny ani nieodwracalny. Narzędzie to służy uniknięciu na rynku zmian, które byłoby bardzo trudno odwrócić za pomocą decyzji krajowego organu ochrony konkurencji po zakończeniu postępowania. Krajowe organy ochrony konkurencji powinny zatem być uprawnione do nakładania środków tymczasowych w drodze decyzji. Jako minimum uprawnienie to powinno być stosowane w sprawach, w których krajowy organ ochrony konkurencji stwierdził prima facie naruszenie art. 101 lub 102 TFUE, oraz wówczas gdy istnieje ryzyko poważnego i nieodwracalnego zakłócenia konkurencji. Państwa członkowskie powinny mieć swobodę w zakresie przyznawania krajowym organom ochrony konkurencji szerszych uprawnień do nakładania środków tymczasowych. Decyzja nakładająca środki tymczasowe powinna obowiązywać jedynie w określonym terminie, który upływa wraz z zakończeniem postępowania przez krajowy organ ochrony konkurencji, lub w ustalonym okresie, który może zostać przedłużony, jeżeli jest to konieczne i stosowne. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby legalność, w tym proporcjonalność, takich środków tymczasowych mogła podlegać przeglądowi w ramach przyspieszonych procedur odwoławczych lub innych procedur, które także przewidują przyspieszoną kontrolę sądową. Ponadto państwa członkowskie powinny stworzyć warunki niezbędne do zapewnienia, aby krajowe organy ochrony konkurencji mogły korzystać ze środków tymczasowych w praktyce. Istnieje szczególna potrzeba umożliwienia wszystkim organom ochrony konkurencji reagowania na rozwój sytuacji na szybko zmieniających się rynkach, a w związku z tym należy rozważyć korzystanie – w ramach europejskiej sieci konkurencji – ze środków tymczasowych oraz uwzględniać te doświadczenia podczas przygotowywania odpowiednich instrumentów niewiążących lub podczas przeglądu niniejszej dyrektywy w przyszłości.

(39)

Jeżeli w toku postępowania, które może prowadzić do zakazania danego porozumienia lub danej praktyki, przedsiębiorstwa lub związki przedsiębiorstw przedstawiają krajowym organom ochrony konkurencji zobowiązania uwzględniające zastrzeżenia tych organów, krajowe organy ochrony konkurencji powinny mieć możliwość przyjęcia decyzji, które nadadzą tym zobowiązaniom wiążącą moc i umożliwią ich wyegzekwowanie od tych przedsiębiorstw lub związków przedsiębiorstw. Zasadniczo takie decyzje w sprawie zobowiązań nie są właściwe w przypadku tajnych karteli, w odniesieniu do których krajowe organy ochrony konkurencji powinny nałożyć kary. W decyzjach dotyczących zobowiązań powinno się stwierdzać, że krajowe organy ochrony konkurencji nie mają już podstaw do podejmowania działań, bez rozstrzygania, czy nastąpiło naruszenie art. 101 lub 102 TFUE. Krajowe organy ochrony konkurencji powinny same decydować, czy zaakceptować wspomniane zobowiązania. Decyzje dotyczące zobowiązań są bez uszczerbku dla uprawnień organów ochrony konkurencji i sądów krajowych do stwierdzania naruszenia prawa i rozstrzygania w poszczególnych sprawach. Ponadto skuteczne środki monitorowania przestrzegania przez przedsiębiorstwa lub związki przedsiębiorstw zobowiązań oraz skuteczne środki nakładania sankcji w przypadku nieprzestrzegania zobowiązań okazały się skutecznym narzędziem dla organów ochrony konkurencji. Krajowe organy ochrony konkurencji powinny dysponować skutecznymi środkami umożliwiającymi wznowienie postępowania w przypadkach gdy nastąpiły istotne zmiany odnośnie do któregokolwiek z faktów, na których opierała się decyzja dotycząca zobowiązania, gdy przedsiębiorstwo lub związek przedsiębiorstw działało wbrew swoim zobowiązaniom lub gdy decyzja dotycząca zobowiązania została podjęta na podstawie niekompletnych, nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji dostarczonych przez strony.

(40)

Aby zapewnić skuteczne i jednolite egzekwowanie postanowień art. 101 i 102 TFUE, krajowe administracyjne organy ochrony konkurencji powinny być uprawnione albo do samodzielnego bezpośredniego nakładania skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających kar na przedsiębiorstwa i związki przedsiębiorstw za naruszenia art. 101 lub 102 TFUE w prowadzonym przez siebie postępowaniu, w szczególności w postępowaniu administracyjnym – pod warunkiem że takie postępowanie przewiduje możliwość bezpośredniego nakładania skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających kar – albo do występowania o nałożenie kar w postępowaniu sądowym innym niż karne. Jest to bez uszczerbku dla przepisów krajowych, które za naruszenie art. 101 i 102 TFUE przewidują nakładanie sankcji na przedsiębiorstwa i związki przedsiębiorstw przez sądy w postępowaniu karnym, w przypadku gdy dane naruszenie stanowi przestępstwo w rozumieniu prawa krajowego i pod warunkiem że nałożenie sankcji nie wpływa na skuteczne i jednolite egzekwowanie postanowień art. 101 i 102 TFUE.

