30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 207/1

—

uwzględniając komunikat Komisji Europejskiej dotyczący rocznej analizy wzrostu gospodarczego na rok 2017 (1) oraz rozpoczęcie europejskiego semestru 2017,

—

uwzględniając rezolucję Parlamentu Europejskiego z dnia 26 października 2016 r.„Europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej: realizacja priorytetów na rok 2016” (2),

1.

Z zadowoleniem przyjmuje roczną analizę wzrostu gospodarczego (AGS) dotyczącą przede wszystkim inwestycji, reform strukturalnych i odpowiedzialnych finansów publicznych, lecz oczekiwałby położenia większego nacisku na realizację celów zrównoważonego rozwoju jako jednego z filarów europejskiej strategii gospodarczej, społecznej i środowiskowej po 2020 r.

2.

Zauważa, że kilka wskaźników – PKB, inwestycje, tworzenie miejsc pracy, wskaźniki zatrudnienia i aktywności – stanowi sygnał, iż trwa ożywienie gospodarki UE mimo zwiększającej się niepewności na świecie. Podziela jednak pogląd Komisji, że nie może być mowy o samozadowoleniu, gdyż stopa bezrobocia jest nadal zbyt wysoka w wielu regionach Europy, a kilka skumulowanych lat niedostatecznych inwestycji („luka inwestycyjna”) stanowi poważne obciążenie dla konkurencyjności i spójności Europy.

3.

Wyraża zaniepokojenie, że istniejąca nierównowaga w obrębie UE i strefy euro stanowi duże wyzwanie dla wzrostu gospodarczego i spójności oraz że proces konwergencji między państwami członkowskimi i w ich obrębie w wielu przypadkach zatrzymał się. Podkreśla, że nierówności w obrębie państw członkowskich są znaczącym źródłem nierówności ekonomicznych i społecznych, które nadal zwiększają się w UE, i ubolewa, że w rocznej analizie wzrostu gospodarczego nie podejmuje się kwestii tych nierówności w usystematyzowany sposób.

4.

Podkreśla, że europejski filar praw socjalnych, który powinien uwzględniać zasady pomocniczości i proporcjonalności, mógłby w znacznym stopniu przyczynić się do koordynacji i pozytywnej konwergencji standardów socjalnych oraz wzmocnienia legitymacji demokratycznej UE.

5.

Wzywa Komisję do przedstawienia wniosku dotyczącego mechanizmu zdolności fiskalnej w strefie euro, dostępnego dla wszystkich państw członkowskich, w połączeniu z analizą wpływu na budżet (3).

6.

Z zadowoleniem przyjmuje wynik pierwszego roku funkcjonowania EFIS w kontekście kwoty inwestycji, jaką fundusz zdołał udostępnić. Jednocześnie wyraża zaniepokojenie w związku z niepewnymi wynikami EFIS w zakresie dodatkowości, nierównomierną dystrybucją geograficzną projektów, które finansował, i brakiem szczegółowych i przejrzystych informacji im towarzyszących. Zwraca uwagę, że obawy te podziela Trybunał Obrachunkowy (4) i niezależna ocena opublikowana przez Komisję (5). Podkreśla, że do finansowania z EFIS powinny się kwalifikować projekty o minimalnej wartości 10 mln EUR, tak by władze lokalne i regionalne mogły intensywniej korzystać z EFIS, w tym poprzez platformy inwestycyjne, i ubolewa, że wielu z nich nadal brakuje informacji na ten temat. Jest przekonany, że w kontekście europejskiego semestru priorytetem powinno być rozwiązanie problemów dotyczących zdolności administracyjnych, które często uniemożliwiają władzom lokalnym i regionalnym korzystanie z EFIS.

7.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w rocznej analizie wzrostu gospodarczego wspomina się o istniejących na poziomie lokalnym i regionalnym przeszkodach dla inwestycji. Ubolewa jednak, że zainicjowana w ramach europejskiego semestru na 2016 r. analiza przeszkód w inwestowaniu, w którą swój wkład wniósł KR, przedstawiając analizę takich przeszkód na szczeblu terytorialnym (6), nie jest kontynuowana w rocznej analizie wzrostu gospodarczego na rok 2017. Uważa za istotne, by uznano duże znaczenie środków pogłębienia jednolitego rynku dla poprawy ogólnego otoczenia inwestycyjnego na poziomie UE i usuwania przeszkód w inwestowaniu na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym.

8.

Podkreśla wkład europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych w inwestycje, zwracając uwagę, że w programach polityki spójności na szczeblu krajowym uwzględniono 61 zaleceń dla poszczególnych krajów. Podziela pogląd, że europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne mogłyby być wykorzystywane w połączeniu z EFIS, podkreślając jednocześnie, że europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne są głównym narzędziem inwestycyjnym UE i mają na celu zwiększanie spójności zgodnie z postanowieniami Traktatów.

9.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w rocznej analizie wzrostu gospodarczego wspomniano o potrzebie równej dystrybucji korzyści z globalizacji i zwiększenia legitymacji polityki handlowej. Podkreśla też znaczenie obaw obywateli oraz potrzebę zabezpieczenia swobody działania i swobody demokratycznego zarządzania dla Unii Europejskiej, parlamentów i rządów państw członkowskich oraz regionów, aby obywatele zachowali demokratyczne możliwości wywierania wpływu na decyzje. Jest zdania, że Komisja powinna przy negocjowaniu i zawieraniu umów handlowych mocniej opowiadać się za zachowaniem europejskich standardów jakości, krajowych uregulowań i norm m.in. w dziedzinie ochrony środowiska, ochrony zwierząt, łagodzenia zmian klimatu, ochrony danych, zdrowia i konsumentów, tak aby umowy handlowe mogły prowadzić do sprawiedliwych i przejrzystych rezultatów.

10.

Z zadowoleniem przyjmuje uznanie w rocznej analizie wzrostu gospodarczego roli, jaką w ułatwianiu finansowania gospodarki realnej odgrywają jednoznaczne wytyczne dotyczące stosowania zasad pomocy państwa w dziedzinie publicznego finansowania infrastruktury. Podkreśla, że duża część tego finansowania dotyczy usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, i apeluje do Komisji o poszerzenie zakresu usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, tak by uwzględnić nowe wyzwania.

11.

Zwraca uwagę, że reformy strukturalne są kluczowymi czynnikami zwiększenia konkurencyjności, co jest coraz bardziej potrzebne do promowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu i tworzenia miejsc pracy w kontekście światowego handlu i konkurencji.

12.

Z zadowoleniem przyjmuje uznanie ważnej roli zamówień publicznych w zwiększaniu konkurencyjności i innowacyjności. Podkreśla, że dużą część zamówień publicznych realizują władze lokalne i regionalne oraz że wysiłki zmierzające do poprawy zdolności administracyjnych w dziedzinie zamówień publicznych powinny być skierowane przede wszystkim do władz lokalnych i regionalnych.

13.

Podkreśla, że należy wspierać MŚP, przedsiębiorstwa typu start-up i przedsiębiorczość przez ułatwianie dostępu do finansowania, wspieranie inwestycji w dziedzinie badań i rozwoju, ograniczanie ciężaru administracyjnego i stałe poświęcanie szczególnej uwagi lepszemu stanowieniu prawa. Podkreśla potrzebę zapewnienia, aby MŚP we wszystkich sektorach, w tym usługodawcy, mogli brać udział w globalnych łańcuchach wartości m.in. dzięki sprzyjającej polityce przemysłowej i regulacyjnej.

14.

Podkreśla, że brak zdolności administracyjnych administracji publicznej na wszystkich poziomach, a szczególnie na poziomie lokalnym i regionalnym, jest przeszkodą we wdrażaniu reform strukturalnych, i że Komisja powinna opracować jednolity dokument strategiczny koordynujący wszystkie strumienie finansowanej przez UE pomocy technicznej w zakresie zwiększenia efektywności administracji, w tym program wspierania reform strukturalnych.

15.

Z zadowoleniem przyjmuje zawarte w rocznej analizie wzrostu gospodarczego priorytetowe wsparcie dla inwestycji w kapitał ludzki. Podkreśla w szczególności znaczenie propagowania działań z tytułu gwarancji dla młodzieży oraz wezwanie do dalszej walki z bezrobociem osób młodych, zwłaszcza że w niektórych regionach i na poziomie lokalnym jest ono jeszcze wysokie.

16.

Z zadowoleniem przyjmuje prowadzenie debaty na temat pozytywnego kursu polityki budżetowej dla strefy euro jako całości, co będzie musiało iść w parze z wdrożeniem reform strukturalnych.

17.

Podkreśla, że władze lokalne i regionalne są zainteresowane pełnym wykorzystaniem elastyczności paktu stabilności i wzrostu. Powtarza swój apel, aby inwestycje dokonywane przez władze lokalne i regionalne w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych były wyłączone z obliczeń pułapów deficytu i długu w państwach UE.

18.

Podkreśla potrzebę zapewnienia zdrowych finansów publicznych i ścisłego ograniczenia długu publicznego na wszystkich poziomach sprawowania rządów. Podkreśla, że należy ulepszyć strukturę wydatków publicznych w świetle zasad OECD dotyczących skutecznych inwestycji publicznych na różnych szczeblach sprawowania rządów. Jest zaangażowany w uruchomienie procesu monitorowania wdrażania tych zasad. Zachęca Komisję do podjęcia działań zmierzających do promowania decentralizacji budżetowej w całej UE, która zgodnie z dostępnymi dowodami umożliwiłaby poprawę skuteczności wydatków publicznych.

19.

Odnotowuje, że ponad połowa zaleceń dla poszczególnych krajów dotyczy reform strukturalnych, które mogą być podjęte tylko w partnerstwie z władzami lokalnymi i regionalnymi. Podkreśla zatem, że ograniczone zaangażowanie władz lokalnych i regionalnych jest jedną z przyczyn braku skuteczności koordynacji polityki gospodarczej w ramach europejskiego semestru i odpowiedzialności za nią, co pokazały skromne poziomy realizacji reform strukturalnych przedstawione w zaleceniach dla poszczególnych krajów.

20.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że urzędnicy odpowiedzialni za europejski semestr oddelegowani przez Komisję do państw członkowskich współpracują już z władzami lokalnymi i regionalnymi w niektórych państwach członkowskich. Tak powinno wyglądać standardowe podejście we wszystkich państwach członkowskich.

21.

Wyraża ubolewanie, że rola władz lokalnych i regionalnych nie znalazła uznania w rocznej analizie wzrostu gospodarczego oraz że zalecenia dla poszczególnych krajów nie uwzględniają faktu, iż wiele kompetencji należy, na zasadzie wyłączności, do poziomu regionalnego. Podkreśla, że przygotowuje opinię proponującą kodeks postępowania dotyczący udziału władz lokalnych i regionalnych w procesie europejskiego semestru. Z zadowoleniem przyjmuje poparcie dla tej propozycji wyrażone przez Parlament Europejski. Zwraca się do instytucji UE o debatę nad tą propozycją, gdy tylko zostanie ona opublikowana.

22.

Odnotowuje, że kilka zaleceń dla poszczególnych krajów zawiera apel o reformy strukturalne, których wdrożenie może potrwać o wiele dłużej niż rok, zatem pomiar wdrażania po roku może zaniżać osiągnięte postępy, co może być zarówno mylące, jak i zniechęcające dla zaangażowanych władz szczebla krajowego i niższego niż krajowy. Zachęca zatem Komisję i Radę do sporządzenia zaleceń dla poszczególnych krajów w sposób umożliwiający sprawiedliwy i przejrzysty pomiar postępów ich wdrażania.

23.

Zobowiązuje swego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Komisji Europejskiej, Parlamentowi Europejskiemu, prezydencji maltańskiej w Radzie oraz przewodniczącemu Rady Europejskiej.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 207/5

1.

Przyłączamy się do uroczystości upamiętniających rocznicę podpisania traktatu rzymskiego, które stanowią kluczowy moment na podjęcie szerokich refleksji na temat przyszłości Unii Europejskiej (UE). Potwierdzamy, że racją istnienia Unii jest zapewnianie poszanowania praw podstawowych, pokoju, dobrobytu, stabilności i nowych możliwości dla wszystkich obywateli w całej UE.

2.

Nawołujemy do budowania Europy zdolnej do wzmocnienia zaufania obywateli oraz lepiej przystosowanej do sprostania czekającym nas wyzwaniom zarówno w UE, jak i na całym świecie, i do podejmowania decyzji dotyczących wspólnych działań w duchu solidarności i przy poszanowaniu zasady pomocniczości.

3.

Przypominamy, że tożsamość Europy jest historycznie zakorzeniona w jej regionach, miastach i wioskach i że wkład władz lokalnych i regionalnych w proces integracji europejskiej stale się zwiększa pod względem gospodarczym, kulturalnym i politycznym.

4.

Przypominamy o istnieniu dystansu między obywatelami a UE, który miał zmniejszyć podpisany 25 lat temu traktat z Maastricht, na mocy którego utworzono m.in. obywatelstwo Unii Europejskiej oraz Europejski Komitet Regionów. Niemniej kluczowa rola zdecentralizowanych organów lokalnych i regionalnych przewidziana w traktacie lizbońskim nadal polega na czuwaniu nad przestrzeganiem zasady pomocniczości i udziału w europejskim procesie ustawodawczym. W związku z tym niezbędna jest poprawa obecnej sytuacji, w której zbyt często władze lokalne i regionalne są nadal jedynie adresatami polityki, zamiast brać udział w jej kształtowaniu, przede wszystkim w dziedzinie ustawodawstwa – pomimo wysiłków politycznych i zaangażowania instytucjonalnego Europejskiego Komitetu Regionów w jego stosunkach z innymi instytucjami europejskimi.

5.

Uważamy, że KR, jako unijne zgromadzenie przedstawicieli samorządów regionalnych i lokalnych, zabiega o Unię zjednoczoną w swej kulturowej i językowej różnorodności w zglobalizowanym świecie. W pełni angażujemy się w promowanie europejskiej demokracji i aktywnego obywatelstwa, w przyczynianie się do ugruntowywania praw podstawowych i ochrony mniejszości, we wzmacnianie bezpieczeństwa i promowanie równości oraz zapewnianie harmonijnego i zrównoważonego rozwoju, zgodnie z naszymi celami dotyczącymi spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej.

6.

Podkreślamy pilną potrzebę wzmocnienia demokratycznego związku między Unią Europejską a jej obywatelami poprzez zadbanie o to, by Unia dostarczała skutecznych i szybkich odpowiedzi na istotne wspólne wyzwania, którym miasta, regiony i państwa członkowskie nie są w stanie same sprostać. Chodzi tu o wzmacnianie konkurencyjności UE, zwiększanie spójności, uczynienie z UE bezpiecznej przestrzeni, w której wszyscy mają zapewnioną wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość; stworzenie konkretnych perspektyw nauki i pracy dla młodzieży, znalezienie rozwiązania kryzysu związanego z migrantami i uchodźcami, zachowanie strefy Schengen, przeciwdziałanie zmianie klimatu i budowanie odporności na klęski żywiołowe, promowanie gospodarki niskoemisyjnej, wspieranie unii energetycznej; wzmacnianie roli Unii jako kluczowego podmiotu na globalnej scenie, a szczególnie realizowanie celów zrównoważonego rozwoju zawartych w programie działań do 2030 r.; przeciwdziałanie bezrobociu oraz zwalczanie terroryzmu.

7.

Podkreślamy, że „cztery swobody” jednolitego rynku UE, tzn. swobodny przepływ osób, usług, towarów i kapitału, stanowią konkretne osiągnięcie dla dobra obywateli UE i podstawowy element europejskiego projektu politycznego. Jest to niepodzielny zestaw praw, których nie można traktować wybiórczo, gdyż naruszyłoby to wartości leżące u podstaw samego istnienia Unii. Wyrażamy w związku z tym zaniepokojenie próbami ograniczenia ich zastosowania – zwłaszcza w dziedzinie swobodnego przepływu osób – przez niektóre państwa członkowskie.

8.

Podkreślamy jednak, że „jednolity rynek” powinien również zapewnić postęp społeczny i że zasady dotyczące podstawowych swobód gospodarczych i konkurencji nie przeważają nad prawami podstawowymi i koniecznością walki z dyskryminacją, ubóstwem i bezrobociem.

9.

Uważamy, że obchody rocznicy podpisania traktatu rzymskiego muszą być okazją do wzbudzenia bezpośredniego uczestnictwa, krytycznego namysłu i aktywnego zainteresowania obywateli UE w kontekście kształtowania przyszłości Unii, przy czym decyzje powinny być podejmowane na możliwie najbliższym im poziomie. Wyrażamy przekonanie, że proces ten powinien być partycypacyjny i reprezentatywny i zapewniać wszystkim obywatelom równe szanse udziału, wnoszenia wkładu i angażowania się w budowanie Unii. Władze lokalne i regionalne są ze swej natury idealnie predestynowane do tego, by stać się siłą napędową tego procesu i pomóc w urzeczywistnieniu Europy obywateli.

10.

Jesteśmy zwłaszcza zdania, że trzeba się dobrze zorientować, jakie obywatele mają oczekiwania wobec UE i jakie nadzieje w niej pokładają, a zarazem jakie są ich obawy i frustracje. Dlatego z zadowoleniem przyjmujemy trzecie sprawozdanie na temat obywatelstwa UE 2017 oparte na informacjach dostarczonych przez obywateli za pośrednictwem ankiet i konsultacji publicznych.

11.

W związku z tym podkreślamy, że UE:

12.

W celu przygotowania naszego wkładu w nadchodzące dyskusje polityczne na temat przyszłości naszej Unii zobowiązujemy się do:

13.

Podkreślamy wagę zagwarantowania praw młodych ludzi w całej Europie. Bardziej otwarta Unia będzie sprzyjać dialogowi między ludźmi z różnych pokoleń. Jeśli wziąć pod uwagę leżące u podstaw UE zasady pokoju i dobrobytu, gotowa do reagowania Unia zjedna sobie młodych ludzi.

14.

Upoważniamy naszego Przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Parlamentowi Europejskiemu, Radzie Europejskiej, Radzie, Komisji, Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu oraz krajowym i regionalnym parlamentom i rządom, a także władzom lokalnym.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 207/7

1.

Odnotowuje, że inwestycje w Europie spadły ogółem o 15 %, co jest bezpośrednim skutkiem kryzysu finansowego i gospodarczego, ale także, w wypadku inwestycji publicznych, ograniczeń narzuconych przez mechanizmy regulacji budżetowych na poziomie europejskim i krajowym. Ponadto całkowity poziom inwestycji w całej UE utrzymuje się poniżej poziomu sprzed kryzysu w wartościach nominalnych, co oznacza, że w 2015 r. był on o prawie 60 mld EUR niższy niż w 2008 r. (1) Uważa, że oprócz spadku inwestycji w wartościach absolutnych, Unia Europejska cierpi na deficyt konkurencyjności z powodu starzejącej się infrastruktury i niewystarczających inwestycji na rzecz przejścia do gospodarki cyfrowej i ekologicznej oraz innowacyjności.

2.

Podkreśla, że władze lokalne i regionalne odpowiadają za ponad połowę inwestycji publicznych w UE i że ich inwestycje w takich obszarach jak infrastruktura, energia, transport publiczny, kształcenie, opieka zdrowotna itd. mają bezpośredni wpływ na gospodarkę lokalną, dynamikę przedsiębiorstw oraz życie i dobrobyt europejskich obywateli.

3.

Przyjmuje z zadowoleniem apel Parlamentu Europejskiego o większą samoodpowiedzialność szczebla krajowego, regionalnego i lokalnego za sformułowanie i wdrożenie strategii na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, a także jego poparcie dla swego postulatu dotyczącego kodeksu postępowania na temat udziału władz lokalnych i regionalnych w europejskim semestrze (2).

4.

W tym kontekście podkreśla, że obecne wydatki publiczne na inwestycje są nadal o połowę niższe niż przed kryzysem, co oznacza, że co roku w europejskich miastach i regionach nie inwestuje się setek milionów euro.

5.

Przypomina wspólne badanie Europejskiego Komitetu Regionów (KR-u) i OECD w 2015 r., w którym 96 % respondentów reprezentujących miasta i regiony stwierdziło, że w wydatkach na inwestycje publiczne są luki (3). Wyniki te potwierdziła niedawna ankieta KR-u (4), w której 75 % respondentów na szczeblu lokalnym i regionalnym stwierdziło, że w latach 2008–2014 w ich mieście lub regionie nastąpił znaczny spadek całkowitych inwestycji, i tylko jedna trzecia uważa, że sytuacja się obecnie poprawia.

6.

Przypomina o apelu OECD (5) i MFW dotyczącym skoordynowanych światowych bodźców fiskalnych w świetle ograniczonego pola manewru w dziedzinie polityki monetarnej, niezwykle niskich stóp procentowych oraz faktu, że wysiłki w zakresie konsolidacji budżetowej podejmowane w ostatnich latach pozwoliły w wielu krajach zmniejszyć stosunek długu do PKB i pozwalają na większą swobodę. Aby ożywić działalność, dodatkowe wydatki publiczne powinny być odpowiednio dawkowane, a szczególnie stosownie ukierunkowane na priorytety inwestycyjne na rzecz wzrostu, takie jak badania i rozwój, szkolenia pracowników lub zielona infrastruktura.

7.

Podkreśla, że potencjał inwestycji strategicznych w miastach i regionach jest znacznie wyższy niż pokazują to ogólne trendy sprzed kryzysu, zwłaszcza w związku z szerokim rozwojem wiedzy i kompetencji, spadkiem stóp oprocentowania i możliwościami, jakie stwarza cyfryzacja, konsumpcja współdzielona i gospodarka o obiegu zamkniętym oraz istniejące pole manewru dla większego uczestnictwa MŚP w rozwoju globalnego otoczenia biznesowego.

8.

Przypomina, że trwały spadek ogólnych inwestycji jest nie do utrzymania i że niskie inwestycje nie tylko spowalniają ożywienie gospodarcze, lecz również zagrażają przyszłemu potencjałowi wzrostu i innowacji UE, wpływając niekorzystnie na długoterminowe wyniki gospodarcze i tworzenie miejsc pracy.

9.

Podkreśla, że inwestycje w europejskich miastach i regionach mają kluczowe znaczenie dla trwałego wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy w całej Europie, a także dla utrzymania istniejących miejsc pracy zagrożonych z powodu obecnego niedoinwestowania. Apeluje zatem o podjęcie starań w celu usunięcia przeszkód w osiągnięciu w Europie poziomu inwestycji sprzed kryzysu i zainwestowania w prawdziwy potencjał miast i regionów, które są siłą napędową Europy.

10.

Popiera rozwijanie na poziomie globalnym, europejskim i krajowym tzw. „cierpliwego kapitału”, który wpisuje się w długoterminową perspektywę finansowania podstawowych potrzeb niekompatybilnych z logiką rocznego rozliczania wydatków publicznych i z perspektywą kwartalną dominującą w finansach w sektorze prywatnym. Należy to ukierunkować na inwestowanie w środki przeciwdziałania zmianie klimatu, w infrastrukturę strategiczną, a także w innowacje i dostęp do ograniczonych zasobów.

11.

Podkreśla znaczenie ogólnej wizji zrównoważonego i inteligentnego inwestowania, które jest priorytetem politycznym kadencji w latach 2015–2020 (6). Wraz z deklaracją bratysławską (7) oraz planem działania KR-u na rzecz inwestycji niniejsza opinia jest kluczowym krokiem naprzód w tym procesie.

12.

Przyjmuje z zadowoleniem inicjatywy Komisji Europejskiej i Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) oraz ich nacisk na ożywienie inwestycji, a także przypomina owocną współpracę EBI i KR-u w oparciu o ich wspólny plan działania (8).

13.

Podkreśla działania promowane przez Komisję Europejską i Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) w zakresie wdrażania instrumentów finansowych z udziałem większej liczby regionów, gdyż przyczyniają się one znacznie do zwiększenia płynności rynków i generowania inwestycji.

14.

Podkreśla, że europejskie narzędzia inwestycyjne mogą mieć pozytywny wpływ na finansowanie publiczne, zwłaszcza jeśli chodzi o uprzednie zdolności administracyjne, szczególnie w wypadku projektów rentownych, i z tego powodu narzędzia te powinny zmierzać w kierunku wykorzystania pożyczek, innowacyjnych instrumentów finansowych i innowacyjnych zamówień publicznych. Jednak kładzie również nacisk na rolę dotacji jako kluczowego instrumentu finansowego w regionach i miastach w odniesieniu do projektów mających na celu zaradzenie niedoskonałościom rynku lub niegwarantującym zadowalającej rentowności dla inwestorów.

15.

Podkreśla znaczenie finansowania spójności, które musi być nadal podstawą polityki inwestycyjnej UE i które powinno poprawić partnerstwo regionów europejskich będące prawdziwym wyrazem współpracy i solidarności, gdyż przyszłość polityki spójności jest związana z przyszłością UE. Konieczne jest zatem zapewnienie roli polityki spójności w UE po 2020 r. (9).

16.

Przypomina konieczność ocenienia wszystkich form finansowania: wieloletnich ram finansowych, polityki spójności, europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, planu Junckera, EFIS oraz innych instrumentów finansowych. Wszystkie one opierają się na niepowtarzalnych, lecz niepozostających ze sobą w sprzeczności koncepcjach, które powinny się wzajemnie uzupełniać, w razie potrzeby wchodząc ze sobą w synergię.

17.

Z zadowoleniem przyjmuje zasadę rozszerzenia EFIS (10), zarówno jeśli chodzi o okres obowiązywania, jak i możliwości finansowe, co jest okazją do udoskonalenia istniejących procedur. Zwraca jednak uwagę, że aby EFIS 2.0 odniósł większy sukces, należy dokładniej sprecyzować synergie z europejską polityką spójności osiągane dzięki europejskim funduszom strukturalnymi i inwestycyjnym. Uważa, że EFIS nie powinien służyć zastąpieniu istniejących unijnych instrumentów polityki spójności. Zważywszy na rolę władz regionalnych i lokalnych w proponowaniu i planowaniu średnio- i długoterminowych inwestycji, wzywa do większego zaangażowania tych władz w zarządzanie tym funduszem, zwłaszcza w tworzenie platform finansowania na szczeblu regionalnym lub wieloregionalnym.

18.

Domaga się, by udostępniono publicznie bardziej szczegółowe informacje na temat projektów finansowanych z EFIS, podkreślając zwłaszcza, w stosownych przypadkach, ich dodatkowość i komplementarność. Ściślejszy udział KR-u w działaniach sprawozdawczych i monitorujących pomaga w przepływie informacji między miastami i regionami. W tym względzie KR podkreśla potrzebę zapewnienia prawdziwej dodatkowości projektów finansowanych przez EFIS, zwłaszcza w odniesieniu do wykorzystania środków z budżetu UE, takich jak instrument „Łącząc Europę” oraz program „Horyzont 2020”.

19.

Apeluje, aby EFIS nie był finansowany z wykorzystaniem innych funduszy lub programów konkurencyjnych.

20.

Zwraca uwagę, że zwalczanie przeszkód w inwestycjach wymaga daleko idących reform na wszystkich szczeblach sprawowania rządów. Celem tych reform byłoby usunięcie barier administracyjnych, regulacyjnych i innych rodzajów barier zniechęcających inwestorów, w celu poprawy otoczenia inwestycyjnego.

21.

Przypomina, że inwestycje na szczeblu lokalnym i regionalnym dokonywane są w różnych przekrojowych sektorach, takich jak infrastruktura, transport, kształcenie, badania i innowacje, środowisko, opieka zdrowotna, usługi społeczne oraz inne formy kapitału ludzkiego i społecznego mające kluczowe znaczenie dla zwiększenia długoterminowego wpływu inwestycji strategicznych.

22.

Odnotowuje, że władze lokalne i regionalne mogą być katalizatorem łączącym różne podmioty publiczne i prywatne przy realizacji projektów inwestycyjnych, w szczególności w przypadku dużych projektów lub partnerstw publiczno-prywatnych. Uważa jednak, że zapewnienie jak najskuteczniejszej i najmniej kłopotliwej realizacji celów politycznych wymaga dalszego wspierania połączeń transgranicznych i wielopoziomowej współpracy dzięki czynnemu promowaniu międzyregionalnych inwestycji, aby przyspieszyć pogłębienie ogólnoeuropejskiego jednolitego rynku, w szczególności poprzez rozwój unii rynków kapitałowych (CMU), podejmując jednocześnie wyzwania regulacyjne i administracyjne za pomocą programu lepszego stanowienia prawa KE.

23.

Podkreśla znaczenie regionalnych strategii inteligentnej specjalizacji, które są sposobem współtworzenia europejskich partnerstw na rzecz wzajemnego uczenia się i koordynacji wysokiej jakości wielowymiarowych projektów inwestycyjnych z udziałem wielu podmiotów. W tym kontekście zwraca uwagę, że usunięcie przeszkód w inwestycjach może iść w parze z ogólnoeuropejskim wdrażaniem regionalnych strategii innowacji opartych na inteligentnej specjalizacji (RIS3), które mogą ukierunkować wsparcie polityczne i inwestycje na kluczowe priorytety i wyzwania i, tym samym, ożywić inwestycje prywatne.

24.

Odnotowuje, że znaczna część przeszkód w inwestycjach, opisanych w procedurze europejskiego semestru ma „charakter terytorialny” w tym znaczeniu, że są one istotne dla funkcji władz lokalnych i regionalnych w dziedzinie inwestycji lub też władze lokalne i regionalne posiadają potencjał, by przyczynić się do złagodzenia lub usunięcia tych przeszkód.

25.

W związku z tym przyczyny obecnych przeszkód mogą często tkwić w szczeblu lokalnym i regionalnym oraz w sferze współpracy transgranicznej, a także tam można często znaleźć ich rozwiązania.

26.

Podkreśla jednak, że istnieje duża różnorodność w poszczególnych państwach członkowskich, gdy chodzi o strukturę inwestycji i bariery dla inwestycji, w związku z czym nie ma uniwersalnego rozwiązania.

27.

Zauważa, że wynika to głównie z różnych ról władz lokalnych i regionalnych w dziedzinie inwestycji: miasta i regiony są przede wszystkim inwestorami, gdyż ponoszą odpowiedzialność za ponad połowę (54 %) inwestycji publicznych w UE. Inwestycje te są dokonywane w ramach różnych i komplementarnych sektorów oraz funkcji: kapitału ludzkiego, umiejętności, kształcenia, opieki zdrowotnej itd. Miasta i regiony są zatem podmiotami świadczącymi i ułatwiającymi usługi. Władze lokalne i regionalne są również autorami planów, zważywszy że kierują strategiami rozwoju. Planując z wyprzedzeniem, mogą ukierunkować wsparcie polityczne i inwestycje na kluczowe priorytety i wyzwania, a tym samym ożywić inwestycje. Miasta i regiony są katalizatorami zmian i organami regulującymi, na przykład w dziedzinie planowania przestrzennego i pozwoleń na budowę. Wreszcie, są partnerami inwestycyjnymi, którzy łączą różne podmioty publiczne i prywatne w celu realizacji projektów inwestycyjnych (11).

28.

Przyjmuje z zadowoleniem nacisk, jaki Komisja kładzie na identyfikację takich przeszkód i wyzwań dla inwestycji w europejskim semestrze, począwszy od rocznej analizy wzrostu gospodarczego i jej wykazu wyzwań inwestycyjnych po sprawozdania krajowe i zalecenia dla poszczególnych krajów. Jednakże dążąc na poziomie europejskim do bardziej jakościowego podejścia do wydatków publicznych, popiera propozycję, by w ramach europejskiego semestru zalecenia dla poszczególnych krajów zawierały również cele dotyczące minimalnych inwestycji publicznych, zwłaszcza w stosunku do bieżących wydatków (12).

