21.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 341/1

1.1

W niniejszej opinii przedstawia się argument, że skutecznym sposobem umocnienia partnerstw ze społeczeństwem obywatelskim w celu realizacji strategii na rzecz regionu Morza Bałtyckiego jest wdrożenie zasady partnerstwa wytyczonej w sporządzonym przez Komisję kodeksie postępowania w zakresie partnerstwa.

1.2

Parlament Europejski, Komitet Regionów i EKES popierają kodeks postępowania w zakresie partnerstwa, lecz nie został on jeszcze przyjęty przez Radę. Jest to duże wyzwanie dla zwolenników zasady partnerstwa.

1.3

EKES przyznaje, że wśród bałtyckich państw członkowskich brak pełnego politycznego poparcia dla kodeksu postępowania, a kulturę partnerstwa należy wzmocnić.

1.4

EKES zaleca, by w strategii na rzecz regionu Morza Bałtyckiego nieformalnie uwzględnić proces przedstawiony w kodeksie postępowania i zastosować go w celu stałego rozwoju i wdrażania tejże strategii.

1.5

Region Morza Bałtyckiego posiada wystarczające doświadczenia i kompetencje organizacyjne, by korzystając z nich, podjąć się przewidzianego w kodeksie postępowania ściślejszego monitorowania.

1.6

W ramach strategii można by też ustanowić bałtyckie forum społeczeństwa obywatelskiego, wzorem strategii na rzecz regionu Dunaju. EKES odgrywał istotną rolę w powołaniu dunajskiego forum społeczeństwa obywatelskiego i jest gotów odegrać podobną rolę koordynatora w forum bałtyckim.

2.1

Pojęcie makroregionu po raz pierwszy pojawiło się w terminologii UE w 2007 r., podczas debaty politycznej poświęconej odpowiednim formom zarządzania terytorialnego. Następnie strategie współpracy makroregionalnej przyjęto w odniesieniu do regionu Morza Bałtyckiego (2009 r.) i Dunaju (2011 r.).

2.2

Strategia na rzecz regionu Morza Bałtyckiego – jako pierwsza próba współpracy na poziomie makroregionalnym – była początkowo sprawdzianem tego nowego modelu współpracy regionalnej. Opiera się ona na prostym założeniu, że w takim regionie jak basen Morza Bałtyckiego, poważne problemy dotyczące na przykład bezpieczeństwa morskiego, zanieczyszczenia środowiska i możliwości dostępu, można rozwiązać i pokonać wyłącznie dzięki skutecznej współpracy. Ponadto dokładne granice geograficzne makroregionu mogą się różnić w zależności od sposobu określenia i charakteru problemu, który należy rozwiązać. Były komisarz ds. polityki regionalnej ujął to zwięźle, stwierdzając, że strategię makroregionalną określa się „na podstawie wyzwań i możliwości transgranicznych wymagających zbiorowego działania”.

2.3

Strategia regionu Morza Bałtyckiego ma trzy główne cele: uratowanie morza, połączenie regionu i zwiększenie dobrobytu. By to osiągnąć, państwa członkowskie i Komisja uzgodniły plan działania obejmujący piętnaście priorytetowych obszarów i około osiemdziesięciu różnych projektów przewodnich.

2.4

Strategia na rzecz regionu Morza Bałtyckiego opiera się na już istniejącej współpracy w regionie i jest realizowana od czterech lat. Dzięki niej partycypujące kraje i regiony nawiązały intensywną współpracę. Wielopoziomowe sprawowanie rządów doprowadziło do koordynacji działań władz krajowych i regionalnych, które mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa na morzu i zmniejszenie poziomu eutrofizacji Morza Bałtyckiego. UE organizuje doroczne Fora Społeczeństwa Obywatelskiego w kontekście tej strategii od czasu jej powstania w 2009 r.

2.5

Realizacja strategii nie pogorszyła wyników gospodarczych regionu. W 2010 r. region Morza Bałtyckiego doszedł do siebie szybciej od innych części Europy i przez cały 2011 r. utrzymywał stabilną stopę wzrostu. W 2012 r. tempo wzrostu spowolniło do 1,5 %, co było nadal o wiele lepszym wynikiem od średniej europejskiej. Według Bałtyckiego Forum Rozwoju prognozy na 2013 r. są powściągliwe, lecz region powinien nadal osiągnąć lepsze wyniki od swych europejskich odpowiedników.

3.1

Od dłuższego czasu EKES jest zdania, że prawdziwe partnerstwo jest niezbędne dla ogólnej skuteczności polityki spójności UE. Partnerstwo jest sposobem osiągnięcia zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego. Zasada ta została utrwalona za pomocą mechanizmu realizacji polityki spójności i formalnie przedstawiona w art. 11 rozporządzenia ustanawiającego przepisy ogólne.

3.2

Interpretacja art. 11 przez państwa członkowskie jest problematyczna, gdyż niektóre z nich składają jedynie gołosłowne deklaracje, podczas gdy inne w pełni popierają zasadę partnerstwa. W kwietniu 2012 r. Komisja zaproponowała kodeks postępowania w dziedzinie partnerstwa w zakresie wdrażania wspólnych ram strategicznych w celu ustanowienia formalnego mechanizmu dotyczącego skutecznego udziału wszystkich zainteresowanych stron w polityce spójności.

3.3

Proponowany przez Komisję kodeks postępowania w dziedzinie partnerstwa zawiera szereg minimalnych wymogów, które są niezbędne do stworzenia wysokiej jakości partnerstwa w zakresie wdrażania funduszy przy jednoczesnym zapewnieniu państwom członkowskim dużej elastyczności, jeżeli chodzi o organizację udziału różnych partnerów. W europejskim kodeksie postępowania w dziedzinie partnerstwa stwierdzono: „władze publiczne, partnerzy gospodarczy i społeczni, a także organy reprezentujące społeczeństwo obywatelskie mogą utworzyć w obszarze swego działania platformy lub organizacje patronackie, by ułatwić swój udział w partnerstwie. Mogą mianować jednego przedstawiciela, który przedstawi poglądy platformy lub organizacji patronackiej w ramach partnerstwa. Zasady, którymi partnerzy powinni się kierować przy wyborze swych przedstawicieli to między innymi: kompetencja, zdolność aktywnego udziału, a także odpowiedni poziom reprezentacji”.

3.4

Parlament Europejski, EKES i Komitet Regionów popierają propozycje Komisji. Rada Europejska usunęła jednak kodeks postępowania z ogólnego zbioru propozycji Komisji. Ten impas jest niefortunny, a jego przezwyciężenie wymaga skoordynowanych działań ze strony wszystkich zwolenników zasady partnerstwa.

3.5

W kodeksie postępowania wskazano trzy kategorie partnerów tworzących partnerstwo w ramach polityki spójności:

3.6

Przedstawiono w nim również zbiór zasad dotyczących udziału poszczególnych kategorii partnerów w opracowaniu programów, a także informowania o ich udziale we wdrażaniu umowy i przekazywania informacji na różnych etapach wdrażania. Zdaniem Komisji partnerzy powinni uczestniczyć w:

3.7

Jeżeli chodzi o programy przygotowawcze, partnerzy powinni uczestniczyć w:

3.7.1

Kodeks zawiera również szczegółowy zbiór zasad członkostwa oraz zarządzania partnerstwami i komitetami monitorującymi.

3.7.2

Aby wiele mniejszych organizacji pozarządowych i innych organizacji społeczeństwa obywatelskiego mogło skutecznie uczestniczyć w tym nowym procesie partnerskim, należy zwrócić uwagę na zapewnienie im odpowiedniego wsparcia technicznego i finansowego.

3.8

Chociaż strategia na rzecz regionu Morza Bałtyckiego powstała w wyniku prowadzonych na nieznaną dotąd skalę konsultacji z zainteresowanymi stronami, trzeba uczciwie stwierdzić, że w basenie Morza Bałtyckiego zasada partnerstwa określona w kodeksie postępowania jest w dużej mierze ignorowana. Wciąż nie doprowadzono do politycznej akceptacji zasady partnerstwa w niektórych państwach członkowskich.

3.9

W regionie Morza Bałtyckiego z powodzeniem działa kilka organów i organizacji szeroko reprezentowanych wśród zainteresowanych podmiotów społeczeństwa obywatelskiego. Mogłyby stanowić one podstawę partnerstwa bałtyckiego lub organizacji patronackiej, przewidzianej w kodeksie postępowania. Nie ma potrzeby dublowania tego, co już istnieje.

3.10

Jeśli chodzi o stosunki współpracy z Rosją, to nowe partnerskie podejście w ramach Rady Państw Morza Bałtyckiego (RPMB) mogłoby mieć taką samą wartość demonstracyjną, jaką miała strategia dla regionu Morza Bałtyckiego dla nowej strategii dotyczącej rozwoju Północno-Zachodniego Okręgu Federalnego.

3.11

Jeśli kodeks postępowania byłby szeroko popierany, pomogłoby to jeszcze raz zdobyć poparcie zainteresowanych stron dla strategii na rzecz regionu Morza Bałtyckiego, nawet w obecnym bardzo trudnym okresie, oraz w przyszłości. Tak jak w przypadku strategii na rzecz regionu Morza Bałtyckiego, którą postrzegano jako sprawdzian współpracy makroregionalnej, wdrożenie zasady partnerstwa byłoby pierwszym tego rodzaju doświadczeniem dla regionu Morza Bałtyckiego.

3.12

W poniższym załączniku przedstawiono treść porozumienia w sprawie partnerstwa opartego na wielopoziomowym sprawowaniu rządów zawartego między Radą i Parlamentem Europejskim, które może stanowić podstawę wprowadzenia zmienionego kodeksu postępowania w dziedzinie partnerstwa za pomocą aktu delegowanego.

21.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 341/6

1.1

Kwestia zatrudnienia kobiet nie powinna już więcej stanowić przedmiotu kolejnej debaty na temat równouprawnienia płci, lecz powinna być postrzegana jako warunek ekonomiczny osiągnięcia dobrobytu i tworzenia miejsc pracy w Unii Europejskiej, a zatem jako społeczna konieczność, jeśli chcemy sprostać wyzwaniom demograficznym oraz problemom socjalnym i środowiskowym w celu zapewnienia zrównoważonego wzrostu.

1.2

Zwiększenie wskaźnika zatrudnienia kobiet przyczyniło się już znacząco do wzrostu gospodarczego w ciągu ostatnich 50 lat. Jednak w celu pełnego wykorzystania możliwości wniesienia przez kobiety wkładu w ten wzrost należy wprowadzić bardziej ukierunkowane działania tak na szczeblu UE, jak i na poziomie krajowym. Ważnym zadaniem jest zapewnienie, aby polityka ta była wszechstronna i obejmowała nie tylko najbardziej oczywiste przeszkody o charakterze gospodarczym, ale dotyczyła także takich dziedzin jak opodatkowanie, systemy świadczeń i emerytur, prawa pracownicze, proces decyzyjny, przedsiębiorczość, edukacja, stereotypy i przemoc. Oczywiste jest także to, że aby te wieloaspektowe kwestie mogły zostać rozwiązane, zarówno kobiety jak i mężczyźni muszą odgrywać swoją rolę. Kobiety i mężczyźni powinni także uczestniczyć w dialogu i współpracy pomiędzy zainteresowanymi stronami oraz w stosowaniu sprawdzonych rozwiązań.

1.3

Obok podanych niżej i w dalszych częściach tekstu zaleceń szczegółowych, głównymi warunkami zwiększenia zatrudnienia kobiet i ich wkładu we wzrost są:

2.1

EKES jest głęboko przekonany, że sam wzrost gospodarczy nie wystarczy już, by zapewnić rzeczywisty postęp społeczeństw, o ile wzrost ten nie będzie sprzyjał włączeniu społecznemu i nie będzie zrównoważony. Dlatego też równouprawnienie płci staje się ważnym warunkiem osiągnięcia takiego postępu. Jednocześnie pomiar PKB nie powinien już opierać się wyłącznie na paradygmacie produkcji i konsumpcji, lecz powinien obejmować takie wskaźniki jak dobrobyt i zrównoważony rozwój (w sensie gospodarczym, społecznym i ekologicznym) „w kierunku bardziej zrównoważonej polityki” (3).

2.2

Równouprawnienie płci jest często postrzegane jako ograniczenie lub koszt. Należy zdawać sobie sprawę z kosztu braku równouprawnienia oraz z korzystnego wkładu, jaki równouprawnienie płci wnosi w gospodarkę jako czynnik inwestycji i produkcji.

2.3

Bez większego zaangażowania kobiet na rynku pracy i w życiu publicznym niemożliwa jest realizacja celów strategii „Europa 2020”, w szczególności zwiększenia do roku 2020 wskaźnika zatrudnienia osób w wieku 20–64 lata do 75 % oraz zmniejszenia liczby osób zagrożonych ubóstwem o co najmniej 20 mln. Ponadto pełne zrównanie udziału kobiet i mężczyzn na rynku pracy UE, może przynieść do 2030 r. wzrost PKB na mieszkańca o ok. 12 % (4).

2.4

Z uwagi na spadek liczby ludności w wieku produkcyjnym (5) Europa nie uzyska zakładanego tempa wzrostu gospodarczego bez zwiększenia udziału kobiet w rynku pracy. W 2012 r. wskaźnik zatrudnienia mężczyzn (w wieku 20–64 lata) wynosił 74,6 %, zaś w przypadku kobiet zaledwie 62,4 %. Sytuacja jest jeszcze gorsza, gdy zatrudnienie mierzy się w ekwiwalentach pełnego czasu pracy, gdyż obecny poziom zatrudnienia kobiet wynosi 53,5 % całkowitego potencjału siły roboczej kobiet pracujących w pełnym wymiarze czasu pracy (6).

2.5

Zwiększenie wskaźnika zatrudnienia kobiet przyczyniło się już znacząco do wzrostu gospodarczego w ciągu ostatnich 50 lat. Należy jednak zauważyć, że nieodpłatnej pracy kobiet na rzecz rodziny nie traktuje się jako wkładu w gospodarkę. Stworzenie miejsc pracy związanych ze świadczeniem usług dla rodzin przyczyniłoby się do przekształcenia tej niewidzialnej formy pracy w płatną działalność, czego konsekwencją byłyby wpływy z podatków, uiszczanie składek emerytalnych itp.

2.6

EKES zwraca uwagę, że bezrobotne kobiety nie zawsze są ujmowane w statystykach i nie są zarejestrowane jako osoby bezrobotne, ale w rzeczywistości stanowią niespożytkowany potencjał. W rzeczywistości spadek zatrudnienia kobiet nie znajduje bezpośredniego odzwierciedlenia w bezrobociu, lecz w braku aktywności zawodowej lub w pracy na czarno, gdyż efekt „zniechęcenia” powoduje, że oferta pracy dla kobiet jest ograniczona. Dlatego też dane statystyczne na poziomie krajowym lub europejskim nie są w stanie oddać prawdziwego obrazu rzeczywistości. EKES domaga się, aby dane statystyczne na temat zatrudnienia kobiet zbierane i przetwarzane na poziomie europejskim były w większym stopniu przedstawiane w podziale na działy sektora usług prywatnych.

2.7

EKES zauważa, że w rocznej analizie wzrostu gospodarczego powinno się ustanowić cele w zakresie zatrudnienia kobiet (7), ponieważ ukierunkowana polityka może przyczynić się do zniwelowania dysproporcji między kobietami a mężczyznami i promować włączenie, zwiększając przy tym znacząco potencjał wzrostu gospodarczego gospodarki UE (8). Dla zwiększenia udziału kobiet w rynku pracy niezbędna jest taka polityka, w tym także (choć nie wyłącznie) oferowanie usług w zakresie opieki nad zależnymi członkami rodziny oraz usunięcie finansowych środków zniechęcających do podejmowania pracy przez osoby zapewniające drugie źródło dochodów w rodzinie. Państwa członkowskie powinny stosować taką politykę w celu poprawy możliwości zatrudnienia i dostępu do miejsc pracy oraz możliwości powrotu do pracy

2.8

Wprowadzenie poważnych środków oszczędnościowych prowadzi do cięć w sektorze publicznym i w usługach publicznych, zaś kobiety są bardziej narażone na utratę pracy, gdyż stanowią większość pracowników sektora publicznego. Samotni rodzice, w większości także kobiety, stanowią grupę, której standard życia spada najbardziej w wyniku cięć w usługach publicznych. Jednocześnie kobiety stanowią większość osób zapewniających bezpłatną opiekę, tak więc to one przede wszystkim ponoszą konsekwencje cięć w usługach opieki społecznej (9). Komisja powinna przygotować szczegółową analizę wpływu oszczędności na równość szans, tak aby przewidzieć lepsze jakościowo rozwiązania, oraz przeprowadzić badanie dotyczące stopnia, w jakim środki oszczędnościowe wpłynęły na rozmiary i jakość zatrudnienia kobiet zarówno w sektorze publicznym, jak i w sektorze usług prywatnych.

2.9

Należy zwrócić uwagę na fakt, że decydenci polityczni UE koncentrują się na ogólnych możliwościach zatrudnienia, lecz nie określają działań na rzecz wykorzystania potencjału nieaktywnych zawodowo kobiet, które mogłyby wnieść znaczący wkład we wzrost gospodarczy w UE.

2.10

EKES zaleca przyznawanie środków finansowych UE w sposób uwzględniający w większym stopniu aspekty płci i zachęca zarówno instytucje UE, jak i państwa członkowskie do realizowania zaleceń zawartych w ocenie wsparcia Europejskiego Funduszu Społecznego na rzecz równości płci (10).

3.1

Wzrost poziomu wykształcenia przekłada się na ok. 50 % wzrostu PKB w krajach UE w latach 1960–2008, przy czym około połowa wspomnianego wzrostu wynikała z poprawy poziomu wykształcenia kobiet (11).

3.2

Ze sprawozdań EIGE (12) i OECD wynika, że z wielu powodów kobiety mają gorsze od mężczyzn możliwości zatrudnienia i otrzymują niższe wynagrodzenie za taką samą pracę pomimo faktu, że w większości krajów UE kobiety reprezentują obecnie wyższy od mężczyzn poziom wykształcenia.

3.3

Trwałe rozbieżności ze względu na płeć (13) w wyborze przedmiotów nauki sprawiają, że gospodarki nie odnoszą pełnej korzyści ze swojego potencjału talentów, co oznacza niewłaściwą alokację kapitału ludzkiego i utratę możliwości w zakresie innowacji i wzrostu gospodarczego. Instytucje UE i państwa członkowskie powinny zająć się problemem związanych z płcią rozbieżności w edukacji poprzez promowanie zmiany podejścia wśród studentów, nauczycieli, rodziców i całego społeczeństwa. Takie działania powinny rozpocząć się na wczesnym etapie życia uczniów, zanim do głosu dojdą stereotypowe wyobrażenia o tym, w czym powinni przodować chłopcy i dziewczęta i co chcieliby robić.

3.4

Komitet zaleca zwrócenie szczególnej uwagi na inicjatywy i projekty finansowane z pomocą instrumentów UE (Europejskiego Funduszu Społecznego, programów uczenia się przez całe życie, itp.). Instrumenty te można wykorzystać do zwiększenia możliwości odzyskania kwalifikacji i zdobycia zatrudnienia przez kobiety powracające na rynek pracy czy też możliwości rozwoju kariery zawodowej kobiet.

4.1

Większość państw członkowskich UE stoi w obliczu podwójnego problemu starzenia się społeczeństwa oraz spadku dzietności. Konsekwencją tych czynników będzie kurczenie się zasobów siły roboczej w ciągu nadchodzących 20 lat, o ile wskaźniki aktywności zawodowej kobiet i mężczyzn pozostaną na niezmienionym poziomie (14).

4.2

Należy w sposób trwały zmienić sytuację w zakresie braku równouprawnienia płci, który wciąż przeważa w społeczeństwach państw europejskich. Działania na rzecz poprawy godzenia życia rodzinnego i zawodowego mężczyzn są ważnym krokiem w kierunku bardziej równomiernej dystrybucji pracy odpłatnej i nieodpłatnej pomiędzy kobietami i mężczyznami. Możliwości bardziej równomiernego skorzystania z urlopu rodzicielskiego przez oboje rodziców mogą osłabić niechęć pracodawców do zatrudniania kobiet w wieku prokreacyjnym.

4.3

Zmiany w popycie na siłę roboczą, w sytuacji np. pojawienia się nowych metod produkcji i odmiennych warunków pracy oraz, w szczególności, przejście od przemysłu i rolnictwa do usług, są ważnymi czynnikami zwiększenia aktywności zawodowej kobiet oraz wzrostu popytu na ich siłę roboczą.

4.4

Jakkolwiek praca w niepełnym wymiarze godzin zachęciła więcej kobiet do wejścia na oficjalny rynek pracy, w dłuższym okresie praca na niepełnym etacie może ograniczyć możliwości w zakresie szkoleń i perspektywy kariery zawodowej oraz wpłynąć ujemnie na świadczenia emerytalne i zwiększyć ryzyko ubóstwa, zarówno w krótkim okresie, jak i w starszym wieku. Jest to szczególnie wyraźne w przypadku niedobrowolnego zatrudnienia w niepełnym wymiarze godzin, które zwiększyło się w ostatnich latach (15), ponieważ jednym ze sposobów reakcji na kryzys jest oferowanie dostępnej od razu pracy w niepełnym wymiarze godzin kobietom, które są zmuszone przyjmować takie oferty, jako że nie mają innego wyboru, gdy chodzi o stosunki pracy, lub chcą uniknąć utraty miejsca pracy. Należy zwrócić uwagę na dużą nierównowagę w zakresie pracy w niepełnym wymiarze wykonywanej przez kobiety i mężczyzn (odpowiednio 31,6 % i 8 %). Należy usuwać wszelkie bariery w przechodzeniu od pracy w niepełnym wymiarze godzin do pracy na pełen etat.

4.5

Komitet zauważa, że polityka na rzecz popierania modelu gospodarstwa domowego, w którym jest dwóch żywicieli, oraz wspomagania pracujących w radzeniu sobie z obowiązkami rodzinnymi jest istotnym czynnikiem zwiększania aktywności zawodowej kobiet. Ważną rolę odgrywa tu także odpowiedni zestaw środków wsparcia o charakterze zarówno pieniężnym jak i rzeczowym.

4.6

Wyższe stawki podatków płaconych przez drugą osobę zarobkującą w rodzinie mogą ograniczyć aktywność zawodową kobiet, gdyż zniechęcają one kobiety do uczestnictwa w rynku pracy (16). Dlatego też należy kształtować system podatkowy oraz system świadczeń w taki sposób, aby nie zniechęcać drugich żywicieli rodziny.

4.7

Należy zwrócić szczególną uwagę na nieformalne, niepewne zatrudnienie, w tym także na pozorne samozatrudnienie. Problem ten dotyczy w większym stopniu kobiet niż mężczyzn co sprawia, że kobiety stają się bardziej narażone na wyzysk. Państwa członkowskie UE powinny niezwłocznie ratyfikować Konwencję nr 189 Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) dotyczącą godnej pracy dla osób pracujących w gospodarstwie domowym (17), która ustanawia normy pracy dla osób pracujących w gospodarstwie domowym.

5.1

EKES wzywa decydentów politycznych do poprawy równouprawnienia płci poprzez wyeliminowanie różnicy w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn (wynoszącej średnio 16,2 %), gdyż równe wynagrodzenie przyniesie korzyści nie tylko kobietom, lecz także całemu społeczeństwu. Według oceny europejskiej wartości dodanej, zmniejszenie różnicy w wynagrodzeniach o jeden punkt procentowy przyspiesza wzrost gospodarczy o 0,1 % (18).

5.2

EKES wyraża także zaniepokojenie z powodu bardzo dużej różnicy między kobietami i mężczyznami w odniesieniu do wysokości emerytur, wynoszącej średnio 39 % (19) w krajach UE-27, czyli ponad dwa razy więcej niż wynosi różnica w wysokości wynagrodzeń. Szczególnie niepokojący jest brak widoczności tego problemu. W większości krajów UE nie tylko występują wielkie różnice, ale mają one z reguły niezmiernie złożony charakter, gdyż zależą od historii zatrudnienia (w szczególności różnic w wynagrodzeniach, ilości przepracowanych godzin i lat), od systemów emerytalnych oraz, przede wszystkim, wpływu płac otrzymywanych w okresie zatrudnienia na wysokość świadczeń emerytalnych, a także od stopnia w jakim systemy emerytalne rekompensują przerwę w karierze zawodowej z tytułu opieki nad dziećmi lub nad zależnymi krewnymi.

5.3

Dlatego też EKES jest zdania, że zarówno zmniejszenie różnic w poziomie wynagrodzeń kobiet i mężczyzn, jak i zaliczenie „czasu poświęconego rodzinie” – czyli opieki nad dziećmi i osobami starszymi czy też pomocy członkowi rodziny podczas krótkiej lub długiej choroby, itp. – do okresów składkowych tak mężczyzn, jak i kobiet pozwoliłoby zmniejszyć różnice w poziomie emerytur, zapewniając jednocześnie pracownikom możliwość uzyskania urlopu na pomoc i opiekę nad rodziną (20).

6.1

W niedawnym opracowaniu OECD (21) podkreśla, że różnice pomiędzy przedsiębiorczością kobiet i mężczyzn są znaczne i utrzymują się w wielu aspektach, takich jak subiektywne preferencje w zakresie przedsiębiorczości, wielkość przedsiębiorstwa i wyniki finansowe, dostęp do kapitału finansowego i jego wykorzystanie. Kobiety przedsiębiorcy mają dodatkowe cele poza maksymalizacją zysku, a ich szersze postrzeganie osiąganych wyników wskazuje na ich wkład w rozwój społeczno-gospodarczy.

6.2

Pomoc mająca zachęcić więcej kobiet do podejmowania działalności gospodarczej oraz wspieranie rozwoju istniejących firm prowadzonych przez kobiety może przyczynić się (22) do tworzenia większej liczby miejsc pracy, sprzyjania innowacjom, poprawy konkurencyjności, przyspieszenia wzrostu gospodarczego oraz zmniejszenia wykluczenia społecznego. Potrzebne są znaczące środki, aby można było wykorzystać pełen potencjał przedsiębiorstw na rzecz zrównoważonego wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy w Europie, zwłaszcza po kryzysie.

6.3

EKES zaproponował już podjęcie następujących kroków na rzecz promocji przedsiębiorczości kobiet na szczeblu UE (23):

7.1

Międzynarodowe badania (24) potwierdzają, że kobiety na stanowiskach kierowniczych wywierają pozytywny wpływ na wyniki finansowe przedsiębiorstw, kulturę korporacyjną, styl zarządzania i odporność na kryzys. Kobiety podejmują mniejsze ryzyko i przywiązują większą wagę do zrównoważonego rozwoju, lecz bariery utrudniające równouprawnienie płci w procesach decyzyjnych są dużo poważniejsze, niż się otwarcie przyznaje.

7.2

EKES wyraża nadzieję, że wszystkie publiczne i prywatne organy decyzyjne zastosują, w duchu samoregulacji, minimalny standard równego udziału w procesie decyzyjnym. Spółki giełdowe i wszystkie podmioty sektora publicznego powinny promować przejrzyste procedury ubiegania się o stanowiska i powoływania na nie, kulturę udziału oraz swobodę wyboru. Niewiele jednak będzie można osiągnąć, o ile mężczyźni i kobiety nie wykażą woli pozytywnych działań.