(41)

Aby zapewnić, by przedsiębiorstwa i związki przedsiębiorstw były zmotywowane do respektowania działań dochodzeniowych i decyzyjnych krajowych organów ochrony konkurencji, krajowe administracyjne organy ochrony konkurencji powinny być w stanie nakładać skuteczne kary za nierespektowanie środków i decyzji, o których mowa w art. 6, 8, 9, 10, 11 i 12, dokonując tego albo samodzielnie bezpośrednio w prowadzonym przez siebie postępowaniu, albo występując o nałożenie takich kar w postępowaniu sądowym innym niż karne. Jest to bez uszczerbku dla przepisów krajowych, które przewidują nakładanie takich kar na przedsiębiorstwa i związki przedsiębiorstw przez sądy w sądowym postępowaniu karnym.

(42)

Zgodnie z Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej w postępowaniu toczącym się przed krajowymi administracyjnymi organami ochrony konkurencji lub – jak w przypadku postępowania sądowego innego niż karne – kary powinny być nakładane w przypadku gdy naruszenia dopuszczono się umyślnie lub w wyniku zaniedbania. Pojęcia umyślności i zaniedbania należy interpretować zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie stosowania art. 101 i 102 TFUE, a nie tak jak pojęcia umyślności i zaniedbania w postępowaniach prowadzonych przez organy ścigania w sprawach karnych. Pozostaje to bez uszczerbku dla przepisów krajowych przewidujących, że stwierdzenie naruszenia musi być oparte na kryterium odpowiedzialności na zasadzie ryzyka, pod warunkiem że jest to zgodne z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Niniejsza dyrektywa nie wpływa na krajowe przepisy dotyczące standardu dowodu ani na spoczywający na krajowych organach ochrony konkurencji obowiązek ustalenia okoliczności danej sprawy, pod warunkiem że takie przepisy i obowiązki są zgodne z zasadami ogólnymi prawa Unii.

(43)

Kary należy określać proporcjonalnie do całkowitego światowego obrotu odnośnych przedsiębiorstw i związków przedsiębiorstw.

(44)

Okresowe kary pieniężne są jednym z podstawowych narzędzi gwarantujących, że krajowe organy ochrony konkurencji dysponują skutecznymi sposobami, aby eliminować stałe i przyszłe nierespektowanie przez przedsiębiorstwa i związki przedsiębiorstw wprowadzonych przez te organy środków i decyzji, o których mowa w art. 6, 8, 9, 10, 11 i 12. Okresowe kary pieniężne nie powinny mieć zastosowania w przypadku stwierdzenia naruszeń, których dopuszczono się w przeszłości. Uprawnienie do nakładania okresowych kar pieniężnych pozostaje bez uszczerbku dla uprawnienia krajowych organów ochrony konkurencji do nakładania kar za nierespektowanie środków, o których mowa w art. 13 ust. 2. Kary te należy określać proporcjonalnie do średniego dziennego całkowitego światowego obrotu odnośnych przedsiębiorstw i związków przedsiębiorstw.

(45)

Do celów nakładania kar i okresowych kar pieniężnych termin „decyzja” powinien obejmować środki o wiążących skutkach prawnych dla adresata, które mogą wpływać na jego interesy poprzez wyraźną zmianę jego sytuacji prawnej.

(46)

Aby zapewnić skuteczne i jednolite stosowanie art. 101 i 102 TFUE, pojęcie przedsiębiorstwa zawarte w art. 101 i 102 TFUE, które należy stosować zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, oznacza jednostkę gospodarczą, nawet jeśli składa się ona z kilku osób fizycznych lub prawnych. W związku z tym krajowe organy ochrony konkurencji powinny móc stosować pojęcie przedsiębiorstwa w celu znalezienia odpowiedzialnej spółki dominującej i nałożenia na nią kar za praktykę stosowaną w jednej z jej spółek zależnych, w przypadku gdy spółka dominująca i jej spółka zależna stanowią jedną jednostkę gospodarczą. Aby zapobiec unikaniu przez przedsiębiorstwa odpowiedzialności za uiszczenie kary nałożonej za naruszenie art. 101 i 102 TFUE przez wprowadzanie zmian prawnych lub organizacyjnych, krajowe organy ochrony konkurencji powinny mieć możliwość znalezienia następców prawnych lub gospodarczych przedsiębiorstwa ponoszącego odpowiedzialność i nałożyć na nich kary za naruszenia art. 101 i 102 TFUE zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

(47)