29.

Powtarza w związku z tym swoje wezwanie do Komisji Europejskiej do przedłożenia białej księgi ustanawiającej na szczeblu UE typologię jakości inwestycji publicznych w rachunkach wydatków publicznych, stosownie do długoterminowych skutków tych inwestycji (13).

30.

Wskazuje także na swoją propozycję (14) dla Komisji Europejskiej, by przyjęła ona oficjalnie zalecenie Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) ustanawiające zasady dotyczące inwestycji publicznych (15) (marzec 2014 r.). Przyjmuje z zadowoleniem fakt, że we wszystkich dziedzinach działań politycznych (koordynacja inwestycji publicznych, budowanie potencjału, określanie warunków ramowych) zalecenie to uznaje ważną i coraz większą rolę władz lokalnych i regionalnych w planowaniu i realizacji inwestycji publicznych.

31.

Podkreśla, że spośród 178 kwestii o charakterze terytorialnym wskazanych w sprawozdaniach krajowych za 2016 r. we wszystkich krajach i obszarach polityki prawie 60 % dotyczy przeszkód w inwestycjach, związanych głównie z kłopotliwymi przepisami horyzontalnymi i sektorowymi, niedostateczną jakością administracji publicznej, konkretnymi barierami na rynku pracy, a także na rynku finansowania dla małych i średnich przedsiębiorstw (16).

32.

Podkreśla, że ostatnie badanie KR-u przeprowadzone wśród władz lokalnych i regionalnych potwierdza, iż około 9 na 10 respondentów faktycznie postrzega za przeszkodę w inwestycjach uciążliwe przepisy mające wpływ na otoczenie inwestycyjne i biznesowe, rynek pracy, handel detaliczny itd., a także kosztowne, długie lub uciążliwe procedury administracyjne mające na celu założenie, przedłużenie lub zamknięcie działalności, a także zbyt powolne lub kłopotliwe procedury sądowe.

33.

Zaleca, by w ramach europejskiego semestru koncentrowano się nadal głównie na wskazywaniu wyzwań dla inwestycji, m.in. poprzez coroczną aktualizację dokumentu „Wyzwania dla środowiska inwestycyjnego państw członkowskich”, który został przedstawiony wraz z roczną analizą wzrostu gospodarczego po raz pierwszy w listopadzie 2015 r.

34.

Apeluje o większy i bardziej zorganizowany udział władz lokalnych i regionalnych w europejskim semestrze w celu skutecznego zmierzenia się z wyzwaniami terytorialnymi dla inwestycji. Postuluje, by Parlament Europejski włączył KR w ten proces, umożliwiając mu czynny udział w międzyparlamentarnych posiedzeniach na temat europejskiego semestru.

35.

Przypomina potrzebę dalszego uproszczenia funduszy UE podlegających zarządzaniu dzielonemu, zwłaszcza w odniesieniu do zastosowania instrumentów finansowych, które pokazują wagę zwiększenia zdolności administracyjnych oraz instytucjonalnej wiedzy fachowej władz publicznych poprzez zmniejszenie luki inwestycyjnej UE.

36.

Odnotowuje, że uczestnicy ankiety KR-u dotyczącej przeszkód w inwestycjach (17), z których większość reprezentuje władze lokalne i regionalne, wskazali zdolności administracyjne tychże władz jako wyzwanie dla inwestycji w swoim mieście lub regionie. 71 % respondentów uznało, że zdolność uczestniczenia w partnerstwach publiczno-prywatnych jest mniej czy bardziej poważnym wyzwaniem dla inwestycji, a 70 % – dla zarządzania zamówieniami publicznymi, zwłaszcza bardziej złożonymi procedurami (18).

37.

Zwraca uwagę, że brak zdolności administracyjnych nie ogranicza się do kilku słabiej rozwiniętych państw członkowskich i regionów UE, gdyż w zaleceniach dla poszczególnych krajów na 2016 r. 20 spośród 28 państw członkowskich otrzymało zalecenia w sprawie poprawy jakości administracji publicznej, w tym na poziomie niższym niż krajowy (19).

38.

Apeluje do Komisji i państw członkowskich, by dołożyły starań w celu zmniejszenia obciążeń administracyjnych, a także umocniły już istniejące inicjatywy i opracowały nowe w celu zwiększenia wiedzy, umiejętności i kompetencji potrzebnych dla procesów partnerstwa publiczno-prywatnego i skuteczności administracji, szczególnie władz lokalnych i regionalnych, wziąwszy pod uwagę ich wielorakie role w zakresie inwestycji (autor planów, inwestor, partner inwestycyjny, organ regulujący, dostawca i podmiot promujący/ułatwiający inwestycje).

39.

Podkreśla, że inwestycje strategiczne w złożonym środowisku globalnym wymagają nowych rodzajów zdolności administracyjnych i kierowniczych, by wesprzeć opracowywanie przyszłych modeli rozwoju biznesu i tworzenie wartości, włączając organizacje nastawione i nienastawione na zysk w lokalne i regionalne ekosystemy tworzenia wartości.

40.

Podkreśla, że do skutecznych narzędzi podnoszenia efektywności administracji należą rozwijanie kompetencji za pomocą wymian, misji ekspertów, wizyt studyjnych i warsztatów, w których władze lokalne i regionalne uczestniczyłyby jako jednostki równorzędne. Zwraca w tym kontekście uwagę również na model wykorzystywany przez narzędzie TAIEX REGIO PEER 2 PEER (20), które zasługuje na powielenie i poszerzenie.

41.

Podkreśla trudności ze skutecznym wykorzystaniem instrumentów finansowych dotyczących zdolności administracyjnych władz lokalnych i regionalnych, na co zwraca się uwagę w ankiecie KR-u (21). Docenia w tym względzie powołanie platformy doradczej fi-compass (22), a także stworzenie gotowych instrumentów finansowych Komisji (23), gdyż są to cenne inicjatywy, zwłaszcza dla władz lokalnych i regionalnych borykających się z większymi wyzwaniami z punktu widzenia zdolności administracyjnych. Zachęca władze lokalne i regionalne do wykorzystania tych narzędzi w celu pozyskania kolejnych środków prywatnych i publicznych na projekty inwestycyjne. Podkreśla swą gotowość do współpracy z Komisją Europejską w celu ułatwienia i wsparcia tej inicjatywy.

42.

Podkreśla, że chociaż władze lokalne i regionalne mają do odegrania kluczową rolę w pomyślnym wdrażaniu EFIS, to mają tego niewielką świadomość. Ankieta KR-u przeprowadzona wśród władz lokalnych i regionalnych pokazała, że jedynie 7 % respondentów uważa, że posiada wystarczające informacje na temat sposobu wykorzystania EFIS w ich mieście lub regionie, 18 % posiada na ten temat pewne informacje, 35 % – informacje podstawowe, a 39 % uważa się za niepoinformowanych (24).

43.

Podkreśla, że niedoinformowanie dotyczy również innych inicjatyw związanych z EFIS: 73 % uczestników ankiety KR-u stwierdziło, że nie posiada informacji o możliwości utworzenia platform inwestycyjnych w celu finansowania inwestycji w swoim mieście lub regionie przy wsparciu EFIS, podczas gdy zaledwie 2 % uznało się za dobrze poinformowanych o europejskim portalu projektów inwestycyjnych czy Europejskim Centrum Doradztwa Inwestycyjnego (25).

44.

Wzywa Komisję i EBI do zwiększenia świadomości na temat EFIS i związanych z nim inicjatyw, takich jak centra doradztwa podmiotów publicznych i prywatnych na szczeblu lokalnym i regionalnym, gdyż obecna sytuacja zagraża powodzeniu planu inwestycyjnego.

45.

Proponuje współpracę z władzami lokalnymi i regionalnymi, KR-em, jego sieciami, krajowymi i regionalnymi bankami prorozwojowymi oraz innymi instytucjami, by móc wskazać krajowe i regionalne przykłady pomyślnych projektów, i wyraża gotowość do wsparcia potencjału wzajemnego uczenia się w regionach i miastach poprzez wymianę najlepszych praktyk, co stworzy masę krytyczną beneficjentów i organów zarządzających.

46.

Przyjmuje z zadowoleniem wysiłki Komisji Europejskiej na rzecz zwiększenia świadomości na temat możliwości finansowania podczas objazdowych akcji informacyjnych w państwach członkowskich dotyczących inwestycji.

47.

Wskazuje rozbieżności między strategiami doradztwa i podnoszenia świadomości i wyraża zaniepokojenie, ż sama rola doradcza już istniejących centrów może być niewystarczająca do określenia i przyciągnięcia nowych projektów w regionach, gdzie świadomość możliwości inwestycyjnych jest niska.

48.

Podkreśla, że należy zapobiec pogłębieniu przez EFIS różnic pod względem spójności w UE. Należy wprowadzić usługi i zachęty w celu rozwiązania problemu braku równowagi geograficznej, w tym takie jak rozszerzenie zakresu celów ogólnych kwalifikujących się do wsparcia EFIS oraz ulepszenie, a nawet decentralizacja usług doradztwa i wiedzy specjalistycznej oraz zwiększenie roli Europejskiego Centrum Doradztwa Inwestycyjnego. Należy również lepiej wykorzystywać Europejski portal projektów inwestycyjnych, którego zadaniem jest zlikwidowanie luki między promotorami projektów UE, którzy ubiegają się o finansowanie, a inwestorami na całym świecie szukającymi możliwości inwestowania.

49.

Zwraca uwagę, że przyciągnięcie większych inwestycji i kapitału przez nasze gospodarki wymaga zasadniczych zmian ram gospodarczych i budżetowych, którym muszą towarzyszyć większe starania na rzecz usunięcia przeszkód regulacyjnych. Choć zarządzanie gospodarcze i reguły fiskalne nie muszą być uznawane bezpośrednio za element otoczenia inwestycyjnego czy też przeszkodę dla inwestycji, to stanowią one nadrzędne ramy, zwłaszcza z punktu widzenia inwestycji publicznych.

50.

Wyraża głębokie zaniepokojenie tym, że inwestycje publiczne podlegają często cięciom w dobie kryzysu, gdyż są one mniej widoczne i z politycznego punktu widzenia łatwiejsze do obniżenia od wielu innych rodzajów wydatków publicznych, zwłaszcza kluczowych inwestycji w kapitał ludzki, opiekę zdrowotną i kształcenie, które przynoszą długoterminowe zyski. Dlatego też podkreśla, że przyszły zrównoważony wzrost i dobrobyt są zależne zwłaszcza od poprawy otoczenia gospodarczego dla przedsiębiorstw typu start-up i tych odnotowujących szybki wzrost, przyciągnięcia prywatnych inwestycji oraz zachowania długoterminowych inwestycji publicznych, które trzeba utrzymać nawet w czasie konsolidacji budżetowej.

51.

Odnotowuje, że pomimo swego poparcia dla stanowczego, opartego na normach podejścia do polityki budżetowej, odnowienie inwestycji publicznych może być trudne w ramach ograniczeń obecnych reguł fiskalnych. Podkreśla zatem potrzebę zastanowienia się nad korzystniejszym podejściem do inwestycji, zwłaszcza, lecz nie jedynie, do partnerstw publiczno-prywatnych, w celu zadbania zarówno o pełne zastosowanie reguł fiskalnych, jak i o maksymalizację możliwości inwestycyjnych w europejskich miastach i regionach.

52.

Dobre rozwiązanie można by znaleźć w obecnych ramach budżetowych, zwłaszcza w ramach hamulca zadłużenia w odniesieniu do deficytu strukturalnego dla średniookresowego celu budżetowego (MTO) zawartego w pakcie stabilności i wzrostu oraz pakcie fiskalnym. By zapewnić wystarczające możliwości inwestowania przy jednoczesnym poszanowaniu reguł fiskalnych, dla władz lokalnych i regionalnych trzeba wyznaczyć stały realny deficyt w odniesieniu do inwestycji publicznych, który nie zaliczałby się do deficytu strukturalnego mierzonego w stosunku do średniookresowego celu budżetowego.

53.

Przypomina w tym kontekście swój sprzeciw wobec zawieszenia europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych bezpośrednio w wyniku warunkowości makroekonomicznej w ramach paktu stabilności i wzrostu, gdyż miałoby to negatywny wpływ na wdrożenie projektów współfinansowanych przez UE i, szerzej rzecz ujmując, pogorszyłoby sytuację inwestycyjną zainteresowanych państw członkowskich i regionów.

54.

Przypomina swój postulat, by wydatków publicznych ponoszonych przez państwa członkowskie i samorządy terytorialne w ramach współfinansowania z funduszy strukturalnych i inwestycyjnych oraz EBI nie uwzględniano wśród wydatków strukturalnych określonych w pakcie stabilności i wzrostu, gdyż inwestycje te są z definicji przedmiotem ogólnego interesu europejskiego i mają sprawdzony efekt mnożnikowy pod względem ożywienia wzrostu gospodarczego.

55.

Przypomina, że głównym priorytetem KR-u jest ożywienie gospodarki UE dzięki podejściu oddolnemu poprzez zwiększenie ukierunkowanych inwestycji opartych na potrzebach lokalnych, czerpanie z najlepszych praktyk na najniższym szczeblu oraz wspieranie nowego ducha przedsiębiorczości. Podkreśla, że konieczne jest stworzenie innowacyjnej, przedsiębiorczej Europy, która jest ukierunkowana na obywateli.

56.

Podkreśla zobowiązanie KR-u do wsparcia regionów i miast w lepszym wypełnianiu ich funkcji: poprzez ułatwienie praktyk partnerskich łączących w sobie wiedzę i ożywienie współpracy w celu rozwoju europejskich partnerstw, tak by zbudować niezbędne zdolności i współtworzyć wysokiej jakości, złożone projekty poprzez wykorzystanie instrumentów finansowych, europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, EFIS itd.

57.

Podkreśla znaczenie danych na temat obecnie realizowanych projektów inwestycyjnych na szczeblu lokalnym, które są obecnie niedostatecznie rozwinięte, lecz przynoszą dużą wartość dodaną dla wszystkich szczebli sprawowania rządów. Proponuje zatem stworzenie europejskiej tablicy wyników inwestycji lokalnych i regionalnych i apeluje do swych członków, by podzielili się swymi projektami, doświadczeniami i obawami w celu utworzenia takiej bazy danych.

58.

Podkreśla potrzebę dalszych wysiłków UE na rzecz ograniczenia nadmiernej biurokracji, by zwiększyć dostępność otoczenia inwestycyjnego dla nowych, a także już istniejących przedsiębiorstw. Podkreśla, że chociaż miasta i regiony mogą wiele uczynić na swoim szczeblu, by zmniejszyć obciążenia regulacyjne, ich działania trzeba uzupełnić o inicjatywy na szczeblu krajowym i europejskim.

59.

Przypomina, że inwestowanie dotyczy nie tylko transportu i pozostałej infrastruktury, lecz musi być także ukierunkowane na kapitał ludzki, umiejętności, edukację, badania, innowacje, inteligentne sieci energetyczne, mieszkalnictwo, opiekę społeczną i zdrowotną oraz na wsparcie na rozpoczęcie i rozwój innowacyjnych i dynamicznych podmiotów gospodarczych.

60.

Przypomina, że plany inwestycyjne powinny zmierzać do stworzenia bardziej ekologicznej, inteligentnej, sprzyjającej włączeniu społecznemu i zrównoważonej terytorialnie gospodarki, by UE zachowała swą konkurencyjność w skali światowej.

61.

Zobowiązuje się do poszukiwania rozwiązań wraz z sektorem prywatnym w celu zwiększenia inwestycji w miastach i regionach, co jest również głównym przesłaniem politycznym wynikającym z deklaracji z Bratysławy „Inwestować i łączyć”, przyjętej przez KR 8 lipca 2016 r. (26).

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 207/15

1.

Stwierdza, że waluta euro miała stanowić ochronę przed wahaniami kursów walut i została wprowadzona, aby zapewnić wyższy długoterminowy wzrost gospodarczy. Jednak jej wprowadzenie doprowadziło do tego, że polityczne alternatywy służące amortyzacji asymetrycznych wstrząsów, choćby takie jak dewaluacja waluty, przestały istnieć.

2.

Ubolewa, że unia gospodarcza i walutowa (UGW) już od samego umocowania jej w traktacie z Maastricht wykazywała braki wynikające z tego, że kompetencje dotyczące polityki pieniężnej przypisano szczeblowi unijnemu, podczas gdy polityka budżetowa pozostała domeną państw członkowskich i podlega jedynie przepisom o stosunkowo luźniej koordynacji polityk krajowych.

3.

Jest zdania, że światowy kryzys finansowy i gospodarczy obnażył brak odporności UGW na wstrząsy, kiedy niedający się już utrzymać brak równowagi wraz z o wiele za wysokim poziomem zadłużenia publicznego i prywatnego doprowadziły do kryzysu zadłużeniowego. W jego wyniku w niektórych państwach członkowskich rządowe koszty finansowania zewnętrznego gwałtownie wzrosły do tego stopnia, że bez odpowiedniego mechanizmu reagowania kryzysowego dalsze funkcjonowanie strefy euro stanęłoby pod znakiem zapytania.

4.

Dostrzega efekty działań na rzecz zmniejszenia ryzyka uzyskane po pojawieniu się kryzysu oraz liczne środki przyjęte przez instytucje UE, aby poprawić koordynację polityki budżetowej poszczególnych państw członkowskich.

5.

Stwierdza, że mimo tych wysiłków i powrotu dodatniej stopy wzrostu w wielu regionach UE, związanego w znacznym stopniu z czynnikami zewnętrznymi, sama poprawa koordynacji krajowych polityk budżetowych nie doprowadziła do zwiększenia zdolności państw członkowskich do zamortyzowania wstrząsów gospodarczych ani nie zapobiegła narastającej luce inwestycyjnej bądź też wzrostowi nierówności w obrębie UGW (1). Działania te nie wystarczyły do realizacji długofalowych reform strukturalnych, które sprzyjałyby wzrostowi gospodarczemu i równowadze społecznej.

6.

Stwierdza, że EBC od wybuchu kryzysu zabiegał o stabilizację cyklu koniunktury. Prezes EBC domagał się zintegrowania instytucji, bardziej rygorystycznej i proaktywnej polityki budżetowej w obrębie strefy euro oraz przeprowadzenia przez państwa członkowskie strefy euro reform strukturalnych. Ostrzegając, że sama polityka monetarna nie ożywi gospodarki, podkreśla, że obecne niskie stopy procentowe sprzyjają zaciąganiu kredytów i inwestowaniu. Fundamentalne reformy strukturalne i odpowiedzialność za nie na poziomie najbliższym obywatelom oraz odpowiedzialność budżetowa to podstawowe elementy powrotu do długotrwałego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego.

7.

Podkreśla, że w sprawozdaniu pięciu przewodniczących w sprawie dokończenia budowy UGW zwrócono uwagę, że strefa euro musi mieć zdolność do amortyzowania wstrząsów, aby uzupełniać automatyczne mechanizmy stabilizacji na szczeblu krajowym, o ile i tam gdzie zajdzie taka potrzeba.

8.

Uważa, że do odzyskania zaufania do wspólnej waluty euro niezbędne jest spełnienie właśnie tych obietnic dotyczących stabilności, konwergencji, wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Do osiągnięcia tych celów może przyczynić się zdolność fiskalna. Zasada solidarności jest ściśle powiązana z aspektem odpowiedzialności i zależna od niego, co oznacza, że dodatkowe wsparcie finansowe na poziomie strefy euro powinno być udzielane wyłącznie wtedy, gdy na stałe zapewnione są zarówno odpowiedzialność budżetowa, jak i reformy strukturalne.

9.

Podkreśla, że przy podejmowaniu wszelkich decyzji dotyczących rozwoju UGW, takich jak utworzenie mechanizmu zdolności fiskalnej lub automatycznych stabilizatorów, należy w pełni uznawać i w miarę możliwości wzmacniać rolę władz lokalnych i regionalnych, jeśli chodzi o tworzenie warunków dla trwałego wzrostu gospodarczego. Dotyczy to w szczególności wdrażania polityki gospodarczej i społecznej, realizacji reform strukturalnych i zabiegania o klimat przyjazny przedsiębiorczości, ułatwiający tworzenie miejsc pracy, oraz wspierania inwestycji.

10.

Podkreśla, że urzeczywistnienie unii bankowej jest w krótkiej perspektywie czasowej najskuteczniejszym narzędziem zapobiegania kryzysom w systemie finansowym oraz minimalizacji negatywnego wpływu wstrząsów gospodarczych (2).

11.

Zauważa, że dzięki unii bankowej na wiarygodności zyskałaby zasada EBC – zgodnie z którą potrzeby finansowe krajowych systemów bankowych nie powinny być powiązane z krajowymi budżetami publicznymi, a kryzys bankowy w jednym państwie członkowskim nie powinien przeobrazić się w kryzys bankowy w całej UE.

12.

Uważa, że w dyskusjach na temat wprowadzania nowych instrumentów, jak np. automatycznych stabilizatorów do łagodzenia wstrząsów asymetrycznych, aktywny udział powinny brać władze lokalne i regionalne oraz partnerzy gospodarczy i społeczni.

13.

Uważa, że społeczny wymiar UGW należy wzmacniać poprzez podejmowanie działań w odpowiedzi na wskaźniki dotyczące rozwoju poszczególnych regionów i państw. Trzeba położyć nacisk na działania w zakresie aktywnej polityki rynku pracy oraz strukturalnych wskaźników społecznych. Partnerzy społeczni natomiast – zarówno na szczeblu regionalnym, jak i krajowym i europejskim – powinni uczestniczyć w owych działaniach następczych wynikających ze wskaźników

14.

Odnotowuje przekonanie, że konieczna jest zdolność fiskalna, aby zapewnić UGW tymczasowy mechanizm amortyzowania wstrząsów (3). Jest zdania, że jakikolwiek mechanizm zdolności fiskalnej nie może pokrywać się z instrumentami polityki spójności, lecz musi je raczej uzupełniać.

15.

Uważa jednak, że mechanizm zdolności fiskalnej musi być tak ukształtowany, by nie wiązać się z ryzykiem ciągłych transferów, co podważałoby zachęty do podejmowania rozsądnych decyzji w dziedzinie gospodarki i polityki społecznej oraz zachęty do prowadzenia rzetelnej polityki na szczeblu krajowym i regionalnym, czy też do rozprawiania się z rozmaitymi strukturalnymi słabościami danego kraju lub regionu. Aby uniknąć pokusy nadużycia, mechanizm ten powinien być zatem ściślej powiązany z przestrzeganiem szeroko rozumianych ram regulacyjnych UE oraz z postępami w konwergencji.

16.

Domaga się, by państwa członkowskie musiały wykazywać się odpowiedzialną polityką gospodarczą, aby uzyskać dostęp do europejskich instrumentów stabilizacji gospodarczej. Korzystanie z tych instrumentów musi iść w parze z pełną realizacją reform strukturalnych, mających na celu poprawę konwergencji, koordynacji i integracji. Wsparcie w żadnym wypadku nie może prowadzić do powstania stałych przepływów między państwami tylko w jednym kierunku (4). Pomoc należy określić na szczeblu europejskim, powinna mieć charakter tymczasowy i podlegać jasnemu harmonogramowi.

17.

Nalega na dotrzymanie paktu stabilności i wzrostu zgodnie z komunikatem Komisji w sprawie elastyczności przewidzianej w ramach paktu stabilności i wzrostu ze stycznia 2015 r. oraz podkreśla, jak ważnym warunkiem dla niezbędnych krótko- i długoterminowych inwestycji podmiotów publicznych jest to, by wszystkie państwa członkowskie dysponowały silną gospodarką i stabilnymi finansami publicznymi.

18.

Uważa ponadto, że zagwarantowanie wystarczających możliwości inwestowania przy jednoczesnym poszanowaniu reguł fiskalnych wymaga, by na wypadek deficytu strukturalnego hamulec zadłużenia przewidziany dla średniookresowego celu budżetowego (MTO) został uzupełniony przez wyznaczenie realnego, określonego deficytu w odniesieniu do inwestycji publicznych władz lokalnych i regionalnych.

19.

Ponawia swój apel o większą konwergencję gospodarczą i społeczną oraz o bardziej odpowiedzialne sprawowanie rządów, gdyż te elementy pozwalają zapobiec ciągłemu udzielaniu wsparcia określonym krajom oraz pokusie nadużycia. Podkreśla, że konieczna jest większa konwergencja.

20.

Jednocześnie podkreśla, że istniejące nierówności społeczne, ekonomiczne i terytorialne zarówno pomiędzy państwami członkowskimi, jak i w ich obrębie można zniwelować tylko poprzez koncepcję, która obejmuje wymiar terytorialny. Pojęcie odpowiedzialności budżetowej nie powinno się ograniczać do scentralizowanego zastosowania wspólnego systemu. Im bardziej zdecentralizowane i ukierunkowane na szczebel lokalny są wydatki publiczne, tym więcej jest zachęt i warunków sprzyjających odpowiedzialności budżetowej, reformom i atrakcyjności inwestycji.

21.

Podkreśla, że trzeba zająć się problemem różnic między regionami, aby zniwelować nierówności społeczne, wzmocnić wzrost gospodarczy, tworzyć miejsca pracy oraz poprawić konkurencyjność i spójność w UGW i w całej Unii Europejskiej. W tym kontekście zwraca uwagę na istotną rolę, jaką odgrywają władze lokalne i regionalne jako pracodawcy, inwestorzy, dostawcy i wykonawcy usług, podmioty planujące, podmioty ułatwiające zmiany oraz regulujące je, a także jako partnerzy inwestorów.

22.

Zwraca uwagę, że dla powodzenia reform strukturalnych decydujące znaczenie ma między innymi wysoki stopień współodpowiedzialności ze strony właściwych władz lokalnych i regionalnych. Pragnie zaakcentować wymiar terytorialny europejskiego semestru. Ponawia swój apel do Komisji i Parlamentu Europejskiego, aby przyjąć kodeks postępowania, który zapewniałby ustrukturyzowane włączenie władz lokalnych i regionalnych w prace nad europejskim semestrem służącym także przygotowaniu reform strukturalnych (5).

23.

Wzywa państwa członkowskie do ukończenia unii rynków kapitałowych, która umożliwi transgraniczne przepływy finansowe bez narażania na szwank stabilności poszczególnych regionów czy krajów, zapewni przedsiębiorstwom (zwłaszcza mikroprzedsiębiorstwom i MŚP) dostęp do różnorodnych źródeł finansowania i w efekcie przyczyni się także do łagodzenia wstrząsów gospodarczych (6).

24.

Zwraca uwagę, że waluta euro została wprowadzona bez jakichkolwiek fiskalnych struktur wsparcia służących pokonywaniu stanu nierównowagi w strefie euro oraz że budżet UE w znacznym stopniu nie nadaje się do szybkiej mobilizacji finansowania, kiedy jest to niezbędne dla ustabilizowania rynków, refinansowania banków czy dla zaradzenia kryzysom bilansu płatniczego.

25.

Wzywa Komisję, by przy opracowywaniu przyszłej europejskiej polityki gospodarczej i finansowej uwzględniła możliwość wykorzystania wskaźników ekonomicznych dla każdego regionu określających jego kondycję pod względem długu publicznego oraz jego wkład we wzrost europejskiego PKB.

26.

Podkreśla konieczność dokładnego omówienia struktury i kształtu zdolności fiskalnej i znalezienia rozwiązania zgodnego z wymogami przejrzystości, demokratycznej kontroli i zasadą „no bail-out” z art. 125 TFUE (7).

27.

Uważa, że mechanizm zdolności fiskalnej powinien móc spełniać dwa zadania. Po pierwsze, powinien móc kreować zachęty dla realizacji reform strukturalnych w państwach członkowskich w okresie korzystnym gospodarczo, aby wspierać gospodarczą i społeczną konwergencję w strefie euro i poprawiać jej konkurencyjność i odporność. Po drugie, poprzez utworzenie instrumentu radzenia sobie ze wstrząsami asymetrycznymi powinien mieć zdolność amortyzowania tych różnic w cyklach koniunkturalnych państw członkowskich strefy euro, które są oparte na czynnikach strukturalnych.

28.

Widzi potrzebę dokonania wyraźnych postępów w dziedzinie trwałych reform strukturalnych po to, by wspierać konwergencję, wzrost gospodarczy, tworzenie miejsc pracy i konkurencyjność i w ten sposób skutecznie zapobiegać wstrząsom asymetrycznym.

29.

Apeluje do państw członkowskich, aby rozważyły przyznanie władzom lokalnym i regionalnym większej autonomii fiskalnej. Przyczyni się to do większej współodpowiedzialności za reformy strukturalne oraz do lepszego ich wdrożenia.

30.

Uważa, że należy ostrożnie podchodzić do kwestii wsparcia finansowego UE, innego niż istniejące instrumenty polityki spójności, dla realizacji uzgodnionych reform strukturalnych w państwach członkowskich. Wszelkie możliwe dodatkowe wsparcie nie powinno pokrywać się z istniejącymi instrumentami, lecz raczej je uzupełniać.

31.

Uważa, że konieczne jest powiązanie wsparcia finansowego z realizacją zaleceń dla poszczególnych krajów. Program wspierania reform strukturalnych, który zapewniałby pomoc techniczną dla organów krajowych, powinien być dalej rozwijany jako proreformatorski wkład mechanizmu zdolności fiskalnej.

32.

Uważa, że należałoby sprawdzić, czy właściwym rozwiązaniem mógłby być dodatkowy instrument wspierania reform strukturalnych, który miałby formę pożyczek na finansowanie strategii inwestycji publicznych. Mogłoby to umożliwiać tworzenie puli możliwości finansowania i projektów inwestycyjnych, która mogłaby być pomocna we wspieraniu realizacji koniecznych reform.

33.

Niezależnie od obecnych działań w dziedzinie konwergencji i zrównoważonych reform strukturalnych oraz w kontekście silnej integracji państw członkowskich strefy euro uważa, że nie sposób całkowicie wykluczyć wystąpienia wstrząsów asymetrycznych, które mogą zachwiać stabilnością całej strefy euro. Dlatego niezbędny jest instrument, który umożliwiałby natychmiastową stabilizację w sytuacji kryzysowej.

34.

Stwierdza, że władze lokalne i regionalne, z uwagi na ich ważną rolę w ramach systemów zabezpieczenia społecznego w państwach członkowskich, w niektórych krajach mogą być bardziej narażone na wpływ wstrząsów asymetrycznych.

35.

Uważa, że konieczne jest dalsze rozwijanie Europejskiego Mechanizmu Stabilności (EMS) i przekształcenie go w europejski fundusz walutowy o wystarczającej zdolności do zaciągania i udzielania pożyczek. Fundusz ten powinien mieć jasno określony mandat, obejmujący także ewentualny wkład w mechanizm zdolności fiskalnej strefy euro.

36.

Opowiada się za tym, by mechanizm zdolności fiskalnej podlegał wspólnym decyzjom i realizacji na szczeblu UGW, ale by na zasadzie dobrowolności był również dostępny dla państw członkowskich spoza strefy euro.

37.

Ponownie apeluje o włączenie go w prace nad białą księgą na temat przejścia z pierwszego do drugiego etapu reform UGW.

38.