7.3

EKES zaleca, aby decydenci polityczni i przedsiębiorstwa dokonały przeglądu następujących kwestii w celu zapewnienia, by równowaga płci została osiągnięta we wszystkich organach decyzyjnych:

7.4

W celu realizacji „Strategii na rzecz równości kobiet i mężczyzn (2010–2015)” (25) EKES zachęca do równej reprezentacji mężczyzn i kobiet w życiu publicznym oraz, w szczególności, w polityce, gdyż niedostateczne obecnie uczestnictwo kobiet ogranicza ich prawa udziału (26). Państwa członkowskie i instytucje UE oraz organizacje partnerów społecznych powinny służyć przykładem i realizować cele w zakresie równego traktowania kobiet i mężczyzn w swoich organach politycznych i administracyjnych, zwłaszcza na najwyższych szczeblach.

8.1

Ważnym czynnikiem wywierającym wpływ na udział kobiet w rynku pracy jest dostęp do możliwości opieki nad dziećmi w pełnym wymiarze godzin, zwłaszcza w przypadku małych dzieci. Wzrost wydatków publicznych na opiekę nad dziećmi wiąże się bezpośrednio ze wzrostem zatrudnienia kobiet w pełnym wymiarze czasu pracy (27).

8.2

Dlatego też konieczne jest osiągnięcie celów z Barcelony. Jak jednak wynika z niedawnego sprawozdania Komisji, w 2010 r. jedynie dziesięć państw członkowskich UE spełniło cel z Barcelony dotyczący zapewnienia opieki dla dzieci poniżej trzeciego roku życia. Jednocześnie tylko 11 państw członkowskich spełniło cel z Barcelony dotyczący zapewnienia opieki dla 90 % dzieci w wieku od trzech lat do wieku objęcia obowiązkiem szkolnym (28).

8.3

Z uwagi na fakt, że państwa członkowskie odnotowujące najwyższe wskaźniki urodzeń są jednocześnie państwami, które zrobiły najwięcej na rzecz ułatwienia godzenia życia zawodowego i rodzinnego przez rodziców, i tymi, które odznaczają się wysokimi stopami zatrudnienia kobiet (29), państwa członkowskie powinny zapewnić bardziej skuteczne, przystępne cenowo, dostępne i dobre jakościowo wsparcie dla rodzin z dziećmi za pośrednictwem strategii politycznych (30), takich jak:

9.1

Jakkolwiek wzrost poziomu wykształcenia dziewcząt w ostatnich dziesięcioleciach znacząco poprawił możliwości zarobkowania kobiet, podejście społeczne do pracy kobiet oraz konflikt pomiędzy wartościami rodzinnymi a równością wciąż pozostają przeszkodą dla równowagi płci na rynku pracy.

9.2

EKES jest szczególnie zaniepokojony dyskryminacją wobec kobiet, które są niepełnosprawne, są emigrantkami lub wywodzą się z mniejszości etnicznych. W tym kontekście Komitet wzywa do szybkiego wdrożenia dyrektywy w sprawie równego traktowania (31).

9.3

Przemoc wobec kobiet jest nie tylko problemem społecznym niemożliwym do zaakceptowania, lecz pociąga także za sobą wysoki koszt gospodarczy. Szacuje się, że koszt przemocy wobec kobiet w 47 krajach Rady Europy wynosi rocznie co najmniej 32 mld EUR (32). Polityka publiczna mająca na celu zwalczanie przemocy ze względu na płeć ma do odegrania ważną rolę. Tradycyjny obraz roli kobiet w społeczeństwie ulegnie zmianie tylko wtedy, gdy kobiety uzyskają dostęp do władzy na równi z mężczyznami.

9.4

Rola sektora medialnego jest kluczowa dla promocji równouprawnienia kobiet i mężczyzn. Media nie tylko odzwierciedlają, ale także tworzą społeczno-kulturowe wzorce i normy oraz są potężnym podmiotem kształtującym opinię publiczną i kulturę. Ponadto to właśnie przekaz medialny przyczynia się do szerokiego zrozumienia złożoności równouprawnienia kobiet i mężczyzn wśród wszystkich warstw społeczeństwa, w tym decydentów politycznych i obywateli. Dlatego też należy niezwłocznie zająć się problemem utrzymujących się nierówności, którego przejawem jest niedostateczna reprezentacja kobiet (zwłaszcza na wyższych szczeblach), bariery dla awansu zawodowego oraz niskie płace (w porównaniu z mężczyznami) w sektorze medialnym (33).

21.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 341/11

1.1

EKES zaleca, by instytucje europejskie oraz tzw. „otwarta grupa robocza”, ustanowiona podczas obrad 67. Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych w dniu 17 grudnia 2012 r., stosowały i egzekwowały metody oceny skutków gospodarczych, społecznych i ekologicznych ex ante. Powinny to robić zarówno na etapie określania celów rozwoju zrównoważonego, jak i w trakcie światowych negocjacji dotyczących celów, które miałyby uzyskać status uniwersalnych wartości, tak aby dysponować środkami pozwalającymi zrównoważyć korzystne i niekorzystne zmienne, które mogą pojawić się lub współistnieć pomiędzy sektorami, strefami geograficznymi lub obszarami działania.

1.2

Cięć budżetowych powinny w pierwszym rzędzie uniknąć wszystkie programy społeczne, które są niezbędne do osiągnięcia wszelkich celów dotyczących rozwoju zrównoważonego, zarówno programy odnoszące się do edukacji i zdrowia, jak i te skierowane do młodych bezrobotnych.

1.3

EKES popiera UE w jej dążeniu do dalszej realizacji strategii „Europa 2020” za pośrednictwem semestru europejskiego i do wykorzystania okazji, by nadać jej sens dzięki zaproponowaniu całościowej strategii społecznej, gospodarczej i ekologicznej, a także dzięki europejskiej strategii na rzecz zintegrowanego rozwoju zrównoważonego.

1.4

Komitet sugeruje, by europejskie społeczeństwo obywatelskie zostało włączone w ten proces za pośrednictwem swych organizacji, partnerów społecznych, krajowych rad społeczno-gospodarczych i podobnych instytucji.

1.5

EKES wzywa państwa członkowskie i instytucje europejskie do tego, by starały się:

1.6

EKES zachęca UE do tego, by starała się:

2.1

Decyzja o inauguracji procesu prowadzącego do ustanowienia celów zrównoważonego rozwoju była jedną z najważniejszych decyzji konferencji „Rio+20”. Proces ten rozpoczął się w styczniu 2013 r. od utworzenia międzyrządowej otwartej grupy roboczej, która ma opracować sprawozdanie z propozycjami dla Zgromadzenia Ogólnego ONZ między wrześniem 2013 r. a wrześniem 2014 r. Zgodnie z dokumentem końcowym „Rio+20” proces ten musi być skoordynowany i zgodny z ustaleniami programu rozwoju po 2015 r.

2.2

Niniejsza opinia jest związana z przyjętą przez EKES w czerwcu 2013 r. opinią z inicjatywy własnej Sekcji NAT w sprawie „Ekologiczna gospodarka – wspieranie zrównoważonego rozwoju w Europie” (1) oraz z opinią Sekcji REX w sprawie komunikatu Komisji „Godne warunki życia dla wszystkich – likwidacja ubóstwa i zapewnienie światu zrównoważonej przyszłości” (2). W ramach europejskiego podejścia do zrównoważonego rozwoju należy zachować i wzmocnić europejski model społeczny, nieodłącznie związany z udanym przejściem na ekologiczną gospodarkę. Oczekiwanie na międzynarodowe ustalenia dotyczące celów zrównoważonego rozwoju nie może posłużyć za pretekst do porzucenia czy ograniczenia zobowiązań podjętych przez kraje zindustrializowane w dziedzinie polityki na rzecz pomocy rozwojowej.

2.3

W piśmie z wnioskiem o sporządzenie opinii rozpoznawczej Komisja dokonała powiązania między celami zrównoważonego rozwoju, ekologiczną gospodarką sprzyjającą włączeniu społecznemu oraz likwidacją ubóstwa. Zwróciła się do Komitetu o zbadanie, jak skutecznie włączyć wymiar gospodarczy, ekologiczny i społeczny w przyszłe ramy powszechnych celów zrównoważonego rozwoju. W tej dyskusji należy uwzględnić poglądy międzynarodowych odpowiedników EKES-u.

2.4

W trakcie dwóch ostatnich posiedzeń Centrum Monitorowania Rozwoju Zrównoważonego EKES-u doszło do wysłuchania przedstawicieli głównych grup uznanych przez ONZ na konferencji „Rio+20”.

2.5

ONZ powołał ze swej strony grupę wysokiego szczebla złożoną z przedstawicieli rządów, która ma przedstawić swoje pierwsze sprawozdanie we wrześniu 2013 r. Zastępca sekretarza generalnego ONZ i dyrektor wykonawczy Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska Achim Steiner zwrócił się 14 maja br. do EKES-u i do innych przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego w wystąpieniu na temat postępów rozwojowych po konferencji „Rio+20”. Stwierdził w nim, że konieczne są szeroko zakrojone konsultacje w sprawie celów zrównoważonego rozwoju z udziałem rządów, społeczeństwa obywatelskiego i sektora prywatnego. Niderlandzka ambasador zrównoważonego rozwoju i członek otwartej grupy roboczej Kitty van der Heijden również podzieliła się swymi doświadczeniami z prac grupy roboczej utworzonej przez ONZ.

—

opierać się na Agendzie 21 oraz planie realizacji z Johannesburga;

—

uwzględniać już poczynione zobowiązania;

—

skupiać się na obszarach mających priorytetowe znaczenie dla osiągnięcia rozwoju zrównoważonego, z wykorzystaniem wytycznych zawartych w dokumencie końcowym;

—

uwzględnić i włączyć w sposób wyważony wszystkie trzy wymiary rozwoju zrównoważonego i powiązane z nimi aspekty;

—

zachować spójność i stać się częścią programu w zakresie rozwoju ONZ na okres po 2015 r.;

—

nie pomijać milenijnych celów rozwoju;

—

uwzględnić aktywne zaangażowanie wszystkich zainteresowanych podmiotów, w miarę potrzeb.

3.3.1

Przykładowo zdaniem organizacji Oxfam International (Oxfam, Post-2015 Development Goals [Cele rozwojowe po 2015 r.], stanowisko Oxfam International, styczeń 2013 r.) ramy po 2015 r. powinny wspierać tę wizję, obejmować zgodne z nią cele i zapewniać postępy w ich realizacji. Osiągnięcie dobrobytu dla wszystkich w ramach zasobów naszej planety będzie wymagało fundamentalnej zmiany kierunków rozwoju gospodarczego, społecznego i politycznego.

3.3.2

Według wspomnianej organizacji pozarządowej dyskusje o sytuacji po 2015 r. nie przynoszą jasnych rozstrzygnięć w sprawie roli ram ogólnych ani tego, jak mogą one przyczynić się do prawdziwej zmiany sytuacji ludzi żyjących w ubóstwie. Aby moc precyzyjnie określić cele, niezbędne jest osiągnięcie porozumienia w sprawie sposobu ich realizacji. Cele te powinny ugruntować wolę polityczną i działania rządowe na rzecz likwidacji ubóstwa i nierówności oraz ochrony planety poprzez:

3.4.1

Trwała odbudowa gospodarki realnej musiałaby pociągać za sobą przyjęcie bardziej efektywnego modelu produkcji. Wspierając bardziej ambitne i kompleksowe ramy europejskiej polityki klimatycznej, by zrealizować szersze cele dotyczące klimatu do roku 2050, Europa powinna wspierać swoją bazę przemysłową i związane z nią sektory i kompetencje.

3.4.2

Sposób osiągnięcia celu zasobooszczędnej, niskoemisyjnej gospodarki i zarządzania przekształceniami to kluczowe wyzwania, którymi należy się zająć. Należałoby skupić się na dwóch aspektach: polityce przemysłowej na rzecz gospodarki ekologicznej, w której zachowana zostanie baza przemysłowa, i perspektywach zatrudnienia (Béla Galgóczi, Greening industries and creating jobs [Ekologizacja przedsiębiorstw i tworzenie miejsc pracy], Europejski Instytut Związków Zawodowych, 2012 r.

3.4.3

Przemysł odgrywa dominującą rolę w dziedzinie badań i rozwoju, wymiany handlowej i, w mniejszej mierze, inwestycji. Kluczowego znaczenia nabrało przejście do niskoemisyjnego modelu rozwoju związanego z poprawą efektywności energetycznej, podniesieniem wartości zrównoważonych miejsc pracy i ochroną zdrowia.

3.4.4

Europa jest w okresie jednego z najniższych wskaźników wzrostu w historii od roku 1929, ale dwa czynniki są kluczowe, niezbędne i nieuniknione, by osiągnąć przyszłe cele trwałego i zrównoważonego rozwoju: 1) niskie emisje dwutlenku węgla i 2) demokracja.

3.4.5

UE powinna nadal podejmować wysiłki w zakresie badań i rozwoju, by stworzyć liczbę miejsc pracy niezbędną dla swej ludności aktywnej, dążąc jednocześnie do sprostania przyszłym potrzebom w dziedzinie rozwoju generowanym przez wyższy wzrost na innych kontynentach w dziedzinach takich jak usługi, edukacja, opieka zdrowotna, środowisko naturalne, transport, energia, mieszkalnictwo, urbanizacja, rolnictwo i wyżywienie itd.

3.5.1

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) stwierdził, że środki oszczędnościowe miały poważniejsze skutki, niż pierwotnie sądzono. Należy z tego wyciągnąć wniosek, że powinny być odpowiednio ograniczone. Wszystkie najważniejsze programy społeczne, dotyczące edukacji, zdrowia bądź skierowane do młodych bezrobotnych, nie powinny być objęte cięciami budżetowymi. Finansowanie w państwach członkowskich ma zasadnicze znaczenie po międzynarodowym kryzysie finansowym, zaś refinansowanie gospodarki realnej jest niewystarczająco uwzględnione w porozumieniu Rady Europejskiej dotyczącym wieloletnich ram finansowych UE. Środki przewidziane przez trojkę złożoną z Banku Światowego, MFW i Rady UE nie pozwalają na stworzenie warunków niezbędnych do gospodarczego ożywienia zrównoważonego i trwałego wzrostu.

3.5.2

Inteligentna polityka społeczna, na przykład programy wspierające bezrobotnych w poszukiwaniu pracy lub systemy zapewniające zabezpieczenie społeczne osobom znajdującym się w najtrudniejszej sytuacji, nie mogą być uważane wyłącznie za koszt. Jest to inwestycja w przyszłość.

3.5.3

Najbardziej dotknięci zostali młodzi ludzie w całej strefie euro, gdzie poziom bezrobocia wśród młodych ludzi wyniósł 22 %, a w niektórych krajach, np. w Hiszpanii lub Grecji, przekroczył nawet 50 %. W 2010 r. wskaźnik zatrudnienia o charakterze tymczasowym młodych ludzi w wieku od 15 do 24 lat przekroczył 50 % i osiągnął prawie 70 % (Eurofound, Trzecie Europejskie Badanie Jakości Życia, 2012 r.).

3.5.4

Mieszkańcy wszystkich krajów zapłacili wysoką cenę za naprawę katastrofalnych skutków praktyk sektora finansowego, które okazały się nieodpowiedzialne.

3.5.5

UE powinna wzmocnić wymiar społeczny, a zwłaszcza dialog społeczny, zgodnie z planem działania na rzecz urzeczywistnienia unii gospodarczej i walutowej. Powinna także pomóc państwom członkowskim w ustanowieniu systemów gwarancji dla młodzieży, zwiększeniu dywersyfikacji i innowacji w przemyśle, wzmocnieniu efektywności usług rynku pracy, przyśpieszeniu tworzenia miejsc pracy oraz zwiększeniu inwestycji społecznych (MOP, Guy Ryder, Jobs, social inclusion and growth should top EU agenda [ Zatrudnienie, włączenie społeczne i wzrost gospodarczy powinny być priorytetami planu działania UE], 14 lutego 2013 r.).

4.1

Pierwsze wysłuchania zorganizowane w EKES-ie wykazały, że związek między wkładem społeczeństwa obywatelskiego zgromadzonym przez UE i wkładem wnoszonym przez system oenzetowski w drodze bezpośrednich konsultacji nie znajduje zrozumienia i nie jest tak przejrzysty, jak mają prawo tego oczekiwać obywatele europejscy. Wkład organizacji przedstawicielskich społeczeństwa obywatelskiego stoi w jednym rzędzie z opracowaniami grup nacisku broniących interesów prywatnych oraz z wkładem rządów, a wszystko odbywa się według harmonogramu, który pozostawia niewiele miejsca na zorganizowanie debat z poszanowaniem niezależności organizacji i autonomii dialogu społecznego. Ponadto, kiedy śledzi się skutki konferencji „Rio+20” oraz prace tzw. otwartej grupy roboczej, zarysowuje się scenariusz, którego celem jest wylansowanie z góry określonej wizji, jakby wszystko było już gdzieś z góry zaplanowane.

4.2

Na szczęście UE postanowiła wdrożyć cały proces poprzez ekologizację strategii „Europa 2020” i semestru europejskiego, aby wnieść zharmonizowany wkład europejski, w ramach którego Europa mówić będzie jednym głosem na forum globalnym.

4.3

Ważne jest, by uwzględnić kwestie związane z rozwojem zrównoważonym w najważniejszych dziedzinach polityki, którymi są obecnie strategia „Europa 2020” i semestr europejski jako główny element zarządzania tą strategią.

EKES przyjął z dużym zainteresowaniem stwierdzenie Komisji i Rady, że wnioski i procesy uzgodnione na konferencji „Rio+20” będą wdrażane w praktyce i rozwijane w Unii Europejskiej poprzez strategię „Europa 2020”. Komitet będzie monitorował realizację tych zamierzeń (Rada Unii Europejskiej, Rio + 20: Wyniki Konferencji Narodów Zjednoczonych z 2012 r. w sprawie Zrównoważonego Rozwoju i działania następcze, Konkluzje Rady z 25 października 2012 r. 15477/12).

4.4

EKES obserwuje z uwagą poszerzanie się kręgu podmiotów uczestniczących w semestrze europejskim. W tym roku Dyrekcja Generalna ds. Środowiska uczestniczy w nim bardziej aktywnie niż kiedykolwiek, w grudniu ubiegłego roku Rada ds. środowiska po raz pierwszy omawiała roczną analizę wzrostu gospodarczego. EKES przyczyni się do zapewnienia, by społeczeństwo obywatelskie miało możliwość wniesienia wkładu związanego z rozwojem zrównoważonym za pośrednictwem krajowych rad społeczno-gospodarczych – niektóre z nich dysponują już konkretnymi kompetencjami w tej dziedzinie – oraz krajowych rad ds. rozwoju zrównoważonego.

4.5

Jeżeli chodzi o roczną analizę wzrostu gospodarczego, należy stwierdzić, że w niewystarczającym stopniu wskazuje się w niej na powiązania między poszczególnymi kryzysami, np. kryzysem finansowym, gospodarczym, społecznym, a także ekologicznym. Nie ma też wystarczającej świadomości, że należy bardzo pilnie podążać w kierunku większej ekologizacji, przekształcając całą gospodarkę, i to nie pomimo kryzysu, lecz przede wszystkim ze względu na kryzys. Nie można już kontynuować obecnej linii postępowania.

4.6

W kontekście rocznej analizy wzrostu gospodarczego UE powinna mówić jednym głosem. Nie może angażować się w negocjacje światowe i opowiadać się za ekologizacją gospodarki, a następnie zaniedbywać tę kwestię w najważniejszych dokumentach dotyczących polityki gospodarczej.

4.7

W tym kontekście brak wzmianki o pojęciu kwalifikowanego wzrostu jest niepokojący. Jak UE może być prekursorem w dyskusji międzynarodowej nad wskaźnikami wykraczającymi poza PKB i odnosić się tylko do PKB w swojej rocznej analizie wzrostu? Faktem jest, że w dokumencie mówi się o problemach społecznych, lecz nie wspomina się bezpośrednio o celu dotyczącym dobrego życia z uwzględnieniem ograniczeń zasobów naszej planety (co jest tytułem siódmego programu działań w zakresie środowiska).

4.8

W dyskusji na temat adekwatności wprowadzenia innych wskaźników można czerpać inspirację z wielu opracowań i należy skoncentrować się na realizacji opartej na dialogu, równo traktując podmioty instytucjonalne i przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego, w ramach włączania wszystkich zainteresowanych stron w proces refleksji.

4.9

EKES stwierdza, że likwidacja dotacji szkodliwych dla środowiska i wprowadzenie podatków ekologicznych to już stałe elementy analizy wzrostu gospodarczego i konkretnych zaleceń dla państw członkowskich. W analizie wspomniano też o zarządzaniu odpadami i gospodarce wodnej oraz poprawie recyklingu.

5.1.1

Ograniczenie ubóstwa wiąże się z równością i sprawiedliwością i dotyczy dostępu do usług takich jak służba zdrowia, edukacja i zatrudnienie. Milenijne cele rozwoju były w zbyt dużym stopniu ustalane przez dawców. Przyszłe ramy powinny uwzględniać następujące czynniki:

5.1.2

Dzięki podejściu opartemu na terminach i wynikach osiem milenijnych celów rozwoju miało głęboki wpływ na międzynarodową politykę na rzecz rozwoju. Dzięki skupieniu na ograniczonym zbiorze wymiernych celów, przyczyniły się one do zwiększenia i skuteczniejszego ukierunkowania pomocy rozwojowej. Jednakże w miarę zbliżania się do ostatecznego terminu, ustalonego na 2015 r., jasne jest, że cele te przyniosą różne skutki: sukcesy i porażki.

5.1.3

Cele rozwoju zrównoważonego powinny uzupełniać obecny zbiór celów milenijnych. Między celami rozwoju zrównoważonego a milenijnymi celami rozwoju istnieją dwie zasadnicze różnice: te pierwsze mają zasięg światowy (w przeciwieństwie do celów milenijnych, które skupiają się przede wszystkim na krajach Południa) i obejmują aspekty wykraczające poza główne hasło ograniczenia ubóstwa (zasoby naturalne, konsumpcję, produkcję, energię, prawa człowieka itp.).

5.1.4

Nadchodzące dwa lata będą miały kluczowe znaczenie dla określenia przyszłego programu rozwoju. Oba procesy – przegląd milenijnych celów rozwoju i sformalizowanie celów rozwoju zrównoważonego – powinny zapewnić kluczowe kierunki dla struktury zrównoważonego rozwoju po 2015 r.

Należy w nich uwzględnić finansowanie w ramach polityki publicznej dla wymiaru równości płci jako kwestii przekrojowej, gdyż jest on pierwszym czynnikiem walki z ubóstwem i nierównościami (4).

Zadanie to jest szeroko zakrojone i powinno opierać się w większym stopniu na prawach człowieka i uczestnictwie organizacji społeczeństwa obywatelskiego w podejmowaniu decyzji, w ramach podejścia skoncentrowanego na gospodarce i usługach jako środkach służących rozwojowi społecznemu (5).

21.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 341/16

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) uważa, że kwestia bezpieczeństwa żywnościowego powinna stanowić priorytetowy element polityki Unii Europejskiej jako warunek globalnej strategii stabilności.

1.2

Chociaż w debacie „żywność kontra paliwo” EKES zgodził się z Unią Europejską co do konieczności zmniejszenia zależności od importu paliw kopalnych, to apeluje do Komisji, by na pierwszy plan wysunęła bezpieczeństwo żywnościowe, ochronę gruntów, konkurencyjność rolnictwa europejskiego i użytkowanie gruntów (1), ze ścisłym powiązaniem bezpieczeństwa żywnościowego z produkcją bioenergii (2).

1.3

EKES uważa, że przyszłość Unii Europejskiej powinna opierać się na równowadze społecznej, gospodarczej i środowiskowej, i że produkcja energii odnawialnej musi zostać ściśle powiązana z realizacją tych celów.

1.4

EKES zgadza się z decyzją Komisji, by do dyrektyw nr 98/70/WE i 2009/28/WE włączyć wiążące postanowienia dotyczące zmiany użytkowania gruntów, gdyż obecne biopaliwa są produkowane z upraw rolnych.

1.5

Potwierdzając swe uwagi zawarte w opinii TEN/502 (3), EKES wyraża sprzeciw wobec decyzji Komisji o przeprowadzeniu oceny „pośredniej zmiany użytkowania gruntów” w odniesieniu do kopalnych i biogenicznych źródeł energii wyłącznie z punktu widzenia bilansu gazów cieplarnianych, z pominięciem takich kwestii, jak bezpieczeństwo dostaw i wpływ paliw kopalnych.

1.6

EKES zgadza się z propozycją Komisji, by – uwzględniając już dokonane inwestycje – zmniejszyć produkcję biopaliw z roślin spożywczych i za pomocą zachęt wesprzeć zaawansowane paliwa. Uważa jednak, że produkcja paliw drugiej generacji wykorzystujących drewno i słomę może skrócić cykl pochłaniania dwutlenku węgla, powodując w konsekwencji wzrost jego emisji (4).

1.7

Ocena EKES-u byłaby inna, gdyby jako surowiec do produkcji biopaliw wykorzystywano również mikroglony, bo chociaż nie są one jeszcze elementem rzeczywistości handlowej, to w przeciwieństwie do paliw pierwszej generacji zmniejszyłyby one obawy związane z konkurencją o ziemię i zasoby wodne.

1.8

W tych kwestiach EKES w pełni zgadza się z wnioskami ze swej konferencji w sprawie bezpieczeństwa żywnościowego z 2011 r.: „Produkcja biopaliw powinna być zgodna ze wspólnymi zasadami i podlegać ocenie oddziaływania na środowisko, do której zostałyby ściśle włączone społeczności lokalne, co zagwarantuje należyte uwzględnienie prawa żywnościowego”.

1.9

Na podstawie tej oceny EKES proponuje Komisji, by przyjęła na szczeblu europejskim takie instrumenty jak „Operator Level Indicator”, by przeanalizować potencjalny wpływ projektów bioenergetycznych na bezpieczeństwo żywnościowe na szczeblu poszczególnych państw członkowskich.

2.1.1

System energetyczny boryka się z wielkimi trudnościami na szczeblu międzynarodowym nie tylko w związku ze światowym kryzysem gospodarczym, lecz głównie z sytuacją geopolityczną krajów Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu.

2.1.2

W odniesieniu do 2009 r. OECD oceniła, że na szczeblu światowym zużycie energii spadło o 4,4 %, w USA o 5 %, a w UE o 5,5 %, podczas gdy w krajach nienależących do OECD popyt wzrósł o 2 %. Należy również wspomnieć o awarii elektrowni jądrowej w Fukushimie w Japonii, która pewne kraje, w tym Niemcy, skłoniła do zrezygnowania z wykorzystywania reaktorów jądrowych do produkcji energii.