Aby kary nakładane za naruszenie art. 101 i 102 TFUE odzwierciedlały znaczenie ekonomiczne naruszenia, krajowe organy ochrony konkurencji powinny uwzględniać jego wagę. Krajowe organy ochrony konkurencji powinny także móc wyznaczać kary proporcjonalne do czasu trwania naruszenia. Czynniki te należy oceniać zgodnie ze stosownym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sposób gwarantujący skutek odstraszający. Oceny wagi naruszenia należy dokonywać indywidualnie w każdym przypadku w odniesieniu do wszystkich kategorii naruszeń, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy. Czynniki, które można uwzględnić, to m.in. charakter naruszenia, łączny udział w rynku wszystkich odnośnych przedsiębiorstw, zakres geograficzny naruszenia, fakt, czy do naruszenia faktycznie doszło, wartość towarów i usług przedsiębiorstwa, których naruszenie bezpośrednio lub pośrednio dotyczy, oraz wielkość i pozycja rynkowa danego przedsiębiorstwa. Powtarzające się naruszenia ze strony tego samego sprawcy świadczą o jego skłonności do ich popełniania i są w związku z tym bardzo znaczącym sygnałem, że konieczne jest zaostrzenie kary w celu uzyskania skutku odstraszającego. W związku z tym krajowe organy ochrony konkurencji powinny mieć możliwość podwyższenia kary, jaka ma zostać nałożona na przedsiębiorstwo lub związek przedsiębiorstw, jeżeli Komisja lub krajowy organ ochrony konkurencji uprzednio podjęły decyzję stwierdzającą, że to samo przedsiębiorstwo lub ten sam związek przedsiębiorstw naruszyły art. 101 lub 102 TFUE oraz że to przedsiębiorstwo lub związek przedsiębiorstw w dalszym ciągu popełniają to samo naruszenie lub popełniają podobne naruszenie. Zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/104/UE (4) krajowe organy ochrony konkurencji powinny móc uwzględniać wszelkie odszkodowania wypłacone w wyniku ugody. Ponadto w wyjątkowych sytuacjach organy te powinny móc uwzględniać rentowność danego przedsiębiorstwa.

(48)

Doświadczenie pokazuje, że do naruszeń reguł konkurencji regularnie przyczyniają się związki przedsiębiorstw, a zatem krajowe organy ochrony konkurencji powinny być w stanie skutecznie nakładać kary na te związki. Należy przewidzieć, że w ocenie wagi naruszenia przeprowadzanej w celu ustalenia kwoty kary w postępowaniu wszczętym przeciwko związkowi przedsiębiorstw – w przypadku gdy naruszenie dotyczy działalności jego członków – można uwzględniać sumę sprzedaży towarów i usług, której bezpośrednio lub pośrednio dotyczy naruszenie i którą osiągnęły przedsiębiorstwa będące członkami tego związku. W przypadku gdy kara zostaje nałożona nie tylko na związek, ale także na jego członków, obrót osiągnięty przez członków, na których nałożono karę, nie powinien być uwzględniany podczas obliczania kwoty kary nakładanej na związek. W celu zapewnienia skutecznego ściągania kar nałożonych na związki przedsiębiorstw za naruszenia, jakich się dopuściły, konieczne jest ustalenie warunków gwarantujących krajowym organom ochrony konkurencji możliwość domagania się uiszczenia kary od członków związku, w przypadku gdy związek nie jest wypłacalny. Czyniąc to, krajowe organy ochrony konkurencji powinny brać pod uwagę względną wielkość przedsiębiorstw należących do związku, a szczególnie sytuację małych i średnich przedsiębiorstw. Uiszczenie kary przez jednego członka związku lub kilku jego członków pozostaje bez uszczerbku dla przepisów prawa krajowego, które przewidują ściągnięcie zapłaconej kwoty od innych członków związku.

(49)

Skutki odstraszające kar są w Unii bardzo zróżnicowane, a w niektórych państwach członkowskich maksymalna kwota kary, jaką można nałożyć, jest bardzo niska. W celu zapewnienia, aby kary nakładane przez krajowe organy ochrony konkurencji miały skutek odstraszający, maksymalna kwota kary, jaką można nałożyć za każde naruszenie art. 101 lub 102 TFUE, powinna zostać ustalona na poziomie nie niższym niż 10 % całkowitego światowego obrotu danego przedsiębiorstwa. Nie powinno to uniemożliwiać utrzymania lub wprowadzenia przez państwa członkowskie wyższej maksymalnej kary, jaką można nałożyć.

(50)

Programy łagodzenia kar są jednym z podstawowych narzędzi umożliwiających wykrywanie tajnych karteli, a zatem przyczyniają się one do skutecznego ścigania najpoważniejszych naruszeń prawa konkurencji i nakładania za nie kar. Między programami łagodzenia kar obowiązującymi w poszczególnych państwach członkowskich istnieją jednak obecnie znaczne różnice. Na skutek tych różnic przedsiębiorstwa dopuszczające się naruszeń nie mają pewności prawa co do warunków, na jakich mogą one ubiegać się o złagodzenie kary, a także nie mają pewności co do ich statusu, jeżeli chodzi o zwolnienie z kary w ramach odnośnych programów łagodzenia kar. Ten brak pewności może osłabiać motywację potencjalnych wnioskodawców do wnoszenia o złagodzenie kary. To z kolei może obniżać skuteczność egzekwowania reguł konkurencji w Unii, gdyż wykrywanych jest mniej tajnych karteli.