Podkreśla, że w środkach służących pogłębieniu unii walutowej trzeba uwzględnić także skutki dla krajów, które nie należą do strefy euro.

39.

Zwraca uwagę, że wszystkie środki mające na celu dokończenie budowy UGW należy realizować przy jak największej przejrzystości, z uwzględnieniem legitymacji demokratycznej unii walutowej.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 207/19

1.

Stwierdza, że integracja europejska realizuje się przede wszystkim na granicach. Otwarte granice i infrastruktura łącząca ludzi stanowią sedno projektu europejskiego. Rozwój europejskich regionów przygranicznych zależy przy tym w dużej mierze od dostępności infrastruktury łączącej miasta, przedsiębiorstwa i mieszkańców po obu stronach granicy.

Niedawny kryzys uchodźczy prowadzący do zamykania granic stawia przed wieloma regionami przygranicznymi nowe wyzwania związane ze zintegrowanym rozwojem regionu.

2.

Regiony przygraniczne coraz częściej postrzega się jako regiony funkcjonalne, które mogą wykorzystać cały swój potencjał w zakresie wzrostu i zatrudnienia jedynie pod warunkiem że istnieją wystarczające połączenia między graniczącymi regionami oraz z siecią ogólnoeuropejską. Wpływ migracji w regionach przygranicznych należy oceniać w sposób wyważony, z uwzględnieniem interesów pracowników transgranicznych, osób jeżdżących na zakupy, MŚP i turystów.

3.

Współpraca między regionami i państwami powinna zmierzać również do ułatwień w zakresie zatrudniania po obu stronach granicy. Rozwój infrastruktury i połączeń transportowych wysokiej jakości zachęca mieszkańców regionów przygranicznych do podejmowania pracy zgodnie z wykształceniem nawet w większej odległości od miejsca zamieszkania. W ten sposób wzrosłyby wskaźniki zatrudnienia oraz dopasowania kwalifikacji do potrzeb rynku pracy, a tym samym lepiej wykorzystywany byłby potencjał kapitału ludzkiego. Chodzi zarazem o dostępność nie tylko ośrodków gospodarczych, lecz także różnego rodzaju infrastruktury.

4.

W niniejszej opinii przedmiotem uwagi są transgraniczne połączenia kolejowe, drogowe oraz w mniejszym stopniu wodne. Rozpatruje się tylko regiony przygraniczne leżące w Europie. KR, uwzględniając także swą opinię w sprawie strategii w dziedzinie lotnictwa (1), nie zapomina jednak o znaczeniu połączeń zarówno lotniczych, jak i morskich między regionami peryferyjnymi i wyspiarskimi oraz regionami najbardziej oddalonymi a sąsiednimi obszarami transgranicznymi i zwraca się do Komisji, by wzięto je pod uwagę podczas przyszłego przeglądu TEN-T.

5.

Brakujące połączenia w regionach przygranicznych są częścią szerszego problemu, polegającego na braku środków finansowych na rozwój infrastruktury lokalnej i regionalnej. Do rozwiązania kwestii mobilności w regionach przygranicznych niezbędne jest innowacyjne myślenie.

6.

W ubiegłych latach Unia Europejska koncentrowała się głównie na opracowywaniu scentralizowanych rozwiązań dotyczących wielkoskalowej transeuropejskiej sieci transportowej, zwłaszcza z wykorzystaniem instrumentu „Łącząc Europę”, lecz również programu „Horyzont 2020”. Dostępnych jest relatywnie niewiele środków na zdecentralizowane instrumenty takie jak program Interreg na rzecz tworzenia brakujących połączeń na małą skalę w europejskich regionach przygranicznych, mimo że programy te o wiele lepiej uwzględniają lokalne potrzeby danego obszaru transgranicznego.

7.

Instrument „Łącząc Europę” na lata 2014–2020 pozwolił jak dotąd na sfinansowanie wielu projektów o dużym znaczeniu dla mobilności wewnątrz UE, a jego zasoby są już w większości przydzielone. Dlatego też ważne jest, aby odnowić finansowanie z tytułu tego instrumentu i zwiększyć jego zasoby, w tym poprzez wspieranie całościowych działań na rzecz realizacji sieci i systemu połączeń z siecią TEN-T w regionach przygranicznych.

8.

Ważnym zadaniem jest więc także rozważenie i udostępnienie wsparcia finansowego na rzecz stworzenia, rozwoju lub ponownego otwarcia transgranicznych połączeń transportowych. Zadbać należy przy tym o większą jednolitość w traktowaniu poszczególnych państw, jeśli chodzi o zasady współfinansowania. Istotna rola w finansowaniu prac przypada bowiem państwom członkowskim.

9.

Sieć TEN-T ma kluczowe znaczenie dla zrównoważonego rozwoju europejskich regionów. Większość środków finansowych przeznaczanych jest jednak na korytarze sieci bazowej TEN-T. Tymczasem nie wolno zapominać o połączeniach z lokalnymi i regionalnymi sieciami kompleksowymi. Bardzo pozytywnym pierwszym krokiem jest wystosowane przez Komisję Europejską w październiku 2016 r. zaproszenie do składania wniosków w ramach instrumentu „Łącząc Europę” specjalnie na potrzeby połączeń transgranicznych.

10.

Zaproszenie do składania wniosków dotyczących brakujących połączeń w ramach instrumentu „Łącząc Europę” jest dobrym przykładem ewentualnego wyniku współpracy międzyinstytucjonalnej między Komisją Europejską, Parlamentem Europejskim, Europejskim Komitetem Regionów, państwami członkowskimi i odnośnymi wspólnotami autonomicznymi lub regionami w zakresie rozpoznania wspólnych wyzwań w regionach przygranicznych, opisu możliwych rozwiązań i zapewnienia niezbędnych środków, by sprostać tymże wyzwaniom. Ta współpraca mogłaby prowadzić do sformułowania ewentualnych wniosków dotyczących przyszłego kształtu instrumentu „Łącząc Europę” po 2020 r. i stanowić wzór podobnych działań w innych dziedzinach polityki UE.

11.

Przegląd wieloletnich ram finansowych UE z końcem 2016 r. i toczące się debaty na temat kształtu polityki spójności po 2020 r. są doskonałą szansą na przedstawienie nowych propozycji w zakresie unijnego wsparcia procesu uzupełniania infrastruktury w regionach przygranicznych. Zgodnie z zasadą pomocniczości najstosowniejszym rozwiązaniem byłoby umożliwienie finansowania tej infrastruktury (w tym infrastruktury mniejszych rozmiarów) w ramach programów współpracy transgranicznej (Interreg A) oraz odpowiednie zwiększenie przeznaczonych na nie środków finansowych.

12.

W badaniu The potential of closing missing links of small scale infrastructure in Europe’s border regions for growth and employment  (2) przedstawiono liczne analizy przypadków, ilustrujących tę sytuację.

13.

Mimo że obszary położone przy granicach często postrzegane są jako obszary peryferyjne, mogą one pełnić funkcję centrów gospodarczych. Sprawnie działający system komunikacyjny stanowi warunek wstępny rozwoju gospodarczego tych regionów, spójności terytorialnej oraz rozwoju potencjału drzemiącego w transgranicznych obszarach funkcjonalnych. To właśnie na obszarach przygranicznych istnieje jeszcze duży potencjał dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.

14.

Zwraca uwagę, iż wiele regionów przygranicznych czerpie korzyści wynikające z transgranicznej wymiany handlowej. Poprawa dostępności i jakości połączeń drogowych, kolejowych i wodnych umożliwiłaby pośrednio rozwiązanie problemów społeczno-gospodarczych, w tym obniżenie liczby osób bezrobotnych oraz poprawę poziomu życia mieszkańców. Powyższe aspekty powinny być traktowane priorytetowo w zakresie dostępu do mechanizmu finansowania o charakterze transgranicznym.

15.

Siłą napędową poprawy infrastruktury może być turystyka. I odwrotnie – poprawa infrastruktury może sprzyjać rozwojowi turystyki. Należy wykorzystywać takie katalizatory z myślą o rozwoju. Nie można zwłaszcza zaniedbywać roli transgranicznych sieci rowerowych w podnoszeniu wartości turystycznej.

16.

W przypadku połączeń transgranicznych być może będzie musiało upłynąć więcej czasu, zanim rozwinie się popyt na rynku. Wyższe koszty sprawiają też, że niepewna jest równowaga kosztów i korzyści, zwłaszcza w fazie rozruchu. Należy w związku z tym zwrócić szczególną uwagę na inżynierię finansową projektów. Inżynieria finansowa projektów ma również podstawowe znaczenie z punktu widzenia zwrotu z inwestycji oraz skutków gospodarczych inwestycji infrastrukturalnych prowadzonych w ramach programów współpracy transgranicznej i rozwoju transportu. W wypadku tego rodzaju projektów decydującymi czynnikami są również: różny skład źródeł finansowania, wysokość wkładu własnego, procentowy udział finansowania i koszty dla uczestników konsorcjum. Ze względu na powyższe elementy Komitet zaleca, by w wypadku, gdy dostosowanie struktury transportu wymaga znacznych wysiłków ze strony obu zainteresowanych krajów, ustalano dla każdej strefy przygranicznej jednolite wytyczne i przepisy, wspólne dla państw członkowskich, w celu osiągnięcia większej kwalifikowalności finansowej projektów.

17.

W procesie uzupełniania brakujących ogniw nie chodzi jedynie o budowę infrastruktury, ale i umożliwienie świadczenia usług, takich jak np. nowe połączenia transportu publicznego i towarowego. Może również chodzić o ponowne otwarcie już istniejącej linii. Realizacja nowych połączeń uzależniona jest przy tym od popytu rynkowego.

18.

Uzupełnianie brakujących ogniw transgranicznych wymaga zastosowania zintegrowanego podejścia obejmującego transport zarówno towarów, jak i osób, ale też wszystkie rodzaje transportu: drogowy, kolejowy i wodny. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na transgraniczny system biletowy i system informacji, które muszą być wolne od barier, a jednocześnie sprzyjać intermodalności. W tym celu zasadnicze znaczenie miałoby zaangażowanie poszczególnych przedsiębiorstw obsługujących te połączenia transgraniczne, zwłaszcza na szczeblu krajowym, oraz państw i regionów w ramach przysługujących im kompetencji, a także koordynacja ich działań.

19.

Pierwszym krokiem jest lepsze skoordynowanie rozkładów jazdy w transporcie publicznym w regionach przygranicznych. Drugim może być wprowadzenie transgranicznych koncesji na świadczenie usług transportu publicznego.

20.

Istotną rolę w regionach przygranicznych może odgrywać powolny transport, taki jak poruszanie się na rowerach. Rower jest w wielu przypadkach środkiem transportu uzupełniającym transport publiczny. Staje się coraz bardziej popularny, zwłaszcza w miastach borykających się z zagęszczeniem ruchu. W tym celu potrzeba transgranicznego podejścia i transgranicznej sieci infrastruktury rowerowej wysokiej jakości. Rozwój transportu związanego z sieciami tras rowerowych EuroVelo przyczynia się również do poprawy dostępności ośrodków turystycznych i w związku z tym może być postrzegany jako cel społeczny i gospodarczy.

21.

Również w regionach bardziej wiejskich i słabiej rozwiniętych gospodarczo należy zalecić planowanie integralne, aby wyeliminować przeszkody utrudniające dojazd do miejsc zatrudnienia i infrastruktury.

22.

Przejścia graniczne należy tworzyć nie tylko na głównych szlakach komunikacyjnych, ale także na drogach należących do sieci kompleksowych. Umożliwia to sprawniejszy przejazd między miejscem zamieszkania a miejscem pracy i zapewnia dostęp do zatrudnienia po obu stronach granicy. Aby możliwe było utworzenie sprawnego systemu mobilności, konieczna jest ściślejsza współpraca transgraniczna między wszystkimi szczeblami administracji i powiązanymi podmiotami.

23.

Wymaga to również wspólnej inicjatywy politycznej Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej, Europejskiego Komitetu Regionów i państw członkowskich, która mogłaby obejmować następujące elementy:

24.

Inicjatywa ta mogłaby obejmować wspólną sekwencję projektów dotyczących infrastruktury transportowej oraz ujednolicenia standardów operacyjnych w regionach przygranicznych, co można by politycznie monitorować i wspierać.

DG MOVE mogłaby odgrywać koordynującą rolę w odniesieniu do inicjatyw, dzielenia się wiedzą i współpracy w zakresie zagadnień mobilności transgranicznej oraz w zakresie sekwencji projektów.

25.

Program Interreg może być czymś więcej niż tylko finansowaniem – może także ułatwiać planowanie infrastruktury transgranicznej. Współpraca w kontekście Interreg A może odgrywać znaczącą rolę w harmonizowaniu podejść i rozwiązywaniu problemów dotyczących transgranicznej mobilności.

26.

Realizację inwestycji można ulepszyć dzięki szerszemu wykorzystywaniu instrumentu europejskiego ugrupowania współpracy terytorialnej (EUWT). Ma ono również swoje zalety, jeśli chodzi o rozwój transgranicznych elementów infrastruktury transportowej.

27.

Konieczne jest wczesne angażowanie mieszkańców w proces opracowywania projektów transgranicznych. Ma to kluczowe znaczenie dla powodzenia projektów i przyczynia się do ich społecznej akceptacji. Pozwala też zwiększyć wśród obywateli świadomość szans istniejących w strefach przygranicznych.

28.

Tworząc połączenia transgraniczne, trzeba pamiętać o zmieniającej się współcześnie postawie społeczeństwa wobec polityki otwartych granic; u podstaw tego zjawiska leżą kryzys uchodźczy, bezrobocie i narastające tendencje nacjonalistyczne.

29.

Należy wspierać inicjatywy pozwalające integrować społeczności regionów przygranicznych z graniczących ze sobą państw Unii Europejskiej oraz z państw ościennych sąsiadujących z państwami członkowskimi. Wsparcie dla sieci połączeń transportowych przyczyniłoby się do lepszego wzajemnego poznania. Takie usprawnienia prowadziłyby do zbliżenia do siebie obywateli i przedsiębiorstw, co miałoby pozytywny wpływ na jakość życia obywateli zamieszkujących oba graniczące ze sobą państwa.

30.

Niezbędnym warunkiem dobrego połączenia infrastruktury transgranicznej i jednolitego podejścia do tej kwestii ze strony zainteresowanych państw członkowskich jest harmonizacja technologii i przepisów oraz finansowania. Szczególnie linie i połączenia kolejowe wymagają standaryzacji w takich kwestiach, jak system elektryfikacji i europejski system zarządzania ruchem kolejowym (ERTMS). Można tu też wymienić problemy związane z różnymi normami istniejącymi w wielu krajach Europy Wschodniej dotyczącymi szerokości rozstawu szyn kolejowych. W kontekście harmonizacji aspektów technicznych należy również wspomnieć o usuwaniu barier w zakresie komunikacji i rozpowszechniania informacji oraz o utworzeniu wspólnej platformy w celu informowania użytkowników, internetowej sprzedaży biletów i modernizacji systemu przekazywania danych dotyczących infrastruktury. Osiągnięcie tych celów wymagałoby zaangażowania krajowych organów zarządzających infrastrukturą kolejową mających kompetencje w dziedzinie tych połączeń transgranicznych, a także koordynacji ich działań.

31.

Poza harmonizacją techniczną konieczna jest również harmonizacja przepisów prawa oraz procedur udzielania zezwoleń, m.in. w celu dostosowania terminów realizacji działań transgranicznych. Bodźcem do usprawnienia systemu transgranicznej mobilności może być udzielanie transgranicznych koncesji na świadczenie usług transportu publicznego. Należy podjąć dalsze wysiłki, jeśli chodzi o transgraniczne regionalne obszary transportowe i organy ds. transportu transgranicznego.

32.

Wdrożenie i ewentualne rozszerzenie luksemburskiej propozycji dotyczącej przyjęcia „narzędzia do ustanawiania i stosowania przepisów szczególnych w regionach przygranicznych” pozwoliłoby na zastosowanie prawnych i technicznych przepisów jednego kraju w kraju sąsiadującym z nim w przypadku krótkich odcinków transgranicznych połączeń transportowych. Mogłoby to zmniejszyć bariery techniczne i koszty. KR wzywa Komisję, aby zajęła się propozycją dotyczącą europejskiej konwencji transgranicznej w sprawie ustanowienia przepisów szczególnych w regionach transgranicznych oraz oceniła możliwość jej wykorzystania, a także przedstawiła propozycję dotyczącą jej wdrożenia.

33.

Zdecydowana większość (95 %) funduszy unijnych (TEN-T-CEF) przeznaczana jest obecnie na korytarze sieci bazowej TEN-T. Niewielkie projekty dotyczące sieci kompleksowej (comprehensive network) i połączeń z siecią TEN-T, pomimo że mają istotne znaczenie dla rozwiązania konkretnych problemów oraz dla rozwoju transgranicznych kontaktów i powiązań gospodarczych, obecnie często w ogóle nie kwalifikują się do (współ)finansowania, również krajowego. Po części wynika to z ich położenia przy granicy. Trasy i połączenia wewnątrz kraju cechuje zazwyczaj większe natężenie ruchu.

34.

Spójnie powiązane pakiety względnie małych projektów mogą w dużej mierze przyczynić się do eliminacji barier w regionach przygranicznych. Dlatego transgraniczne mniejsze projekty infrastruktury powinny tak samo jak większe projekty z TEN-T stanowić istotny punkt polityki europejskiej. Oprócz rozbudowy infrastruktury należy odpowiednio wspierać działania na rzecz rozwoju usług i skoordynowane inicjatywy graniczących ze sobą państw w zakresie zarządzania mobilnością, w tym zachęty do rezygnowania z prywatnego środka transportu na rzecz korzystania z różnych form transportu zbiorowego lub współdzielonego. Inwestycje w infrastrukturę wymagają, oprócz środków unijnych, także wkładu własnego. Małe i duże projekty finansowane z funduszy unijnych (EFSI) wymagają wkładu własnego ze strony partnerów projektu. Na poziomie państw członkowskich wkład ten powinien zostać uzupełniony (współ)finansowaniem krajowym o różnej skali, stosownie do podziału kompetencji w danym państwie członkowskim. Projekty transgraniczne oraz stabilność finansowa partnerów konsorcjum są gwarantami realizacji i skutecznego pozyskania środków.

35.

W odniesieniu do transportu towarów użyteczne może być wspieranie działań na rzecz harmonizacji zasad ruchu drogowego oraz wdrażanie inicjatyw zmniejszających wpływ ograniczeń obowiązujących w niektórych państwach na rentowność, a także rozwijanie intermodalnych terminali kolejowo-drogowych służących ruchowi transgranicznemu.

36.

Pomocne mogą okazać się alternatywne modele finansowania, dla których kluczowe jest uproszczenie przepisów w zakresie zamówień publicznych oraz zasad pomocy państwa. Przy planowaniu wykorzystania zasobów bezpośrednich UE niepewności mogą pojawić się już na etapie opracowywania projektu w odniesieniu do gwarancji wkładów własnych podmiotów państwowych i niepaństwowych. Z uwagi na dużą skalę inwestycji w infrastrukturę na rozważenie zasługuje kwestia utworzenia funduszu zasobów własnych przeznaczonych na rozwój transportu i pomoc przy opracowywaniu projektów, a także specjalnych funduszy wspólnych i krajowych. W przypadku projektów w zakresie współpracy transgranicznej problemy dla partnerstw mogą pojawić się już na etapie planowania z powodu braku wkładu własnego.

37.

Możliwości innowacyjnego finansowania projektów w zakresie mobilności i infrastruktury w regionach przygranicznych oferuje Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS). KR przyjmuje zatem z zadowoleniem większy nacisk EFIS 2.0 na finansowanie większej liczby transgranicznych i zrównoważonych projektów.

38.

EFIS funkcjonuje lepiej, jeśli istnieją współpraca lub organizacje finansowe o charakterze transgranicznym. Należy zbadać, w jakim zakresie EUWT mogłyby tu być odpowiednimi strukturami i jak mogłyby zostać skapitalizowane, aby kwalifikować się do wsparcia z EFIS i/lub EBI.

39.

W ramach EFIS należy opracować instrumenty finansowe inne niż gwarancje, aby ułatwić realizację działań o charakterze transgranicznym, które mają niską rentowność, choć są niezbędne z punktu widzenia sieci oraz poprawy mobilności i usług.

40.

Elektryfikacja istniejącej, właściwie eksploatowanej infrastruktury kolejowej może się dobrze nadawać do skoordynowanego wykorzystania EFIS.

41.

Obszary przygraniczne różnią się między sobą pod względem cech charakterystycznych i poziomu rozwoju. Istnieją zarówno obszary transgraniczne o charakterze metropolitalnym, jak i wiejskim. Nie bez znaczenia dla możliwości budowy wystarczającej i skutecznej transgranicznej sieci połączeń komunikacyjnych pozostają położenie geograficzne i bariery naturalne; ponadto czynniki te powinny wspierać regiony wiejskie lub peryferyjne, które są umiejscowione strategicznie, lecz niemal nie posiadają połączeń transgranicznych. Z powodu różnic w rozwoju regionalnym zjawiska gospodarcze i społeczne, w szczególności zatrudnienie, w regionach sąsiadujących krajów trzecich, mają znaczny wpływ na działania na rzecz rozwoju gospodarczego regionów przygranicznych.

42.

W regionach, w których skład wchodzą wyspy, jedynym połączeniem z okolicznymi obszarami okazuje się często prom. Na ten aspekt wypada zwrócić szczególną uwagę.

43.

Szczególną uwagę trzeba również zwrócić na górskie regiony transgraniczne, niektóre masywy górskie stanowią bowiem trudną do pokonania barierę graniczną, która wymaga stworzenia odpowiedniej i kosztownej infrastruktury (wiadukty, tunele itd.). Lepsze połączenia kolejowe na obszarach górskich mogą znacząco ograniczyć emisje CO2 i poprawić jakość powietrza oraz zmaksymalizować potencjał turystyczny, przyczyniając się w ten sposób do stabilności demograficznej i ekologicznej regionów górskich.

44.

Przy opracowywaniu projektów transgranicznych i podejmowaniu decyzji w ich sprawie należy przeprowadzać analizy kosztów i korzyści, a także działania przygotowawcze gwarantujące powodzenie projektów rozwojowych. Połączenie infrastrukturalne, jakim jest linia kolejowa, wiąże się często z ogromnymi kosztami. Podczas realizacji projektów należy pamiętać o procedurach przetargowych, prawnych, finansowych i dotyczących analizy ryzyka, które często różnią się w poszczególnych państwach członkowskich. W procesie decyzyjnym trzeba też uwzględnić koszty eksploatacji połączenia kolejowego.

45.

Nie należy poprzestawać tylko na krótkoterminowej analizie biznesowej, lecz trzeba też mieć na uwadze bardziej strategiczną wartość nowych połączeń, które mogą stać się siłą napędową rozwoju w (peryferyjnych) regionach przygranicznych. Dlatego w przypadku projektów transgranicznych należy wziąć również pod uwagę – już na etapie planowania i analiz kosztów infrastruktury – strategie rozwoju transportu przyjęte przez państwa członkowskie oraz powiązane krajowe strategie rozwoju w zakresie ochrony środowiska naturalnego, badań technologicznych i innowacji oraz zapewnić spójność z nimi.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 207/25

1.

Podkreśla, że miasta i tereny portowe stanowią istotny element systemu gospodarczego Unii Europejskiej (UE), silnie oddziałujący w warunkach narastającej globalizacji na możliwości odbudowy koniunktury, poprawy efektywności, pobudzenia innowacyjności i zapewnienia długoterminowej konkurencyjności.

2.

Zwraca uwagę, że zmiany technologiczne w transporcie morskim oraz wodnym śródlądowym prowadzą do geograficznej koncentracji operacji portowych i zmieniają znaczenie licznych średnich i małych portów, co prowadzi do utraty ich funkcji gospodarczych i degradacji terenów portowych oraz związanych z nimi obszarów miejskich.

3.

Zwraca uwagę na fakt, że tendencja do liberalizacji zarządzania portami jest istotnym czynnikiem prowadzącym do poprawy ich efektywności, co z kolei przyczynia się do poprawy konkurencyjności europejskiego sektora transportu. Zauważa w tym kontekście obawy związane z tym, że liberalizacja mogłaby utrudnić realizację przez porty usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym (oraz innych funkcji portowych, stanowiących istotny element funkcjonowania i rozwoju układów port – miasto). Niemniej, zgodnie z art. 345 TFUE traktaty nie przesądzają w niczym zasad prawa własności w państwach członkowskich, a przepisy UE nie narzucają organom zarządzającym portami konkretnego modelu zarządzania.

4.

Wyraża pogląd, że dotychczasowe działania w skali lokalnej i regionalnej, służące rewitalizacji miast i terenów portowych, w tym wysp, wymagają bardziej intensywnego i celowego wsparcia w ramach polityki spójności oraz innych polityk UE, w duchu i przy wykorzystaniu możliwości tworzonych przez agendę terytorialną, agendę miejską, kartę lipską oraz pakt amsterdamski.

5.

Przyjmuje z zadowoleniem zasady określone w art. 15 rozporządzenia w sprawie portów (Ports Regulation) i nie kwestionując osiągniętego porozumienia, zwraca się do Komisji Europejskiej, by przedstawiła dalsze wskazówki w zakresie jego wdrożenia. Zwraca uwagę na to, że komercyjną działalność portu prowadzą podmioty prywatne oraz że władze portowe muszą konsultować się z operatorami prywatnymi w kwestii zmian wprowadzanych w portach.

6.

Zachęca do dialogu zarządy portów, armatorów, zarządy dróg wodnych, operatorów prywatnych terminali oraz ich europejskie i regionalne ugrupowania z władzami miejskimi i regionalnymi obszarów nadmorskich i nadrzecznych, w celu wypracowania kompromisowych i elastycznych rozwiązań służących rewitalizacji wszystkich typów morskich i śródlądowych portów, miast i terenów portowych.

7.

Ma świadomość, że porty morskie, a przede wszystkim 104 porty główne sieci TEN-T, pozostają głównymi bramami do europejskiego obszaru gospodarczego, a ich powiązanie z portami i miastami portowymi o znaczeniu globalnym (np. chińskimi) ma fundamentalne znaczenie dla utrzymania i poprawy konkurencyjności gospodarki UE, a w efekcie dobrobytu i pokoju społecznego.

8.

Ma świadomość, że porty śródlądowe, a zwłaszcza 79 portów śródlądowych sieci głównej i kompleksowej TEN-T, funkcjonują jako punkty węzłowe dla gospodarki lokalnej i regionalnej. Pełnią one rolę efektywnych węzłów multimodalnych w europejskich korytarzach żeglugi śródlądowej. Są łącznikiem pomiędzy międzykontynentalnym transportem drogą morską a rodzajami transportu lądowego (transport kolejowy, drogowy i żegluga śródlądowa), pełniąc funkcję rozszerzonych bram dla portów morskich.

9.

Podkreśla, że niektóre europejskie władze lokalne, zwłaszcza w społecznościach wiejskich i wyspiarskich, pełnią także funkcję zarządów portów i posiadają szeroki zakres obowiązków polegających na wspieraniu nadbrzeżnych społeczności, promowaniu rozwoju gospodarczego i dbaniu o zrównoważony rozwój dobrze funkcjonujących portów morskich. Władze regionalne i lokalne są organami publicznymi, które mogą w zasadniczy sposób wpływać na skuteczne zarządzanie portami.

10.

Wyciąga wnioski z licznych badań empirycznych, potwierdzających i dokumentujących tezę, że wykształcone przez stulecia wzajemne relacje pomiędzy europejskimi portami i miastami portowymi podlegają ostatnio gwałtownym zmianom w wyniku zwiększenia się rozmiarów statków handlowych i pasażerskich oraz postępującej konteneryzacji i geograficznej koncentracji funkcji portowych.

11.

Zwraca uwagę, że pomimo wzrostu liczby przewozów morskich ogółem, liczne europejskie miasta portowe oraz powiązane z nimi regiony, tracą funkcje gospodarcze, miejsca pracy, a wewnątrzmiejskie tereny portowe ulegają degradacji.

12.

Przypomina, że z powodu niskiej obecnie koniunktury gospodarczej i prognoz dalsze innowacje, automatyzacja, cyfryzacja i wykorzystanie potencjału nowych kontynentalnych i zrównoważonych rynków, takich jak gospodarka o obiegu zamkniętym i biogospodarka, są ważnymi warunkami wstępnymi wzrostu gospodarczego w przyszłości.

13.

Podkreśla, że istnieje potrzeba stabilnego klimatu inwestycyjnego i stałego wsparcia finansowego UE dla innowacyjnych projektów i inicjatyw. Wspiera oddolne inicjatywy i pomysły, takie jak długoterminowa europejska platforma żeglugi śródlądowej między zainteresowanymi podmiotami sektora prywatnego i publicznego oraz instytucjami rządowymi, wspierająca badania i innowacje w celu poprawy stosunków między portem a miastem i zwiększenia potencjału innowacyjnego sektora.

14.

Zwraca szczególną uwagę na proces ucieczki pozytywnych efektów zewnętrznych tworzonych przez porty, nawet te największe, do odległych regionów i miast, w tym pozaeuropejskich, w wyniku globalizacji. Jednocześnie z zadowoleniem przyjmuje dywersyfikację portów, w których uprzednio nastąpiła degradacja, przyciąganie przez nie nowych form działalności gospodarczej i tworzenie pozytywnych efektów zewnętrznych w skali lokalnej.

15.

Przypomina, że, w związku z koniecznością zmniejszenia obciążenia dróg kołowych i z celem UE dotyczącym przeniesienia 30 % przewozów z transportu drogowego na transport kolejowy i wodny do 2030 r. (biała księga w sprawie transportu, 2011, COM(2011) 144 final) rozwinięta sieć wodnych dróg śródlądowych wraz z licznymi portami śródlądowymi stwarza perspektywę wzrostu ich znaczenia dla lepszego powiązania portów morskich z ich zapleczem lądowym.

16.

Przypomina rolę zarówno portów średniej wielkości należących do sieci TEN-T, jak i małych portów na wyspach, archipelagach i w regionach najbardziej oddalonych jako czynników pobudzających wzrost gospodarczy. Mają one również kluczowe znaczenie dla spójności terytorialnej UE. Z tych względów powinny mieć znacznie lepszy dostęp do finansowania w ramach instrumentu „Łącząc Europę”.

17.

Stwierdza, że zwiększenie efektywności i konkurencyjności portów morskich i śródlądowych, poprawa funkcjonowania miast portowych oraz rewitalizacja terenów portowych ma istotne znaczenie dla rozwiązywania aktualnych problemów rozwojowych UE, jej krajów członkowskich i regionów oraz globalnej reindustrializacji.

18.

Ponadto uważa, że większe wsparcie rewaloryzacji miast i terenów portowych w ramach polityki spójności i innych polityk sektorowych stałoby się katalizatorem rozwoju gospodarczego, społecznego i terytorialnego w UE.

19.

Zwraca uwagę, że europejskie porty i miasta portowe, zarówno morskie, jak śródlądowe, są znacznie zróżnicowane ze względu na wielkość, położenie geograficzne, potencjał i specjalizację przeładunkową oraz związane z nimi inne funkcje gospodarcze, a także znaczenie portu w gospodarce miasta.

20.