2.1.3

Obecnie Europa importuje 80 % ropy naftowej, 60 % gazu ziemnego i 40 % węgla, które są konieczne do zaspokojenia własnego zapotrzebowania na energię szacowanego na 1 583,3 Mtep (Nomisma). Źródła energii nieodnawialnej stanowią 91 % (ropa naftowa – 36,6 %, gaz ziemny – 24,5 %, węgiel – 15,7 %, energia jądrowa – 13,6 %), a źródła energii odnawialnej 9 % (biomasa, biogaz i odpady komunalne – 6,1 %, energia hydroelektryczna – 1,7 %, energia wiatrowa – 0,7 %, energia geotermalna – 0,3 %, energia fotowoltaiczna i słoneczna – 0,1 %).

2.1.4

Europa jest coraz bardziej uzależniona od importu energii. W 2030 r. UE–28 będzie importować 84 % gazu ziemnego, 59 % węgla i 94 % ropy naftowej, których potrzebuje (EREC – Europejska Rada Odnawialnych Źródeł Energii). Jeżeli chodzi o 2009 r., transport jest sektorem o największym zużyciu energii (33 %), sektor mieszkaniowy odpowiada za zużycie 26,5 %, przemysł – 24,2 %, usługi – 14 %, a rolnictwo – 2,3 %.

2.1.5

Cele, do których dąży UE, można podsumować w następujący sposób:

2.2.1

W ostatnich latach system energetyczny oparty na zastosowaniu źródeł kopalnych ukazał wiele problematycznych aspektów, które podają w wątpliwość ich przyszłą zgodność z zasadami zrównoważonego rozwoju, a także bezpieczeństwo dostaw, wskazując na konieczność ukierunkowania się na pewne źródła energii w ramach kontrolowanego systemu importu energii.

Wobec stałego wzrostu popytu na energię (MAE – Międzynarodowa Agencja Energii) przyszłe, nieuchronne wyczerpanie się produkcji zasobów kopalnych stwarza ryzyko, że niemożliwe będzie zaspokojenie rosnącego zapotrzebowania. Wyczerpanie się zasobów kopalnych związane jest z ich nieodnawialnością. Proces ich przetwarzania wymaga bardzo długiego czasu, co jest niezgodne z wymogami energetycznymi współczesnego społeczeństwa.

2.2.2

Główne rodzaje energii odnawialnej to:

Powyższe rodzaje energii nie wyczerpują wszystkich możliwości, zwłaszcza jeżeli chodzi o wyniki badań naukowych.

2.2.3

Bioenergię można określić jako energię pozyskiwaną z biomasy, którą zgodnie z klasyfikacją opartą na jej stanie fizycznym można podzielić na:

2.2.4

Źródłem odnawialnym, które jest już skutecznie stosowane do produkcji energii, jest biomasa. Należy do niej każda substancja pochodzenia organicznego, która w procesie fotosyntezy chlorofilowej wchłonęła bezpośrednio lub pośrednio energię słoneczną. Biomasa powstaje z upraw energetycznych lub odpadów organicznych pochodzących z produktów leśnych lub przetwarzania technologicznego produktów rolnych.

2.2.5

Na szczeblu światowym ok. 50 % potencjalnie dostępnych odpadów pochodzi z sektora leśnego, a pozostałych 50 % z sektora rolnego, w którym szczególne znaczenie mają instalacje napędzane za pomocą biomasy pochodzenia rolniczego i zwierzęcego (MAE –Międzynarodowa Agencja Energii).

—

protokół z Kioto, który wszedł w życie 21 marca 1994 r.;

—

program ALTENER na rzecz propagowania energii odnawialnej (decyzja Rady 1993/500/EWG);

—

zielona księga w sprawie odnawialnych źródeł energii (1996 r.);

—

biała księga, w której wytyczono cel wykorzystania 12 % energii ze źródeł odnawialnych do 2010 r.;

—

dyrektywa 2001/77/WE w sprawie wspierania produkcji energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych;

—

dyrektywa 2003/30/WE w sprawie wspierania użycia biopaliw;

—

dyrektywa 2003/96/WE w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej;

—

COM(2005) 628 final – Plan działania w sprawie biomasy;

—

COM(2006) 34 final – Strategia UE na rzecz biopaliw;

—

Zielona księga w sprawie europejskiej strategii na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej i bezpiecznej energii (2006 r.);

—

pakiet klimatyczno-energetyczny (20-20-20), Rada Europejska, 9 marca 2007 r.;

—

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (Tekst mający znaczenie dla EOG);

—

komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego „Mapa drogowa na rzecz energii odnawialnej – Energie odnawialne w XXI wieku: budowa bardziej zrównoważonej przyszłości”, COM(2006) 848 final;

—

Komunikat Komisji – Wsparcie dla wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, SEC(2005) 1571 – COM(2005) 627 final.

3.1.1

Wpływ społeczno-gospodarczy bioenergii jest w dużej mierze uzależniony od pozycji wydatków, czyli zachęt i kosztów braków strukturalnych, a także od korzyści: powiązanych z nią działań, wpływu na PKB, zmniejszenia CO2, skutków dla zatrudnienia, ograniczenia ryzyka paliwowego, wyeliminowania kosztów unieszkodliwiania odpadów, produkcji nawozów i innych produktów ubocznych (Althesys). Ponadto, gdy ceny ropy naftowej przewyższają 70 dolarów za baryłkę, produkcja bioenergii staje się konkurencyjna.

3.1.2

Obecny system produkcji biomasy do celów energetycznych wpływa na obszar lokalny, gospodarkę, ceny i całe społeczeństwo. EKES uważa, że wspomniane skutki trzeba ocenić w celu skorygowania niedociągnięć i zakłóceń.

3.1.3

EKES uważa, że rozwój bioenergii oddziałuje na bezpieczeństwo żywnościowe ze względów ściśle związanych z cenami i czynnikami terytorialnymi. Pierwszy bezpośredni skutek dla cen wynika z popytu na biopaliwa, gdyż rynki energii mają większą wartość od rynków rolnych. Ceny energii dyktują ceny rolne upraw energetycznych, jako że wzrost popytu na energię związany z produktami rolnymi określa minimalną i maksymalną cenę cukru, kukurydzy i rzepaku. Jeżeli ich cena maksymalna zostaje przekroczona, wykorzystanie upraw rolnych staje się niekonkurencyjne w porównaniu z innymi źródłami energii, takimi jak energia wiatrowa, fotowoltaiczna i geotermalna. Trzeba ponadto przypomnieć problem ogólny, w związku z którym wyższe ceny energii prowadzą do wzrostu kosztów czynników produkcji w rolnictwie.

3.1.4

Bioenergia wydaje się potencjalnym rozwiązaniem, które mogłoby podźwignąć obszary pogrążone w depresji gospodarczej, niewystarczająco wykorzystane z rolniczego punktu widzenia, zwłaszcza w trakcie rozwoju poszczególnych sektorów na różnych etapach produkcji, zbiorów, transportu i przetwarzania. Również z punktu widzenia gospodarki i zatrudnienia możliwe jest dążenie do pozytywnych celów. Zgodnie z komunikatem Komisji COM(2005) 628 final dotyczącym planu działania w sprawie biomasy bezpośrednie zatrudnienie w 2010 r. szacuje się na 300 tys. nowych pracowników, zwłaszcza na obszarach wiejskich.

3.1.5

Wykorzystanie powierzchni leśnych w celach energetycznych może umożliwić rekultywację rolniczo-leśnych społeczności terytorialnych dzięki ściślejszemu nadzorowaniu obszaru lokalnego i ochronie obszarów leśnych. Ponadto można zwiększyć zdolność ekosystemów leśnych do sprawowania ich podstawowych funkcji, które polegają na produkcji biomasy drzewnej oraz ochronie dziedzictwa przyrodniczego i żyzności gleby.

3.2.1

EKES ubolewa, że – podobnie jak w przeszłości w wypadku ropy naftowej – bogate kraje, którym brak gruntów ornych do zagwarantowania zaopatrzenia swojej ludności, przedsiębiorstwa wielonarodowe czy też państwowe fundusze majątkowe dokonują znacznych inwestycji w krajach trzecich, by wykorzystać ich ziemię. W ten sposób mamy do czynienia z „grabieżą ziemi”, która może działać destruktywnie na lokalne społeczności wiejskie oraz szkodzić zasobom rolnym i leśnym ludności lokalnej. EKES uważa, że sytuacja ta nie jest bynajmniej przykładem zrównoważonego rozwoju pod względem gospodarczym, społecznym i środowiskowym.

3.2.2

Kwestia konfliktu związanego z użytkowaniem gruntów jest drażliwa zwłaszcza w wypadku krajów rozwijających się lub cechujących się ogromnymi, w niewielkim stopniu zurbanizowanymi obszarami (Brazylia lub stan Iowa w USA). Chociaż pojęcie konfliktu w użytkowaniu gruntów jest intuicyjne, można je wyraźniej zobrazować, jeżeli weźmiemy pod uwagę, że do produkcji 25 galonów bioetanolu potrzebna jest taka ilość kukurydzy, która wystarcza do wyżywienia jednej osoby przez cały rok (World Watch Institute).

3.2.3

Konflikt w użytkowaniu gruntów wiąże się z importem biopaliw przez Unię Europejską i z zaopatrzeniem w żywność krajów rozwijających się, zwłaszcza w Afryce i w Azji Południowo-Wschodniej, gdzie istnieją napięcia społeczne wynikające z własności gruntów w związku z brakiem rejestru gruntów i prawa zwyczajowego.

3.2.4

EKES zgadza się ze strategią UE na rzecz biopaliw, COM(2006) 34 final, zwłaszcza w odniesieniu do deklaracji, że zasadnicze znaczenie ma zapewnienie odpowiednich minimalnych norm środowiskowych, które należy zastosować do produkcji surowców na biopaliwa, wyrażając jednocześnie wątpliwości co do wykorzystania gruntów odłogowanych z produkcji żywności w związku z ich potencjalnie negatywnym wpływem na różnorodność biologiczną i glebę.

3.3.1

W coraz bardziej rozwiniętym świecie nasila się niekontrolowane zużycie zasobów wodnych. Przyczyna leży we wzroście liczby ludności na świecie i jej rozmieszczeniu, a także w zmianie nawyków żywieniowych i znaczenia biopaliw. Obecna strategia rozwoju biopaliw zaostrzy z pewnością kryzys wodny, a dostęp do zasobów wodnych może stać się czynnikiem ograniczającym rozwój produkcji surowców, takich jak kukurydza i trzcina cukrowa.

3.3.2

EKES uważa, że w odniesieniu do upraw przeznaczanych na biopaliwa, konieczne jest ukierunkowanie się na uprawy nienawadniane, które mogą się rozwinąć również na obszarach wewnętrznych o niekorzystnych warunkach gospodarowania, gdyż do produkcji litra biodiesla potrzebnych jest 4 tys. litrów wody do nawadniania upraw, a także podczas chemicznego procesu przetwarzania.

3.4.1

Istnieją potencjalne zagrożenia związane z nieprawidłowym użytkowaniem gruntów na uprawy spożywcze lub na uprawy przeznaczone na produkcję biopaliw, zwłaszcza terenów rolniczych, takie jak:

3.4.2

EKES uważa natomiast, że racjonalne wykorzystanie gruntów, ściśle powiązane z dobrymi praktykami rolnymi stosowanymi w Unii Europejskiej, opartymi na uprawach służących produkcji różnego rodzaju bioenergii, może zwiększyć różnorodność biologiczną i zmniejszyć ujednolicenie krajobrazu. Zdaniem EKES-u jest to dla Europy droga, z której nie można zawrócić.

3.4.3

W tym względzie należy się ukierunkować na biopaliwa drugiej generacji, chociaż w takim wypadku rolnicy zostaliby sprowadzeni wyłącznie do roli dostawców surowców, bez żadnej gwarancji rekompensaty finansowej, gdyż biopaliwami można z łatwością zarządzać w sposób przemysłowy i intensywny. EKES uważa, że niezbędne jest zrównoważenie roli rolników w odniesieniu do produkcji i wprowadzania na rynek upraw energetycznych, by wesprzeć organizacje producentów w całym łańcuchu dostaw, dzięki czemu będą oni mogli odgrywać decydującą rolę w negocjowaniu wyważonych umów za ich zgodą.

3.5.1

Wykorzystanie gruntowych upraw energetycznych na szeroką skalę wymaga zrównoważonego zarządzania obszarami leśnymi i rolnymi. Produkcja biomasy w celach energetycznych wywiera pozytywny wpływ na środowisko, wyłącznie jeżeli prowadzona jest w prawidłowy sposób. Na przykład opuszczanie obszarów wiejskich przyczyniło się do pojawienia się destabilizujących czynników naturalnych. Grunty, których nie podtrzymuje korzystna dla nich działalność człowieka, są w dużym stopniu narażone na osuwiska, pustynnienie i pożary.

3.5.2

EKES uważa, że wsparcie zintegrowanego rozwoju bioenergii na obszarze lokalnym wymaga opracowania modelu wytwarzania rozproszonego i krótkiego łańcucha energetycznego. Konieczne są niewielkie instalacje przetwarzające biomasę wyprodukowaną lokalnie, które przynoszą korzyści pod względem środowiska, a także faktycznej możliwości bezpośredniego włączenia rolników do łańcucha produkcji (samodzielnie lub w ramach stowarzyszeń).

3.5.3

EKES popiera wytyczne w sprawie dobrych praktyk, które należy zrealizować w odniesieniu do różnych upraw bioenergetycznych prezentowanych przez Europejską Agencję Ochrony Środowiska, takie jak:

3.5.4

EKES uważa, że rozwój odpowiedniego rolnictwa energetycznego może sprzyjać stałej obecności człowieka na danym terenie, zapewniając nadzór i optymalne wykorzystanie zasobów, szczególnie leśnych.

3.5.5

Ponadto w sektorze rolnym produkcja bioenergii zarysowuje się w częściowym i kontrolowanym połączeniu z produkcją rolno-spożywczą, przyczyniając się do zróżnicowania kanałów rynkowych, zmniejszając trudności z przestawieniem się na coraz bardziej konkurencyjne rolnictwo i oferując harmonijne rozwiązania w zakresie przydziału produktów rolnych przez nowe państwa członkowskie.

3.6.1

Metody wykorzystywane do badania skutków bioenergii dla środowiska są bardzo zróżnicowane. Pośród nich EKES pragnie zwrócić uwagę na dwie:

3.6.2

W trakcie analizy wpływu środowiskowego ocena cyklu życia (LCA – „Life Cycle Assessment”) umożliwia określenie i oszacowanie liczbowe konkretnych oraz potencjalnych obciążeń energetycznych i środowiskowych, które występują na różnych etapach cyklu produkcji i zużycia bioenergii. Metoda ta umożliwia porównanie profilu środowiskowego różnych rodzajów bioenergii z profilem kopalnych źródeł energii, które pełnią podobne funkcje.

3.6.3

EKES uważa, że stanowisko krajów należących do GBEP (Globalne Partnerstwo na rzecz Bioenergii), między innymi USA i Chin, jest zgodne z zasadami przedstawionymi powyżej. Podpisały one umowę międzynarodową w sprawie kontroli użycia biopaliw oraz ich wpływu na środowisko i równowagę żywnościową. Każde państwo będzie w stanie zmierzyć zgodność bioenergii z zasadami równowagi środowiskowej za pomocą 24 dobrowolnych kryteriów i wskaźników.

3.6.4

W tym względzie EKES uważa, że przy wykorzystaniu nadwyżki gruntów do produkcji surowców przeznaczonych na bioenergię należy wskazać nie tylko ograniczenia środowiskowe, gospodarcze i społeczne, lecz za pomocą czynnika ILUC (Indirect Land Use Change,) sprawdzić również, czy grunty przeznaczone na uprawy energetyczne mogą spowodować wzrost emisji CO2.

3.6.5

EKES zgadza się z Komisją co do decyzji w sprawie monitorowania zagrożeń w sektorze transportu wynikających z biopaliw (Dyrektywa nr 28/2009), ograniczenia udziału biopaliw i biopłynów wytwarzanych z upraw roślin spożywczych na podstawie stopnia zaawansowania różnych technologii oraz zachęcenia do wytwarzania bioenergii z produktów, które nie wymagają większej ilości gruntów, takie jak na przykład spalanie odpadów komunalnych.

3.6.6

EKES uważa, że wykorzystanie biopaliw pierwszej generacji nie powinno powstrzymać Unii Europejskiej przed inwestowaniem w poszukiwanie nowych, czystych źródeł energii (5).

21.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 341/21

1.1

Ceny energii elektrycznej, gazu, benzyny i innych paliw rosną w znacznym tempie i sytuacja bardzo pogorszyła się w kontekście kryzysu społeczno-gospodarczego wywierającego wpływ na coraz większą liczbę osób. Celem niniejszej opinii nie jest ustalenie przyczyn tego wzrostu cen, ale przedstawienie propozycji dotyczących promowania skoordynowanych europejskich działań, zgodnych z zasadą pomocniczości, podejmowanych, aby zapobiegać ubóstwu energetycznemu i zwalczać je, krzewić solidarność w tej dziedzinie i lepiej chronić obywateli w trudnej sytuacji (europejskich i nie tylko).

1.2

Wobec tego istotnego wyzwania politycznego EKES apeluje o europejskie zobowiązanie na rzecz bezpieczeństwa energetycznego i solidarności energetycznej w ramach Europejskiej Wspólnoty Energetycznej, która byłaby jego zdaniem bardzo pożądana.

1.3

Europejskie zobowiązanie na rzecz bezpieczeństwa energetycznego i solidarności energetycznej byłoby siłą napędową prawdziwej europejskiej polityki zwalczania ubóstwa energetycznego i solidarności, której podstawą byłoby uznanie prawa do powszechnego dostępu do energii, którą EKES postrzega jako wspólne dobro niezbędne, aby każdy mógł żyć godnie. Celem zobowiązania w krótkim i długim okresie byłyby:

1.4

EKES apeluje o opracowanie europejskich wskaźników ubóstwa energetycznego i ujednolicenie statystyk, aby lepiej rozpoznawać ten problem, lepiej mu zapobiegać i przeciwdziałać na poziomie europejskim oraz stworzyć europejską solidarność w tej dziedzinie.

1.5

EKES zaleca utworzenie europejskiego centrum monitorowania ubóstwa, którego działania koncentrowałyby się głównie na ubóstwie energetycznym, które obejmowałoby wszystkie zainteresowane strony i przyczyniałoby się do zdefiniowania europejskich wskaźników ubóstwa energetycznego (we współpracy z Eurostatem), tak aby podsumować aktualną sytuację, wskazać najlepsze praktyki i sformułować zalecenia co do tego, jak lepiej zapobiegać problemowi i go rozwiązać oraz wzmocnić poczucie europejskiej solidarności w tej dziedzinie.

1.6

EKES zaleca, by Obywatelskie Forum Energetyczne (nazywane forum londyńskim) obejmowało przedstawicieli EKES-u i by ściśle współpracowało z radami społeczno-gospodarczymi i podobnymi instytucjami państw członkowskich.

1.7

EKES chciałby, aby rynek energii był w większym stopniu ukierunkowany na konsumentów i ogólniej obywateli (europejskich i nie tylko), zwłaszcza tych w najtrudniejszej sytuacji. Popiera wszelkie rozwiązania pomagające tym ostatnim odzyskać kontrolę nad sprawami związanymi ze energią. EKES zaleca, by Komisja Europejska uwzględniła w sprawozdaniu, sporządzanym na wniosek Rady Europejskiej (do końca 2013 r.), analizę ubóstwa energetycznego w UE, z uwzględnieniem czynników zwiększających zagrożenie nim, i zaproponowała europejską strategię oraz plan działania służące zapobieganiu mu i jego zwalczaniu. Kwestią najważniejszą jest zapobieżenie wzrostowi kosztów, którego można uniknąć poprzez zharmonizowaną i skuteczną europejską politykę energetyczną (zob. opinia TEN/508 w sprawie gospodarczych skutków wynikających ze zwiększenia nieciągłych dostaw energii ze źródeł odnawialnych dla systemów elektroenergetycznych – CESE 2599/2012) (1).

1.8

EKES zaleca, by przed przyjęciem głównych środków z zakresu polityki energetycznej UE i państw członkowskich przeprowadzić analizę ich gospodarczego oddziaływania na różne kategorie konsumentów (np. w zależności od dochodów, składu gospodarstwa domowego czy stosowanej metody ogrzewania). Celem byłoby stworzenie aktualnego obrazu tego, które kategorie konsumentów miałyby do czynienia z nieproporcjonalnym wzrostem rachunków za energię w porównaniu z ich średnim wzrostem w społeczeństwie, oraz zaproponowanie w razie potrzeby rozwiązań wyrównawczych (takich jak dostosowanie przepisów, poprawa efektywności energetycznej mieszkań) na rzecz konsumentów w najtrudniejszej sytuacji.

1.9

EKES wzywa Komisję Europejską, by rozważyła utworzenie europejskiego funduszu solidarności energetycznej, który byłby przekrojowym narzędziem do wykorzystania we wszystkich działaniach europejskich dotyczących tego zagadnienia, tak aby we właściwy sposób urzeczywistnić europejską solidarność w tej dziedzinie.

1.10

EKES chciałby promować doroczne spotkanie przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego służące omówieniu kwestii związanych z ubóstwem energetycznym i solidarnością w Europie, wymianie poglądów nt. inicjatyw lokalnych, krajowych i europejskich oraz formułowaniu, we współpracy z europejskim centrum monitorowania ubóstwa w Europie, praktycznych zaleceń skierowanych do decydentów europejskich, krajowych, lokalnych, instytucjonalnych oraz reprezentujących stowarzyszenia i przemysł.

1.11

Z uwagi na to, że zwalczanie ubóstwa energetycznego oraz rozwój solidarności w tej dziedzinie leżą w ogólnym interesie europejskim, EKES chciałby, aby Komisja Europejska zaproponowała Parlamentowi Europejskiemu i Radzie poświęcenie tej tematyce specjalnie roku europejskiego (roku solidarności energetycznej). Celem tego roku byłoby uwrażliwienie opinii publicznej na tę ważną europejską problematykę i zwrócenie na nią uwagi decydentów.

1.12

W związku z tym EKES doradza Komisji Europejskiej zorganizowanie europejskiej kampanii informacyjnej dostosowanej do warunków krajowych i lokalnych, poświęconej zwalczaniu ubóstwa energetycznego oraz budowaniu solidarności w tej dziedzinie, w szczególności by promować edukację w zakresie efektywności energetycznej, upodmiotowienie obywateli w ich roli konsumentów energii, odpowiedzialność i zaangażowanie przemysłu itd.

2.1

Energia jest niezbędnym dobrem, które odgrywa podstawową rolę we wszystkich codziennych działaniach oraz pozwala każdemu żyć godnie. Jej brak prowadzi do dramatów. Ubóstwo energetyczne zabija – zarówno fizycznie, jak i społecznie. W Europie dotyka ono ponad 50 mln osób (europejski projekt European Fuel Poverty and Energy Efficiency, 2009 r.). Takiego stanu rzeczy nie można tolerować i trzeba go zmienić. EKES apeluje o pilne działania na poziomie europejskim i o europejskie zobowiązanie na rzecz bezpieczeństwa energetycznego i solidarności energetycznej, by promować prawdziwą europejską politykę zwalczania ubóstwa energetycznego i budowania solidarności w tej dziedzinie, czego celem będzie:

2.2

To europejskie zobowiązanie umożliwi prowadzenie na poziomie europejskim wspólnych i skoordynowanych działań mających na celu zmniejszenie przepaści energetycznej. Jego podstawą będzie uznanie prawa do powszechnego dostępu do energii (aby każdy mógł żyć w godnych warunkach). EKES chciałby, by prawo to zostało zapisane w traktacie lizbońskim oraz by we wszystkich politykach europejskich, a w szczególności w polityce energetycznej, uwzględniać wśród celów zwalczanie ubóstwa energetycznego i promowanie związanej z tym solidarności. EKES przypomina, że energia jest podstawowym wspólnym dobrem i powinno się nią zarządzać, mając to na uwadze oraz uwzględniając zobowiązania związane ze świadczeniem usług publicznych, które z tego statusu wynikają. Dostawa energii przez przedsiębiorstwo to ponadto usługa świadczona w ogólnym interesie gospodarczym. Rola takich usług w kontekście europejskiej spójności społecznej i terytorialnej została uznana w traktacie lizbońskim (art. 14 TFUE i protokół nr 26). W Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej uznano prawo do pomocy społecznej i mieszkaniowej dla zapewnienia godnej egzystencji (art. 34), obowiązek zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów (art. 38) oraz podstawowe prawo dostępu do usług publicznych (art. 36).

2.3

W ten sposób UE ponownie tchnęłaby nowe życie w zasadę solidarności będącą podstawą jej utworzenia i wzmocniłaby poczucie sensu integracji europejskiej wśród obywateli, którzy stają się coraz bardziej rozczarowani i sceptyczni. EKES przypomina ponadto, że 81 % zapytanych obywateli UE popiera zwalczanie ubóstwa energetycznego (Eurobarometr Parlamentu Europejskiego, 2011 r.).

2.4

EKES przyjmuje z zadowoleniem to, że 22 maja 2013 r. Rada Europejska okazała zainteresowanie kwestią kosztów i cen energii oraz ich wpływem na gospodarstwa domowe, zwłaszcza te w najtrudniejszej sytuacji. Zagadnienia te wiążą się z wysokimi kosztami politycznymi, na przykład w Bułgarii, gdzie 20 lutego 2013 r. rząd podał się do dymisji w wyniku protestów obywateli, których niezadowolenie wywołał nagły i bardzo wysoki wzrost opłat za energię elektryczną (o 20 % między grudniem 2012 r. a styczniem 2013 r.) związany z krajowymi rozwiązaniami służącymi otwarciu rynku w sytuacji, gdy średnie wynagrodzenie wynosi mniej niż 400 EUR (Bułgarzy przeznaczają 17,3 % swych dochodów na opłacenie rachunków za energię elektryczną – Krajowy Urząd Statystyczny).

2.5

EKES przypomina, że ceny energii stale rosną: między 2011 a 2012 r. cena energii elektrycznej wzrosła o 6,6 % w UE, a najbardziej na Cyprze (+ 21 %), w Grecji (+ 15 %), we Włoszech (+ 11 %), w Irlandii i Portugalii (+ 10 %), Bułgarii, Hiszpanii i Polsce (+ 9 %). Ceny gazu dla gospodarstw domowych wzrosły o 10,3 % w UE, a najbardziej na Litwie (+ 21 %), w Estonii (+ 19 %) i w Bułgarii (+ 18 %) (Eurostat, maj 2013 r.).

3.1

W Europie dawne problemy dostępu do energii zostały w dużej mierze rozwiązane, lecz na świecie 1,2 mld osób nadal nie ma dostępu do energii elektrycznej., a 2,8 mld osób nadal wykorzystuje do ogrzewania lub gotowania drewno lub inne rodzaje biomasy (Bank Światowy / Międzynarodowa Agencja Energetyczna, maj 2013 r.). Problem dostępu do nowoczesnych usług energetycznych ma taki zasięg, że ONZ ogłosiła rok 2012 Międzynarodowym Rokiem Zrównoważonej Energii dla Wszystkich Ludzi i zaproponowała właśnie, by „zrównoważona i bezpieczna energia” była jednym z dwunastu globalnych celów zrównoważonego rozwoju, które po raz pierwszy są ukierunkowane na kraje rozwijające się ORAZ rozwinięte.