(51)

Różnice między programami łagodzenia kar na szczeblu państw członkowskich mogą także zagrażać równości warunków działania dla przedsiębiorstw prowadzących działalność na rynku wewnętrznym. Należy w związku z tym zwiększyć pewność prawa dla przedsiębiorstw na rynku wewnętrznym i atrakcyjność programów łagodzenia kar w całej Unii, zmniejszając wspomniane różnice poprzez umożliwienie – na tych samych warunkach – wszystkim krajowym organom ochrony konkurencji zwalnianie z kar, obniżanie ich kwoty oraz przyjmowanie wniosków w formie uproszczonej. W przyszłości może okazać się, że europejska sieć konkurencji musi podjąć dalsze działania ujednolicające programy łagodzenia kar.

(52)

Jeżeli spełnione są pewne warunki, krajowe organy ochrony konkurencji powinny móc zwalniać przedsiębiorstwa z kar lub obniżać ich kwotę. Związki przedsiębiorstw prowadzące działalność gospodarczą we własnym imieniu powinny mieć możliwość uzyskania zwolnienia z kar lub obniżenia ich kwoty, w przypadku gdy związki te uczestniczą w domniemanym kartelu we własnym imieniu, a nie w imieniu swoich członków.

(53)

Aby dany kartel został uznany za kartel tajny, nie wszystkie aspekty danej praktyki muszą być tajne. W szczególności dany kartel można uznać za kartel tajny, gdy elementy kartelu, które utrudniają wykrycie pełnego zakresu danej praktyki, nie są znane społeczeństwu, klientom lub dostawcom.

(54)

Aby kwalifikować się do złagodzenia kary, wnioskodawca powinien zakończyć swój udział w domniemanym tajnym kartelu, z wyjątkiem przypadków, gdy krajowy organ ochrony konkurencji uzna, że kontynuowanie udziału jest w racjonalnym zakresie konieczne do zachowania skuteczności prowadzonego postępowania i, przykładowo, do zapewnienia, by inni domniemani uczestnicy kartelu nie zorientowali się – zanim krajowy organ ochrony konkurencji podejmie czynności dochodzeniowe, takie jak niezapowiedziana kontrola – że organ ten dowiedział się o domniemanym kartelu.

(55)

Aby kwalifikować się do złagodzenia kary, wnioskodawca powinien w sposób rzeczywisty, całkowity, stały i sprawny współpracować z krajowym organem ochrony konkurencji. Oznacza to m.in., że rozważając złożenie wniosku do krajowego organu ochrony konkurencji, wnioskodawca nie powinien niszczyć, fałszować ani ukrywać dowodów istnienia domniemanego tajnego kartelu. W przypadku gdy przedsiębiorstwo rozważa złożenie wniosku, istnieje ryzyko, że jego dyrektorzy, kadra zarządzająca i inni pracownicy mogą zniszczyć dowody, aby ukryć swój udział w kartelu, ale niszczenie dowodów może nastąpić także z innych powodów. W związku z tym krajowe organy ochrony konkurencji powinny uwzględnić konkretne okoliczności, w których dowód został zniszczony, oraz znaczenie takiego zniszczenia, analizując, czy zniszczenie dowodu nie budzi wątpliwości co do rzeczywistej współpracy ze strony wnioskodawcy.

(56)

Aby spełnić kryterium, zgodnie z którym współpraca ma być rzeczywista, całkowita, stała i sprawna, wnioskodawca, rozważając złożenie wniosku do krajowego organu ochrony konkurencji, nie powinien ujawniać faktów ani treści ewentualnego wniosku nikomu z wyjątkiem innych krajowych organów ochrony konkurencji, Komisji lub organów ochrony konkurencji państw trzecich. Nie uniemożliwia to wnioskodawcy poinformowania o swoich działaniach innych organów publicznych, zgodnie ze stosownymi przepisami, lecz tylko uniemożliwia mu ujawnienie faktu, że rozważa on wniesienie o złagodzenie kary, oraz złożenie tym organom oświadczeń w ramach programu łagodzenia kar. Jednak wypełniając swoje obowiązki na mocy tych stosownych przepisów, wnioskodawca powinien także mieć na uwadze, że ważne jest, aby nie wywrzeć negatywnego wpływu na ewentualne postępowanie prowadzone przez krajowe organy ochrony konkurencji.

(57)

Wnioskodawcy powinni mieć możliwość przedkładania na piśmie oświadczeń w ramach programu łagodzenia kar dotyczących pełnych wniosków lub wniosków w formie uproszczonej, a krajowe organy ochrony konkurencji powinny również dysponować systemem, który umożliwia im przyjmowanie takich oświadczeń albo w formie ustnej, albo w inny sposób, co zapobiegnie sytuacji, w której wnioskodawca będzie mógł wejść w posiadanie takich przedłożonych oświadczeń lub przejąć nad nimi pieczę lub kontrolę. Krajowe organy ochrony konkurencji powinny móc zdecydować, w jaki sposób będą przyjmować oświadczenia w ramach programu łagodzenia kar.

(58)

Przedsiębiorstwa zamierzające wnieść o zwolnienie z kary powinny mieć możliwość ubiegania się najpierw o poświadczenie zabezpieczające miejsce w kolejce do krajowych organów ochrony konkurencji w ramach programu łagodzenia kar przed formalnym przedłożeniem wniosku o zwolnienie z kary, aby dać wnioskodawcy czas na zgromadzenie niezbędnych informacji i dowodów w celu osiągnięcia poziomu progowego materiałów dowodowych. Jest to bez uszczerbku dla zdolności państw członkowskich do zapewnienia możliwości ubiegania się o poświadczenie również przedsiębiorstwom, które zamierzają wnieść wniosek o obniżenie kar.