Dostrzega, że relacje pomiędzy lokalnymi, regionalnymi i metropolitalnymi miastami nadmorskimi a portami o małych, średnich i wielkich przeładunkach stwarzają odmienne rodzaje sytuacji problemowych, wymagających zróżnicowanego podejścia i sugeruje, aby Komisja Europejska, podczas proponowania polityk mających znaczenie dla ich rozwiązywania, uwzględniała to zróżnicowanie, biorąc pod uwagę opinie interesariuszy gospodarki morskiej i samorządów terytorialnych obszarów nadmorskich, zgodnie z zasadą pomocniczości.

21.

Zauważa, że dominacja portu nad miastem portowym i vice versa z reguły prowadzi do dysproporcji rozwojowych układu port – miasto portowe, ze szkodą dla obu stron, czemu powinny przeciwdziałać, zgodnie z zasadami agendy terytorialnej, wspólne przedsięwzięcia podmiotów gospodarczych sektora morskiego, przemysłu i usług, władz miejskich i regionalnych wspieranych instrumentami prawnymi i finansowymi w ramach koordynacji sektorowych polityk UE.

22.

Ma świadomość, że tereny portowe stanowią szczególny rodzaj obszarów, w których liczne rodzaje działalności gospodarczej oraz związane z nią potrzeby i interesy skupiają się na wyjątkowo małym obszarze i tworzą złożony układ terytorialny, gospodarczy i społeczny, co prowadzi do nieuniknionych sprzeczności i konfliktów wymagających specjalnego podejścia – zintegrowanego, partnerskiego i wieloszczeblowego.

23.

Zwraca uwagę, że liczne porty europejskie, zwłaszcza powstałe w XIX w., stanowią de facto dzielnice portowo-przemysłowe, skupiające zakłady produkcyjne związane z dostępem do wody lub z przetwarzaniem surowców i półproduktów przeładowywanych w portach, a także skupiające liczne działalności usługowe, związane z żeglugą, przeładunkami lub inną działalnością portu, takie jak rybołówstwo i akwakultura, rekreacja i produkcja energii.

24.

Zwraca uwagę na konieczność zapewnienia dobrej koordynacji między portami znajdującymi się w tym samym regionie administracyjnym, a także większej współpracy między portami leżącymi wzdłuż tej samej linii brzegowej, niezależnie od regionu, do którego przynależą.

25.

Podkreśla potrzebę poprawy stosunków instytucjonalnych między terenami portowymi a miastami portowymi i zaleca utworzenie komitetów ds. integracji port – miasto zgodnie z dobrymi praktykami stosowanymi przez niektóre porty europejskie, w których działają takie komitety składające się z przedstawicieli organów lokalnych, regionalnych i portowych.

26.

Apeluje, by fora ds. korytarzy TEN-T zajęły się kwestią powiązań między miastami portowymi i terenami portowymi, oraz zaleca utworzenie specjalnych platform dla miast portowych określanych jako węzły miejskie.

27.

Podkreśla, że rewaloryzacja miast i terenów portowych powinna w sposób zintegrowany uwzględniać szeroką gamę czynników: strategiczne zarządzanie miastami portowymi, synergię pomiędzy miastami portowymi oraz w relacjach port – miasto portowe – region nadmorski, publiczne zachęty i inwestycje, dywersyfikację struktury gospodarczej miast i terenów portowych, powiązania z transportem lądowym i wodnym śródlądowym, połączenia z transportem kolejowym, problemy środowiskowe, planowanie przestrzenne portu, miasta i strefy brzegowej, włączanie portu do życia społecznego miasta.

28.

Zwraca uwagę, że potrzeba równoważenia rozwoju miast portowych wymaga rozwiązań innowacyjnych oraz zintegrowanych, zgodnych z zasadami zintegrowanego rozwoju miast w UE, uwzględniających aspekty gospodarcze, społeczne i ekologiczne tych miejsc.

29.

Dostrzega, że mimo obserwowanego odsuwania się nowoczesnych terminali kontenerowych i masowych od terenów portowych związanych z miastem, a nierzadko z jego śródmieściem, zjawiska synergii w relacjach port – miasto ulegają transformacji, ale nie osłabieniu, zwłaszcza w sferze powiązań transportowych z zapleczem, infrastruktury telekomunikacyjnej i elektroenergetycznej, dostępu do usług miejskich, wykwalifikowanej siły roboczej, zapewnienia bezpieczeństwa, a także wysoko wyspecjalizowanych usług portowych i otoczenia biznesu.

30.

Podkreśla, że należy identyfikować i wzmacniać efekty synergii w relacjach port – miasto. W razie potrzeby użyteczne narzędzia mogą stanowić miękkie instrumenty polityki, takie jak tworzenie warunków do wymiany doświadczeń, komunikaty, kodeksy postępowania i wytyczne.

31.

Dostrzega, że tereny portowe, na których działalność przeładunkowa lub przemysłowa nadwodna uległa ograniczeniu lub zanikła, stanowią z jednej strony poważne obciążenie dla miast portowych, ale z drugiej strony wielką szansę rozwojową, a relacja zagrożenia – szanse zależy głównie od rodzaju układu port – miasto.

32.

Zwraca uwagę, że tereny poportowe i poprzemysłowe nadwodne wymagają prawie zawsze kosztownej, długotrwałej i uciążliwej rewaloryzacji technicznej i środowiskowej, zaś położone wokół obszary mogą wymagać rewaloryzacji społecznej, co stanowi warunek wstępny i konieczny udostępnienia ich dla inwestycji. Istotne mogą być inwestycje wspierające rewitalizację i sprzyjające transformacji.

33.

Apeluje, aby w toku realizacji agendy miejskiej i paktu amsterdamskiego tworzyć instrumenty prawne umożliwiające prawne i finansowe wsparcie ich technicznej i środowiskowej rewaloryzacji.

34.

Porty odgrywają także istotną rolę gospodarczą, kulturową i historyczną na obszarach wiejskich, wyspiarskich i peryferyjnych. Rozwój turystyki, rejsów wycieczkowych i działalności żeglarskiej, który potęguje naturalne i kulturowe dziedzictwo, jest kluczowy dla wzrostu gospodarczego. Rewitalizacja centrum miasta oraz inwestycje mogą mieć jeszcze większe znaczenie w społecznościach bardziej oddalonych, wiejskich lub wyspiarskich.

35.

Sugeruje, aby umożliwić tworzenie na terenach poportowych i poprzemysłowych nadwodnych rozwiązań instytucjonalnych zbliżonych do specjalnych stref ekonomicznych, przy zachowaniu zasady pomocniczości, jak również przejrzystości finansowania oraz określeniu jasnych kryteriów pomocy państwa.

36.

Wskazuje również na możliwości wykorzystania dotychczasowych doświadczeń oraz wypracowanych na szczeblu UE oraz krajów członkowskich rozwiązań w sferze partnerstwa publiczno-prywatnego, zwłaszcza na obszarach miejskich „waterfrontów”.

37.

Przypomina, że porty stanowią część publicznej infrastruktury transportowej UE, a ich zarządy przeważnie pozostają w rękach władz państwowych, regionalnych lub lokalnych, co należy zachować na potrzeby pobudzania i równoważenia rozwoju gospodarczego w skali UE.

38.

Ma świadomość, że rewitalizacja terenów portowych i związane z nią ożywienie gospodarcze miast portowych wymagają inwestycji znacznie wykraczających poza możliwości budżetów publicznych, zatem konieczny jest udział inwestycji prywatnych, a co za tym idzie – instytucji finansowych. W związku z tym zwraca się do władz publicznych wszystkich szczebli w całej Europie o zapewnienie takiego zestawu polityk, które przyciągnęłyby tego rodzaju inwestycje. W ten sposób można by lepiej ukierunkować budżety publiczne, zwłaszcza te poddawane poważnym ograniczeniom, na przypadki, w których same mechanizmy rynkowe nie dostarczą odpowiednich rozwiązań.

39.

Podkreśla, że wobec zróżnicowania znaczenia dla UE oraz sytuacji rozwojowych portów i miast portowych zrównoważenie interesu publicznego i prywatnego wymaga zindywidualizowanego podejścia w poszczególnych przypadkach oraz dążenia do kompromisów w celu osiągania długofalowych korzyści wspólnych.

40.

Apeluje do Komisji Europejskiej o wypracowanie rozwiązań umożliwiających realizację inwestycji prywatnych na terenach portowych, przy zagwarantowaniu swobody gospodarczej, równości w traktowaniu podmiotów, przejrzystości finansowej oraz jasnych kryteriów pomocy publicznej, z uwzględnieniem długofalowych interesów regionalnych i lokalnych.

41.

Przypomina, że w efekcie postępującej globalizacji i zmian technologicznych w transporcie morskim i lądowym liczne europejskie porty i miasta portowe zmieniają swoją pozycję w krajowych i regionalnych systemach osadniczych, transportowych i gospodarczych.

42.

Wskazuje, że zmiany te prowadzą nie tylko do osłabienia ich bazy ekonomicznej, lecz również do dywersyfikacji funkcjonalnej miast i ich społeczności lokalnych oraz konieczności rewaloryzacji porzuconych terenów portowych oraz przemysłowych nadwodnych. Podkreśla, że nowe funkcje gospodarcze portów i miast portowych nie zawsze wymagają nadwodnego położenia, ale inwestorzy wybierają je z powodu dobrej dostępności wewnątrzmiejskiej, istniejącej infrastruktury, a także walorów krajobrazowych i kulturowych.

43.

Szczególnie podkreśla, że liczne porty europejskie (morskie i śródlądowe) posiadają znaczne walory kulturowe i ze względu na swoją specyfikę wymagają specjalnych działań w ramach programów i projektów zachowania europejskiego dziedzictwa kulturowego.

44.

Uważa, że programy i instrumenty wsparcia rewaloryzacji terenów poportowych i poprzemysłowych nadwodnych powinny wspierać przedsięwzięcia prywatne i publiczne służące ich lepszemu wykorzystaniu, również gdy nie mają one związku z gospodarką morską i transportem wodnym.

45.

Zwraca uwagę na fakt, że znaczna część ograniczeń rozwojowych europejskich portów morskich wynika z ich niedostatecznego powiązania transportowego z zapleczem, co umniejsza efektywność łańcuchów transportowych i logistycznych. Zachęca w związku z tym do lepszego połączenia portów i obszarów portowych z wszystkimi innymi rodzajami transportu, zwłaszcza z transportem kolejowym, i do prowadzenia działań o wartości dodanej w celu przyczyniania się do trwałego rozwoju tych terytoriów.

46.

Podkreśla, że w perspektywie zintegrowanej logistyki stworzenie wydajnej sieci transportowej wymaga koniecznie zbudowania platform logistycznych na zapleczu portów, przeznaczonych do składowania, obsługi i przechowywania towarów, a także zgodnych z wymogami intermodalności.

47.

Dostrzega potrzebę wsparcia przez Komisję Europejską, głównie w postaci tworzenia ram prawnych, ale także nowych instrumentów finansowych, przedsięwzięć służących poprawie dostępności zaplecza z istniejących oraz projektowanych portów, a także poprawie połączeń obszarów oddalonych, wyspiarskich i najbardziej oddalonych, poprzez modernizację istniejących powiązań transportowych w ramach TEN-T i TEN-R, a także transeuropejskiej sieci energetycznej (TEN-E) i telekomunikacyjnej (TEN-Telecom), przy uwzględnieniu potrzeb i interesów miast portowych w dziedzinie transportu miejskiego i regionalnego.

48.

Regiony przybrzeżne, zwłaszcza portowe, mają ogromny potencjał, aby stać się centrami doskonałości w dziedzinie energii odnawialnej, zrównoważonej turystyki i przemysłu kreatywnego, biorąc pod uwagę ich naturalne walory. Jednakże obszary przybrzeżne to często regiony peryferyjne i najbardziej oddalone, które wymagają rozwoju infrastruktury w celu powiązania ich z głównym jednolitym rynkiem UE i resztą regionu, do którego przynależą.

49.

Dostrzega, że funkcjonowanie i rozwój portów prowadzi do licznych i uciążliwych problemów środowiskowych, dotyczących nie tylko samych miast portowych, ale całych regionów nadmorskich i dorzeczy: zaburzenie równowagi i zabudowa brzegów, zanieczyszczenie wód, degradacja ekosystemów wodnych, a w skali lokalnej – powstawanie odpadów, w tym uciążliwych, zagrożenia bakteriologiczne, hałas i szkodliwe emisje do atmosfery.

50.

Przypomina, że tereny poportowe i poprzemysłowe nadwodne zazwyczaj są poważnie skażone i wymagają rewaloryzacji środowiskowej, która powinna być w sposób szczególny wspierana w ramach programów i projektów proekologicznych różnej skali, w tym związanych z ochroną środowiska i brzegu morskiego lub rzecznego. Odnosi się to zwłaszcza do terminali przeładunku ropy naftowej, produktów naftowych, gazu ziemnego i związanych z nimi instalacji przetwórczych, stwarzających szczególne zagrożenia środowiskowe.

51.

Podkreśla, że budowa nowych terminali przeładunkowych, z reguły z dala od istniejących terenów portowych, zazwyczaj prowadzi do poważnych szkód środowiskowych, co wymaga szczególnie starannego planowania, przy udziale lokalnych i regionalnych władz samorządowych, interesariuszy społecznych i organizacji proekologicznych, w celu minimalizacji tych szkód i zapewnienia ewentualnej rekompensaty środowiskowej.

52.

Ocena ryzyka i systemy zarządzania bezpieczeństwem, w ramach których oferuje się pracownikom wsparcie, mają kapitalne znaczenie dla nieprzerwanej działalności portów, basenów jachtowych i przystani. Porty UE i sąsiadujące z nimi obszary nie mogą pozwolić sobie na ryzyko utraty reputacji w tym względzie.

53.

Przypomina o nowych obowiązkach nałożonych przez dyrektywę 2014/94/UE w sprawie rozwoju infrastruktury paliw alternatywnych w portach, która wymaga udostępnienia instalacji skroplonego gazu ziemnego (LNG) i elektryczności na nadbrzeżu do dnia 31 grudnia 2025 r. Te nowe przepisy są w pełni uzasadnione z punktu widzenia ekologii i zdrowia ludności miast portowych, ale wymagają wsparcia finansowego ze strony UE. Powinno ono zostać włączone do pakietu dotyczącego transportu już w obecnej fazie, a na pewno w kolejnym okresie programowania po 2020 r.

54.

Zwraca uwagę, że problematyka środowiskowa powinna być stałym elementem wszelkich programów i projektów UE służących rewitalizacji miast i terenów portowych, w powiązaniu z programami i projektami służącymi ochronie środowiska, w tym zwłaszcza środowiska morskiego i wodnego.

55.

Przypomina, że ze względu na ówczesne uwarunkowania techniczne i gospodarcze historycznie ukształtowane tereny portowe zwykle bezpośrednio sąsiadują z obszarami śródmiejskimi, a czasem są ich najbardziej atrakcyjną częścią.

56.

Ma świadomość, że w wyniku dekoncentracji licznych funkcji na obrzeża miast, śródmieścia wielu miast europejskich wymagają rewaloryzacji technicznej, gospodarczej i społecznej w celu zwiększenia ich atrakcyjności dla mieszkańców, handlu, gastronomii, placówek kultury oraz instytucji publicznych i społecznych.

57.

Dostrzega szansę w łącznym traktowaniu zdegradowanych terenów śródmiejskich oraz terenów poportowych i poprzemysłowych nadwodnych, jako wymagających rewaloryzacji i wsparcia zgodnie z założeniami agendy miejskiej i paktu amsterdamskiego.

58.

Podkreśla, że kluczowe znaczenie dla powodzenia tego rodzaju przedsięwzięć ma włączenie społeczności lokalnej i przekształcenie przynajmniej części rewitalizowanego obszaru w przestrzeń publiczną dostępną zarówno dla stałych mieszkańców, jak i dla turystów.

59.

Zwraca uwagę, że przystępując do rewaloryzacji terenów portowych, należy korzystać w szerszym stopniu z programów i projektów europejskich, krajowych i regionalnych, służących kształtowaniu przestrzeni publicznych oraz wsparciu społeczności lokalnych.

60.

Uznaje, że sprawne zarządzanie rewaloryzacją miast i terenów portowych wymaga ścisłej współpracy wszystkich interesariuszy (prywatnych, publicznych i społecznych) oraz innowacyjnych rozwiązań w sferze planowania strategicznego i przestrzennego obszarów nadmorskich w skali lokalnej i regionalnej, dotyczących akwenów morskich, wód śródlądowych, miast portowych i obszarów nadwodnych.

61.

Dostrzega, że niespójność zasad i procedur planowania strategicznego i przestrzennego oraz zarządzania terenami portowymi poważnie utrudnia ich rewitalizację, co wymaga wsparcia, wymiany doświadczeń i ewentualnych miękkich regulacji na szczeblu UE.

62.

Apeluje o to, by agenda miejska dla UE uwzględniała zróżnicowanie geograficzne i funkcjonalne miast, w tym specyficzne problemy rozwojowe miast portowych, co powinno zostać uzupełnione w dalszych pracach nad ich wdrożeniem.

63.

Z zadowoleniem stwierdza, że w obu dokumentach przyjęto zasadę partnerstwa oraz decydującego udziału władz miejskich, podmiotów społeczeństwa obywatelskiego, instytucji wytwarzania wiedzy i kreowania innowacji oraz biznesu.

64.

Potwierdza, że choć problemy portów i miast portowych należą przede wszystkim do kompetencji władz regionalnych i krajowych, to skuteczna współpraca i wsparcie na poziomie UE mogą przynosić korzyści. Ważna jest kontynuacja rozwoju różnych sieci transeuropejskich – TEN-T, TEN-E i TEN-Telecom, ze szczególnym uwzględnieniem unowocześnienia połączeń transportowych i priorytetowym traktowaniem TEN-R – bez wykluczania możliwości tworzenia nowych powiązań.

65.

Zaleca, aby polityki UE związane z transportem, gospodarką morską, ochroną środowiska morskiego i wodnego uwzględniały wyzwania rozwojowe portów i miast portowych.

66.

Zaleca, aby w dalszych pracach nad wdrożeniem agendy miejskiej i paktu amsterdamskiego uwzględnić specyfikę funkcjonowania i rozwoju miast portowych.

67.

Zaleca rozszerzenie i udoskonalenie połączeń z transportem kolejowym portów i miast portowych w regionach peryferyjnych.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 207/32

1.

Z zadowoleniem przyjmuje komunikat w sprawie ustanowienia nowych ram partnerstwa, ponieważ uwydatniono w nim złożony charakter problemu migracji, którym należy zajmować się na różnych poziomach. Zwraca uwagę, że azyl jest podstawowym prawem człowieka chronionym przez prawo międzynarodowe i międzynarodowe zobowiązania wiążące dla wszystkich państw członkowskich. Apeluje zatem do UE i państw członkowskich o stworzenie bezpiecznych, legalnych szlaków dla uchodźców, takich jak korytarze humanitarne, wizy ze względów humanitarnych i wspomaganie łączenia rodzin. Państwa członkowskie powinny rozważyć możliwość składania wniosków o udzielenie azylu w swych ambasadach i konsulatach.

2.

Dostrzega, że komunikat obejmuje innowacyjne podejście oparte przede wszystkim na współpracy z państwami trzecimi, z uwzględnieniem interesów zarówno UE, jak i państw partnerskich w celu zapewnienia lepszego zarządzania migracjami.

3.

Wspiera i uznaje potrzebę zajęcia przez UE jednolitego stanowiska i zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron i instytucji. Samorządy lokalne i regionalne mogą i powinny odgrywać rolę w działaniach podejmowanych wspólnie na poziomie UE i na szczeblu krajowym oraz z udziałem państw trzecich w celu realizacji kompleksowych partnerstw w dziedzinie migracji (porozumień). Dotyczy to przede wszystkim regionów i gmin, w których mieszkają duże wspólnoty osób pochodzących z krajów objętych ramami partnerstwa.

4.

Zgadza się, że pozostaje jeszcze wiele do zrobienia, ponieważ UE nadal boryka się z kryzysem humanitarnym. Państwa trzecie i partnerzy UE zapewnili schronienie milionom uchodźców (wśród których znajduje się wielu małoletnich bez opieki) zmuszonych do opuszczenia swoich domów oraz wielu migrantom ekonomicznym, którzy pragną przyjechać do Europy. W tym kontekście należy nadać nowy wymiar współpracy międzynarodowej UE i krajów trzecich, a także wprowadzić dodatkowe instrumenty opracowane specjalnie z myślą o odpowiednim reagowaniu na obecne i przyszłe wyzwania w zakresie migracji.

5.

Wzywa KE, by zachęciła wszystkie podmioty – państwa członkowskie, instytucje UE oraz kluczowe państwa trzecie – do partnerskiej współpracy, której celem byłoby uporządkowanie przepływów migracyjnych i zapobieganie niebezpiecznym podróżom morskim osób ubiegających się o azyl i migrantów ekonomicznych nieposiadających dokumentów i znajdujących się w rękach przemytników i handlarzy ludźmi. Jednocześnie KR jest świadomy pilnego charakteru działań mających na celu przeciwdziałanie pierwotnym przyczynom nieuregulowanej migracji i przymusowych przesiedleń w krajach pochodzenia, a także mających na celu ich usunięcie. Kluczowe znaczenie dla urzeczywistnienia wspólnej europejskiej polityki migracyjnej ma współpraca na poziomie międzynarodowym, krajowym, regionalnym i lokalnym, zgodnie z Europejskim programem w zakresie migracji.

6.

Dostrzega ścisłe powiązanie polityki migracyjnej i rozwojowej. Powiązanie to jest istotnym elementem w dyskusjach na temat oenzetowskiej Agendy rozwoju po 2015 roku uzgodnionej we wrześniu 2015 r. w Nowym Jorku. Skuteczne i humanitarne zarządzanie migracją musi zostać uznane za element o kluczowym znaczeniu dla pomyślnej realizacji agendy. Komitet zdaje sobie w pełni sprawę z korzyści i szans, jakie bezpieczna, uporządkowana i uregulowana migracja stwarza dla migrantów oraz krajów pochodzenia, tranzytu i krajów docelowych. Podkreśla też znaczenie włączenia diaspor w rozwój krajów, z których pochodzą. Jest również świadomy niekorzystnego wpływu nieuregulowanej migracji na migrantów oraz zobowiązań państw pochodzenia dotyczących przyjmowania swoich obywateli w ramach procedur readmisji i powrotu, zgodnie z dyrektywą powrotową i instrumentami międzynarodowymi.

7.

Ponownie wyraża poparcie dla ogłoszonego w 2015 r. Europejskiego programu w zakresie migracji, w którym wskazano różne działania, jakie należy podjąć w tym samym czasie, aby uwzględnić zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne aspekty obecnego wyzwania związanego z migracją. Strategia działań zewnętrznych koncentruje się na tworzeniu partnerstw z państwami trzecimi w zakresie opracowywania wiarygodnych i osiągalnych celów dotyczących ograniczenia liczby osób zmuszonych do ucieczki, przy jednoczesnym uwzględnieniu pierwotnych przyczyn nieuregulowanej migracji.

8.

Zgadza się, że oprócz działań już podjętych przez UE – takich jak szczyt w Valletcie, oświadczenie UE–Turcja, dialogi wysokiego szczebla w sprawie migracji, zmieniona europejska polityka sąsiedztwa, szczyt liderów Bałkanów Zachodnich – istnieje potrzeba dalszego wzmocnienia długoterminowego strategicznego podejścia UE do państw trzecich oraz zwiększenia wewnętrznej spójności i koordynacji z państwami członkowskimi UE. Konieczne jest bardziej skoordynowane, systematyczne i metodyczne podejście, aby można było zmaksymalizować synergię i środki nacisku dostępne w ramach wewnętrznej i zewnętrznej polityki UE. Należy również zapewnić bezpośredni dostęp władz lokalnych i regionalnych do funduszy z tytułu europejskiej polityki sąsiedztwa, jak również do innych środków związanych z obszarem Morza Śródziemnego.

9.

Zgadza się, że oprócz zmniejszenia możliwości nieuregulowanej migracji oraz możliwości nielegalnego wjazdu do UE, Unia musi także wzmocnić spójną, wiarygodną i skuteczną politykę w zakresie readmisji i powrotu prowadzoną wraz z krajami pochodzenia, która obejmowałaby udział społeczności imigrantów w krajach UE, z poszanowaniem praw człowieka i zasady non-refoulement, a także z uwzględnieniem faktycznej zdolności krajów pochodzenia lub tranzytu do zagwarantowania praw osób podlegających readmisji lub osób powracających.

10.

Bez uszczerbku dla międzynarodowych zobowiązań w zakresie zapewnienia ochrony osobom ubiegającym się o azyl oraz wszystkim osobom uprawnionym do uzyskania innych form ochrony międzynarodowej niezależnie od legalności ich wjazdu do UE, KR wzywa do tworzenia punktów szybkiej rejestracji („hotspotów”) w państwach trzecich, dla osób ubiegających się o ochronę międzynarodową. Punkty te powinny zostać ustanowione w państwach trzecich, być zarządzane przez UE i organizacje międzynarodowe (UNHCR), ich zadaniem zaś powinno być badanie zasadności wniosków o udzielenie azylu. Osobom, którym przyznano prawo do azylu lub ochrony międzynarodowej, zapewnia się transport legalnymi środkami transportu do wybranych przez nie krajów europejskich, co pomaga uniknąć transportu słabo nadającymi się do żeglugi łodziami należącymi do przemytników.

11.

Podziela pogląd, że UE powinna otworzyć ścieżki legalnego wjazdu do UE – bez względu na to, czy celem podróży będzie ubieganie się o ochronę międzynarodową, czy też poszukiwanie pracy, kształcenie, praca badawcza lub możliwości inwestycyjne.

12.

Wzywa UE i Komisję Europejską, aby domagały się lepszej współpracy między różnymi organami i agencjami zajmującymi się zwalczaniem handlarzy i przemytników (Frontex, NATO, EUNAVFORMED, Europejskie Centrum Zwalczania Przemytu Migrantów w Europolu) oraz sprawniejszej wymiany danych wywiadowczych między tymi agencjami i agencjami państw członkowskich.

13.

Apeluje do UE o zapewnienie dodatkowego wsparcia dla takich organizacji, jak Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM), pomagających w powrocie migrantom, którzy dotarli do krajów tranzytowych i dochodzą do wniosku, że zostali oszukani, lub nie chcą po prostu kontynuować podróży do UE.

14.

Z zadowoleniem przyjmuje nadrzędny cel ram partnerstwa, jakim jest spójne i dostosowane do potrzeb zaangażowanie, w ramach którego Unia i jej państwa członkowskie będą działać w sposób skoordynowany, łącząc instrumenty, narzędzia i środki nacisku, aby osiągnąć kompleksowe partnerstwa (porozumienia) z państwami trzecimi i aby lepiej zarządzać migracjami z pełnym poszanowaniem podjętych przez wszystkich partnerów zobowiązań humanitarnych i w zakresie praw człowieka.

15.

W pełni popiera krótkoterminowy cel dotyczący ratowania życia na Morzu Śródziemnym i apeluje, by celem długoterminowym była współpraca z krajami partnerskimi w celu zapobieżenia niebezpiecznym podróżom morskim odbywającym się pod kontrolą zorganizowanych grup przestępczych. Popiera też cel dotyczący wprowadzenia środków zachęcających do powrotu i readmisji do państw pochodzenia oraz umożliwienia migrantom i uchodźcom pozostania jak najbliżej domu. Pierwszeństwo powinni otrzymać wnioskodawcy wymagający szczególnej troski, a zwłaszcza małoletni bez opieki, których najlepszy interes należy zawsze stawiać na pierwszym miejscu, zgodnie z orzeczeniami Trybunału Sprawiedliwości. W związku z tym zwraca się do Komisji Europejskiej, by dalej pracowała nad kwestią małoletnich bez opieki w procesie migracyjnym, zarządzanie którym często leży w kompetencji regionów. Dlatego też z niecierpliwością oczekuje nowej globalnej strategii Komisji, która zostanie opracowana jako uzupełnienie do Planu działania w zakresie małoletnich bez opieki (2011–2014) w celu uwzględnienia sytuacji dzieci zaginionych i pozostawionych bez opieki.

16.

Podkreśla zaangażowanie UE w stawienie czoła długoterminowym wyzwaniom gospodarczym, społecznym i demograficznym, a także niedoborowi pracowników w UE poprzez nowe, ukierunkowane strategie polityczne dotyczące legalnej migracji, zgodnie z Europejskim programem w zakresie migracji i innymi kluczowymi instrumentami polityki migracyjnej. Można tego dokonać, wspierając również uzasadnione aspiracje rezydentów długoterminowych pragnących brać udział w życiu publicznym i politycznym, a także wnosić w nie wkład. Migracja z krajów trzecich może zapewnić unijnej gospodarce zrównoważony wzrost, a Europa potrzebuje wykwalifikowanych pracowników, by zapewnić sobie konkurencyjność w zglobalizowanym świecie. Z drugiej strony kraje partnerskie obawiają się drenażu mózgów. Rozwiązaniem umożliwiającym uniknięcie ryzyka drenażu mózgów w krajach partnerskich mogłaby być migracja cyrkulacyjna.

17.

Przypomina Radzie, że KR może ułatwiać dialog i współpracę z samorządami lokalnymi i regionalnymi w państwach pochodzenia i tranzytu migrantów, na przykład za pośrednictwem istniejących podmiotów i platform (ARLEM-u, CORLEAP-u, wspólnych komitetów konsultacyjnych i grup roboczych). Współpraca ta jest warunkiem koniecznym do wdrożenia środków poprzedzających wyjazd, które służą przygotowaniu migrantów do legalnego przyjazdu do UE lub przygotowaniu uchodźców przed przesiedleniem ich z krajów partnerskich, gdzie się w danej chwili znajdują (np. Turcji, Libanu i Jordanii).

18.

Sugeruje ułatwienie wymiany informacji między władzami lokalnymi i regionalnymi UE a krajami pochodzenia migrantów ekonomicznych, co znacząco zmniejszyłoby zachęty dla migracji nieuregulowanej. Taka wymiana informacji powinna uwzględniać: podnoszenie świadomości na temat porozumień w sprawie readmisji; informowanie osób pragnących dotrzeć na terytorium UE o realnych szansach zatrudnienia w UE i o zagrożeniach związanych z wyruszeniem nielegalnymi trasami migracyjnymi; rzeczywistą sytuację w zakresie zasad i przepisów dotyczących ochrony międzynarodowej, które są często zniekształcane w celu zwabienia migrantów i oddania ich w ręce handlarzy ludźmi; możliwości w dziedzinie zatrudnienia; dostępne świadczenia społeczne itp.

19.

Zgadza się, że zachęty powinny być częścią polityki rozwojowej UE. Trzeba nagradzać te państwa, które wywiązują się ze zobowiązań międzynarodowych w zakresie readmisji swoich obywateli, oraz te, które współpracują przy zarządzaniu migracją z państw trzecich, jak również te, które dokładają starań, aby odpowiednio przyjąć osoby uciekające przed konfliktem i prześladowaniami.

20.