3.2

W Europie ubóstwo energetyczne oznacza, że coraz większa liczba gospodarstw domowych (ponad 50 mln osób wg europejskiego projektu European Fuel Poverty and Energy Efficiency – 2009 r.) ma trudności z opłaceniem rachunków za energię lub ma ograniczony dostęp do energii ze względu na: niskie dochody, mieszkania pozbawione izolacji termicznej, niewydajny sprzęt (do ogrzewania, chłodzenia, podgrzewania wody) czy wysoki koszt energii. Także mobilność stanowi istotną pozycję w budżecie gospodarstw domowych, które często są oddalone od centrów miast i w których przypadku zatrudnienie jest uzależnione od transportu. Dotyczy to osób starszych, rodzin niepełnych, bezrobotnych, osób otrzymujących świadczenia z zabezpieczenia społecznego itd. Konsekwencje są różnorakie: ograniczenie mobilności ma wpływ na zatrudnienie, brak ogrzewania ma wpływ na higienę i zdrowie (dylemat „ogrzewać czy jeść”, choroby układu oddechowego itd.) i często prowadzi do nadumieralności, nadmiernego zadłużenia, odizolowania społecznego i geograficznego.

3.3

Ubóstwo energetyczne jest czynnikiem osłabiającym pozycję danej osoby, który kumuluje się z innymi czynnikami, i trudności te oddziałują na siebie, wzajemnie się pogłębiając i coraz bardziej pogarszając sytuację osób ubogich. Przy tym zagrożenie ubóstwem rośnie (Eurostat, grudzień 2012 r.): 119,6 mln osób było w 2011 r. zagrożonych wykluczeniem społecznym w UE 27 ze względu na ryzyko ubóstwa, znaczną deprywację materialną lub życie w gospodarstwie domowym o bardzo małej intensywności pracy. EKES przypomina, że celem strategii „Europa 2020” jest zmniejszenie o co najmniej 20 mln liczby osób znajdujących się w sytuacji ubóstwa i wykluczenia społecznego.

3.4

Zwalczanie ubóstwa energetycznego i budowanie solidarności w tej dziedzinie, teraz bardziej niż kiedykolwiek dotychczas, powinno stać się ważnym priorytetem politycznym we wszystkich europejskich strategiach politycznych, łączącym kwestie społeczne, ekologiczne, gospodarcze i polityczne oraz związane ze zdrowiem publicznym.

4.1

Ubóstwo energetyczne / niepewność energetyczna: niepewność oznacza tymczasowe znaczne pogorszenie sytuacji. Ubóstwo energetyczne to sytuacja społeczna, na którą mają wpływ czynniki zewnętrzne (cena energii, charakterystyka mieszkania itd.) oraz wewnętrzne (starzenie się, dochody itd.). EKES będzie używał terminu „ubóstwo energetyczne”, odnosząc się do obu tych aspektów.

4.2

Definicja ubóstwa energetycznego istnieje jedynie we Francji, Słowacji, Zjednoczonym Królestwie i Irlandii.

4.3

W Zjednoczonym Królestwie zdefiniowano ubóstwo energetyczne – fuel poverty („ubóstwo paliwowe”) – w sposób obiektywny jako sytuację, w której gospodarstwo domowe musi przeznaczać ponad 10 % dochodów na uzyskanie wystarczającego poziomu ciepła w mieszkaniu (21 stopni w pokoju dziennym oraz 18 stopni w pozostałych pomieszczeniach według Światowej Organizacji Zdrowia). Pod uwagę bierze się trzy elementy: dochody gospodarstwa domowego, cenę energii i zużycie energii. Definicja ta nie uwzględnia zapotrzebowania na energię do innych zastosowań domowych i rząd dokonuje obecnie jej przeglądu.

4.4

We Francji ustawa „Grenelle II” definiuje ubóstwo energetyczne jako sytuację, w której danej osobie szczególnie trudno jest dysponować w swym mieszkaniu niezbędną ilością energii, aby zaspokoić podstawowe potrzeby, ze względu na brak wystarczających zasobów lub nieodpowiednie warunki mieszkaniowe (art. 11 ust. 4).

4.5

Niektóre państwa przewidują specjalne rozwiązania pomimo braku definicji. W Belgii wprowadzono status „klienta chronionego”, który oznacza, że każda osoba otrzymująca świadczenia z zabezpieczenia społecznego korzysta z taryfy socjalnej i darmowych udogodnień (liczników przedpłatowych, gwarancji dostaw). We Włoszech wprowadzono bonus elettrico, a w Hiszpanii bono social. W Niemczech lokalne taryfy socjalne wprowadzone przez kraje związkowe są stosowane przez lokalne i regionalne przedsiębiorstwa energetyczne. W Szwecji system powszechnej pomocy społecznej przejmuje niezapłacone rachunki za energię. Ponad połowa państw członkowskich przewiduje ochronę przed odcięciem dostaw energii na podstawie przepisów prawnych lub kodeksów podstępowania dla dystrybutorów energii (raport ERGEG, 2009 r.).

4.6

Unia Europejska nie posiada ani definicji ubóstwa energetycznego, ani wskaźnika, który pozwoliłby je ocenić, ani specjalnej europejskiej polityki poświęconej temu problemowi, który usiłuje się rozwiązywać w sposób fragmentaryczny.

4.7

Za pośrednictwem europejskiej platformy współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym – specjalnego narzędzia strategii „Europa 2020” – Komisja Europejska zajmuje się problemem ubóstwa energetycznego, które „może pozbawić gospodarstwa domowe nie tylko ogrzewania lub chłodzenia, lecz również ciepłej wody, elektryczności i innych podstawowych domowych artykułów pierwszej potrzeby, [i] jest kolejnym przejawem najdotkliwszej deprywacji”.

4.8

W dyrektywach dotyczących wewnętrznego rynku energii (z lipca 2009 r.) dostrzeżono problem ubóstwa energetycznego, jednak bez podania definicji i obowiązków na poziomie europejskim, i wezwano państwa członkowskie do zapewnienia „odpowiednich zabezpieczeń chroniących odbiorców wrażliwych” oraz do określenia „pojęcia odbiorców wrażliwych, które może się odnosić do ubóstwa energetycznego oraz, między innymi, do zakazu odłączania takim odbiorcom energii elektrycznej [/gazu] w sytuacjach krytycznych”. W komunikacie „Uruchomienie wewnętrznego rynku energii” (z 15 listopada 2012 r.) Komisja oznajmia, że będzie „wspierać państwa członkowskie w określaniu, co rozumie się pod pojęciem wrażliwej sytuacji odbiorców energii i co jest jej przyczyną, poprzez dostarczanie wskazówek i ułatwianie wymiany najlepszych praktyk”.

4.9

Parlament Europejski zdefiniował szczególnie wrażliwego konsumenta, proponując wyjście poza klasyczną koncepcję (słabej pozycji jako cechy uwarunkowanej wewnętrznie), aby uwzględnić „konsumentów znajdujących się we wrażliwej sytuacji”, gdyż znajdujących się „w stanie tymczasowej bezsilności, wynikającej z różnicy między ich stanem i cechami indywidualnymi” a „środowiskiem zewnętrznym”, ponieważ „każdy konsument może w którymś momencie swojego życia stać się szczególnie wrażliwym konsumentem, ze względu na czynniki zewnętrzne i ich interakcje z rynkiem […] i w związku z tym potrzebować specjalnej ochrony” (rezolucja z 22 maja 2012 r.). Parlament Europejski wezwał Komisję i państwa członkowskie do przyjęcia „szerokiej i spójnej strategii politycznej i legislacyjnej przeciwdziałającej podatności na zagrożenia, przy uwzględnieniu różnorodności i złożoności wszystkich takich sytuacji” (rezolucja z dnia 22 maja 2012 r.) oraz specjalnych rozwiązań wymierzonych przeciwko ubóstwu energetycznemu (rezolucja z 14 marca 2013 r. w sprawie planu działania w zakresie energii do roku 2050). W rezolucji z 11 czerwca 2013 r. w sprawie nowego europejskiego programu na rzecz konsumentów Parlament Europejski zaapelował, by UE i jej państwa członkowskie dostarczyły „odpowiednich gwarancji w zakresie ochrony szczególnie wrażliwych konsumentów”, w szczególności w dziedzinie energii. W rezolucji z 11 czerwca 2013 r. w sprawie budownictwa socjalnego w Unii Europejskiej Parlament Europejski wezwał państwa członkowskie do „zdefiniowania zjawiska ubóstwa energetycznego w oparciu o wspólne parametry, lecz dostosowując tę definicję do własnej sytuacji krajowej”.

4.10

EKES uważa, że niezbędne jest dysponowanie wspólnymi europejskimi wskaźnikami i współczynnikami ubóstwa energetycznego obejmującymi aspekt zagrożenia nim, aby lepiej poznać i analizować przyczyny, wyjść poza samo rozpoznanie symptomów oraz umożliwić opracowanie europejskiej strategii pozwalającej lepiej zaradzić temu problemowi. EKES sugeruje, by zaproponowana przez niego (TEN/420) definicja – „sytuacja, w której występuje problem lub niemożność utrzymania odpowiedniej temperatury gospodarstwa domowego bądź korzystania z innych niezbędnych usług energetycznych po rozsądnych cenach” – stała się podstawą do dalszego dopracowania (z uwzględnieniem prawa do powszechnego dostępu do podstawowego wspólnego dobra, jakim jest energia) przez europejskie centrum monitorowania ubóstwa energetycznego, które pragnie utworzyć. Centrum to mogłoby opracowywać wspólne europejskie wskaźniki i współczynniki, które służyłyby państwom członkowskim jako parametry do zdefiniowania ubóstwa energetycznego w sposób uwzględniający ich krajową specyfikę. Aby lepiej zharmonizować istniejące statystyki, Eurostat i krajowe urzędy statystyczne powinny przyjąć jednolitą metodologię kwantyfikowania problemu na poziomie krajowym i europejskim.

5.1

EKES proponuje utworzenie europejskiego centrum monitorowania ubóstwa, które zajmowałoby się głównie ubóstwem energetycznym i współpracowałoby ze wszystkimi zainteresowanymi stronami: krajowymi centrami monitorowania, rzecznikami praw, organami regulacyjnymi, dostawcami energii, różnorodnymi stowarzyszeniami (z sektora zdrowia, budownictwa, energii, reprezentującymi konsumentów, samorządy lokalne, przeciwdziałającymi wykluczeniu społecznemu itd.), partnerami społecznymi itd. Centrum to przedstawi podsumowanie wpływu liberalizacji rynków energii na konsumentów w trudnej sytuacji, zaproponuje wskaźniki ubóstwa energetycznego, zalecenia, metodologie i warte rozważenia na poziomie europejskim sposoby działania wyłonione na podstawie najlepszych praktyk wskazanych na poziomie lokalnym i krajowym. Jego zadaniem będzie współpraca z forum londyńskim. EKES chciałby ponadto, aby forum londyńskie obejmowało członków Komitetu i współdziałało z krajowymi radami społeczno-gospodarczymi lub podobnymi instytucjami w celu przeciwdziałania ubóstwu energetycznemu.

6.1

Otwarcie rynków energii nie przyniosło obniżki cen energii dla obywateli. 60 % z nich odnotowało wzrost cen u swego dostawcy energii, a 3–4 % odczuło spadek cen. 7 % zmieniło dostawcę gazu, a 8 % dostawcę energii elektrycznej. Energia to sektor, na który konsumenci wydają najwięcej (5,7 % budżetu), zwłaszcza jeśli chodzi o energię elektryczną (2,1 %) (druga roczna tablica wyników dla rynków konsumenckich, 2009 r.). Odsetki te wzrosły w ostatnich latach.

6.2

Decyzje podjęte podczas posiedzenia Rady Europejskiej 22 maja 2013 r. idą w dobrym kierunku, gdyż dotyczyły nakierowania europejskiej polityki energetycznej na konsumentów, aby zagwarantować pewne i zrównoważone dostawy energii po przystępnych i konkurencyjnych cenach, wzmocnienia roli i praw konsumentów, lepszej ochrony konsumentów w trudnej sytuacji oraz pilnego wdrożenia trzeciego pakietu energetycznego. Do końca 2013 r. Komisja ma przedstawić analizę struktury cen i kosztów energii z położeniem nacisku na ich wpływ na gospodarstwa domowe. Kwestią najważniejszą jest zapobieżenie wzrostowi kosztów, którego można uniknąć dzięki istnieniu zharmonizowanej i skutecznej europejskiej polityki energetycznej (zob. opinia TEN/508 w sprawie gospodarczych skutków wynikających ze zwiększenia nieciągłych dostaw energii ze źródeł odnawialnych dla systemów elektroenergetycznych – CESE 2599/2012) (2).

6.3

EKES zaleca, by przed przyjęciem głównych środków z zakresu polityki energetycznej UE i państw członkowskich przeprowadzić analizę ich gospodarczego oddziaływania na różne kategorie konsumentów (np. w zależności od dochodów, składu gospodarstwa domowego czy stosowanej metody ogrzewania). Celem byłoby stworzenie aktualnego obrazu tego, które kategorie konsumentów miałyby do czynienia z nieproporcjonalnym wzrostem rachunków za energię w porównaniu z ich średnim wzrostem w społeczeństwie, oraz zaproponowanie w razie potrzeby rozwiązań wyrównawczych (takich jak dostosowanie przepisów, poprawa efektywności energetycznej mieszkań) na rzecz konsumentów w najtrudniejszej sytuacji.

6.4

EKES podkreśla ponownie konieczność pełnej transpozycji wspomnianych wcześniej dyrektyw oraz zapewnienia usługi powszechnej, przestrzegania obowiązku świadczenia usług publicznych, ochrony osób słabszych i zagwarantowania rozsądnych, porównywalnych i przejrzystych cen. EKES chciałby, aby Komisja w przyszłym raporcie, który przedstawi pod koniec 2013 r., uwzględniła opis i analizę sytuacji w zakresie ubóstwa energetycznego w UE, zaproponowała europejską strategię zwalczania ubóstwa energetycznego i na rzecz solidarności w tej dziedzinie oraz środki finansowe na jej wcielenie w życie.

6.5

EKES chciałby, aby Komisja uczyniła z tej tematyki przekrojowy priorytet wszystkich polityk europejskich i by w większym stopniu uwzględniała ją w swych przyszłych inicjatywach (na przykład wytycznych dotyczących rynku wewnętrznego, inicjatywie dotyczącej wdrażania dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej z 2012 r., inicjatywie dotyczącej praw konsumentów itd.).

6.6

EKES zaleca, by polityka dotycząca solidarności energetycznej i zwalczania ubóstwa energetycznego stanowiła integralną część polityki dotyczącej transformacji energetycznej UE w społeczeństwo bezemisyjne. EKES zaleca, by Komisja w zdecydowany sposób zadbała o przestrzeganie przez państwa członkowskie europejskich przepisów, które mogą przyczynić się do ograniczenia ubóstwa energetycznego. EKES chciałby, aby zapisać w Traktacie prawo do powszechnego dostępu do energii (którą należy postrzegać jako niezbędne wspólne dobro i zarządzać nią jak takim dobrem) oraz aby wśród celów europejskich polityk, a w szczególności polityki energetycznej, uwzględniać zwalczanie ubóstwa energetycznego i solidarność w tej dziedzinie. EKES zaleca, by w pracach prowadzonych w ramach semestru europejskiego uwzględniać przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu i solidarność energetyczną, tak aby ta tematyka była uwzględniana w krajowych programach reform państw członkowskich.

6.7

Zdaniem EKES-u niezbędne jest sprzyjanie na poziomie europejskim wszelkim rozwiązaniom służącym temu, by słabsi konsumenci przyjęli aktywną postawę w swej roli konsumentów energii – dzięki zużywaniu mniejszej ilości energii i w lepszy sposób (na poziomie stałych usług energetycznych), aby poprawić jakość życia, oraz sprzyjaniu zdecentralizowanej produkcji energii ze źródeł odnawialnych, tam gdzie jest to sensowne z gospodarczego i technicznego punktu widzenia. Działania informacyjne, szkolenia i kształcenie mogą podnieść poziom świadomości gospodarstw domowych i przynieść poprawę sposobu postępowania (wyłączanie sprzętu w stanie czuwania, wybieranie sprzętu efektywnego energetycznie, odpowiednia renowacja itd.). EKES chciałby, aby UE wspierała – w szczególności dzięki utworzeniu europejskiego funduszu solidarności energetycznej – wszelkie transnarodowe projekty służące temu celowi, zachęcała do wymiany know-how w ramach społeczeństwa obywatelskiego i tworzenia międzynarodowych sieci, upowszechniła opracowywanie i rozpowszechnianie informacji i szkoleń w tej dziedzinie oraz dobrych praktyk wynikających w szczególności z projektów transnarodowych finansowanych przez UE.

6.8

EKES apeluje, by europejskie programy badań zachęcały do tworzenia innowacyjnych narzędzi mających na celu optymalizację zużycia energii przez wszystkich konsumentów, zwłaszcza tych w najtrudniejszej sytuacji. EKES zaleca także, by – z uwagi na pełną skuteczność i użyteczność dla konsumentów – inteligentne liczniki dostarczały na przykład w czasie rzeczywistym, bez dodatkowych kosztów, jasnych i przejrzystych informacji o zużyciu energii. W ten sposób będą one stanowiły stosowne narzędzie zapobiegawcze, które pomoże konsumentom lepiej zdawać sobie sprawę z poziomu zużycia energii i podejmować działania wpływające na ten poziom, dzięki czemu będą oni mogli mieć kontrolę nad sprawami związanymi ze energią.

6.9

EKES zaleca utworzenie lokalnych punktów kompleksowej obsługi na rzecz solidarności energetycznej, aby wypracować synergię i umożliwić uzgodnienia między wszystkimi zainteresowanymi stronami, w tym przedsiębiorstwami energetycznymi, zapewnić lepszą koordynację i dzięki temu lepiej zapobiegać problemom i je rozwiązywać, lepiej doradzać obywatelom, zwłaszcza tym w trudnej sytuacji, a także lepiej ich ukierunkowywać i wspierać. EKES zaleca szkolenie zaangażowanych osób w tych punktach obsługi (a także w administracji, bankach, przedsiębiorstwach przemysłowych itd.), aby uwrażliwić je na problemy słabszych obywateli, lepiej zarządzać sprawami ich dotyczącymi i pomóc im z wyprzedzeniem rozpoznać sytuacje stwarzające zagrożenie. W tych punktach obsługi przyjmowano by całościowe i zintegrowane podejście do zapobiegania problemom i rozwiązywania ich przez stowarzyszenia, władze lokalne, przedsiębiorstwa itd. Pozwoliłyby one każdemu obywatelowi przyjąć aktywną postawę w jego roli konsumenta energii, unikając zależności od świadczeń i stygmatu socjalnego.

6.10

EKES zaleca wzmocnienie i upowszechnienie rozwiązań (w szczególności tych przewidujących istotny udział dostawców energii) gwarantujących dostawę energii do gospodarstw domowych w trudnej sytuacji w okresie szczególnego zapotrzebowania sezonowego (zawieszenie wykonywania postanowień w okresie zimowym), nieodcinanie dostaw energii przez dostawcę w przypadku trudności z opłaceniem rachunków, zapobieganie nieopłacaniu rachunków itd. EKES zaleca także, by wzmocnić zaangażowanie podmiotów przemysłowych z sektora energii, a także innych podmiotów, w strategie przeciwdziałania ubóstwu energetycznemu (zarówno w zapobieganie problemom, jak i w ich rozwiązywanie) oraz budowanie solidarności, tak aby wyjść poza same kodeksy postępowania.

6.11

EKES zaleca wzmocnienie regulacji praktyk dostawców energii, aby konsumenci o niskich dochodach nie byli podwójnie obciążeni (poverty premium), tzn. by nie ponosili wyższych kosztów jednostkowych za tę samą usługę. Systemy przedpłatowe mogłyby na przykład być tak zorganizowane, by nie było zagrożenia, że najsłabsi użytkownicy znajdą się w gorszej sytuacji.

6.12

EKES wzywa Komisję Europejską do ogłoszenia europejskiego roku solidarności energetycznej, który pozwoliłby przeprowadzić europejską kampanię informacyjną (dostosowaną do warunków krajowych i lokalnych) i specjalne projekty, aby uwrażliwić wszystkie zainteresowane strony na znaczenie zwalczenia ubóstwa energetycznego, promować upodmiotowienie obywateli w ich roli konsumentów energii oraz wzmocnić solidarność energetyczną.

7.1

EKES sugeruje Komisji Europejskiej, by przeanalizowała możliwość utworzenia europejskiego funduszu solidarności energetycznej, aby wesprzeć działania zaproponowane przez EKES, a w szczególności: informowanie i szkolenia dla obywateli, utworzenie europejskiej sieci projektów lokalnych, wspieranie wymiany, transferu i upowszechniania na szczeblu europejskim dobrych praktyk wypracowanych w ramach projektów transnarodowych finansowanych przez UE lub wypracowanych na poziomie lokalnym i krajowym. Chodzi tu na przykład o rozwiązania wdrożone przez państwa członkowskie lub samorządy lokalne w celu wsparcia opłacania rachunków (taryfy socjalne, talony na energię itd.), zawieszenia wykonywania postanowień w okresie zimowym i utworzenia punktów kompleksowej obsługi, szkolenie doradców ds. efektywności energetycznej (np. europejski projekt Achieve), renowację osiedli, rozwój wsparcia i pomocy technicznej w zakresie prac związanych z efektywnością energetyczną (np. europejski projekt CEB-ELENA – europejskie wsparcie energetyki na poziomie lokalnym) i mikroprodukcji energii ze źródeł odnawialnych, a także rozwiązania finansowe dostosowane do potrzeb gospodarstw domowych w trudnej sytuacji (np. projekt europejski FinSH – instrumenty finansowe i wspierające na rzecz zwalczania ubóstwa energetycznego w budynkach socjalnych).

8.1

EKES przypomina, że w 2007 r. UE wyznaczyła sobie cele 20-20-20 na 2020 r., w tym cel dotyczący zmniejszenia zużycia energii o 20 %. W dyrektywie o efektywności energetycznej z października 2012 r. przewidziano długoterminową strategię (do 2050 r.) wspierania inwestycji w renowację mieszkań komunalnych i prywatnych, a także budynków mieszkaniowych i użytkowych. Do 30 kwietnia 2014 r. państwa członkowskie mają przedstawić krajowe plany działania służące wdrożeniu tej strategii. EKES przypomina, jak ważne jest stosowanie rozwiązań z zakresu efektywności energetycznej dla ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, tworzenia miejsc pracy, a także skutecznego przeciwdziałania ubóstwu energetycznemu.

8.2

Ubóstwo energetyczne jest spowodowane w szczególności tym, że gospodarstwa domowe w trudnej sytuacji płacą często zbyt wysoki czynsz za wynajem mieszkań o słabej izolacji termicznej. Dobra izolacja zmniejsza zużycie energii, a zatem także wysokość rachunków (gdy towarzyszy jej odpowiedni sposób postępowania w odniesieniu do zużycia energii). Gospodarstwa domowe o niskich dochodach, będące najemcami lub właścicielami mieszkań, nie mają środków na przeprowadzenie termomodernizacji czy wymiany urządzeń grzewczych ze względu na brak oszczędności lub trudności z uzyskaniem kredytu bankowego.

8.3

EKES proponuje utworzenie mechanizmu umożliwiającego z jednej strony zdecydowane zachęcanie właścicieli wynajmujących mieszkania (np. uzależnienie wysokości czynszu od właściwości cieplnych budynków) do przeprowadzania termomodernizacji i pomoc im w takich działaniach, a z drugiej strony stopniowe wycofywanie z europejskiego rynku mieszkań na wynajem mieszkań niespełniających określonych norm izolacji termicznej. EKES zaleca, aby państwa mogły uwzględniać efektywność energetyczną w definicjach i kryteriach oceny, czy warunki w danym mieszkaniu do wynajęcia są nieszkodliwe dla zdrowia, przyzwoite i godne.

8.4

EKES chciałby, aby Komisja Europejska rozważyła innowacyjne metody i narzędzia finansowania mające na celu wsparcie wysiłków państw na rzecz poprawy efektywności energetycznej dla najuboższych gospodarstw domowych poprzez uwzględnienie ich ograniczeń finansowych.

8.5

Termomodernizacja mieszkań gospodarstw domowych w trudnej sytuacji powinna stać się priorytetem we wszystkich działaniach i programach europejskich. Komisja powinna zadbać o to, by w krajowych planach działania na rzecz efektywności energetycznej przyznano pierwszeństwo inwestycjom w mieszkania gospodarstw domowych w trudnej sytuacji.

8.6

EKES zaleca, by w programowaniu funduszy strukturalnych na lata 2014–2020 w większym stopniu uwzględniać zwalczanie ubóstwa energetycznego i solidarność energetyczną oraz by przeznaczono większe i proporcjonalne do rozmiarów problemu środki na efektywność energetyczną i energię ze źródeł odnawialnych.

8.7

Ponadto EKES zaleca wspieranie zdecentralizowanej produkcji energii ze źródeł odnawialnych, gdyż może ona poprawić dostęp do energii zwłaszcza dla osób w najtrudniejszej sytuacji.

21.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 341/27

1.1

Komitet przyjmuje do wiadomości wniosek Komisji Europejskiej w sprawie zmiany rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006. Wniosek ten ma na celu zwiększenie płatności dla krajów dotkniętych kryzysem i otrzymujących pomoc w ramach europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej (EFSM) lub mechanizmu wsparcia bilansu płatniczego (BoP) poprzez zastosowanie dziesięciu punktów procentowych dodanych do stawki współfinansowania stosowanej do osi priorytetowej w okresie, kiedy kraje te są objęte tymi mechanizmami. Choć ogólny przydział środków w ramach unijnej polityki spójności na okres programowania 2007–2013 nie zostanie zwiększony, to ich skuteczność zostanie utrzymana dzięki współfinansowaniu.

1.2

EKES przyjmuje do wiadomości wniosek Komisji w sprawie takiej zmiany rozporządzenia (WE) 1083/2006, która umożliwi Rumunii i Słowacji składanie wniosków o zwrot do końca 2014 r. zamiast do końca 2013 r. (w odniesieniu do zobowiązań zaciągniętych w 2011 r.) oraz do zakończenia programu zamiast do końca 2014 r. (w odniesieniu do zobowiązań zaciągniętych w 2012 r.). Zarazem środki przeznaczone na politykę spójności UE na okres programowania 2007–2013 ogółem nie zostaną zwiększone. W ten sposób można zmniejszyć ryzyko automatycznego umarzania zobowiązań budżetowych w latach 2011 i 2012.

1.3

EKES uważa wniosek za zgodny z wcześniejszymi opiniami Komitetu pod warunkiem dalszego utrzymania spójności i efektywności wykorzystania środków budżetowych.

2.1

W myśl wniosku Komisji obecnie od siedmiu krajów objętych europejskim mechanizmem stabilizacji finansowej (EFSM) lub mechanizmem wsparcia bilansu płatniczego (BoP) wymagać się będzie mniejszych płatności na programy współfinansowane w ramach polityki spójności UE. Tak więc państwa te nie musiałyby troszczyć się o zapewnienie wymaganych środków jedynie ze swych własnych zasobów. W okresie, gdy ich budżety są bardzo obciążone, znacznie ułatwi to powrót ich dotkniętej kryzysem gospodarki na drogę wzrostu gospodarczego. Dzięki współfinansowaniu zwiększy się skuteczność przyznanej pomocy. Zmniejszone współfinansowanie stwarza ryzyko, że pomoc będzie mniej skuteczna. Zagrożenie to należy utrzymać na możliwie niskim poziomie za pomocą wszystkich dostępnych środków. EKES popiera wniosek Komisji, który jest zgodny z jego wcześniejszymi opiniami (1).