(59)

Ponadto, aby zmniejszyć obciążenia administracyjne i inne znaczne nakłady czasowe, należy umożliwić wnioskodawcom przedkładanie oświadczeń dotyczących pełnych wniosków o złagodzenie kary lub wniosków w formie uproszczonej, a także wniosków dotyczących poświadczeń zarówno w jednym z języków urzędowych państwa członkowskiego odnośnego krajowego organu ochrony konkurencji, jak również w innym języku urzędowym Unii, w przypadku dwustronnego uzgodnienia między krajowym organem ochrony konkurencji a wnioskodawcą. Zakłada się, że takie uzgodnienie istnieje w sytuacji, w której krajowe organy ochrony konkurencji zazwyczaj przyjmują wnioski w tym języku.

(60)

Ze względu na kompetencje dzielone między Komisją a krajowymi organami ochrony konkurencji w zakresie egzekwowania postanowień art. 101 i 102 TFUE kluczowe znaczenie ma posiadanie sprawnego systemu składania wniosków w formie uproszczonej. Wnioskodawcy, którzy wnieśli do Komisji o złagodzenie kary w związku z domniemanym tajnym kartelem, powinni mieć możliwość złożenia wniosków do krajowych organów ochrony konkurencji w formie uproszczonej dotyczących tego samego kartelu, pod warunkiem że wniosek do Komisji dotyczy więcej niż trzech państw członkowskich, jeśli chodzi o terytoria, których dotyczy dana sprawa. Pozostaje to bez uszczerbku dla możliwości Komisji rozpatrywania odnośnych spraw, o ile są one ściśle powiązane z innymi przepisami Unii, które mogą być wyłącznie lub skuteczniej stosowane przez Komisję, w przypadku gdy interes Unii wymaga przyjęcia przez Komisję decyzji o wypracowaniu unijnej polityki w zakresie konkurencji w razie wystąpienia nowego problemu w tym obszarze lub o zapewnieniu skutecznego egzekwowania prawa.

(61)

System wniosków w formie uproszczonej powinien pozwalać przedsiębiorstwom na składanie do krajowych organów ochrony konkurencji wniosków o złagodzenie kary zawierających niepełne informacje, w przypadku gdy do Komisji został złożony pełny wniosek dotyczący takiego domniemanego kartelu. Krajowe organy ochrony konkurencji powinny zatem przyjmować wnioski w formie uproszczonej, które zawierają minimalny zestaw informacji dotyczących domniemanego kartelu, w odniesieniu do każdej kwestii określonej w art. 22 ust. 2. Pozostaje to bez uszczerbku dla możliwości dostarczenia przez wnioskodawcę bardziej szczegółowych informacji w późniejszym terminie. Na żądanie wnioskodawcy ubiegającego się o złagodzenie kary krajowe organy ochrony konkurencji powinny przekazać mu potwierdzenie zawierające datę i czas otrzymania wniosku. Jeżeli krajowy organ ochrony konkurencji uprzednio nie otrzymał takiego wniosku o złagodzenie kary od innego wnioskodawcy ubiegającego się o złagodzenie kary w odniesieniu do tego samego domniemanego tajnego kartelu i uznaje, że wniosek w formie uproszczonej spełnia wymogi art. 22 ust. 2, powinien poinformować o tym wnioskodawcę.

(62)

Celem systemu wniosków w formie uproszczonej jest ograniczenie obciążeń administracyjnych dla wnioskodawców składających do Komisji wnioski o złagodzenie kar w odniesieniu do domniemanego tajnego kartelu, dotyczącego więcej niż trzech państw członkowskich, jeśli chodzi o terytoria, których dotyczy dana sprawa. Ponieważ w takich przypadkach pełne wnioski otrzymuje Komisja, powinna ona być głównym podmiotem kontaktującym się z wnioskodawcą, zanim zostanie z pewnością ustalone, czy Komisja będzie kontynuować rozpatrywanie sprawy w całości czy częściowo, w szczególności powinna przekazać mu wskazówki co do przeprowadzenia przez wnioskodawcę ewentualnego dalszego postępowania wewnętrznego. Komisja ma dążyć do podjęcia decyzji w danej sprawie w rozsądnym terminie i poinformuje o niej krajowe organy ochrony konkurencji, bez uszczerbku dla art. 11 ust. 6. rozporządzenia (WE) nr 1/2003. W wyjątkowych okolicznościach, gdy okaże się to nieodzowne do celów rozgraniczenia zakresu sprawy lub przydzielenia sprawy, krajowy organ ochrony konkurencji powinien mieć możliwość zwrócenia się do wnioskodawcy o przedłożenie pełnego wniosku zanim uzyskano taką pewność. Z tej możliwości należy korzystać bardzo rzadko. W innych przypadkach wnioskodawca powinien zostać poproszony o wcześniejsze przedłożenie pełnego wniosku krajowemu organowi ochrony konkurencji, który otrzymał wniosek w formie uproszczonej, dopiero wtedy gdy okaże się, że Komisja nie zamierza kontynuować rozpatrywania sprawy w całości ani częściowo.