Zgadza się, że warunkiem powodzenia nowego podejścia jest stworzenie zestawu pozytywnych i negatywnych bodźców dla krajów partnerskich. Jednocześnie zachodzi potrzeba znalezienia równowagi między zachętami w dziedzinie zarządzania migracjami a światową pomocą rozwojową UE. Pomoc nie powinna zależeć wyłącznie od wywiązywania się ze zobowiązań w ramach umów o readmisji z krajami trzecimi, ponieważ mogłoby to zaszkodzić realizacji celów zrównoważonego rozwoju i zobowiązań zawartych w traktacie lizbońskim dotyczących wyeliminowania skrajnego ubóstwa i nierówności. Należy wyraźnie rozróżnić między zdolnością państw partnerskich do współpracy z UE w ramach zarządzania migracjami a ich gotowością do takiej współpracy, ponieważ są to dwie znacznie odmienne koncepcje. Dlatego też KR uważa, że wykorzystanie oficjalnej pomocy rozwojowej powinno koncentrować się na projektach w dziedzinie bezpieczeństwa i zarządzania granicami wyłącznie w wypadku, gdy są one zdecydowanie korzystne dla odbiorców. Te kraje partnerskie, które nie są w stanie wdrożyć uzgodnień dotyczących migracji, powinny i tak mieć prawo do korzystania z instrumentów finansowych i innych instrumentów mających na celu wdrożenie unijnych porozumień migracyjnych.

21.

Dlatego wzywa UE, aby opracowała specjalnie dostosowane porozumienia partnerskie ze stronami trzecimi, które rzeczywiście odzwierciedlałyby ich potrzeby, obawy i zdolności, przy uwzględnieniu różnych wyzwań, przed którymi stoją poszczególni partnerzy, oraz różnych okoliczności, w jakich się znajdują.

22.

Zachęca państwa członkowskie UE, które tradycyjnie mają bliskie stosunki z określonymi krajami (historyczne, kulturowe, gospodarcze itp.), aby wykorzystały te powiązania do zacieśniania współpracy z tymi krajami i między nimi, z myślą o umożliwieniu readmisji i reintegracji osób powracających.

23.

Zachęca Komisję Europejską do jak najszybszego sfinalizowania nowych priorytetów partnerstwa z Jordanią i Libanem w następstwie przeglądu europejskiej polityki sąsiedztwa przeprowadzonego w 2015 r. Liban, Jordania i Turcja wspólnie przyjęły większość z 5 mln uchodźców z Syrii. W Jordanii obecnie jedna osoba na dziewięć jest uchodźcą, który uciekł z powodu syryjskiej wojny domowej, co daje niemal 700 tys. osób w kraju liczącym 6,7 mln mieszkańców. W Libanie liczba uchodźców sięga 1,1 mln na 4,6 mln mieszkańców, zaś w Turcji – ponad 2,5 mln na 79,5 mln mieszkańców.

24.

Wyraża obawy w związku z porozumieniem UE z Turcją z dnia 18 marca 2016 r. w sprawie uchodźców, w szczególności ze względu na kilka poważnych kwestii dotyczących praw człowieka w odniesieniu do przetrzymywania osób ubiegających się o azyl w tzw. hotspotach na greckich wyspach Morza Egejskiego, a także w kontekście powrotu osób ubiegających się o azyl do Turcji jako kraju pierwszego azylu lub bezpiecznego kraju trzeciego oraz ze względu na obawy, że Turcja może odsyłać uchodźców z powrotem do Syrii. Jest również zaniepokojony powolnym budowaniem zdolności greckiego systemu azylowego do zarządzania procesem azylowym w hotspotach, opóźnieniami w zapewnianiu wsparcia dla Grecji, bardzo niskim jak dotąd poziomem przesiedleń uchodźców z Turcji i opóźnieniami w wypłatach pomocy finansowej UE dla działań Turcji w zakresie wspierania syryjskich uchodźców.

25.

Krytycznie podchodzi do faktu, że bez prawdziwej gwarancji ustalono w komunikacie 16 państw priorytetowych, z którymi mają być wypracowane nowe porozumienia, gdyż nie wszystkie z nich można uznać za bezpieczne kraje trzecie i/lub kraje o dobrej sytuacji w dziedzinie praw człowieka. Nawet jeśli zasada bezpiecznego kraju trzeciego nie będzie miała zastosowania w tych porozumieniach, przykład Turcji wysyła niepokojące sygnały w tym zakresie. Konieczne jest stworzenie mechanizmów kontroli UE w zakresie przyjmowania w takich krajach.

26.

Z niecierpliwością oczekuje przyjęcia strategicznego komunikatu w sprawie Tunezji. Dalsza pokojowa i demokratyczna porewolucyjna transformacja tego kraju zmierzająca do osiągnięcia stabilności gospodarczej i z zakresu bezpieczeństwa byłaby bardzo pozytywnym sygnałem dla całego obszaru, dlatego powinna być wspierana przez UE.

27.

Przypomina, że sytuacja w Libii wymaga szczególnej uwagi i strategicznych działań, tak więc z zadowoleniem przyjmuje przewidziane w komunikacie zaangażowanie w tym obszarze. Podkreśla znaczenie współpracy z libijskimi samorządami lokalnymi i regionalnymi oraz zwraca się do Komisji Europejskiej, aby w pełni wspierała wysiłki KR-u i ARLEM-u na rzecz promowania inicjatyw współpracy między samorządami terytorialnymi w UE a ich libijskimi odpowiednikami, które zainicjowano podczas ostatniej sesji plenarnej ARLEM-u w Nikozji (inicjatywa nikozyjska).

28.

Z zadowoleniem przyjmuje nacisk na współpracę z krajami tranzytu, które są zwykle znacząco obciążone finansowo, zwłaszcza na poziomie lokalnym i regionalnym, w związku z przyjmowaniem osób ubiegających się o azyl i migrantów o nieuregulowanym statusie. W przyjętej we wrześniu 2016 r. nowojorskiej deklaracji ONZ w sprawie uchodźców i migrantów uznano, że duże przepływy uchodźców i migrantów w sposób dysproporcjonalny wpływają na kraje sąsiadujące i kraje tranzytu, narażając na szwank ich zdolności. Dlatego władze lokalne i regionalne krajów tranzytu powinny mieć możliwość korzystania z kierowanego przez UE budowania zdolności, pomocy finansowej i wymiany informacji. Apeluje, by UE uwzględniła mechanizmy wspierające współpracę partnerską między władzami lokalnymi i regionalnymi z UE i krajów partnerskich w celu poprawienia zdolności planowania i zarządzania na szczeblu lokalnym i regionalnym.

29.

Zgadza się, że zasadniczą częścią wszystkich porozumień będą wspólne wysiłki na rzecz udanych operacji powrotu i readmisji osób, które bezskutecznie ubiegały się o azyl i migrantów o nieuregulowanym statusie. Komitet uznaje, że władze lokalne i regionalne krajów pochodzenia odgrywają wiodącą rolę w polityce migracyjnej, wykonując szereg ważnych zadań, takich jak zapewnianie dostępu do rynku pracy, mieszkań, edukacji i opieki zdrowotnej, które mają bezpośredni wpływ na ich zdolność do reintegracji osób powracających i tym samym do zapewnienia spójności społecznej i zrównoważonego rozwoju społeczeństwa. Codzienne kwestie związane z przyjmowaniem, integracją i reintegracją migrantów dają się odczuć zwłaszcza na szczeblu lokalnym i regionalnym. Dlatego porozumienia powinny mieć na celu zwiększenie skuteczności i zrównoważonego charakteru procesu powrotu i zapewniać odpowiednie finansowanie dobrowolnych powrotów, a także wspierać kraje pochodzenia w reintegracji powracających obywateli.

30.

Uważa, że wielopoziomowe sprawowanie rządów to najbardziej odpowiedni sposób tworzenia koniecznego zestawu środków i inicjatyw, aby uzyskać optymalne wyniki w przyjmowaniu, integracji i reintegracji migrantów.

31.

Przypomina, że władze lokalne i regionalne w UE i w krajach trzecich powinny dzielić się dobrymi praktykami dotyczącymi wszystkich aspektów migracji, z uwzględnieniem m.in. polityki w dziedzinie integracji i reintegracji, kwestii nieuregulowanej migracji, rozpoznawania wczesnych sygnałów ostrzegawczych i/lub wczesnego zapobiegania sytuacjom kryzysowym, zwalczanie przemytu ludzi i handlu migrantami (zgodnie z Unijnym planem działania na rzecz zwalczania przemytu migrantów na lata 2015–2020, protokołem ONZ przeciwko przemytowi migrantów drogą lądową, morską i powietrzną, strategią UE na rzecz wyeliminowania handlu ludźmi na lata 2012–2016 i protokołem z Palermo). KR jest dobrze przygotowany pod względem możliwości dotarcia do miast i regionów krajów partnerskich w celu ułatwiania wymiany innowacyjnych pomysłów i praktyk i zachęcania do niej oraz promowania skuteczniejszego zaangażowania władz lokalnych i regionalnych w opracowywanie i wdrażanie polityki migracyjnej i integracyjnej zgodnie z zasadą wielopoziomowego sprawowania rządów i pomocniczości.

32.

Zgadza się, że wiedza fachowa i zasoby państw członkowskich mają zasadnicze znaczenie w realizowaniu porozumień i że skuteczna współpraca opiera się na sieciach unijnych ekspertów w terenie, w tym ekspertów ze znajomością lokalnego i regionalnego wymiaru migracji. Dlatego Komitet z zadowoleniem przyjmuje rozmieszczenie europejskich oficerów łącznikowych ds. migracji w priorytetowych państwach pochodzenia i tranzytu w celu ułatwienia koordynacji unijnej współpracy służącej zwalczaniu przemytu migrantów, a także wzywa państwa członkowskie do szybkiego wyznaczenia odpowiednich ekspertów do realizacji tych zadań.

33.

Popiera wykorzystanie istniejących instrumentów finansowych oraz istniejących funduszy powierniczych do osiągnięcia krótkoterminowych celów porozumienia. W tym kontekście zwraca się do państw członkowskich UE, aby bez opóźnień wniosły swoje wkłady do tych funduszy zgodnie z ustaleniami.

34.

Podkreśla znaczenie wykorzystania synergii między istniejącymi funduszami, takimi jak Instrument Pomocy dla Uchodźców w Turcji (3 mld EUR), kryzysowy fundusz powierniczy UE dla Afryki (1,8 mld EUR) oraz regionalny fundusz powierniczy Unii Europejskiej w odpowiedzi na kryzys w Syrii (1 mld EUR), a także synergii między innymi instrumentami finansowymi, które mogłyby zapewnić środki w wysokości do 8 mld EUR w latach 2016–2020 na potrzeby realizacji porozumień. Należy również zbadać możliwość synergii z funduszami strukturalnymi.

35.

Z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji dotyczący ambitnego planu inwestycji zagranicznych, które zaradziłyby pierwotnym przyczynom nieuregulowanej migracji i wspierały kraje partnerskie w zarządzaniu konsekwencjami nieuregulowanej migracji w Afryce i w krajach sąsiadujących z UE, a równocześnie przyczyniały się do osiągnięcia innych celów ONZ związanych z rozwojem. Wzywa Komisję Europejską do jak najszybszego opracowania tego narzędzia w ścisłym porozumieniu z państwami członkowskimi UE i partnerami międzynarodowymi.

36.

Z zadowoleniem przyjmuje proponowany pakiet dotyczący Planu inwestycji zewnętrznych na rzecz Afryki i krajów sąsiadujących z UE, który ma na celu zachęcenie do inwestycji (poprzez poprawę otoczenia biznesowego i stworzenie punktu kompleksowej obsługi dla wniosków o finansowanie inwestycji i dla finansowania ze strony sektora prywatnego). Tego rodzaju pakiet pobudzałby również powstawanie miejsc pracy w krajach partnerskich.

37.

Z zadowoleniem przyjmuje zwiększenie pomocy technicznej UE i wsparcia dla reform gospodarczych i strukturalnych z myślą o ulepszeniu otoczenia biznesowego. KR apeluje zwłaszcza, by proponowana pomoc techniczna objęła władze lokalne i przedsiębiorstwa, a następnie była dla nich wsparciem w opracowywaniu większej liczby projektów mogących uzyskać finansowanie, by poprawić ogólne otoczenie biznesowe, oraz w ich popularyzowaniu w międzynarodowej społeczności inwestorów.

38.

Jest przekonany, że proponowany plan inwestycyjny wpłynie w sposób krótko- i długoterminowy na poprawę zrównoważonego rozwoju w krajach partnerskich UE, z których pochodzi duża liczba migrantów lub które są krajami tranzytu osób ubiegających się o azyl i migrantów o nieuregulowanym statusie. Dlatego proponowany plan będzie ukierunkowany bezpośrednio na zwalczanie pierwotnych przyczyn nieuregulowanej migracji i umożliwi zmniejszenie skłaniających do niej bodźców.

39.

Uznaje znaczenie wkładu UE, państw członkowskich, państw trzecich, międzynarodowych instytucji finansowych, europejskich instytucji zajmujących się dwustronnym wspieraniem rozwoju oraz sektora prywatnego w rozwój tego planu inwestycji. KR z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji Europejskiej dotyczącą przedstawienia ambitnego planu inwestycji zagranicznych, którego zadaniem będzie zgromadzenie środków w wysokości 62 mld EUR z myślą o osiągnięciu celów rozwoju ONZ i tym samym wyeliminowaniu pierwotnych przyczyn nieuregulowanej migracji.

40.

W związku z tym apeluje, by inicjatywa Komisji została zorganizowana za pomocą podpisania konkretnego porozumienia z państwami członkowskimi i innymi partnerami międzynarodowymi, które zobowiązywałoby ich do przekazania kwot odpowiadających całkowitym wkładom UE, jako zachęt do nowych inwestycji publicznych i prywatnych.

41.

Wyraża zadowolenie w związku z przedstawionym we wrześniu planem, który opiera się na trzech filarach: uruchomienie inwestycji prywatnych; udoskonalenie pomocy technicznej oraz poprawa ogólnego otoczenia biznesowego; ubolewa nad brakiem odniesienia w komunikacie do władz lokalnych i regionalnych i podkreśla znaczenie ukierunkowania pomocy i zasobów na władze lokalne i regionalne. Drugi filar w sposób oczywisty wymaga również zaangażowania samorządów lokalnych i regionalnych, a KR powinien być partnerem w jego realizacji. Atlas współpracy zdecentralizowanej Komitetu Regionów może stanowić użyteczne narzędzie ułatwiające wskazanie projektów wymagających finansowania i potencjalnych partnerów współpracy. Apeluje, by władze lokalne i regionalne miały swoją reprezentację w strukturze zarządzania Planem inwestycji zewnętrznych.

42.

W związku z tym zwraca się do Komisji Europejskiej, aby w opracowanie planu włączyła KR jako głos samorządów lokalnych i regionalnych w UE, z których wiele ma rozległe doświadczenie we współpracy na rzecz rozwoju.

43.

Wzywa Komisję do zbadania sposobów zaangażowania różnych diaspor w państwach członkowskich UE w roli partnerów w zakresie finansowania inwestycji w ich państwach pochodzenia. W 2013 r. migranci z krajów rozwijających się wysłali do swoich domów ponad 400 mld EUR. Przekazy te są na ogół stabilniejsze niż inne przepływy kapitału prywatnego; w czasie ostatniego globalnego kryzysu finansowego ich wartość spadła zaledwie o 5 %, aby później szybko powrócić do poziomów sprzed kryzysu. Dobrym przykładem potencjału tych przekazów jest fakt, że w 2013 r. przelewy dokonane przez diasporę do Senegalu stanowiły 10 % PKB tego kraju.

44.

Powtarza, że samorządy lokalne i regionalne zarówno w UE, jak i w państwach trzecich mogą i powinny odgrywać rolę w działaniach podejmowanych wspólnie na poziomie UE i na szczeblu krajowym oraz z udziałem państw trzecich w celu realizacji partnerstw w dziedzinie migracji. Władze lokalne i regionalne odgrywają zwłaszcza kluczową rolę w podnoszeniu świadomości i dostarczaniu obywatelom niezbędnych informacji w państwach pochodzenia, państwach tranzytu i państwach docelowych.

45.

Potencjalni migranci muszą być świadomi ryzyka i zagrożeń, na jakie narażają się, próbując dostać się do UE w sposób nieuregulowany. Muszą również zostać poinformowani o warunkach i strukturach w państwach docelowych, w tym o rynku pracy, dostępie do odpowiednich szkoleń i kursów językowych oraz warunkach łączenia rodzin. Potencjalnym migrantom należy uświadomić różnice kulturowe między ich państwem pochodzenia a państwem docelowym, zwracając im uwagę na niedopuszczalne zachowania i praktyki.

46.

Należy poinformować obywateli i przedsiębiorstwa w krajach docelowych o korzyściach płynących z migracji i zapewnić im odpowiednie przeszkolenie, aby ułatwić integrację migrantów. Cel związany z informowaniem można najlepiej zrealizować na szczeblu lokalnym i regionalnym, gdzie samorządy są najbliżej obywateli. Odpowiednia polityka w dziedzinie legalnej migracji i długofalowa polityka integracyjna na szczeblu lokalnym i regionalnym są środkami zapobiegającymi rasizmowi i ksenofobii.

47.

Przypomina, że choć w proponowanych ramach partnerstwa jest mowa w części wprowadzającej o potrzebie bardziej intensywnego budowania zdolności na poziomie lokalnym poprzez wprowadzanie polityki rozwojowej oraz polityki sąsiedztwa, nie ma w nich mowy o konkretnych środkach służących zaspokojeniu tej potrzeby. KR może i powinien być partnerem władz lokalnych i regionalnych w krajach partnerskich w ich wysiłkach na rzecz budowania zdolności.

48.

Podkreśla potrzebę inwestowania w zdolności lokalne i w działania na poziomie samorządów lokalnych i regionalnych w krajach partnerskich. Samorządy lokalne powinny być traktowane jako partnerzy w ramach wszystkich filarów planu inwestycji zewnętrznych. KR popiera sugestię PLATFORMY dotyczącą współpracy unijnych miast z miastami krajów partnerskich jako kluczowego instrumentu wdrażania nowego podejścia oraz budowania zdolności i dzielenia się fachową wiedzą techniczną w zakresie zarządzania migracjami na szczeblu lokalnym. Dlatego też uważa, że Plan inwestycji zewnętrznych powinien finansować współpracę między miastami i współpracę międzyregionalną.

49.

Podkreśla, że współpraca między UE, państwami członkowskimi, władzami lokalnymi i regionalnymi w UE oraz samorządami w państwach pochodzenia i tranzytu migrantów może przyczynić się do zwiększenia skuteczności zarządzania migracją z korzyścią dla wszystkich stron. W tym celu UE i państwa członkowskie muszą wspierać samorządy lokalne i regionalne zarówno finansowo, jak i politycznie.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 207/39

1.

Uznaje, że w przyjętym przez ONZ we wrześniu 2015 r. programie działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 ustanawia się nowe i ambitne ramy zobowiązań, w których wzywa się wszystkie państwa członkowskie do ukierunkowanych na zmiany wysiłków na rzecz zrównoważonych strategii w zakresie rozwoju sprzyjających włączeniu społecznemu, zarówno na szczeblu krajowym, jak i międzynarodowym.

2.

Uważa, że program działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 od początku miał mieć charakter uniwersalny, dlatego zobowiązuje wszystkie kraje, a także UE i jej państwa członkowskie, do przeglądu krajowych polityk i zobowiązań międzynarodowych z myślą o uzgodnieniu ich z celami programu działań; zwraca jednak uwagę na fakt, że zadania tego nie należy wykonywać jedynie na poziomie krajowym, lecz również w obszarze polityk i kompetencji należących do samorządów lokalnych i regionalnych UE.

3.

Podkreśla, że UE i jej państwa członkowskie powinny odgrywać kluczową rolę w rozwijaniu i wdrażaniu programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030; w tym względzie pozytywnie ocenia kroki poczynione dzięki komunikatowi „Kolejne działania mające zapewnić Europie zrównoważoną przyszłość – Europejskie działanie na rzecz zrównoważoności” oraz globalnej strategii na rzecz polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE.

4.

Uważa, że program działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 należy rozumieć jako wielopodmiotowy program na różnych poziomach, skierowany do wszystkich władz publicznych różnych szczebli (lokalnych, regionalnych, krajowych i międzynarodowych) oraz angażujący te władze, a także inne, odmienne od władz, podmioty społeczne; jednocześnie zwraca uwagę na fakt, że wiele celów programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 wpływa bezpośrednio na obszary działania i kompetencje władz szczebla niższego niż krajowy, dlatego ich realizacja wymaga promowania pełnego zaangażowania regionów i władz lokalnych w transpozycję celów zrównoważonego rozwoju i w opracowanie strategii politycznych umożliwiających ich realizację.

5.

Zgadza się z Komisją co do potrzeby opracowania nowego konsensusu w sprawie rozwoju, który stanowiłby przegląd i aktualizację ustaleń z 2005 r., w celu sprostania wyzwaniom związanym z programem działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030, a także zmianom, jakie zaszły na całym świecie i w systemie współpracy na rzecz rozwoju.

6.

Zgadza się z Komisją co do faktu, że najlepszym sposobem na poczynienie postępów w ramach programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 jest wzmocnienie koordynacji polityki w zakresie współpracy UE i jej państw członkowskich; nalega jednak na to, że w związku z wszechstronnym charakterem programu działań do roku 2030 i wzajemnymi powiązaniami istniejącymi między jego celami, należy również promować postępy w zakresie spójności polityk Unii i państw członkowskich.

7.

Stwierdza, że postępująca globalizacja sprawiła, że stoimy wobec bardziej złożonego i zintegrowanego świata, w którym zmienia się charakter i podział władzy na skalę międzynarodową; ponadto zwiększa się zróżnicowanie krajów rozwijających się, zmienia się rozmieszczenie ubóstwa na świecie, zwiększają się nierówności w państwach i poszerza obszar międzynarodowych dóbr publicznych; zdaje sobie sprawę, że program działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 to zrozumiała próba zareagowania na wspomniane przemiany oraz wyzwania związane z propagowaniem rozwoju w nadchodzących dziesięcioleciach.

8.

Uznaje uniwersalny charakter programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 zobowiązujący wszystkie kraje i społeczeństwa do wspólnych wysiłków na rzecz uzgodnienia swoich polityk z wyznaczonymi w programie celami; zwraca jednak uwagę na potrzebę podejmowania tego rodzaju wysiłków na wszystkich poziomach działań publicznych, w tym również na szczeblu samorządów lokalnych i regionalnych.

9.

Potwierdza, że przyświecające celom zrównoważonego rozwoju zamiary zmuszają do wykroczenia poza ramy prac związanych z oficjalną pomocą rozwojową (ODA); zdaje sobie sprawę, że choć oficjalna pomoc rozwojowa będzie nadal kluczowym źródłem finansowania najbiedniejszych krajów oraz mechanizmem wyzwalającym zmiany w innych państwach, to nowy program działań zobowiązuje do poszerzenia horyzontów oraz uwzględnienia innych źródeł i instrumentów nienależących do ODA.

10.

Rozumie, że potrzeba uruchomienia zasobów i potencjału wykraczających poza pomoc zobowiązuje do bardziej strategicznych działań w ramach różnych systemów i rodzajów współpracy działających obecnie na poziomie międzynarodowym; choć współpraca północ–południe będzie nadal odgrywać znaczącą rolę, należałoby w większym stopniu skoordynować ją z takimi systemami współpracy, jak południe–południe lub opartymi na trójkącie; zwraca również uwagę na znaczącą rolę, jaką w nowym programie działań może odegrać współpraca zdecentralizowana dzięki wymianie doświadczeń podmiotów szczebla niższego niż krajowy w dziedzinie ich konkretnych kompetencji; wreszcie, zdaje sobie sprawę, że UE i państwa członkowskie powinny ściślej współpracować w ramach różnych mechanizmów współpracy regionalnej i wielostronnej, zgodnie z wielopoziomowym podejściem, na którym opiera się program działań do roku 2030.

11.

Uważa, że ze względu na swój ambitny i wszechstronny charakter program działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 wymaga udziału większej liczby bardziej różnorodnych podmiotów, w tym władz lokalnych i regionalnych, jak również organizacji społeczeństwa obywatelskiego, przedsiębiorstw, fundacji, wyższych uczelni lub ośrodków analitycznych, m.in. po to, by zmobilizować i wykorzystać wartość dodaną, jaką każdy z tych podmiotów posiada dzięki własnym doświadczeniom i obszarowi działania.

12.

Popiera propozycję przyjęcia przez UE i jej państwa członkowskie zdecydowanego i aktywnego zobowiązania dotyczącego wdrożenia programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030, do czego niezbędne jest propagowanie spójnego uwzględnienia celów zrównoważonego rozwoju we wszystkich politykach publicznych stosowanych w UE na różnych szczeblach – unijnym, krajowym, regionalnym i lokalnym; podkreśla potrzebę stopniowego dostosowywania polityk i zachęt, na podstawie których działają podmioty, zgodnie z założeniami programu działań.

13.

Zgadza się, że działania zewnętrzne UE mają kluczowe znaczenie dla realizacji celów zrównoważonego rozwoju, dlatego cieszy się z postępów poczynionych w celu wykonania tego zadania dzięki priorytetom określonym w Traktacie o Unii Europejskiej (art. 21 ust. 2 TUE) i w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (art. 208 TFUE); popiera wniosek Komisji dotyczący osiągnięcia tego, by nowy konsensus europejski w sprawie rozwoju przyczynił się do realizacji priorytetów działań zewnętrznych Unii Europejskiej, zgodnie z ich definicją w globalnej strategii na rzecz polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej.

14.

Popiera Komisję w jej zamiarze zwiększenia koordynacji polityki rozwoju z innymi politykami wspólnotowymi o wymiarze międzynarodowym, takimi jak m.in. pomoc humanitarna, handel, integracja regionalna, zdrowie, edukacja, energia, rybołówstwo, rolnictwo, ochrona środowiska, nauka i technologia, migracja i azyl czy europejska polityka sąsiedztwa; podkreśla jednak, że większa koordynacja nie wystarczy, ponieważ należy również zwiększyć spójność tych polityk z uzgodnionymi na szczeblu międzynarodowym celami w zakresie rozwoju.

15.

Zgadza się z Komisją, że skuteczność wymaga wspólnej reakcji wpisującej się w kryteria Unii Europejskiej; podkreśla jednak, że w ten sposób należy zorganizować nie tylko współpracę między UE a jej państwami członkowskimi, lecz również między państwami członkowskimi a władzami lokalnymi i regionalnymi, do których należą kompetencje niezbędne do realizacji celów zrównoważonego rozwoju.

16.

Popiera wniosek Komisji dotyczący osadzenia współpracy Unii Europejskiej i państw członkowskich na rzecz rozwoju na podejściu opartym na prawach, w ramach którego najważniejszym elementem byłby człowiek, na którego ukierunkowane byłyby wszystkie wysiłki w dziedzinie rozwoju; rozumie ponadto, że podejście to jest spójne z celami zrównoważonego rozwoju i z zobowiązaniem do „niepozostawiania nikogo w tyle” zapisanym w programie działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030, z myślą o objęciu postępami w dziedzinie rozwoju grup społecznych znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji.

17.

Zgadza się z Komisją co do położenia nacisku na równość płci, która powinna zajmować centralne miejsce w tym podejściu oraz leżeć u podstaw wszystkich działań w ramach współpracy na rzecz rozwoju UE i jej państw członkowskich, jak również w ramach współpracy zdecentralizowanej, co wiąże się nie tylko z działaniami wymierzonymi w istniejące obecnie w tej dziedzinie nierówności, lecz również z promowaniem, na wszystkich szczeblach, praw i upodmiotowienia kobiet oraz ich dostępu do edukacji.

18.

Rozumie, że jednym z kluczowym celów polityki na rzecz rozwoju UE i państw członkowskich jest wspieranie walki krajów z ubóstwem, z uwzględnieniem poprawy poziomu świadczenia podstawowych usług socjalnych całej ludności oraz poziomu jakości tych usług, zgodnie z programem działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030; zwraca jednak uwagę na fakt, że znaczną część tych usług świadczą zdecentralizowane organy administracji, dlatego kluczowe znaczenie dla realizacji celów zrównoważonego rozwoju ma wsparcie udzielane samorządom lokalnym i regionalnym.

19.

Zgadza się z celem programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 dotyczącym budowania społeczeństw sprzyjających włączeniu społecznemu poprzez walkę z nierównościami społecznymi i propagowanie spójności społecznej; jednocześnie uważa, że zdecentralizowane organy administracji odgrywają kluczową rolę w identyfikowaniu procesów wykluczenia społecznego i marginalizacji, na których opierają się te nierówności, a także w poprawie prowadzących do nich okoliczności.

20.

Uznaje znaczenie budowania pokojowych i dobrze zarządzanych społeczeństw poprzez likwidowanie przemocy i braku bezpieczeństwa oraz wzmacnianie skutecznych i przejrzystych instytucji; zwraca uwagę na to, że proces ten powinien obejmować organy terytorialne jak najbliższe obywatelom, dzięki wspieraniu instytucji lokalnych i regionalnych, co sprzyjałoby ugruntowaniu mechanizmów umożliwiających uczestnictwo i demokratyczną kontrolę społeczeństwu zaangażowanemu w realizację celów rozwoju zrównoważonego zawartych w programie działań do roku 2030; w związku z tym podstawowym wymiarem działań i strategii poszczególnych podmiotów – zarówno rządowych, jak i pozarządowych – należących do międzynarodowego systemu współpracy na rzecz rozwoju powinna stać się edukacja na rzecz globalnego obywatelstwa.

21.

Zgadza się z celem programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 dotyczącym zapewnienia procesom rozwoju warunków w zakresie zrównoważenia środowiskowego poprzez ulepszenie zarządzania zasobami naturalnymi i ochrony najbardziej delikatnych ekosystemów; również w tym przypadku kluczowe znaczenie dla realizacji tej polityki mają władze lokalne i regionalne, w ramach starań o pogodzenie zrównoważoności z postępem gospodarczym i społecznym odnośnych społeczności; cel ten nabiera szczególnego znaczenia w kontekście 11. celu zrównoważonego rozwoju dotyczącego potrzeby budowania „bezpiecznych, odpornych i zrównoważonych miast i osiedli ludzkich sprzyjających włączeniu społecznemu”.

22.

Uważa, że ważne jest zachęcanie krajów do wejścia na drogę zrównoważonego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu i tworzącego godne miejsca pracy, zgodnie z zapisami programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030; zwraca uwagę na rolę, jaką mogą odegrać władze lokalne i regionalne w upowszechnianiu takich procesów poprzez tworzenie bazy produkcyjnej na dobrze określonych obszarach i zawieranie porozumień przez podmioty, z udziałem małych i średnich przedsiębiorstw lokalnych.

23.

Podsumowując, zwraca uwagę na znaczenie, jakie w krajach partnerskich mają zdecentralizowane organy administracji publicznej dla skutecznego wdrożenia programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030; kładzie szczególny nacisk na rolę, jaką współpraca zdecentralizowana może odegrać w przekazywaniu doświadczeń i potencjału między tego rodzaju podmiotami; wnosi, by w nowym konsensusie europejskim w sprawie rozwoju uznawano i wzmacniano różne warianty tego rodzaju współpracy.

24.

Zgadza się, że mimo iż każdy kraj jest odpowiedzialny za własny rozwój, cele zrównoważonego rozwoju można zrealizować jedynie pod warunkiem utworzenia globalnego sojuszu jednoczącego wszystkie kraje, instytucje wielostronne i pozostałe podmioty społeczne, w ramach którego prowadzono by wspólne działania na rzecz opracowania zrównoważonych strategii rozwoju sprzyjających włączeniu społecznemu, zgodnie z zapisami programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030; jednocześnie potwierdza, że władze lokalne i regionalne powinny uczestniczyć w tych wspólnych wysiłkach wnosząc do ich obszaru działań własny potencjał i zasoby.