2.2

Przedłużając do końca 2014 r. termin składania wniosków o finansowanie dla Rumunii i Słowacji, zapewniono im większy margines działań, dzięki czemu państwa te mogą lepiej realizować projekty współfinansowane w ramach polityki spójności UE. Przedłużenie terminu automatycznego umarzania zobowiązań budżetowych jest też odpowiednim działaniem, gdyż dotyczy jedynie tych państw, których środki przyznane na okres 2014–2020 zostałyby ograniczone do określonej wysokości na mocy porozumienia osiągniętego przez Radę Europejską. Przedłużenie okresu dotyczącego umarzania zobowiązań budżetowych jest wynikiem propozycji zawartej w konkluzjach Rady Europejskiej z dnia 8 lutego 2013 r. Rada wezwała w nich Komisję, aby przeanalizowała praktyczne rozwiązania dla zmniejszenia w odniesieniu do Rumunii i Słowacji ryzyka automatycznego umarzania środków z krajowej puli środków finansowych na lata 2007–2013, także z uwzględnieniem zmiany rozporządzenia (WE) 1083/2006.

2.3

EKES jest także zdania, że decydujące znaczenie ma wspieranie dobrobytu i konkurencyjności w państwach członkowskich najmocniej dotkniętych kryzysem, dlatego też popiera omawiany wniosek.

2.4

EKES zgadza się, by w danym okresie nie zmieniać w ramach funduszy wysokości środków przeznaczonych dla wspomnianych krajów i programów.

21.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 341/29

1.1

EKES z dużym zadowoleniem przyjmuje politykę przemysłową UE w sektorze kosmicznym (1). Popiera również budżet w wysokości 11 mld EUR przeznaczony na programy Galileo i Copernicus oraz badania i rozwój w ramach programu „Horyzont 2020” na lata 2014–2020, obok obecnego rocznego budżetu Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA), który wynosi 4 mld EUR. Decyzje te są zgodne ze stałym stanowiskiem EKES-u (2).

1.2

Unijna polityka kosmiczna, wspierana poprzez polityczne zaangażowanie całej Europy, powinna zapewniać niezależny dostęp Europy do przestrzeni kosmicznej na całej długości łańcucha wartości, tj. od etapu projektowania do rozwijania, uruchamiania i wykorzystywania. Działania długotrwałe i wiążące się z dużym ryzykiem wymagają przewidywalności, pewności oraz trwałego zaangażowania.

1.3

UE potrzebuje masy krytycznej. Rynek wewnętrzny związany z przestrzenią kosmiczną, zarówno ze względów wewnętrznych, jak i zewnętrznych, wymaga operowania dobrze zdefiniowanym pojęciem równych warunków działania.

1.4

Proaktywna polityka przemysłowa jest potrzebna, ponieważ potężne rynki instytucjonalne na całym świecie mają coraz większe wpływy strategiczne i technologiczne. Konieczna jest poprawa konkurencyjności europejskiego przemysłu. Przede wszystkim jednak należy stopniowo przezwyciężać istotne bariery wewnętrzne.

1.5

Polityka przemysłowa UE powinna łączyć w całość różne strategie państw członkowskich i ująć preferencje krajowe we wspólne ramy.

1.6

Wszystkie strony muszą działać w tym samym kierunku. Szczególną rolę odgrywa ESA. Osiągnięcia tej agencji są znaczne i niepodważalne. W nowym systemie ESA, poza pełnieniem swojej dotychczasowej roli, zacznie także odpowiadać za ułatwianie realizacji projektów kosmicznych zgodnie z przepisami unijnymi. Wprowadzone zostaną nowe metody i relacje. Będą one wymagały dopracowanej koordynacji oraz właściwej współpracy wszystkich zaangażowanych podmiotów, tj. służb Komisji, ESA oraz państw członkowskich.

1.7

Niezbędne są formalne ustalenia dotyczące konsultacji z branżą, zwłaszcza w odniesieniu do MŚP. Wystarczająca część budżetu programu Copernicus musi być przeznaczona na nowe usługi i zastosowania.

1.8

Sektor kosmiczny wymaga bardzo dobrze wykwalifikowanej siły roboczej zatrudnianej na podstawie odpowiednich umów. Konieczne jest nieustanne przywiązywanie wagi do właściwych umiejętności, których gwarancją jest aktualizowane na bieżąco kształcenie oraz szkolenia, które jednocześnie ułatwiają mobilność.

1.9

Rozważania na temat bezpieczeństwa strategicznego i obrony stanowią siłę napędową polityki kosmicznej we wszystkich państwach. Podstawą nowej unijnej polityki kosmicznej oraz działań w tym zakresie są art. 173 oraz – w szczególności – art. 189 TFUE. Musi ona stanowić część porozumienia państw członkowskich w zakresie bezpieczeństwa i obrony, a co za tym idzie – szerszej perspektywy polityki zagranicznej UE. Z drugiej strony doświadczenie w zakresie polityki kosmicznej może, w pewnych jasno określonych obszarach, służyć jako przykład dla europejskiej obrony. Powinno ono zostać ujęte w nadchodzącej debacie w sprawie europejskiej obrony.

1.10

Kosmiczna polityka przemysłowa UE może stanowić zaczątek konkurencyjnej, stabilnej, sprawnej i zrównoważonej europejskiej bazy przemysłowej, stanowiącej wsparcie zarówno dla służb rządowych, jak i przedsiębiorstw oraz obywateli. Sektor jest wciąż wrażliwy. Kryzys przynosi nowe niewiadome. Czas na wdrożenie!

1.11

W tym kontekście EKES w pełni popiera pięć celów określonych przez Komisję: spójne i stabilne ramy regulacyjne, solidna baza przemysłowa obejmująca MŚP, konkurencyjność i opłacalność, rynki dla zastosowań i usług oraz niezawisłość technologiczna i niezależny dostęp do przestrzeni kosmicznej (3).

1.12

Pozycja Europy na świecie musi zostać utrwalona i wzmocniona poprzez poprawę wyników i konkurencyjności europejskiego przemysłu, dorównanie ambicjami innym państwom wykonującym loty kosmiczne oraz dotrzymanie kroku światowej technologii, promowanie opłacalności wzdłuż całego łańcucha wartości oraz rozwijanie rynków dla zastosowań i usług kosmicznych.

2.1

Ze względu na kwestie dotyczące bezpieczeństwa i obrony polityka kosmiczna była opracowywana poza ramami Traktatu o Unii Europejskiej. Państwa członkowskie posiadały własne strategie kosmiczne. Wspólne interesy europejskie były w pewnym stopniu ujmowane w projektach w zakresie badań i rozwoju oraz projektach przemysłowych realizowanych przez ESA.

2.2

Nowy etap zapoczątkowała w 2003 r. umowa ramowa zawarta między ESA a UE. Siódmy program ramowy poświęcono projektom badawczym, a sektorowa polityka przemysłowa UE stała się możliwa. Doszło do wzmożonego podejmowania inwestycji wyższego i niższego rzędu, wzrosła konkurencja, a specjalistyczne przedsiębiorstwa opracowywały nowe zastosowania i usługi.

2.3

EKES mocno popierał unijną strategię polegającą na łączeniu idei ESA z większym zaangażowaniem instytucji unijnych, jak również szczegółowe wnioski i decyzje o takim skutku (4).

2.4

W kolejnych opiniach EKES podkreślał znaczenie polityki kosmicznej UE dla służb publicznych, przedsiębiorstw oraz – w szczególności – dla obywateli. Wspierał postępowe działania w kilku konkretnych obszarach, takich jak europejski program monitorowania Ziemi (GMES), komponent kosmiczny GMES, czy też strategia w zakresie przestrzeni kosmicznej w służbie obywateli (5).

2.5

W 2012 r. EKES optował za ujęciem finansowania programu GMES w wieloletnich ramach finansowych na lata 2014–2020 (6). 8 lutego 2013 r. Rada zgodnie podjęła decyzję o przydzieleniu 3,78 mln EUR na program GMES, występujący obecnie pod nazwą Copernicus, 6,3 mld EUR na program Galileo oraz 1,7 mld EUR na badania i rozwój w ramach programu „Horyzont 2020”. Decyzja musi jeszcze zostać zatwierdzona przez PE.

2.6

Ostatni komunikat Komisji w sprawie polityki przemysłowej w sektorze kosmicznym to kolejny krok naprzód, który jest niezbędny, ponieważ „Europa przegrywa obecnie w przestrzeni kosmicznej, jeśli nie ze wszystkimi, to z większością państw wykonujących loty kosmiczne” (7).

3.1

Nastąpiła zdecydowana zmiana okoliczności. Na całym świecie w szybkim tempie rośnie poziom inwestycji dokonywanych przez nowe państwa wykonujące loty kosmiczne. Najsilniejsze pozostają w dalszym ciągu Stany Zjednoczone. Amerykańskie obroty sektora są dziesięć razy większe niż w Europie. Mocnymi rywalami stają się Chiny i Indie. Istotne zwiększenie budżetu na działania dotyczące przestrzeni kosmicznej ogłosiła też w ostatnim czasie Rosja.

3.2

Dominujące są rozważania strategiczne dotyczące autonomii i samowystarczalności. Całość rynku w Chinach, Indiach, Japonii oraz – prawie – w Rosji to rynek w pełni instytucjonalny. W Stanach Zjednoczonych jest to ponad 70 %. Stanowi to przeciwieństwo sytuacji w Europie, gdzie 50 % rynku jest zależne od sektora prywatnego. W kwestii rozmiarów rynku należy zauważyć, że 20 % udziału sektora prywatnego w Stanach Zjednoczonych to więcej niż 50 % prywatnego udziału w rynku na terytorium Europy.

3.3

Światowy rynek rośnie, a konkurencja staje się coraz bardziej zacięta ze względu na obecność nowych państw wykonujących loty kosmiczne. Zagraża to z trudem wywalczonej pozycji przemysłu europejskiego, ponieważ bariery tworzą się nawet wtedy, gdy państwa rozpoczynające działalność prowadzą agresywną politykę eksportową. Ze względu na ograniczenia budżetu w dziedzinie obrony również amerykański sektor kosmiczny przestawia się na eksport.

3.4

W tym kontekście EKES w pełni popiera cel utrzymania niezależnego dostępu Europy do przestrzeni kosmicznej wskazany w szeregu konkluzji Rady oraz komunikatów Komisji. Słusznie Rada i Komisja – bardziej niż kiedykolwiek przedtem – podkreślają konieczność zachowania przez Europę autonomii w strategicznych obszarach sektora kosmicznego, promowania i chronienia niezależnego dostępu Europy do przestrzeni kosmicznej.

3.5

Europa jest obecnie w dalszym ciągu w istotnym stopniu zależna od amerykańskich technologii. Wysiłki na rzecz ograniczenia tej zależności, które gwarantują pewność niezakłóconego dostępu do wiedzy i materiałów wiążących się z wykorzystaniem zaawansowanej technologii, wymagają istotnych działań ze strony rządów, ESA oraz UE.

3.6

Ponieważ działania są długotrwałe i wiążą się z dużym ryzykiem, nieodzowne są: przewidywalność, pewność i trwałe zaangażowanie. Sektor, który zmierza do pełnej dojrzałości, jest wciąż wrażliwy, zwłaszcza gdy w grę wchodzą MŚP – kluczowe z perspektywy rozwoju zastosowań. Obecny kryzys zwiększa podatność na zagrożenia.

4.1

W takiej, pełnej wyzwań, atmosferze Komisja przestawiła swój wniosek dotyczący aktywnej polityki przemysłowej UE opartej na art. 173 i 189 TFUE.

4.2

Po raz pierwszy Komisja przeprowadziła szczegółową analizę wyzwań, co było wynikiem konsultacji z szeregiem podmiotów publicznych i prywatnych. Ta powszechnie akceptowana analiza stanowi główną podstawę dodania do obecnego budżetu ESA, który wynosi ok. 4 mld EUR, dodatkowego budżetu w wysokości 11 mld EUR na lata 2014–2020. Jeżeli wziąć pod uwagę agresywną politykę innych państw odbywających loty kosmiczne, jest to zdecydowany krok naprzód.

4.3

Dodatkowe fundusze to również dobry punkt wyjścia dla sektora, który znacząco wzrośnie w nadchodzących dekadach z dwóch powodów:

4.4

Usługi kosmiczne przynoszą korzyści w coraz liczniejszej grupie obszarów, takich jak obrona, rolnictwo, transport, rozwój regionalny, monitorowanie oceanu, meteorologia, telekomunikacja, nadawanie, likwidowanie przepaści cyfrowej.

4.5

Ponadto przestrzeń kosmiczna będzie pomocna również przy rozwiązywaniu światowych problemów, takich jak zmiana klimatu, bezpieczeństwo żywnościowe, rybołówstwo, wylesianie, monitorowanie zasobów naturalnych i monitorowanie katastrof. Europa, aby w pełni odgrywać swoją rolę dostosowaną do jej światowej pozycji gospodarczej, powinna być wyposażona we własny globalny system. Należy zwiększyć świadomość społeczeństwa.

4.6

EKES w pełni popiera decyzję, na mocy której UE, wprowadzając odpowiednie warunki, korzysta z możliwości proaktywnej polityki przemysłowej. Postrzega to jako konkretne rozwinięcie szerszej koncepcji polityki przemysłowej UE określonej w komunikatach Komisji w sprawie polityki przemysłowej z 2010 r. i 2012 r.

4.7

Powinno to zapewnić niezależny dostęp Europy do przestrzeni kosmicznej oraz powiązanych technologii przy projektowaniu i rozwijaniu systemów kosmicznych, a także przy programach wyniesień i eksploracji. Samowystarczalność oraz niezależna weryfikacja danych jest niezbędna, z pewnością w odniesieniu do Chin, ale również w odniesieniu do zaprzyjaźnionych krajów, takich jak Stany Zjednoczone, z którymi Europa siłą rzeczy rywalizuje.

4.8

Trzon polityki przemysłowej, której kierunki wyznaczają strategie krajowe, pozostaje w gestii państw członkowskich. Strategie te stanowią część szerszej dziedziny polityki bezpieczeństwa i obrony, co również wyjaśnia ścisłe powiązania między rządami, krajowymi instytucjami badawczymi i przemysłem. Prowadzi to do wewnętrznych barier, a w konsekwencji – do fragmentaryzacji i rozdrobnienia oraz tego, że Europa pozostaje w tyle.

4.9

Zwraca to uwagę na fakt, iż warunkiem polityki przemysłowej UE są równe warunki działania. Komisja powinna wypracować jasne kryteria w celu precyzyjnego zdefiniowania pojęcia „równych warunków działania”. Takie dobrze zdefiniowane pojęcie jest niezbędne również w kontekście środków wzajemności przy wspólnym otwieraniu międzynarodowych rynków z państwami trzecimi.

4.10

EKES nalega, aby równe warunki działania i przejrzysta konkurencja wewnętrzna w ramach Unii stanowiły cel ostateczny. W znacznym stopniu pomoże to w dotrzymaniu tempa reszcie świata.

4.11

W kwestii polityki badań i rozwoju Komisji EKES wymienia dwie główne kwestie, z którymi należy się zmierzyć:

4.12

Na kwestie te należy spojrzeć w świetle malejących budżetów na badania i rozwój w państwach członkowskich. Ogólne nakłady pozostają mniej więcej na tym samym poziomie ze względu na rekompensujące uczestnictwo finansowe Komisji. Jedynym wyjątkiem są Niemcy, gdzie budżet na badania i rozwój w zakresie przestrzeni kosmicznej podniesiono ostatnio o 10 %.

4.13

Jak zauważał wielokrotnie EKES, przynosząca sukcesy polityka przemysłowa to polityka międzysektorowa: aby osiągnąć wszystkie cele opracowane przez DG ds. Przedsiębiorstw, należy zapewnić koordynację między poszczególnymi dyrekcjami generalnymi KE, na przykład z DG ds. Sieci Komunikacyjnych, Treści i Technologii – w kwestii satelitów komunikacyjnych oraz z DG ds. Handlu – w sprawie otwarcia rynków i gwarancji „bezpieczeństwa dostaw” kluczowych komponentów.

5.1

Nauka i technologia to podstawa. EKES ponownie podkreśla, jak olbrzymie znaczenie w europejskiej polityce kosmicznej ma ESA. Z uwagi na przeszkody, które należy pokonać w przypadku wszelkich ram międzyrządowych, historyczne i obecne działania ESA są nieocenione. Od samego początku ESA przyczyniała się w znaczącym stopniu do obecnego kształtu europejskich działań w przestrzeni kosmicznej. ESA odgrywała nieodzowną rolę w badaniach i rozwoju w zakresie przestrzeni kosmicznej, jak w również – w pewnym stopniu – w działaniach przemysłowych, zwłaszcza ze względu na dobry stosunek jakości do ceny produktów.

5.2

ESA to dobrze wyposażony partner rządów państw i przemysłu. Osiągnięcia ESA stanowią wysoce kwalifikowaną część łańcucha, który tworzy i wzmacnia podstawę europejskiego przemysłu. Ponadto stosowany system „sprawiedliwego zwrotu” zachęcił rządy do kontrolowania ogólnych wyników w zakresie badań i rozwoju oraz działań następczych w poszczególnych państwach.

5.3

Niemniej jednak stopniowo staje się jasne, że jeśli UE chce rzeczywiście być konkurencyjna w skali światowej, konieczne jest przetarcie nowych szlaków. Umowa ramowa z 2003 r. między ESA a UE rozpoczęła włączanie nowych polityk UE oraz zasobów finansowych, a także poprawianie konkurencji i konkurencyjności. Był to początek owocnej współpracy ESA i UE. Dalsze zaangażowanie ESA będzie stabilną podporą dla każdej unijnej polityki kosmicznej.

5.4

Mając to na uwadze, należy stwierdzić, że szybko zmieniające się okoliczności wymagają właściwej oceny procedur i postępowań oraz optymalnego wykorzystania zasobów finansowych w celu wsparcia dalszej konkurencyjności i odporności europejskich przedsiębiorstw.

5.5

Znana jest rola, jaką ESA odgrywa w tworzeniu solidnej podstawy wykorzystywania przez Europę własnych systemów kosmicznych poprzez skoncentrowane i zintegrowane zastosowania, przy czym wsparcie, jakie może oferować polityce UE, nie jest jeszcze w pełni rozpoznane. Ściślejsza współpraca między UE a ESA powinna sprawić, że kwestia ta nabierze impetu.

5.6

Aby podtrzymać zamierzoną politykę pomyślnego wdrożenia oraz zrównoważonego wykorzystywania operacyjnych systemów kosmicznych, konieczne są nowe podejścia i nowe mechanizmy. Równocześnie należy wprowadzić skuteczną europeizację zasobów, co wspiera realizację trzech celów, jakimi są:

5.7

Ostatnie decyzje są zgodne z modernizacją, za którą EKES opowiadał się w swojej opinii z 2008 r. (8) EKES podkreślał wówczas, że coraz większa dojrzałość rynku kosmicznego wymaga większej elastyczności, która – w czasach szybszych niż kiedykolwiek cykli technologicznych oraz wzrastającej synergii i rozszerzających się zastosowań – zasadniczo nie jest gwarantowana przez utrwalone relacje wynikające z zasady sprawiedliwego zwrotu praktykowanej przez ESA (9).

5.8

Należy unikać gwałtownych zmian. Dlatego też EKES opowiadał się za analizą i dialogiem w sprawie pożądanych wyników Europy w perspektywie 10 lat: „dialog powinien m.in. dotyczyć sposobu finansowania agencji ESA, dynamicznego wkładu średnich przedsiębiorstw i utrzymania najwyższego poziomu konkurencji” (10).

5.9

EKES uznaje rezolucję Rady z listopada ubiegłego roku dotyczącą relacji między UE a ESA (11) w połączeniu z nowymi ramami finansowymi przyjętymi 8 lutego za jedno konkretne zastosowanie swojego zalecenia z 2008 r. UE wkracza w nowy etap.

5.10

Przy wdrażaniu decyzji korzystająca z wieloletnich doświadczeń ESA będzie odpowiedzialna za zarządzanie wykonawcze, jednak na podstawie unijnych przepisów. Przy prawidłowym wdrożeniu zostanie osiągnięta optymalna równowaga między kompetencjami ESA a normalnymi mechanizmami rynkowymi UE.

5.11

Nie można w tej chwili przewidzieć, jak sprawdzą się uzgodnione metody pracy, z pewnością nie na pierwszym etapie. Pomimo niewielkich zmian w ciągu ostatnich lat, kiedy to podejście rynkowe szło naprzód, konieczne jest ustanowienie nowych relacji w ramach nauki i badań przestrzeni kosmicznej. Dlatego Komitet pozytywnie ocenia fakt, że opracowuje się praktyczne rozgraniczenia między stosowaną w ESA zasadą sprawiedliwego zwrotu (która ma na celu stworzenie zróżnicowanego przemysłu kosmicznego w Europie i czerpanie z niego korzyści) a obowiązującymi Komisję regułami rynku wewnętrznego UE, aby rozwijać owocną współpracę między Komisją a ESA i dalej umacniać europejski przemysł kosmiczny.

5.12

Aspekt ten poruszono również w opinii dodatkowej CCMI w tej sprawie. Niektóre ze wskazanych w niej kluczowych kwestii udało się w od tego czasu zadowalająco wyjaśnić.

6.1

Tworząc politykę kosmiczną zgodnie art. 189 należy w możliwym stopniu stosować kompetencje równoległe Komisji i państw członkowskich. Państwa członkowskie powinny również podejmować inicjatywy mające na celu podejmowanie wzajemnej współpracy w konkretnych kwestiach. Takie procesy mogą być monitorowane przez Komisję.

6.2

W zmieniającym się, konkurencyjnym i dynamicznym środowisku należy określić właściwe warunki, które będą stanowić wsparcie solidnej i konkurencyjnej bazy dla przemysłu UE. Z tego względu EKES nalega, aby od teraz branża była oficjalnie reprezentowana w organach konsultacyjnych, zwłaszcza odnośnie do obszarów aktywności mniejszych przedsiębiorstw. Wymagania muszą być określane w sposób otwarty i przejrzysty.

6.3

Wśród kwestii do przedyskutowania znajdują się: polityka otwartego i wolnego dostępu do danych, jakość, normy oraz certyfikacja. Usługi są świadczone zarówno przez organy sektora publicznego, jak i podmioty prywatne, co sprawia, że konieczne jest skuteczne monitorowanie.

6.4

Ugruntowane ustalenia w zakresie konsultacji będą podtrzymywać wysoki potencjał MŚP. Wystarczającą część budżetu programów Copernicus i Galileo należy przeznaczyć na nowe usługi i zastosowania.

6.5

Ze względu na intensywność technologiczną pracownicy sektora są – przeciętnie – wysoko wykwalifikowani. Na całym świecie w sektorze przestrzeni kosmicznej zatrudnionych jest 800 000 osób, z tego 25 % w Stanach Zjednoczonych i 4 % (!) w Europie. Istnieje coraz większe zapotrzebowanie na pracowników z wyższym wykształceniem, którzy pozwolą na zwiększenie potencjału europejskiego oraz stworzenie korzystnej synergii. W celu poprawy atrakcyjności sektora zasadą powinny być godne umowy o pracę.

6.6

Przestrzeń kosmiczna rozpala wyobraźnię młodych ludzi. EKES nalega na aktywną politykę zatrudnienia, opierającą się na aktualizowanym na bieżąco kształceniu i szkoleniach, promowaną na uczelniach technicznych, z uwzględnieniem ścisłej relacji z badaniami naukowymi i innowacjami. Będzie to sprzyjać również pożądanej i właściwej mobilności.

6.7

Ze względu na olbrzymie znaczenie rynku instytucjonalnego polityka przemysłowa w sektorze kosmicznym jest mocno powiązana z polityką w zakresie zamówień publicznych. Powinny one spełniać wysokie wymogi jakości i przejrzystości. EKES podkreśla, że przemysł z zadowoleniem przyjąłby opracowanie konkretnej polityki dotyczącej zamówień publicznych odnośnie do sektora przestrzeni kosmicznej w sytuacjach bezpośredniego zaangażowania UE, skoro jej zakres został określony między Komisją a państwami członkowskimi.

6.8

Taka polityka wytyczy drogę, w ramach której UE przyjmie rolę właściciela europejskiej infrastruktury związanej z przestrzenią kosmiczną oraz rolę klienta, któremu dostarczane są usługi oparte na wykorzystaniu przestrzeni kosmicznej, w celu spełnienia szeregu polityk publicznych.

6.9

EKES podkreśla ogromną rolę, jaką mają do odegrania regiony, oraz rolę zaangażowania regionów we wspieranie rozwijającej się działalności przemysłu kosmicznego. Rola regionów jest niedoceniana. Muszą one posiadać informacje i być odpowiednio wyposażone do tego, aby korzystać z potencjalnego pozytywnego oddziaływania związanego ze skutecznym korzystaniem z usług opartych na wykorzystaniu przestrzeni kosmicznej.

6.10

Brakuje zadowalających pomiarów ilościowych rynku, co powoduje brak wiarygodnych danych na temat ostatecznego skutku badań kosmicznych w zastosowaniach niższego rzędu. Należy pogłębić analityczną wiedzę na temat działalności wyższego i niższego rzędu.

6.11

Analiza Euroconsult, z której wynika między innymi, że amerykańskie inwestycje wyższego rzędu generują dwa razy więcej zyskownych działań niższego rzędu niż europejskie, jest kwestionowana, ale nigdy nie zdołano analitycznie wykazać jej fałszywości (12). Innym interesującym dla UE i jednym w swoim rodzaju modelem jest zaktualizowana analiza oddziaływania gospodarczego różnych segmentów przemysłu kosmicznego w Zjednoczonym Królestwie (13).

6.12

EKES zachęca Komisję, ESA oraz państwa członkowskie do prowadzenia wspólnych analiz różnych segmentów sektora i rozpatrywania wyników w perspektywie ogólnoświatowej. Skonsolidowane wyniki dotyczące (nowego) zatrudnienia, wzrostu gospodarczego oraz zastosowań zwiększą znaczenie sektora i będą podporą ciągłego wsparcia publicznego.

7.1

Podobnie jak polityki kosmiczne rywali Europy, również polityka kosmiczna UE przynosiłaby zdaniem EKES więcej plonów, gdyby stanowiła część rosnącego porozumienia między państwami członkowskimi dotyczącego strategicznych kwestii w zakresie obrony i bezpieczeństwa, a przez to – szerszej perspektywy polityki zagranicznej UE. Powiązaniem tym należy się również zająć – w odpowiednich przypadkach – w planowanej debacie w sprawie europejskiej obrony.

7.2

Europejska współpraca w przestrzeni kosmicznej jest rozwinięta znacznie bardziej niż jakikolwiek sektor obrony. Działania w przestrzeni kosmicznej związane z obroną mogą również wiązać się z opracowaniem europejskiej polityki obronnej jako projekty pilotażowe lub przykłady na potrzeby wspólnych projektów w zakresie obrony. EKES zauważa, że z takim wnioskiem wystąpiono już w 1987 r. Temat nie został podjęty.