(63)

Wnioskodawcy powinni uzyskać możliwość przedkładania pełnych wniosków o złagodzenie kary krajowym organom ochrony konkurencji, którym przedłożyli wnioski w formie uproszczonej. Jeżeli wnioskodawcy przedstawili takie pełne wnioski w terminie określonym przez krajowy organ ochrony konkurencji, zawarte w tych wnioskach informacje należy uznać za przedłożone w czasie przedłożenia wniosku w formie uproszczonej, pod warunkiem że wniosek w formie uproszczonej dotyczy tych samych towarów i terytoriów oraz tego samego okresu istnienia domniemanego kartelu, które wskazano we wniosku o złagodzenie kary przedłożonym Komisji, który mógł zostać zaktualizowany. Jeżeli zakres wniosku o złagodzenie kary złożonego do Komisji ulegnie zmianie, na wnioskodawcach spoczywa obowiązek powiadomienia o tym fakcie krajowych organów ochrony konkurencji, do których złożyli oni wnioski w formie uproszczonej i odpowiedniego zaktualizowania ich wniosków w formie uproszczonej. Krajowe organy ochrony konkurencji powinny mieć możliwość sprawdzenia – w drodze współpracy w ramach europejskiej sieci konkurencji – czy zakres wniosku w formie uproszczonej odpowiada zakresowi wniosku o złagodzenie kary przedłożonemu Komisji.

(64)

Brak pewności prawa co do tego, czy obecni i byli dyrektorzy, obecna i była kadra zarządzająca oraz obecni i byli inni pracownicy przedsiębiorstw wnoszących o zwolnienie z kary są chronieni przed indywidualnymi sankcjami, takimi jak kary, pozbawienie możliwości wykonywania zawodu lub pozbawienie wolności, mógłby zniechęcać potencjalnych wnioskodawców do wnoszenia o złagodzenie kary. W związku z ich rolą w wykrywaniu tajnych karteli i odnośnych postępowaniach osoby te powinny być zatem, co do zasady, chronione przed sankcjami w sprawie udziału tych osób w tajnym kartelu, którego dotyczy wniosek, nakładanymi przez organy publiczne w postępowaniach karnych, administracyjnych i sądowych innych niż karne prowadzonych, na podstawie przepisów krajowych, których cele są zasadniczo identyczne z celami art. 101 TFUE, np. przepisów krajowych o zmowie przetargowej, jeżeli warunki określone w niniejszej dyrektywie są spełnione. Jeden z tych warunków jest taki, że złożenie wniosku o zwolnienie z kary powinno nastąpić wcześniej niż poinformowanie tych osób przez właściwe organy krajowe o postępowaniu mogącym prowadzić do nałożenia sankcji. Takie postępowanie obejmuje moment, w którym osoby te stają się podejrzanymi o naruszenie powyższych przepisów krajowych.

Państwa członkowskie mają swobodę w zakresie ustalania zgodnie z prawem krajowym warunków współpracy wspomnianych osób z odpowiednimi organami w celu zapewnienia skutecznej ochrony, o której mowa powyżej. Ochrona przed sankcjami karnymi obejmuje sytuacje, w których właściwe organy krajowe odstępują od ścigania danej osoby pod pewnymi warunkami lub z zastrzeżeniem wskazówek co do przyszłego działania tej osoby.

(65)

W drodze odstępstwa i w celu zapewnienia zgodności ochrony osób przed sankcjami nakładanymi w postępowaniu karnym z obowiązującymi podstawowymi zasadami własnych systemów prawnych państwa członkowskie mogą przewidzieć, że właściwe organy mają możliwość wyboru między ochroną danej osoby przed sankcjami lub jedynie łagodzeniem tych sankcji, zależnie od tego, czy korzystniejsze jest ściganie tych osób lub wymierzanie tym osobom kary czy też wkład tych osób w działania mające na celu wykrycie kartelu i w prowadzenie odnośnego postępowania. Oceniając korzyści wynikające ze ścigania tych osób lub wymierzania im kary, można brać pod uwagę, obok innych czynników, ich osobistą odpowiedzialność za dane naruszenie lub ich rolę w tym naruszeniu.

(66)

Państwa członkowskie mogą również chronić obecnych i byłych dyrektorów, obecną i byłą kadrę zarządzającą oraz obecnych i byłych innych pracowników przedsiębiorstw wnoszących o obniżenie kar przed sankcjami lub łagodzić takie sankcje.

(67)

Aby umożliwić ochronę działania w sytuacjach, w których sprawa dotyczy więcej niż jednej jurysdykcji, państwa członkowskie powinny przewidzieć, że w sprawach, w których właściwy organ odpowiedzialny za wymierzenie kary lub ściganie znajduje się w innej jurysdykcji niż jurysdykcja organu ochrony konkurencji prowadzącego sprawę, to krajowy organ ochrony konkurencji jurysdykcji właściwego organu odpowiedzialnego za wymierzenie kary lub ściganie powinien zapewnić niezbędne kontakty między tymi organami.