25.

Kładzie nacisk na kluczową rolę, jaką współpraca zdecentralizowana może odegrać w ugruntowaniu wielostronnych sojuszy mających na celu propagowanie zmian w krajach rozwijających się w znaczeniu zawartym w programie działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030; w nowym konsensusie europejskim w sprawie rozwoju należy uznać wkład tego wariantu współpracy i jego charakter uzupełniający w stosunku do innych wariantów.

26.

Podkreśla znaczenie działania Unii Europejskiej i jej państw członkowskich na rzecz procesów koordynacji, podziału zadań i spójności między podmiotami w ramach tego globalnego sojuszu; zdaje sobie sprawę, że cel ten będzie łatwiej osiągnąć, jeżeli Unia Europejska i państwa członkowskie wzmocnią wspólny program w dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju, począwszy od wspólnych wizji wynegocjowanych z krajami partnerskimi; zwraca jednak uwagę na potrzebę udziału władz lokalnych i regionalnych w tym procesie dialogu i uzgodnień.

27.

Podobnie rozumie, że wysiłek w zakresie koordynacji powinien przełożyć się na aspekty operacyjne podczas uruchamiania wspólnych programów orientacyjnych w krajach partnerskich; podkreśla również, że należałoby w miarę możliwości działać wspólnie na poziomie krajowym, regionalnym lub międzynarodowym, z myślą o zwiększeniu skumulowanego wpływu działań Unii Europejskiej i jej państw członkowskich; ponadto podkreśla, że również podmioty współpracy zdecentralizowanej powinny uczestniczyć w procesach opracowywania i wdrażania tych programów oraz w ich monitorowaniu i ewaluacji.

28.

Apeluje, aby w miarę możliwości w krajach partnerskich wykorzystywano jako rodzaj współpracy bezpośrednie wsparcie budżetowe lub unijne fundusze powiernicze, ułatwiające koordynację pomiędzy podmiotami i umożliwiające bardziej zintegrowane i elastyczne wykorzystywanie zasobów w krajach partnerskich.

29.

Zgadza się z Komisją co do znaczenia uruchomienia na dużą skalę środków publicznych i prywatnych, krajowych i międzynarodowych na cele programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030, zgodnie z planem działania z Akry; rozumie, że w tym celu należy wykorzystać zasoby publiczne w celu uruchomienia zasobów prywatnych i wykorzystania ich do efektu dźwigni, z myślą o rozwoju poprzez innowacyjne instrumenty finansowe i różnego rodzaju instrumenty łączone (połączenie darowizny z kredytami); zwraca jednak uwagę na potrzebę odpowiedniego zapewnienia, że uruchomione zasoby: a) mają jasny cel w zakresie rozwoju; b) wpisują się w priorytety państwa partnerskiego; c) cechują się wyraźną dodatkowością w stosunku do zasobów publicznych; d) podlegają skutecznym mechanizmom kontroli pod względem ich wykorzystania/przeznaczenia, jak też podlegają stopniowej weryfikacji pod kątem realizacji zadeklarowanych celów rozwoju.

30.

Podkreśla znaczenie, jakie dla współpracy na rzecz rozwoju UE i państw członkowskich ma uczestnictwo, zmobilizowanie i włączenie jak największej liczby podmiotów wspierających cele zrównoważonego rozwoju, w tym m.in. władz lokalnych i regionalnych, sektora prywatnego, społeczeństwa obywatelskiego i środowisk naukowych, które czerpałyby z własnych zdolności, doświadczeń i zasobów; zwraca uwagę na fakt, że współpraca zdecentralizowana jest rodzajem współpracy szczególnie wskazanym do propagowania i organizowania tego rodzaju wielostronnych sojuszy bazujących na danym terytorium. Wzywa Komisję i państwa członkowskie, by wspierały lokalne i regionalne organy administracji publicznej, tak aby te mogły włączać cele zrównoważonego rozwoju do swoich strategii. Podkreśla, że współpraca zdecentralizowana zapewnia otoczenie szczególnie sprzyjające tworzeniu przestrzeni dla globalnego obywatelstwa z myślą o tym, by obywatele prowadzili refleksję na temat celów zrównoważonego rozwoju, uczestniczyli w strategiach publicznych służących wdrażaniu tych celów oraz w monitorowaniu realizacji programu działań do roku 2030.

31.

Wskazuje na znaczenie, jakie ma wzmocnienie zdolności technicznych i instytucjonalnych państw partnerskich, by państwa te mogły zachęcać do przechodzenia na zrównoważone strategie w zakresie rozwoju sprzyjające włączeniu społecznemu, zgodnie z zapisami programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030; podkreśla, że proces ten powinien objąć również zdecentralizowane organy administracji państw partnerskich.

32.

Podkreśla, że w ramach współpracy na rzecz rozwoju UE i jej państw członkowskich należy rozdzielać zasoby według jasnych i przejrzystych zasad, z uwzględnieniem potrzeb, braków strukturalnych i zdolności do uruchamiania alternatywnych zasobów państw partnerskich; jednocześnie kładzie nacisk na fakt, że zasoby i działania powinny być zgodne z zobowiązaniem do „niepozostawiania nikogo w tyle”.

33.

Zwraca uwagę na to, że zgodnie z powyższym, kraje o najniższych dochodach, a w szczególności kraje najsłabiej rozwinięte (kraje LDC), jak również kraje znajdujące się w niestabilnej sytuacji lub w sytuacji pokonfliktowej, powinny być priorytetowymi beneficjentami najbardziej korzystnych elementów pomocy międzynarodowej udzielanej przez UE i jej państwa członkowskie.

34.

Ostrzega jednak, że liczne kraje o średnich dochodach cierpią na poważne ograniczenia strukturalne, ich sytuacja wewnętrzna jest bardzo różnorodna, instytucje są słabe, a społeczeństwa podzielone; współpraca na rzecz rozwoju, w tym współpraca finansowa, może pomóc tym krajom przezwyciężyć swoje ograniczenia i propagować proces zrównoważonego rozwoju zwiększającego również ich zdolność do bardziej aktywnego uczestnictwa w realizacji programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030.

35.

Zdaje sobie sprawę, że uporządkowana migracja może stanowić dźwignię postępu zarówno dla kraju pochodzenia, jak i dla kraju przyjmującego, oprócz korzyści, jakie może ona przynieść samym migrantom; uważa, że należy włączyć uporządkowane zarządzanie migracjami w cele działań na rzecz rozwoju, starając się zapewnić odpowiednie przepisy i wsparcie w celu ochrony praw człowieka migrantów na całym szlaku migracyjnym i w kraju przyjmującym oraz w celu zaoferowania im szans w krajach pochodzenia, z myślą o zmniejszeniu presji niekontrolowanych przepływów migracyjnych.

36.

Stwierdza, że instrumenty służące współpracy na rzecz rozwoju wykraczają poza konkretny obszar pomocy międzynarodowej i obejmują rozwiązania, które – choć nie są tak namacalne, jak oficjalna pomoc rozwojowa – mogą potencjalnie tworzyć szanse na rozwój; uważa, że współpraca na rzecz rozwoju UE i jej państw członkowskich powinna aktywnie włączać tę grupę rozwiązań instrumentalnych i dostosować źródła wykorzystanych instrumentów do warunków panujących w poszczególnych państwach członkowskich, w tym w krajach o średnich dochodach.

37.

Popiera wniosek Komisji dotyczący uruchomienia ambitnego Planu inwestycji zewnętrznych z myślą o uruchomieniu inwestycji prywatnych, wzmocnieniu pomocy technicznej służącej odpowiedniemu przygotowaniu projektów władz lokalnych i przedsiębiorstw oraz o utworzeniu dobrego otoczenia dla przedsiębiorstw, przy należytym uwzględnieniu priorytetów władz lokalnych i regionalnych w zakresie rozwoju terytorialnego; uważa, że plan ten powinien wpisywać się w cele wyznaczone w programie działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 i ułatwiać udział władz lokalnych i regionalnych z myślą o zapewnieniu właściwego wdrożenia tego planu.

38.

Zgadza się z Komisją w kwestii znaczenia wsparcia dla systemów integracji regionalnej w celu umożliwienia wzmocnienia procesów rozwoju zaangażowanych państw i poprawy dostarczania regionalnych dóbr publicznych, z myślą o skuteczniejszej realizacji programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030; przyjmuje do wiadomości przegląd polityki sąsiedztwa z punktu widzenia nowych priorytetów zapisanych w tym programie. Równocześnie zwraca uwagę, że w ramach tej polityki trzeba za pomocą odpowiednich środków wsparcia zacieśniać współpracę między regionami.

39.

Podkreśla potrzebę dalszych wysiłków podejmowanych w celu poprawy skuteczności współpracy na rzecz rozwoju przy zastosowaniu ustaleń przyjętych na szczytach w Rzymie, Paryżu, Akrze i Pusanie; jednocześnie stwierdza, że aby wysiłki w dziedzinie współpracy przyniosły efekty i odzwierciedlały potrzeby danego obszaru i jego mieszkańców, ważne jest wspieranie rozwoju zdolności instytucjonalnych w krajach partnerskich i zachęcanie tych krajów m.in. do tego, by w swych krajowych dokumentach planowania uwzględniały główne priorytety władz lokalnych i regionalnych.

40.

Przyjmuje do wiadomości, że za pomocą samej współpracy na rzecz rozwoju nie sfinansuje się przemian, jakich wymaga program działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030; dlatego podkreśla, że UE i jej państwa członkowskie powinny wykorzystać współpracę w charakterze dźwigni umożliwiającej zdobycie dodatkowych zasobów pochodzących z innych źródeł, a także w charakterze katalizatora służącego zmianie zachęt i wspieraniu pozytywnych przemian w krajach rozwijających się.

41.

Ponownie stwierdza, że jeżeli kraje UE chcą być wiarygodnym punktem odniesienia na świecie, muszą wypełniać swoje zobowiązania; dlatego zdaje sobie sprawę, że powinny one założyć osiągnięcie celów przyjętych przez UE w ramach międzynarodowej agendy na rzecz finansowania rozwoju, i stoi na stanowisku, że powinny wypełnić swoje zobowiązania podjęte w Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, w tym porozumienia dotyczące finansowania ochrony środowiska.

42.

Potwierdza, że warto dostosować współpracę do zasięgu instrumentów i działań, które, wykraczając poza pomoc, są wprowadzane do systemu międzynarodowego z myślą o wsparciu dla procesów rozwoju; w tym względzie zgadza się, że warto monitorować wysiłki OECD służące opracowaniu nowego miernika finansowania rozwoju, w tym utworzenie pojęcia całkowitego oficjalnego wsparcia na rzecz zrównoważonego rozwoju (ang. Total Official Support for Sustainable Development).

43.

Zgadza się, że w odniesieniu do wielu problemów wspomnianych w programie działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 brak skutecznych rozwiązań technicznych, dlatego należy poszukiwać alternatywnych rozwiązań opartych na kreatywności, propagowaniu wiedzy oraz innowacjach technologicznych i społecznych; uważa, że współpraca zdecentralizowana może odegrać w tym obszarze ważną rolę poprzez przekazywanie uzyskanych doświadczeń w ramach szczebla lokalnego i regionalnego.

44.

Stwierdza, że nie uda się zrealizować programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 bez znaczącego zwiększenia spójności polityk, z uwzględnieniem wpływu, jaki na cele w zakresie rozwoju wywierają wszystkie polityki publiczne; nalega ponadto na fakt, że postępy w dziedzinie spójności powinny mieć miejsce zarówno w ramach obszarów działań publicznych (horyzontalnych), jak i między poziomami sprawowania rządów (lokalnym, regionalnym, krajowym i unijnym) dzięki zastosowaniu podejścia obejmującego wszystkie organy administracji (whole of government) w strategiach i programach publicznych w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej.

45.

Zwraca uwagę na potrzebę udziału wszystkich podmiotów unijnej współpracy w wysiłkach na rzecz przejrzystości, które to wysiłki powinny dotyczyć uruchamianych przez nie zasobów; zdaje sobie sprawę, że władze publiczne (szczebla unijnego, krajowego, regionalnego i lokalnego) muszą odegrać znaczącą rolę w tych wysiłkach, z myślą o zwiększeniu swojej odpowiedzialności i jakości swoich działań.

46.

Jest zdania, że osadzenie działań na konkretnym terytorium, przy udziale podmiotów zamieszkujących ten obszar i opierając się na zdecentralizowanej współpracy, może być najlepszym sposobem na upowszechnianie pełnego i różnorodnego procesu przechodzenia na zrównoważone modele rozwoju sprzyjające włączeniu społecznemu.

47.

W związku z powyższym Komitet Regionów ponawia swoją ofertę wniesienia wkładu w realizację programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030, a także ofertę wymiany wiedzy i doświadczeń z pozostałymi organami władzy publicznej oraz z ich odpowiednikami w krajach rozwijających się, za pośrednictwem przeznaczonej dla władz lokalnych i regionalnych platformy informacyjnej i dyskusyjnej (portalu) na temat rozwoju, a także za pośrednictwem organizowanej co dwa lata konferencji na temat współpracy zdecentralizowanej oraz forów międzynarodowych: Eurośródziemnomorskiego Zgromadzenia Samorządów Lokalnych i Regionalnych (ARLEM-u) oraz Konferencji Władz Lokalnych i Regionalnych Partnerstwa Wschodniego (CORLEAP-u). Komitet Regionów pragnie wspierać i koordynować współpracę zdecentralizowaną władz lokalnych i regionalnych Unii Europejskiej z władzami lokalnymi i regionalnymi krajów sąsiadujących w ramach konkretnych inicjatyw, takich jak np. inicjatywa nikozyjska na rzecz Libii.

48.

Uważa, że konieczne jest prowadzenie wiarygodnej polityki komunikacji na temat rozwoju zrównoważonego, aby sprzyjać lepszemu rozumieniu wyzwań i niezbędnych do wdrożenia strategii oraz uzyskać bardziej świadome i czynne wsparcie ze strony obywateli, traktując współpracę na rzecz rozwoju i zaangażowanie w realizację programu działań ONZ do roku 2030 jako inwestycję w przyszłość. Należy także wyjaśnić obywatelom UE znaczenie celów współpracy na rzecz rozwoju, informując o obopólnych korzyściach wynikających z tej polityki, takich jak tworzenie stref stabilności regionalnej. Ponadto istnieje potrzeba zwiększenia dostrzegalności działań różnych podmiotów zaangażowanych w ten proces, takich jak władze lokalne i regionalne, w tym regiony najbardziej oddalone, które od wielu lat z powodzeniem rozwijają politykę współpracy z sąsiednimi krajami.

49.

Popiera propozycję, by wszystkie podmioty współpracy stopniowo dostosowywały swoje systemy sprawozdawczości oraz wskaźniki monitorowania do treści programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030; wspiera również opracowywanie wspólnych sprawozdań podsumowujących, w których przedstawiano by postępy poczynione w dziedzinie programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030, a następnie przedstawiano je Forum Politycznemu Wysokiego Szczebla ds. Zrównoważonego Rozwoju ONZ; nalega na aktywny udział władz lokalnych i regionalnych w opracowywaniu tych sprawozdań poprzez informowanie o działaniach prowadzonych w obszarach ich kompetencji dzięki współpracy zdecentralizowanej.

50.

Zgadza się co do potrzeby wzmocnienia systemów statystycznych w celu monitorowania programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030; zwraca uwagę na fakt, że wzmocnienie to jest również potrzebne w kontekście opracowywania informacji regionalnych i lokalnych, z myślą o zagwarantowaniu, że postępy docierają do wszystkich sektorów i na wszystkie obszary.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 207/45

1.

Zauważa, że czysta woda w wystarczającej ilości ma, jako źródło życia, podstawowe znaczenie dla naszego zdrowia i dobrego samopoczucia. Woda stwarza wiele możliwości rozwoju, ale stanowi również zagrożenie. Powodzie, susze i zła jakość wód są niebezpieczne dla naszego życia, zdrowia i dobrobytu.

2.

Wyraża uznanie dla Komisji Europejskiej za wydanie w 2000 r. ramowej dyrektywy wodnej, która po uzupełnieniu bardziej szczegółowymi przepisami wspólnotowymi (1) uprościła dużą część obowiązującego prawodawstwa, uregulowała podejście do gospodarki wodnej w oparciu o dorzecza i wprowadziła ambitne długoterminowe cele w zakresie zarządzania wodą.

3.

Jest świadomy, że Komisja Europejska prowadzi prace dotyczące następujących elementów europejskiej polityki w zakresie gospodarki wodnej:

4.

Zwraca uwagę na fakt, że w większości państw członkowskich gospodarka wodna należy do zadań i instytucjonalnych oraz politycznych kompetencji władz lokalnych i regionalnych, które w związku z tym są odpowiedzialne za konkretne wdrażanie większości unijnych dyrektyw dotyczących wody. Ponadto władze lokalne i regionalne często wykonują obowiązki w dziedzinach polityki, które mają istotne znaczenie dla zrównoważonej gospodarki wodnej, takich jak: planowanie przestrzenne, infrastruktura, polityka w zakresie mobilności, udzielanie pozwoleń, rolnictwo i zarządzanie krajobrazem, zaopatrzenie w wodę, ochrona wód powierzchniowych i podziemnych, przystosowywanie się do zmiany klimatu, ochrona przed powodziami.

5.

Przyjmuje do wiadomości konkluzje Rady Europejskiej w sprawie zrównoważonej gospodarki wodnej z dnia 17 października 2016 r. Popiera konkluzje Rady Europejskiej, zgodnie z którymi woda stanowi jeden z priorytetów, oraz zgadza się z twierdzeniem, że zadania związane z wodą są zróżnicowane w UE i że w związku z tym istnieje potrzeba elastyczności w wyborze rozwiązań. Konieczne jest m.in. stworzenie infrastruktury regulującej zasoby wodne, tak aby osiągnąć dobry stan środowiska i wód oraz sprostać popytowi.

6.

Zwraca w związku z tym uwagę na znaczenie przestrzegania zasad pomocniczości i proporcjonalności. Krajowy, regionalny i lokalny kontekst jest kluczowy na przykład w przypadku środków związanych z ponownym wykorzystywaniem wody lub poprawą wydajności po stronie popytu (oszczędność wody), ponieważ dostępność wody jest różna w różnych miejscach. Dlatego też ważne jest, by przyjmując za punkt wyjścia europejskie ramy, zapewnić swobodę analizowania tej kwestii na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym oraz podejmowania niezbędnych środków na tych poziomach.

7.

Uznaje bardzo ambitny dobrowolny miejski program wodny na 2030 r., ustanowiony podczas Konferencji „Cities and Water” w Leeuwarden w lutym 2016 r., i zachęca miasta europejskie do przyłączenia się do niego.

8.

Przyjmuje z zadowoleniem zamiar Komisji Europejskiej, by w ramach realizacji planu działania na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym w 2017 r. przedstawić wniosek w sprawie minimalnych wymogów dotyczących ponownego wykorzystywania wody, a także przegląd (REFIT) dyrektywy w sprawie wody pitnej (2), przy czym zapewnione zostanie, by nie wystąpiły ewentualne negatywne skutki, które byłyby nieproporcjonalne dla innych sektorów, takich jak rolnictwo.

9.

Podkreśla, że trzeba brać pod uwagę różnice między regionami pod względem dostępności wody. Nie powinno się wprowadzać obowiązku ponownego wykorzystywania wody, jeżeli nie jest to uzasadnione. Zasadniczo ponowne wykorzystywanie wody może oferować rozwiązania w regionach, w których występują problemy z dostępnością wody.

10.

W tym kontekście wzywa Komisję Europejską, by w ramach zrównoważonego i spójnego podejścia zadbała o to, by ponowne wykorzystanie wody było stosowane jedynie jako dodatkowa możliwość dostarczania wody, równocześnie z poprawą wydajności po stronie popytu oraz by przeanalizowano i uwzględniono ewentualny wpływ mniejszej dostępności wody.

11.

Uważa za istotne, by władze lokalne i regionalne przedstawiły za pośrednictwem niniejszej opinii z inicjatywy własnej zalecenia dotyczące poprawy wdrażania prawodawstwa UE w zakresie wody oraz by były one nadal ściśle zaangażowane w przyszłą europejską politykę wodną.

12.

Komitet wielokrotnie przedstawiał już swoje stanowisko w sprawie kwestii związanych z gospodarką wodną. Niniejsza opinia z inicjatywy własnej nawiązuje do poprzednich opinii KR-u, takich jak:

13.

Podkreśla, w odniesieniu do wpływu zmiany klimatu na gospodarkę wodną, konieczność zapewnienia spójności europejskich, krajowych, regionalnych i lokalnych działań politycznych z działaniami podejmowanymi w kontekście strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu i w związku z tym nawiązuje do opinii „W kierunku nowej strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu – zintegrowane podejście”, CdR 2430/2016.

14.

Dostrzega szeroki zakres obszarów polityki wodnej i uważa, że niniejsza opinia skupia się na krajowej gospodarce wodnej, tzn. na jakości wody, niedostatku wody słodkiej i ochronie przeciwpowodziowej. Gospodarka dotycząca wód mórz i oceanów, a tym samym dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej i dyrektywa w sprawie planowania przestrzennego obszarów morskich, którymi KR zajął się już w swoich wcześniejszych opiniach, nie są brane pod uwagę w niniejszej opinii.

15.

Zwraca uwagę na stojące przed nami ogromne wyzwania w dziedzinie gospodarki wodnej w związku ze zmianą klimatu i dalszą intensyfikacją użytkowania gruntów:

16.

Zwraca uwagę na istotną wartość ekonomiczną sektora gospodarki wodnej i gospodarcze znaczenie dobrego gospodarowania zasobami wodnymi. Przykładowo:

17.

Uważa, że ze względu na dużą niepewność co do skali i wpływu przyszłych problemów związanych z wodą i na różnorodność ram regulacyjnych polityka oparta na generalnym planie działania może stanowić dobry punkt wyjścia dla polepszenia powiązań między poszczególnymi instytucjami oraz zbadania innowacyjnych metod kształtowania polityki umożliwiających współpracę między różnymi sektorami, przy jednoczesnym poszukiwaniu synergii i unikaniu konfliktów. Należy wdrożyć politykę, którą określić można jako „adaptacyjną”. W poniższej tabeli przedstawiono różne możliwości.

18.

Zwraca się do Komisji Europejskiej o zbadanie możliwości zastosowania polityki adaptacyjnej w dziedzinie polityki wodnej w ramach przewidzianego przeglądu dyrektywy w sprawie wody pitnej, środków dotyczących ponownego wykorzystywania wody, ewentualnego przeglądu dyrektywy w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych i przeglądu, w przyszłości, ramowej dyrektywy wodnej. Analiza ta powinna być ukierunkowana na główne warunki takiej polityki, tj. jej całościowy charakter, wymianę informacji, elastyczność, różnicowanie celów i podejmowanych działań oraz innowacje. Rozważając możliwości nowej polityki, Komisja powinna zasięgnąć opinii władz lokalnych i regionalnych w celu zadbania o to, by wszelkie przyszłe wnioski były podyktowane ich najlepszym interesem i wspierały, a nie ograniczały, ich kompetencje.

19.

Zwraca się do Komisji Europejskiej o przekształcenie polityki wodnej, mającej głównie charakter sektorowy, w politykę całościową i wzywa w tym kontekście Komisję do włączenia gospodarki wodnej, jako elementu przekrojowego, w inne obszary polityki ściśle związane z zasobami wodnymi, takie jak spożycie przez ludzi, energetyka, rolnictwo, rybołówstwo, turystyka, środowisko itp.

20.

Jest przekonany, że zasada ostrożności i zasada „zanieczyszczający płaci” powinny być nadal stosowane jako punkt wyjścia w dziedzinie polityki wodnej. Jednak w ramach zróżnicowanego podejścia wszystkie możliwości powinny pozostawać otwarte w celu przyjęcia najbardziej skutecznych i efektywnych rozwiązań, tak by w wyjątkowych przypadkach możliwe było odejście od tego punktu wyjścia. Wspomniane rozwiązania powinny być opracowywane z wykorzystaniem innowacyjnego, specyficznego i zrównoważonego pod względem ekologicznym naukowego podejścia.

21.

Zwraca w tym kontekście uwagę, że energia i koszty energii mogą stanowić istotną przeszkodę na drodze do wdrożenia innowacji i nowatorskich rozwiązań, by zaradzić niedoborowi wody, takich jak transport wody na tereny dotknięte suszą lub instalacje do odsalania wody oraz podkreśla, że przy opracowywaniu polityk UE należy uwzględniać w tym kontekście wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, jak i potencjał samej wody jako źródła energii.

22.

Zwraca uwagę na coraz szersze wykorzystywanie produktów leczniczych, takich jak na przykład antybiotyki, których składniki czynne trafiają przez kanalizację do wód powierzchniowych. Pociąga to za sobą nie tylko większe trudności przy produkcji wody pitnej z wód powierzchniowych, ale również może powodować większe ryzyko wzrostu oporności bakterii na antybiotyki. Rozwiązanie tego problemu leży w podejściu ukierunkowanym na rozproszenie źródeł pozostałości farmaceutycznych: resztek i pozostałości produktów leczniczych w moczu i kale.

23.

Zachęca państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne, by w swej polityce wodnej uwzględniły koncepcję zielonej infrastruktury i środki w zakresie naturalnego potencjału retencyjnego (NWRM) jako uzupełnienie lub alternatywę dla tradycyjnych „szarych” środków strukturalnych (np. zmniejszenie presji hydromorfologicznej w dorzeczu) w programach operacyjnych w ramach finansowania z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (np. w celu renaturalizacji terenów podmokłych i lasów) czy też w ramach miejskiego planowania przestrzennego (np. w celu magazynowania wody deszczowej (do ponownego użycia) lub zwiększenia pojemności wodnej gleby, by zmniejszyć wpływ powodzi).

24.

Zwraca uwagę na potrzebę poprawy gospodarki wodnej poprzez pomoc w ochronie źródeł zaopatrzenia w czystą wodę w okresie klęsk żywiołowych (12).

25.

Zachęca władze lokalne i regionalne do podjęcia dialogu z towarzystwami ubezpieczeniowymi i rządem krajowym, w celu dopilnowania, aby wszystkie gospodarstwa domowe i rolne oraz przedsiębiorstwa, które mogą zostać dotknięte powodzią, mogły uzyskać ubezpieczenia po przystępnej cenie. Potrzebne są też dalsze prace w celu zagwarantowania, aby wszystkie zainteresowane strony uznały, że zwiększanie odporności od samego początku jest najskuteczniejszym sposobem minimalizacji ryzyka i ograniczania długoterminowych kosztów klęsk żywiołowych.

26.

Zauważa, że cele różnych polityk same w sobie są dopuszczalne („polityka planowa”), ale niezbędne środki okazują się często sprzeczne na poziomie realizacji. Komitet zwraca uwagę na fakt, że regiony i miasta, na poziomie których odbywa się realizacja, często muszą poszukiwać kompromisu między tymi różnymi sprzecznymi środkami.

27.

Wzywa Komisję do zintensyfikowania wymiany informacji pomiędzy władzami lokalnymi i regionalnymi, odpowiedzialnymi za realizację polityki wodnej, a decydentami w Brukseli, oraz do uwzględnienia informacji dotyczących np. sprzecznych celów, w jej nowej polityce lub w razie zmiany polityki.

28.

Oczekuje, że planowany przegląd dyrektywy w sprawie wody pitnej doprowadzi do poprawy systemów monitorowania i parametrów analizy, zapewnienia lepszego dostępu do informacji dotyczących jakości wody pitnej dla obywateli, rozwiązania problemu wycieków, opracowania ram regulacyjnych dla małych lub indywidualnych dostaw wody pitnej, zaproponowania rozwiązań problemów spowodowanych przez materiały wchodzące w kontakt z wodą pitną oraz aktualizacji istniejących odstępstw od prawodawstwa.

29.

Nalega, by przyszły przegląd dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych miał szczególnie na celu poprawę monitorowania, sprawozdawczości i rozpowszechniania danych, a także usilnie zaleca, by brać pod uwagę powiązania z gospodarką o obiegu zamkniętym i oszczędnym gospodarowaniem zasobami w UE. Jeśli chodzi o sprawozdawczość, należy odciążyć państwa członkowskie przynajmniej na tyle, na ile już wypełniły swoje obowiązki.

30.

Z zadowoleniem przyjmuje nowe podejście Komisji Europejskiej do oceny „dystansu do zgodności”, skupiające się na lukach pozostałych w obecnie prawidłowo gromadzonych, podłączonych i oczyszczanych ściekach oraz uzupełniające urzędową ocenę zgodności o obowiązki prawne wynikające z dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych; odnotowuje z zadowoleniem, że Komisja Europejska w swoim ósmym sprawozdaniu z wykonania dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych po raz pierwszy przetworzyła i uwzględniła rezultaty na poziomie regionalnym, oraz apeluje do Komisji Europejskiej o utrzymanie zarówno podejścia opartego na „dystansie do zgodności”, jak i podejścia regionalnego oraz ich dalsze rozwijanie we współpracy z podmiotami lokalnymi i regionalnymi.

31.

Apeluje do Komisji Europejskiej, państw członkowskich oraz władz lokalnych i regionalnych, by zmniejszyły niedobór wody i zwiększyły oszczędność zużycia wody, zwłaszcza poprzez:

32.

Zauważa napięcia pomiędzy celami w zakresie jakości wody a wspólną polityką rolną (WPR) i wzywa Komisję do zadbania o lepsze uzgodnienie tych dwóch dziedzin. UE powinna unikać potęgowania takich sprzeczności i powiązanych z nimi obciążeń administracyjnych wynikających z konieczności wdrażania potencjalnie kolidujących przepisów. Powinna raczej poszukiwać najskuteczniejszych i najbardziej opłacalnych kompromisów, które wzajemnie by się wzmacniały.

33.

Sądzi, że celowa i niezbędna jest dalsza integracja w kontekście dyrektywy 91/676/EWG z 12 grudnia 1991 r. dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego, tak aby zharmonizować środki na rzecz osiągnięcia dobrego stanu wód oraz chronić jakość wody pitnej.

34.

Zwraca się do Komisji Europejskiej o zbadanie możliwości zwiększenia elastyczności i zróżnicowania polityki wodnej. Elastyczność jest konieczna z uwagi na niepewność co do przyszłych problemów związanych z wodą. Cele polityki wodnej i podejście do niej będą zatem musiały z całą pewnością zostać zrównoważone między, z jednej strony, niezbędną pewnością prawa umożliwiającą długoterminowe planowanie i wieloletnie, kosztowne inwestycje, a potrzebą dostosowania się w razie potrzeby do nowych okoliczności z drugiej strony. Niezbędne jest zatem zróżnicowanie celów w zależności od czasu i miejsca, aby zwiększyć skuteczność i poziom akceptacji działań (13), bez zaniżania poziomu ich ambicji.

35.

Wzywa Komisję Europejską do określenia innej zasady dotyczącej monitorowania z tytułu ramowej dyrektywy wodnej niż zasada parametru wykluczającego („one out, all out”). Zasada ta daje bowiem gorszy obraz rzeczywistego stanu ekologicznego i chemicznego i nie uwzględnia podjętych już wysiłków na rzecz poprawy jakości wody. Konieczne jest opracowanie narzędzia monitorowania, które uwzględnia wyniki już uzyskane w danym państwie członkowskim, między innymi w celu zagwarantowania akceptacji niezbędnych środków.