21.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 341/35

1.1

EKES przyjmuje z zadowoleniem decyzję Komisji dotyczącą opublikowania, drugi rok z rzędu, sprawozdania w sprawie stanu Unii innowacji. W sprawozdaniu tym odnotowano znaczące postępy – 80 % zobowiązań podjętych w ramach tej inicjatywy przewodniej jest realizowanych zgodnie z planem. EKES zgadza się, że dokonano postępów zwłaszcza w odniesieniu do polityki ramowej, związanej z realizacją konkretnych zobowiązań. Dlatego też ma nadzieję, że do końca 2014 roku wdrożone zostaną wszystkie 34 zobowiązania.

1.2

Pomimo postępów osiągniętych w 2012 r. w wielu ważnych dziedzinach, takich jak jednolity patent oraz nowe zasady dotyczące funduszy venture capital, nie należy spoczywać na laurach. Unia innowacji nie przynosi jeszcze wyników w zakresie wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy. Nie widać też znacznych postępów w globalnej konkurencyjności europejskiej przestrzeni badawczej.

1.3

EKES odnotowuje ze szczególnym zaniepokojeniem tendencję do zmniejszania wydatków budżetowych na badania i rozwój w większości państw członkowskich już drugi rok z rzędu. Równie niepokojące jest powiększanie się luki innowacyjnej między państwami członkowskimi i między poszczególnymi regionami. Należy rozważyć zmianę podejścia do efektywności polityki spójności regionalnej oraz funduszy spójności w kontekście Unii innowacji, zwłaszcza w odniesieniu do drenażu mózgów z mniej uprzywilejowanych regionów Europy do ugruntowanych ośrodków badawczych.

1.4

Kryzys już zmusił Europę do pogłębienia integracji w celu zapewnienia stabilności makroekonomicznej i lepszego funkcjonowania unii walutowej. EKES jest przekonany, że większa i ściślejsza integracja jest też potrzebna w dziedzinie badań i innowacji, jeśli rzeczywiście chcemy, aby projekt Unii innowacji przyniósł większą konkurencyjność europejskiej wiedzy, wzrost gospodarczy i nowe miejsca pracy. EKES wzywa Radę Europejską do pogłębienia koncepcji Unii innowacji w konkluzjach ze szczytu w październiku.

1.5

EKES jest przekonany, że nawet jeśli wszystkie 34 zobowiązania podjęte w ramach Unii innowacji zostaną zrealizowane, musi ona zostać pogłębiona, w związku z czym popiera zalecenia ERIAB (1) oraz odpowiedź Komisji na nie. Jednocześnie wzywa Komisję do jak najszybszego opracowania listy środków i dziedzin, w których pogłębienie jest możliwe i pilne. Komitet dostrzega szanse na pogłębienie Unii innowacji zwłaszcza w zakresie dalszej poprawy otoczenia dla szybko rozwijających się innowacyjnych przedsiębiorstw, innowacji w sektorze publicznym, innowacji społecznych oraz nowych, innowacyjnych modeli biznesowych, które mogą radykalnie zmienić sposób myślenia i obecne podejście do innowacyjnych rozwiązań.

1.6

Sprawnie funkcjonująca europejska przestrzeń badawcza jest niezbędnym elementem Unii innowacji. Pomimo pełnego poparcia Rady Europejskiej, EKES ma wątpliwości, czy przestrzeń ta zostanie zrealizowana do końca 2014 r., ponieważ nie dostrzega wystarczających postępów w kluczowych dziedzinach: mobilności badaczy, efektywności krajowych systemów badań, optymalizacji wykorzystania infrastruktury badawczej, konkurencyjnego korzystania z krajowych funduszy badawczych, utworzenia rynku praw własności intelektualnej itd. Dlatego też EKES wzywa Komisję i państwa członkowskie do jak najszybszego zadbania o to, by stworzono wszystkie warunki do rozwoju europejskiej przestrzeni badawczej, zgodnie z sugestią Komisji zawartą w komunikacie (2).

1.7

EKES z zadowoleniem przyjmuje postępy w tworzeniu najwyższej jakości infrastruktury badawczej na szczeblu ogólnoeuropejskim i obiecujące wstępne wyniki europejskich partnerstw innowacyjnych. Uważa, że te ostatnie to w niektórych przypadkach nadal niezweryfikowane i niedokończone modele, i wzywa Komisję, by na podstawie dotychczasowych doświadczeń opracowała kompleksową analizę ich efektywności oraz ustanowiła jednolite warunki ich działania i finansowania.

1.8

System wspierania badań i innowacji w Europie jest nadal zbyt złożony, co szczególnie zniechęca małe przedsiębiorstwa i mikroprzedsiębiorstwa do udziału w unijnych projektach badawczych. Poza skomplikowanymi i czasochłonnymi wymogami administracyjnymi istnieją także znaczące różnice w procedurach między poszczególnymi programami na szczeblu regionalnym, krajowym i europejskim.

1.9

Komitet dostrzega znaczny potencjał w stymulowaniu innowacji poprzez bardziej innowacyjne ukierunkowanie zamówień publicznych. Dlatego też wzywa państwa członkowskie do częstszego korzystania z zamówień przedkomercyjnych oraz do dzielenia się doświadczeniami i modelami w zakresie zamówień przyjaznych innowacjom. Powinno to dotyczyć także zamówień publicznych finansowanych z funduszy strukturalnych.

1.10

Reforma systemów edukacji powinna między innymi zapewnić Europie liczniejsze szeregi wysoko wykwalifikowanych naukowców i inżynierów (3). Zdaniem EKES-u korzystne byłoby także włączenie szkoleń z zakresu przedsiębiorczości oraz budowy umiejętności menedżerskich do programów nauczania; są one niezbędne dla skutecznego przekładania dobrych pomysłów na udane projekty. Komitet apeluje o włączenie przedsiębiorstw i partnerów społecznych w opracowywanie programów nauczania i prowadzenie programów doktoranckich.

1.11

EKES pragnie raz jeszcze podkreślić szczególną rolę innowacji społecznych, które mogą wnieść ważny wkład w rozwiązywanie kryzysów i innych wyzwań nowoczesnego społeczeństwa. Dlatego też należy rozwinąć mechanizmy wsparcia, które byłyby dostępne także dla potencjalnych innowatorów społecznych w społeczeństwie obywatelskim i w sektorze gospodarki społecznej. EKES wzywa Komisję do jak najszybszego udzielenia wsparcia tworzeniu inkubatorów innowacyjnych projektów społecznych.

2.1

Unia innowacji jest jednym z siedmiu projektów przewodnich strategii „Europa 2020”. Jej celem jest stworzenie w Europie otoczenia bardziej sprzyjającego innowacjom, a tym samym zapewnienie, że innowacyjne pomysły przełożą się na produkty i usługi generujące wzrost i miejsca pracy. Analizy wskazują, że państwa, które zainwestowały więcej w badania i innowacje w przeszłości, szybciej wychodzą z kryzysu i mają wyższy poziom zatrudnienia (4).

2.2

W komunikacie dotyczącym stanu Unii innowacji na 2012 r. (5) Komisja Europejska drugi rok z rzędu podsumowuje osiągnięcia na poziomie państw członkowskich i UE w zakresie realizacji Unii innowacji – jednej z kluczowych inicjatyw przewodnich strategii „Europa 2020”.

2.3

Ogólnie rzecz biorąc, Komisja odnotowuje znaczące postępy we wdrażaniu Unii innowacji. Ponad 80 % inicjatyw jest realizowanych zgodnie z planem. Państwa członkowskie koncentrują się coraz bardziej na tworzeniu otoczenia biznesowego sprzyjającego innowacjom – zmniejszają podatki od inwestycji w badania i podatki od zysków z patentów, ułatwiają dostęp do kapitału wysokiego ryzyka itd.

2.4

Jednakże w komunikacie wymieniono szereg niepokojących tendencji, z których większość jest skutkiem kryzysu gospodarczego i znacznego deficytu budżetowego:

2.5

Kluczowe w komunikacie jest stwierdzenie, że Europa musi zwiększyć swoje zaangażowanie na rzecz zapewnienia wzrostu opartego na innowacjach. Aby to osiągnąć, należy pilnie rozwinąć Unię innowacji. Obecnie nie jest jasne, w jakich dziedzinach i za pomocą jakich środków można osiągnąć taki rozwój i pogłębienie.

3.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje decyzję Komisji dotyczącą przeprowadzania corocznej analizy stanu Unii innowacji, która jest jedną z inicjatyw przewodnich strategii „Europa 2020”. Przeprowadzona w odpowiednim momencie analiza wyników ułatwia podjęcie środków naprawczych w dziedzinach wymagających poprawy.

3.2

W kontekście powszechnej praktyki w zakresie wdrażania nowego prawodawstwa UE, okres dwóch lat jest zbyt krótki na przeprowadzenie rzeczywistej oceny osiągniętych wyników (6). EKES uważa jednak, że ramy polityczne Unii innowacji zasadniczo zostały utworzone, choć wyniki w zakresie wzrostu gospodarczego i nowych miejsc pracy nie są jeszcze widoczne.

3.3

W kontekście przytłaczającej i wszechogarniającej dyskusji nad deficytem budżetowym, niepopularnych środków oszczędnościowych i ogólnego spadku zaufania do projektu europejskiego, Unia innowacji jest jedną z bardziej pozytywnych i udanych inicjatyw. Większość zobowiązań podjętych w jej ramach jest realizowanych zgodnie z planem. Dlatego też EKES racjonalnie oczekuje, że wszystkie 34 zobowiązania zostaną wypełnione do końca 2014 r.

3.4

EKES z zadowoleniem przyjmuje postępy w dziedzinie tworzenia ogólnoeuropejskiej infrastruktury badawczej dzięki efektywnej roli i działalności ESFRI (7). Ze wszystkich 48 projektów na liście ESFRI 27 projektów jest już w fazie wdrażania, co dobrze rokuje dla realizacji celu utworzenia 60 % priorytetowej europejskiej infrastruktury badawczej do 2015 r. (8) Zdaniem Komitetu Europa nadal robi za mało, jeżeli chodzi o koordynację i optymalizację wykorzystania swojej infrastruktury badawczej.

3.5

Nowa koncepcja europejskich partnerstw innowacyjnych, których pierwsze projekty pilotażowe są ukierunkowane na rozwiązanie wyzwań społecznych (9), rysuje się dotąd zachęcająco. Mają one na celu zbliżenie partnerów na wszystkich szczeblach, przezwyciężenie fragmentacji oraz zapewnienie masy krytycznej. Mimo tych pozytywnych oznak partnerstwa europejskie to w niektórych przypadkach nadal niezweryfikowane i niedokończone modele. Dlatego też EKES wzywa Komisję, by na podstawie dotychczasowych doświadczeń jak najszybciej opracowała kompleksową analizę ich efektywności oraz ustanowiła jednolite warunki ich działania i finansowania w przyszłości.

3.6

Mimo niewątpliwych postępów w niektórych dziedzinach nie należy wpadać w samozadowolenie. Poniżej EKES wskaże dziedziny, w których nie dokonano jeszcze wystarczającej poprawy i które wymagają szybkich i skutecznych działań.

3.7

System wspierania badań i rozwoju jest w Europie nadal zbyt złożony. Potencjalni beneficjenci stoją przed zniechęcająco dużą liczbą istniejących instrumentów (takich jak programy krajowe i regionalne, inicjatywy międzyrządowe i procedury finansowania UE). Nie zmniejszono także znacząco obciążeń biurokratycznych. Utrudnia to współpracę transgraniczną i zniechęca w szczególności MŚP i mikroprzedsiębiorstwa do udziału w unijnych projektach badawczych. Oprócz obciążeń administracyjnych występują także znaczące różnice w procedurach.

3.8

Punktem wyjścia dla Unii innowacji musi być stworzenie doskonałego, nowoczesnego systemu edukacji we wszystkich państwach członkowskich, w tym reforma szkolnictwa wyższego. Przedsiębiorstwa są nadal w bardzo małym stopniu zaangażowanie w przygotowanie programów nauczania i prowadzenie programów doktoranckich. Dlatego też EKES apeluje o umożliwienie partnerom społecznym aktywnego udziału w planowaniu systemów edukacyjnych w przyszłości.

EKES wzywa także do uwzględnienia umiejętności menedżerskich i związanych z przedsiębiorczością w kształceniu przyszłych inżynierów i naukowców, aby ułatwić i promować przekładanie dobrych pomysłów na udane projekty możliwe do wprowadzenia na rynek.

3.9

EKES popiera szeroką definicję innowacji, którą można rozszerzyć na wiele dziedzin. W swoich wcześniejszych opiniach Komitet wielokrotnie podkreślał szczególną rolę innowacji społecznych  (10), które często powstają bezpośrednio w organizacjach społeczeństwa obywatelskiego. Wiele aspektów europejskich systemów socjalnych jest owocem innowacyjnych pomysłów społeczeństwa obywatelskiego i podmiotów gospodarki społecznej. Dlatego też wsparcie dla innowacji musi obejmować wszystkie dziedziny życia społeczeństwa, zaś mechanizmy finansowania powinny odzwierciedlać nadzwyczajną różnorodność innowacji.

3.10

Wciąż brakuje efektywności we wprowadzaniu innowacyjnych pomysłów na rynek: dostęp do finansowania, zwłaszcza dla małych, innowacyjnych przedsiębiorstw, jest nadal utrudniony (ze względu na niedobór funduszy kapitału wysokiego ryzyka w związku z kryzysem finansowym). Przedsiębiorczość i innowacje często idą ze sobą w parze. Europa jest tradycyjnie mniej tolerancyjna wobec możliwości porażki w działalności gospodarczej. Jesteśmy jeszcze mniej skłonni do udziału w ryzykownych, innowacyjnych projektach. Jednolity rynek kapitałowy (zwłaszcza w zakresie kapitału wysokiego ryzyka) jeszcze nie funkcjonuje. Nowe formy finansowania innowacyjnych przedsiębiorstw, takie jak „finansowanie społecznościowe” i „anioły biznesu”, pojawiają się zbyt wolno. Mechanizm finansowania oparty na podziale ryzyka dobrze sprawdza się w praktyce, lecz niestety nie może sprostać popytowi.

3.11

Ukończenie jednolitego rynku innowacji zależy w dużej mierze od właściwego funkcjonowania jednolitego rynku europejskiego. Napotyka on nadal wiele przeszkód i niedostatków, zwłaszcza w dziedzinie swobodnego przepływu usług i kapitału (11). EKES raz jeszcze sugeruje Komisji, by rozważyła ustanowienie ogólnoeuropejskiej elektronicznej bazy danych (w formie wyszukiwarki), która zawierałaby konkretną wiedzę zebraną z poszczególnych przedsiębiorstw i instytutów badawczych, aby ułatwić i przyśpieszyć nawiązywanie kontaktów między przedsiębiorstwami i innymi organizacjami i włączyć je w innowacyjne projekty (np. w kontekście istniejącej Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości) (12).

3.11.1

Przeszkody dla ukończenia jednolitego rynku praw własności intelektualnej należą do tej samej kategorii. Choć wreszcie powstał jednolity patent europejski, co jest ważnym osiągnięciem, to jednak odpowiednie procedury jeszcze nie funkcjonują.

3.12

Europa pozostaje także w tyle pod względem utworzenia rynków innowacyjnych zamówień, zwłaszcza jeżeli chodzi o mechanizmy zamówień publicznych (13). W UE zbyt mało przetargów publicznych jest ukierunkowanych na wspieranie innowacji. Dlatego też EKES wzywa państwa członkowskie do znacznie szerszego korzystania z zamówień przedkomercyjnych, które według szacunków Komisji przełożyłyby się na powiększenie rynku zamówień o 10 mld EUR. W związku z tym Komitet zwraca także uwagę na propozycje Parlamentu Europejskiego dotyczące modernizacji zamówień publicznych (14). Należy częściej korzystać z zamówień publicznych współfinansowanych z funduszy strukturalnych, aby zwiększyć popyt na innowacyjne produkty i usługi.

3.13

Funkcjonowanie europejskiej przestrzeni badawczej, która oznacza jednolity rynek badań i innowacji, jest jednym z kluczowych warunków pełnego wdrożenia koncepcji Unii innowacji w praktyce. Rada Europejska wyznaczyła termin jej ukończenia na rok 2014 (15). Oznacza to, że do tego czasu powinny zostać usunięte wszystkie kluczowe przeszkody ograniczające mobilność i współpracę transgraniczną, także dzięki otwartemu rynkowi pracy dla naukowców, utworzeniu dodatkowych funduszy emerytalnych, optymalnemu przepływowi wiedzy i wyników badań oraz bardziej konkurencyjnemu wykorzystaniu krajowych zasobów badawczych. EKES bardziej szczegółowo przedstawił swoje poglądy na temat ukończenia europejskiej przestrzeni badawczej w opinii (16), gdzie wyraził zaniepokojenie, że rok 2014 może być zbyt ambitnym terminem.

3.14

Priorytet w zakresie finansowania i stymulowania innowacji powinien być odzwierciedlony we wszystkich programach finansowania UE, również w Funduszu Spójności, a nie tylko w ramach programu na rzecz konkurencyjności i innowacji. Dlatego też EKES wzywa państwa członkowskie do wykorzystania możliwości, które oferuje nowe rozporządzenie w sprawie funduszy strukturalnych (17).

3.15

Prawidłowe funkcjonowanie Unii innowacji wymaga stałych wysiłków i skutecznej współpracy na wszystkich poziomach – unijnym, krajowym i lokalnym. Konieczna jest większa koncentracja na roli regionalnej polityki innowacyjnej, która może w znacznym stopniu przyczynić się do powstrzymania drenażu mózgów z regionów o ograniczonych możliwościach do renomowanych europejskich ośrodków badawczych.

4.1

Zdaniem EKES-u wypełnienie 34 zobowiązań podjętych w ramach inicjatywy przewodniej jest tylko pierwszym krokiem w kierunku osiągnięcia prawdziwej Unii innowacji. Jeśli chcemy bardziej przyczynić się do inteligentnego i zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu, na następnym etapie konieczne będzie pogłębienie Unii innowacji, co oznacza, że krajową politykę w dziedzinie badań i innowacji trzeba będzie w większym stopniu uwzględnić w polityce i działaniach UE i lepiej ją z nimi skoordynować. EKES wzywa Komisję do jak najszybszego opracowania listy konkretnych środków i dziedzin, w których pogłębienie jest nie tylko możliwe, ale też konieczne.

4.2

EKES uważa, że istnieje wiele dziedzin, w których można by dokonać dalszego pogłębienia, na przykład:

4.3

EKES popiera wyniki i zalecenia ERIAB, która przeprowadziła pierwszy „test wytrzymałościowy” Unii innowacji (18). W sprawozdaniu tym wskazano na potrzebę radykalnej zmiany podejścia do przyszłej europejskiej strategii wzrostu, która w większym stopniu powinna opierać się na wiedzy i innowacjach. Wśród kluczowych wyzwań wymieniono:

4.4

EKES sugeruje, by Komisja rozważyła konkretne instrumenty mające na celu promowanie rozwoju nowych, innowacyjnych modeli biznesowych. Jednym z możliwych pomysłów jest wykorzystanie tzw. kuponów innowacyjności.

4.5

W ramach inicjatyw przewodnich EKES został poproszony o zachęcanie reprezentowanych przez niego przedsiębiorstw, partnerów społecznych i organizacji pozarządowych do wspierania Unii innowacji i pomocy w rozpowszechnianiu dobrych praktyk. Proponujemy, by Komitet, szczególnie poprzez swój Komitet Sterujący ds. Strategii „Europa 2020”, opracował konkretną listę inicjatyw i działań, dzięki którym mógłby wnieść większy niż dotąd wkład w budowę zaufania do Unii innowacji, za pośrednictwem partnerów społecznych, krajowych rad społeczno-gospodarczych i innych organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

21.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 341/40

1.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji zmierzający do tego, by zapewnić każdemu obywatelowi europejskiemu dostęp do rachunku bankowego oraz ulepszyć porównywalność opłat i mobilność, co ma na celu przeciwdziałanie wykluczeniu finansowemu i ułatwianie konsumentom udziału w rynku wewnętrznym.

1.2

Uważa, że przyjęcie dyrektywy to najwłaściwszy sposób, by zapewnić skuteczność tych środków, korzystnych zarówno dla konsumentów, jak i dla dostawców usług płatniczych. Przyczynią się one do osiągnięcia jednolitego rynku w dziedzinie usług finansowych i do usunięcia przeszkód w swobodnym przepływie osób, towarów, usług i kapitału. Niemniej wykonywanie tego prawa powinno podlegać przepisom Unii w zakresie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu i nie powinno sprzyjać unikaniu zobowiązań podatkowych. Ponadto Komitet jest zdania, że należy zwrócić jak największą uwagę na zasady pomocniczości i proporcjonalności.

1.3

Wyraża jednak ubolewanie z powodu ograniczonego zakresu stosowania niektórych środków. Zaleca, by ujednolicenie terminologii dotyczyło wszystkich opłat i aby dokument zawierający informacje obejmował nie tylko listę najbardziej reprezentatywnych operacji. Uważa, że świadomego wyboru można dokonać wyłącznie poprzez porównanie opłat pobieranych za wszystkie operacje bieżące, zważywszy, że każdy konsument ma różne potrzeby.

1.4

Aprobuje przepisy zmierzające do zwiększenia przejrzystości, zwłaszcza te dotyczące ofert pakietowych, konsument bowiem powinien móc porównać różne formuły proponowane przez dostawców usług płatniczych i wybrać najkorzystniejszą i najlepiej dostosowaną do swojej sytuacji.

1.5

Popiera wprowadzenie obowiązku przedstawiania zestawień opłat i pragnąłby, żeby postanowienie to uzupełniał obowiązek informowania konsumentów przed pobraniem nadzwyczajnych opłat z ich rachunku, tak aby mieli oni możliwość podjęcia stosownych kroków lub zakwestionowania tych opłat.

1.6

Również w trosce o przejrzystość popiera wprowadzenie niezależnych porównywarek internetowych i zaleca, aby rejestr stron internetowych umożliwiał konsumentom dostęp do informacji na temat instytucji finansowych znajdujących się we wszystkich państwach członkowskich.

1.7

EKES pozytywnie ocenia także propozycje dotyczące mobilności klientów w zakresie rachunków bankowych. Uważa jednak, że należy zbadać możliwość wdrożenia „przenoszalnego” numeru rachunku i sukcesywnie wprowadzać system automatycznego przekierowywania transakcji (1). Działania te powinny być poprzedzone niezależnym badaniem.

1.8

Zwraca też uwagę na znaczenie szkolenia personelu dostawców usług płatniczych; informowanie, owszem, jest konieczne, ale niewystarczające. Podkreśla również konieczność edukacji finansowej, prowadzonej w szczególności za pośrednictwem niezależnych stowarzyszeń konsumenckich (2).

1.9

EKES może tylko poprzeć przepisy zmierzające do tego, by umożliwić każdemu obywatelowi europejskiemu posiadanie podstawowego rachunku bankowego, gdyż włączenie w dziedzinie bankowej jest koniecznością we współczesnym świecie.

1.10

Wyraża zastrzeżenia, jeśli chodzi o ograniczenie wymogu oferowania takiego rachunku do „co najmniej jednego dostawcy” na każde państwo członkowskie, gdyż w istocie może to uniemożliwić konsumentowi wszelki wybór, jako że nie będzie dostępna żadna oferta konkurencyjna.

1.11

Utrzymuje, że należy wziąć pod uwagę faktyczne koszty, aby określić „rozsądny” charakter opłat pobieranych za prowadzenie danego rachunku i zarządzanie nim (w wypadku gdy oferta nie jest bezpłatna), i podkreśla konieczność przyjęcia przepisów dotyczących opłat za zaległości kredytowe.

1.12

EKES podziela zdanie Komisji, że należy przewidzieć kontrole i sankcje odstraszające w wypadku nieprzestrzegania przepisów określonych w dyrektywie. Zaznacza, że skuteczność kontroli zależy od tego, czy przydzielone środki będą odpowiednie do powierzonych zadań.

1.13

Przypomina, że popiera systemy alternatywnego rozstrzygania sporów, pod warunkiem że są one niezależne.

2.1

W dniu 8 maja 2013 r. Komisja przedstawiła wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie porównywalności opłat za prowadzenie rachunku płatniczego, przenoszenia rachunku płatniczego oraz dostępu do podstawowego rachunku płatniczego.

2.2

Wniosek ten wpisuje się w ciąg inicjatyw podjętych w ostatnich latach w celu dalszego wdrażania jednolitego rynku usług płatniczych, mającego zasadnicze znaczenie dla wzrostu i konkurencyjności Europy.

2.3

Wniosek opiera się na artykule 114 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, którego celem jest usunięcie przeszkód w swobodnym przepływie osób, towarów, usług i kapitału.

2.4

Komisja stwierdza, iż według szacunków Banku Światowego 58 mln konsumentów w Unii Europejskiej nie ma rachunku bankowego, z czego w przybliżeniu 25 mln osób chciałoby taki rachunek posiadać.

2.5

Wskazuje, że gospodarka odnotowuje stały wzrost liczby transakcji bezgotówkowych, zdematerializowanych, które dotyczą przedsiębiorstw, konsumentów, organów administracji, jednak nie proponuje żadnego środka na rzecz powszechniejszego stosowania transakcji niepieniężnych.

2.6

W związku z tym uważa, że posiadanie rachunku bankowego i dostępu do usług finansowych jest niezbędne, jeśli konsumentom ma zostać zagwarantowana możliwość korzystania ze wszystkich atutów jednolitego rynku i ma im być zapewnione włączenie finansowe i społeczne.

2.7

Zauważa ponadto, że warunki panujące obecnie na jednolitym rynku mogą zniechęcać niektórych dostawców usług płatniczych do inwestowania na nowych rynkach.

2.8

Komisja pragnie zaradzić tym przeszkodom i z myślą o osiągnięciu tego celu proponuje, by:

2.9

Środki te zdaniem Komisji przyczynią się do zapewnienia w pełni funkcjonującego rynku wewnętrznego w obszarze usług finansowych i do jego dalszego rozwoju. Konsumenci będą mogli łatwiej porównywać oferty w obrębie Unii i przemieszczać się po jej terytorium. Dostawcy usług finansowych będą mieli równe warunki działania i będą mogli wykorzystywać uproszczenie procedur i ujednolicenie przepisów, aby wchodzić na nowe rynki.

3.1

EKES zgadza się z przeprowadzoną przez Komisję analizą dotyczącą stwierdzonych przeszkód oraz konieczności utworzenia jednolitego rynku usług finansowych. Uważa, że każdy konsument powinien mieć możliwość otworzenia rachunku bankowego i dysponowania środkami umożliwiającymi korzystanie z niego, włączenie w dziedzinie bankowej jest bowiem niezbędne do osiągnięcia założonego celu.

3.2

Ponadto popiera propozycje mające rozwiązać problem braku przejrzystości opłat bankowych i poprawić mobilność. Sądzi, że przyczynią się one do stymulowania konkurencyjności z korzyścią dla konsumentów i dla dostawców usług finansowych.