(68)

W systemie, w którym Komisja i krajowe organy ochrony konkurencji posiadają kompetencje równoległe w odniesieniu do stosowania art. 101 i 102 TFUE, wymagana jest ścisła współpraca między krajowymi organami ochrony konkurencji oraz między krajowymi organami ochrony konkurencji a Komisją. W szczególności, kiedy jeden krajowy organ ochrony konkurencji przeprowadza kontrolę lub przesłuchanie zgodnie ze swoim prawem krajowym w imieniu innego krajowego organu ochrony konkurencji na podstawie art. 22 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1/2003, urzędnicy organu składającego wniosek powinni móc być obecni, tak by służyć wsparciem w celu skuteczniejszego przeprowadzenia kontroli i przesłuchań przez zapewnienie dodatkowych zasobów i wiedzy fachowej, w tym wiedzy technicznej. Krajowe organy ochrony konkurencji powinny także być uprawnione do zwracania się do innych krajowych organów ochrony konkurencji o pomoc w ustaleniu, czy przedsiębiorstwa lub związki przedsiębiorstw nie dostosowały się do czynności dochodzeniowych i decyzji podejmowanych przez krajowy organ ochrony konkurencji składający wniosek.

(69)

Należy wprowadzić rozwiązania, które umożliwią krajowym organom ochrony konkurencji zwracanie się o wzajemną pomoc dotyczącą transgranicznego notyfikowania dokumentów dotyczących stosowania art. 101 lub 102 TFUE stronom postępowania lub innym przedsiębiorstwom lub związkom przedsiębiorstw lub osobom fizycznym, które mogą być adresatami takich notyfikacji. Krajowe organy ochrony konkurencji powinny także mieć możliwość zwrócenia się o wyegzekwowanie decyzji o nałożeniu kar lub okresowych kar pieniężnych przez organy w innych państwach członkowskich, w przypadku gdy organ składający wniosek podjął racjonalne działania w celu ustalenia, że przedsiębiorstwo, od którego należy wyegzekwować karę lub okresową karę pieniężną, nie ma wystarczających aktywów w państwie członkowskim organu składającego wniosek. Państwa członkowskie powinny także przewidzieć, że w szczególności w przypadkach, gdy przedsiębiorstwo, od którego można wyegzekwować karę lub okresową karę pieniężną, nie ma siedziby w państwie członkowskim organu składającego wniosek, organ, do którego skierowano wniosek, może wyegzekwować decyzje przyjęte przez organ składający wniosek na żądanie tego organu. Zapewniłoby to skuteczne egzekwowanie postanowień art. 101 i 102 TFUE oraz przyczyniłoby się do należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego. W celu zapewnienia, aby krajowe organy ochrony konkurencji przeznaczały wystarczające zasoby na wnioski o wzajemną pomoc oraz aby zachęcać do takiej pomocy, organy, do których skierowano wniosek, powinny mieć możliwość odzyskania kosztów poniesionych przy udzielaniu takiej pomocy. Taka wzajemna pomoc jest bez uszczerbku dla stosowania decyzji ramowej Rady 2005/214/WSiSW (5).

(70)

W celu zapewnienia skutecznego egzekwowania postanowień art. 101 i 102 TFUE przez krajowe organy ochrony konkurencji istnieje potrzeba zapewnienia praktycznych zasad dotyczących terminów przedawnienia. W szczególności w systemie uprawnień równoległych bieg krajowych terminów przedawnienia należy zawiesić lub przerwać na czas trwania postępowania przed krajowymi organami ochrony konkurencji innego państwa członkowskiego lub przed Komisją. Takie zawieszenie lub przerwanie nie powinno uniemożliwiać państwom członkowskim utrzymania lub wprowadzenia bezwzględnych terminów przedawnienia, pod warunkiem że długość takich terminów przedawnienia nie sprawi, że w praktyce skuteczne egzekwowanie postanowień art. 101 i 102 TFUE nie będzie możliwe lub będzie nadmiernie trudne.

(71)

Aby zapewnić skuteczne i efektywne rozpatrywanie spraw w ramach europejskiej sieci konkurencji, w państwach członkowskich, w których zarówno krajowy administracyjny organ ochrony konkurencji, jak i krajowy organ sądowy właściwy w sprawach konkurencji są wyznaczone jako krajowe organy ochrony konkurencji do celów egzekwowania postanowień art. 101 i 102 TFUE, o czym mowa w art. 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13 i 16 niniejszej dyrektywy, krajowe administracyjne organy ochrony konkurencji powinny mieć możliwość wnoszenia skargi bezpośrednio do krajowego organu sądowego właściwego w sprawach konkurencji. Ponadto w zakresie, w jakim sądy krajowe orzekają w postępowaniach w sprawie zaskarżania decyzji podjętych przez krajowe organy ochrony konkurencji stosujące art. 101 lub 102 TFUE, krajowe administracyjne organy ochrony konkurencji powinny mieć pełne samodzielne uprawnienia do uczestniczenia w tych postępowaniach w charakterze oskarżyciela lub pozwanego i powinny korzystać z takich samych praw, jakie przysługują podmiotowi publicznemu będącemu stroną w takim postępowaniu.

(72)

Ryzyko ujawnienia materiałów obciążających wnioskodawcę poza kontekstem postępowania, na użytek którego zostały przekazane, mogłoby osłabić motywację potencjalnych wnioskodawców o złagodzenie kary do współpracy z organami ochrony konkurencji. W związku z tym, bez względu na formę składanych oświadczeń w ramach programu łagodzenia kar, informacje zawarte w tych oświadczeniach i uzyskane w wyniku dostępu do akt powinny być wykorzystywane wyłącznie w razie potrzeby do celów wykonywania prawa do obrony w postępowaniach przed sądami krajowymi w pewnych bardzo ograniczonych przypadkach bezpośrednio związanych ze sprawą, w której udzielono dostępu do akt. Nie powinno to uniemożliwiać organom ochrony konkurencji publikowania swoich decyzji zgodnie z mającym zastosowanie prawem Unii lub prawem krajowym.

(73)

Dowody są ważnym elementem egzekwowania postanowień art. 101 i 102 TFUE. Krajowe organy ochrony konkurencji powinny mieć możliwość uwzględniania odpowiednich dowodów bez względu na to, czy zostały przekazane na piśmie, ustnie, w formie elektronicznej lub w formie zapisu. Powinno to obejmować możliwość uznania zapisów dokonanych w sposób niejawny przez osoby fizyczne lub prawne niebędące organami publicznymi, o ile zapisy te nie są jedynym źródłem dowodów. Powinno to być bez uszczerbku dla prawa do bycia wysłuchanym oraz bez uszczerbku dla dopuszczalności wszelkich zapisów dokonanych lub uzyskanych przez organy publiczne. Krajowe organy ochrony konkurencji powinny także mieć możliwość uwzględniania wiadomości elektronicznych jako odpowiedniego dowodu, niezależnie do tego, czy wiadomości te zostały oznaczone jako nieprzeczytane lub zostały usunięte.

(74)

Zapewnienie, aby krajowe organy ochrony konkurencji miały uprawnienia, które są im niezbędne do skuteczniejszego egzekwowania prawa, zwiększa potrzebę zacieśnienia współpracy i skutecznej wielostronnej i dwustronnej komunikacji w ramach europejskiej sieci konkurencji. Powinno to obejmować wypracowanie środków niewiążących w celu ułatwienia i wsparcia wdrażania niniejszej dyrektywy.

(75)

Aby wesprzeć ścisłą współpracę w ramach europejskiej sieci konkurencji, Komisja powinna utrzymywać, rozwijać i obsługiwać centralny system informacyjny (system europejskiej sieci konkurencji) oraz zapewniać związany z nim hosting i wsparcie zgodnie z odpowiednimi normami z zakresu poufności, ochrony danych i bezpieczeństwa danych. Skuteczne i efektywne funkcjonowanie europejskiej sieci konkurencji zależy od interoperacyjności. Budżet ogólny Unii powinien pokrywać koszty utrzymania, rozwoju i obsługi systemu europejskiej sieci konkurencji oraz związanego z nim hostingu i wsparcia dla użytkowników, a także inne koszty administracyjne ponoszone w związku z funkcjonowaniem europejskiej sieci konkurencji, a w szczególności koszty organizacji posiedzeń. Przewidziano, że do 2020 r. koszty systemu europejskiej sieci konkurencji będą pokrywane z programu na rzecz rozwiązań interoperacyjnych i wspólnych ram dla europejskich administracji publicznych, przedsiębiorstw i obywateli (program ISA2) ustanowionego decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2240 (6), z zastrzeżeniem dostępności środków w ramach tego programu, kryteriów dotyczących kwalifikowalności i priorytetów.

(76)

Ponieważ cele niniejszej dyrektywy, a mianowicie zapewnienie krajowym organom ochrony konkurencji niezbędnych gwarancji niezależności, zasobów i uprawnień w zakresie stosowania prawa i nakładania kar, aby organy te mogły skutecznie stosować art. 101 i 102 TFUE oraz krajowe prawo konkurencji równolegle z art. 101 i 102 TFUE, a także zapewnienie skutecznego funkcjonowania rynku wewnętrznego i europejskiej sieci konkurencji, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na wymaganą skuteczność i jednolitość w stosowaniu art. 101 i 102 TFUE możliwe jest lepsze osiągnięcie tego celu przez Unię, szczególnie z uwagi na zakres terytorialny dyrektywy, Unia może przyjąć środki zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne dla osiągnięcia tych celów.

(77)

Zgodnie ze wspólną deklaracją polityczną z dnia 28 września 2011 r. państw członkowskich i Komisji dotyczącą dokumentów wyjaśniających (7) państwa członkowskie zobowiązały się do złożenia, w uzasadnionych przypadkach, wraz z powiadomieniem o środkach transpozycji co najmniej jednego dokumentu wyjaśniającego związki między elementami dyrektywy a odpowiadającymi im częściami krajowych instrumentów transpozycyjnych. W odniesieniu do niniejszej dyrektywy uznaje się, że przekazanie takich dokumentów jest uzasadnione,