36.

Jest przekonany, że oprócz innowacji politycznych podstawowe znaczenie dla sprostania obecnym i przyszłym problemom w dziedzinie wody mają innowacje techniczne (14). Z myślą o wsparciu tego rodzaju innowacji Komitet podkreśla możliwe korzyści wynikające z planu działania UE na szczeblu europejskim w dziedzinie innowacji dotyczących wody na rzecz społeczeństwa o zrównoważonej, opartej na obiegu zamkniętym i inteligentnej gospodarce wodnej. Takie ramy pomogłyby zachęcić państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne, przy wsparciu Komisji Europejskiej, do stosowania systemowych podejść innowacyjnych i tworzenia lub ułatwiania partnerstw w odniesieniu do projektów obejmujących innowacje w dziedzinie wody. Pomimo że platformy wiedzy i obecne możliwości finansowania innowacji ciągle rozwijają się, konsolidują i poszerzają, Komitet dostrzega dwie bariery dla wprowadzania innowacyjnych rozwiązań. Dlatego też Komitet wzywa Komisję Europejską do:

37.

Podkreśla, że gospodarka wodna jest kapitałochłonną dziedziną polityki, w której podejmowane są znaczne inwestycje; w przyszłości skala tych inwestycji będzie nieustannie wzrastać. Przyjęcie szerszej perspektywy w celu określenia problemów i możliwych rozwiązań oraz przewidziana już w aktualnych przepisach poprawa integracji powiązanych obszarów polityki (takich jak rolnictwo, energia, zdrowie) zmniejszają ryzyko spadku inwestycji i otwierają nowe możliwości, tworząc tym samym sprzyjającą podstawę dla innowacji. Wyzwanie stanowi zatem podejmowanie rozważnych decyzji umożliwiających zachowanie tego, co zachować chcemy, ale i stwarzających możliwość mierzenia się z niepewnymi wyzwaniami przyszłości, by zarządzać źródłem życia ( manage the source of life ).

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 207/51

1.

Podkreśla, że wiele z jego pierwotnych zaleceń w sprawie strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu (CoR 3752/2013) jest nadal aktualnych i że należy je postrzegać w powiązaniu z obecną opinią. Zwraca zwłaszcza uwagę na sugestie dotyczące bardziej bezpośredniego powiązania strategii z koncepcją odporności na zmiany klimatu i dalszego rozwijania koncepcji/oceny szczególnie trudnej sytuacji różnych obszarów, a także na fakt, że we wniosku należałoby położyć większy nacisk na rozwiązania z zakresu przystosowania się do zmiany klimatu oparte na zielonej infrastrukturze. Zwraca również uwagę na aspekty dotyczące różnorodności biologicznej i ekosystemu, a także na ostrzeżenie dotyczące tego, że być może niezbędne będzie opracowanie scenariuszy na wypadek przystosowania się do wzrostu temperatury o ponad 2 oC, jeżeli nie powiodłyby się wysiłki na poziomie globalnym w kontekście porozumienia paryskiego.

2.

Odnotowuje, że prowadzone są prace dotyczące wszystkich ośmiu działań przewidzianych w strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu, a rezultaty zaczynają być widoczne (np. przyjęcie krajowych strategii przystosowawczych w 75 % państw członkowskich UE, uruchomienie inicjatywy Mayors Adapt, obecnie włączonej do Porozumienia Burmistrzów). W związku z tym z niecierpliwością oczekuje na ocenę i przegląd Komisji Europejskiej dotyczący strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. Podkreśla, że jest to wciąż trwający proces, w ramach którego państwa członkowskie powinny również wciąż aktualizować swoje strategie, aby nadążyć za stale ewoluującą bazą wiedzy, stosownych ram prawnych i umów międzynarodowych.

3.

Stwierdza, że chociaż to Komisja i państwa członkowskie są kluczowymi podmiotami w tworzeniu ram politycznych i regulacyjnych, to władze lokalne i regionalne odgrywają pierwszoplanową rolę w zmniejszaniu narażenia swojego terytorium na różne skutki zmiany klimatu za pomocą konkretnych działań przystosowawczych. Podkreśla w związku z tym, że sprawnie funkcjonujące ramy wielopoziomowego sprawowania rządów mają kapitalne znaczenie.

4.

Wzywa Komisję Europejską do wspierania ściślejszej współpracy między różnymi poziomami sprawowania rządów (UE, państwa członkowskie, władze regionalne i lokalne) w celu dostosowania priorytetów, zminimalizowania sprzecznych bądź równoległych, lecz niepowiązanych procesów, i zmaksymalizowania synergii między strategiami i planami opracowanymi na poziomie unijnym i krajowym a tymi sporządzonymi na szczeblu regionalnym i lokalnym. W ten sposób zapewni się bardziej spójną politykę oraz skoordynowane i wzajemnie uzupełniające się działania.

5.

Wspiera takie unijne inicjatywy, takie jak Porozumienie Burmistrzów w sprawie Klimatu i Energii i Partnerstwa w ramach nowego programu UE dla miast, które pomagają rozwijać skoordynowane i wielopoziomowe systemy zarządzania i platformy współpracy. Należy dostrzegać rolę tych inicjatyw w uwzględnianiu potrzeb miast i regionów i doskonaleniu współpracy. KR z niecierpliwością oczekuje także terminowego utworzenia partnerstwa w ramach programu dla miast dotyczącego priorytetu tematycznego przystosowania się do zmiany klimatu, w tym jej wymiaru ekonomicznego, społecznego i środowiskowego.

6.

Podkreśla w tym kontekście potrzebę większego zaangażowania miast i regionów w opracowywanie i wdrażanie krajowych strategii i planów przystosowawczych. Dlatego wzywa państwa członkowskie do utworzenia odpowiednich instytucjonalnych struktur lub platform, które wspierałyby stałe konsultacje i ściślejszą współpracę (np. za pośrednictwem grup roboczych) i uwzględniały specyfikę każdego państwa członkowskiego. Jednocześnie zwraca się do Komisji Europejskiej, by wspierała ten proces i zachęcała do niego.

7.

Uważa, że przegląd strategii w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu powinien lepiej odzwierciedlać pierwszorzędną rolę regionów (np. przez wprowadzenie poświęconego im specjalnie rozdziału) i skuteczniej wspierać podejmowane przez nie wysiłki. Regiony faktycznie odgrywają rolę koordynatora/pośrednika w procesie przystosowawczym, zapewniając dostosowanie określonych przez państwa członkowskie priorytetów do potrzeb i oczekiwań w terenie i vice versa. Mogą także działać jako katalizatory, wspierając wysiłki władz lokalnych zmierzające do zwiększenia ich odporności na ryzyko zmiany klimatu i ryzyko związane z klęskami żywiołowymi, budowania zdolności i wdrażania dostępnego finansowania – tak jak czynią to regiony, które już zaangażowały się w Porozumienie Burmistrzów jako „Koordynatorzy”. KR wzywa Komisję Europejską do dalszego uwzględniania zadań, które przyjęły na siebie władze nie tylko lokalne, lecz także regionalne, oraz działań prowadzonych przez nie w ramach inicjatywy Porozumienie Burmistrzów (w podobnym duchu do działań podejmowanych obecnie w ramach inicjatywy „Regions Adapt”).

8.

Zaznacza, że brak nakazowych ram legislacyjnych postrzegany jest przez władze lokalne i regionalne jako przeszkoda w podejmowaniu działań w niektórych państwach członkowskich. W związku z tym władze te z zadowoleniem przyjęłyby otrzymanie od UE i władz krajowych jaśniejszego mandatu w sprawie działań przystosowawczych. W odniesieniu do poziomu krajowego KR wyraża satysfakcję w związku z podejmowanymi w ostatnim czasie przez niektóre państwa członkowskie wysiłkami na rzecz uwzględniania w konkretnych aktach legislacyjnych kwestii przystosowawczych (np. w związku z ramową dyrektywą wodną i dyrektywą powodziową).

9.

Wzywa Komisję Europejską do zbadania, ile organów władz lokalnych i regionalnych w UE i w poszczególnych państwach członkowskich posiada strategie lub plany w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. Na tej podstawie Komisja Europejska, we współpracy z władzami lokalnymi i regionalnymi, mogłaby zaproponować ogólnounijne i krajowe cele wspierania dalszego opracowywania lokalnych i regionalnych strategii i planów w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu przez władze lokalne i regionalne.

10.

Podkreśla, że przegląd strategii w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu powinien nie tylko uwzględnić skuteczne ramy wielopoziomowego sprawowania rządów, ale także położyć większy nacisk na konieczność zaangażowania wielu zainteresowanych stron i na międzysektorowe podejście (w miejsce hermetycznego), które umożliwiłoby bardziej skuteczne i zintegrowane działania przystosowawcze. W ramach przeglądu strategii można by podać parę konkretnych przykładów (lub odniesienia do nich), które ukazałyby korzyści płynące z prowadzenia wspólnych prac (zamiast w izolacji) nad współtworzeniem rozwiązań na poziomie regionalnym i lokalnym. Należy zdecydowanie zachęcać do tego rodzaju partycypacyjnego podejścia i je wspierać, między innymi za pomocą projektów finansowanych przez UE (np. w przyszłych zaproszeniach do składania wniosków w ramach programu LIFE lub „Horyzont 2020”).

11.

Podkreśla znaczenie dokładnego zbadania czynników sukcesu oraz przeszkód w rozwijaniu różnych formy współpracy między naukowcami, praktykami i decydentami na szczeblu lokalnym i regionalnym. Informacje takie mogłyby skutkować praktycznymi zaleceniami opartymi na konkretnych przykładach (wielostronnych/publiczno-prywatnych) partnerstw, które należałoby szeroko rozpowszechniać, np. za pośrednictwem europejskiej platformy przystosowania się do zmian klimatu (Climate-ADAPT).

12.

Przypomina, że należy wszystkimi możliwymi kanałami komunikacyjnymi uświadamiać o konieczności podejmowania zintegrowanych działań przystosowawczych i łagodzących w celu osiągnięcia jak największej synergii między dwoma elementami polityki klimatycznej oraz uniknięcia przystosowań powodujących niezamierzone skutki negatywne. KR wzywa zatem Komisję Europejską, by w ramach przeglądu rozważyła wprowadzenie innowacyjnych mechanizmów w celu podniesienia świadomości i zwiększenia akceptacji wśród lokalnych i regionalnych podmiotów (w tym obywateli i przedsiębiorstw) i w celu zachęcania do zmiany zachowania.

13.

Podkreśla znaczenie dalszego budowania zdolności oraz uzupełniania wiedzy w europejskich miastach i regionach i uważa, że dobrą podstawą do tego jest portal Climate-ADAPT i związane z nim narzędzie wspomagania przystosowania miast (Urban Adaptation Support Tool). Narzędzie to wymaga jednak stałej konsolidacji i rozwijania, a także dalszego nagłaśniania i lepszego powiązania go z platformą Porozumienia Burmistrzów. Należy także uczynić je bardziej przyjazne dla użytkownika. KR zachęca Komisję do konsultowania się z miastami i regionami w celu wspólnego określenia sposobu dostosowania portalu Climate-ADAPT, by jak najlepiej odpowiadał ich potrzebom, i zdecydowania, czy należy zintegrować to narzędzie ze stroną internetową Porozumienia Burmistrzów.

14.

Podkreśla potrzebę dalszego gromadzenia przykładów dobrych praktyk wypróbowanych w terenie. Wyłonione przez miasta i regiony przykłady należy gromadzić w jednym, publicznie dostępnym repozytorium, z którego można by w łatwy sposób korzystać (takim jak portal Climate-Adapt i/lub katalog wzorców doskonałości na stronie internetowej Porozumienia Burmistrzów). Ułatwiłoby to wymianę doświadczeń między partnerami. Tego rodzaju baza danych oferowałaby zwłaszcza odpowiednie narzędzia ułatwiające określenie przykładów opartych na podobnych wyzwaniach (np. zagrożenia związane z ryzykiem zmiany klimatu, gęstość zaludnienia) lub mających zbliżone cechy geograficzne (np. położenie w górach, wzdłuż rzek lub nad morzem bądź w ich sąsiedztwie), z myślą o opracowaniu typologii przystosowania. KR jest gotów przyczynić się do wyłonienia skutecznych praktyk w regionach i zachęcać pionierskie regiony do działania, poczynając od prac realizowanych przez członków Komisji ENVE i grupę Ambasadorzy Porozumienia, które powinny być dalej poszerzane i wspierane.

15.

Podkreśla, że współpraca między miastami powinna także ułatwiać przekazywanie wiedzy. Komisja Europejska powinna określić odpowiednie działania partnerskie i mentorskie, wspierać je i odpowiednio finansować. Programy twinningowe, które zostały już zaproponowane w ramach inicjatywy Porozumienie Burmistrzów, wykazały swoją skuteczność i wartość. Należy je w związku z tym powtórzyć i rozszerzyć (np. w ramach corocznych zaproszeń do składania wniosków).

16.

Wzywa Komisję Europejską do skonsolidowania wysiłków na rzecz stworzenia ram umożliwiających budowanie zdolności w miastach i regionach. Wielość unijnych inicjatyw, narzędzi i programów, które już teraz w różny sposób umożliwiają miastom i regionom rozwijanie zdolności (np. poprzez warsztaty, seminaria internetowe i materiały zawierające wytyczne) działa dezorientująco na beneficjentów.

17.

Komisja powinna uściślić, na czym polega specyfika i komplementarność różnych usług oferowanych miastom i regionom w obszarach związanych z działaniami przystosowawczymi. Należy jednocześnie odnotować, że podejmuje się już pewne wysiłki w tym kierunku – warto tu zwłaszcza wymienić niedawne uruchomienie nowego portalu „one stop shop” w ramach programu UE dla miast. Komisja powinna także zobowiązać się do wypełnienia luk w wiedzy, które pojawią się podczas procesu identyfikacji i kompilacji. KR wzywa Komisję, by w ramach tego procesu:

18.

Odnotowuje, że wszystkie poziomy sprawowania rządów – w tym miasta i regiony – muszą dogłębnie rozumieć występujące na ich terytorium ryzyko zmiany klimatu i podatność na zagrożenia, by mogły odpowiednio podejmować decyzje i kształtować politykę. W związku z tym KR wzywa Komisję do dalszego wspierania ram oceny ryzyka i podatności na zagrożenia na poziomie regionalnym i lokalnym, ponieważ stanowią one punkt wyjścia wszelkiej strategii w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu i wspierają działania oparte na dowodach.

19.

Podkreśla, że władze lokalne i regionalne regularnie zwracają uwagę na dwa czynniki stanowiące przeszkodę w podejmowaniu działań przystosowawczych: 1) brak (dostępu do) przydatnej i zrozumiałej informacji na temat zmiany klimatu; oraz 2) brak fachowej wiedzy i doświadczenia w interpretowaniu tych informacji. W związku z tym należy dalej wspierać władze lokalne i regionalne – poprzez dokumentację i dzielenie się dobrymi praktykami – by, po pierwsze, pomóc im zorientować się w dostępnych informacjach, a po drugie, pomóc im przełożyć skutki zmiany klimatu na mniejszą skalę miasta/regionu i interpretować je na tym poziomie.

20.

Wzywa Komisję do dalszego wspierania miast i regionów w bieżących wysiłkach dotyczących prognozowania zmiany klimatu i oceny związanego z tym ryzyka poprzez zintensyfikowanie działań (badawczych) dotyczących opracowania odpowiednich narzędzi i metod (modelowania ryzyka), rozwoju (makro)regionalnych scenariuszy dotyczących skutków zmiany klimatu i tworzenia sieci usług klimatycznych (w ramach programu „Horyzont 2020”) na poziomie międzynarodowym, europejskim i niższym niż krajowy. Tego rodzaju sieci usług klimatycznych angażują odpowiednich ekspertów i dostawców danych (np. środowisko naukowe), dzięki czemu istniejące informacje i wiedza stają się dostępne i zrozumiałe dla lokalnych i regionalnych decydentów politycznych.

21.

Podkreśla, jak ważne jest, by wspierać ujawnianie informacji o ryzyku zmiany klimatu, w celu zachęcania do działań przystosowawczych i pobudzania inwestycji. Obecnie pojawia się szereg nowych – dobrowolnych lub kierowanych przez podmioty prywatne – inicjatyw dotyczących ujawniania informacji o ryzyku zmiany klimatu. Komisja mogłaby je dalej wspierać i promować.

22.

Zatem z zadowoleniem wita inicjatywę Komisji dotyczącą zbadania możliwości współpracy z sektorem ubezpieczeniowym – jako kluczowym dostawcą danych i potencjalnym inwestorem. Zachęca Komisję do zbadania mechanizmów ubezpieczeniowych, które zachęcałyby do zapobiegania ryzyku i przyczyniały się do ograniczenia szkód oraz do współpracy z towarzystwami ubezpieczeniowymi, by mieć pewność, że dzielą się one z sektorem publicznym swoją wiedzą – w tym specjalistyczną – na temat modelowania ryzyka i zarządzania ryzykiem wystąpienia klęsk żywiołowych. W ramach przeglądu należy też w dalszym ciągu promować udane partnerstwa w celu inspirowania i motywowania innych. Podkreśla również w tym kontekście, że miasta lub regiony uznane przez ubezpieczyciela za obciążone „wysokim ryzykiem” również mogą napotykać wiele przeszkód dla inwestycji i rozwoju, i zachęca Komisję Europejską do przeanalizowania podczas przeglądu sposobów rozwiązania tego rodzaju problemów.

23.

Jest zdania, że w ramach przeglądu strategii przystosowawczej należy promować dalsze korzyści wynikające z oceny społeczno-gospodarczych skutków przystosowania się. Tego rodzaju analiza społeczno-gospodarcza dostarcza wskazówek decydentom przez zapewnienie im lepszego oglądu potencjalnych kosztów i korzyści działań przystosowawczych, a także skutków związanych z zaniechaniem tych działań. Analiza ta przyczynia się zatem do podnoszenia świadomości w tym zakresie, do zrozumienia ograniczonych zdolności i do określenia najbardziej opłacalnych z gospodarczego punktu widzenia rozwiązań politycznych.

24.

Zwraca uwagę, że istnieje potrzeba dalszego informowania miast i regionów o różnych metodach, które można by wykorzystać przy tego rodzaju ocenie (np. analiza kosztów–korzyści, stosowanie wielu kryteriów, decyzja zainteresowanych stron, doświadczenia i obserwacje), oraz o ich użyteczności w różnych kontekstach. W związku z tym proponuje, by Komisja zapewniła odpowiednie wsparcie za pośrednictwem swoich platform referencyjnych – Climate-ADAPT i Porozumienie Burmistrzów.

25.

Podkreśla, że należy wyposażyć władze lokalne i regionalne we właściwe narzędzia i wskaźniki monitorowania, sprawozdawczości i oceny, które służyłyby jako wytyczne przy planowaniu lokalnych działań przystosowawczych i je wspierały. Również referencyjne platformy przystosowawcze (Climate-ADAPT i Porozumienie Burmistrzów) mogłyby wspierać planowanie lokalnych działań przystosowawczych.

26.

Jest przeświadczony o znaczeniu zapewnienia wzajemnej kompatybilności i wzajemnego wzmacniania się ram monitorowania, sprawozdawczości i oceny na poziomie międzynarodowym, europejskim, krajowym, regionalnym i lokalnym. Zapewni to spójność i ograniczy do minimum nakładanie obciążeń na miasta i regiony.

27.

Z satysfakcją przyjmuje postępy, jakie osiągnięto w tym zakresie od momentu opublikowania strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. Postęp ten unaoczniają „tablica wyników w zakresie przygotowania się do działań przystosowawczych” – opracowana na potrzeby państw członkowskich UE – i „szablon monitorowania i sprawozdawczości w ramach Porozumienia Burmistrzów” – przygotowany z myślą o miastach sygnatariuszach. Wyraża zadowolenie z powodu ścisłego powiązania tablicy wyników z szablonem, ale uważa, że wymagane jest ich dalsze nagłaśnianie i opracowanie wytycznych na temat sposobu korzystania z nich (np. za pośrednictwem strony internetowej inicjatywy Porozumienie Burmistrzów).

28.

Podkreśla potrzebę zbadania możliwości uzyskania dalszych synergii z innymi partnerskimi inicjatywami, które zostały równolegle zaproponowane na poziomie międzynarodowym lub europejskim (np. Regions Adapt, CRAFT, Odporne miasta) i które posiadają własne ramy monitorowania, sprawozdawczości i oceny. Zaznacza jednak, że dalsze wysiłki na rzecz harmonizacji lub współpraca nie powinny odbywać się ze szkodą dla potrzeb i interesów miast i regonów.

29.

Z zadowoleniem przyjmuje istniejące już instrumenty finansowe UE służące wspieraniu lokalnych i regionalnych działań w dziedzinie klimatu (np. europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, ale także program „Horyzont 2020”, LIFE, Fundusz Solidarności Unii Europejskiej, mechanizm finansowy na rzecz kapitału naturalnego), podkreśla jednak, że uzyskanie dostępu do tych funduszy nadal stanowi największe wyzwanie dla miast i regionów. W związku z tym wzywa Komisję do zapewnienia europejskim władzom lokalnym i regionalnym: 1) łatwo osiągalnych i zrozumiałych informacji na temat dostępnych funduszy i instrumentów finansowych pomocnych w opracowaniu i realizacji ich planów działania; oraz 2) dalszych wskazówek i wsparcia w zakresie dostępu do istniejących instrumentów oraz ich stosowania, a także ich ewentualnego łączenia (np. przez specjalnie dostosowane szkolenia).

30.

Przypomina swoją propozycję dotyczącą podejścia do oceny kosztów i korzyści kapitałowych uwzględniających cały cykl życia w celu zapewnienia długich okresów zwrotu z inwestycji odpornych na zmianę klimatu. Powinien istnieć wymóg stanowiący, że rejestry księgowe i rejestry ryzyka muszą zawierać informacje na temat gospodarczych, środowiskowych i społecznych skutków działania i inwestycji kapitałowych, które nie uwzględniają zmian klimatu, lub zaniechania działań.

31.

Ma nadzieję, że przegląd strategii w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu położy większy nacisk na potencjalną rolę regionów w ułatwianiu dostępu do niektórych systemów finansowania. Niektóre regiony już obecnie pomagają zarządzać funduszami strukturalnymi UE i ich redystrybucją przez łączenie mniejszych projektów realizowanych przez gminy na ich terytorium lub przez bezpośrednie udzielanie finansowania. KR podkreśla jednak, że instytucje zarządzające wciąż potrzebują dalszych wytycznych, które pomogłyby im wykorzystać pełny potencjał dostępnych funduszy europejskich i innowacyjnych instrumentów finansowych.

32.

Zachęca Komisję do dalszego zbadania koncepcji szybkiego dostępu do instrumentów finansowych dla poszczególnych władz lokalnych i regionalnych w oparciu o takie czynniki, jak publiczne zobowiązanie się do wszechstronnych działań przystosowawczych (np. przez przyłączenie się do inicjatywy Porozumienie Burmistrzów), przeprowadzenie kompleksowej oceny ryzyka i podatności na zagrożenia bądź przedstawienie planu działań przystosowawczych. Dokonanie przez Komisję zmiany wstępnych warunków dostępu do niektórych funduszy umożliwiłoby wprowadzenie i wspieranie tego rodzaju „ścieżki szybkiego dostępu”. Ten sam efekt miałaby zmiana kryteriów wyboru i przyznawania dotacji w ramach różnych programów (tj. „Horyzont 2020” i „LIFE”). Należy bardziej stanowczo zbadać tę możliwość również w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, zalecając wszystkim instytucjom zarządzającym wybranie wariantu przedstawionego już w niektórych regionalnych programach operacyjnych, który daje pierwszeństwo inicjatywom przewidzianym w planach działania na rzecz zrównoważonej energii oraz planach działania na rzecz zrównoważonej energii i klimatu przyjętych przez gminy należące do Porozumienia Burmistrzów.

33.

Z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji Europejskiej opracowaną w ramach przygotowań do kolejnych wieloletnich ram finansowych (WRF), a dotyczącą podsumowania postępów w realizacji różnych funduszy UE, jak również wykorzystania dotacji i innych instrumentów finansowych (np. wnioski wyciągnięte dzięki programowi LIFE i włączenie działań w dziedzinie klimatu do europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych). Powinno to pomóc: 1) w zaproponowaniu właściwej kombinacji zarówno głównych instrumentów finansowych, jak i instrumentów opracowanych specjalnie z myślą o przystosowaniu się do zmiany klimatu, i to bez ograniczania środków budżetowych niezbędnych do łagodzenia zmiany klimatu; 2) w sformułowaniu zaleceń dotyczących przyszłych zaproszeń do składania wniosków w sprawie projektów (np. w ramach programów LIFE i „Horyzont 2020”), a tym samym w zlikwidowaniu istniejących luk dotyczących finansowania lokalnych działań na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu.

34.

Podkreśla, że program LIFE, a konkretnie zintegrowane projekty w dziedzinie klimatu LIFE, uważane są przez miasta i regiony za jedne z najważniejszych instrumentów finansowych służących testowaniu, wypróbowywaniu i przedstawianiu działań przystosowawczych poprzez podejście międzysektorowe i na dużą skalę terytorialną (na poziomie regionalnym, międzyregionalnym, krajowym lub transnarodowym), i w związku z tym zdecydowanie zachęca Komisję do rozszerzenia tego instrumentu i jego dalszego wspierania.

35.

Stwierdza, że wiele europejskich miast i regionów posiada ogromny niewykorzystany potencjał do przyciągania inwestycji i wiele z nich napotyka poważne przeszkody we wdrażaniu własnych inwestycji.

36.

Uważa w związku z tym, że Komisja powinna nadal szukać innowacyjnych sposobów kierowania do władz lokalnych i regionalnych inwestycji dotyczących działań przystosowawczych i zwraca się do Komisji o udzielenie tym władzom odpowiednich porad specjalistycznych, wskazówek i wsparcia w zakresie opracowywania rentownych inwestycji (np. poprzez Europejskie Centrum Doradztwa Inwestycyjnego lub inne ukierunkowane działania w zakresie budowania potencjału) i w zakresie zdobywania finansowania. W ramach przeglądu można by wskazać przykłady ilustrujące mechanizmy postępowania z inwestorami prywatnymi i współpracowania z towarzystwami ubezpieczeniowymi. Komisja powinna nadal wspierać pilotażowe inicjatywy idące w tym kierunku.

37.

Podkreśla, że należy wspierać miasta i regiony w poszukiwaniu takich rozwiązań z zakresu łączenia funduszy publicznych i prywatnych – począwszy od źródeł międzynarodowych poprzez finansowanie europejskie i krajowe po źródła lokalne – które byłyby najbardziej odpowiednie do finansowania działań dostosowawczych prowadzonych w konkretnych warunkach lokalnych. Jak podkreślono w przeglądzie śródokresowym wieloletnich ram finansowych na lata 2014–2020, Komisja będzie nadal poszukiwać sposobów stawienia czoła pozostałym potrzebom inwestycyjnym poprzez łączenie środków unijnych, krajowych i prywatnych.

38.

Przyznaje, że w ciągu ostatnich lat dialog na szczeblu międzynarodowym na temat zagadnień klimatycznych nabrał tempa i doprowadził do nowych umów międzynarodowych, takich jak ramy z Sendai dotyczące ograniczania ryzyka klęsk żywiołowych w latach 2015–2030, program działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do 2030 r. oraz porozumienie klimatyczne z Paryża. Dlatego zwraca się do Komisji o dalsze włączanie jej działań w te globalne ramy, o wzmacnianie odgrywanej przez nią roli modelu oraz przyczynianie się do tworzenia synergii między tymi różnymi ramami działania.

39.

Podkreśla, że w przeglądzie należy dokładniej rozważyć aspekt transgraniczny zarządzania zagrożeniami związanymi ze zmianą klimatu. W tym względzie współpraca makroregionalna stanowi właściwe podejście z punktu widzenia poczynienia postępów w przystosowaniu się UE do zmiany klimatu, przez wspieranie wymiany informacji i łączenie wysiłków ponad granicami administracyjnymi. W związku z tym Komisja powinna rozważyć dalsze wspieranie i rozszerzenie swoich transnarodowych inicjatyw pilotażowych, takich jak projekty w regionie Dunaju, Morza Bałtyckiego, Morza Adriatyckiego i Morza Jońskiego oraz w regionie alpejskim, na inne makroregiony w Europie i poza nią.

40.

Zwraca się do Komisji, aby położyła większy nacisk na korzyści płynące ze współpracy między regionami i miastami. W związku z tym nowe Globalne Porozumienie Burmistrzów na rzecz Klimatu i Energii powinno otworzyć przed innymi regionami świata nowe możliwości wykorzystania europejskich doświadczeń i przykładów, a także zaoferować europejskim władzom lokalnym i regionalnym szansę na uczenie się od podobnych im organów z innych kontynentów.

41.

Podkreśla, że zważywszy na niedawne prognozy Ramowej konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu dotyczące przyszłych przepływów migracyjnych, w przeglądzie należałoby nawiązać do powiązań pomiędzy przystosowaniem się do zmiany klimatu a migracją, a zatem włączyć do niego nowy rozdział na temat wyzwań i szans stwarzanych przez migrację spowodowaną zmianami klimatu. W tym względzie Komisja zbada sposoby dalszego wspierania regionów i miast w stawianiu czoła mobilności oraz ewentualnej integracji migrantów i uchodźców.

42.

Na koniec Komitet Regionów pragnie wyrazić gotowość uczestniczenia w procesie konsultacji z zainteresowanymi stronami w sprawie przeglądu strategii UE w zakresie przystosowania, który Komisja Europejska ma przeprowadzić na początku 2017 r. Komitet uważa, że przedstawione w niniejszej opinii zalecenia – jak również te sformułowane w innych opiniach poświęconych kwestii przystosowania się (1) – stanowią dobrą podstawę do przyszłej wymiany poglądów.

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 207/57

1.

Zauważa, że zaledwie około 6 % wszystkich osób prowadzących gospodarstwa rolne w UE to osoby w wieku do 35 lat, podczas gdy ponad połowa z prowadzących gospodarstwa rolne w UE jest w wieku powyżej 55 lat. Ogólną cechą populacji UE jest zwiększony odsetek osób starszych, który wynika z wydłużającego się średniego dalszego trwania życia i spadającego współczynnika urodzeń. Tendencja ta jest jednak bardziej widoczna w rolnictwie niż w pozostałych sektorach gospodarki. Skoro starsi rolnicy żyją dłużej i skoro w większym stopniu zachęca się ich do dalszego prowadzenia gospodarstw rolnych niż do odstępowania od tej działalności, siła robocza Europy w sektorze rolnictwa stopniowo się starzeje, co tworzy znaczące bariery dla nowych podmiotów.

2.

Ogólnie rzecz biorąc, na niechęć starszych rolników do przenoszenia własności gospodarstw rolnych ma wpływ także fakt, że ich prowadzenie wiąże się ze wspólnotowym stylem życia, który wychodzi poza ustawowy wiek emerytalny. W tym zakresie prowadzenie działalności rolnej różni się od wielu pozostałych rodzajów działalności gospodarczej. Trudności związane z przenoszeniem własności często wynikają z faktu, że starszym osobom prowadzącym gospodarstwa rolne niełatwo jest opuścić te obiekty i stopniowo rezygnować z rolnictwa, ponieważ ich miejsce zamieszkania jest jednocześnie miejscem prowadzenia działalności rolnej. Problem pogłębia ogólny „drenaż mózgów” mający miejsce na terenach wiejskich, ponieważ coraz lepiej wykształcona siła robocza nie jest już zainteresowana pracą w rolnictwie.

3.

Jest przekonany, że wiele młodych osób ma tendencję do postrzegania zawodu rolnika jako nieatrakcyjnego, na co wpływ mają niskie dochody, niska stopa zwrotu z inwestycji, długie godziny pracy, niewiele możliwości skorzystania z urlopu wypoczynkowego (zwłaszcza w przypadku hodowców zwierząt gospodarczych), a także szereg powiązanych zagrożeń i źródeł niepewności. Choć bezpośrednie dziedziczenie w obrębie tej samej rodziny wciąż pozostaje najpowszechniejszym mechanizmem rozpoczynania działalności rolnej, istnieją przesłanki wskazujące, że rośnie też liczba nowych rolników, którzy nie odziedziczyli swoich gospodarstw. Problem ten potęgują wyzwania w rodzaju ograniczonego lub utrudnionego dostępu do transportu, słabej łączności oraz świadczeń edukacyjnych, kulturalnych, socjalnych czy zdrowotnych, z którymi borykają się obszary wiejskie. Aby młodzi ludzie pozostawali na obszarach wiejskich, konieczna jest rozwinięta gospodarka wiejska zapewniająca możliwość korzystania z usług oraz rekreacji. W przeciwnym wypadku będą oni często wybierali migrację do miast i podejmowali pracę niezwiązaną z rolnictwem.

4.

Uważa, że niedobór młodych ludzi wybierających karierę zawodową w rolnictwie stwarza zagrożenie dla stabilności gospodarczej i zrównoważonego rozwoju społecznego obszarów wiejskich. Wspieranie młodych rolników jest niezbędnym warunkiem utrzymania rolnictwa w całej UE i zachowania charakteru obszarów wiejskich po to, aby osiągnąć cel spójności terytorialnej zapisany w Traktacie z Lizbony.

5.

Ponownie apeluje do Komisji i państw członkowskich o przejawianie większej inicjatywy, gdy chodzi o promowanie i ułatwianie osiedlania się młodych ludzi, zwłaszcza kobiet, na obszarach wiejskich, poprzez wspieranie działań, dzięki którym rolnicy mogą łatwiej osiągnąć równowagę między życiem zawodowym a prywatnym (1).

6.

Uważa, że należy prowadzić dalsze prace w celu zidentyfikowania i usunięcia barier, z którymi nadal mierzą się kobiety przy rozpoczynaniu i kontynuowaniu kariery w tym sektorze.

7.

Zwraca uwagę na „Manifest młodych rolników”, który został wydany w 2015 r. przez Europejską Radę Młodych Rolników i w którym wezwano do zapewnienia dostępu do ziemi i kredytu z wykorzystaniem środków pomocy publicznej, przyjęcia regulacji ograniczających nieuczciwe praktyki handlowe w obrębie łańcucha dostaw żywności, wprowadzenia środków zmniejszających niestabilność dochodów osiąganych przez młodych rolników, zapewnienia ochrony prawnej wszystkich norm unijnych w negocjacjach handlowych, intensywniejszego wspierania producentów z UE w działalności promocyjnej, a także wspierania dostępu do ziemi w celu ochrony gleby i optymalnego użytkowania gruntów przez młodych rolników na potrzeby produkcji żywności.

8.

Podziela wyrażoną w deklaracji z Cork 2.0 z dnia 6 września 2016 r. obawę dotyczącą masowego opuszczania obszarów wiejskich oraz odpływu młodych ludzi, a także potrzebę zapewnienia, aby obszary i społeczności wiejskie (tereny wiejskie, gospodarstwa rolne, wsie i miasteczka) pozostawały atrakcyjnymi miejscami do życia i pracy poprzez zwiększanie dostępu mieszkańców wsi do usług oraz zwiększanie stojących przed nimi możliwości, a także wspieranie przedsiębiorczości w obrębie dziedzin tradycyjnie związanych z wsią oraz nowych sektorów gospodarki.

9.

Uważa, że obecny kryzys gospodarczy utrudnił dostęp do kredytu wielu młodym przedsiębiorcom z obszarów wiejskich, którym często brakuje niezbędnego zabezpieczenia pożyczek i którzy mogą się borykać z nadmierną biurokracją.

10.

Z zadowoleniem przyjmuje utworzenie przedstawionego przez Komisję i Europejski Bank Inwestycyjny w marcu 2015 r. instrumentu gwarancji rolnej, który powinien ułatwić młodym rolnikom dostęp do kredytu.

11.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w ramach reformy WPR na lata 2014–2020 wprowadzono nowe środki wspierania młodych rolników przy zakładaniu gospodarstw rolnych. Wyraża jednak obawę, że biurokracja może hamować korzystanie z tych środków. Nie wolno dopuścić do tego, by nadmiar regulacji uniemożliwiał młodym rolnikom optymalne korzystanie z tych nowych środków. Przykładowo, w niektórych państwach członkowskich młodzi rolnicy zakładają partnerstwa. Środki opracowywane w Brukseli muszą zatem być dostosowane do tego typu lokalnych prawnych i finansowych struktur prowadzenia działalności.

12.

Wzywa państwa członkowskie do wykorzystania możliwości, jakie daje nowa WPR w zakresie wspierania młodych rolników i wymiany pokoleń – możliwości takich jak wsparcie, o którym mowa w art. 50 i 51 rozporządzenia (UE) nr 1307/2013.

13.

Zwraca uwagę na oferowane młodym rolnikom w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych możliwości (2) w zakresie opracowywania i wdrażania instrumentów finansowych w formie pożyczek, gwarancji lub funduszy kapitałowych w celu zapewnienia dostępu do finansowania osobom, które tego potrzebują.

14.

Stwierdza jednak, że pozycja ekonomiczna młodych rolników jest najsilniejsza i najbardziej skuteczna z chwilą faktycznego przejęcia gospodarstwa. Aby wzmocnić pozycję ekonomiczną młodych rolników przy przejmowaniu gospodarstw poprzez struktury partnerstwa, trzeba zmienić art. 50 ust. 5 rozporządzenia (UE) nr 1307/2013. Dlatego też Komitet proponuje, by w ramach ewentualnego przyszłego przeglądu rozporządzenia wykreślić całe drugie zdanie art. 50 ust. 5, tak by ostatecznie ustęp ten miał następującą treść: „Płatność dla młodych rolników przyznaje się na rolnika na okres maksymalnie pięciu lat”. Komitet apeluje ponadto do Komisji Europejskiej o wdrożenie rozwiązania tymczasowego, dzięki któremu młodzi rolnicy mogliby jak najlepiej wykorzystać te środki.

15.

Zauważa, że w rozporządzeniu zbiorczym przedstawionym przez Komisję w 2016 r. wskazano, że Komisja zamierza rozszerzyć możliwość wykorzystywania wsparcia w postaci instrumentu finansowego także na pomoc młodym rolnikom na rozpoczęcie działalności, co pozwoli na zwiększenie poziomu finansowania oferowanego tej grupie z uwagi na charakter tego rodzaju instrumentów (wysokość elementu pomocy w przypadku pożyczki lub gwarancji jest o wiele niższa niż w przypadku dotacji).

16.

Uważa, że wsparcie powinno być udzielane przede wszystkim gospodarstwom rodzinnym, ponieważ tworzą one wartość dodaną oraz miejsca pracy, a także przyczyniają się do rozpoczynania działalności w sektorze rolnictwa przez nowe pokolenia rolników, gdyż łatwiej jest przenieść własność gospodarstw rolnych mających solidne podstawy ekonomiczne i racjonalną wielkość.

17.

Przypomina, że w przygotowanym przez Komisję Europejską sprawozdaniu na temat potrzeb młodych rolników wskazano, że dostępność ziemi przeznaczonej do nabycia lub dzierżawy stanowi największy problem, przed jakim stoją młodzi rolnicy i nowe podmioty rozpoczynające działalność w sektorze rolnictwa (4).

18.

Z zaniepokojeniem stwierdza, że rolnictwo coraz szybciej oddala się od modelu rodzinnego gospodarstwa rolnego, i to na tyle, że rok 2014 został ogłoszony Międzynarodowym Rokiem Rolnictwa Rodzinnego, aby zwrócić uwagę świata na ten problem. Jest przekonany, że ponieważ ziemia zwykle stanowi bezpieczną inwestycję dla inwestorów niezwiązanych z rolnictwem, dostęp do niej dla młodych rolników pragnących rozpocząć działalność rolną jest coraz bardziej utrudniony.

19.

Wzywa Komisję do dokonania oceny bezpośrednich i pośrednich skutków polityki europejskiej w dziedzinie koncentracji oraz masowego wykupu i dzierżawy ziemi w Europie; przykładowo wspólna polityka rolna (WPR) oraz wypłacane w jej ramach dotacje w sposób wyraźny faworyzują duże gospodarstwa rolne i marginalizują małe gospodarstwa rolne, a ponadto mogą w różny sposób wpływać na różne sektory.

20.

Odnotowuje obowiązywanie w kilku państwach członkowskich przepisów krajowych zapobiegających przymusowej koncentracji ziemi i jej nabywaniu przez cudzoziemców, na przykład przepisów wprowadzających prawo pierwokupu, i jest przekonany, że państwom członkowskim i regionom należy nadać większe uprawnienia w zakresie regulacji kwestii gruntów rolnych oraz wprowadzania ograniczeń w tej dziedzinie, zwłaszcza w celu zapobieżenia występowaniu w Europie zjawiska masowego wykupu i dzierżawy ziemi oraz jej koncentracji, które ogranicza możliwości młodych rolników przy rozpoczynaniu przez nich działalności.

21.

Wprawdzie Komisja Europejska może w bardzo ograniczonym stopniu ingerować w przepisy dotyczące rynku nieruchomości (stanowi to kompetencję państw członkowskich), można by przeanalizować wymienione poniżej pomysły:

22.

Jest zdania, że przemysł, rekreacja, a przede wszystkim postępująca urbanizacja prowadzą do szybkiego ponownego zagospodarowywania i zanikania gruntów rolnych. Uważa w związku z tym, że społeczności lokalne powinny brać udział w podejmowaniu decyzji dotyczących użytkowania gruntów i dlatego należy im przyznać dodatkowe prawa i zapewnić dodatkowe możliwości.

23.

Podkreślając potrzebę zapewnienia młodym rolnikom długoterminowych perspektyw w celu zwalczania problemu wyludniających się obszarów wiejskich, wzywa Komisję i państwa członkowskie do wdrożenia inicjatyw na rzecz wspierania przedsiębiorczości, wschodzących branż oraz rynku pracy w rolnictwie i leśnictwie w celu stworzenia nowych i utrzymania dotychczasowych miejsc pracy w rolnictwie, a także uczynienia ich bardziej atrakcyjnymi dla młodych ludzi.

24.

Zauważa, że potrzeby młodych rolników w zakresie szkoleń i informacji są znaczne i bardzo zróżnicowane: dla niektórych młodych rolników potrzeby odnoszące się do umiejętności technicznych i umiejętności związanych z opracowywaniem strategii dotyczącej gospodarstwa rolnego mają pierwszorzędne znaczenie, podczas gdy inni młodzi rolnicy dla zapewnienia solidnych podstaw ekonomicznych swoim gospodarstwom potrzebują umiejętności w zakresie przedsiębiorczości, na przykład w dziedzinie marketingu, tworzenia sieci kontaktów, komunikacji i finansów. Nie zawsze są oni świadomi, że mogą wykorzystać wszystkie te zróżnicowane umiejętności, gdyż prowadzą swoje gospodarstwa rolne w tradycyjny sposób i nie widzą potrzeby zmian.

25.

Jest w związku z tym przekonany, że należy podjąć wysiłki, aby podnieść świadomość tych możliwości i korzyści związanych z podnoszeniem umiejętności w ramach kształcenia średniego i szkolnictwa wyższego. Władze lokalne i regionalne, a także agencje krajowe i unijne, mają w tym zakresie do odegrania ważną rolę.

26.

Podkreśla, że młodzi rolnicy są również młodymi przedsiębiorcami, i w związku z tym zwraca uwagę na istotny potencjał programu „Erasmus” dla młodych przedsiębiorców (finansowanego z programu ramowego COSME na rzecz konkurencyjności MŚP). Należy odpowiednio promować i wdrażać, również w sektorze pierwotnym, program, który umożliwia wymianę transgraniczną oferującą nowym przedsiębiorcom – lub kandydatom na nich – możliwość uczenia się sekretów zawodu od już uznanych przedsiębiorców.

27.

Przypomina, że w swojej opinii na temat innowacji i modernizacji gospodarki wiejskiej zalecił zmodernizowanie kształcenia i szkolenia zawodowego na obszarach wiejskich oraz dostosowanie go do warunków globalnej konkurencji i potrzeb lokalnych przedsiębiorstw, a także zwiększenie finansowania kształcenia i szkolenia zawodowego na obszarach wiejskich ze środków EFS (5).

30.6.2017   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 207/61

1.

Wskazuje zasadniczo na potrzebę zdefiniowania w oparciu o kryteria naukowe terminów „nadużywanie”, „szkodliwe” spożycie i „nadmierne” spożycie.

2.

Stwierdza, że szkodliwe używanie alkoholu wiąże się ze znacznymi kosztami dla społeczeństwa. Podkreśla, że dobre samopoczucie, zdrowie i jakość życia obywateli Unii powinny stać przed interesami ekonomicznymi.

3.

Uważa, że zgodnie z traktatem działania w dziedzinie zdrowia powinny mieć na celu poprawę stanu zdrowia publicznego, wspieranie badań naukowych oraz zapobieganie chorobom i zagrożeniom dla zdrowia, w tym i zagrożeniom związanym z określonym stylem życia, np. z nadużywaniem alkoholu.

4.

Zwraca uwagę na szczególne zagrożenia związane ze spożyciem alkoholu podczas ciąży i kontaktem z alkoholem w okresie dzieciństwa i dojrzewania oraz na szkody dla systemu nerwowego w wyniku zaburzeń rozwojowych układu nerwowego.

5.

Zwraca uwagę, że podejmując problematykę związaną z alkoholem, należy przestrzegać zasady pomocniczości i zasady proporcjonalności. Celem takich działań powinno być uzupełnianie odpowiednich środków krajowych oraz inicjatyw w zakresie polityki zdrowia państw członkowskich, a także wspieranie współpracy pomiędzy państwami członkowskimi.

6.

Zwraca uwagę na konieczność uwzględnienia narodowych wzorców spożywania alkoholu, stanu zdrowia społeczeństwa oraz nierówności zdrowotnych, a także kontekstu kulturowego, geograficznego i historycznego. Trzeba wziąć pod uwagę rozmaite uwarunkowania i potrzeby poszczególnych regionów i gmin Europy.

7.

Podkreśla, że organy i instytucje UE mają do wypełnienia ważną funkcję, jeśli chodzi o wielorakie wspieranie państw członkowskich w działaniach na rzecz badań oraz w przeprowadzaniu ocen strategii, środków, inicjatyw jak i skutków zmian prawa oraz wprowadzanych zakazów.

8.

Dostrzega znaczenie sektora wina, który daje zatrudnienie 3 mln pracowników (1), branży piwowarskiej, w której w całym łańcuchu produkcyjnym jest 2,3 mln miejsc pracy (2), a także wyrobów spirytusowych, który zatrudnia ponad milion pracowników przy produkcji i sprzedaży (3). Branże te wspierają ponadto sektor hotelarski i restauracyjny i tym samym przyczyniają się do tworzenia kolejnych miejsc pracy.

9.

Stwierdza, że spożywanie alkoholu jest największym czynnikiem ryzyka – większym nawet niż używanie tytoniu – dla występowania na całym świecie chorób wśród osób w wieku od 15 do 49 lat (4). Statystyki krajowe pokazują, że w grupie ludności w wieku 15–64 lat spożycie alkoholu jest przyczyną jednego na siedem przypadków zgonów wśród mężczyzn i jednego na 13 przypadków zgonów wśród kobiet (5).

10.

Jest świadomy faktu, że ryzykowne i powodujące uzależnienie spożywanie alkoholu oraz jego nadużywanie niosą ze sobą znaczne koszty ekonomiczne w postaci strat produkcyjnych (11,3 mld EUR) oraz bezrobocia (17,6 mld EUR) (6).

11.

Podkreśla, że w UE bezpośrednie koszty socjalne szkód wynikających ze spożywania alkoholu wynoszą 155,8 mld EUR, z czego znaczna większość (82,9 mld EUR) to koszty inne niż koszty opieki zdrowotnej (7). Te koszty socjalne ulegają podwojeniu, kiedy uwzględni się także szkody wyrządzane innym, czyli społeczeństwu, dzieciom, kobietom i mężczyznom będącym w otoczeniu osoby pijącej (8).

12.

Uważa za konieczne prowadzenie działań w celu zapobiegania przemocy, przy czym szczególną uwagę trzeba poświęcić grupom najbardziej zagrożonym i konkretnym sytuacjom, takim jak przemoc seksualna w miejscach wieczornych rozrywek.

13.

Podkreśla, że społeczne koszty spożywania alkoholu wynoszą średnio 1,3 % PKB danego kraju (9).

14.

Wskazuje, że nadużywanie alkoholu jest czynnikiem ryzyka ponad 60 chorób przewlekłych. Choroby te pojawiają się coraz częściej w UE i generują koszty w wysokości około 700 mld EUR rocznie (10).

15.

Wzywa do opracowania nowej unijnej strategii dotyczącej alkoholu i domaga się zapewnienia, że organy UE w dalszym ciągu będą wzmacniać potencjał państw członkowskich w tym zakresie i będą zabiegać o skuteczną koordynację. W związku z tym popiera postulaty Rady Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego dotyczące silnego politycznego przywództwa w tej dziedzinie (11).

16.

Zwraca uwagę, że wspólne działania na szczeblu UE powinny zawierać także zalecenia oraz odniesienia do sprawdzonych praktyk, jeśli chodzi o wzmacnianie działań krajowych, regionalnych i lokalnych.

17.

Podkreśla, że Komisja Europejska powinna wspierać – a nie wstrzymywać – te państwa członkowskie, które rozbudowują swoją politykę zapobiegania nadużywaniu alkoholu.

18.

Podkreśla, jak ważne jest, by władze lokalne i regionalne mogły wnieść wkład w postaci swego doświadczenia i konkretnej wiedzy, gdyż najlepiej znają i mogą kształtować potrzeby i uwarunkowania, jeśli chodzi o zapobieganie nadużywaniu alkoholu i ograniczanie negatywnych społecznych skutków picia. Poziom lokalny ma szczególne znaczenie, ponieważ jest najbliższy ludziom i tworzonym przez nich społecznościom.

19.

Z uznaniem przyjmuje działania Komisji na rzecz zapobiegania nadużywaniu alkoholu, podejmowane w ramach walki z chorobami przewlekłymi, jednak uważa je za niewystarczające, ponieważ nie ujęto w nich aspektu zapobiegania ani zagadnienia szkód wyrządzanych innym (12).

20.

Wspólne działania na poziomie UE powinny obejmować zalecenia mające na celu uniknięcie sytuacji, w której nadużywanie alkoholu i związane z nim ryzyko stają się elementem promocji ośrodków turystycznych.

21.

Uważa, że strategiczne prace nad problematyką alkoholową powinny opierać się i być koordynowane na szczeblu międzynarodowym. W tym kontekście zaznacza, że w dalszych pracach należy dążyć do większej synergii z planem działania WHO oraz z celami zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych (13).

22.

Podkreśla, że ważnymi uczestnikami tej współpracy są organizacje pozarządowe z ich specjalistyczną wiedzą i doświadczeniem na szczeblu międzynarodowym, krajowym, regionalnym i lokalnym.

23.

Przypomina, że przez cztery lata od czasu poprzedniej strategii antyalkoholowej (2006–2012) (14) nadal w pewnym zakresie funkcjonowały dwie platformy koordynacji – Komitet ds. Krajowej Polityki i Działań Antyalkoholowych (CNAPA) oraz Europejskie Forum ds. Alkoholu i Zdrowia (EAHF). Te i inne fora są nadal niezbędne dla działań związanych z problematyką alkoholową. Trzeba uznać oraz dalej rozwijać ich wiedzę i doświadczenie.

24.

Zwraca uwagę, że zarówno plan działania dotyczący spożywania alkoholu przez młodzież oraz zjawiska jednorazowego spożywania alkoholu w nadmiernych ilościach (ciąg picia), jak również „Joint Action on Reducing Alcohol Related Harm” (RARHA – działanie na rzecz ograniczania szkodliwych skutków spożywania alkoholu) wygasają w 2016 r. Wskazuje, że niezbędne jest przedłużenie planu i/lub przygotowanie nowego planu działania dotyczącego dzieci i młodzieży.

25.

Podkreśla znaczenie wsparcia UE dla badań naukowych oraz dla szybszego zastosowania nowej wiedzy w rozwiązaniach praktycznych i w nowych metodach pracy. Należy przeanalizować, w jaki sposób środki te mogą jednocześnie przyczynić się do zmniejszenia nierówności zdrowotnych.

26.

Z zadowoleniem przyjmuje wymianę sprawdzonych praktyk w ramach państw członkowskich i między nimi. Ma to zasadnicze znaczenie, gdyż zachęca do uczenia się, do budowania nowych zasobów wiedzy oraz do określenia wspólnych problemów. Z myślą o opłacalności, środki i działania powinny być oparte na faktach oraz na sprawdzonych i wypróbowanych metodach.

27.

Podkreśla znaczenie właściwego monitorowania prac nad środkami polityki w dziedzinie alkoholu. Trzeba stale rozwijać istniejące bazy danych, oparte na porównywalnych, rzetelnych i ustandaryzowanych wskaźnikach służących monitorowaniu i analizie.

28.

Jest zdania, że należy powołać grupę naukowców, aby zapewnić gromadzenie danych w oparciu o rzetelne wyniki badań.

29.

Podkreśla, że promowanie i reklamowanie mają charakter transgraniczny, a zatem współpraca pomiędzy państwami członkowskimi jest bardzo ważna.

30.

Działania dotyczące niwelowania wpływu reklam i promowania napojów alkoholowych na dzieci i młodzież powinny mieć charakter restrykcyjno-przymusowy, tj. powinny zakazywać zarówno udostępniania alkoholu nieletnim, jak i jego reklamy.

31.

Podkreśla, jak ważne jest, aby producenci i dystrybutorzy napojów alkoholowych w pełni przestrzegali obowiązujących przepisów prawa w dziedzinie marketingu i reklamy.

32.

Wzywa do działań na rzecz ograniczenia wpływu na dzieci i młodzież wywieranego przez marketing i reklamy alkoholu, a także przez promocję w mediach społecznościowych i w internecie oraz przez lokowanie produktów alkoholowych oraz innych produktów związanych z markami alkoholi. W Finlandii od 2015 r. zakazane jest wykorzystywanie konkursów i gier do sprzedaży alkoholu. Zabronione jest także reklamowanie napojów alkoholowych w miejscach publicznych i w mediach społecznościowych (15).

33.

Zwraca uwagę, że sponsorowanie imprez sportowych i kulturalnych to rosnący rynek, a zarazem opłacalna strategia marketingowa. W ten sposób w miejscach imprez lub poprzez transmisje telewizyjne adresuje się do młodych ludzi przekaz zawierający reklamę alkoholu.

34.

Podkreśla znaczenie dołączania do wszystkich działań związanych z wprowadzaniem do obrotu i reklamą napojów alkoholowych informacji o ryzyku wynikającym z ich nadużywania.

35.

Zdaje sobie sprawę, że w UE panuje wysoki stopień samoregulacji, jeśli chodzi o sprzedaż alkoholu. Niemniej podzielone są poglądy co do tego, czy faktycznie zmniejsza to spożycie alkoholu (16), przy czym jasne jest też, że samokontrola nie wystarczy, by chronić kobiety w ciąży, dzieci i młodzież przed negatywnymi skutkami spożycia alkoholu (17).

36.

Stwierdza, że zbyt wiele dzieci i młodych ludzi wychowuje się w rodzinach, gdzie występuje uzależnienie od alkoholu lub nadmierne jego spożycie. Szacuje się, że w całej UE od pięciu do dziewięciu milionów dzieci wychowuje się w rodzinie o szkodliwym modelu spożywania alkoholu (18). Te dzieci są narażone na rozwój w gorszych warunkach dla edukacji i zdrowia.

37.

Wśród działań, które należy podjąć w krajach europejskich, wskazuje na zmniejszenie picia alkoholu w nadmiernych ilościach i spożycia alkoholu przez młodzież, tak aby zapewnić dzieciom i młodym ludziom bezpieczne i zdrowe otoczenie. W związku z tym podkreśla znaczenie promowania modeli spędzania czasu wolnego i imprez niezwiązanych ze spożywaniem alkoholu.

38.

Odnotowuje, że okres ciąży i karmienia piersią wymaga szczególnej uwagi ze względu na zaburzenia alkoholowe w okresie płodowym. Alkohol wpływa na wzrost i rozwój płodu przez całą ciążę i nie ma żadnej bezpiecznej ilości alkoholu, którą można by spożywać w tym czasie.

39.

Podziela pogląd, że Konwencja o prawach dziecka za cel stawia sobie również ochronę dzieci i młodzieży przed szkodliwym wpływem alkoholu. Zgodnie z art. 33 konwencji państwa strony we wszystkich decyzjach dotyczących dzieci mają obowiązek uwzględniania ich interesów i działania w najlepszym interesie dziecka.

40.

Za priorytetowe uznaje działania zapobiegawcze w okresie ciąży, wczesnego dzieciństwa i dorastania, kiedy to należy szerzyć profilaktykę i promować zdrowie.

41.

Zwraca uwagę na istotną funkcję szkoły jako miejsca promocji zdrowia, w którym można wzmacniać czynniki ochrony dzieci oraz wcześnie rozpoznawać nadużywanie alkoholu i zagrożone nim dzieci. Edukowanie dzieci w szkole na temat niebezpieczeństw związanych z alkoholem musi opierać się na dowodach naukowych. Programy i działania czysto informacyjne nie są aż tak skuteczne. Trzeba dotrzeć do wszystkich podmiotów zaangażowanych w kształcenie: uczniów, rodzin i nauczycieli.

42.

Duże znaczenie przypisuje ograniczeniu nadużywania alkoholu przez dorosłych, m.in. dzięki działaniom uświadamiającym, gdyż służą oni za wzór, co w decydującym stopniu przekłada się na bardziej skuteczne działania zapobiegawcze wśród nastolatków i młodych dorosłych. Materiały informacyjne dla dorosłych oraz dla dzieci powinny być opracowywane przez niezależne jednostki zajmujące się badaniami. Dlatego ważna jest współpraca z branżą gastronomiczną i restauracyjną, aby zapewnić szkolenia z odpowiedzialnego serwowania napojów alkoholowych w celu minimalizacji przypadków nadużywania alkoholu u osób dorosłych.

43.

Za priorytet uznaje realizację programów profilaktyki w środowisku rodzinnym, gdyż ma ono fundamentalny wpływ na wychowanie i edukację dzieci oraz przekazywanie im strategii, wartości, umiejętności i kompetencji.

44.

Wzywa instytucje UE do wprowadzenia lepszego oznaczania alkoholu na poziomie UE oraz do sporządzenia sprawozdania na temat objęcia opakowań alkoholu obowiązującymi przepisami w sprawie oznaczania składników oraz wartości odżywczej i kalorycznej. Podkreśla, że konsumenci mają prawo do poznania składu produktów, aby móc podjąć świadomą decyzję.

45.

Opowiada się za wprowadzeniem specjalnego ostrzeżenia dla kobiet ciężarnych, młodych ludzi oraz kierowców. Stanowi to istotne uzupełnienie oraz narzędzie sygnalizowania i zmniejszania zagrożeń wynikających ze spożywania alkoholu. Ostrzeżenia te powinny być dostosowane do różnych grup odbiorców. Przyjmuje z zadowoleniem działania podjęte już w tym zakresie przez niektórych producentów i dystrybutorów.

46.

Zaleca, by poprzez edukację i kampanie informacyjne skuteczniej uświadamiać niebezpieczeństwa wynikające z upijania się do nieprzytomności oraz by informować, gdzie można uzyskać poradę i pomoc oraz gdzie udać się na terapię.

47.

Podkreśla ważną rolę mediów w rzetelnym informowaniu o ryzyku związanym ze spożywaniem alkoholu.

48.

Zwraca uwagę, że grupy w gorszym położeniu społeczno-ekonomicznym oraz młode osoby są bardziej narażone na problemy zdrowotne i ostrzega, że należy tu zapobiegać powstaniu większych nierówności zdrowotnych. Sporym problemem jest zbyt tani i zbyt łatwo dostępny alkohol, gdyż niska cena i łatwa dostępność alkoholu mogą sprzyjać dużemu spożyciu alkoholu, co może prowadzić do uszkodzenia wątroby i do przedwczesnej śmierci (19). Państwa członkowskie mogą rozważyć podjęcie wspólnych działań, łącznie z badaniami, w celu zakazania sprzedaży bardzo taniego alkoholu, w tym sprzedaży internetowej.

49.

Stwierdza, że istnieje związek między dostępnością alkoholu a skalą jego nadużywania i spowodowanych tym szkód. Badania wykazują, że łatwiejszy dostęp do alkoholu prowadzi do większej konsumpcji i w efekcie do częstszego występowania problemów zdrowotnych i większych szkód dla zdrowia (20).

50.

Uważa, że państwa członkowskie mogą, niezależnie od obowiązującej w większości państw granicy wieku 18 lat, dalej zaostrzać przepisy i kontrole dotyczące sprzedaży i zakupu alkoholu. Inne możliwości to: ograniczenie liczby punktów sprzedaży, zakaz konsumpcji i sprzedaży w miejscach publicznych w pewnych godzinach, skrócenie godzin otwarcia punktów sprzedaży, ograniczenie wydawania licencji na sprzedaż alkoholu, upowszechnienie odpowiedzialnego podejścia do serwowania alkoholu poprzez środki edukacyjne dla specjalistów w branży, dystrybutorów i pracowników lokali gastronomiczno-rozrywkowych. Ograniczeniom musi towarzyszyć kontrola ich przestrzegania.

51.

Stwierdza, że ryzykowne i powodujące uzależnienie spożycie alkoholu oraz jego nadużywanie mogą być przyczyną częstszych zwolnień lekarskich i gorszych wyników w pracy oraz negatywnie odbijać się na innych osobach. Poza tym osoby pod wpływem alkoholu stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa w miejscu pracy. Osoby pod wpływem alkoholu powodują 20–25 % wszystkich wypadków przy pracy. Zatem miejsce pracy jest istotne dla zapobiegania szkodliwemu spożyciu alkoholu (21).

52.

Zaznacza, że należy rozważyć możliwość udziału osoby, która dopuściła się wykroczenia, w programach edukacyjnych i szkoleniowych jako alternatywy dla grzywny lub innych środków kontroli, zwłaszcza jeśli domniemanym sprawcą jest osoba małoletnia.

53.

Podkreśla, że w miejscu pracy należy przyjąć środki na rzecz rozwiązania problemu spożycia alkoholu, kierując się zasadą wczesnej interwencji. W miejscach pracy powinny znajdować się instrukcje postępowania w takich przypadkach. Stanowiłyby one przykład prawidłowej prewencyjnej opieki zdrowotnej dla pracowników.