3.3

Jest zdania, że przyjęcie dyrektywy to najwłaściwszy środek, Komisja bowiem słusznie zauważyła, że zalecenie nie przyniosło spodziewanego skutku i że działania dobrowolne były w znacznym stopniu niewystarczające.

4.1.1

Terminologia. EKES w pełni popiera propozycję Komisji dotyczącą ujednolicenia terminologii stosowanej w odniesieniu do opłat. Ujednolicenie to jest niezbędne do zwiększenia wiedzy konsumentów i porównywalności. Ma jednak wątpliwości w kwestii ograniczenia zakresu stosowania tego środka i zaleca, by ujednolicenie terminologii dotyczyło wszystkich opłat.

4.1.1.1

Odnotowuje, że właściwe organy powołane w każdym państwie członkowskim będą miały za zadanie sporządzenie tymczasowych wykazów, które zostaną przekazane Komisji. Jego zdaniem jest konieczne, aby w proces ich sporządzania włączone zostały stowarzyszenia konsumentów i dostawcy usług płatniczych, a także konsumenci, tak aby można było sprawdzić, że przyjęte terminy rzeczywiście będą zrozumiałe dla wszystkich.

4.1.1.2

Zwraca uwagę, że termin, który będzie stosowany, powinien obejmować takie same usługi w każdej instytucji finansowej.

4.1.2

Dokumentacja dotycząca opłat i słowniczek pojęć. EKES pozytywnie ocenia nałożony na dostawców usług płatniczych obowiązek, by przed zawarciem umowy przedstawiali konsumentom dokument zawierający informacje na temat opłat, obejmujący wykaz najbardziej reprezentatywnych usług, i popiera przepis umożliwiający konsumentom każdorazowy i nieodpłatny dostęp do tego dokumentu, w szczególności dzięki jego publikacji na stronie internetowej instytucji finansowych. Zaleca ujednolicenie sposobu przedstawiania wspomnianego wykazu. Ponadto proponuje, by te przepisy dotyczące informowania uzupełniał obowiązek przedstawiania konsumentom nowego dokumentu zawierającego informacje w momencie każdej zmiany opłat.

4.1.2.1

Uważa jednak, że dokument zawierający informacje powinien dotyczyć wszystkich opłat. Jest zdania, że ograniczenie informacji do najbardziej reprezentatywnych opłat powoduje, że konsumenci nie mogą skutecznie porównać ofert różnych instytucji finansowych w oparciu o swoje własne potrzeby. Każdy konsument ma specyficzne potrzeby, które nie pokrywają się automatycznie z tymi figurującymi w wykazie.

4.1.2.2

Zakładając, że w dokumencie zawierającym informacje znalazłyby się wszystkie opłaty, Komitet doradza ujednolicenie sposobu przedstawiania wszystkich rubryk tego dokumentu. Zaleca również ujednolicenie sposobu przedstawiania informacji według typu operacji (z podziałem na miesiąc, rok, operację) w celu ułatwienia porównywania.

4.1.2.3

Mając na względzie przejrzystość i uznając, że konsument powinien mieć możliwość ocenić, w zależności od swoich potrzeb, czy warto, czy nie warto wykupić dany pakiet usług, Komitet z zadowoleniem odnotowuje obowiązek szczegółowego przedstawienia tych pakietów w dokumencie zawierającym informacje.

4.1.2.4

Pozytywnie ocenia również zmierzający do zwiększenia czytelności obowiązek stosowania ujednoliconej terminologii w dokumencie zawierającym informacje i w zestawieniu opłat.

4.1.2.5

EKES odnotowuje również, że udostępnia się słowniczki pojęć. Niemniej uważa, że priorytetem powinno być stosowanie jasnych i zrozumiałych terminów w dokumentach zawierających informacje.

4.1.3

Zestawienie opłat. EKES popiera wprowadzenie obowiązku polegającego na tym, by co najmniej raz do roku przekazywano konsumentom zestawienie wszystkich pobranych opłat. Informacje te pozwolą konsumentom oszacować koszt sprzedawanych im usług i wybrać odpowiednie produkty. Uważa, że chodzi tu o niezbędne minimum i że zestawienie powinno być przekazywane nieodpłatnie.

4.1.3.1

Komitet podkreśla jednak, że warto byłoby uzupełnić ten środek o obowiązek polegający na tym, że dostawca usług finansowych przed pobraniem nadzwyczajnych opłat z rachunku informuje o tych opłatach konsumentów, by umożliwić im podjęcie niezbędnych kroków przed pobraniem opłat, zasilenie rachunku, a w razie konieczności nawet zakwestionowanie tych opłat.

4.1.4

Porównywarka internetowa. EKES popiera udostępnianie informacji o opłatach bankowych za pośrednictwem krajowych stron internetowych posiadających akredytację lub publicznych. Środek ten przyczyni się do lepszego informowania konsumentów, pod warunkiem że wyszukiwarka będzie gwarantowała niezależność i kompletność informacji. Komitet uważa, że należy zwrócić szczególną uwagę na zasady finansowania tych stron internetowych. Ponadto wyraża wątpliwości w kwestii zasad wdrażania tych narzędzi, zwłaszcza jeśli chodzi o charakter dostarczanych danych, wyświetlanie tylko jednostkowych cen operacji i usług czy możliwość dokonywania kalkulacji zindywidualizowanych.

4.1.4.1

Komitet zwraca uwagę, że należy zachować szczególną czujność w odniesieniu do warunków udzielania akredytacji podmiotom prywatnym. Jest zdania, że akredytacji tych powinny udzielać właściwe organy państw członkowskich.

4.1.4.2

Uważa ponadto, że jest niezbędne, aby porównywarki stosowały terminy należące do ujednoliconej terminologii.

4.1.4.3

Komitet zaleca, aby w rejestrze zawarto spis rejestrów innych państw członkowskich lub zamieszczono do nich odsyłacz, tak aby konsumenci mieli łatwy dostęp do taryf wszystkich instytucji finansowych działających w Unii, przy czym dostęp ten szczególnie przyda się osobom „migrującym”.

4.2.1

EKES popiera propozycje Komisji, które przyczynią się do poprawy mobilności klientów w zakresie rachunków bankowych, co jest nieodzowne ze względu na istniejące bariery psychologiczne i techniczne, które utrudniają mobilność.

4.2.2

Uważa jednak, że należy przeprowadzić niezależne badanie oceniające możliwość wdrożenia przenoszalnego numeru rachunku, tj. rozwiązania, które najskuteczniej zapewni pełne urzeczywistnienie mobilności.

4.2.3

Jest zdania, że we wszystkich instytucjach płatniczych należy przynajmniej wdrożyć automatyczny system przekierowywania przez okres 15 miesięcy, aby uwzględnić płatności dokonywane w ciągu roku.

4.2.4

Komitet wyraża zadowolenie, że Komisja określa zasady pobierania opłat związanych z usługą przeniesienia rachunku, pragnąc zapobiec sytuacji, w której miałyby one charakter odstraszający.

4.2.5

Podkreśla, że istnieją inne bariery, zwłaszcza takie jak koszt przeniesienia niektórych produktów oszczędnościowych czy posiadanie kredytu hipotecznego.

4.2.6

Stwierdza, że zasadnicze znaczenie ma informowanie o istnieniu tych środków sprzyjających mobilności. Uważa, że wybrany przez konsumenta bank powinien być jego jedynym partnerem rozmów.

4.2.7

Komitet jest zdania, że personel dostawców usług płatniczych, zwłaszcza personel pierwszego kontaktu z klientem w filiach, powinien przechodzić szkolenie dotyczące wspierania mobilności klientów w zakresie rachunków bankowych, jak również że konieczne jest prowadzenie edukacji finansowej, zwłaszcza za pośrednictwem stowarzyszeń konsumentów.

4.3.1

EKES może tylko poprzeć inicjatywę Komisji. Uważa, że każdy konsument powinien mieć dostęp do podstawowego rachunku bankowego, tak aby mógł korzystać ze wszystkich usług bankowych niezbędnych w codziennym życiu, w którym dematerializacja jest coraz bardziej odczuwalna. Podkreśla, że ważne jest, aby banki informowały o istnieniu tej usługi.

4.3.2

Wyraża natomiast wątpliwości co do ograniczenia wymogu oferowania takiego rachunku do „co najmniej jednego dostawcy” na terytorium każdego państwa członkowskiego. Założenie, że tylko jedna instytucja finansowa zaproponowałaby taką ofertę, oznaczałoby dla niej poważne obciążenie i piętnowałoby ją oraz konsumentów, którzy byliby jej klientami. Ponadto brak konkurencji sprawiłby, że konsumenci nie mieliby żadnego wyboru i musieliby zgadzać się na ustalone warunki, w tym zwłaszcza na opłaty.

4.3.3

Uważa, że wykaz podstawowych usług, wymienionych w art. 16, powinien stanowić minimum, a każde państwo członkowskie powinno mieć swobodę uwzględnienia dodatkowych usług, związanych w szczególności ze specyfiką krajową.

4.3.4

Komitet jest zdania, że do banku powinna należeć decyzja o tym, czy przyznaje on odpowiedni kredyt w rachunku bieżącym, czy też nie.

4.3.5

Komitet pochwala nieodpłatność tej usługi podstawowej lub ograniczenie opłat z nią związanych.

4.4.1

EKES zgadza się z Komisją, że należy przewidzieć kontrole i sankcje odstraszające w razie nieprzestrzegania przepisów określonych w dyrektywie, i podkreśla, że skuteczność kontroli zostanie zapewniona tylko wówczas, gdy organy krajowe będą dysponowały środkami adekwatnymi do powierzonych im zadań.

4.4.2

Przypomina, że popiera systemy alternatywnego rozstrzygania sporów, pod warunkiem że są one niezależne.

4.5.1

EKES popiera przekazanie uprawnień Komisji, pod warunkiem że jasno określi się zasady tej procedury i zapewni się jej przejrzystość.

4.5.2

Popiera politykę Komisji w zakresie oceny.

21.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 341/44

1.1

Wniosek Komisji Europejskiej znacznie przyczynia się do praktycznej realizacji nowego rozporządzenia w sprawie produktów biobójczych z 1 września 2013 r. We wniosku wyjaśnia się również działanie przepisów przejściowych i zapewnia operatorom większą pewność prawa.

1.2

EKES ubolewa nad faktem, że Komisja, Rada i Parlament, podczas długiego i złożonego procesu przyjmowania nowego europejskiego ustawodawstwa w zakresie produktów biobójczych, nie zastanowiły się ex ante nad zakłóceniami, jakie mogą wywołać mylące i niejasne przepisy przejściowe.

1.3

EKES zgadza się co do potrzeby wprowadzenia zmian do rozporządzenia w sprawie produktów biobójczych, zanim wejdzie ono w życie (1), by ułatwić przejście między dyrektywą 98/8/WE a wspomnianym rozporządzeniem. Do zagwarantowania prawidłowego działania systemu niezbędne są ramy spójne ze środkami przejściowymi, umożliwiające poszczególnym podmiotom i państwom członkowskim stopniowe wprowadzenie zmian.

1.4

EKES pozytywnie ocenia zmiany dotyczące środków przejściowych odnoszących się do wyrobów poddanych działaniu produktów biobójczych oraz oceny istniejących substancji czynnych i produktów biobójczych. Zmiany te uniemożliwią praktyczne zamrożenie wprowadzenia do obrotu większości nowych artykułów poddanych działaniu produktów biobójczych, tak aby umożliwić ich sprzedaż, pod warunkiem złożenia do 1 września 2016 r. kompletnej dokumentacji substancji czynnych zawartych w owych artykułach (2). Zmiany te umożliwią także sprawniejsze przejście do zharmonizowanego systemu zatwierdzania istniejących produktów biobójczych (3).

1.5

Jeśli chodzi o nowatorski przepis w zakresie obowiązkowej wymiany informacji na temat badań dotyczących losów i zachowania się w środowisku, związanych z załącznikiem II rozporządzenia (WE) nr 1421/2007, EKES wzywa Komisję, by zagwarantowała, że nowy obowiązek nie wywoła zakłóceń konkurencji i nie wpłynie negatywnie na potencjał innowacji niektórych przedsiębiorstw.

1.6

EKES popiera propozycję, by w ramach zmieniania przepisów można było uwzględnić inne ważne kwestie, takie jak dostęp do informacji, definicję produktów z grupy produktów biobójczych i obowiązek wymiany danych.

2.1

Produkt biobójczy to substancja czynna lub mieszanina zawierająca jedną lub więcej substancji czynnych, które są prezentowane w postaci, w jakiej dostarcza się je użytkownikowi, a które są wykorzystywane do niszczenia, odstraszania lub unieszkodliwiania organizmów szkodliwych, zapobiegania ich działaniu lub zwalczania ich w jakikolwiek inny sposób, przez działanie chemiczne lub biologiczne. Wszystkie substancje, mieszaniny oraz urządzenia wprowadzane do obrotu w celu wyprodukowania substancji czynnych uznaje się również za produkty biobójcze (4). Obecny w życiu codziennym produkt biobójczy zapobiega rozprzestrzenianiu się chorób i wpływa na wysoki poziom higieny na obszarach o dużej gęstości zatrudnienia.

2.2

Przepisy dotyczące udostępniania produktów biobójczych na rynku we Wspólnocie zostały ustanowione dyrektywą 98/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (5). W dyrektywie tej harmonizuje się – na obszarze europejskim – ustawodawstwo dotyczące tych produktów, ustanawiając wspólne zasady oceny i zatwierdzenia produktów biobójczych, unikając dzięki temu przeszkód gospodarczych i administracyjnych.

2.3

16 maja 2013 r. Komisja Europejska przedstawiła nowy wniosek zmieniający rozporządzenie (UE) nr 528/2012 w sprawie udostępniania na rynku i stosowania produktów biobójczych w odniesieniu do niektórych warunków dostępu do rynku (6). Rozporządzenie w sprawie produktów biobójczych zostało przyjęte 22 maja 2012 r. (7) i ma wejść w życie 1 września 2013 r. Nowe ustawodawstwo uchyli dyrektywę 98/8/WE i jest owocem intensywnych konsultacji społecznych oraz szczegółowej oceny oddziaływania opracowanej przez Komisję Europejską (8).

2.4

Celem rozporządzenia jest ulepszenie swobodnego przepływu produktów biobójczych w Unii, a jednocześnie zagwarantowanie wysokiego poziomu ochrony zarówno zdrowia ludzi, jak i zdrowia zwierząt oraz ochrony środowiska. Rozporządzenie zachowuje strukturę dyrektywy 98/8. Opiera się na zasadzie ostrożności, by zagwarantować, że produkcja substancji czynnych i produktów biobójczych oraz ich wprowadzanie na rynek nie zagraża zdrowiu ani środowisku naturalnemu.

2.5

Ustawodawstwo to ma na celu zaradzenie brakom wcześniejszych ram prawnych i ożywienie funkcjonowania systemu autoryzacji poprzez uproszczenie, usunięcie przeszkód dla handlu produktami biobójczymi i harmonizację niektórych przepisów.

2.6

Zanim rozporządzenie wejdzie w życie, Komisja postanowiła zaprezentować formalną modyfikację rozporządzenia w sprawie produktów biobójczych nr 528/2012, po tym jak wykazano, że niektóre zawarte w nim przepisy mogłyby zakłócać jego funkcjonowanie. Zmiany te mają na celu:

3.1

W 2010 r. EKES przyjął opinię dotyczącą rozporządzenia nr 528/2012 w sprawie udostępniania na rynku i stosowania produktów biobójczych (9). Komitet bronił w niej potrzeby zastąpienia dyrektywy rozporządzeniem w sprawie produktów biobójczych w celu uproszczenia i harmonizacji ustawodawstwa.

3.2

Pomimo oceny wpływu, konsultacji publicznych i różnych sprawozdań opracowanych w ramach przyjmowania rozporządzenia w sprawie produktów biobójczych, zwłaszcza mali i średni dostawcy krytykowali możliwość występowania poważnych ograniczeń na rynku oraz nieprawidłowości wynikających z wdrożenia rozporządzenia. Tłumaczy to szybką reakcję Komisji Europejskiej, która zaproponowała szereg zmian eliminujących szkodliwy wpływ przeszkód dla handlu powstałych w wyniku zastosowania europejskiego ustawodawstwa w zakresie produktów biobójczych, a konkretnie rzecz biorąc – przepisów przejściowych.

3.3

EKES pozytywnie ocenia fakt, że Komisja postanowiła wprowadzić zmiany do kilku artykułów, które mają na celu bardziej racjonalne wdrożenie ustawodawstwa w zakresie produktów biobójczych. Jednak zdaniem EKES-u po otwarciu procedury przeglądu rozporządzenia należało w sposób bardziej kompleksowy i systematyczny zająć się niektórymi brakami pierwotnych przepisów w zakresie dostępu do informacji, obowiązkowego charakteru wymiany danych i definicji produktów należących do grupy biobójczych.

3.4

Zmiany wprowadzone w przepisach przejściowych, zwłaszcza w art. 86, 89 i 94 rozporządzenia nr 528/2012, zapobiegną sparaliżowaniu rynku w odniesieniu do niektórych istniejących substancji czynnych lub praktycznego zakazu dotyczącego nowych omawianych artykułów, w okresie pomiędzy 1 września 2013 r. a przyjęciem ostatniej substancji czynnej, o której mowa w tych artykułach. Zdaniem EKES-u takie zmiany w przepisach przejściowych eliminują znaczące naruszenia i dodatkowe szkody, które powstałyby w wyniku pierwotnej redakcji cytowanych artykułów.

4.1

W art. 89 ust. 4 i art. 93 ust. 2 rozporządzenia (UE) nr 528/2012 wprowadzono okresy stopniowego wycofywania produktów biobójczych, którym nie udzielono pozwolenia. W nowym tekście proponuje się przedłużenie tych terminów w przypadkach, kiedy dany produkt biobójczy znajduje się już na rynku, jeżeli pozwolenie zostaje przyznane, ale w warunkach pozwolenia wymaga się zmiany produktu. Zdaniem EKES-u w tym ostatnim przypadku należałoby odstąpić od egzekwowania terminów ustalonych w ramach ogólnej zasady stosowanej w przypadku odrzucenia podania. EKES sugeruje, by w przypadkach gdy produkt zostaje przyjęty ze zmianami, przyznawano dłuższy termin, by można było go wykorzystywać i udostępniać na rynku aż do wyczerpania produktu.

4.2

Europejska Agencja Chemikaliów powinna dopilnować, by publikowana przez nią lista (art. 95) zawierała tylko informacje dotyczące dostawców popierających odnowienie autoryzacji danej substancji czynnej.

4.3

Jeśli chodzi o dostęp do informacji w związku z art. 66 ust. 3, zdaniem EKES-u należy zadbać o odpowiednie wyważenie interesu ogólnego i praworządnych interesów prywatnych. Automatyczne i systematyczne informowanie o nazwie producenta danej substancji czynnej i podawanie jego adresu dowolnej osobie trzeciej, która o to wystąpi, mogłoby naruszyć interes handlowy posiadacza autoryzacji.

4.4

EKES z zadowoleniem przyjął w swojej opinii w sprawie rozporządzenia dotyczącego produktów biobójczych obowiązkowy charakter wzajemnej wymiany danych w zakresie eksperymentów na zwierzętach. Jednym z najbardziej pozytywnych aspektów nowego rozporządzenia jest unikanie narażania kręgowców na niepotrzebne cierpienie poprzez ciągłe powtarzanie badań toksykologicznych. Komisja powinna w każdym razie ocenić, czy obowiązek wymiany danych jest zrównoważony i czy wpływa pozytywnie na opracowywanie nowych substancji czynnych, oprócz danych dotyczących substancji toksycznych i ekotoksycznych, zwłaszcza w badaniach dotyczących losów i zachowania się w środowisku związanych z substancjami opisanymi w załączniku II rozporządzenia (WE) nr 1451/2007. Skuteczna kompensacja i ochrona danych do 2025 r. mają kluczowe znaczenie, by uniknąć nieuczciwego czerpania korzyści z pracy wykonanej przez innych.

4.5

EKES uważa za logiczne przedłużenie terminu, w którym państwa członkowskie muszą się wypowiedzieć na temat dopuszczenia danego produktu biobójczego, z 2 do 3 lat po podjęciu decyzji o dopuszczeniu konkretnej substancji czynnej dla konkretnego produktu (art. 89 rozporządzenia nr 528/2012). Ze względu na różne etapy procesu autoryzacji, niewprowadzenie tej zmiany groziłoby systematycznym niedotrzymywaniem terminów, a co za tym idzie – paraliżem procesu.

21.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 341/47

1.1

Komitet odnotowuje, że w 2012 r. na drogach UE straciło życie 28 tys. osób, a 1,5 mln osób odniosło obrażenia. Komitet jest przekonany, że zmniejszenie liczby śmiertelnych ofiar wypadków drogowych ma ogromne znaczenie dla społeczeństwa, i zgadza się z ambitnym celem Komisji, by w latach 2011–2020 zmniejszyć tę liczbę o połowę w porównaniu z rokiem 2010.

1.2

Komitet z zadowoleniem przyjmuje przedstawione przez Komisję wnioski dotyczące decyzji i rozporządzenia w sprawnie wdrożenia usługi eCall, które mają zagwarantować, iż począwszy od października 2015 r., wszystkie nowe modele samochodów osobowych i lekkich samochodów dostawczych wyposażone będą w urządzenia eCall oparte na numerze 112, a punkty przyjmowania zgłoszeń o wypadkach (PSAP) dysponować będą infrastrukturą niezbędną do prawidłowego odbioru i obsługi zgłoszeń eCall, co zapewni kompatybilność, interoperacyjność i ciągłość usługi eCall w całej UE.

1.3

EKES zgadza się z wnioskami zawartymi w ocenie skutków systemu eCall, zgodnie z którą obowiązek wdrożenia systemu eCall jest jedyną metodą, dzięki której obywatele UE będą mogli skorzystać z dobrodziejstw tego systemu. W swoich opiniach Komitet wielokrotnie przekonywał Komisję, iż podejście oparte na zasadzie dobrowolności nie przyniosłoby pożądanego skutku.

1.4

EKES odnotowuje, że proponowane przepisy będą miały zastosowanie wyłącznie do nowych typów pojazdów homologowanych po raz pierwszy 1 października 2015 r. lub później, natomiast dotychczasowe modele będą po tej dacie nadal produkowane i sprzedawane bez systemu eCall. Choć Komitet zdaje sobie sprawę z kosztów, jakie musieliby ponieść producenci samochodów, wzywa ich jednak, by technologię eCall wprowadzili także w aktualnych modelach pojazdów, które będą produkowane po 1 października 2015 r.

1.5

Komitet odnotowuje fakt, iż w przedstawionych wnioskach nie przewiduje się wyposażania w technologię eCall motocykli i innych dwukołowych pojazdów silnikowych. Z uwagi na fakt, iż ryzyko śmierci lub obrażeń w przypadku osób prowadzących tego rodzaju pojazdy bądź ich pasażerów jest istotnym problemem, EKES wzywa producentów dwukołowych pojazdów silnikowych i państwa członkowskie do jak najszybszego rozszerzenia systemu eCall na takie pojazdy.

1.6

Ponadto Komitet ponownie wzywa Komisję, by przedstawiła jak najszybciej propozycje zmierzające do wyraźnej poprawy aktywnego i pasywnego bezpieczeństwa dwukołowych pojazdów silnikowych.

1.7

EKES jest pod wrażeniem sukcesów odniesionych przez organy kilku państw członkowskich odpowiedzialne za bezpieczeństwo ruchu drogowego w zakresie nadzoru nad wdrażaniem krajowych strategii bezpieczeństwa ruchu drogowego, w doradztwie dotyczącym polityki bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz w promowaniu sprawdzonych rozwiązań w tej dziedzinie. Zdaniem Komitetu należałoby utworzyć europejską agencję bezpieczeństwa ruchu drogowego, która wspierałaby harmonizację i wdrażanie rozwiązań z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego w całej UE, w tym także wdrażanie systemu eCall. W jej skład wchodziliby eksperci w dziedzinie bezpieczeństwa ruchu drogowego wyznaczani przez państwa członkowskie.

1.8

Komitet zwraca uwagę Komisji na swoje wcześniejsze opinie, w których omawiał zagadnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz w których wspominał o konieczności obowiązkowego wprowadzenia systemu eCall (1).

2.5.1

Począwszy od października 2015 r. producenci samochodów osobowych i lekkich samochodów dostawczych zobowiązani są zapewnić produkcję i homologację nowych typów takich pojazdów spełniających wymogi rozporządzenia eCall.

2.5.2

Państwa członkowskie zobowiązane są zapewnić, iż począwszy od 1 października 2015 r. nowe typy pojazdów objęte zakresem obowiązywania proponowanego rozporządzenia uzyskiwać będą homologację typu całego pojazdu.

2.5.3

Organy udzielające homologacji typu zobowiązane są skontrolować zgodność tego rodzaju pojazdów z przewidzianymi normami przed wydaniem świadectwa homologacji typu.

2.5.4

Producenci zobowiązani są zagwarantować, iż technologia eCall nie będzie umożliwiała stałego śledzenia pojazdu.

2.5.5

Wymagana jest odpowiednia ochrona przed inwigilacją, a użytkownikom systemu należy dostarczyć informacji na temat przetwarzania danych wykorzystywanych przez system.

2.5.6

Komisja uprawniona jest do przyjęcia aktów delegowanych określających wymagania techniczne dla pokładowych systemów eCall, ustalenia wymogów dotyczących prywatności użytkowników. Po przeprowadzeniu analizy kosztów i korzyści może ona także zwolnić niektóre klasy samochodów osobowych i lekkich samochodów dostawczych z obowiązku montowania takich systemów.

3.1

Komitet odnotowuje, że w ubiegłym roku na drogach UE straciło życie 28 tys. osób, a 1,5 mln osób odniosło obrażenia. Kiedy służby ratownicze wzywane są na miejsce wypadku drogowego, liczy się każda minuta, by ocalić życie i ograniczyć zakres obrażeń. Jednakże osoby poszkodowane w wypadku nie zawsze są zdolne do wezwania służb ratowniczych.

3.2

Technologia eCall rozwiązuje ten problem, gdyż system natychmiastowo powiadamia służby ratownicze, nawet w sytuacji gdy kierowca lub pasażer stracił przytomność lub gdy z innych powodów nie może zadzwonić po pomoc. EKES odnotowuje również, iż według szacunków technologia eCall powinna skrócić czas oczekiwania na przybycie służb ratowniczych o 40 % na obszarach miejskich oraz o 50 % na obszarach wiejskich. Zauważa ponadto, że po wdrożeniu na szeroką skalę system eCall każdego roku będzie ratować setki istnień ludzkich w całej Europie oraz ograniczać zakres obrażeń i traumy w dziesiątkach tysięcy przypadków,

3.3

Kilka państw członkowskich utworzyło organy odpowiedzialne za bezpieczeństwo ruchu drogowego oraz nadało im uprawnienia o zasięgu krajowym do oceny strategii bezpieczeństwa ruchu drogowego i do doradztwa dla właściwych władz w kwestii priorytetowych działań. Europejska agencja bezpieczeństwa ruchu drogowego o przejrzystych kompetencjach we wszystkich dziedzinach bezpieczeństwa ruchu drogowego (infrastruktura, pojazdy i użytkownicy dróg) w całej UE mogłaby przyczynić się do poprawy wdrażania zharmonizowanej unijnej strategii bezpieczeństwa ruchu drogowego. Takiej agencji można by powierzyć szczegółowe zadania dotyczące rozpoznania, określenia, ustalenia i promowania sprawdzonych rozwiązań, a także rozwój transgranicznej wymiany informacji i współpracy.

4.1

Proponowane rozporządzenie ma zastosowanie wyłącznie do homologacji typu nowych samochodów osobowych i lekkich samochodów dostawczych i nie przewiduje obowiązku montowania urządzeń eCall przed pierwszym dopuszczeniem do ruchu, co oznacza, że aktualne modele nadal produkowane będą i sprzedawane bez systemu eCall. Komitet zwraca zatem uwagę na fakt, iż w związku z powyższym pełne rozpowszechnienie usługi eCall nastąpi dopiero w 2033 r. Choć Komitet zdaje sobie sprawę, iż należy uwzględnić skutki finansowe i problemy konstrukcyjne, w obliczu których mogłaby stanąć branża motoryzacyjna, pragnąłby jednak, by producenci jak najszybciej wprowadzili technologię eCall także w aktualnych modelach pojazdów, które będą produkowane po 1 października 2015 r.

4.2

Rozporządzenie w sprawie wymagań dotyczących homologacji typu na potrzeby wdrożenia systemu pokładowego eCall nie będzie miało zastosowania w stosunku do dwukołowych pojazdów silnikowych (motocykli itp.). W przypadku kierowców tego rodzaju pojazdów ryzyko odniesienia poważnych obrażeń w ruchu drogowym jest osiemnasto- do dwudziestokrotnie większe niż w wypadku kierowców samochodów osobowych. Kwestie bezpieczeństwa w ruchu drogowym tego rodzaju pojazdów o podwyższonym ryzyku wymagają szczególnej uwagi. Oprócz wyposażenia ich w technologię eCall należy także jak najszybciej przedstawić propozycje zmierzające do poprawy aktywnego i pasywnego bezpieczeństwa dwukołowych pojazdów silnikowych.

21.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 341/50

1.1

Komitet z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji Europejskiej i uważa za konieczne przekształcenie dwóch przedmiotowych dyrektyw, by można było odpowiedzieć na wyzwania związane z sytuacją demograficzną i gospodarczą.

1.2

Jeśli Unia Europejska chce zrealizować cele wytyczone w ramach strategii „Europa 2020” i innych ważnych inicjatyw, musi jak najszybciej dysponować rozsądną i rzetelną polityką migracji. Jeśli UE ma zamiar pozostać ośrodkiem innowacji i prężnym centrum przemysłowym, musi przyciągać talenty i zadbać o odpowiedni „przepływ potencjału intelektualnego”.

1.3

Komitet uważa, że polityka w zakresie promowania migracji i mobilności musi być głęboko zakorzeniona w systemie podstawowych praw człowieka. Należy zadbać o to, by na wszystkich poziomach stosowane były zasady zawarte w Karcie praw podstawowych.

1.4

Komitet zachęca Komisję Europejską i Agencję Praw Podstawowych UE do przeanalizowania trudności, z jakimi borykają się obywatele państw trzecich, i do zaproponowania państwom członkowskim aktywnych działań mających zaradzić tym trudnościom. Należy stanowczo i na wszystkich szczeblach przeciwstawiać się przypadkom dyskryminacji.

1.5

Komitet zdecydowanie popiera Komisję Europejską w działaniach służących nawiązaniu dwustronnych partnerstw w zakresie mobilności, które prowadzą do utworzenia ram współpracy między Unią Europejską a krajami, które do niej nie należą, zwłaszcza krajami sąsiadującymi.

1.6

Komitet wnosi o uwzględnienie przez Komisję Europejską i państwa członkowskie aspektu płci i opracowanie programów mających na celu zwiększenie udziału kobiet.

1.7

Koniecznie należy szczegółowo przeanalizować przeszkody, bez względu na ich charakter, w procedurach przyznawania wiz oraz określić działania mogące je usunąć. Procedury przyznawania wiz muszą być proste, odpowiednie, dostępne i niedyskryminujące.

1.8

Komitet odnotowuje znaczenie stosowania wobec obywateli państw trzecich zasady traktowania ich na równi z obywatelami danego państwa członkowskiego, jeśli chodzi o dostęp do dóbr i usług.

1.9

Komitet zwraca uwagę na konieczność objęcia taką samą ochroną studentów, naukowców, wolontariuszy i osób wykonujących pracę au pair w okresie ich działalności zarobkowej i aktywności na rynku pracy. Za wspomnianą działalnością zarobkową często kryją się określone stosunki pracy. Należy więc – dzięki jednakowemu traktowaniu wszystkich tych kategorii – zapobiegać nadużyciom, które mogą wynikać z takich sytuacji. Szczególną uwagę należy zwrócić na osoby, zwłaszcza kobiety, które wykonują różne prace w gospodarstwie domowym w ramach systemu au pair.

1.10

Komitet pozytywnie odnosi się do art. 24, zgodnie z którym obywatele państw trzecich mają prawo ubiegać się o pracę w okresie dwunastu miesięcy od ukończenia badań czy studiów. Niemniej przepisy dotyczące równego traktowania przejęte z dyrektywy 2011/98 obejmują odstępstwa, które w świetle celów przyświecających przekształceniu obu dyrektyw wydają się niestosowne.

1.11

Komitet uważa, że komunikat jest istotnym czynnikiem powodzenia tej polityki. Państwa członkowskie i instytucje europejskie powinny komunikować się z obywatelami państw trzecich i zagwarantować im dostęp do informacji dobrej jakości.

2.1

Unia Europejska stoi wobec ważnych wyzwań strukturalnych, zarówno demograficznych, jak i gospodarczych. Liczba ludności zmniejsza się i przedsiębiorstwa napotykają trudności w znalezieniu wykwalifikowanego personelu.

2.2

UE definiuje ogólne ramy polityki migracji zgodnie z globalnym podejściem do kwestii migracji i mobilności. Podejście to określa zresztą sposób, w jaki Unia organizuje dialog i współpracę z krajami, które do niej nie należą.

2.3

UE stoi także wobec pilnych wyzwań w zakresie innowacji. Wśród celów przyświecających strategii „Europa 2020” i jej inicjatywy przewodniej „Unia innowacji” figuruje cel dotyczący zwiększenia inwestycji w badania i innowacje, co zgodnie z szacunkami wiąże się ze stworzeniem miliona dodatkowych miejsc pracy w sektorze badań. Imigracja wywodząca się z krajów nienależących do UE może jej przysporzyć wysoko wykwalifikowanego personelu oraz talentów, które każde z państw członkowskich może i powinno przyciągać.

2.4

Art. 79 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) powierza jej zadanie opracowania wspólnej polityki migracyjnej, której celem jest zapewnienie skutecznego zarządzania przepływami migracyjnymi oraz sprawiedliwe traktowanie obywateli państw trzecich przebywających legalnie w tychże państwach członkowskich.

2.5

W dyrektywie 2004/114/WE określono obowiązkowe przepisy dotyczące przyjmowania studentów będących obywatelami państw trzecich. Ich stosowanie w odniesieniu do uczniów, wolontariuszy i stażystów bez wynagrodzenia pozostawiono do decyzji państw członkowskich. W dyrektywie 2005/71/WE przewidziano krótkotrwałe procedury przyjmowania naukowców z państw trzecich, którzy podpisali umowę o przyjęciu z organizacją badawczą zatwierdzoną przez to państwo członkowskie.

2.6

Jeśli chodzi o wdrażanie obu dyrektyw, Komisja przedłożyła w 2011 r. Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdania, w których wykazano szereg niedociągnięć.

2.7

Główny problem związany z obiema dyrektywami dotyczy zezwolenia na wjazd do UE i pobyt na jej obszarze obywateli państw trzecich (wizy długoterminowe, zezwolenie na pobyt). Przepisy prawne dotyczące tych kwestii są często złożone i niezbyt jasne, procedury są nadmiernie długie, a ich stosowanie nie zawsze jest sprawiedliwe i spójne. Obecne zasady dotyczące imigracji nie stwarzają dostatecznie korzystnych warunków realizacji programów Unii Europejskiej w zakresie mobilności, takich jak Erasmus Mundus czy Marie Curie.

2.8

Jeśli chodzi o rynek pracy, absolwenci uczelni z państw trzecich nie mają wystarczających szans na znalezienie pracy po pomyślnym zakończeniu studiów. To samo dotyczy naukowców, którzy zakończyli prace nad projektem badawczym. W niektórych przypadkach obywatele państw trzecich nie mogą zostać zatrudnieni przez uniwersytety, gdyż uważa się je za nierozłączną część sektora publicznego. W pierwszym rzędzie należy stworzyć warunki sprzyjające dostępowi kobiet do karier naukowych poprzez eliminację wszelkich form dyskryminacji, zarówno bezpośredniej, jak i pośredniej, oraz wszelkich innych przeszkód w dostępie do stanowisk naukowych wymagających wysokich kwalifikacji.

3.1

Komitet z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji Europejskiej i uważa za konieczne przekształcenie obu przedmiotowych dyrektyw.

3.2

Otwarcie się na świat zewnętrzy pozostaje priorytetem Unii Europejskiej, nawet jeśli cel ten jest trudny do urzeczywistnienia w obecnych warunkach. Unia musi ułatwiać mobilność i wykorzystać wszelkie dostępne instrumenty, by poprawić dostęp obywateli państw trzecich do działań edukacyjnych i badawczych oraz do rynku pracy.

3.3

Unia Europejska potrzebuje nowego podejścia do migracji ekonomicznej, które pozwoliłoby obywatelom państw trzecich zdobywać wiedzę i kompetencje. Współpraca z tymi państwami musi zachęcać do „przepływu potencjału intelektualnego”, który jest korzystny zarówno dla państw docelowych, jak i państw pochodzenia.

3.4

W październiku 2010 r. Komisja Europejska przyjęła inicjatywę dotyczącą szeregu odważnych i koniecznych działań i polityk, które należy podjąć, by przekształcić Unię Europejską w „Unię innowacji”. W tym celu UE musi uelastycznić zasady stosujące się do przyjmowania i pobytu obywateli państw trzecich.

3.5

Obywatele państw trzecich mogą przyczynić się do ożywienia i zróżnicowania działań edukacyjnych, naukowych, kulturalnych i gospodarczych w Europie. Komitet uważa, że ułatwienie mobilności obywateli państw trzecich jest jedną z odpowiedzi na wyzwania związane z sytuacją demograficzną i rozwojem gospodarczym Unii Europejskiej. Sądzi ponadto, że polityka ta musi być głęboko zakorzeniona w systemie podstawowych praw człowieka.

3.6

Komitet z zadowoleniem przyjmuje fakt, że podjęto zobowiązania dotyczące ujednolicenia i uproszczenia procedur związanych ze wstępem na terytorium Unii Europejskiej. Panujące obecnie warunki gospodarcze i polityczne mogą doprowadzić na poziomie krajowym do fragmentacji systemów, polityk i prawodawstwa dotyczących obywateli państw trzecich.

3.7

Rola Unii Europejskiej polega na centralizacji debat, znajdowaniu wspólnych rozwiązań, zachęcaniu do stosowania sprawdzonych rozwiązań i wspieraniu wysiłków państw członkowskich, państw trzecich i ich obywateli.

3.8

Równie wskazane jest wyjaśnienie kwestii kategoryzacji obywateli państw trzecich, którzy korzystają z ułatwionego wstępu na terytorium Unii. Inicjatywa ta przyczynia się do większej jasności i przewidywalności w tych kwestiach, zarówno z punktu widzenia państw członkowskich, jak i obywateli państw trzecich. Nawet jeśli warunki wstępu i pobytu są różne, ich ogólne włączenie do nowej dyrektywy przyczynia się do promowania istotnych aspektów przekrojowych, a także poszanowania praw podstawowych.

3.9

Obywatele państw trzecich mają prawa i obowiązki, muszą więc je znać i się do nich stosować.

3.10

Komitet docenia wysiłki podejmowane na rzecz skuteczniejszych powiązań między wstępem obywateli państw trzecich i głównymi dziedzinami działań, które są związane z migracją, edukacją i badaniami, zwłaszcza w związku z uznanymi programami, takimi jak Erasmus Mundus i Marie Curie.

3.11

Komitet z zadowoleniem zauważa miejsce, jakie przyznano prawom podstawowym przysługującym obywatelom państw trzecich. Niemniej należałoby zwrócić więcej uwagi na podejmowane środki, które gwarantują im równe traktowanie. W praktyce obywatele państw trzecich, zwłaszcza studenci i osoby zatrudniane w charakterze au pair, często znajdują się w trudnej sytuacji. Komitet zachęca Komisję Europejską i Agencję Praw Podstawowych UE do oceny tych trudności i do zaproponowania państwom członkowskim aktywnych działań mających temu zaradzić.

3.12

Komitet wyraża zaniepokojenie w związku z upowszechnianiem postaw rasistowskich i ksenofobicznych wobec obywateli państw trzecich. Ułatwianie ich mobilności bez skutecznego wyparcia tych postaw może doprowadzić do porażki w realizacji wszystkich celów politycznych.

3.13

Komitet zauważa, że wniosek obejmuje konkretne propozycje, które ułatwiają integrację obywateli państw trzecich w europejskiej przestrzeni badań naukowych i edukacji oraz na rynku pracy.

3.14

Należy zachęcać do upowszechniania dostępu obywateli państw trzecich do różnych form zatrudnienia, które łączą pracę z edukacją i kształceniem. Trzeba także umocnić zasadę równego traktowania, jeśli chodzi o zatrudnianie i warunki pracy osób objętych przepisami przedmiotowych dyrektyw.

3.15

Komitet wnosi o uwzględnienie przez Komisję Europejską i państwa członkowskie aspektu płci i opracowanie programów mających na celu większy udział w nich kobiet. Z myślą o realizacji tego celu należy priorytetowo traktować mobilność studentów, a zwłaszcza naukowców.

3.16

Komitet pragnie zachęcać państwa członkowskie i instytucje europejskie do zastanowienia się nad szerszym wachlarzem możliwych interakcji, w tym interakcji w zakresie badań, edukacji i zatrudnienia. Europejska przestrzeń charakteryzuje się tym, że produkcja artystyczna i przemysł twórczy stanowią czynnik integracji i postępu społecznego oraz rozwoju gospodarczego.

3.17

Komitet wzywa Komisję Europejską, państwa członkowskie i Parlament Europejski do umocnienia ochrony udzielanej w miejscu pracy – w tym także w okresie aktywności na rynku pracy – obywatelom państw trzecich przyjętych w celu odbycia studiów, przeprowadzenia badań naukowych lub podjęcia pracy au pair. EKES uważa, że zwłaszcza w odniesieniu do studentów, naukowców i osób objętych systemem au pair należy wycofać odstępstwa od przepisów dyrektywy 2011/98 dotyczących równego traktowania.

4.1

Komitet uważa, że słuszne byłoby poszerzenie ogólnego zakresu stosowania dyrektywy, tak by obejmowała ona stażystów pobierających wynagrodzenie i osoby pracujące w charakterze au pair.

4.2

Komitet sądzi, że w praktyce mamy nadal do czynienia z wieloma przeszkodami proceduralnymi i instytucjonalnymi w kwestiach mobilności. Chodzi tu przede wszystkim o procedury przyznawania wiz, które są długie, trudne do przewidzenia lub wręcz arbitralne. Prowadzi to do bardzo wysokich kosztów ponoszonych przez osoby ubiegające się o wizę, co sprawia, że otrzymanie wizy staje się niemal niemożliwe. Dostęp do ambasad czy do biur konsularnych jest często ograniczony. Koniecznie należy starannie przeanalizować te bariery, bez względu na ich charakter, oraz określić działania mogące je znieść. Procedury przyznawania wiz muszą być proste, odpowiednie, dostępne i niedyskryminujące.

4.3

Sektor prywatny odgrywa bardzo ważną rolę w realizacji celów związanych z finansowaniem i rozwojem badań. Należy zachęcać przedsiębiorstwa do przyjęcia aktywnych postaw, jeśli chodzi o przyciąganie naukowców. Podobnie państwa członkowskie powinny opracować, wspólnie z instytucjami i firmami prywatnymi, konkretne środki mogące doprowadzić do zniesienia praktycznych przeszkód, które piętrzą się na drodze integracji obywateli państw trzecich. Jako przykład można przytoczyć procedurę otwarcia konta w banku, która może okazać się długa i złożona.

4.4

Komitet zauważa, że otrzymanie wizy jest trudne z punktu widzenia proceduralnego dla osób, które pragną zaangażować się jako wolontariusze. Tymczasem wolontariat jest szczególnym rodzajem działalności: nie jest ani pracą, ani studiami, lecz w pewnym stopniu połączeniem obu tych elementów. Musi więc zostać uznany za działalność uzasadniającą uzyskanie wizy.

4.5

W tych kwestiach Komitet uważa, że korzystne mogłoby być włączenie publicznych władz lokalnych i regionalnych w wysiłki zmierzające w tym kierunku.

4.6

Ponadto zdaniem Komitetu słuszny jest przepis, na mocy którego państwa członkowskie mają możliwość traktowania na bardziej korzystnych warunkach osób, do których ma zastosowanie wniosek w sprawie dyrektywy, gdyż dzięki temu kraje te mogą opracować odrębną politykę z myślą o przyciągnięciu na swój obszar obywateli państw trzecich. Nawet jeśli zakres stosowania dyrektywy nie zostanie zmieniony, nie można dopuścić do tego, by polityka prowadzona przez państwa członkowskie prowadziła do dyskryminacji pewnych grup obywateli państw trzecich lub konkretnych obywateli w szczególności.

4.7

W ramach tej polityki Komitet opowiada się za rozwojem partnerstw na rzecz mobilności i podkreśla konieczność zacieśnienia współpracy między UE a państwami trzecimi, by faktycznie zapewnić „przepływ potencjału intelektualnego”. Nie można dopuścić do tego, by rozwój edukacji i badań w Unii Europejskiej odbywał się za cenę odpływu kompetencji obywateli państw trzecich. We wniosku Komisji nie ukazano wyraźnie, jakie konkretne działania należy podjąć w tym kierunku.

4.8

Jeśli chodzi o sytuację studentów i nowo utworzonej kategorii stażystów otrzymujących wynagrodzenie, Komitet popiera propozycję, zgodnie z którą będą oni mogli przebywać na obszarze drugiego państwa członkowskiego przez okres od trzech do sześciu miesięcy, jeśli spełniają ogólne warunki przewidziane w przedmiotowej dyrektywie.

4.9

Komitet zgadza się, że jest potrzebne ułatwienie młodzieży dostępu do rynku pracy, zgodnie z propozycjami zawartymi w dyrektywie, dającymi młodym ludziom możliwość pracowania w wymiarze przynajmniej dwudziestu godzin tygodniowo, przy czym każde państwo członkowskie samo, w ramach dialogu społecznego z partnerami społecznymi, ustala maksymalną dozwoloną liczbę godzin pracy tygodniowo albo liczbę dni lub miesięcy rocznie, przy czym liczba ta nie może być mniejsza niż dwadzieścia godzin tygodniowo lub ekwiwalent tego wymiaru godzin w przeliczeniu na dni lub miesiące pracy rocznie. Ze względu na to, że głównym celem pozostaje ukończenie studiów, okres, w którym młodzi ludzie mogą wykonywać taką pracę, musi pozostać ograniczony, by mogli oni wywiązać się z tego zadania. W regularnych odstępach czasu należy przedstawiać dowody poświadczające postępy w nauce.

4.10

Komitet odnotowuje znaczenie stosowania wobec obywateli państw trzecich zasady traktowania ich na równi z obywatelami danego państwa członkowskiego, jeśli chodzi o dostęp do dóbr i usług.

4.11

W opiniach poświęconych odpowiednio: przyjętej w 2006 r. zielonej księdze w sprawie migracji gospodarczych (1) i wprowadzonemu w 2008 r. jednemu zezwoleniu (2), Komitet opowiedział się za tym, by poza równym traktowaniem w miejscu pracy, zarówno pod względem warunków jej wykonywania, jak i wynagrodzenia i zwolnienia z pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy czy też wolności zrzeszania się, migranci legalni mieli także prawo do edukacji i kształcenia zawodowego.

4.12

Państwa członkowskie muszą upewnić się, że w praktyce prawa podstawowe obywateli państw trzecich są faktycznie przestrzegane.

4.13

Komitet uważa, że komunikat jest istotnym czynnikiem powodzenia tej polityki. Państwa członkowskie i instytucje europejskie powinny komunikować się z obywatelami państw trzecich i zagwarantować im dostęp do informacji dobrej jakości.

4.14

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny będzie kontynuował działania, które stale prowadzi jako instytucja będąca ogniwem łączącym zorganizowane społeczeństwo obywatelskie z instytucjami europejskimi i ma zamiar nieustannie upowszechniać sprawdzone rozwiązania w dziedzinie imigracji i integracji.

21.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 341/54

1.1

Komitet uważa, że z czterech wolności zapisanych w Traktacie swobodny przepływ pracowników napotyka w praktyce największe przeszkody.

1.2

Zdaniem Komitetu swobodny przepływ pracowników bez przeszkód i dyskryminacji przyczyni się do ochrony praw podstawowych, zwiększy konkurencyjność UE, wydajność przedsiębiorstw i jakość zatrudnienia, gdyż jest to również filar strategii „Europa 2020”.

1.3

Swobodny przepływ pracowników w Europie powinien pozostać priorytetem politycznym UE. Komitet uważa, że dyrektywa przyczyni się do sprawiedliwej i zrównoważonej mobilności.

1.4

EKES popiera wniosek Komisji dotyczący dyrektywy, który ułatwi równe traktowanie i niedyskryminację ze względu na przynależność państwową pracowników europejskich korzystających z prawa do swobodnego przepływu. Niemniej, co Komitet zasygnalizował już w innych opiniach, istnieją również inne przeszkody utrudniające mobilność.

1.5

W celu dalszej eliminacji istniejących przeszkód dla mobilności trzeba przedsięwziąć dodatkowe środki zmierzające do udostępnienia pracownikom migrującym zrozumiałych, opracowanych w językach poszczególnych krajów informacji na temat prawa pracy i przepisów socjalnych. Ponadto powinno się ustanowić niezależne prawo pracowników do doradztwa. Odpowiednie struktury zajmujące się doradztwem powinny działać w ścisłym powiązaniu z partnerami społecznymi i EURES-em oraz gwarantować, że pracownicy migrujący będą już w państwie pochodzenia informowani o uwarunkowaniach socjalnych i prawnych w państwie docelowym.

1.6

EKES popiera cele, które Komisja pragnie zrealizować za pomocą dyrektywy, takie jak: ochrona praw wynikających z zasady równego traktowania pracowników i ich rodzin w dziedzinie zatrudnienia oraz ich różnych praw społecznych dzięki procedurom administracyjnym i sądowym; działalność stowarzyszeń, organizacji i innych podmiotów prawnych; tworzenie struktur pomocy i nadzoru na szczeblu krajowym; dialog społeczny, a także lepsze informowanie przedsiębiorstw i pracowników. Komitet uważa, że transpozycja dyrektywy do przepisów krajowych zostanie przeprowadzona z poszanowaniem krajowych procedur i praktyk prawnych.

1.7

Komitet popiera wprowadzenie usług informacyjnych i doradczych w zakresie korzystania z mobilności i swobodnego przepływu, by wesprzeć pracowników. Ważne będzie również odpowiednie informowanie pracodawców.

1.8

EKES popiera wysiłki Komisji Europejskiej zmierzające do zmiany i poszerzenia roli EURES-u w celu ułatwienia mobilności oraz zwiększenia zgodności między umiejętnościami a potrzebami rynku pracy.

2.1

W sprawozdaniu Maria Montiego z maja 2010 r. „Nowa strategia na rzecz jednolitego rynku” podkreśla się, że choć zasada swobodnego przepływu pracowników jest sukcesem z prawnego punktu widzenia, to z prawa tego korzysta się najmniej spośród czterech wolności rynku wewnętrznego. Rozdźwięk między teorią a praktyką jest widoczny również w wytycznych politycznych na lata 2010–2014, które przedstawił przewodniczący Komisji Europejskiej José Manuel Barroso.

2.2

Komisja proponuje dyrektywę w celu poprawy zastosowania przepisów UE i łatwiejszego korzystania z praw przyznanych pracownikom w ramach swobodnego przepływu. Traktat, a także obowiązujące przepisy europejskie, dają wszystkim obywatelom europejskim prawo do swobodnego przemieszczania się do innego państwa członkowskiego w celu podjęcia pracy i zamieszkania, a także chronią ich przed dyskryminacją ze względu na przynależność państwową w miejscu pracy i gwarantują równe traktowanie.

2.3

W ostatnich latach wprowadzono trzy plany działania (1) na rzecz mobilności pracowników: w 1997, 2002 i 2007 r. Niemniej odsetek pracowników europejskich, którzy korzystają z prawa do mobilności, wynosi w UE 3 %. Komisja, Parlament, Komitet Regionów, EKES i partnerzy społeczni zwrócili uwagę na przeszkody, które w praktyce utrudniają korzystanie z tego prawa:

2.4

Z powodu tych problemów przy wielu okazjach dyskryminacja ze względu na przynależność państwową jest nadal bardzo poważną przeszkodą dla pracowników migrujących w UE.

2.5

Komisja zrealizowała szeroko zakrojony program konsultacji z państwami członkowskimi, partnerami społecznymi, społeczeństwem obywatelskim i specjalistycznymi agencjami, na podstawie których stwierdziła, że najbardziej odpowiednim instrumentem ułatwiającym korzystanie z praw pracowników do swobodnego przepływu jest dyrektywa, która umożliwi jednolite egzekwowanie praw przyznanych na mocy art. 45 TFUE oraz art. 1–10 rozporządzenia (UE) nr 492/2011.

2.6

Zakres zastosowania dyrektywy odnosi się do tych aspektów swobodnego przepływu pracowników, które omówiono w rozporządzeniu (UE) nr 492/2011 gwarantującym równe traktowanie i niedyskryminację w:

2.7

Dyrektywa zobowiąże państwa członkowskie do:

3.1

Unia Europejska powinna wykorzystać wszelkie możliwości rynku pracy, by ożywić wzrost i zatrudnienie, rozwinąć w pełni potencjał jednolitego rynku i stworzyć dynamiczny europejski rynek pracy sprzyjający włączeniu społecznemu, który zapewni lepsze długofalowe perspektywy zatrudnienia. W tym celu trzeba usunąć przeszkody w swobodnym przepływie pracowników i zagwarantować prawa oraz obowiązki pracowników i przedsiębiorstw.

3.2

EKES przyjmuje z zadowoleniem fakt, że w Europejskim Roku Obywateli Komisja przyjęła wniosek dotyczący dyrektywy w celu ułatwienia swobodnego przepływu pracowników europejskich. Jest to jedna z czterech podstawowych wolności (oprócz swobodnego przepływu towarów, kapitału i usług), na których opiera się rynek wewnętrzny, i która została zapisana w Traktacie gwarantującym obywatelom UE przemieszczającym się do innego państwa członkowskiego w celu podjęcia pracy prawo do niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową.