19.1.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 17/1

—

uwzględniając swoją rezolucję z dnia 19 lipca 2012 r.„Priorytety Komitetu Regionów na rok 2013 w kontekście programu prac Komisji Europejskiej” (1) oraz swoją rezolucję w sprawie konkluzji Rady Europejskiej z jej wiosennego posiedzenia w 2012 r. (2);

—

uwzględniając komunikat Komisji Europejskiej dotyczący jej programu prac na rok 2013 (3) oraz swój protokół o współpracy z Komisją Europejską, podpisany w dniu 16 lutego 2012 r.;

—

uwzględniając rezolucję ustawodawczą Parlamentu Europejskiego z dnia 11 września 2012 r. w sprawie programu prac Komisji na rok 2013 (4);

1.

Uważa, że konieczność przezwyciężenia kryzysu gospodarczego, społecznego i finansowego to najpoważniejsze wyzwanie, przed którym stoi Unia Europejska. Dlatego też stanowczo popiera wysiłki zmierzające do tego, by UE w większym stopniu i konsekwentnie skupiała się na następujących kwestiach:

2.

Apeluje o przyjęcie ambitnych wieloletnich ram finansowych i wyposażenie Unii w rzeczywiste zasoby własne.

3.

Wyraża zadowolenie, że kładzie się nacisk na kwestię bezrobocia wśród młodzieży, i jest gotów wnieść wkład w opracowanie przyszłego pakietu w sprawie zatrudnienia młodzieży.

4.

Przypomina o swoich wzmocnionych przez traktat lizboński kompetencjach w dziedzinie zasady pomocniczości i o swoim zobowiązaniu, by działać jako punkt odniesienia co do właściwego stosowania tej zasady. W tym kontekście podkreśla, że będzie przywiązywać wielką wagę do monitorowania inicjatyw UE zawartych w programie prac Komisji na 2013 r. i zwraca uwagę na swój program prac poświęcony monitorowaniu stosowania zasady pomocniczości w 2013 r., który ma zostać przyjęty w styczniu.

5.

Popiera pomysł przeprowadzenia dogłębnej debaty na temat przyszłości Europy z perspektywy legitymacji demokratycznej, odpowiedzialności i skutecznej integracji, ponadto uważa, że niezbędne jest określenie politycznego stanowiska Komitetu Regionów w sprawie przyszłej roli szczebla regionalnego i lokalnego, w tym w sprawie ewentualnych zmian konstrukcji instytucjonalnej UE. Komitet Regionów będzie więc ożywiał wszelką dyskusję nad reformą traktatów w 2013 r. poprzez organizowanie debat politycznych i poprzez większe eksponowanie zasady pomocniczości i koncepcji wielopoziomowego sprawowania rządów jako istotnych narzędzi, które pomagają w osiągnięciu tych celów.

6.

Popiera wezwanie zawarte w rezolucji Parlamentu Europejskiego z 20 listopada 2012 r., aby państwa członkowskie rozważyły przystąpienie do „paktu na rzecz inwestycji społecznych”. Pakt ten, wzorowany na pakcie euro plus, ustalałby cele inwestycji społecznych, które państwa członkowskie miałyby osiągnąć w ustalonym czasie, tak aby zrealizować założenia strategii „Europa 2020” w dziedzinie zatrudnienia, spraw społecznych i edukacji, zgodnie z roczną analizą wzrostu gospodarczego i krajowymi programami reform.

7.

Będzie w dalszym ciągu analizować oddziaływanie terytorialne programu działalności legislacyjnej Komisji Europejskiej.

8.

Domaga się, aby zasięgnięto jego opinii w sprawie planu KE na rzecz szeroko zakrojonej i rzeczywistej europejskiej unii walutowej, zważywszy na istnienie wymiaru terytorialnego w każdym z czterech filarów planu.

9.

Apeluje o lepszą koordynację polityk gospodarczych i społecznych między poziomami europejskim i krajowym w kontekście europejskiego semestru i wnosi o silniejsze włączenie władz lokalnych i regionalnych do tej koordynacji. KR będzie kontynuował monitorowanie postępów w tym kierunku, a zarazem zabiegał o ściślejszą współpracę z Parlamentem Europejskim.

10.

Zdecydowanie popiera wystosowany do Komisji apel Parlamentu Europejskiego (5) o „pełne uwzględnienie” w następnej rocznej analizie wzrostu gospodarczego „roli budżetu UE w procesie związanym z europejskim semestrem przez podanie rzeczowych i konkretnych danych dotyczących efektów uruchamiania, efektów katalizatora, efektów synergii i efektów uzupełniających wywieranych przez budżet na wydatki publiczne na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym”.

11.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że na poziomie UE wdrażane są skuteczne mechanizmy pozwalające zagwarantować zrównoważoną politykę budżetową w państwach członkowskich, jednak ostrzega przed zagrożeniami, jakie koordynacja polityki budżetowej na poziomie UE może stwarzać dla władz lokalnych i regionalnych oraz dla świadczenia odpowiednich usług publicznych.

12.

Wyraża ubolewanie, że w programie prac nie została uwzględniona jego propozycja dotycząca zielonej księgi na temat synergii między budżetem UE, budżetami krajowymi i budżetami niższego szczebla; przypomina w szczególności o swoim poparciu dla idei opracowania na poziomie UE komunikatu w sprawie jakości wydatków publicznych, w którym należałoby zająć się m.in. tym, aby przy obliczaniu deficytu budżetowego oddzielano wydatki bieżące od inwestycji w celu uniknięcia sytuacji, w której inwestycje z długookresowymi korzyściami netto byłyby zaliczane do wydatków.

13.

Zobowiązuje się do gruntownego przeanalizowania lokalnych i regionalnych aspektów unii bankowej.

14.

Domaga się, by przedstawiono wyjaśnienia w kwestii instrumentu prawnego przewidzianego dla inicjatywy dotyczącej rachunku bankowego.

15.

W związku z toczącymi się negocjacjami w sprawie wieloletnich ram finansowych zdecydowanie opowiada się za tym, by polityka spójności stała się strategią inwestycyjną opartą na efektywnych wydatkach i solidnym budżecie, którego nie należy zmniejszać, jeśli chcemy stymulować wzrost i tworzyć miejsca pracy, zwiększać konkurencyjność i likwidować nierówności terytorialne w obrębie poszczególnych regionów UE i pomiędzy nimi, zwłaszcza w czasie kryzysu.

16.

Ubolewa, że zaproponowany przez Komisję Europejską „kodeks postępowania” nie został uwzględniony w programie prezydencji cypryjskiej; wnosi, by Komisja Europejska wspierała i analizowała zaangażowanie władz lokalnych i regionalnych w proces opracowywania umów o partnerstwie i odpowiednich programów operacyjnych, i domaga się, by do końca roku 2013 zostało przedstawione sprawozdanie na ten temat. W tym kontekście Komitet Regionów będzie pilnie śledził odnośne negocjacje oparte na mandatach negocjacyjnych Komisji dla poszczególnych krajów w odniesieniu do funduszy objętych wspólnymi ramami strategicznymi na lata 2014–2020, zwłaszcza w świetle zasady partnerstwa.

17.

Domaga się, by Komisja Europejska przeprowadziła formalne konsultacje w sprawie przeglądu wytycznych dotyczących regionalnej pomocy państwa.

18.

Wnosi o stworzenie europejskiej strategii rozwoju obszarów wiejskich, umożliwiającej przywrócenie równowagi zasobów przeznaczanych na obszary wiejskie, których poziom rozwoju wciąż sytuuje się poniżej średniej UE, a często znacznie poniżej poziomu rozwoju regionów o przewadze obszarów miejskich.

19.

Apeluje o przyjęcie zmienionego rozporządzenia w sprawie europejskiego ugrupowania współpracy terytorialnej, odrębnego od pakietu legislacyjnego dotyczącego funduszy strukturalnych.

20.

Wyraża ubolewanie z powodu powolnego tempa wdrażania Aktu o jednolitym rynku.

21.

Odnotowuje zamiar Komisji, by przedstawić wniosek w sprawie obowiązkowych faktur elektronicznych w zamówieniach publicznych, niemniej zwraca uwagę, że całkowite przestawienie się na systemy elektroniczne będzie stanowiło poważne wyzwanie dla niektórych samorządów lokalnych i regionalnych, które mogłyby potrzebować pomocy lub dłuższego okresu przejściowego.

22.

Wzywa do tworzenia partnerstw na rzecz Small Business Act (SBA) z myślą o dalszym wdrażaniu SBA na poziomie poniżej krajowego. Jest zdania, że inicjatywa „Europejski Region Przedsiębiorczości”, w ramach której KR od 2010 r. przyznaje nagrody, mogłaby dostarczać inspiracji do dalszego promowania przedsiębiorczości, szczególnie wśród młodzieży.

23.

Chciałby, aby Komisja wyjaśniła, dlaczego plan działania w dziedzinie e-zdrowia, do którego przyjęcia Komitet Regionów wcześniej wzywał i który został zapowiedziany w programie prac na 2012 r., nie został jeszcze przedstawiony i nie pojawia się ani wśród pozycji, których przyjęcie zostało zaplanowane do końca 2012 r., ani w programie prac na 2013 r.

24.

Uważa, że konieczna jest większa pewność prawa w przypadku działań w dziedzinie społecznej gospodarki rynkowej, i w związku z tym apeluje o ustanowienie statutu europejskiego towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.

25.

Z zadowoleniem przyjmuje zamiar Komisji Europejskiej, by zmodernizować przepisy UE w zakresie pomocy państwa i zmniejszyć obciążenia administracyjne poprzez przyjęcie ogólnych przepisów w zakresie wyłączeń blokowych, i wzywa w tym względzie do podniesienia progu de minimis.

26.

Ubolewa nad tym, że Komisja Europejska nie przeprowadziła z KR-em formalnych konsultacji w kontekście opracowania nowych wytycznych dotyczących stosowania unijnych przepisów w zakresie pomocy państwa do publicznego finansowania sieci szerokopasmowych.

27.

Wyraża zadowolenie, że w załączniku II do programu poświęcono uwagę konkretnym inicjatywom w zakresie uproszczenia i redukcji obciążeń administracyjnych, i deklaruje zamiar przyczyniania się do ich realizacji.

28.

Zwraca się do Komisji Europejskiej o podjęcie kroków w celu rozwiązania problemów z połączeniami między państwami członkowskimi i pomiędzy regionami; w tym kontekście wzywa Komisję Europejską do zwiększenia wysiłków mających na celu zmniejszenie izolacji energetycznej niektórych państw członkowskich, a także wprowadzenie do 2014 r. w pełni operacyjnego wewnętrznego rynku energii.

29.

Ubolewa nad brakiem jasnych zobowiązań Komisji Europejskiej do wzmocnienia polityki służącej rozwinięciu nowoczesnej infrastruktury sieci przesyłowej, a zwłaszcza wprowadzeniu inteligentnych sieci i inteligentnego opomiarowania, które są ważnym elementem efektywności energetycznej i bezpieczeństwa dostaw; wzywa Komisję Europejską do propagowania środków ułatwiających rozpowszechnienie mikroprodukcji energii i jej włączenia do systemu dystrybucyjnego.

30.

Ubolewa nad tym, że program prac Komisji Europejskiej nie wiąże się z dalszymi inicjatywami związanymi z mobilnością miejską. W tym kontekście ponownie stwierdza, że elektroniczne i inteligentne wystawianie biletów, np. za pomocą urządzeń przenośnych, we wszystkich rodzajach transportu jest istotnym warunkiem wstępnym zrównoważonej mobilności miejskiej. Wyraża nadzieję, że kwestią tą można będzie się zająć w ramach zaplanowanych działań następczych związanych z zieloną księgą w sprawie zintegrowanego europejskiego rynku płatności realizowanych przy pomocy kart płatniczych, przez internet i za pośrednictwem urządzeń przenośnych.

31.

Oczekuje, że Komisja Europejska wykorzysta wszystkie możliwości, aby doprowadzić do konsekwentnej realizacji celów wytyczonych podczas przeglądu transeuropejskiej sieci transportowej.

32.

Oczekuje wniosku dotyczącego przyszłej polityki portowej w UE. Przypomina o potrzebie poddania go ocenie oddziaływania terytorialnego.

33.

Uważa, że mobilność pracowników w obrębie państw członkowskich i pomiędzy nimi jest ważnym czynnikiem w walce z bezrobociem, wobec czego popiera plany modernizacji publicznych służb zatrudnienia, zwracając szczególną uwagę na reformę EURES (Europejskich Służb ds. Zatrudnienia), które obecnie pracują poniżej swych możliwości. Niemniej przypomina także, iż publicznymi służbami zatrudnienia często zarządzają władze lokalne i regionalne, z którymi trzeba się w pełni skonsultować w sprawie tych reform.

34.

Ubolewa, że Komisja Europejska nie wysłuchała wielokrotnych apeli KR-u o opracowanie europejskiej strategii na rzecz mieszkalnictwa socjalnego, która m.in. wyjaśniłaby reguły konkurencji mające zastosowanie do mieszkalnictwa socjalnego i pomogłaby władzom lokalnym i regionalnym w zapewnianiu godziwych i przystępnych cenowo mieszkań socjalnych, promowaniu mieszania się grup społecznych i zwalczaniu dyskryminacji.

35.

Wskazuje na znaczenie programów emerytalnych z punktu widzenia władz lokalnych i regionalnych, które są ważnymi pracodawcami. Oczekuje więc, że Komisja Europejska w swym wniosku uwzględni propozycje dotyczące sprawniejszego transgranicznego transferu pracowniczych praw emerytalnych.

36.

Uważa ustanowienie platformy współpracy w zakresie walki z pracą nierejestrowaną za inicjatywę, która pojawiła się we właściwym momencie. Uznaje za istotne włączenie do tej platformy regionalnych organów egzekwowania prawa oraz inspektoratów pracy. Dostrzega ponadto wiele możliwości powstania synergii między tą platformą a wnioskami w zakresie pełniejszego egzekwowania praw dotyczących delegowania pracowników.

37.

Wzywa Komisję Europejską do zadbania o to, by w nowych wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz produkcji filmowej i innych utworów audiowizualnych utrzymano – zgodnie z art. 107 ust. 3 lit. d) TFUE – obowiązek terytorialnego wykorzystania środków, opisany w komunikacie dotyczącym kinematografii z 2001 r.

38.

Ubolewa nad niskim poziomem ambicji w zakresie kultury, jaki można zaobserwować w programie prac, jeśli weźmiemy pod uwagę jej znaczenie dla tożsamości europejskiej i jej potencjał w zakresie wzrostu.

39.

Przyjmuje z zadowoleniem publikację 7. programu działań w zakresie środowiska, który jest kluczowym narzędziem pozwalającym przełożyć cele strategii „Europa 2020” na działania w zakresie środowiska i który powinien skupiać się na poprawie wdrażania polityki UE dotyczącej środowiska w ścisłej współpracy ze wszystkimi szczeblami sprawowania rządów, na uwzględnianiu kwestii dotyczących środowiska we wszystkich dziedzinach polityki oraz na międzynarodowym wymiarze wyzwań ekologicznych.

40.

Apeluje, by w strategii UE na rzecz adaptacji do zmiany klimatu uwzględnić rozdział dotyczący konkretnych działań na poziomie regionalnym i gminnym, a także wytyczne i wsparcie dla decydentów szczebla lokalnego i regionalnego w zakresie rozwiązań dotyczących funduszy i zarządzania, zgodnie z propozycjami wysuniętymi przez Porozumienie Burmistrzów.

41.

Zobowiązuje się do współpracy z Komisją Europejską na rzecz pomyślnego wdrożenia postanowień Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC), która odbyła się w Ad-Dausze, i Planu działania na rzecz zasobooszczędnej Europy.

42.

Oczekuje przeglądu unijnej polityki dotyczącej powietrza, by wzmocnić dyrektywę w sprawie krajowych pułapów emisji, tak by zmniejszyć stężenie tła. Popiera zaostrzenie norm dla pojazdów i wzywa do podjęcia kwestii emisji z transportu morskiego, ruchu lotniczego i rolnictwa, a jednocześnie do uproszczenia wskaźników i kryteriów pomiaru. Wzywa także do zintegrowania unijnej polityki jakości powietrza z innymi obszarami polityki, a zwłaszcza z polityką w dziedzinie transportu, mieszkalnictwa, energii, klimatu i polityką przemysłową.

43.

Ponawia swe zobowiązania na rzecz wzmocnionej współpracy z Komisją Europejską w zakresie wdrażania unijnej strategii na rzecz ochrony różnorodności biologicznej na okres do 2020 r.

44.

Z zadowoleniem przyjmuje wystosowane przez Europejski Bank Inwestycyjny do Komitetu Regionów zaproszenie do przyczynienia się do prac nad przyszłą polityką dotyczącą pożyczek związanych z energetyką. Wzywa do udostępnienia pożyczek dla małych i średnich firm oraz władz lokalnych i regionalnych na inwestycje w dziedzinie efektywności energetycznej i energii ze źródeł odnawialnych. W tym kontekście uważa, że narastające zagrożenie ubóstwem energetycznym należy uwzględnić w unijnych inicjatywach w zakresie polityki energetycznej.

45.

Pragnie zaangażować się w planowanie wszystkich działań UE związanych z Europejskim Rokiem Obywateli 2013, by podnieść wśród obywateli świadomość i zrozumienie przysługujących im praw, w trosce o to, by usunąć wszelkie pozostałe przeszkody stojące na drodze do stosowania tych praw oraz wzmocnić samo pojęcie obywatelstwa Unii Europejskiej.

46.

Z zadowoleniem przyjmuje wyrażony przez Komisję Europejską zamiar przygotowania sprawozdania o zwalczaniu korupcji i sporządzenia tabeli wyników dotyczącej wymiaru sprawiedliwości, jako mechanizmów, które przyczynią się do zwiększenia zaufania obywateli do administracji publicznej wszystkich szczebli, oraz proponuje swą pomoc w pracach nad tymi dokumentami.

47.

Oczekuje możliwości współpracy z Komisją Europejską nad siecią integracji, by doprowadzić do jedności w różnorodności.

48.

Zaleca Komisji, by w sprawozdaniach na temat strategii rozszerzenia bardziej szczegółowo zajęła się sytuacją samorządów lokalnych i regionalnych, i w odpowiednich przypadkach zwróciła uwagę krajów ubiegających się o członkowstwo w UE na potrzebę przeprowadzenia decentralizacji.

49.

Wnosi o ułatwienie dostępu podmiotów lokalnych i regionalnych w krajach objętych procesem rozszerzenia i w krajach objętych europejską polityką sąsiedztwa do specjalnych funduszy UE dla tego obszaru oraz popiera dalsze wykorzystywanie istniejących programów, w tym programów Erasmus Mundus i EUWT, z udziałem partnerów w krajach sąsiadujących z UE.

50.

Potwierdza zamiar kontynuowania pozytywnej współpracy z Komisją Europejską w ramach Instrumentu na rzecz administracji lokalnej, aby zwiększyć potencjał lokalny oraz promować wiedzę o UE i jej procedurach w krajach kandydujących i potencjalnych krajach kandydujących. Zachęca Komisję do rozważenia możliwości rozszerzenia tego instrumentu na władze lokalne w krajach objętych europejską polityką sąsiedztwa.

51.

Pozytywnie odnosi się do rozróżnienia między rolą władz lokalnych i regionalnych a rolą społeczeństwa obywatelskiego w realizacji celów polityki współpracy na rzecz rozwoju, które to rozróżnienie Komisja Europejska wprowadziła, wydając odrębne komunikaty w tych sprawach. Wzywa Parlament Europejski do przyjęcia takiego samego podejścia.

52.

Oczekuje, że miasta i regiony zostaną zaangażowane w określanie stanowiska UE na szczyt w sprawie milenijnych celów rozwoju na 2015 r.

53.

Zobowiązuje swego przewodniczącego do przedłożenia niniejszej rezolucji przewodniczącym Komisji Europejskiej, Rady Europejskiej i Parlamentu Europejskiego oraz cypryjskiej prezydencji w Radzie UE, a także przyszłym prezydencjom: irlandzkiej i litewskiej.

19.1.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 17/6

—

Uwzględniając swoją zmienioną opinię w sprawie nowych wieloletnich ram finansowych po 2013 r., przyjętą 9 października 2012 r.;

—

Uwzględniając projekt konkluzji Rady Europejskiej,

1.

Ubolewa, że na posiedzeniu Rady Europejskiej w dniach 22–23 listopada 2012 r. nie udało się osiągnąć porozumienia w sprawie wieloletnich ram finansowych po 2013 r.

2.

Podkreśla znaczenie osiągnięcia porozumienia i ostrzega przed konsekwencjami, jakie opóźnienie będzie mieć dla programowania, zwłaszcza w zakresie wspólnych ram strategicznych dla funduszy po 2014 r., co spowoduje poważne konsekwencje dla inwestycji planowanych w regionach i miastach UE.

3.

Odnotowuje, że Rada Europejska uznała, iż „budżet europejski jest istotny dla spójności Unii oraz dla zatrudnienia i wzrostu gospodarczego we wszystkich naszych krajach”. Stwierdzenie to stoi jednak w sprzeczności z propozycjami cięć w polityce spójności wysuwanymi przez niektóre państwa członkowskie. Podkreśla, że tak czy inaczej potrzebujemy więcej czasu, by przeprowadzić dalszą analizę wielkości i propozycji będących przedmiotem negocjacji.

4.

Podkreśla jednocześnie, że Komitet Regionów, jako organ UE reprezentujący władze lokalne i regionalne, jest w pełni świadomy problemów gospodarczych, z jakimi zmagają się państwa członkowskie UE, i sądzi, że pierwszym priorytetem musi być wzmocnienie gospodarki i ograniczenie biurokracji, co doprowadzi do większych możliwości zatrudnienia w państwach członkowskich.

5.

Ponownie wzywa do opracowania wiarygodnego wieloletniego budżetu UE jako narzędzia inwestycyjnego, które ma służyć wszystkim państwom członkowskim i regionom, co najmniej na takim poziomie, pod względem pułapu środków na zobowiązania określonego jako odsetek DNB, jaki został ustalony dla obecnego okresu programowania 2007–2013, i popiera wezwanie Parlamentu Europejskiego do ustanowienia budżetu, który ponownie umożliwi wzrost odpowiadający celom strategii „Europa 2020” oraz zaspokajanie – we właściwy sposób – potrzeb na szczeblu lokalnym i regionalnym w zakresie spójności terytorialnej, gospodarczej i społecznej.

6.

Uważa, że niezwykle ważne jest zagwarantowanie roli Parlamentu Europejskiego w procesie negocjacji, nie tylko w związku z procedurą zgody mającą zastosowanie do całych wieloletnich ram finansowych, lecz również z uwagi na to, że wiele kwestii poruszanych w projekcie konkluzji Rady Europejskiej (wersja z 22 listopada 2012 r.), a w szczególności punkty dotyczące poddziału 1b (spójność), działu 2 (WPR), wspólnych ram strategicznych i zagadnień horyzontalnych, podlegają procedurze współdecyzji.

7.

Przypomina, że traktaty (art. 312 TFUE) zawierają konkretne zapisy na wypadek, gdyby wieloletnie ramy finansowe nie zostały przyjęte, zanim z końcem 2013 r. wygasną podstawy prawne wszystkich obecnych wieloletnich programów wydatków UE, oprócz pierwszego filara wspólnej polityki rolnej.

8.

Sprzeciwia się cięciom w budżecie polityki spójności. Przypomina, że polityka spójności jest narzędziem inwestycyjnym, które stymuluje konkurencyjność w sposób zrównoważony i przyczynia się do zmniejszenia nierówności między regionami.

9.

Przypomina, że w kwestiach związanych z polityką spójności objętych art. 177, takich jak metoda dystrybucji środków krajowych i poziom limitów dla polityki spójności i rozwoju obszarów wiejskich, ma zastosowanie procedura współdecyzji i obowiązkowa konsultacja z Komitetem Regionów oraz prawo Komitetu do wystąpienia do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości na podstawie art. 263 ust. 3 TFUE.

10.

W nawiązaniu do opinii przyjętych przez Komitet Regionów od początku 2012 r., dotyczących różnych wniosków legislacyjnych Komisji, Komitet ponownie stwierdza, co następuje:

11.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w projekcie konkluzji Rady Europejskiej zachowuje się program pomocy żywnościowej dla najbardziej potrzebujących, lecz zdecydowanie sprzeciwia się temu, aby środki na ten cel miały pochodzić z EFS.

12.

Jest zdania, że zmniejszenie kwot przeznaczonych na Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji o 47 % w porównaniu z jego obecnym budżetem jest całkowicie nieodpowiednie w kontekście trwającego kryzysu. Rozumie, że projekt konkluzji Rady został sporządzony z założeniem, iż przyszły Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji nie będzie miał zastosowania do sektora rolnego.

13.

Wyraża ubolewanie, że negocjacje były skupione na ograniczaniu wydatków z budżetu UE i że nie poświęcono właściwej uwagi dochodom i bezwzględnej konieczności reformy obecnego systemu, która pozwoliłaby UE dysponować własnymi zasobami i zrezygnować z obecnego systemu korekt i wyłączeń finansowych.

14.

Z zadowoleniem przyjmuje propozycję, by dwie trzecie kwot zebranych przez państwa członkowskie, które zobowiązały się do wprowadzenia podatku od transakcji finansowych w ramach wzmocnionej procedury współpracy, były ściągane jako nowe źródło zasobów własnych w budżecie UE i aby wkład tych państw członkowskich na podstawie DNB został odpowiednio zmniejszony.

15.

Zobowiązuje swego przewodniczącego do przedłożenia niniejszej rezolucji przewodniczącym Komisji Europejskiej, Rady Europejskiej i Parlamentu Europejskiego oraz cypryjskiej prezydencji w Radzie UE, a także przyszłym prezydencjom: irlandzkiej i litewskiej.

19.1.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 17/8

—

Jest przekonany, że polityka konsumencka pomoże UE szybciej przezwyciężyć kryzys. Bardziej świadomi konsumenci są niezbędni, by zapewnić produkcję dóbr i świadczenie usług charakteryzujących się niezawodnością, wysoką jakością i konkurencyjnością, czym przyczyniają się do trwałej naprawy gospodarki;

oraz wzywa Komisję Europejską, aby:

—

wyposażyć samorządy lokalne i regionalne w narzędzia pozwalające im, w ramach ich kompetencji, zapewniać jak największą ochronę konsumentów;

—

ściśle współpracować z władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi; w szczególności, nawet jeżeli działania w ramach programu muszą – z natury rzeczy – być wdrażane głównie przez organy europejskie i krajowe, to rola władz lokalnych jest istotna, gdyż reprezentują one lokalne społeczności i mogą skutecznie przyczyniać się do stosowania przepisów;

—

nie zapominać o tym, iż władze lokalne i regionalne są także konsumentami towarów i usług i z tego tytułu potrzebują solidnych ram – których zresztą same się domagają – gwarantujących poszanowanie ich interesów oraz interesów reprezentowanych przez nie wspólnot lokalnych wnoszących często wkład do ich budżetu;

—

uznać, że zwiększenie autonomii konsumentów wymaga także ich edukowania, i w związku z tym istotne jest, by samorządy lokalne i regionalne oraz społeczeństwo obywatelskie uczestniczyły w kampaniach informacyjnych skierowanych do konsumentów;

—

poprawić – za pomocą odpowiednich zasobów i wiedzy – mechanizmy nadzoru w regionach charakteryzujących się trwałymi niekorzystnymi warunkami przyrodniczymi lub demograficznymi.

Sprawozdawca

Spyros SPYRIDON (EL/PPE), radny regionu Attyka

Dokument źródłowy

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Europejski program na rzecz konsumentów – zwiększanie zaufania i pobudzanie wzrostu gospodarczego”

(COM(2012) 225 final)

1.

Z zadowoleniem przyjmuje komunikat Komisji Europejskiej zawierający pogłębioną refleksję i obejmujący szeroki zakres problemów dotyczących ochrony konsumentów.

2.

Wyraża też zadowolenie, że program jest spójnym i całościowym instrumentem pozwalającym rozwijać działania wzmacniające ochronę konsumentów. Trzeba zdać sobie sprawę ze skali wyzwań, jakimi są autonomia konsumentów i wzmocnienie jednolitego rynku. Kluczowym elementem realizacji strategii „Europa 2020” będzie informowanie i wzrost odpowiedzialności konsumentów.

3.

Wyraża zaniepokojenie, że program, pomimo całkiem szerokiego zakresu, nie obejmuje usług zdrowotnych, które są ważną częścią polityki konsumenckiej. Usługi medyczne świadczone są konsumentom, którzy za nie płacą, i spełniają one w dużej mierze misję użyteczności publicznej. W związku z tym należy włączyć politykę zdrowotną do programu jako istotną z punktu widzenia konsumentów.

4.

Zgadza się co do czterech głównych celów tematycznych wybranych przez Komisję Europejską, które są jednocześnie dziedzinami, na których powinna się skupić polityka w zakresie ochrony konsumentów: i) poprawa bezpieczeństwa konsumentów; ii) poszerzanie wiedzy; iii) lepsze wdrażanie i sprawniejsze egzekwowanie przepisów oraz zagwarantowanie możliwości dochodzenia roszczeń; iv) dostosowanie praw konsumenta i polityki w najważniejszych obszarach do zmian gospodarczych i społecznych. Komitet wzywa do zwiększenia przejrzystości i dostarczania konsumentom porównywalnych i lepszej jakości informacji, aby mogli podejmować bardziej racjonalne decyzje.

5.

Podkreśla, że przy opracowywaniu działań należy przestrzegać zasady proporcjonalności podejmowanych środków, a zwłaszcza dokonać dogłębnej analizy stosunku kosztów do korzyści.

6.

Podkreśla, że podejmowane środki muszą być skuteczne i adekwatne, szczególnie w dziedzinie zdrowia i bezpieczeństwa. Wybrane metody powinny być odpowiednio elastyczne, aby, w celu ochrony konsumentów, można je było dostosować do specyfiki regionalnej, potrzeb najsłabszych grup ludności i szybkiego rozwoju rynków.

7.

Jeżeli chodzi o wdrażanie środków, sugeruje, by oprócz wymienionych wyżej działań sektorowych w ramach istniejących kompetencji wziąć pod uwagę również perspektywę horyzontalną, aby uwzględnić prawa konsumentów w całokształcie polityki europejskiej.

8.

Stwierdza, że w tekście nie położono nacisku na cel spójności terytorialnej wprowadzony w traktacie lizbońskim. Zwraca szczególnie uwagę na konieczność ochrony najsłabszych grup konsumentów, którzy mają trudności z dostępem do rynków, ograniczone możliwości wyboru lub problemy z dochodzeniem swych praw. Do kategorii tej zaliczają się konsumenci z regionów najbardziej oddalonych, regionów słabo zaludnionych, a także regionów wyspiarskich i górskich, gdzie rynek działa w sposób niedoskonały.

9.

Podkreśla w tym kontekście rosnące znaczenie internetu dla tej kategorii konsumentów, zarówno jeśli chodzi o dostęp do rynków, jak i o zdobywanie informacji, porównywanie towarów i usług oraz dochodzenie własnych praw w razie sporu.

10.

Podkreśla znaczenie poprawy – za pomocą odpowiednich zasobów i wiedzy – mechanizmów nadzoru w regionach charakteryzujących się trwałymi niekorzystnymi warunkami przyrodniczymi lub demograficznymi.

11.

Zwraca uwagę Komisji Europejskiej i krajowych organów prawodawczych na konieczność zapewnienia dostosowania podejmowanych działań do możliwości producentów pochodzących z regionów znajdujących się w trudniejszej sytuacji. Dla tych kategorii koszt i niezbędny czas dostosowania mogą się znacznie różnić od tych samych elementów w innych regionach europejskich.

12.

Podkreśla przy tej okazji konieczność realizacji agendy cyfrowej w ramach strategii „Europa 2020”, ponieważ internet odgrywa bardzo ważną rolę z punktu widzenia wszystkich kategorii konsumentów. Poszczególne szczeble władzy – europejski, krajowy i regionalny – powinny aktywnie uczestniczyć w tych wysiłkach, aby poprawić jakość życia obywateli europejskich.

13.

Podkreśla wpływ internetu na najmłodszych, co do których można przyjąć, iż są o tyle bardziej narażeni na zagrożenia związane z nowymi technologiami niż dorośli, że częściej z nich korzystają.

14.

Zwraca uwagę na fakt, iż z internetu rzadziej korzystają słabsze grupy ludności, takie jak osoby starsze, niepełnosprawne i osoby znajdujące się w niekorzystnej sytuacji społecznej. Komitet podkreśla zwłaszcza, że regiony o trwałych niekorzystnych warunkach naturalnych są w większym stopniu dotknięte problemem starzenia się ludności. Te kategorie ludności mają przeważnie mniejsze możliwości korzystania z potencjału jednolitego rynku i dochodzenia swych praw. Należy podjąć szczególne wysiłki – z udziałem samorządów lokalnych i regionalnych – aby za pomocą konkretnych działań promować dobrobyt obejmujący również obywateli tej kategorii.

15.

Mając na uwadze trudności regionów i gmin, zwłaszcza obszarów wiejskich, górskich lub wyspiarskich, a także peryferyjnych i najbardziej oddalonych, z poprawą dostępu do internetu, popiera ostatnie propozycje Komisji w sprawie zmiany prawodawstwa dotyczącego pomocy państwa. We wniosku Komisji uznano m.in., że zwolnienie z obowiązku informowania o pomocy w zakresie zapewnienia dostępu do szybkiego internetu jest zgodne z przepisami dotyczącymi rynku wewnętrznego.

16.

Wzywa Komisję Europejską, by współpracowała z państwami członkowskimi w podejmowaniu inicjatyw na rzecz poprawy elektronicznych umiejętności konsumentów i czuwała jednocześnie nad tym, by wszystkie grupy obywateli miały dostęp do jednolitego rynku cyfrowego i mogły w pełni korzystać z jego zalet.

17.

Podkreśla, że szybki rozwój handlu elektronicznego ma kluczowe znaczenie dla konsumentów, gdyż zwiększa możliwości wyboru, zwłaszcza dla obywateli zamieszkujących regiony trudno dostępne, najbardziej oddalone lub położone niecentralnie, ale także dla obywateli o ograniczonej mobilności, którzy bez niego nie mieliby dostępu do szerszej oferty.

18.

Ze szczególnym naciskiem podkreśla, że bezpieczeństwo internetu jest niezwykle istotnym problemem, którego zakres wykracza poza ramy programu na rzecz konsumentów. Należy podjąć wszelkie odpowiednie działania, aby to ważne narzędzie było używane z korzyścią dla obywateli europejskich – występujących jako konsumenci lub w ramach prowadzonej działalności biznesowej – i aby zapobiec przestępczym lub nieuczciwym praktykom, takim jak np. nadużycia w zakresie gromadzenia danych osobowych lub naruszanie praw własności.

19.

Przychylnie przyjmuje wyrażony przez Komisję zamiar opracowania wniosków legislacyjnych dotyczących rozwiązywania sporów on-line i pozasądowego rozwiązywania sporów, które jest istotnym narzędziem spójności terytorialnej. KR zgadza się z Komisją co do tego, że należy ułatwić konsumentom egzekwowanie swych praw w drodze pozasądowego rozwiązywania sporów. Uważa jednak za wskazane ograniczenie zakresu stosowania dyrektyw do kwestii leżących w kompetencjach UE, a zwłaszcza do sporów o charakterze transgranicznym.

20.

Wyraża przekonanie, że konieczne jest wyposażenie samorządów lokalnych i regionalnych w odpowiednie narzędzia pozwalające im, w ramach ich kompetencji, zapewniać ochronę konsumentów. W tym kontekście, uznając, że jest to odpowiedni moment – dyskutowane są obecnie wieloletnie ramy finansowe na okres 2014–2020 – Komitet proponuje, by przy wdrażaniu programu korzystać nie tylko z zasobów funduszy strukturalnych, ale także z puli krajowych programów reform.

21.

Natomiast jeśli chodzi o same fundusze strukturalne, Komitet proponuje przyjęcie środków, dzięki którym finansowanie przedsiębiorstw podlegałoby również kryteriom związanym z ich zobowiązaniami i z ich ogólną postawą wobec konsumentów (np. zrównoważoną produkcją), a nie ograniczonym tylko do danych dotyczących głównie stabilności gospodarczej.

22.

W tym kontekście podkreśla konieczność ścisłej współpracy przy podejmowaniu takich środków między władzami europejskimi, krajowymi, regionalnymi i lokalnymi. W szczególności zwraca uwagę, że nawet jeżeli działania w ramach programu muszą – z natury rzeczy – być wdrażane głównie przez organy europejskie i krajowe, to rola władz lokalnych jest istotna, gdyż reprezentują one lokalne społeczności i mogą skutecznie przyczyniać się do stosowania przepisów.

23.

Podkreśla również, że nie należy zapominać o tym, iż władze lokalne i regionalne są także konsumentami towarów i usług i z tego tytułu potrzebują solidnych ram – których zresztą same się domagają – gwarantujących poszanowanie ich interesów oraz interesów reprezentowanych przez nie wspólnot lokalnych wnoszących często wkład do ich budżetu.

24.

Zauważa, że w okresie kryzysu gospodarczego, który obecnie przechodzimy, wysiłki podejmowane, by skutecznie wdrożyć program, nie mogą być uznawane za luksus. Przeciwnie, Komitet Regionów jest przekonany, że polityka konsumencka pomoże UE szybciej przezwyciężyć kryzys. Bardziej świadomi konsumenci są niezbędni, by zapewnić produkcję dóbr i świadczenie usług charakteryzujących się niezawodnością, wysoką jakością i konkurencyjnością, czym przyczyniają się do trwałej naprawy gospodarki.

25.

Zauważa, że obecny kryzys finansowy wpłynie radykalnie na konsumpcyjne zwyczaje obywateli, ponieważ, z jednej strony, nasili nierówności społeczne, a z drugiej ograniczy dochód przeznaczany na konsumpcję. Wskutek tego obywatele wybiorą nowe style konsumpcyjne, gdzie konsument będzie chciał lepiej kontrolować swe transakcje, posiadać bogatsze i bardziej zrozumiałe informacje oraz mieć możliwość porównywania, zmiany pierwotnej decyzji i dochodzenia swych praw w wypadku sporów. Komisja Europejska musi uwzględnić pojawiające się nowe warunki i wykorzystać program w celu stworzenia jak najlepszego otoczenia dla promowania dobrobytu obywateli, jak o tym stanowi zresztą traktat lizboński.

26.

Przypomina o konieczności zapewnienia lepszych informacji i gwarancji co do identyfikowalności produktów, aby umożliwić konsumentom właściwą ocenę stosunku ceny do jakości.

27.

Stwierdza, że rośnie ryzyko, iż konsument będzie podejmował decyzje podyktowane ceną towarów, ze szkodą dla jakości. Jeśli chodzi natomiast o szczegółową kwestię wymiany przygranicznej w Unii, Komitet obawia się wzrostu liczby przypadków przemytu.

28.

Z uznaniem odnosi się do zamiaru Komisji, by przeprowadzić badanie nad skutkami zadłużenia gospodarstw domowych. Sugeruje, by badanie to nie ograniczało się do analizy sposobów zaradzenia temu problemowi, który – wraz z kryzysem – osiągnął niekontrolowaną skalę, lecz obejmowało także przyczyny i zawierało propozycje środków, np. takich, jak zapewnienie odpowiedzialnej działalności pożyczkowej, a zarazem prowadzenie konkretnych działań mających na celu złagodzenie skutków nadmiernego zadłużenia.

29.

Zauważa, że konieczne jest wprowadzenie przepisów dotyczących bezpieczeństwa produktów i usług medycznych, które to kwestie znalazły się ostatnio w centrum zainteresowania medialnego.

30.

Stwierdza z niepokojem, że według komunikatu tylko 2 % konsumentów odpowiedziało poprawnie na pytania dotyczące ich praw. Odsetek ten wydaje się wyjątkowo niski. W związku z tym Komitet wzywa Komisję i państwa członkowskie do zdwojenia wysiłków na rzecz informowania konsumentów o ich prawach. Zamiar zorganizowania na poziomie europejskim kampanii informacyjnej będzie krokiem w tym kierunku. Samorządy lokalne i regionalne mogą również wnieść swój wkład, współpracując z zainteresowanymi stronami zajmującymi się wspieraniem konsumentów.

31.

Uważa za trafną konkluzję Komisji, że organy odpowiedzialne za stosowanie przepisów stoją przed koniecznością nasilenia działań przy mniejszych zasobach. Wymaga to ścisłego planowania i ciągłego analizowania skuteczności podejmowanych środków, aby uzyskać jak najlepsze wyniki.

32.

Podkreśla, że zwiększenie autonomii konsumentów wymaga także ich edukowania, i w związku z tym stwierdza, że istotne jest, by samorządy lokalne i regionalne oraz społeczeństwo obywatelskie uczestniczyły w kampaniach informacyjnych skierowanych do konsumentów, przy czym należy zapewnić pewien margines swobody, jeżeli chodzi o dostosowanie kampanii informacyjnych do warunków regionalnych. Sugeruje również położenie większego nacisku na programy nauczania w placówkach szkolnych i na wyższych uczelniach, aby przygotować młode pokolenia do roli konsumentów świadomych swych decyzji. Ponadto nie należy ignorować roli, jaką odgrywają placówki kształcenia dorosłych.

33.

Opowiada się za próbą rozwiązania problemów u źródła poprzez środki zachęcające przedsiębiorstwa do dostosowania się do przepisów. Jednakże podejście to powinno uwzględniać specyfikę producentów w każdym kraju i regionie, a także w świecie, tam, gdzie mają swe siedziby dostawcy. Zachęty muszą być wystarczające, by skompensować koszt dostosowania do nowych przepisów, które wejdą w życie, a ponadto należy wziąć pod uwagę zdolność przystosowawczą przedsiębiorstw.

34.

Podkreśla, że przy wdrażaniu polityki ochrony konsumentów Komisja Europejska powinna wykazać poszanowanie porządku prawnego państw członkowskich i przestrzegać zasady pomocniczości. Ponadto w chwili włączenia prawodawstwa unijnego do swego prawa krajowego państwa członkowskie muszą podjąć szczególne wysiłki, by nie nakładać dodatkowych wymogów oprócz tych, które są niezbędne, żeby osiągnąć ten cel. Nie powinno to uniemożliwić państwom członkowskim, w konkretnych przypadkach, dążenia do wyższego poziomu ochrony konsumentów.

35.

Uważa, że aby konsumenci mogli skorzystać z udoskonalenia przepisów, muszą zostać poinformowani o wprowadzonych zmianach. Komitet podkreśla także, że samorządy lokalne i regionalne muszą mieć możność uczestniczenia w rozpowszechnianiu wśród konsumentów informacji dotyczących ich praw oraz korzystnych zmian w przepisach.

36.

Wyraża zadowolenie, że program na rzecz konsumentów zawiera odniesienie do powództw zbiorowych, i zachęca Komisję, by zaproponowała konkretne ramy w tym zakresie. Wnioski Komisji w sprawie zbiorowych instrumentów ochrony prawnej powinny ograniczać się do ustanawiania ram prawnych, które zawierałyby co najwyżej postanowienia dotyczące wymaganych minimalnych standardów krajowych, i pozostawiać w gestii państw członkowskich decyzję o tym, jak można wdrożyć zbiorowe instrumenty dochodzenia roszczeń z uwzględnieniem krajowych tradycji prawnych. Jeśli UE chciałaby skorzystać z kompetencji w zakresie regulacji innych mechanizmów pozwów zbiorowych, to instrumenty te powinny odpowiadać porządkom prawnym poszczególnych państw członkowskich oraz ich systemom dochodzenia roszczeń.

37.

Jest przekonany, że rozwijanie całościowej strategii na rzecz konsumentów wymaga ich znaczącej reprezentacji w organach decyzyjnych. W związku z tym Komitet podkreśla rolę organizacji konsumenckich, które mają pełniejszą wizję problemów, jakie napotykają w codziennym życiu, i z tego względu mogą przyczynić się do ich rozwiązania, jeśli zostaną poproszone o udział. Jednocześnie organizacje te są kanałami komunikacyjnymi między obywatelami a administracją, co pozwala na odgórne rozpowszechnianie informacji. Komitet uznaje, że możliwa jest dalsza poprawa stosunków między samorządami lokalnymi i regionalnymi a organizacjami konsumenckimi na wszystkich szczeblach i zachęca jednocześnie państwa członkowskie do jej wspierania w zależności od potrzeb i do stworzenia w odpowiednich przypadkach stosownych ram funkcjonowania.

38.

Wychodzi z założenia, że obywatele muszą móc zaufać organom odpowiedzialnym za wdrażanie prawodawstwa; ten cel zostanie osiągnięty zarówno przez odpowiednie stosowanie przepisów, jak i poprzez umożliwienie obywatelom wnoszenia skarg do tych organów w wypadku sporów.

39.

Podkreśla, że jeśli chodzi o przedsiębiorstwa całego łańcucha produkcji, trzeba będzie je przekonać, że wywiązywanie się z zobowiązań wynikających z przepisów jest korzystniejsze niż brak ich poszanowania. Należy zauważyć, że informacje odnoszące się do prawodawstwa dotyczącego konsumentów nie powinny być skierowane tylko do nich samych, ale także do przedsiębiorstw.

40.

Odnośnie do roli pośredników zgadza się ze stwierdzeniem, że jest ona coraz większa, zwłaszcza w wypadku usług on-line. W związku z tym istotne znaczenie ma zapewnienie przejrzystości i zaufania, ale także zagwarantowanie, że w wypadku niewypłacalnych pośredników sprawiedliwości stanie się zadość i nałożone zostaną kary. W tym celu konieczne jest stworzenie struktur kontroli i nadzoru, tak w państwach członkowskich, jak i na szczeblu UE.

41.

Sugeruje ponadto – jeśli chodzi o deklarowany przez Komisję zamiar współpracowania z pośrednikami i specjalistami, by udoskonalić ramy odnoszące się do umów handlowych – przyjęcie wiążących zasad dotyczących gwarancji handlowych, aby wypełnić poważną lukę w ochronie konsumentów.

42.

Wzywa Komisję do czuwania nad tym, by państwa członkowskie wdrożyły przepisy dotyczące pogłębienia jednolitego rynku w odpowiednim czasie i – co szczególnie ważne – bez zastrzeżeń.

43.

Wyraża rozczarowanie, że budżet przewidziany na działania z tytułu programu na rzecz konsumentów jest ograniczony i wynosi, w przeliczeniu na obywatela europejskiego, 0,05 EUR rocznie. Dlatego zwraca uwagę Komisji Europejskiej, że powinna wykazać się dużą ostrożnością przy opracowywaniu i wdrażaniu tych działań, aby uzyskać jak najlepsze wyniki.

44.

Będzie z uwagą obserwował, czy wdrażanie europejskiego programu na rzecz konsumentów przebiega szybko i skutecznie, z korzyścią dla jakości życia obywateli europejskich.

19.1.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 17/13

—

Przyjmuje z satysfakcją wyrażony przez Komisję zamiar wprowadzenia obowiązku organizowania przez państwa członkowskie partnerskiej współpracy władz publicznych szczebla krajowego, regionalnego i lokalnego oraz podmiotów gospodarczych, społecznych i sektora pozarządowego.

—

Popiera inicjatywę Komisji dotyczącą uzupełnienia rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów o Europejski kodeks postępowania w zakresie partnerstwa (ECCP) oraz głęboko ubolewa nad decyzją Rady, by wyłączyć Kodeks postępowania z negocjacji.

—

Apeluje do Komisji, aby ECCP zapewniał faktyczną równowagę pomiędzy potrzebą spełnienia przez państwa członkowskie zawartych w nim wymogów partnerstwa a prawem państw członkowskich do zachowania ich specyficznych możliwości i dotychczasowych praktyk, zwłaszcza w kontekście zasady pomocniczości.

—

Podkreśla, że partnerstwo jest niezbędnym warunkiem zwiększenia skuteczności polityki spójności oraz że wyłącznie system wielopoziomowego sprawowania rządów może zapewnić skuteczne połączenie strategicznych wytycznych Unii Europejskiej z wyzwaniami regionalnymi i lokalnymi.

—

Domaga się, aby władze regionalne i lokalne zostały w pełni włączone w przygotowywanie umów partnerskich oraz w wyznaczanie i realizację priorytetów inwestycyjnych polityki regionalnej.

—

Dostrzega potrzebę zapewnienia odpowiedniej hierarchii partnerów, w której nadrzędną pozycję zajmowałyby władze regionalne i lokalne, ponieważ wyrażają one wspólne poglądy i wartości oraz reprezentują wspólne interesy.

—

Dostrzega potrzebę dostosowania partnerów do rodzaju programu, lecz wyraża wątpliwości, czy programy winny być grupowane według rodzaju funduszy.

Sprawozdawca

Stanisław SZWABSKI (PL/EA), przewodniczący Rady Miasta Gdyni

Dokument źródłowy

Dokument roboczy służb Komisji „Zasada partnerstwa w procesie wdrażania funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych – elementy europejskiego kodeksu postępowania w zakresie partnerstwa”

SWD(2012) 106 final

1.

Podziela stanowisko Komisji, że partnerstwo jest kluczowym czynnikiem pomyślnej realizacji strategii „Europa 2020” i sprawnego wdrażania funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych Unii Europejskiej.

2.

Przyjmuje z satysfakcją wyrażony przez Komisję zamiar wprowadzenia obowiązku organizowania przez państwa członkowskie partnerskiej współpracy władz publicznych szczebla krajowego, regionalnego i lokalnego oraz podmiotów gospodarczych, społecznych i sektora pozarządowego we wszystkich procesach wdrażania polityk Unii Europejskiej.

3.

Popiera inicjatywę Komisji dotyczącą uzupełnienia rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów o Europejski kodeks postępowania w zakresie partnerstwa (ECCP) jako dokument konkretyzujący i uszczegółowiający partnerstwo w procesie przygotowania, wdrażania i ewaluacji programów oraz funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych (CSF).

4.

Głęboko ubolewa nad decyzją Rady, by wyłączyć Kodeks postępowania z negocjacji, co oznacza, że zignorowano stanowisko Parlamentu Europejskiego i KR-u. Instytucje te będą jednak nadal opowiadać się za potrzebą istnienia takiego instrumentu w okresie programowania 2014–2020.

5.

Wobec powyższego apeluje do Komisji, aby ECCP zapewniał faktyczną równowagę pomiędzy potrzebą spełnienia przez państwa członkowskie zawartych w nim wymogów partnerstwa a prawem państw członkowskich do zachowania ich specyficznych możliwości i dotychczasowych praktyk.

6.

W związku z tym sugeruje, aby rozważyć wprowadzenie do projektu ECCP procedury wstępnego uzgadniania sposobu wypełnienia obowiązku partnerskiej współpracy przez poszczególne państwa członkowskie, zgodnie z ich specyficznymi uwarunkowaniami. Zapis takich uzgodnień byłby podstawą do weryfikacji przez Komisję zgodności umów partnerskich i programów z wymaganiami ECCP.

7.

Przypomina i podkreśla, że polityka spójności ze swej natury łączy w sobie wymiar strategiczny z decentralizacją odpowiedzialności przekazanej podmiotom regionalnym i lokalnym, które posiadają doświadczenie oraz wiedzę fachową niezbędne do zagwarantowania pomyślnej realizacji tej polityki w państwach członkowskich. Po uzgodnieniu strategii ogólnej z Komisją zadaniem regionów jest często podejmowanie kluczowych decyzji w takich dziedzinach, jak wybór projektów i zarządzanie nimi.

8.

Podkreśla zatem, że partnerstwo jest niezbędnym warunkiem zwiększenia skuteczności polityki spójności, w ramach której wytyczne strategiczne Unii Europejskiej trzeba dostosować do wyzwań regionalnych i lokalnych. W rzeczywistości wyłącznie system wielopoziomowego sprawowania rządów, obejmujący wszystkie szczeble, może umożliwić skuteczne połączenie tych dwóch wymiarów. Władze regionalne i lokalne są istotnym składnikiem wielopoziomowego sprawowania rządów i nie mogą być sprowadzane do pozycji partnerów sektora pozarządowego.

9.

Jednocześnie wyraża dezaprobatę wobec takiego sposobu stosowania zasady wielopoziomowego rządzenia, który daje w procedurach partnerstwa faktyczną przewagę poziomom wyższym nad niższymi. ECCP winien stanowczo zachęcać państwa członkowskie do skutecznego zapobiegania takim sytuacjom.

10.

Domaga się, aby władze regionalne i lokalne zostały w pełni włączone w przygotowywanie umów partnerskich podpisywanych między Komisją a państwem członkowskim i by umowy te zawierały zapis uzgodnionych zasad współpracy pomiędzy władzami krajowymi a samorządami terytorialnymi, które mogłyby stanowić część warunków ex ante przewidzianych w rozporządzeniu ogólnym.

11.

Pragnie także, by władze regionalne i lokalne odgrywały kluczową rolę w wyznaczaniu i realizacji priorytetów inwestycyjnych polityki regionalnej. Apeluje zatem do Komisji, by potwierdziła wiodącą rolę władz lokalnych i regionalnych w stosunku do innych partnerów wskazanych w ECCP.

12.

Wyraża zrozumienie dla deklarowanej przez Komisję woli określenia w Europejskim kodeksie postępowania w zakresie partnerstwa jedynie minimalnych wymagań dla państw członkowskich w odniesieniu do włączania partnerów w różne fazy programowania. Jednocześnie wyraża nadzieję, że wymagania te będą wystarczająco wysokie i jasne, aby zapewnić realne partnerstwo w najbardziej istotnych kwestiach.

13.

Podkreśla szczególnie znaczenie zasad pomocniczości i proporcjonalności, które z jednej strony powinny umożliwiać i wzmacniać udział w partnerstwie podmiotów poziomu odpowiadającego zasięgowi terytorialnemu danego programu, a z drugiej strony gwarantować zakres udziału partnerów stosownie do ich potencjału i znaczenia dla realizacji programu.

14.

Zwraca uwagę, że niezależnie od zróżnicowania instytucji oraz kultury politycznej, państwa członkowskie są znacznie zróżnicowane pod względem wielkości obszaru oraz liczby i przestrzennego rozmieszczenia ludności. W związku z tym podział na poziom narodowy, regionalny i lokalny w praktyce oznacza w poszczególnych państwach członkowskich bardzo różne sytuacje, wpływające na sposoby realizacji partnerstwa.

15.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja zamierza przyjąć ECCP jako akt delegowany niezwłocznie po wejściu w życie rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów. Komitet apeluje, by w razie podjęcia decyzji o innym statusie prawnym tego dokumentu zapewniono rozwiązania gwarantujące realną i jakościową poprawę przestrzegania zasad partnerstwa w okresie budżetowym 2014–2020.

16.

Zwraca uwagę, że zawarty w projekcie ECCP podział potencjalnych partnerów na trzy grupy: a) władze publiczne szczebla regionalnego i lokalnego; b) partnerów gospodarczych i społecznych; oraz c) podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, w tym organizacje proekologiczne, organizacje pozarządowe i podmioty odpowiedzialne za promowanie równości i niedyskryminacji, stawia na jednym poziomie podmioty o bardzo różnym charakterze i różnych możliwościach wywierania realnego wpływu na wdrażanie programów.

17.

W związku z powyższym dostrzega potrzebę zapewnienia odpowiedniej hierarchii partnerów. Nadrzędną pozycję w procesie partnerstwa powinny posiadać władze regionalne i lokalne, ponieważ posiadają polityczną legitymację, a tym samym także odpowiedzialność polityczną i finansową. Dlatego też mają obowiązek reprezentacji interesów ogólnych. Ponoszą również odpowiedzialność za realizację licznych programów i projektów. W niektórych państwach zdecentralizowanych władze regionalne posiadają również kompetencje legislacyjne.

18.

Zwraca uwagę, że sformułowanie o kluczowej roli „regionów” w organizacji procesu partnerstwa w państwach „zdecentralizowanych” nie powinno być rozumiane w ten sposób, że w pozostałych państwach członkowskich tę kluczową rolę winny odgrywać władze krajowe.

19.

Podziela pogląd Komisji, że przede wszystkim należy dobierać instytucje, organizacje i grupy, które mogą realnie wpłynąć na wdrażanie danego programu lub istotnie odczuć skutki jego realizacji.

20.

Docenia poszanowanie przez Komisję dotychczas wypracowanych w państwach członkowskich procedur i technik realizowania partnerstwa (warsztaty, ankiety, fora, rady, spotkania), lecz równocześnie zwraca uwagę na konieczność uwzględnienia rewolucyjnych zmian w sposobach komunikacji społecznej w związku z upowszechnieniem nowych technologii telekomunikacyjnych. ECCP winien zachęcać państwa członkowskie do większej odwagi i innowacyjności w tym względzie. Jest to też niezbędny warunek włączenia najmłodszych obywateli w procesy partnerstwa.

21.

Podziela troskę Komisji o uwzględnienie udziału przedstawicieli grup najbardziej wrażliwych i marginalizowanych. Nie widzi jednak potrzeby wymieniania ich z nazwy w dokumencie ogólnym, gdyż w zależności od lokalnych uwarunkowań i konkretnego programu mogą to być inne grupy.

22.

Zwraca uwagę, że wobec udokumentowanej w przeszłości możliwości występowania konfliktów społecznych na tle realizacji niektórych przedsięwzięć, ECCP winien skłaniać państwa członkowskie do wczesnego włączania w proces partnerstwa przedstawicieli grup i podmiotów mogących krytycznie zapatrywać się na wdrażanie danego programu.

23.

Przypomina, że partnerzy reprezentujący regionalne i lokalne społeczności, niezależnie od ich formalnych kompetencji w poszczególnych państwach członkowskich, wyrażają poglądy, wartości i interesy wspólne. W związku z tym ich pozycja jako partnerów jest obiektywnie inna niż partnerów sektorowych i społecznych reprezentujących poglądy, wartości i interesy cząstkowe. Fakt ten powinien znaleźć wyraźne odzwierciedlenie w dokumencie ECCP.

24.

Sugeruje, aby w ECCP wymienić wprost rodzaje podmiotów terytorialnych, które powinny być włączane w proces partnerstwa. W szczególności chodzi o podmioty niemające charakteru jednostek podziału terytorialnego danego państwa członkowskiego: obszary funkcjonalne (miejskie, wiejskie, infrastrukturalne, przyrodnicze, transgraniczne, nadmorskie i in.), terytorialne ugrupowania współpracy międzygminnej oraz sieci współpracy miast i miejscowości.

25.

Popiera zamiar Komisji, aby w ECCP zobowiązać władze regionalne zarządzające programami do organizowania – na wszystkich etapach realizacji programów – procesów partnerstwa z przedstawicielami władz lokalnych, miejskich, partnerami gospodarczymi i społecznymi oraz przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego, w tym organizacjami proekologicznymi, organizacjami pozarządowymi i podmiotami odpowiedzialnymi za promowanie równości i niedyskryminacji.

26.

Sugeruje, aby władze miast i przedstawiciele miejskich obszarów funkcjonalnych włączani byli w procesy partnerstwa nie tylko wtedy, gdy realizują zintegrowane inwestycje terytorialne (ITI), lecz zawsze wtedy, gdy jest to sensowne z punktu widzenia danego programu.

27.

Podziela pogląd Komisji, że organizacjom pracodawców i pracobiorców należy zagwarantować równy udział w partnerstwie. Należy jednak wziąć pod uwagę silne zróżnicowanie stopnia i sposobów zorganizowania tych środowisk w różnych państwach członkowskich. W wielu branżach charakter pracy praktycznie uniemożliwia tworzenie organizacji pracobiorców. ECCP winien zawierać zalecenia, które nie narzucając konkretnych rozwiązań, nakładać będą na państwa członkowskie obowiązek wypracowania procedur współpracy z partnerami gospodarczymi i społecznymi uwzględniających specyfikę narodową, regionalną, a nawet lokalną.

28.

Zwraca uwagę, że ze względu na sytuację na wielu europejskich rynkach pracy, wśród partnerów społecznych winny być uwzględniane organizacje lub instytucje reprezentujące osoby poszukujące pracy, zwłaszcza młode i wykwalifikowane.

29.

W pełni popiera sugestię Komisji, aby partnerstwo z licznymi i rozproszonymi organizacjami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie opierać na współpracy z organizacjami patronackimi oraz wspierać powstawanie różnych form sieciowania i współpracy poszczególnych organizacji uczestniczących w partnerstwie.

30.

Zwraca uwagę, że ECCP powinien wskazywać na jasne i przejrzyste zasady wyboru reprezentatywnych organizacji pozarządowych, głównie w oparciu o ich kompetencje i dotychczasową aktywność w dziedzinie, której dotyczy dany program.

31.

Dostrzega potrzebę dostosowania partnerów do rodzaju programu, lecz wyraża wątpliwości, czy programy winny być grupowane według rodzaju funduszy (Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Morski i Rybacki, Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Społeczny), zwłaszcza że przywiduje się programy współfinansowane z wielu funduszy. O doborze partnerów powinien decydować rodzaj programu i dziedzina jego oddziaływania.

32.

Sugeruje, by w ECCP przyjąć generalną zasadę, że uznanie pewnego rodzaju partnerów za kluczowych nie powinno z góry wykluczać innych podmiotów z udziału w partnerstwie, jeżeli jest to merytorycznie uzasadnione.

33.

Zwraca uwagę, że w programy finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Funduszu Spójności należy włączyć jako partnerów organizacje reprezentujące ugrupowania regionalnych i lokalnych społeczności terytorialnych, w tym ugrupowania transgraniczne.

34.

Uważa, że we wszystkie właściwe programy należy jako partnerów włączyć podmioty ze sfery badań naukowych i rozwoju, w zakresie i formie odpowiadających ich specyfice. Wynika to ze skomplikowania współczesnych procesów rozwojowych i niezbędności dostępu do szczegółowej wiedzy eksperckiej w celu efektywnego wpływania na ich przebieg.

35.

Zgadza się z proponowaną przez Komisję zasadą włączania partnerów na możliwie wczesnym etapie programowania, a także z zasadą oddzielenia tego partnerstwa od procedur strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (SEA).

36.

Szczególnie podkreśla znaczenie włączania władz regionalnych i lokalnych do programowania w fazach: (1) analizy wyzwań i potrzeb adresowanych przez wspólne ramy strategiczne (CSF), (2) wyboru celów i priorytetów, (3) koordynacji mechanizmów celem uzyskania synergii rozwojowych. Równocześnie zachęca państwa członkowskie do konkretyzacji sposobów gwarantowania takiego partnerstwa.

37.

Apeluje o określenie pewnych ramowych wymagań wobec państw członkowskich w kwestii formułowania procedur zapewnienia realnego partnerstwa w trakcie tworzenia umów partnerskich.

38.

Uważa, że właściwe władze regionalne i lokalne powinny być stałym uczestnikiem procesu negocjacji w związku z przygotowaniem umów partnerskich zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym.

39.

Docenia fakt uwzględnienia w projekcie ECCP inicjatywy Komitetu Regionów w postaci Paktów Terytorialnych dla Europy 2020 jako istotnego elementu zarządzania wielopoziomowego. Równocześnie uważa, że instrument ten został wykorzystany w niedostatecznym stopniu.

40.

Akceptuje i popiera przewidziany w projekcie ECCP wymóg ustalenia przez państwa członkowskie jasnych zasad procedur partnerstwa w kwestiach: 1) wczesnego udostępniania dokumentów; 2) zapewnienia czasu na zapoznanie się, konsultacje oraz reakcję; 3) zapewnienia kanałów przepływu informacji; 4) przejrzystości sposobów reakcji na wnioski i komentarze; 5) rozpowszechnienia wyników.

41.

Akceptuje i popiera przewidziane w projekcie ECCP wymagania wobec państw członkowskich włączenia do kontraktów partnerskich szczegółowych zasad partnerstwa. Wymagania te powinny jednak uwzględniać specyfikę poszczególnych Państw Członkowskich. W szczególności dotyczy to władz publicznych szczebla regionalnego i lokalnego.

42.

Podziela opinię Komisji o kluczowej roli komitetów monitorujących we wdrażaniu wszystkich programów wspólnych ram strategicznych (CSF) Unii Europejskiej. Akceptuje i popiera przewidziane w projekcie ECCP szczegółowe wymagania wobec państw członkowskich w kwestii udziału partnerów, a zwłaszcza władz publicznych szczebla regionalnego i lokalnego w tworzeniu komitetów monitorujących. Powinny one mieć udział w formalnych ustaleniach zasad ich działania oraz bieżącego funkcjonowania komitetów monitorujących.

43.

Akceptuje propozycję, by w projekcie ECCP zasugerowano instytucjom zarządzającym wyznaczenie szczegółowych wymogów w celu: 1) włączenia właściwych partnerów w ustalanie zasad konkursów na projekty oraz ich oceny; 2) skutecznego zapobiegania sytuacjom konfliktu interesów wśród partnerów; 3) zagwarantowania kadencyjności reprezentantów partnerów zaangażowanych w konkursy na projekty; 4) zapewnienia pełnej świadomości partnerów o obowiązkach wynikających z udziału w procedurach wyboru projektów. Szczególna rola w wyborze i ocenie projektów przewidujących oddziaływanie terytorialne przypada władzom regionalnym i lokalnym.

44.

Akceptuje propozycję, by w projekcie ECCP zasugerowano instytucjom zarządzającym określenie szczegółowych wymogów dotyczących włączania partnerów w sporządzanie corocznych sprawozdań z realizacji programów, okresowych sprawozdań z realizacji kontraktów partnerskich w pierwszej połowie lat 2017 i 2019, a zwłaszcza zawarcia w nich informacji o przebiegu i ocenę roli partnerów w ich wdrażaniu.

45.

Podziela żądanie Komisji, aby każdemu programowi wspólnych ram strategicznych (CSF) towarzyszył plan ewaluacji sporządzony przez instytucję zarządzającą. Wyraża również pogląd, że poważnego uzasadnienia wymaga przyjęcie odrębnych zasad sporządzania planów ewaluacji z jednej strony dla programów finansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego ERDF, Europejskiego Funduszu Rybackiego EMFF, Funduszu Spójności CF i Europejskiego Funduszu Społecznego ESF, a z drugiej strony z Europejskiego Funduszu Rolnego i Rozwoju Obszarów Wiejskich EAFRD.

46.

Niektóre podmioty partnerskie, zwłaszcza reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, w tym organizacje proekologiczne, organizacje pozarządowe i podmioty odpowiedzialne za promowanie równości i niedyskryminacji ze względu na niedostateczną wiedzę i ograniczone zasoby mogą mieć trudności we właściwym udziale w procesie partnerstwa.

47.

W związku z tym Komitet Regionów akceptuje i popiera to, że w projekcie ECCP sugeruje się państwom członkowskim przeznaczenie części środków przewidzianych na pomoc techniczną na potrzeby słabszych partnerów.

19.1.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 17/18

—

Uważa, że w kolejnym okresie programowania niezbędne jest zwiększenie finansowanego ze środków UE wsparcia dla rozwoju lokalnego, by obywatele mogli bardziej utożsamiać się z celami wyznaczonymi w strategii „Europa 2020” i by ułatwić ożywienie gospodarcze i tworzenie miejsc pracy oraz dostarczyć w tym celu nowych bodźców.

—

Uważa, że rozwój kierowany przez lokalną społeczność jest jednym z najbardziej nowatorskich aspektów pakietu legislacyjnego na lata 2014–2020 i że należy zdecydowanie zachęcać do jego wdrażania.

—

Zauważa, że postanowienia dotyczące rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność to jedyne postanowienia rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów, w których specjalnie przewidziano osiągnięcie rzeczywistej synergii z myślą o wspólnym wdrażaniu Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Rozwój kierowany przez lokalną społeczność może zatem funkcjonować jako „punkt kompleksowej obsługi” dla lokalnych beneficjentów, który umożliwiłby zintegrowane i uproszczone wykorzystywanie funduszy w terenie.

—

Postrzega rozwój kierowany przez lokalną społeczność jako kluczowe narzędzie harmonijnego rozwoju obszarów miejskich i wiejskich, wzmacniające zdolność tworzenia powiązań z otaczającymi obszarami podmiejskimi i wiejskimi.

—

Wzywa Komisję do uwzględnienia ustaleń Trybunału Obrachunkowego oraz innych sprawozdań i ocen w celu zadbania, by nauki płynące z doświadczeń związanych z programami LEADER i URBACT faktycznie doprowadziły do powstania znacznie bardziej solidnego, przejrzystego i możliwego do rozliczenia modelu rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność.

—

Apeluje, by Komisja jak najszybciej przygotowała wspólne orientacyjne uproszczone wytyczne dotyczące wdrażania rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność w kluczowych dziedzinach.

Sprawozdawca

Graham GARVIE (UK/ALDE), członek rady regionu Scottish Borders

Dokumenty źródłowe

1.

Przyjmuje z zadowoleniem propozycje Komisji na kolejny okres programowania, w których po raz kolejny zwrócono szczególną uwagę na rozwój lokalny w polityce regionalnej, polityce rozwoju obszarów wiejskich i polityce morskiej UE.

2.

Sądzi, że rozwój lokalny jest częścią szerszego podejścia UE do rozwoju terytorialnego.

3.

Uważa, że rozwój lokalny lepiej jest definiować jako całościową koncepcję, która skupia się na problemach i możliwościach wszystkich rodzajów regionów, czy będą to obszary miejskie, wiejskie, wiejsko-miejskie czy funkcjonalne.

4.

Uważa, że w kolejnym okresie programowania 2014–2020 niezbędne jest zwiększenie finansowanego ze środków UE wsparcia dla rozwoju lokalnego, nie tylko by obywatele mogli bardziej utożsamiać się z celami wyznaczonymi w strategii „Europa 2020” i ułatwiać jej realizację, ale też by ułatwić ożywienie gospodarcze i tworzenie miejsc pracy w strefach szczególnie dotkniętych obecnym kryzysem gospodarczym i finansowym oraz dostarczyć w tym celu nowych bodźców.

5.

Utrzymuje, że podejście oparte na rozwoju lokalnym może być wdrażane za pośrednictwem różnych instrumentów; jedną z głównych nowych możliwości zaproponowanych przez Komisję jest nowy instrument na rzecz rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność. Niemniej pojęcie lokalnego rozwoju ma szersze znaczenie i musi uwzględniać ramy instytucjonalne oraz rozwiązania przyjęte w państwach członkowskich UE.

6.

Przyjmuje z dużym zadowoleniem poświęcenie instrumentowi na rzecz rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność całego rozdziału w proponowanym rozporządzeniu w sprawie wspólnych przepisów.

7.

Zauważa, że postanowienia dotyczące rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność to jedyne postanowienia rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów, w których specjalnie przewidziano osiągnięcie rzeczywistej synergii z myślą o wspólnym wdrażaniu Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR) i funduszy strukturalnych (Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) i Funduszu Spójności). Rozwój kierowany przez lokalną społeczność ma zatem do odegrania istotną rolę we wzmacnianiu wiarygodności polityki spójności poprzez wykazanie, że różne fundusze UE faktycznie można wykorzystywać łącznie w sposób zintegrowany i skuteczny.

8.

Sądzi, że instrument ten można zastosować zarówno w celu lepszego zapewnienia spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej w obrębie Unii Europejskiej, jak i w celu lokalnego wdrożenia jedenastu celów tematycznych wspólnych ram strategicznych, a co za tym idzie strategii „Europa 2020”. Chce jednak podkreślić, że należy wydłużyć termin wyznaczony na opracowanie strategii rozwoju lokalnego.

9.

Uważa, że w obecnych trudnych czasach kryzysu i pogorszenia koniunktury gospodarczej bardziej niż kiedykolwiek potrzebne jest usuwanie sztucznych barier między różnymi funduszami UE, tak by mogły one być wykorzystywane lokalnie, zarówno na obszarach miejskich, jak i wiejskich, z większym uwzględnieniem konkretnych potrzeb lokalnych i ukierunkowaniem na nie.

10.

Podkreśla, że budowanie zdolności jest kluczową cechą rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność i że trzeba udostępnić wystarczające zasoby, aby umożliwić lokalnym zainteresowanym stronom przygotowanie i wdrożenie własnej lokalnej strategii.

11.

Wyraża zadowolenie, że rozporządzenie w sprawie wspólnych przepisów przewiduje możliwość otrzymania przez obszary objęte rozwojem kierowanym przez lokalną społeczność wyższego współfinansowania (w szczególności dodatkowych 10 % unijnego współfinansowania w ramach EFRR i EFS, jeśli cała oś jest wdrażana za pośrednictwem rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność), i sądzi, że takie same lub podobne zachęty powinny obowiązywać w przypadku wszystkich funduszy, w tym zwłaszcza EFMR.

12.

Podkreśla, że główną wartością dodaną wnoszoną przez rozwój kierowany przez lokalną społeczność jest udział społeczności lokalnej, w tym sektora prywatnego i wolontariackiego za pośrednictwem lokalnych grup działania, które sporządzą zintegrowane strategie rozwoju lokalnego.

13.

Sądzi, że to oddolne podejście stanowi zdecydowany kontrast z odgórnym podejściem do wydatkowania środków UE, które przeważałoby w innej sytuacji. Tak więc rozwój kierowany przez lokalną społeczność jest najlepszym praktycznym przykładem na to, co oznacza zasada pomocniczości na poziomie lokalnym; pomoże również zwiększyć wśród lokalnej społeczności poczucie współodpowiedzialności za działania wspierane przez UE oraz wiedzę na ten temat.

14.

Przypomina, że państwa członkowskie i regiony mają pełną swobodę decydowania o wprowadzeniu w umowach partnerskich i programach operacyjnych rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność w przypadku EFRR i EFS.

15.

Uważa, że obok agendy miejskiej, zintegrowanych inwestycji terytorialnych i wspólnych planów działania rozwój kierowany przez lokalną społeczność jest jednym z najbardziej nowatorskich aspektów pakietu legislacyjnego na lata 2014–2020 i że należy zdecydowanie zachęcać do jego wdrażania.

16.

Sądzi, że rozwój kierowany przez lokalną społeczność może stać się ważnym narzędziem ułatwiania lokalnej realizacji celów określonych we wspólnych ramach strategicznych i w agendzie terytorialnej 2020 dzięki umożliwieniu wspólnego programowania polityk służących realizacji strategii „Europa 2020”.

17.

Uważa, że rozwój kierowany przez lokalną społeczność powinien bazować na doświadczeniach związanych z wcześniejszymi instrumentami sektorowymi dotyczącymi rozwoju lokalnego, takimi jak w szczególności LEADER (rozwój obszarów wiejskich) i inicjatywy w ramach osi 4 Europejskiego Funduszu Rybackiego, Program sieci rozwoju miejskiego (URBACT), wcześniejsza inicjatywa URBAN dotycząca zrównoważonego rozwoju na problematycznych obszarach miejskich oraz wcześniejsza inicjatywa EQUAL dotycząca wykluczenia, dyskryminacji i nierówności.

18.

Jest zaniepokojony tym, że opracowując wspólne ramy strategiczne, położono zbyt duży nacisk na rozwijanie strategii i budowanie zdolności w ramach działań na rzecz rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność. Choć proces ten należy uznać za niezbędny, to głównym celem rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność jest wypracowanie wymiernych i znaczących rezultatów dzięki inwestycjom, które mogą poprawić sytuację lokalnej społeczności.

19.

Podaje w wątpliwość słuszność wymienienia rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność wyłącznie w 9. celu tematycznym wspólnych ram strategicznych, którym jest włączenie społeczne. Rozwój kierowany przez lokalną społeczność to narzędzie o wielu zastosowaniach nastawione na społeczności lokalne, którego zróżnicowany charakter i wyzwania wychodzą znacznie poza zakres problematyki związanej z włączeniem społecznym. Przykładowo może w dużym stopniu przyczynić się do zmniejszenia znaczących nierówności geograficznych i demograficznych, które utrudniają rozwój gospodarczy i społeczny niektórych regionów.

20.

Wzywa w związku z tym do zmiany wspólnych ram strategicznych, co umożliwi wymienienie rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność we wszystkich jedenastu celach tematycznych ram strategicznych i wykorzystanie go zgodnie z lokalnymi potrzebami, a nie tylko w ramach działań dotyczących włączenia społecznego.

21.

Podkreśla, że lokalne grupy działania w ramach rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność powinny mieć możliwość korzystania z dodatkowych 10 % współfinansowania niezależnie od tego, którym celem tematycznym wspólnych ram strategicznych się zajmują. Zasadniczo 10-procentowy dodatek powinien być przyznawany także wtedy, gdy środki przeznaczone na włączenie społeczne przewidziane w rozporządzeniu w sprawie wspólnych przepisów nie są przydzielone wyłącznie na rozwój kierowany przez lokalną społeczność.

22.

Sądzi, że następujące elementy tworzą wartość dodaną rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność: udział społeczności lokalnej i wszystkich publicznych i prywatnych podmiotów działających w terenie oraz porozumienie i współpraca z nimi; przystosowanie strategii rozwoju lokalnego do konkretnych potrzeb lokalnych; silny wpływ na współpracę wielopoziomową i międzysektorową; aktywne wykorzystanie solidnej lokalnej wiedzy i praktyki; zdolność innowacji na szczeblu terytorialnym oraz zintegrowane i wielosektorowe podejście; lokalnie określane działania i wyniki oraz elastyczne i strategiczne podejście.

23.

Uważa, że podejście do rozwoju lokalnego w ramach rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność odpowiada także potrzebie prowadzenia polityki spójności w większym stopniu ukierunkowanej na wyniki, dzięki podejmowaniu wyzwań na właściwym poziomie terytorialnym, oraz umożliwi społecznościom i lokalnym samorządom odgrywanie aktywnej roli w realizacji celów polityki UE, a w szczególności strategii „Europa 2020”.

24.

Wskazuje, że rozwój kierowany przez lokalną społeczność może funkcjonować jako „punkt kompleksowej obsługi” dla lokalnych beneficjentów, który umożliwiłby zintegrowane i uproszczone wykorzystywanie w terenie funduszy objętych wspólnymi ramami strategicznymi. Mógłby to potencjalnie być ogromny krok naprzód, jeśli chodzi o zadbanie o to, by dana gmina była w stanie przygotować zintegrowane projekty, które mogą otrzymać współfinansowanie z szeregu funduszy UE.

25.

Argumentuje, że rozwój kierowany przez lokalną społeczność, ze względu na jego zintegrowany charakter i zaangażowanie społeczności, jest pod względem strukturalnym w większym stopniu w stanie wspierać dywersyfikację działań, rozwój i innowacje gospodarcze i społeczne niż standardowe, odgórne procesy składania wniosków.

26.

Sądzi, że ułatwiłoby to wdrażanie innowacyjnych projektów, które w innym przypadku nie zostałyby przewidziane w programach operacyjnych. Główna wartość dodana partnerstw na rzecz rozwoju lokalnego polega na wykorzystaniu różnorodnej wiedzy zgromadzonej w lokalnych grupach działania, które współpracując z beneficjentami nad rozwojem początkowego wniosku o finansowanie, poprawią jego jakość i umożliwią jego skuteczniejsze dopasowanie do szczegółowych potrzeb lokalnych.

27.

Wzywa państwa członkowskie i regiony do uważnej oceny, czy włączenie oddzielnej osi poświęconej rozwojowi kierowanemu przez lokalną społeczność do ich umowy partnerskiej czy programu operacyjnego zwiększyłoby wartość dodaną przyznanych im środków unijnych bardziej niż główne odgórne programy.

28.

Wzywa Komisję i państwa członkowskie do zadbania o istnienie wystarczającej masy krytycznej, zarówno jeśli chodzi o wielkość lokalnych grup działania, jak i przeciętną wysokość środków finansowych, za jakie najprawdopodobniej będą odpowiedzialne grupy działania. Obecne doświadczenia związane z LEADER-rem i osią 4 Europejskiego Funduszu Rybackiego sugerują, że poszczególne grupy działania w ramach rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność mogłyby obejmować całkowity obszar zamieszkiwany przez 5 000 do 150 000 osób, a na zintegrowaną strategię lokalną można by uzyskać ze środków unijnych średnio od 2 do 10 mln EUR w okresie siedmiu lat.

29.

Sądzi jednak, że rozwój kierowany przez lokalną społeczność może w niektórych przypadkach wytworzyć większą masę krytyczną niż wskazano w pkt 28 i trzeba pozwolić na uzasadnione odstępstwa dla większych obszarów miejskich i obszarów geograficznych, takich jak wyspy czy obszary oddalone, o ile utrzymany zostanie element związany z kierowaniem rozwojem przez lokalną społeczność.

30.

Pragnie przypomnieć, że rozwój kierowany przez lokalną społeczność jako fakultatywne narzędzie rozwoju lokalnego w ramach funduszy objętych rozporządzeniem w sprawie wspólnych przepisów jest powiązany z innymi instrumentami, takimi jak zintegrowane inwestycje terytorialne, a ponadto przyczynia się do realizacji szerszej strategii rozwoju i umożliwia uwzględnienie wymiaru terytorialnego w ramach strategii realizowanych na szczeblu lokalnym.

31.

Popiera to, że w europejskich i krajowych przepisach dotyczących wdrażania jednoznacznie przewidziano możliwość odpowiedniego określenia zintegrowanych inwestycji terytorialnych i lokalnych grup działania w ramach jednej strategii w celu wspólnego realizowania lokalnych ambicji, gdy opcję taką uzna się za stosowną. W szczególności przepisy dotyczące wdrażania powinny umożliwiać i ułatwiać powierzenie jednej lokalnej grupie działania lub kilku grupom realizacji na mniejszą skalę części działań przewidzianych w ramach danej zintegrowanej inwestycji terytorialnej w szerszym kontekście geograficznym.

32.

Uważa w tych przypadkach za jak najbardziej słuszne, aby zintegrowane inwestycje terytorialne także mogły otrzymać dodatkowe 10 % przewidziane dla rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność.

33.

Pragnie jednak przypomnieć, że wartość dodaną rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność stanowi właśnie udział szerszej lokalnej społeczności i wyraźny związek między istniejącymi narzędziami, takimi jak LEADER i oś 4 Europejskiego Funduszu Rybackiego, a funduszami strukturalnymi.

34.

Sądzi, że społecznościowy element rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność jest szczególnie przydatny do rozwiązywania geograficznie ograniczonych problemów, które wymagają odpowiedzi obejmujących całą społeczność.

35.

Z entuzjazmem odnotowuje, że rozwój kierowany przez lokalną społeczność może być także jednym z szeregu możliwych narzędzi służących tworzeniu sprzyjających włączeniu społecznemu obszarów miejskich z dostępnymi dla wszystkich usługami publicznymi, które zapobiegają gettoizacji, pozwalają zareagować na ubóstwo i sprzyjają powiązaniom społecznym w ramach różnorodnych społeczności, w tym dzięki polityce promującej aktywne starzenie się, innowacjom społecznym i wzajemnemu wspieraniu się pokoleń i kultur.

36.

Sądzi, że choć opinia koncentruje się na wykorzystaniu rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność w dziedzinach i sektorach wykraczających poza obecne i dobrze zbadane zastosowanie programu LEADER na obszarach wiejskich, to rozwój ten – jako naturalne przedłużenie LEADER-a po 2014 r. – może być także jednym z szeregu potencjalnych narzędzi mających na celu sprostanie występującym na obszarach wiejskich wyzwaniom dotyczącym dostępności, rozwoju i dywersyfikacji gospodarczej, utrzymania niezbędnych usług dla ludności, w tym polityki promującej aktywne starzenie się, innowacji społecznych i wzajemnego wspierania się pokoleń i kultur.

37.

Uważa, że na większych obszarach miejskich może istnieć szereg lokalnych grup działania na poziomie dzielnicy lub społeczności, aby umożliwić zastosowanie oddolnych rozwiązań dla wyzwań związanych z danym miejscem, takich jak wieloraka deprywacja, degradacja środowiska czy zdolność do zatrudnienia określonych grup o wspólnych niekorzystnych cechach. Należy osiągnąć pewien poziom koordynacji między lokalnymi grupami działania, gdy na danym obszarze działa więcej niż jedna grupa.

38.

Postrzega rozwój kierowany przez lokalną społeczność jako kluczowe narzędzie harmonijnego rozwoju obszarów miejskich i wiejskich, wzmacniające zdolność tworzenia powiązań z otaczającymi obszarami podmiejskimi i wiejskimi, pomagające uniknąć niekontrolowanego rozwoju miast, zachęcające do tworzenia dobranej sieci małych i średnich miast oraz wzmacniające relacje między producentami i konsumentami lokalnych produktów rolnych.

39.

Przyjmuje z zadowoleniem działanie przygotowawcze RURBAN mające na celu zgromadzenie wyników aktualnych badań i najnowszych działań politycznych w dziedzinie powiązań miejsko-wiejskich. KR życzyłby sobie, aby rozwinęło się ono jeszcze przed rozpoczęciem okresu 2014–2020 w program zachęcający do wymiany sprawdzonych rozwiązań, do wzajemnej oceny, wskazywania innowacyjnych rozwiązań i tworzenia sieci, z których skorzystać mogłyby nowe partnerstwa w ramach rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność.

40.

Pragnie także przypomnieć propozycję KR-u w sprawie stworzenia programu operacyjnego RURBACT, który zachęcałby do wymiany sprawdzonych rozwiązań i tworzenia sieci koncentrujących się na zagadnieniach obszarów miejskich i wiejskich (1).

41.

Sądzi, że w UE istnieją różne formy powiązań miejsko-wiejskich, na które silny wpływ mają krajowe systemy polityczne i administracyjne. Dlatego też wszelka ingerencja ze strony UE powinna być wystarczająco elastyczna, by uwzględnić tę różnorodność systemów sprawowania rządów.

42.

Postrzega jako główne wyzwanie potrzebę przezwyciężenia obecnego geograficznego i sektorowego rozgraniczenia funduszy UE. Podczas gdy programy operacyjne są zazwyczaj raczej sektorowe, nowe instrumenty, takie jak zwłaszcza rozwój kierowany przez lokalną społeczność i zintegrowane inwestycje terytorialne, mogłyby zapewnić niezbędne podejście terytorialne i przełamać podziały sektorowe.

43.

Uważa, że w rozwoju kierowanym przez lokalną społeczność realizowanym w zakresie związków między obszarami miejskimi i wiejskimi trzeba dostrzec istotne różnice w krajowych kontekstach, zwłaszcza jeśli chodzi o powiązania miejsko-wiejskie w poszczególnych państwach członkowskich (większe różnice w dobrostanie między obszarami miejskimi a wiejskimi, mniejsze możliwości) czy różnice między państwami, w których istnieje wiele gmin (gdzie współpraca musi odbywać się ponad lokalnymi granicami, aby osiągnąć masę krytyczną) a państwami, w których istnieją większe gminy (gdzie lokalne partnerstwa zazwyczaj zawierane są w ramach danego obszaru).

44.

Odnotowuje, że rozwój kierowany przez lokalną społeczność można z powodzeniem wdrażać także na obszarach o konkretnych problemach sektorowych. Dzieje się tak obecnie na przykład w przypadku osi 4 Europejskiego Funduszu Rybackiego, gdzie metodologia rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność wykorzystywana jest, aby pomóc lokalnym społecznościom rybackim oraz sektorowi rybołówstwa.

45.

Donosi, że w wielu miejscach Europy dobrą podstawę rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność mogą stanowić lokalne partnerstwa finansowane przez EFRROW lub Europejski Fundusz Rybacki; ponadto na niektórych obszarach istnieje już sprawdzona współpraca między partnerstwami w ramach osi 4 Europejskiego Funduszu Rybackiego i LEADER-a, gdyż czasem chodzi tu o ten sam podmiot. Rozwój kierowany przez lokalną społeczność zapewni także możliwość połączenia w odpowiednich przypadkach tych interwencji z EFRROW i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR) z interwencjami z EFS i EFRR.

46.

Zauważa, że istotnym powodem do niepokoju jest to, że EFMR ma być zarządzany na poziomie państw członkowskich, podczas gdy fundusze strukturalne i LEADER są często zregionalizowane. Ten brak spójności będzie utrudnieniem dla rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność.

47.

Pragnie przypomnieć apele Komitetu Regionów o zmianę zasady, zgodnie z którą władze publiczne nie mogą mieć więcej niż 49 % praw do głosowania w przypadkach, gdy istnieją już zinstytucjonalizowane partnerstwa na rzecz rozwoju lokalnego, oraz zaleca w takich sytuacjach „wyważoną reprezentację” różnych sektorów w lokalnej grupie działania.

48.

Uważa między innymi, że procesy decyzyjne lokalnych grup działania muszą być solidne i od początku jasno określone, tak by samorząd lokalny jako ponosząca demokratyczną odpowiedzialność instytucja w lokalnym partnerstwie był w stanie kierować ogólną strategią. Należy jednocześnie zadbać o to, by lokalna grupa działania nie została zdominowana przez władze gminne.

49.

Podkreśla, że choć celem rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność jest wzmocnienie pozycji lokalnego sektora prywatnego i wolontariackiego, trzeba dostrzegać wspomagającą rolę, jaką powinien odgrywać samorząd lokalny w tym układzie. Nierzadko samorząd lokalny będzie musiał odgrywać wiodącą rolę, aby zapewnić organy zarządzające i KE o właściwym zarządzaniu ryzykiem związanym z audytem i zachowaniem zgodności z przepisami oraz dostępności lokalnych zdolności pozwalających na skuteczne funkcjonowanie struktur i procedur lokalnych grup działania.

50.

Pragnie zatem przypomnieć, że rozwój kierowany przez lokalną społeczność można zorganizować w taki sposób, by przekazanie obowiązków lokalnej grupie działania przez organ zarządzający lub, zależnie od sytuacji, inny lokalny czy regionalny organ wykonawczy mogło dokonywać się w sposób proporcjonalny, odpowiadający faktycznym możliwościom lokalnej grupy działania i potrzebie, by jej decyzje obejmowały wszystkich, były przejrzyste i przewidywały jasny podział odpowiedzialności.

51.

Gorąco zachęca Komisję Europejską do uwzględnienia inicjatyw lokalnych, które już istnieją w każdym państwie członkowskim, by w sposób harmonijny dostosować je do nowego instrumentu rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność.

52.

Wzywa Komisję do uwzględnienia ustaleń Trybunału Obrachunkowego oraz innych sprawozdań i ocen w celu zadbania, by nauki płynące z doświadczeń związanych z programami LEADER i URBACT faktycznie doprowadziły do powstania znacznie bardziej solidnego, przejrzystego i możliwego do rozliczenia modelu rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność.

53.

Wzywa, by od samego początku określić jasne zasady pozwalające uniknąć konfliktów interesów, a przynajmniej by przepisy dotyczące rozliczalności, kontroli publicznej, odwoływania się od decyzji i przejrzystości dla lokalnych grup działania były co najmniej równie rygorystyczne, jak te dotyczące radnych. W przypadku zarówno gmin, jak i lokalnych grup działania trzeba jasno określić odpowiedzialność za publiczne pieniądze, które wydatkują, i za decyzje, które podejmują.

54.

Podkreśla, że istniejące zdolności to kluczowa kwestia, którą trzeba się zająć, wyjaśniając i upraszczając wymogi proceduralne i administracyjne oraz, gdy to możliwe, ustanawiając punkty kompleksowej obsługi dotyczące różnych funduszy, działające w miarę możliwości także w formie elektronicznej.

55.

Sądzi, że w tym celu wymagania w zakresie audytu i zgodności z przepisami w odniesieniu do wszystkich funduszy powinny być większe w porównaniu z obecnymi propozycjami. Równie ważne jest, by wymagania te były proporcjonalne, gdyż w przeciwnym razie zniechęcą potencjalnych lokalnych beneficjentów do starania się o finansowanie unijne.

56.

Wyraża zatem zaniepokojenie, że w ramach rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność być może trzeba będzie sprostać różnym obciążeniom w zakresie zarządzania finansowego i audytu w przypadku poszczególnych funduszy (którymi zajmują się często różne organy zarządzające czy ministerstwa), co może doprowadzić do tego, że zintegrowane projekty finansowane z dwóch lub więcej funduszy będą realizowane w tempie narzuconym wymogami najwolniejszego z nich. Ponadto bardzo ważne jest, by wspomniane organy zarządzające nie stawiały własnych dodatkowych, utrudniających działania, wymagań proceduralnych.

57.

Podkreśla, że budowanie lokalnych zdolności i opracowywanie strategii to tylko środki do celu, którym jest sprawienie, by w ramach rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność realizować konkretne inwestycje i osiągać wymierne wyniki z korzyścią dla lokalnej społeczności.

58.

Sądzi, że w rozwoju kierowanym przez lokalną społeczność trzeba położyć znacznie większy nacisk na opracowywanie i wdrażanie lokalnych strategii, które pozwalają zmierzać do jasno określonych rezultatów.

59.

Podkreśla, że jedną z kluczowych zalet rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność jest zdolność do innowacyjności, co osiąga się poprzez elastyczność we wdrażaniu. W związku z tym w unijnych i krajowych przepisach nie należy odgórnie narzucać jednolitych dla różnych państw i regionów środków, zasad dotyczących kwalifikowalności i kryteriów, aby ułatwić oddolne poszukiwanie lokalnych rozwiązań dla lokalnych problemów.

60.

Jest zdania, że powiązania między określaniem lokalnych strategii i wymianą sprawdzonych rozwiązań a szerszym wdrażaniem muszą być bezpośrednie i solidne, zwłaszcza jeśli chodzi o większe interwencje w ramach funduszy strukturalnych.

61.

Zauważa, że organy zarządzające mogą mieć skłonność do niewspierania zintegrowanych i wymagających znacznych zasobów działań, takich jak rozwój kierowany przez lokalną społeczność, jeśli istnieją łatwiejsze sposoby wydania środków. Jednakże przy większej niż dotychczas pomocy technicznej, rozwój kierowany przez lokalną społeczność ma znacznie szerszy wymiar jakościowy i zyskuje większe poparcie lokalnej społeczności niż podejście odgórne.

62.

Zwraca uwagę na niespójność polegającą na tym, że w przypadku stosowania rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność 5 % środków zarezerwowano dla LEADER-a, nie zaś dla innych funduszy. Wzywa organy zarządzające do rozważenia zastosowania tego odsetka także w odniesieniu do pozostałych trzech funduszy we wszystkich funduszach objętych rozporządzeniem w sprawie wspólnych przepisów, gdy wybrana zostanie opcja rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność na poziomie umowy partnerskiej lub programu operacyjnego.

63.

Sądzi, że trzeba zaradzić obecnemu rozproszeniu rozwoju lokalnego w ramach programów, aby zwiększyć widoczność, rozliczalność oraz prezentację projektów, jak też wzajemne uczenie się i transfer wiedzy, zwłaszcza w przypadku wyników niemierzalnych.

64.

Apeluje, by cztery zainteresowane dyrekcje generalne Komisji przygotowały najszybciej jak to możliwe wspólne orientacyjne uproszczone wytyczne dotyczące wdrażania rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność w takich kluczowych dziedzinach jak ocena tego, jak fundusze objęte rozporządzeniem w sprawie wspólnych przepisów mogą faktycznie pomóc w realizacji lokalnych programów i poszczególnych projektów, kwalifikowalność wydatków, sprawozdawczość, współpraca, audyt i zgodność z przepisami, a także metody promocji i transferu wiedzy. W ramach tych działań Komisja powinna podjąć strategiczny dialog z podmiotami zajmującymi się w praktyce rozwojem na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, które mogą wskazać pytania, jakie należy poruszyć w wytycznych, oraz możliwe odpowiedzi i przykłady istniejących partnerstw na rzecz rozwoju lokalnego.

19.1.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 17/25

—

Z zadowoleniem przyjmuje cel Komisji dotyczący skoncentrowania się na przypadkach o szczególnie silnym oddziaływaniu na rynek wewnętrzny i tym samym wyznaczenia wyraźniejszych priorytetów w procedurze udzielania pomocy państwa. W ten sposób odciąży się wszystkie zainteresowane strony: Komisję Europejską, państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne.

—

Stwierdza, że dobrym punktem wyjścia dla ustalenia tych priorytetów w odniesieniu do pomocy o faktycznym i znaczącym oddziaływaniu na rynek wewnętrzny, mogłoby być m.in. dokładne określenie kryterium wpływu na handel transgraniczny i konkretne zdefiniowanie pojęcia przedsiębiorstwa.

—

Apeluje jednocześnie, by wziąć pod uwagę, że na handel między państwami członkowskimi ograniczony wpływ mogą wywierać płatności w odniesieniu do działań o charakterze zdecydowanie lokalnym – mimo że z prawnego punktu widzenia także te płatności należy zaliczyć do pomocy państwa.

—

Z myślą o celach wytyczonych przez Komisję w ramach tej nowelizacji Komitet apeluje o podniesienie progów w rozporządzeniu de minimis, wraz z odpowiednim podniesieniem odrębnych progów pomocy de minimis dla usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, a także o rozszerzenie w rozporządzeniu upoważniającym kategorii horyzontalnych oraz odpowiednie rozszerzenie i doprecyzowanie w rozporządzeniu w sprawie wyłączeń blokowych.

Sprawozdawca

Clemens LINDEMANN (DE/PSE), starosta powiatu Saarpfalz

Dokument źródłowy

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Unowocześnienie unijnej polityki w dziedzinie pomocy państwa”

COM(2012) 209 final

1.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja dostrzega, iż zasady dotyczące pomocy państwa stały się skomplikowaną mozaiką ram prawnych, które dla wszystkich zainteresowanych – nie mówiąc już o skutkach dla rynku wewnętrznego – wiążą się ze znacznymi obciążeniami biurokratycznymi.

2.

Apeluje w związku z tym o wyraźne uproszczenie przepisów dotyczących pomocy państwa i skoncentrowanie ich na najważniejszych przypadkach, o poprawę ich praktycznego zastosowania oraz przyspieszenie bądź uproszczenie procedur.

3.

Cieszy go więc zapowiedź Komisji dotycząca uproszczenia zasad i doprecyzowania ważnych pojęć.

4.

Z zadowoleniem przyjmuje cel Komisji dotyczący skoncentrowania się na przypadkach o szczególnie silnym oddziaływaniu na rynek wewnętrzny i tym samym wyznaczenia wyraźniejszych priorytetów w procedurze udzielania pomocy państwa. W ten sposób odciąży się wszystkie zainteresowane strony: Komisję Europejską, państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne.

5.

Stwierdza, że dobrym punktem wyjścia dla ustalenia tych priorytetów w odniesieniu do pomocy o faktycznym i znaczącym oddziaływaniu na rynek wewnętrzny, mogłoby być m.in. dokładne określenie kryterium wpływu na handel transgraniczny i konkretne zdefiniowanie pojęcia przedsiębiorstwa.

6.

Zwraca się do Komisji o wyjaśnienie kwestii, w jakich warunkach można założyć, że dojdzie do zakłócenia handlu między państwami członkowskimi, a w jakich, że pomoc nie będzie miała wpływu na rynek wewnętrzny.

7.

Apeluje jednocześnie, by wziąć pod uwagę, że na handel między państwami członkowskimi ograniczony wpływ mogą wywierać płatności w odniesieniu do działań o charakterze zdecydowanie lokalnym – mimo że z prawnego punktu widzenia także te płatności należy zaliczyć do pomocy państwa.

8.

Proponuje, by w wypadku odrzucenia ogólnego wyłączenia tego typu płatności wyrównawczych, przynajmniej przeanalizować opcję procedury uproszczonej.

9.

Zachęca, by doprecyzować pojęcie przedsiębiorstwa poprzez jasne rozgraniczenie sektora gospodarczego i niegospodarczego, np. poprzez wprowadzenie kryteriów. Ponadto należy zasygnalizować, że państwa członkowskie i Komisja wspólnie sporządzą listy dostosowane do specyfiki poszczególnych państw. O ile ogólne kryteria mogą dostosować się do dynamicznych zmian, o tyle wspólnie opracowane listy dają pewność prawa w ustalonych już obszarach. Byłoby to ułatwieniem dla władz lokalnych i regionalnych, ale także dla Komisji.

10.

Gdyby to rozwiązanie odrzucono, Komitet jako alternatywę proponuje doprecyzować wymogi, które wskazywałyby na działalność gospodarczą w tych obszarach.

11.

Jest zdania, że pojęcie przedsiębiorstwa nie musi koniecznie dotyczyć kwestii społecznych, związanych z kulturą i edukacją oraz usług świadczonych w ogólnym interesie pozagospodarczym.

12.

Zgadza się, że nie należy powiadamiać Komisji o każdym przypadku pomocy, której zakres i zasięg jest bardzo ograniczony, i że państwa członkowskie w takich przypadkach same powinny przejąć odpowiedzialność za stosowanie prawa dotyczącego pomocy państwa, np. poprzez wyłączenia lub zasady de minimis.

13.

Z myślą o celach wytyczonych przez Komisję w ramach tej nowelizacji Komitet apeluje o podniesienie progów w rozporządzeniu de minimis, wraz z odpowiednim podniesieniem odrębnych progów pomocy de minimis dla usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, a także o rozszerzenie w rozporządzeniu upoważniającym kategorii horyzontalnych oraz odpowiednie rozszerzenie i doprecyzowanie w rozporządzeniu w sprawie wyłączeń blokowych.

14.

Podkreśla konieczność wyraźniejszego rozgraniczenia pomiędzy ogólnymi postanowieniami dotyczącymi pomocy państwa – które ta nowelizacja obejmuje – a przepisami o pomocy państwa w odniesieniu do usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym (z tzw. pakietu Almunii). Chodzi tu zwłaszcza o te przypadki, które trudno jednoznacznie przyporządkować do kategorii takiej usługi.

15.

Z zadowoleniem przyjmuje wyraźniejsze ukierunkowanie na cele strategii „Europa 2020”. Niemniej nie może prowadzić to do tego, że organy publiczne – zamiast oczekiwanych uproszczeń – otrzymają jeszcze bardziej rozbudowane i skomplikowane regulacje.

16.

Podkreśla znaczenie, jakie dla władz lokalnych i regionalnych mają wytyczne w sprawie pomocy regionalnej, ponieważ wskazują one, jakie sektory przedsiębiorstw w jakich obszarach mogą uzyskać wsparcie. W tym kontekście władze lokalne i regionalne powinny mieć również swobodę na obszarach objętych pomocą, by móc wspierać struktury przedsiębiorstw niezależnie od ich wielkości.

17.

W związku z przemianami demograficznymi i trwałymi niekorzystnymi warunkami przyrodniczymi, szczególnie na obszarach wiejskich i górskich, podkreśla konieczność umożliwienia elastycznego udzielania pomocy dostosowanego do lokalnej specyfiki tam, gdzie istnieje konkretne zapotrzebowanie na takie działania.

18.

Domaga się większego pola manewru, aby opracować dostosowane do specyfiki regionu strategie rozwoju oraz umożliwić tworzenie budżetów regionalnych i lokalnych.

19.

Stwierdza, że w ramach przeglądu regionalnych wytycznych na lata 2014–2020 w dziedzinie pomocy państwa nie należy wprowadzać nieuzasadnionych nierówności między państwami członkowskimi, jeśli chodzi o pułap dotyczący liczby mieszkańców, oraz należy uwzględnić na przyszłość także duże przedsiębiorstwa na wszystkich obszarach.

20.

Z zadowoleniem przyjmuje instrument zintegrowanych inwestycji terytorialnych. Stwarza on nowe możliwości kształtowania polityki na szczeblu lokalnym i powala na realizację rozległych inwestycji.

21.

Z zadowoleniem przyjmuje bardziej zintegrowane podejście Komisji oraz jej dążenie do lepszej koordynacji wsparcia.

22.

Z zadowoleniem przyjmuje kombinację instrumentów wsparcia i finansowania krzyżowego jako element poprawy długofalowego wykorzystywania środków pomocy regionalnej.

23.

W związku z tym, mając na uwadze przegląd wytycznych w sprawie regionalnej pomocy państwa, domaga się, by pomoc państwa dla usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, które – zgodnie z decyzją z 20 grudnia 2011 r. w sprawie zastosowania art. 106 ust. 2 TFUE do pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych przyznawanej przedsiębiorstwom zobowiązanym do wykonywania usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym – uznaje się za zgodne z traktatem, a zarazem takie, które mogą być współfinansowane przez fundusze strukturalne. Pomocy tej nie należy włączać do wyliczeń limitów intensywności pomocy regionalnej, a jeśli już, to w postaci bardzo obniżonego odsetka. Należy wprowadzić to doprecyzowanie za pośrednictwem zmienionej wersji wytycznych w sprawie regionalnej pomocy państwa lub za pomocą komunikatu dotyczącego systemu pomocy państwa stosowanej w odniesieniu do funduszy strukturalnych współfinansujących usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym.

24.

Wzywa Komisję, by uznała, że publiczne finansowanie publicznych projektów infrastrukturalnych nie może być uważane za pomoc państwa, niezależnie od tego, czy chodzi o sytuację, w której władze publiczne powołują podmiot trzeci w celu realizacji zadania publicznego, czy nie.

25.

Podkreśla, że jest istotne, aby wyjaśnić zasady stosowania przepisów w zakresie pomocy państwa w odniesieniu do infrastruktury, zważywszy na trudności z interpretacją wyroku Sądu z dnia 24 marca 2011 r. w sprawach Freistaat Sachsen i Land Sachsen-Anhalt (T-443/08) oraz Mitteldeutsche Flughafen AG i Flughafen Leipzig-Halle GmbH (T-455/08) przeciwko Komisji Europejskiej, który spowodował znaczne opóźnienia w procesie weryfikacji ex ante około 200 projektów infrastrukturalnych finansowanych z funduszy strukturalnych.

26.

Popiera zamiar Komisji, aby w oparciu o praktykę decyzyjną i orzecznictwo zwięźle przedstawić w komunikacie interpretację pojęcia pomocy państwa oraz by pojęcie to stosować zawsze jednolicie.

27.

Apeluje, by komunikaty z interpretacją same nie stwarzały konieczności kolejnych interpretacji. Należy bezwzględnie unikać stosowania nieprecyzyjnych pojęć prawnych.

28.

Popiera zamiar Komisji, by ograniczyć wielość aktów prawodawstwa wtórnego i instrumentów „miękkiego prawa” dotyczących pomocy państwa (rozporządzeń, komunikatów, wytycznych itd.) i w miarę możliwości zawrzeć je razem.

29.

Zasadniczo odrzuca włączanie przez Komisję dodatkowych kryteriów jakości i skuteczności w ocenę zgodności. Aspekty jakości i skuteczności, które dodatkowo ograniczają pole manewru lokalnych i regionalnych organów udzielających wsparcia, zasadniczo nie podlegają przepisom rozdziału o konkurencji TFUE, a więc nie leżą w gestii Komisji. Tym samym decyzje dotyczące jakości i skuteczności należy pozostawić w zakresie uprawnień władz lokalnych.

30.

Stwierdza, że coraz większe obowiązki dotyczące sprawozdawczości organów państw członkowskich stanowią ogromy nakład administracyjny zarówno dla państw członkowskich, jak i dla Komisji.

31.

Zwłaszcza w kontekście postulowanego w UE ograniczenia biurokracji apeluje o wprowadzenie systemu kontroli wybiórczej, tak aby poniżej określonego progu finansowego całkowicie można było odejść od prowadzenia pełnej sprawozdawczości.

32.

W ramach unowocześniania unijnego prawa dotyczącego pomocy państwa dokonuje się przeglądu w sumie czterech aktów prawnych pod kątem wyraźniejszego ustalenia priorytetów.

33.

Z zadowoleniem przyjmuje cel Komisji, aby w odniesieniu do niższych kwot wsparcia więcej odpowiedzialności przenieść na poziom państw członkowskich. Założenie to jednak powinno stać się ogólną zasadą, a nie dotyczącą tylko niewielkich kwot wsparcia. Ułatwiłoby to pracę Komisji oraz przyniosło korzyści organom lokalnym, ponieważ władze krajowe dzieli mniejszy dystans od potrzeb szczebla lokalnego niż Komisję.

34.

Postuluje, by próg z ogólnego rozporządzenia de minimis podnieść z 200 tys. EUR na przynajmniej 500 tys. EUR w ciągu trzech lat podatkowych, zgodnie ze słusznym dążeniem Komisji do większego skoncentrowania się na przypadkach najbardziej znaczących dla rynku wewnętrznego.

35.

Zwraca uwagę, że osobne rozporządzenie de minimis dla usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, z jego wyższymi progami, zostało przyjęte po to, by zaakcentować odrębność wobec niższych progów z ogólnego rozporządzenia de minimis.

36.

Apeluje w związku z tym o znaczące – w porównaniu z progami z ogólnego rozporządzenia de minimis – podniesienie progów dla usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, aby uwzględnić specyfikę tych usług i ich szczególną pozycję w ogólnej strukturze.

37.

Przypomina swój postulat zgłaszany już przy okazji prac nad pakietem Almunii, by próg de minimis w odniesieniu do usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym wynosił 800 tys. EUR rocznie. W niniejszej opinii ponawia się ten postulat.

38.

Jeśli chodzi o pomoc udzielaną w innej postaci niż dotacja (np. gwarancje), domaga się stosowania przepisów rozporządzenia de minimis dotyczącego usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym także w przypadku ogólnego rozporządzenia de minimis.

39.

I tak dla pojedynczego wsparcia regulowanego przepisami o gwarancjach – analogicznie do rozporządzenia de minimis dotyczącego usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym – postuluje się podniesienie pojedynczej kwoty maksymalnej do 3,75 mln EUR. Dotyczy to zwłaszcza zawartego w tym rozporządzeniu zakazu kumulowania pomocy na ten sam cel kwalifikujący się do wsparcia.

40.

Z zadowoleniem przyjmuje planowaną przez Komisję zmianę rozporządzenia upoważniającego Rady, aby kolejne kategorie pomocy uznać za zgodne z rynkiem wewnętrznym i w związku z tym zwolnić je z obowiązku zgłoszenia.

41.

Ponadto z zadowoleniem przyjmuje zapowiedź Komisji o zwolnieniu z obowiązku zgłoszenia następujących kategorii pomocy:

42.

Proponuje, by w grupie „Inne” ująć pomoc w następujących dziedzinach: działania społeczne, edukacja, ochrona zdrowia – o ile nie byłyby to przedsięwzięcia o charakterze komercyjnym lub nastawione na zysk – a także zapewnienie łączności szerokopasmowej oraz ochrona zdrowia zwierząt.

43.

Zwraca się o uściślenie relacji tych horyzontalnych wyłączeń z decyzją o wyłączeniach w odniesieniu do usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym.

44.

Z zadowoleniem przyjmuje zapowiedziany przegląd i rozszerzenie ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych w kategoriach objętych zmienionym rozporządzeniem upoważniającym z myślą o zmniejszeniu nakładu administracyjnego dla władz lokalnych i regionalnych.

45.

Domaga się rozszerzenia wyłączenia blokowego, zgodnie z horyzontalnym rozszerzeniem w rozporządzeniu upoważniającym, o obszary działań społecznych, edukacji, ochrony zdrowia i łączności szerokopasmowej.

46.

Podkreśla, że w dziedzinie edukacji wyłączeniem należy objąć zwłaszcza niepaństwową edukację szkolną oraz kształcenie dorosłych, o ile nie podlegają one przepisom prawa o pomocy państwa w zakresie usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym.

47.

Potwierdza, że to samo musi dotyczyć usług zdrowotnych świadczonych przez specjalistyczne oddziały lub kliniki oraz niekomercyjnych usług organizacji charytatywnych i domów spokojnej starości (w odróżnieniu od mieszkań dla seniorów).

48.

Przypomina o agendzie cyfrowej i o celu UE, zgodnie z którym do 2013 r. wszyscy Europejczycy powinni mieć dostęp do łączy szerokopasmowych.

49.

Stwierdza, że bez pomocy państwa na obszarach wiejskich nie zaistnieją warunki do budowy wydajnych sieci szerokopasmowych. Podkreśla więc, że regulacje prawa dotyczącego pomocy państwa nie powinny niepotrzebnie utrudniać przyłączenia tych terenów do sieci szerokopasmowych. Należy uchronić obszary wiejskie przed cyfrowym wykluczeniem.

50.

Zwraca uwagę, że w tym wypadku trzeba też uwzględnić korzyści wynikające z budowy infrastruktury szerokopasmowej, a mianowicie powstanie rynku niższego szczebla dla usług szerokopasmowych.

51.

Ubolewa, że przedłożony przez Komisję projekt zmienionych wytycznych w sprawie łączy szerokopasmowych nie podejmuje tego wielokrotnie już zgłaszanego postulatu dotyczącego znacznego usprawnienia i uproszczenia przepisów.

52.

Wzywa Komisję, by poprzez uwzględnienie budowy infrastruktury szerokopasmowej w wyłączeniach blokowych umożliwiła pełne pokrycie siecią szerokopasmową także mniej zaludnionych regionów, w których prawdopodobnie dochody nie wystarczą, by całkowicie pokryć koszty podłączenia oraz funkcjonowania tych łączy.

53.

Zgodnie z horyzontalnym rozszerzeniem w rozporządzeniu upoważniającym apeluje o poszerzenie wyłączeń blokowych o działania w zakresie ochrony zdrowia zwierząt, zwłaszcza jeśli chodzi o zapewnienie zaplecza w wypadku wybuchu epidemii.

54.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że dzięki liczniejszym wyłączeniom państwa członkowskie przejmą więcej odpowiedzialności. Jest też usatysfakcjonowany ogólnie większą odpowiedzialnością państw członkowskich w zakresie kontrolowania pomocy państwa.

55.

Postuluje jednak, by nie prowadziło to wyłącznie do odciążenia Komisji kosztem państw członkowskich, na które nakładano by coraz liczniejsze obowiązki związane ze sprawozdawczością i dokumentacją, z dokładnymi i szczegółowymi warunkami kwalifikowalności itp.

56.

Niemniej uważa, że konieczne jest, by nie rozszerzać dalej prawa Komisji do późniejszej kontroli (kontroli ex post), ale by faktycznie odpowiedzialność w tym zakresie Komisja delegowała na poziom państw członkowskich. Przy tym nie można wykorzystywać krajowych organów kontroli jako swojego rodzaju organów odpowiedzialnych za wstępną kontrolę dla DG ds. Konkurencji, w każdym razie na pewno nie wtedy, gdy prawo do ostatecznej decyzji dalej należałoby do Komisji.

57.

Odrzuca pomysł Komisji, by niezależne organy (np. urzędy antymonopolowe) zajmowały się na szczeblu krajowym kontrolą pomocy państwa, ponieważ decyzja o organizacji udzielania takiej pomocy leży wyłącznie w gestii państw członkowskich, a nie Komisji. Z tych samych względów odrzuca pomysł Komisji dotyczący przeprowadzania własnych dochodzeń.

58.

Z zadowoleniem przyjmuje uproszczenie przepisów rozporządzenia proceduralnego.

59.

Odrzuca tworzenie nowych własnych kompetencji Komisji w zakresie badania przedsiębiorstw, np. poprzez system zbierania informacji o rynku (market information tools) z pominięciem państw członkowskich. Prowadziłoby to do przeniesienia kompetencji państw członkowskich na poziom europejski.

19.1.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 17/30

—

Opowiada się za tym, by 7. program działań w zakresie środowiska (EAP) wspierał władze lokalne i regionalne w wypełnianiu ich funkcji w zakresie wdrażania przepisów, a w szczególności zawierał następujące elementy: większy udział szczebla lokalnego i regionalnego w procesie formułowania, transpozycji i oceny prawodawstwa UE; skuteczna polityka dotycząca źródeł zanieczyszczeń i poszerzenie opcji zwrotu kosztów dla władz lokalnych i regionalnych; położenie nacisku na metody zarządzania środowiskiem miejskim zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju oraz ustanowienie racjonalnego odstępu czasowego między przyjęciem przepisów i ich późniejszym przeglądem.

—

Popiera poprawę organizacji, proaktywne rozpowszechnianie i dostępność informacji, w tym opracowanie ram wdrażania i informowania; środki finansowe na ten cel powinno się udostępniać z tytułu pomocy technicznej realizowanej w ramach funduszy strukturalnych na lata 2007–2014 oraz w ramach przyszłego programu LIFE.

—

Uważa, że 7 EAP powinien zobowiązać UE i państwa członkowskie do przedstawienia nowych i wzmocnionych instrumentów na rzecz poprawy zdolności reagowania, takich jak ogólne ramy UE dotyczących inspekcji i nadzoru w zakresie ochrony środowiska, uprawnienia kontrolne dla Komisji Europejskiej, ogólne kryteria odnośnie do krajowych procedur rozpatrywania skarg oraz dyrektywa w sprawie dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

—

Przyjmuje z zadowoleniem propozycję dotyczącą „porozumień w sprawie wdrażania przepisów”, ale stwierdza, że porozumienia te powinny być zawierane nie tylko pomiędzy Komisją Europejską a państwem członkowskim, lecz także angażować jeden lub więcej organów władz lokalnych i regionalnych w celu odpowiedniego uwzględnienia wielopoziomowego sprawowania rządów.

—

Zaleca poprawę wyników w zakresie ochrony środowiska poprzez innowacyjne metody wielopoziomowego sprawowania rządów, w tym poprzez rozszerzenie zakresu Porozumienia Burmistrzów o kwestię dotyczącą oszczędności zasobów oraz dalszą ewolucję nagrody Komisji Europejskiej dla Europejskiej Zielonej Stolicy.

—

Przyjmuje z zadowoleniem wsparcie udzielone w komunikacie Komisji Europejskiej dla propozycji KR-u w sprawie wspólnego organizowania regularnego forum poświęconego rozpatrywaniu lokalnych i regionalnych problemów i rozwiązań w zakresie stosowania prawa ochrony środowiska UE.

Sprawozdawca

Nilgun CANVER (UK/PSE), radna londyńskiej gminy Haringey

Dokument źródłowy

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Lepsze wykorzystanie potencjału środków ochrony środowiska UE: budowanie zaufania poprzez większą wiedzę i lepszą zdolność reakcji”

COM(2012) 95 final

1.

Przypomina, że niniejsza opinia ma potrójny cel:

2.

Potwierdza, że podczas gdy w komunikacie z 2008 r. w sprawie wdrażania wspólnotowego prawa ochrony środowiska (1) Komisja skoncentrowała się na strategicznym wykorzystaniu uprawnień wykonawczych, by zająć się łamaniem unijnego prawa dotyczącego ochrony środowiska, w komunikacie z 2012 r. położono nacisk na usprawnienie wdrażania na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Zmiana ta odzwierciedla wyrażone wcześniej uwagi krytyczne i zalecenia KR-u (2).

3.

Zauważa, że omawiany komunikat ma służyć intensyfikacji dialogu ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, w tym władzami lokalnymi i regionalnymi, na temat usprawnienia współpracy, tak aby ulepszyć wdrażanie prawodawstwa UE dzięki poprawie gromadzenia wiedzy i dzielenia się nią oraz większej odpowiedzialności wszystkich podmiotów za skuteczne rozwiązywanie problemów występujących na poziomie lokalnym. KR podziela pogląd, iż wiedza i zdolność reagowania to uzupełniające się aspekty wdrażania przepisów.

4.

Uważa, że władze lokalne i regionalne są potencjalnie w stanie osiągnąć większą spójność we wdrażaniu i egzekwowaniu przepisów dzięki stosowaniu różnych instrumentów, w szczególności poprzez określenie długoterminowych celów i strategii na rzecz ochrony środowiska, mobilizację obywateli zamieszkujących dany region, utworzenie dobrze funkcjonujących działów i służb, wykorzystanie środków UE na inwestycje w infrastrukturę środowiskową i usługi ekosystemowe, dostosowanie do zmiany klimatu i zmniejszenie ryzyka katastrof, zastosowanie dyrektyw SEA i OOŚ, a także poprzez propagowanie przejrzystości i dostępu do wymiaru sprawiedliwości (3).

5.

Uważa jednak, że nowe zadania nałożone przez UE na władze lokalne i regionalne oraz nowe przepisy w tej dziedzinie mogą wiązać się z dodatkowymi kosztami i obciążeniami administracyjnymi. Zdaniem KR-u należy wdrażać nowe inicjatywy bez zwiększania kosztów i obciążeń administracyjnych nakładanych na samorządy lokalne i regionalne. KR zwraca się do Komisji o przeprowadzenie oceny skutków i analiz w tym zakresie. Przypominając swoje wyrażone już wielokrotnie stanowisko w sprawie obciążeń administracyjnych i biorąc pod uwagę postanowienia traktatu (4) zwraca się do Komisji Europejskiej, by prowadziła dogłębną ocenę skutków obciążeń administracyjnych i regulacyjnych będących wynikiem wszelkich nowych inicjatyw UE podjętych w następstwie omawianego komunikatu.

6.

Powtarza swój pogląd, że siódmy program działań w zakresie środowiska jest potrzebny z uwagi na fakt, że realizowany do tej pory program skończył się z dniem 22 lipca 2012 r. i że należy zapewnić jego kontynuację. Siódmy program działań w zakresie środowiska powinien zapewnić, że wybory podejmowane przez UE w kwestii ochrony środowiska pozostaną dostatecznie jasne i przewidywalne dla administracji szczebla lokalnego i regionalnego (5).

7.

Przypomina swoje wcześniejsze zalecenia dotyczące ogólnego charakteru i priorytetów 7 EAP (6), w których położono w szczególności nacisk na potrzebę przyczynienia się przez nowy program do urzeczywistnienia koncepcji Europy efektywnie korzystającej z zasobów w ramach strategii „Europa 2020” oraz wizji, zgodnie z którą polityka UE w zakresie ochrony środowiska będzie ukierunkowana w długim okresie. Polityka ta powinna także wyznaczać jasne cele, haromonogramy i działania na rok 2020. Realizowany program powinien odzwierciedlać treść deklaracji Rio+20, przyjętej na Konferencji ONZ nt. Zrównoważonego Rozwoju w dniu 22 czerwca 2012 r., w której szczególny nacisk położono na ekologiczną gospodarkę sprzyjającą włączeniu społecznemu oraz cele zrównoważonego rozwoju po 2015 r. Musi on ponadto uwzględniać wkład KR-u w Szczyt Ziemi w Rio (7).

8.

Zauważa z niepokojem, że wdrażanie wspólnotowego dorobku prawnego w dziedzinie ochrony środowiska jest nadal niewystarczające oraz że pełne wdrożenie i egzekwowanie przepisów na wszystkich szczeblach jest zasadniczym warunkiem poprawy stanu środowiska i zdrowia publicznego, zapewnienia jednakowych warunków działania i pewności prawnej dla przemysłu oraz uniknięcia zakłóceń rynku (8). W 2009 r. 18,8% (544) wszystkich postępowań wobec państw członkowskich w związku z naruszeniem prawodawstwa UE dotyczyło środowiska, co wskazuje na jego ciągłe niszczenie oraz zakłócenie konkurencji (9).

9.

Zauważa, że np. koszty niewdrożenia przepisów UE z dziedziny ochrony środowiska są zasadniczo szacowane na ok. 50 mld EUR rocznie, na co składają się koszty zdrowotne i koszty ponoszone bezpośrednio przez środowisko (10). Dalsze koszty niewdrożenia wspomnianych przepisów obejmują niewykorzystane możliwości dla przedsiębiorstw, różne rodzaje kosztów przestrzegania przepisów, zakłócenie konkurencji pomiędzy gałęziami przemysłu w UE oraz wzrost kosztów, ze względu na postępowania w sprawie naruszenia przepisów. Ocenia się, że pełne wdrożenie wszystkich przepisów UE dotyczących odpadów doprowadziłoby do wzrostu obrotów gospodarki odpadami (i ich recyklingu) o 42 mld EUR oraz do utworzenia ok. 400 tys. dodatkowych miejsc pracy (11). Ponieważ szacuje się, że roczne obroty przemysłu ekologicznego UE przekraczają 300 mld EUR, niepewność co do możliwości wdrożenia, ścieżek realizacji i ram czasowych może powodować znaczne koszty w zakresie utraconych szans (12). Jeśli z powodu postępowania w sprawie naruszenia przepisów inwestycje muszą być realizowane w bardzo krótkim terminie, będą one przypuszczalnie bardziej kosztowne niż miałoby to miejsce w przypadku lepiej zaplanowanego wdrożenia przepisów.

10.

Domaga się, aby skuteczne wdrożenie przepisów stało się celem priorytetowym 7. EAP, tak by można było zapewnić zobowiązanie do osiągania lepszych wyników w zakresie ochrony środowiska, w szczególności przewidzianych w planie działania na rzecz zasobooszczędnej Europy, w planie działania na rzecz gospodarki niskoemisyjnej oraz w strategii ochrony różnorodności biologicznej na okres do 2020 r.

11.

Opowiada się za tym, by 7. EAP wspierał władze lokalne i regionalne w wypełnianiu ich funkcji w zakresie wdrażania przepisów, a w szczególności zawierał takie elementy jak:

12.

Uważa, że 7 EAP powinien zobowiązać UE i państwa członkowskie do przedstawienia nowych i wzmocnionych instrumentów służących wdrażaniu przepisów, korzystając także z inicjatyw przedstawionych w komunikacie i opisanych szczegółowo w punktach C i D, takich jak (13):

13.

Podziela obawy Komisji Europejskiej wynikające z faktu, że działania związane z monitorowaniem nie są jednorodne w całej Europie, a uzyskane informacje są często niepełne, rozbieżne lub nieaktualne. Ilość użytecznych informacji udostępnianych w internecie jest niewystarczająca i często nie są one publikowane w sposób systematyczny. KR uważa, że pełniejsze i bardziej dostępne informacje na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym pozwoliłyby określić główne problemy z wyprzedzeniem, co w długim okresie pozwoliłoby obniżyć koszty.

14.

Podkreśla zasadniczą funkcję, jaką pełnią władze regionalne i lokalne w procesie gromadzenia danych na temat wdrażania przepisów w zakresie środowiska. Celem powinno być zagwarantowanie zgodności i spójności informacji także na szczeblu krajowym i szczeblu UE oraz zapewnienie, że będzie ona skuteczna i wiarygodna.

15.

Uważa, że przejrzystość ma istotne znaczenie dla działań na rzecz poprawy wdrażania i egzekwowania przepisów. Należy wspierać inwestycje w internetowe systemy informacyjne, które sprawiają, że informacje na temat środowiska oraz wdrażania przepisów w zakresie środowiska są udostępnione ogółowi społeczeństwa i instytucjom publicznym, zaś na wszystkich szczeblach sprawowania władzy powinno mieć miejsce proaktywne rozpowszechnianie tych informacji i zapewnianie dostępu do nich.

16.

Nalega, by Komisja Europejska, wzmacniając dyrektywę w sprawie dostępu do informacji, tak jak zaproponowano w komunikacie, zapewniła, że państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne w tych państwach odpowiednio zrealizują minimalne wymogi przewidziane w dyrektywie, w szczególności dotyczące bardziej proaktywnego, zaktualizowanego i systematycznego rozpowszechniania informacji wśród obywateli, zgodnie z zasadami konwencji z Aarhus (14).

17.

Popiera propozycję Komisji Europejskiej w sprawie opracowania ram wdrażania i ram informowania w odniesieniu do głównych przepisów UE z zakresu ochrony środowiska. Jednak opracowanie takich systemów informowania musi być celowe i efektywne, co pozwoli lepiej wykorzystywać systemy poszczególnych państw członkowskich w sposób praktyczny i elastyczny. Wzywa także państwa członkowskie do współpracy z Komisją Europejską w celu ustanowienia takich ram przy zaangażowaniu ze strony władz lokalnych i regionalnych. KR jest skłonny uznać, że wspomniane ramy wdrażania i informowania mogą, wraz z inicjatywami w ramach wspólnego systemu informacji o środowisku, przyczynić się do powstania przejrzystych systemów informacyjnych na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, które zapewnią dostępność informacji w internecie i pozwolą władzom lokalnym i regionalnym, obywatelom, ekspertom i przedsiębiorstwom monitorować wdrażanie przepisów w sposób możliwie najbardziej efektywny i szybki (15).

18.

Dostrzega możliwości dalszego zwiększenia koordynacji i dostosowania wniosków w sprawie danych kierowanych do władz krajowych, regionalnych i lokalnych zgodnie z zasadą wielokrotnego wykorzystywania tych samych informacji. Dane wygenerowane w ramach obowiązków sprawozdawczych przewidzianych w jednym akcie prawnym mają często znaczenie także w świetle innych aktów prawnych.

19.

Podkreśla jednak, że należy poprawić definicje zawarte w dyrektywach UE, aby zapewnić równe warunki w zakresie monitorowania i sprawozdawczości, informowania społeczeństwa i egzekwowania przepisów, np. w odniesieniu do różnych możliwości w zakresie gospodarowania odpadami i przepływu odpadów przewidzianymi w dyrektywie ramowej w sprawie odpadów.

20.

Przywiązuje wielkie znaczenie do faktu zobowiązania się Komisji Europejskiej do zbadania w jaki sposób można wykorzystać finansowanie ze środków UE do rozwoju, modernizacji i wprowadzenia w państwach członkowskich, regionach i gminach ram wdrażania i ram informowania, a także odpowiednich interoperacyjnych systemów informacji, związanych z nimi szkoleń oraz zwiększania w razie potrzeby potencjału administracyjnego. Wspomniane środki finansowe powinno się w szczególności udostępniać z tytułu pomocy technicznej realizowanej w ramach funduszy strukturalnych na lata 2007–2014 oraz w ramach przyszłego programu LIFE.

21.

Wzywa Europejską Agencję Środowiska do zbadania w ramach projektów pilotażowych w jaki sposób można zmniejszyć nałożone na władze lokalne i regionalne obciążenia związane z monitorowaniem i sprawozdawczością dzięki zastosowaniu technologii ICT i administracji elektronicznej, nie wpływając przy tym na oddziaływanie prawodawstwa.

22.

Popiera inicjatywy Komisji Europejskiej i państw członkowskich mające na celu wykorzystanie możliwości związanych m.in. z ograniczeniem kosztów monitorowania, wykorzystania technik obserwacji Ziemi, jak np. GMES, w celu poprawy efektywności monitorowania w terenie (16). Cel ten można także osiągnąć poprzez propagowanie projektów pilotażowych przy współpracy z władzami lokalnymi i regionalnymi.

23.

Podkreśla znaczenie dyrektywy w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (SEA) i dyrektywy w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ) jako instrumentów umożliwiających udział podmiotów szczebla lokalnego i regionalnego w polityce ochrony środowiska i apeluje, aby podczas przyszłej zmiany dyrektywy OOŚ wzmocnić przepisy nakazujące możliwie wczesne rozpoczęcie konsultacji publicznych w sprawie ocen oddziaływania na środowisko, np. już w fazie wstępnej wytyczania zakresu stosowania oraz ustalania obowiązku przeprowadzenia oceny, tak aby przyspieszyć realizację kolejnych faz i podejmowanie decyzji przez odpowiednie władze. Należy również przyjąć minimalne wymogi dotyczące sposobów udostępnienia dokumentacji OOŚ zainteresowanym podmiotom (17).

24.

Popiera wymóg dysponowania lepszymi internetowymi danymi i mapami georeferencyjnymi, rozpowszechnianymi w sposób proaktywny i systematyczny w całej UE, w celu zapewnienia równych warunków oraz uzupełnienia usprawnionych systemów informacji na poziomie państw członkowskich oraz władz lokalnych i regionalnych.

25.

Przyjmuje z zadowoleniem zamiar Komisji Europejskiej dotyczący rozszerzenia podejścia zastosowanego w dyrektywie w sprawie wody w kąpieliskach na wszystkie inne istotne przepisy UE z zakresu ochrony środowiska wykorzystując także działania pilotażowe, w które zaangażowana jest Europejska Agencja Środowiska, w zakresie jakości powietrza i odpadów.

26.

Uznaje rolę Europejskiej Agencji Środowiska w przetwarzaniu danych z monitoringu przekazywanych Komisji przez państwa członkowskie oraz popiera coraz większą pomoc okazywaną Komisji przez tę Agencję w analizowaniu sprawozdań państw członkowskich z realizacji oraz wzywa do zwiększenia koordynacyjnej roli Agencji w zapewnianiu spójności i zgodności w gromadzeniu i klasyfikowaniu różnych danych na szczeblu UE, przy wykorzystaniu różnych instrumentów takich jak np. INSPIRE, SEIS, GMES, GEOSS, i EyeonEarth.

27.

Oczekuje, że Komisja Europejska dokona postępu w sprawie wspólnego systemu informacji o środowisku (SEIS) i przedstawi do końca 2012 r. plan wdrożenia tego systemu, wyjaśniając stan jego zawansowania i proponując ulepszenia.

28.

Wzywa Komisję Europejską do opublikowania wyników kontroli zgodności, które zleca ona regularnie w odniesieniu do wdrożenia prawodawstwa UE dotyczącego ochrony środowiska w 27 państwach członkowskich, aby możliwe było przeprowadzenie pełnych, demokratycznych dyskusji w sprawie stanu prawa w zakresie ochrony środowiska.

29.

Ponawia wezwanie skierowane do Komisji Europejskiej w sprawie zaproponowania ogólnych ram UE dotyczących inspekcji i nadzoru w zakresie ochrony środowiska (18). Ramy takie pozwoliłyby państwom członkowskim stosować wytyczne w sposób elastyczny uzyskując jednocześnie wysoki poziom spójności w ich stosowaniu.

30.

Z punktu widzenia lepszego stanowienia prawa europejskie ramy kontroli powinny stać się głównymi ramami w prawie UE w zakresie ochrony środowiska. Należy unikać, gdy tylko jest to możliwe, przepisów szczegółowych w dyrektywach sektorowych UE dotyczących ochrony środowiska. Jeżeli odrębne przepisy w dyrektywach sektorowych są niezbędne, muszą być one zgodne z tymi ramami.

31.

Uważa, że ogólnounijne ramy dla inspekcji krajowych mogą ograniczyć nieuczciwą konkurencję pomiędzy regionami i gminami UE wynikającą z różnych systemów inspekcji lub z braku takich systemów, zapewnić równe warunki w zakresie podejmowania działań prawnych oraz poprawić współpracę transgraniczną i spójność w całej UE. Forma i treść inspekcji powinny być ustalane na szczeblu krajowym, a następnie rozwijane na szczeblu lokalnym i regionalnym, jednak na podstawie ogólnych zasad ustalonych na poziomie UE i na niższych szczeblach, w tym także podejścia uproszczonego i opartego na ocenie ryzyka (19). Europejska Agencja Środowiska, we współpracy z krajowymi agencjami ochrony środowiska, mogłaby odgrywać istotną rolę w określaniu i promowaniu tych zasad.

32.

Uważa, ze Komisja Europejska powinna mieć możliwość przeprowadzania dochodzeń w przypadkach, w których zachodzi podejrzenie nieprzestrzegania prawodawstwa UE w zakresie ochrony środowiska. Obecnie możliwość prowadzenia takich dochodzeń istnieje w dziedzinie unii celnej, rolnictwa, rybołówstwa, polityki regionalnej, konkurencji, polityki weterynaryjnej i finansowej (20). Tego typu uprawnienia kontrolne Komisji Europejskiej mogą być sprzeczne ze stosunkami istniejącymi pomiędzy władzami różnych szczebli w obrębie państw członkowskich. Wyżej wspomniane dochodzenia muszą zatem odbywać się zgodnie z przepisami obowiązującymi w danym państwie członkowskim w odniesieniu do nadzoru sprawowanego przez władze różnych szczebli. Na ile jest to możliwe, dochodzenia przeprowadzane przez Komisję Europejską powinny ponadto odbywać się zgodnie ze standardową procedurą UE w sprawie uchybienia zobowiązaniom (infringement procedure).

33.

Uważa, że w ramach działań uzupełniających Komisja powinna koniecznie przedstawić możliwe sposoby wzmocnienia unijnej sieci wdrażania i egzekwowania prawa w zakresie ochrony środowiska (IMPEL), w tym zwłaszcza zapewnienie odpowiedniego długookresowego wsparcia finansowego dla IMPEL, zwiększając systematycznie zastosowanie sieci IMPEL do wzajemnej oceny inspekcji oraz wykorzystując jej prace do określania i wymiany sprawdzonych rozwiązań, a także rozszerzając sieć IMPEL na poziomie lokalnym i regionalnym (21).

34.

Wyraża zaniepokojenie z powodu niedoskonałości lub braku środków zaradczych w wielu systemach rozpatrywania skarg, co zmusza obywateli do zwracania się do Komisji Europejskiej, Komisji Petycji Parlamentu Europejskiego lub Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, które to instytucje muszą rozpatrywać nadmierną liczbę skarg.

35.

Popiera propozycje w sprawie przyjęcia ogólnych kryteriów UE w zakresie rozpatrywania skarg na szczeblu krajowym, w tym wykorzystania mediacji jako metody rozwiązywania sporów, w oparciu o przyjęte niedawno specjalne przepisy dotyczące skarg na poziomie krajowym i mechanizmów rozstrzygania sporów zgodnie z ustawodawstwem konsumenckim (22). Kryteria te mogłyby zawierać np. ogólne zabezpieczenia w obszarze poufności i bezzwłoczności, wymóg informowania obywateli w internecie o tym, w jaki sposób dany problem został rozwiązany oraz zapewnienie obywatelom i organizacjom pozarządowym funkcjonowanie niezależnych lokalnych instytucji rozpatrujących skargi, uwzględniając przy tym zobowiązania w zakresie dostępu do wymiaru sprawiedliwości wynikające z Konwencji z Aarhus i nie wpływając w żadnym stopniu na ogólne prawo do składania skarg do instytucji UE.

36.

Zauważa, że jakkolwiek wniosek z 2003 r. w prawie dyrektywy dotyczącej dostępu do wymiaru sprawiedliwości w przypadku zagadnień środowiska naturalnego nie został jeszcze przyjęty w formie instrumentu prawnego, Europejski Trybunał Sprawiedliwości potwierdził, że sądy krajowe muszą interpretować zasady dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sposób zgodny z Konwencją z Aarhus (23). Zgodnie z orzecznictwem, które przewiduje większy dostęp do sądów dla obywateli i organizacji pozarządowych, sądy krajowe, władze lokalne i regionalne oraz grupy interesów ekonomicznych i ekologicznych znajdują się obecnie w sytuacji niepewności związanej z tą kwestią.

37.

Dlatego też potwierdza potrzebę wznowienia zawieszonych prac nad dyrektywą w sprawie dostępu do wymiaru sprawiedliwości (24). Pozwoliłoby to zlikwidować luki istniejące w wielu państwach członkowskich w odniesieniu do zgodności z wymaganiami art. 9 ust. 3 i 4 Konwencji z Aarhus. Ponadto wzmocniłoby to rolę opinii publicznej jako katalizatora przyczyniającego się do lepszego egzekwowania prawa UE w dziedzinie ochrony środowiska na wszystkich poziomach. Omawiany komunikat nie wyjaśnia szczegółowo, w jaki sposób Komisja zamierza znaleźć rozwiązanie tego problemu.

38.

Przyjmuje z zadowoleniem wsparcie udzielone przez Komisję w jej komunikacie propozycji KR-u w sprawie wspólnego organizowania forum poświęconego rozpatrywaniu lokalnych i regionalnych problemów związanych ze stosowaniem prawa ochrony środowiska UE oraz poszukiwaniu odpowiednich rozwiązań (25). Odbywające się regularnie forum dałoby możliwość prowadzenia stałego dialogu i wymiany doświadczeń pomiędzy podmiotami odpowiedzialnymi za kwestie ochrony środowiska na szczeblu lokalnym i regionalnym oraz ich stowarzyszeniami oraz pomiędzy ekspertami w tym zakresie reprezentującymi platformy konsultacyjne i sieci KR-u, we współpracy z Komisją Europejską.

39.

Przyjmuje z zadowoleniem propozycję Komisji Europejskiej w sprawie ustanowienia nowego instrumentu w postaci „porozumień w sprawie wdrażania przepisów”, która w dużej mierze nawiązuje do wcześniejszej inicjatywy KR-u (26) w sprawie poszerzenia prac pilotażowych przeprowadzonych przez Komisję Europejską już w 2002 r. w odniesieniu do umów i porozumień trójstronnych (27). KR wzywa Komisję Europejską do przedstawienia bardziej szczegółowych informacji i wskazówek w sprawie przewidywanego projektowania i stosowania tego instrumentu.

40.

Uważa, że porozumienia w sprawie wdrażania przepisów powinny być zawierane nie tylko pomiędzy Komisją Europejską a państwem członkowskim, lecz także angażować jeden lub więcej organów władz lokalnych i regionalnych w celu odpowiedniego uwzględnienia wielopoziomowego sprawowania rządów, a tym samym stać się trójstronnymi porozumieniami w sprawie wdrażania przepisów.

41.

Uważa, że trójstronne porozumienia w sprawie wdrażania przepisów mogą przyczynić się do wdrożenia pewnych aspektów polityki UE dotyczącej środowiska, tam gdzie tradycyjne instrumenty nie pozwalają na uzyskanie niezbędnego zaangażowania w rozwiązywanie pojawiających się oraz stale występujących problemów środowiska naturalnego lub związanych z nieprzestrzeganiem przepisów. Porozumienia powinny zaowocować jasnymi zobowiązaniami państw członkowskich oraz władz lokalnych i regionalnych w odniesieniu do przyjęcia niezbędnych środków oraz zobowiązaniami UE dotyczącymi udzielenia wsparcia. Zobowiązania te powinny zostać sformalizowane i zawierać możliwe do zrealizowania cele i terminy oraz być publiczne udostępniane, tak aby można je było poddać kontroli.

42.

Wyraża ubolewanie, że komunikat nie uwzględnia propozycji KR-u dotyczącej wspólnego rozważenia konkretnych środków służących rozszerzeniu zakresu Porozumienia Burmistrzów na aspekty o kluczowym znaczeniu dla „Planu działania na rzecz zasobooszczędnej Europy”, takie jak różnorodność biologiczna i użytkowanie gruntów, gospodarka odpadami i gospodarka wodna czy też zanieczyszczenie powietrza (28). KR uważa, że ułatwiłoby to wdrożenie polityki UE dotyczącej ochrony środowiska dzięki innowacyjnej metodzie wielopoziomowego sprawowania rządów, która promuje proaktywne zaangażowanie władz lokalnych i regionalnych we wdrażanie przepisów zamiast polegać jedynie na egzekwowaniu prawa UE.

43.

Ubolewa, że komunikat nie zawiera odniesienia do nagrody Komisji Europejskiej dla Europejskiej Zielonej Stolicy, którą KR zdecydowanie popiera jako ważny instrument prezentacji miast mogących służyć za przykład i źródło innowacji we wdrażaniu prawodawstwa UE w zakresie ochrony środowiska, a także okazję do wykorzystania ich doświadczeń przez inne miasta. W tym celu KR ponawia swoje zalecenia z 2010 r. w sprawie dalszej ewolucji tej nagrody (29).

44.

Podkreśla, że problemów ochrony środowiska i zmiany klimatu nie da się rozwiązać, zaś polityki UE nie da się zrealizować przy zaangażowaniu tylko jednego szczebla sprawowania rządów. Potrzebne jest wielopoziomowe podejście, w którym każdy poziom (europejski, krajowy, regionalny i lokalny) ponosi swoją odpowiedzialność i wprowadza środki, które mogą i muszą być wprowadzone na odpowiednim poziomie. Komitet zaleca utworzenie w państwach członkowskich zespołów obejmujących różne szczeble władzy, w ramach których eksperci reprezentujący różne poziomy sprawowania rządów wspólnie sporządzaliby krajowe plany realizacji (30).

45.

Przypomina, że polityka w zakresie ochrony środowiska jest dziedziną, w której kompetencje są podzielone pomiędzy UE a państwa członkowskie, a zatem obowiązuje zasada pomocniczości.

46.

Zauważa, że Komisja Europejska nie dokonała oceny różnych przedstawionych w komunikacie opcji z punktu widzenia ich zgodności z zasadą pomocniczości. Uważa że opcje zawarte w komunikacie służą debacie i refleksji na obecnym etapie i są w niewystarczającym stopniu dopracowane, by stanowić ostateczne poglądy. Wiele zależy od tego, czy i w jaki sposób Komisja zdecyduje się rozwinąć niektóre z nich.

47.

Zauważa, z powyższym zastrzeżeniem, że wkład Sieci Monitorującej Stosowanie Zasady Pomocniczości wskazuje ogólnie, że rozwiązania zaproponowane w komunikacie, po tym jak zostaną sformułowane w sposób szczegółowy, nie powinny stanowić poważnego naruszenia zasady pomocniczości (31).

48.

Zauważa jednak, iż pomimo, że członkowie Sieci pozytywnie odnoszą się do udoskonalenia obecnych ram inspekcji w zakresie ochrony środowiska, możemy mieć do czynienia z pewną niechęcią wobec nadania inspekcjom obowiązkowego charakteru i utworzenia unijnego organu inspekcyjnego. Tak samo, jakkolwiek członkowie Sieci Monitorującej Stosowanie Zasady Pomocniczości popierają kryteria rozpatrywania skarg przez państwa członkowskie, niektórzy z nich woleliby, aby były to niewiążące zalecenia. Natomiast wydaje się, że istnieje zgoda co do tego, by UE określiła warunki dotyczące efektywnego i skutecznego dostępu do sądów krajowych w odniesieniu do prawodawstwa unijnego w zakresie środowiska naturalnego.

19.1.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 17/37

—

Uważa, że regiony Europy są bardzo zróżnicowane pod względem rodzajów gleby, gospodarowania gruntami czy też klimatu, dlatego potrzebne są konkretne wytyczne w zakresie zarządzania gruntami oraz strategie ich ochrony. Tylko wtedy będziemy mieli pewność, że gleba chroniona jest w sposób proporcjonalny, na podstawie priorytetów regionalnych uwzględniających nadrzędne ramy, które zapewniałyby także realizację strategii UE.

—

Zauważa, że istnieje pilna potrzeba rozwiązania zagrożeń związanych z ochroną gleby, zwłaszcza w kontekście zmiany klimatu.

—

Podkreśla, że zmiana klimatu może mieć wieloraki wpływ na glebę, głównie na skutek zmian wilgotności gleby, jej temperatury oraz zmian w strukturze opadów deszczu. Zjawiska te mogą prowadzić do degradacji gleby, w tym utraty materii organicznej, narastania erozji, zagęszczania gleby i odpływów.

—

Podkreśla, że władze lokalne i regionalne mogą odgrywać istotną rolę w monitorowaniu degradacji gleby i pomóc w ewidencjonowaniu zanieczyszczonych terenów.

—

Uważa, że polityka w dziedzinie ochrony gleby musi być prowadzona z zachowaniem odpowiedniej równowagi między działaniami na szczeblu europejskim a zasadami pomocniczości i lepszego stanowienia prawa, by uniknąć niepotrzebnych dodatkowych obciążeń administracyjnych i nieproporcjonalnych kosztów. Należy zatem tak skonstruować unijne regulacje dotyczące gleby, by miały zastosowanie jedynie wtedy, gdy zajdzie potrzeba podjęcia działań.

—

Jest przekonany, że z lukami w działaniach na rzecz ochrony gleby najlepiej radzić sobie na podstawie ogólnounijnej strategii, której fundamentami są ramy nadrzędne i wspólne zasady obowiązkowe dla wszystkich krajów.

Berichterstatter

Corrie McCHORD (UK/SPE), Mitglied des Stadtrates von Stirling

Referenzdokument

Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Realizacja strategii tematycznej w dziedzinie ochrony gleby i prowadzone działania

COM(2012) 46 final

1.

Sprawozdanie Komisji dotyczy przeglądu realizacji strategii tematycznej w dziedzinie ochrony gleby od czasu jej przyjęcia we wrześniu 2006 r. oraz uwzględnia aktualne tendencje w zakresie degradacji gleby i nadchodzące wyzwania związane z zapewnieniem jej ochrony.

2.

W strategii określone zostały cztery główne filary wdrażania: popularyzacja, badania naukowe, integracja i prawodawstwo. Integralną częścią strategii był wniosek dotyczący dyrektywy ramowej w sprawie ochrony gleby (COM(2006) 232 final), który skupił się na trzech wątkach: środkach zapobiegawczych, rozpoznaniu problemu i środkach operacyjnych.

3.

Wcześniej KR opublikował następujące opinie związane z ochroną gleby:

4.

Gleba stanowi integralną część naszych systemów środowiskowych, społecznych i gospodarczych oraz ma znaczenie dla innych usług związanych ze środowiskiem naturalnym: pozwala produkować żywność, odpowiada za jakość i liczbę przepływów wodnych, umożliwia łagodzenie zmiany klimatu i przystosowanie się do niej oraz sprzyja utrzymaniu różnorodności biologicznej. Zapewnienie dobrego stanu gleb, który umożliwiałby pełnienie przez nie tych podstawowych zadań, jest warunkiem równowagi środowiska naturalnego i gospodarki w Europie.

5.

W kluczowym sprawozdaniu na temat stanu gleby w Europie, opublikowanym w 2012 roku przez Europejską Agencję Środowiska (EEA) i Wspólne Centrum Badawcze UE (JRC), podkreślono znaczenie dziesięciu najistotniejszych zagrożeń dla gleb w Europie: spadku zawartości materii organicznej, erozji, zagęszczania gleby, zasklepiania się gleby, zasolenia, zakwaszenia gruntów, malejącej różnorodności biologicznej, pustynnienia na południowych obszarach Europy, osuwania się ziemi i zanieczyszczenia. Przedyskutowano też kwestie akumulacji węgla w glebie, zmiany klimatu, erozji, zatrzymywania wody, zakwaszenia gruntów i wytwarzania biopaliw. Dokument stwierdza, że degradacja gleby w UE nadal ma miejsce, a w niektórych częściach Europy nasila się. W sprawozdaniu wykazano, że strategie i rozwiązania legislacyjne obowiązujące dziś na poziomie unijnym, krajowym czy regionalnym nie pozwalają w pełni chronić gleb.

6.

Regiony Europy są bardzo zróżnicowane pod względem mineralnych i organicznych rodzajów gleby i typów gleby, gospodarowania gruntami czy też klimatu, dlatego potrzebne są konkretne wytyczne w zakresie zarządzania gruntami oraz strategie ich ochrony. Tylko wtedy będziemy mieli pewność, że gleba chroniona jest w sposób proporcjonalny, na podstawie priorytetów regionalnych uwzględniających nadrzędne ramy, które zapewniałyby także realizację strategii UE.

7.

Władze lokalne i regionalne mają do odegrania kluczową rolę w zakresie ochrony gleby w Europie. Są między innymi odpowiedzialne za to, by przepisy dotyczące gospodarowania gruntami służyły celowi ochrony gleby oraz by były właściwie wdrażane, z racji tego, że w gestii tych władz leży gospodarowanie gruntami oraz wydawanie pozwoleń na budowę i użytkowanie terenu. Organy te mogą także posiadać uprawnienia w zakresie zapobiegania niekontrolowanemu rozwojowi miast i zasklepianiu gleby, zachęcania do rekultywacji terenów miejskich zabudowanych oraz przemysłowych zdegradowanych lub niezagospodarowanych oraz do ochrony i poprawy stanu terenów zielonych.

8.

KR opowiada się za tym, by wszelkie przyszłe europejskie postanowienia dotyczące gleby opierały się na koncepcjach, które zapewnią adekwatną elastyczność uwzględniającą różnice w warunkach krajowych i regionalnych. Wspólne ogólnounijne ramy ochrony gleby przyczynią się do tego, że obowiązki podmiotów zarządzających gruntami (w najszerszym tego słowa znaczeniu) w zakresie ochrony gleby staną się podobne we wszystkich państwach członkowskich, co zmniejszy ryzyko zakłóceń konkurencji na rynku wewnętrznym.

9.

W sprawozdaniu Komisji (Część 4) przestawiono ocenę aktualnych i nadchodzących wyzwań. KR zgadza się z analizą Komisji, z której wynika, że w ostatnim dziesięcioleciu stan gleb uległ dalszej degradacji, zarówno w UE jak i na całym świecie, i że tendencja ta prawdopodobnie utrzyma się, jeśli kwestie użytkowania gruntów i zarządzania nimi, materii organicznej i węgla organicznego oraz efektywnej gospodarki zasobami nie zostaną skutecznie rozwiązane.

10.

Jest oczywiste, że przewidywany wzrost liczby ludności na świecie, coraz większe spożycie mięsa i przetworów mlecznych oraz rosnące wykorzystywanie biomasy w energetyce, w połączeniu z działaniami na rzecz łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej oraz z ryzykiem związanym z pustynnieniem i zajmowaniem terenu, spowodują wzrost konkurencji o tereny i zasoby wody, zwiększając tym samym ryzyko degradacji gleby.

11.

Istnieje pilna potrzeba rozwiązania zagrożeń związanych z ochroną gleby, zwłaszcza w kontekście zmiany klimatu. Rolnictwo ma szczególnie silny wpływ na emisje dwutlenku węgla (CO2) i podtlenku azotu (N2O) pochodzące z gleby. Gleby UE zawierają ponad 70 miliardów ton węgla organicznego, co stanowi prawie pięćdziesięciokrotność naszych rocznych emisji gazów cieplarnianych. Utrata materii organicznej z gleby, prowadząca z kolei do wzrostu emisji CO2, jest szczególnie poważnym problemem, gdyż przyczynia się ona do zmiany klimatu. Istnieją dowody (1) sugerujące, że zawartość materii organicznej zmniejsza się w Zjednoczonym Królestwie, Francji, Belgii i Austrii. Oprócz negatywnego oddziaływania na jakość gleby, utrata materii organicznej w glebie może skutkować emisją gazów cieplarnianych do atmosfery i wywrzeć tym samym negatywny wpływ na unijne cele redukcji emisji dwutlenku węgla.

12.

Zmiana klimatu może mieć wieloraki wpływ na glebę, głównie na skutek zmian wilgotności gleby, jej temperatury oraz zmian w strukturze opadów deszczu. Zjawiska te mogą prowadzić do degradacji gleby, w tym utraty materii organicznej, narastania erozji, zagęszczania gleby i odpływów. Obecnie węgiel zawarty w glebie nie we wszystkich państwach członkowskich jest chroniony w ramach polityki zagospodarowania przestrzennego.

13.

Pojawiają się nawoływania do podjęcia pilnych działań na rzecz rekultywacji zniszczonych torfowisk w celu zahamowania utraty węgla oraz rewitalizacji wielorakich usług ekosystemowych „oferowanych” przez zdrowe torfowiska. Chociaż torfowiska stanowią jedynie 2% ziemi uprawnej w UE, to z nich pochodzi ponad 50% emisji CO2 w tym sektorze. W ostatnich latach wzrosły także obawy co do skutków eksploatowania torfowisk na potrzeby komercyjnego wykorzystania torfu w ogrodnictwie.

14.

Utrzymanie zasobów węgla w glebie (i zminimalizowanie emisji podtlenku azotu) będzie miało istotny wpływ na zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych oraz złagodzenie zmiany klimatu. Projekt Komisji pt. „Zrównoważone rolnictwo oraz ochrona gleby” (SoCo) (2) dostarczył pod tym względem szeregu pożytecznych studiów przypadku i zaleceń.

15.

Efektywne wykorzystanie zasobów ma zasadnicze znaczenie. Rolnictwo jest wysoce zależne od żyzności gleby, a zwłaszcza dostępności składników odżywczych. Większość wykorzystywanych w UE nawozów fosforowych jest importowana. Ponadto UE wytwarza każdego roku duże ilości obornika, bioodpadów i osadów ściekowych. Jednym z rozwiązań w kwestii bezpieczeństwa dostaw składników odżywczych, poprawy warunków glebowych i ograniczenia zanieczyszczenia ze strony potencjalnie toksycznych substancji jest zadbanie o właściwe gromadzenie, przetwarzanie i wykorzystywanie tych substancji. KR zaleca zmianę dyrektywy w sprawie osadów ściekowych, by zapewnić kontrolę eksploatacji innych materiałów organicznych wykorzystywanych na gruntach, które nie są obecnie kontrolowane na mocy tejże dyrektywy.

16.

Istotną przyczyną degradacji gleby w UE są obecne tendencje w zakresie zajmowania terenu (zasklepianie gleby), których charakter jest bardzo niezrównoważony w całej UE. Zasklepianie gleby często dotyka żyzną glebę rolną, zagraża różnorodności biologicznej, zwiększa ryzyko powodzi i niedoboru wody, a także przyczynia się do globalnego ocieplenia. Wytyczne (3) w sprawie najlepszych wzorców postępowania w zakresie ograniczania, łagodzenia lub kompensowania zjawiska zasklepiania gleby zostały opublikowane przez Komisję w kwietniu 2012 r., zaś KR z pełnym przekonaniem zaleca stosowanie się do nich.

17.

Depozycja atmosferyczna substancji zakwaszających w glebach może wywołać negatywne skutki ze względu na zakwaszenie i nitryfikację. Tlenki azotu i amoniak są obecnie uznawane za główne czynniki kwasotwórcze, podczas gdy emisje dwutlenku siarki ogólnie zmniejszyły się w ostatnich latach w wyniku regulacji. Należy koniecznie zadbać o dalsze ograniczenie emisji substancji zakwaszających w całej Europie z myślą o zmniejszeniu obszaru gruntów, w których krytyczne ładunki zakwaszenia zostały przekroczone.

18.

W sprawozdaniu Komisji (Część 5) opisano pięć prowadzonych przez nią obecnie działań, w stosunku do których KR ma następujące uwagi.

19.

Popularyzacja wiedzy o strategii tematycznej w dziedzinie ochrony gleby i o konieczności ochrony gleby w UE ma duże znaczenie. Podmioty zarządzające gruntami muszą być w pełni świadome praktyk w zakresie zrównoważonego zarządzania glebą, które pozwalają wykorzystywać usługi ekosystemowe „oferowane” przez glebę. W związku z tym KR wyraża głębokie uznanie dla pracy wykonanej przez Komisję od 2006 r. w zakresie popularyzacji wiedzy o glebie. Chodzi m.in. o opublikowany przez Komisję „Atlas gleb Europy” (4) oraz „Europejski atlas różnorodności biologicznej gleby” (5), a także o zorganizowanie ważnych konferencji na temat gleby. KR wyraża także uznanie dla wysiłków Komisji na rzecz powołania grupy roboczej ds. popularyzacji i edukacji w ramach Europejskiego Biura ds. Gleby.

20.

Popularyzacja wiedzy wśród podmiotów zarządzających gruntami oraz innych zainteresowanych stron, a także edukowanie opinii publicznej i podnoszenie jej świadomości w zakresie znaczenia gleby będzie odgrywać kluczową rolę w zachęcaniu do zrównoważonego jej użytkowania. Jednakże sama popularyzacja wiedzy nie zapewni wymaganego poziomu ochrony gleby. Potrzebne jest raczej połączenie środków, przy czym należy traktować działania edukacyjne i zachęty ekonomiczne tak samo priorytetowo jak regulacje. Wykorzystywanie popularyzacji do wdrażania praktyk w zakresie zrównoważonego zarządzania glebą będzie nadal odgrywało istotną rolę w minimalizowaniu jej degradacji. KR zachęca zatem władze lokalne i regionalne do podjęcia się roli ambasadorów w tej dziedzinie i do naśladowania przykładu European Land and Soil Alliance (ELSA).

21.

Badania naukowe mają zasadnicze znaczenie dla zapewnienia lepszego zrozumienia priorytetów dotyczących ochrony gleby i dalszego rozwoju polityki na solidnych podstawach naukowych. W związku z tym KR przyjmuje z dużym zadowoleniem działania podejmowane przez Komisję od 2006 r. na rzecz finansowania około 25 projektów badawczych (6) w celu rozwiązania kwestii dotyczących gleby. Przykładami tych projektów są: Envasso, Ramsoil czy Soilservice. Ważne jest, by zapewnić dalsze odpowiednie rozpowszechnianie wiedzy uzyskanej dzięki nim wśród końcowych użytkowników badań, w tym podmiotów zarządzających gruntami. Należy udostępnić dodatkowe badania na temat gleby i więcej danych dotyczących jej monitorowania w celu wypełnienia obecnej luki poznawczej. Powinno to jednak mieć miejsce z uwzględnieniem właściwego poziomu kosztów oraz przy wzajemnej wymianie danych przez wszystkie zainteresowane strony. Krytyczne znaczenie ma określenie metodyki oceny, środków przeciwdziałania oraz minimalnych wymogów w zakresie harmonizacji działań dotyczących monitorowania gleby.

22.

KR odnotowuje, że Komisja nadal finansuje badania naukowe, zwłaszcza dotyczące osuwisk, zasklepiania gleby, jej funkcji, obiegu węgla i azotów w glebie (z naciskiem na odtwarzanie torfowisk), żyzności gleby i recyklingu substancji odżywczych w rolnictwie. KR zgadza się co do potrzeby przeprowadzania tych badań, co wymagać będzie także odpowiedniego przekazywania wiedzy zainteresowanym stronom.

23.

Komitet Regionów wzywa do opracowania aktualnego przeglądu dotyczącego zakresu zanieczyszczenia gleb w UE oraz działań państw członkowskich w tej dziedzinie. W szczególności należy przyjrzeć się powiązaniom między zanieczyszczeniem gleb i wody pitnej, ponieważ wody gruntowe mają w wielu krajach duże znaczenie dla pozyskiwania wody pitnej.

24.

Nie obowiązują obecnie żadne standardy środowiskowe pozwalające chronić kluczowe procesy i funkcje gleby, a Europa nie dysponuje nadrzędnym programem monitorowania gleb. Należy zająć się brakiem usystematyzowanych danych w zakresie gleby na szczeblu UE, rozpoznaniem, które informacje są już dostępne, wskazaniem luk czy podaniem wytycznych dotyczących przyszłego monitorowania gleb. KR zgadza się co do potrzeby dokładniejszego monitorowania gleby, choćby w celu wspierania odpowiednich podejść regionalnych do jej ochrony. Należy poprawić dostęp europejskich, krajowych i regionalnych twórców strategii i decydentów do istotnych danych oraz informacji na temat gleb w odpowiedniej skali. Ponadto w całej Europie brakuje sieci lokalizacji zapewniających długoterminowe monitorowanie gleb i odniesienie się do konkretnych kwestii, w tym do zależności między stanem gleb a zmianą klimatu. W związku z tym KR wyraża zadowolenie z powodu kontynuacji działalności Europejskiego Ośrodka Danych o Glebie (ESDAC).

25.

Pomimo tego, że strategia w dziedzinie ochrony gleby wdrażana jest już od sześciu lat, UE nadal nie dysponuje żadną strukturą pozwalającą na systematyczne lub zharmonizowane monitorowanie gleby w Europie, zaś metody badawcze są zróżnicowane. W całej UE występują znaczne różnice pod względem sposobów ochrony i jakości gleby, czemu miała zaradzić proponowana dyrektywa ramowa w sprawie ochrony gleby. W tym kontekście KR przyjmuje z zadowoleniem projekty badawcze takie jak Lucas, które mają na celu dostarczenie danych dla Europejskiego Ośrodka Danych o Glebie. KR popiera propozycje Komisji w zakresie konsolidacji zharmonizowanego monitorowania gleby poprzez powtarzanie wykonywanych przez nią badań gleby, a także za pomocą testowania nowych technik teledetekcji.

26.

Władze lokalne i regionalne mogą odgrywać istotną rolę w monitorowaniu degradacji gleby i pomóc w ewidencjonowaniu zanieczyszczonych terenów. Ukierunkowana i skuteczna polityka w dziedzinie ochrony gleby powinna powstać w oparciu o znajomość lokalizacji miejsc, w których mogą zachodzić procesy degradacji.

27.

Państwa członkowskie monitorują jakość gleby na wiele różnych sposobów. Komisja zaproponowała harmonizację tych działań w celu lepszego rozpoznania stanu gleb w Europie. Wspólne Centrum Badawcze UE (JRC) zebrało już sporo danych, ale można by osiągnąć więcej, gdyby państwa członkowskie dostarczały jasnych i porównywalnych sprawozdań. Zharmonizowane monitorowanie należy wprowadzić w synergii z podlegającą obecnie przeglądowi decyzją dotyczącą mechanizmu monitorowania.

28.

KR przyjmuje z zadowoleniem aktywne zaangażowanie Komisji i państw członkowskich w rozwijaniu działań związanych z glebą, w tym w ramach Planu działania na rzecz zasobooszczędnej Europy, wspólnej polityki rolnej (WPR) i polityki regionalnej. Przekrojowy charakter gleb oznacza, że propozycje KE dotyczące ich ochrony będą musiały zostać zintegrowane w ramach szeregu inicjatyw politycznych i mechanizmów realizacji (takich jak np. ramowa dyrektywa wodna, dyrektywa w sprawie azotanów, powodzi i osadów ściekowych, dyrektywa siedliskowa i dyrektywa ptasia w dziedzinie zachowania różnorodności biologicznej, dyrektywy w sprawie oceny wpływu planów, programów i projektów na środowisko, rozporządzenie w sprawie rozwoju obszarów wiejskich oraz WPR).

29.

KR wnosi, by Komisja Europejska nadała strategii tematycznej w dziedzinie ochrony gleby formę wspólnego planu działania, dzięki czemu państwa członkowskie oraz władze regionalne i lokalne miałyby lepsze możliwości wdrażania polityki w zakresie gleby i stosowania przepisów europejskich. Obecnie propozycje i środki dotyczące gleby są rozproszone po wielu wnioskach ustawodawczych UE. Strategia tematyczna w dziedzinie ochrony gleby może zapewnić całościowy ogląd istniejących i nowych działań. Mogłyby się w niej znaleźć następujące szczegółowe informacje:

30.

Z zadowoleniem należy przyjąć proponowaną ekologizację WPR. Potrzebna jest reforma w celu wypracowania mechanizmów uatrakcyjniających WPR w oczach podmiotów regionalnych zainteresowanych znalezieniem rozwiązań w sprawach takich jak ochrona gleby. Należy w tym kontekście uwzględnić m.in. unijne fundusze na rozwój obszarów wiejskich i wykorzystać je do zawarcia umów dotyczących rozwoju obszarów wiejskich, na podstawie których można by finansować działania podmiotów zarządzających gruntami w zakresie ochrony gleby, odnowy torfowisk, tworzenia terenów podmokłych, przekształcania gruntów ornych na obszary trawiaste, niedopuszczania do erozji gleby i ochrony materii organicznych. W związku z tym KR zdecydowanie popiera uwagi Komisji dotyczące potrzeby wydawania większych środków w ramach funduszy na rozwój obszarów wiejskich na poprawę jakości gleby i rozszerzenie objętej nimi powierzchni.

31.

W sprawozdaniu Europejskiej Agencji Środowiska i Wspólnego Centrum Badawczego z 2012 r. stwierdza się, że istniejące środki związane z zasadami dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (GAEC), stosowane w ramach WPR, nie są w pełni odpowiednie dla ochrony gleb. Zatem obecne propozycje ekologizacji WPR powinny być w większym stopniu ukierunkowane na osiąganie lepszych wyników w zakresie ochrony gleby, nie zwiększając obciążeń administracyjnych dla władz państw członkowskich. Dotyczy to również oceny tego, czy istnieje możliwość dalszego rozwijania zasad GAEC w celu poprawy ochrony gleby.

32.

Należy także nadmienić, że środkami WPR objęte są tylko gleby rolnicze finansowane w ramach płatności dla rolników. KR popiera propozycje Komisji, by jeszcze jaśniej sformułować i sprecyzować normy glebowe w związku z ogólną reformą WPR. KR przyjmuje ze szczególnym zadowoleniem obecną propozycję dotyczącą nowych zasad GAEC odnoszących się do ochrony materii organicznej, w tym zakaz wypalania ściernisk oraz pierwszej orki terenów podmokłych i gleb bogatych w węgiel.

33.

KR popiera bieżące działania Komisji na rzecz lepszego zintegrowania ochrony gleby w ramach innych istotnych dziedzin polityki. Działania te obejmują rozwój „Europejskiego partnerstwa innowacyjnego na rzecz produktywności i zrównoważenia w rolnictwie”, w którym szczególną uwagę poświęca się gospodarowaniu gruntami i glebami, opracowanie koncepcji ochrony zasobów wodnych w Europie i realizację polityki spójności.

34.

Istnieje wyraźny związek między gospodarowaniem gruntami a rozproszonym zanieczyszczeniem, co jest ważną i pilną kwestią odnoszącą się do jakości wody w Europie. Erozja gleby oraz odpływ pestycydów i składników odżywczych z użytków rolnych zagrażają jakości wody. Dyrektywa azotanowa 91/676/EWG, dyrektywa w sprawie ochrony wód podziemnych 2006/118/WE oraz ramowa dyrektywa wodna nie zawierają wymogów odnoszących się bezpośrednio do gleby, mimo że rozproszone zanieczyszczenie jest istotnym problemem. Dekontaminacja wód podziemnych, które raz uległy skażeniu, może zająć setki lat, w związku z czym KR nawołuje do wprowadzenia odpowiednich środków w celu przeciwdziałania zagrożeniom dla wód podziemnych oraz innych cieków wodnych, związanym z degradacją gleby i rozproszonym zanieczyszczeniem.

35.

Chociaż zapobieganie degradacji gleby musi pozostać priorytetem, obecny stan niektórych gleb w Europie wymagać będzie podjęcia działań na rzecz ich oczyszczania. KR przyjmuje z zadowoleniem propozycje Komisji, aby z Funduszy Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) nadal wspierano rekultywację terenów poprzemysłowych w następnym okresie programowania 2014–2020. Władze lokalne i regionalne muszą mieć świadomość, że wciąż dostępne są znaczące środki z Funduszu Spójności dla kwalifikujących się regionów pragnących przeciwdziałać degradacji gleby.

36.

KR wnosi, by Komisja Europejska przewidziała w ramach programu LIFE+ dodatkowe możliwości dla projektów dotyczących gleby. W nadchodzącym okresie można szerzej zaprojektować sposoby finansowania. Zgodnie z obecnymi wymogami projekty objęte komponentem „Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska” muszą mieć charakter wzorcowy i/lub być innowacyjne. Jednak jeśli chodzi o rozwiązywanie problemów ochrony gleby, w wielu przypadkach konieczna jest nie tyle innowacyjność, ile ponowienie pewnych działań lub kontynuacja środków przedsięwziętych już wcześniej.

37.

KR z zadowoleniem przyjmuje propozycję Komisji, by dokonać przeglądu dyrektywy w sprawie oceny wpływu na środowisko, który umożliwi to, że kwestie związane z glebą zostaną uwzględnione już na wczesnym etapie planowania projektów. Ważne jest, by Komisja zastanowiła się nad opracowaniem zachęt do zmniejszania emisji CO2 i zachowania materii organicznej gleby, z uwzględnieniem użytkowania gruntów, zmian użytkowania gruntów i leśnictwa (LULUCF) w ramach zobowiązania UE związanego ze zmianą klimatu do roku 2020.

38.

Szkody wyrządzane glebie mogą mieć skutki transgraniczne (np. emisje gazów cieplarnianych powodują rozproszenie zanieczyszczeń i zerodowanych osadów, prowadzą do utraty węgla w glebie i przedostawania się substancji zanieczyszczających przez granice). Gleby Europy są kluczowym receptorem i potencjalnym źródłem emisji gazów cieplarnianych, w tym emisji N2O.

39.

KR przyjmuje z zadowoleniem konstruktywne wysiłki podejmowane przez Komisję na konferencji „Rio+20” oraz uwzględnienie w dokumencie końcowym (7) obaw związanych z degradacją gleby. Zachęca Komisję do dalszego priorytetowego traktowania polityki w zakresie ochrony gleby na międzynarodowych konferencjach, takich jak spotkania organizowane w ramach Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) oraz inne odpowiednie fora (jedno z nich to Konwencja o różnorodności biologicznej). KR wyraża także uznanie dla faktu, że Komisja i sekretariat Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zwalczania pustynnienia (UNCCD) czynnie wspierają inicjatywę dotyczącą ekonomiki degradacji gleby, aby określić zachęty do inwestowania w zrównoważone gospodarowanie gruntami. KR wyraża także zadowolenie w związku z tym, że Komisja będzie dążyć na szczeblu międzynarodowym do ustanowienia międzyrządowego panelu ds. gleb.

40.

Sprawozdanie Komisji jako takie nie porusza kwestii zgodności z zasadami pomocniczości i proporcjonalności, gdyż opisuje wdrażanie strategii tematycznej w dziedzinie ochrony gleby. Jednak pośrednio odnosi się do ewentualnego prawodawstwa unijnego w zakresie ochrony gleby, co wiązałoby się już ze wspomnianymi kwestiami zgodności.

41.

Większość państw członkowskich, które sprzeciwiają się propozycji z 2006 r. dotyczącej dyrektywy ramowej i zablokowały przyjęcie tego dokumentu w Radzie w 2010 r., powołuje się na zasadę pomocniczości. Problem polega na tym, że podczas gdy niektóre państwa członkowskie stosują już szczegółowo zdefiniowane przepisy w zakresie ochrony gleby, inne w ogóle nie posiadają stosownych ram prawnych lub ramy te są o wiele mniej rozwinięte. KR wzywa państwa członkowskie do podjęcia środków na szczeblu krajowym i opowiada się za tym, by niezwłocznie:

Komitet popiera działania Komisji, które umożliwią państwom członkowskim ustanawianie i wdrażanie, w zakresie ich kompetencji, odpowiednich przepisów w zakresie ochrony gleby.

42.

Degradacja gleby, w tym utrata gazów cieplarnianych, skażenia, zagęszczanie gleby, rozproszone zanieczyszczenie oraz zasklepianie gleby, wywołuje skutki transgraniczne i w związku z tym wymaga (przynajmniej) koordynacji polityki na szczeblu europejskim. Na przykład ubita lub zdegradowana gleba, która nie jest w stanie magazynować wody deszczowej, może być powodem większych powodzi w krajach sąsiednich. Zanieczyszczenie wody i eutrofizacja mogą również powstawać na skutek skażenia gleby i mieć charakter transgraniczny. Osady wypłukiwane na skutek erozji gleby w jednym państwie mogą blokować zapory lub uszkadzać infrastrukturę, na przykład porty, w innym państwie, a zanieczyszczona ziemia jest w stanie skazić wody podziemne w kraju sąsiednim. Prawodawstwo europejskie postrzegane jest zatem jako sposób ochrony podmiotów zarządzających glebami w danym państwie przed szkodliwymi skutkami praktyk stosowanych w innych krajach, za które te pierwsze nie ponoszą odpowiedzialności (8). Tam gdzie skutki degradacji gleby mają charakter transgraniczny, niezbędne są inicjatywy dotyczące współpracy między władzami lokalnymi i regionalnymi, mające na celu rozwiązanie tej kwestii.

43.

W związku z tym, że gleby Europy wciąż doświadczają szkodliwych skutków sześć lat po opublikowaniu strategii tematycznej w dziedzinie ochrony gleby, trudno wyobrazić sobie, by nawet zmieniona strategia w tym zakresie – bez dyrektywy ramowej dotyczącej gleby – okazała się wystarczająca do osiągnięcia wysokiego poziomu ochrony gleby we wszystkich państwach członkowskich UE i do rozwiązania wyżej wspomnianych problemów. Konieczne są zwiększone wysiłki ze strony Komisji i państw członkowskich zmierzające do zapewnienia ochrony gleby.

44.

Aby zapewnić zgodność z zasadą proporcjonalności, przyszłe prawodawstwo unijne w dziedzinie ochrony gleby powinno zostawić w gestii państw członkowskich określenie najbardziej właściwych środków do podjęcia na najodpowiedniejszym szczeblu geograficznym i administracyjnym. Miałoby to zasadnicze znaczenie dla należytego uwzględnienia regionalnych i lokalnych uwarunkowań dotyczących odmian gleby, sposobów użytkowania gruntów, lokalnych warunków klimatycznych oraz aspektów społeczno-ekonomicznych.

45.

KR wyraża uznanie dla pracy Komisji na rzecz wdrożenia strategii tematycznej w dziedzinie ochrony gleby. Nasz byt jest uzależniony od gleb Europy, które wymagają ochrony. Znaczenie gleby jako nieodnawialnego zasobu, bez którego nie może być mowy o zrównoważonym środowisku, powinno zostać uwzględnione w ramach nadrzędnej polityki i środków ochrony gleby.

46.

Glebę należy chronić z myślą o:

47.

We wszystkich państwach europejskich może wystąpić szereg problemów związanych z glebą, które mogą czasem powodować poważne, nieodwracalne i kosztowne konsekwencje. Wynikają one głównie z zanieczyszczenia, osuwania się ziemi, utraty materii organicznej, erozji, zasolenia, pustynnienia i zasklepiania gleby. Niezbędne są na poziomie UE dalsze strategie i regulacje mające na celu ochronę gleby ze względu na „oferowane” przez nią usługi i dobra ekosystemowe dostarczane europejskiej gospodarce, europejskiemu społeczeństwu i środowisku naturalnemu oraz, na szczeblu państw członkowskich, wdrożenie rozwiązań i przyjęcie przepisów, jeśli nie są jeszcze dostępne. Należy porównać koszty działań regulacyjnych z kosztami ich zaniechania, przez co rozumie się koszty pośrednie związane ze zmianą klimatu, zanieczyszczeniem wody, zarządzaniem powodziowym, publiczną służbą zdrowia itp. W 2006 r. Komisja oceniła, że łączne koszty degradacji gleby w UE-25 mogą wynosić 38 mld EUR rocznie.

48.

Jakość gleby ściśle wiąże się z innymi aspektami środowiskowymi istotnymi dla UE (np. jakością powietrza i wody, ryzykiem powodzi, różnorodnością biologiczną, zmianą klimatu, odnawialnymi źródłami energii itp.). Przyszła polityka w dziedzinie ochrony gleby musi uwzględniać zatem powiązania z pozostałymi celami środowiskowymi UE (np. z ramową dyrektywą wodną). Istnieje wiele unijnych zapisów prawnych zawierających elementy dotyczące ochrony gleby, ale brakuje konkretnego ustawodawstwa o charakterze nadrzędnym. Istniejące przepisy są zwykle ograniczone do konkretnych przypadków użytkowania gruntów lub zarządzania nimi i nie obejmują całości zagadnień związanych z gruntami i glebami.

49.

Władze lokalne i regionalne powinny ocenić sytuację w zakresie zajmowania terenu na podległym im obszarze i zastanowić się, co zrobić, jeśli tendencje okażą się niezrównoważone. Wsparciem dla tych działań mogą być wytyczne Komisji w sprawie zasklepiania gleby, a także bieżące wdrażanie czterech filarów strategii tematycznej w dziedzinie ochrony gleby. Władze lokalne i regionalne powinny także proaktywnie przyczyniać się do realizacji tej strategii, na przykład wspierając rozwój lokalnych kodeksów praktyk w dziedzinie ochrony gleby.

50.

Z lukami w działaniach na rzecz ochrony gleby najlepiej radzić sobie na podstawie ogólnounijnej strategii, której fundamentami są ramy nadrzędne i wspólne zasady obowiązkowe dla wszystkich krajów. W związku z tym należy poprzeć dyrektywę ramową w dziedzinie ochrony gleby, chociaż istotne jest, by strategia ta nie miała zbyt nakazowego charakteru, wynikającego na przykład z przepisów ilościowych czy wartości granicznych. Szczególne znaczenie ma tu zasada pomocniczości, gdyż gleby w poszczególnych regionach Europy znacznie się między sobą różnią. Strategie w dziedzinie ochrony gleby powinny zatem opierać się na ocenie ryzyka i danej sytuacji, mieć charakter proporcjonalny i uwzględniać uwarunkowania regionalne. Ochrona gleby wymaga rozwiązań dostosowanych do konkretnych potrzeb. Wdrażanie polityki w dziedzinie ochrony gleby odbywa się przede wszystkim na szczeblu lokalnym i regionalnym, dlatego odpowiednie uregulowania prawne powinny zapadać przede wszystkim na tym szczeblu. Zachodzi potrzeba lepszego monitorowania gleby, by pomóc w rozwoju, wspieraniu i ocenie regionalnego podejścia do jej ochrony.

51.

Polityka w dziedzinie ochrony gleby musi być prowadzona z zachowaniem odpowiedniej równowagi między działaniami na szczeblu europejskim a zasadami pomocniczości i lepszego stanowienia prawa, by uniknąć niepotrzebnych dodatkowych obciążeń administracyjnych i nieproporcjonalnych kosztów. Należy zatem tak skonstruować unijne regulacje dotyczące gleby, by miały zastosowanie jedynie wtedy, gdy zajdzie potrzeba podjęcia działań.

19.1.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 17/45

—

Stwierdza, że nauki o życiu i biotechnologia w znacznym stopniu przyczyniają się do realizacji głównych celów polityki UE w zakresie zdrowia, zrównoważonego rozwoju, wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy.

—

Uznaje, że przestawienie się na biogospodarkę jest nieodzownym warunkiem, by Europa stała się światowym liderem w tej dziedzinie, zwłaszcza w zakresie innowacji i konkurencyjności.

—

Przyjmuje z zadowoleniem fakt, że biogospodarka, wraz z bezpieczeństwem żywnościowym i zrównoważonym rolnictwem, została wymieniona jako „wyzwanie społeczne” w programie „Horyzont 2020”, którego planowany przez Komisję budżet sięga 4,5 mld EUR.

—

Podkreśla, że upłynie jeszcze co najmniej 25 lat zanim biogospodarka będzie mogła konkurować z gospodarką opartą na paliwach kopalnych i będzie to wymagać długoterminowych inwestycji (w B+R), strategii (sięgających poza rok 2020) oraz współpracy wszystkich zainteresowanych stron w całym łańcuchu wartości, zmierzającej do wzajemnego dzielenia się wiedzą.

—

Uważa, że biogospodarka zapewni nowe możliwości dla przedsiębiorczości i innowacji w europejskim łańcuchu wartości obejmującym także rolnictwo.

—

Podkreśla istotne znaczenie instrumentów polityki planowania przestrzennego dla zachowania obszarów rolnych i leśnych.

—

Zwraca uwagę, że proponowany przez Komisję plan działań nie przewiduje żadnych środków na rzecz zwiększenia efektywności gospodarowania zasobami naturalnymi.

Sprawozdawca

Rogier VAN DER SANDE (NL/ALDE), członek rady wykonawczej prowincji Holandia Południowa

Dokument źródłowy

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Innowacje w służbie zrównoważonego wzrostu: biogospodarka dla Europy”

COM(2012) 60 final

1.

Przyjmuje z zadowoleniem komunikat Komisji Europejskiej (zwanej dalej „Komisją”), który zawiera propozycję zmian w kierunku szerszego i bardziej zrównoważonego wykorzystania zasobów odnawialnych oraz wezwanie do przejścia od społeczeństwa opartego na paliwach kopalnych do społeczeństwa opartego na zasobach biologicznych, wspieranego przez badania i innowacje.

2.

Zgadza się z poglądem Komisji, że biogospodarka jest kluczowym elementem inteligentnego i ekologicznego wzrostu oraz przyczynia się do realizacji celów strategii „Europa 2020” i inicjatyw przewodnich „Unia innowacji” oraz „Europa efektywnie korzystająca z zasobów”. Ponownie stwierdza, że nauki o życiu i biotechnologia w znacznym stopniu przyczyniają się do realizacji głównych celów polityki UE w zakresie zdrowia, zrównoważonego rozwoju, wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy (1).

3.

Uznaje, że przestawienie się na biogospodarkę jest nieodzownym warunkiem, by Europa stała się światowym liderem w tej dziedzinie, zwłaszcza w zakresie innowacji i konkurencyjności. Podkreśla, iż biogospodarka cechuje się ogromnym potencjałem tworzenia miejsc pracy i to nie tylko w sektorach rolnych. Zwraca uwagę na fakt, że kurczą się światowe zasoby surowców naturalnych, a Europa zmuszona będzie przyspieszyć swoje działania, by zachować konkurencyjność w biogospodarce, gdyż inne kraje na całym świecie wprowadzają podobne strategie i aktywnie stymulują inicjatywy rynkowe (np. Chiny czy USA). Sądzi, iż potrzebna jest silna, ogólnoeuropejska reakcja wspierająca biogospodarkę opartą na innowacjach.

4.

Uważa, że w planie działania przedstawionym w komunikacie brakuje praktycznych środków i instrumentów, które pozwoliłyby pokonać ewentualne bariery lub zagrożenia towarzyszące przechodzeniu na biogospodarkę. Szczególną uwagę należy poświęcić nakładającym się lub sprzecznym przepisom oraz kwestii dostępności kapitału wysokiego ryzyka.

5.

Przyjmuje z zadowoleniem fakt, że biogospodarka, wraz z bezpieczeństwem żywnościowym i zrównoważonym rolnictwem, została wymieniona jako „wyzwanie społeczne” w programie „Horyzont 2020” (2), którego planowany przez Komisję budżet sięga 4,5 mld EUR. Pozwala to na opracowywanie innowacyjnych rozwiązań mających na celu zaradzenie problemom bezpieczeństwa żywnościowego, niedoboru zasobów naturalnych, zrównoważonego rolnictwa, zależności od zasobów kopalnych, żyzności gleby i zmiany klimatu, a jednocześnie zapewnia możliwość osiągnięcia zrównoważonego wzrostu gospodarczego. Zwraca jednak uwagę, że przeznaczenie tej puli środków tylko na dziedziny bezpieczeństwa żywnościowego, zrównoważonego rolnictwa, badań morskich oraz biogospodarki oznacza, iż pomija się wiele sektorów wskazanych w komunikacie Komisji jako elementy składowe biogospodarki. Podkreśla, że upłynie jeszcze co najmniej 25 lat zanim biogospodarka będzie mogła konkurować z gospodarką opartą na paliwach kopalnych i będzie to wymagać długoterminowych inwestycji (w B+R), strategii (sięgających poza rok 2020) oraz współpracy wszystkich zainteresowanych stron w całym łańcuchu wartości, zmierzającej do wzajemnego dzielenia się wiedzą.

6.

Uważa, że ze względu na przejście od gospodarki opartej na paliwach kopalnych do gospodarki opartej na zasobach biologicznych rolnictwo mogłoby – przy zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego oraz bez uszczerbku dla swej nadrzędnej roli producenta żywności – zostać jednocześnie dostawcą różnego rodzaju (niespożywczych) bioproduktów, co mogłoby przyczynić się do bardziej zrównoważonego charakteru sektora rolnictwa. Biogospodarka zapewni nowe możliwości dla przedsiębiorczości i innowacji w europejskim łańcuchu wartości obejmującym także rolnictwo. Komitet sądzi, że do optymalnego korzystania z zasobów naturalnych niezbędna jest ścisła współpraca między rolnictwem, biogospodarką i nauką (3), dzięki czemu powstanie zrównoważony i bardziej wydajny sektor rolnictwa. Jednocześnie wzrost produkcji podstawowej nie może stać w sprzeczności z zasadą zrównoważonego rozwoju. Komitet podkreśla zatem istotne znaczenie instrumentów polityki planowania przestrzennego dla zachowania obszarów rolnych i leśnych.

7.

Podziela pogląd, że w celu przyspieszenia przejścia na zrównoważoną biogospodarkę europejską konieczne jest zapewnienie bezpiecznych i wystarczających dostaw zrównoważonych, wysokiej jakości bioproduktów oraz zasobooszczędnych systemów produkcji pierwotnej. Zwraca uwagę, że proponowany przez Komisję plan działań nie przewiduje żadnych środków na rzecz zwiększenia efektywności gospodarowania zasobami naturalnymi.

8.

Podkreśla potrzebę wzmożonej koncentracji na strategii i polityce oraz uregulowaniach i zachętach w dziedzinie biogospodarki. Zwraca uwagę na konieczność zapewnienia nieustannej koordynacji, wyraźnego zobowiązania politycznego oraz dalszej integracji kierunków polityki europejskiej („Horyzont 2020”, polityka spójności, WPR, dyrektywa w sprawie odnawialnych źródeł energii, dyrektywa ramowa w sprawie odpadów) i sektorów, co pozwoli uniknąć sprzeczności między celami polityki i zagwarantować wszystkim podmiotom jednakowe warunki działania.

9.

Z zadowoleniem przyjmuje wysiłki i ambicje Komisji, by wypracować zintegrowane, międzysektorowe i interdyscyplinarne polityczne podejście do biogospodarki. Odnotowuje, iż wymagać to będzie od Komisji zdecydowanej koordynacji polityki, a w ambicjach tych nie uwzględniono jak dotychczas poziomu praktycznego wdrażania, które będzie konieczne na szczeblu lokalnym i regionalnym.

10.

Popiera podjętą przez Komisję próbę ustalenia wspólnej, szerokiej definicji biogospodarki. Uważa, że ze względu na międzysektorowy charakter biogospodarki, pojęcie to może być różnie interpretowane przez różne podmioty europejskie, krajowe i regionalne działające w sektorze biogospodarki. Sugeruje, że jako ramy bardziej ustrukturyzowanej dyskusji na temat wartości i preferowanego zastosowania biomasy przyjąć można piramidę biomasy (rys. 1) (4).

11.

Uważa, że Europa powinna opracować i realizować własną, jednoznaczną, długookresową wizję biogospodarki opartą na poszczególnych segmentach piramidy biomasy (zob. rys. 1), w przypadku której wyższe segmenty oznaczają wyższe wartości. Sądzi, iż Europa powinna przyjąć „strategię wartości” i skupiać się na wyższych segmentach piramidy biomasy poprzez preferencje dla zastosowań biomasy drugiej i kiedyś trzeciej generacji (5). Przyznaje, że inwestycje w biomasę pierwszej generacji są niezbędnym krokiem na drodze do biomasy drugiej i kiedyś trzeciej generacji. Uważa, że te cele ogólnoeuropejskie powinny znaleźć odzwierciedlenie we wszystkich międzysektorowych kierunkach polityki odnoszących się do biogospodarki.

12.

Uważa, że Europa powinna objąć i utrzymać pozycję lidera w rozwijaniu kryteriów rozwoju zrównoważonego mających na celu zoptymalizowanie podaży biomasy (czyli „odnawialnych zasobów biologicznych”) i popytu na nią, w promowaniu zrównoważonego użytkowania gruntów, z uwzględnieniem większych zdolności produkcyjnych rolnictwa i przyśpieszonego zastosowania biomasy drugiej i kiedyś trzeciej generacji, przy jednoczesnej minimalizacji ewentualnych negatywnych skutków niezrównoważonego korzystania z biomasy pierwszej generacji, a także podejmując debatę na temat „żywność czy paliwo”.

13.

Zaleca, by Komisja opracowała wspólny plan działania na rzecz biogospodarki, obejmujący analizę kolejnych kroków na drodze rozwoju biogospodarki europejskiej, z uwzględnieniem podejścia opartego na łańcuchu wartości oraz obecnych prac (prowadzonych przez europejskie platformy technologiczne, OECD i inne podmioty). Apeluje o włączenie do tego planu praktycznych środków i instrumentów, z jednoczesnym uwzględnieniem różnej charakterystyki regionów. Podkreśla potencjał, jaki z punktu widzenia łańcucha wartości ma współpraca międzyregionalna.

14.

Zwraca uwagę na fakt, iż biogospodarka wchodzi w zakres szeregu obszarów polityki realizowanej przez Komisję. Dlatego też w celu ułatwienia dostępu do unijnych inicjatyw i programów w zakresie biogospodarki Komitet sugeruje rozwiązanie oparte na koncepcji punktu kompleksowej obsługi, w ramach którego wszelkie zapytania byłyby przetwarzane za pośrednictwem jednego punktu w Komisji.

15.

Przyjmuje z zadowoleniem fakt, iż w komunikacie Komisji uwzględniono regionalny wymiar biogospodarki, oraz uznaje, że zarówno sam komunikat, jak i wszystkie propozycje zawarte w planie działania w zakresie biogospodarki są zgodne z zasadą pomocniczości.

16.

Stwierdza, że niewiele państw członkowskich w UE prowadzi działania wspierające rozwój biogospodarki, a strategie w tym zakresie opracowywane są głównie przez rządy krajowe. Dobrym przykładem jest tutaj wspólna regionalna strategia na rzecz biogospodarki „Biobased Delta Europe” (południowo zachodnie Niderlandy i Flandria). Uważa, że potrzebne są zintegrowane ramy oraz ogólnoeuropejskie podejście w większym stopniu nastawione na współpracę. Sądzi, że powinniśmy wzmacniać inicjatywy lokalne i regionalne poprzez realizację strategii na rzecz biogospodarki na wszystkich szczeblach współpracy (na poziomie unijnym, krajowym, regionalnym i lokalnym) oraz poprzez koordynację działań międzysektorowych. Należy utworzyć mechanizmy koordynacji na szczeblu UE, krajowym i regionalnym wszelkich właściwych (międzysektorowych) obszarów polityki odnoszących się do biogospodarki.

17.

Popiera propozycję Komisji dotyczącą utworzenia panelu biogospodarczego przyczyniającego się do zwiększenia synergii i spójności między obszarami polityki oraz służącego omawianiu i ocenie praktycznego wpływu działań politycznych związanych z biogospodarką. Uważa jednak, że nadal niejasne są konkretne cele tego panelu ani sposób jego funkcjonowania w praktyce czy też metody angażowania regionów. Podkreśla, iż powinien on przyjąć formę wielostronnego forum, na którym przedstawiciele zainteresowanych podmiotów gromadziliby się zgodnie z koncepcją potrójnej spirali (przedsiębiorstwa, instytuty badawcze oraz władze lokalne i regionalne), by dzielić się wiedzą i pomysłami oraz omawiać rozwiązania zmierzające do powstania społeczeństwa opartego na zasobach biologicznych oraz praktyczne wysiłki na drodze od gospodarki bazującej na paliwach kopalnych do biogospodarki. Sądzi, że na tworzonej platformie należy zapewnić odpowiednią reprezentację szerokiego spektrum sektorów, co stanowić będzie dobrą podstawę ułatwiającą międzysektorowe podejście do biogospodarki.

18.

Uważa, że krajowe, regionalne i lokalne platformy biogospodarcze mogą funkcjonować w różny sposób i mogą odgrywać różne role. Wzywa Komisję, by opracowała konkretne wytyczne określające kompetencje krajowych, regionalnych i lokalnych paneli biogospodarczych. Podkreśla, iż panele biogospodarcze powinny odgrywać rolę koordynatorów dla środowisk politycznych, naukowych i gospodarczych, z myślą o ustalaniu środków, jakie należy przyjąć na etapie przedkonkurencyjnym. Wzywa do przyjęcia podejścia uwarunkowanego lokalnie, które uwzględniałoby specyfikę geograficzną, poziom rozwoju, sytuację ekologiczną i regionalną oraz priorytety i istniejące inicjatywy regionalne. Sądzi, że każdy region powinien „iść własną drogą” i rozwijać swą własną regionalną strategię biogospodarczą.

19.

Podkreśla, że władze lokalne i regionalne odgrywają kluczową rolę we wdrażaniu i rozwoju biogospodarki. Uznaje, że udział samorządów jest niezbędny do określania zagrożeń i ewentualnych barier utrudniających wdrażanie w terenie, dlatego zdecydowanie zachęca do aktywnego zaangażowania i uczestnictwa samorządów w tworzeniu, organizowaniu i wdrażaniu panelu biogospodarczego. Zwraca się do Komisji o zapewnienie wystarczającej elastyczności oraz o jasne określenie funkcji i roli paneli regionalnych i/lub krajowych, metod ich współpracy, a także o przedstawienie, w jaki sposób doświadczenia regionalne i/lub lokalne znajdą odzwierciedlenie w unijnym panelu biogospodarczym.

20.

Uważa, że pomyślne przejście na biogospodarkę będzie zależeć od aktywnego zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego w proces planowania i realizacji. Podkreśla znaczenie, jakie w tym zakresie ma kształtowanie świadomości społecznej. Zachęca Komisję do położenia nacisku na relacje między nauką, społeczeństwem i kształtowaniem polityki oraz do uwypuklenia istotnej roli władz lokalnych i regionalnych w tych przemianach.

21.

Uważa, że proces przechodzenia na biogospodarkę zakończy się powodzeniem tylko w społeczeństwie opartym na zasobach biologicznych. Dlatego też sugeruje, by na wczesnych etapach transformacji istotną rolę odgrywały organizacje pozarządowe i przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego oraz by mieli oni swoich przedstawicieli w tworzonych panelach.

22.

Podkreśla związany z biogospodarką potencjał w zakresie wzrostu i tworzenia miejsc pracy. Uważa, że w tym kontekście niezbędni będą wysoko wykwalifikowani pracownicy, którzy rozwijać będą innowacje i podstawy wiedzy, na których opierać się będzie biogospodarka. Zaznacza, że istotne znaczenie ma włączenie aktualnych zagadnień związanych z rozwojem biogospodarki do programów nauczania na poziomie podstawowym, zawodowym i wyższym, poprzez studia i kursy z zakresu rolnictwa, chemii i żywności. Niemniej jednak, zgodnie z art. 165 TFUE edukacja należy do kompetencji państw członkowskich, a zatem nie jest możliwe ustanowienie jakichkolwiek wymogów pod tym względem na szczeblu UE.

23.

Uważa, że współpraca oparta na koncepcji potrójnej spirali jest niezbędna do innowacji i do waloryzacji wiedzy w biogospodarce. Koncepcja potrójnej spirali również wymaga unowocześnienia i rozwinięcia w celu zapewnienia skutecznego funkcjonowania regionalnych ekosystemów innowacji. Sektor ten może oczywiście liczyć na szerokie i konstruktywne uczestnictwo obywateli, w związku z czym ma wszelkie możliwości ku temu, by odgrywać w Europie wiodącą rolę w innowacyjnej działalności opartej w dużym stopniu na badaniach, lecz zorientowanej na użytkownika.

24.

Podkreśla istotną rolę partnerstw publiczno-prywatnych (PPP) w przyśpieszaniu transformacji w kierunku biogospodarki. Uważa, że MŚP odgrywają kluczową rolę w procesie przekładania wyników badań naukowych na konkretne zastosowania oraz wprowadzania ich na rynek w formie nowych produktów lub technologii. Nie sposób przecenić roli MŚP w tworzeniu innowacji, dlatego należy koniecznie zapewnić silne, ustrukturyzowane wsparcie, które stymulowałoby ich działalność.

25.

Uważa, że należy ułatwiać dostęp MŚP do finansowania poprzez inwestycje w nowo tworzone przedsiębiorstwa, kapitał wysokiego ryzyka i wspieranie transferu technologii, a także poprzez upraszczanie przepisów i waloryzację wiedzy w dziedzinie biogospodarki. Sugeruje, by utworzyć panel MŚP, który doradzałby panelowi biogospodarczemu oraz gwarantował prawdziwie biznesowe podejście.

26.

Jest zaniepokojony faktem, iż obecne ramy polityczno-gospodarcze w UE nie oferują wsparcia dla przemysłowego wykorzystania biomasy jako surowca.

27.

Podkreśla, że w procesie przechodzenia na gospodarkę opartą na zasobach biologicznych trzeba dbać o spójność z procesem urzeczywistniania rynku wewnętrznego oraz z polityką handlową.

28.

Przyjmuje z zadowoleniem pojawienie się wiodących europejskich sieci regionów i klastrów w dziedzinie biogospodarki, np. współpracę między Flandrią (Belgia) a południowo-zachodnimi prowincjami Niderlandów, północno-zachodnią Francją, Nadrenią Północną-Westfalią (Niemcy), regionem Helsinki (Finlandia) i Styrią (Austria) oraz inicjatywy podejmowane w Szwecji, Estonii i na Węgrzech. Wzywa Komisję do wspierania takich sieci i klastrów z myślą o promowaniu wymiany doświadczeń i wspólnym przetwarzaniu wniosków projektowych wraz z innymi regionami europejskimi oraz do włączenia ich w prace panelu biogospodarczego. Uważa, że istotną rolę odgrywa w tym wypadku dzielenie się wiedzą na temat tworzenia funduszy inwestycyjnych oraz transferu technologii.

29.

Jest zdania, że w procesie tworzenia społeczeństwa opartego na zasobach biologicznych szczególne znaczenie mają inicjatywy oddolne oraz że niezbędne jest tutaj podejście stymulowane przedsiębiorczością i popytem, połączone z rozwiązaniami proponowanymi przez władze.

30.

Zwraca uwagę, że regiony produkujące biomasę powinny mieć możliwość korzystania z innowacji technologicznych; nie powinno się ich traktować jedynie jako dostawców biomasy. Dlatego też szczególną uwagę należy poświęcić transferowi technologii i waloryzacji wiedzy. Uważa, że istotne znaczenie z tej perspektywy mają ścisłe związki między regionami miejskimi a regionami o charakterze rolniczym.

31.

Sądzi, że część środków WPR – w połączeniu z funduszami w ramach programu „Horyzont 2020” – powinno się przeznaczyć na wspieranie europejskiego partnerstwa innowacyjnego, tak aby wypełnić lukę między B+R a praktyką rolniczą w celu poszerzenia podstaw wiedzy i jej waloryzacji (6).

32.

Proponuje, by Komisja ułatwiała przegląd i odwzorowanie najlepszych praktyk, obecnych działań oraz bioproduktów dostępnych w klastrach regionalnych i regionach, czerpiąc z prac przeprowadzonych i wyników uzyskanych już w ramach istniejących programów, np. ABC-Europe, finansowanej przez DG ENTR inicjatywy Cluster-IP (7), a także programów Interreg w ramach polityki regionalnej oraz programu „Regiony wiedzy” w siódmym programie ramowym (8).

33.

Przyjmuje z zadowoleniem propozycję Komisji Europejskiej, by część środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego przeznaczyć na projekty z zakresu „gospodarki niskoemisyjnej” w mniej rozwiniętych regionach, w regionach na „przejściowym” etapie rozwoju oraz w regionach bogatszych. Sądzi, że będzie to miało pozytywny wpływ na proces przechodzenia w kierunku społeczeństwa opartego na zasobach biologicznych. Podkreśla potencjał, jaki mają strategie inteligentnej specjalizacji, jeśli chodzi o umożliwianie regionom realizacji bardziej strategicznego, zintegrowanego podejścia do biogospodarki.

34.

Sugeruje, że regiony zaawansowane w dziedzinie biogospodarki powinny być wspierane w podejmowaniu kroków wymaganych w ramach łańcuchów wartości biogospodarki i w tworzeniu połączeń z innymi, mniej zaawansowanymi regionami. Uważa, że regiony zaawansowane oraz regiony mniej zaawansowane powinny wspólnie tworzyć zakłady pilotażowe, w których przedsiębiorstwa (rozpoczynające działalność) mogłyby testować w chronionym środowisku nowe produkty. Sądzi, że podejście oparte na dążeniu do doskonałości prowadziłoby do efektywnego wykorzystania zasobów, a jednocześnie przyczyniałoby się do spójności. Popiera inicjatywy takie jak regiony wiedzy, które są użytecznym instrumentem wymiany wiedzy, w znacznym stopniu przyczyniają się do skutecznego rozprzestrzenienia i zastosowania wyników badań w regionach, a także są zalążkiem dodatkowej współpracy badawczej.

35.

Jest przekonany, że odpowiedzią na wyzwania społeczne w długim okresie są zarówno wspólnoty wiedzy i innowacji (WWiI), jak i regionalne wspólnoty wdrożeniowo-innowacyjne. Pozwalają one identyfikować i wykorzystywać nowe możliwości innowacji w Europie. Dlatego też wzywa Komisję do utworzenia w ramach trzeciej fali nowych WWiI w latach 2014–2020 (9) wspólnoty wiedzy i innowacji poświęconej biogospodarce.

36.

Uważa wobec powyższego, że wśród wszystkich zainteresowanych stron na szczeblu europejskim, krajowym, regionalnym i lokalnym dostrzega się wyraźnie pilną potrzebę zajęcia się rozwojem gospodarki niskoemisyjnej / biogospodarki. Opracowanie strategii zmierzającej do urzeczywistnienia tego celu oraz jej praktyczna realizacja wymagają rewolucji w naszych sposobach myślenia i działania. Z uwagi na fakt, iż w praktyce kluczową rolę wykonawczą w tym zakresie odgrywają regiony, KR oferuje swą fachową wiedzę i wyraża gotowość ścisłej współpracy z Komisją w wysiłkach zmierzających do wprowadzenia biogospodarczej strategii w Europie na kolejny etap rozwoju.

37.

Apeluje do Komisji o podjęcie następujących kroków na szczeblu UE. Należy:

a ponadto dalej rozwijać strategię europejską, koncentrując się na:

38.

Sądzi, że regiony oferują w tym zakresie następujące możliwości:

19.1.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 17/51

—

Uznała kluczowe miejsce władz lokalnych i regionalnych oraz zainteresowanych stron w pomyślnej realizacji europejskiego partnerstwa innowacyjnego na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa.

—

W pełni włączyła władze lokalne i regionalne w struktury zarządzania ustanowione z myślą o stymulowaniu i monitorowaniu tej inicjatywy.

—

Zdefiniowała pojęcia „wzrostu produktywności” i „zwiększonej i lepszej produkcji przy mniejszym zużyciu zasobów”.

—

Dopuściła do szerszego wyboru zagadnień związanych z produkcją podstawową, gospodarowaniem zasobami, biogospodarką, łańcuchem dostaw, jakością, bezpieczeństwem żywności i konsumentów, gdyż europejskie partnerstwo innowacyjne powinno zająć się tymi kwestiami.

—

Ustanowiła priorytety wśród programów innowacji i zadbała o utrzymanie sektora rolnego w całej Europie, o uwzględnienie wyników działań badawczych z korzyścią dla regionów prowadzących działalność hodowlaną, obszarów podmiejskich, obszarów o trudnych warunkach naturalnych i obszarów, na których prowadzi się lokalną produkcję rolną.

—

Przyjęła bardziej pozytywne podejście do oddolnych inicjatyw innowacyjnych podejmowanych przez MŚP w porównaniu z podejściem do inicjatyw przemysłowych, jako przeciwwagi dla braku równowagi w tych kwestiach, która wynika z różnych poziomów organizacji i zdolności.

—

Podejmowała dalsze wysiłki na rzecz umocnienia miejsca producentów surowców rolnych w łańcuchu produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywności.

—

Zezwoliła grupom operacyjnym na wykorzystanie wsparcia ze środków EFRROW na pokrycie kosztów początkowych związanych np. z opracowaniem podejścia do rozwiązania różnych kwestii technicznych i naukowych.

Sprawozdawca

Henk BRINK (NL/ALDE), członek rady wykonawczej prowincji Drenthe

Dokument źródłowy

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie europejskiego partnerstwa innowacyjnego na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa

COM(2012) 79 final

1.

Aby wytrzymać konkurencję w warunkach panujących obecnie na świecie, Europa powinna zwiększyć wysiłki zmierzające do utrzymania i poprawy jej pozycji handlowej, wiodącej roli w przemyśle i doskonałości bazy naukowej.

2.

Europejska wiedza na temat zrównoważonej produkcji żywności, w tym wiedza dotycząca zarządzania gospodarstwami rolnymi, rozwiązań ICT, bezpieczeństwa żywności, biotechnologii rolniczych, technologii wzrostu, ochrony upraw, gospodarki wodnej, odpadów, energii, gospodarki odpadami oraz agrosocjologii, cieszy się uznaniem na świecie. Ma też duży potencjał marketingowy na szybko wyłaniających się i rozwijających rynkach europejskich i pozaeuropejskich.

3.

Żeby skutecznie wygenerować z tej wiedzy wartość dodaną, Europie potrzeba: 1) MŚP bardziej innowacyjnych w zakresie tworzenia wzrostu i zatrudnienia, 2) więcej inwestycji prywatnych, 3) innowacji wprowadzanych w sektorach już istniejących i wyłaniających się, 4) międzydyscyplinarnej współpracy, by stworzyć przełomowe rozwiązania oraz 5) zainteresowanych podmiotów pragnących przetestować obiecujące rozwiązania, zademonstrować je i wdrożyć.

4.

Świat stoi obecnie wobec różnorodnych i ogromnych wyzwań, takich jak: stale wzrastająca liczba ludności i większe możliwości wydatkowania środków, co pociąga za sobą zmiany w sposobie odżywiania i zwiększony popyt na produkty podstawowe. Towarzyszą temu wynikające ze zmiany klimatu zagrożenia dla światowego potencjału produkcji rolnej.

5.

Wyzwaniom tym towarzyszy zagrożenie niedoborem żywności, paszy, energii uzyskiwanej z paliw kopalnych, towarów, włókien i świeżej wody, zagrożenie postępującym wyjaławianiem się gleb i utratą różnorodności biologicznej oraz zwiększające się zagrożenie niewydolnością rynku finansowego, zachwiania równowagi politycznej i konfliktów zbrojnych.

6.

W przyszłości rolnictwo i zaopatrzenie w żywność muszą zużywać mniej wody i energii ze źródeł kopalnych oraz mniej nawozów i środków ochrony roślin, muszą być bardziej zróżnicowane i lepiej wykorzystywać komplementarność upraw, hodowli i gospodarki odpadami organicznymi oraz wytwarzania prądu szczątkowego i energii odnawialnej.

7.

Państwa członkowskie i zainteresowane strony wielokrotnie wykazywały duże zainteresowanie propagowaniem innowacji w rolnictwie w ramach ogólnoeuropejskiego podejścia, a Rada Europejska na posiedzeniu 20 czerwca 2008 r. stwierdziła, że „należy dalej prowadzić prace w dziedzinie innowacji, badań i rozwoju w zakresie produkcji rolnej, głównie w celu zwiększenia jej efektywności energetycznej, wydajności oraz zdolności dostosowawczych w związku ze zmianą klimatu”.

8.

Do podobnych wniosków doszły organizacje rolników i izby rolnicze, a w komunikacie z obrad G20 w Cannes podkreślono kluczową potrzebę inwestycji w badania i innowacje agrarne.

9.

Pozytywnie odnosi się do inicjatywy Komisji w zakresie promowania innowacji w sektorze rolnym dzięki ustanowieniu odrębnego europejskiego partnerstwa innowacyjnego na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa, któremu mają przyświecać dwa cele dotyczące 1) wspomagania sektora rolnego w osiąganiu większej wydajności i skuteczności (przy odwróceniu obecnego spowolnienia wzrostu wydajności do 2020 r.) i 2) promowania zrównoważonego rozwoju rolnictwa (zapewniając właściwe zagospodarowanie gruntów do 2020 r.).

10.

Ze szczególnym zadowoleniem zauważa, że lokalne systemy rolne i żywnościowe zostały odzwierciedlone w tematach, które mogą kwalifikować się jako podstawa podejmowania współpracy, takich jak współpraca horyzontalna i wertykalna między podmiotami łańcucha dostaw dotycząca ustanowienia platform logistycznych, by promować krótkie łańcuchy dostaw i rynki lokalne oraz działania promocyjne prowadzone w kontekście lokalnym dotyczące tworzenia krótkich łańcuchów dostaw i rynków lokalnych.

11.

Z zadowoleniem przyjmuje propozycję Komisji dotyczącą przyznania 4,5 mld EUR na badania i innowacje dotyczące bezpieczeństwa żywnościowego, biogospodarki i zrównoważonego rolnictwa (w ramach inicjatywy „Horyzont 2020”).

12.

Przyznaje, że fundusze ze środków na WPR powinny, w połączeniu ze środkami na ramowy program badawczy, wspierać europejskie partnerstwo innowacyjne na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa, by zmniejszyć lukę między badaniami a rozwiązaniami stosowanymi w rolnictwie.

13.

Uważa, że przeobrażenie działalności sektora rolnego, konieczne ze względu na coraz bardziej naglącą potrzebę efektywnego gospodarowania zasobami, przyniesie przede wszystkim wzrost produkcji żywności przy zastosowaniu bardziej zrównoważonych metod, ale także dostarczy szeregu różnych usług na rzecz społeczeństwa oraz bioproduktów związanych ze zdrowiem, wypoczynkiem, zagospodarowaniem przestrzennym, gospodarowaniem odpadami, gospodarką paszową, włóknami i energią odnawialną. Tak poszerzony zakres przyniesie korzyści zarówno samemu rolnictwu, jak i społeczeństwu, pod warunkiem że zachowana zostanie właściwa równowaga między produkcją żywnościową a nieżywnościową, sektor rolnictwa skupi się na ponownie zdefiniowanych priorytetach WPR, a władze konsekwentnie realizować będą tak wytyczone priorytety.

14.

Sądzi, że takie zdefiniowanie sektora rolnictwa daje nowe możliwości biznesowe i innowacyjne w europejskim łańcuchu wartości.

15.

Uważa, że dla optymalnego korzystania z zasobów naturalnych, potrzebne są silne interakcje między rolnictwem, biogospodarką i sektorem badawczym (1), tak by stworzyć zrównoważony i bardziej skuteczny sektor rolny. Zważywszy, że sektor rolny jest producentem biomasy do celów energetycznych, należy zadbać o zrównoważone współistnienie produkcji żywności i biomasy.

16.

Istotne znaczenie mają wysiłki zmierzające do zmniejszenia luki między wynikami badań naukowych a praktycznie stosowanymi rozwiązaniami, niemniej sam fakt istnienia europejskiego partnerstwa innowacyjnego nie rozwiązuje kwestii różnic między dwoma równoważnymi perspektywami kulturowymi i profesjonalnymi: 1) perspektywą środowisk naukowych, które skupiają się raczej na jakości bazy naukowej, badaniach pionierskich, przyszłych i wyłaniających się dopiero technologiach, rozwijaniu umiejętności i karierze oraz na infrastrukturach badawczych, 2) perspektywą przedsiębiorców i decydentów politycznych, którzy szukają sposobów przekształcenia wiedzy w konkretne korzyści, a także dążą do znalezienia rozwiązań dla problemów społecznych i nowych możliwości dla firm; obie te grupy będą potrzebowały działań komunikacyjnych i zachęt.

17.

Zaproponowany fundusz EFRROW obejmuje szereg zachęt przedstawionych w art. 15, 16, 18, 20, 33, 36, 46, 53, 61, 62 i 63, jednak nie będą one mogły być wykorzystane, dopóki pośrednik dysponujący wiedzą na temat europejskiego partnerstwa innowacyjnego nie powiadomi o tych możliwościach na poziomie państw członkowskich, jeszcze zanim umowy partnerskie zostaną zawarte i w okresie opracowywania operacyjnych krajowych i/lub regionalnych programów rozwoju obszarów wiejskich.

18.

Europejskie partnerstwo innowacyjne nie będzie włączone do programów rozwoju obszarów wiejskich, dopóki nie rozplanuje się krajowego współfinansowania tak, by sfinansować różne etapy procesu innowacji: 1) współpracę (by ustanowić grupy operacyjne) w zakresie rozwoju przedsiębiorstw (by rozpocząć projekt innowacyjny); 2) transfer wiedzy i usługi doradcze (by zdobyć specjalistyczną wiedzę i wykorzystać dostępne wyniki badań); 3) przyłączenie się do systemów jakości (w trosce o korzyści dla społeczeństwa i wyniki firm), 4) inwestycje (wsparcie finansowe, by osiągnąć cele, wydajność i zrównoważony charakter).

19.

Do tej pory ustanowiono pięć europejskich partnerstw innowacyjnych dotyczących następujących dziedzin:

Wszystkie te dziedziny są ważne dla władz regionalnych i lokalnych, a ich powodzenie zależy od umiejętności zarządzania, wsparcia i finansowania na szczeblu regionalnym, jednak do chwili obecnej władz regionalnych nie zaproszono do udziału w tym procesie.

20.

Regiony i gminy wiejskie mogą odegrać decydującą rolę w kierowaniu działaniami podejmowanymi dzięki EFRROW i ich finansowaniu oraz w innych działaniach mających pobudzić innowacje, a obecnie ich udział jest nieodzowny w dostosowywaniu wsparcia do specyfiki rolniczej, środowiskowej i terytorialnej danego regionu, co może przyczynić się do skuteczniejszego wykorzystania funduszy europejskich.

21.

Regiony i gminy wiejskie pozytywnie przyjęłyby możliwość wypowiedzenia się w sprawie priorytetów bądź ustaleń dotyczących wdrażania i zarządzania.

22.

Ustanowienie ram wielopoziomowego sprawowania rządów (szczebel europejski, krajowy i regionalny), w tym europejskiego partnerstwa innowacyjnego, jest koniecznym warunkiem udanego przekształcenia wspólnej polityki rolnej po 2013 r.

23.

Oczekuje się, że zainteresowane strony utworzą podstawowe grupy operacyjne, które analizowałyby luki w wiedzy dotyczącej np. technologii, modeli biznesowych, systemów organizacyjnych, strategii marketingowych, potrzeb konsumentów i edukacji i już obecnie z zadowoleniem przejęłyby środki z EFRROW na ten cel; kolejnym stopniem byłoby znalezienie partnerów i utworzenie ekipy międzydyscyplinarnej, zastanowienie się nad możliwością nawiązania współpracy transgranicznej i/lub wykorzystania bazy wiedzy jeszcze przed skontaktowaniem się z siecią europejskiego partnerstwa innowacyjnego z prośbą o dalsze wsparcie, jednak krok ten nie powinien być obowiązkowy.

24.

Niektóre innowacyjne inicjatywy oddolne dotyczące zrównoważonego charakteru lub wydajności mogłyby znaleźć uznanie na poziomie regionalnym i krajowym, jednak istnieje ryzyko, że mogłyby nie odpowiadać wybranym priorytetowym tematom przedstawionym w strategicznym planie wdrożenia i wieloletnim planie działania (opublikowanym przez grupę sterującą wysokiego szczebla po konsultacjach ze Stałym Komitetem ds. Badań Naukowych w Dziedzinie Rolnictwa i Komitetem ds. Rozwoju Obszarów Wiejskich); nie powinno to jednak być przeszkodą w uzyskiwaniu wsparcia, gdyż poważnie mogłoby to zniechęcić uczestników do działań i nadwyrężyć spiralę innowacji w jej najsłabszym punkcie.

25.

Pośredniczenie w innowacji i w przekazywaniu wiedzy jest konieczne dla zapoczątkowania procesu innowacji i dla postępu.

26.

Uznała kluczowe miejsce władz lokalnych i regionalnych oraz zainteresowanych stron w pomyślnej realizacji europejskiego partnerstwa innowacyjnego na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa.

27.

W pełni włączyła władze lokalne i regionalne w struktury zarządzania ustanowione z myślą o stymulowaniu i monitorowaniu tej inicjatywy.

28.

Zaprosiła przedstawicieli Komitetu Regionów do udziału w pracach grupy sterującej wysokiego szczebla, która określi strategię europejskiego partnerstwa innowacyjnego, a także w pracach komitetu koordynacyjnego Europejskiej Sieci na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, tak by inicjatywa ta była wdrażana zgodnie z rzeczywistymi potrzebami władz lokalnych i regionalnych.

29.

Zobowiązała państwa członkowskie do włączenia międzysektorowych celów europejskiego partnerstwa innowacyjnego do umowy partnerskiej.

30.

Zdefiniowała pojęcia „wzrostu produktywności” i „zwiększonej i lepszej produkcji przy mniejszym zużyciu zasobów”.

31.

Dopuściła do szerszego wyboru zagadnień związanych z produkcją podstawową, gospodarowaniem zasobami, biogospodarką, łańcuchem dostaw, jakością, bezpieczeństwem żywności i konsumentów, gdyż europejskie partnerstwo innowacyjne powinno zająć się tymi kwestiami.

32.

Ustanowiła priorytety wśród programów innowacji i zadbała o utrzymanie sektora rolnego w całej Europie, o uwzględnienie wyników działań badawczych z korzyścią dla regionów prowadzących działalność hodowlaną, obszarów podmiejskich, obszarów o trudnych warunkach naturalnych i obszarów, na których prowadzi się lokalną produkcję rolną.

33.

Przyjęła bardziej pozytywne podejście do oddolnych inicjatyw innowacyjnych podejmowanych przez MŚP w porównaniu z podejściem do inicjatyw przemysłowych, jako przeciwwagi dla braku równowagi w tych kwestiach, która wynika z różnych poziomów organizacji i zdolności.

34.

Skupiła się na zrównoważonym rolnictwie, na wydajnym rolnictwie wynikającym z dostępności nowoczesnych technologii, na niedopuszczaniu do powstawania odpadów żywnościowych i strat po zbiorach, a także na odpowiedzialnych zachowaniach konsumentów w uzupełnieniu do zwiększania wielkości produkcji.

35.

Skupiła się na eksporcie i marketingu wiedzy i (bio)technologii z UE, a także na rzetelnym zaangażowaniu w produkcję (metropolitalną lub na mała skalę) na odległych obszarach w krajach trzecich.

36.

Podejmowała dalsze wysiłki na rzecz umocnienia miejsca producentów surowców rolnych w łańcuchu produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywności.

37.

Wniosła o dodanie kryterium „stopnia praktycznego wykorzystania wyników badań” w ocenie instytucji naukowo-badawczych, jako zachęty dla naukowców do zmniejszania luki innowacyjnej.

38.

Pozytywnie odniosła się do europejskich sieci regionów, instytutów badawczych i klastrów zajmujących się wysoce wydajnym i zrównoważonym rolnictwem; uznała rolę tych sieci i klastrów i ułatwiała transfer wiedzy między przedsiębiorstwami w skali lokalnej i międzyregionalnej.

39.

Zezwoliła państwom członkowskim na wspieranie ze środków EFRROW i współfinansowania regionalnego działań regionalnych i działań na wczesnym etapie prowadzonych przez grupy operacyjne, które pracują nad celami i założeniami europejskiego partnerstwa innowacyjnego, bez względu na to, czy udało im się uzyskać wsparcie w ramach sieci europejskiego partnerstwa innowacyjnego po złożeniu wniosków.

40.

Wyraziła zgodę na to, by grupy operacyjne mogły działać w obrębie jednego państwa członkowskiego lub by ich członkowie pochodzili z kilku państw członkowskich i krajów trzecich.

41.

W trosce o ułatwienie zakładania grupy używała określenia „rolnicy i organizacje producentów” w miejsce określenia „rolnicy”, kiedy mowa jest o kwalifikujących się podmiotach.

42.

Zezwoliła grupom operacyjnym na wykorzystanie wsparcia ze środków EFRROW na pokrycie kosztów początkowych związanych np. z opracowaniem podejścia do rozwiązania różnych kwestii technicznych i naukowych czy też z korzystaniem z pośrednictwa innowacji i wiedzy.

43.

Wyznaczyła zespół ds. komunikacji, który promowałby korzystanie z 1) europejskiego partnerstwa innowacyjnego w ramach krajowych programów rozwoju obszarów wiejskich, 2) opcji inicjatywy „Horyzont 2020” do wspierania projektów badawczych, projektów obejmujących wiele podmiotów, klastrów działań innowacyjnych, pośredników innowacji i ośrodków innowacji, 3) instrumentów i kontaktów w ramach sieci europejskiego partnerstwa innowacyjnego oraz 4) podręczników lub wytycznych dla grup lokalnych, jeszcze przed ustanowieniem organu sterującego wysokiego szczebla, grupy wspierającej SHERPA, służb wspierających grupy operacyjne i sekretariatu, który zajmuje się opracowaniem strategicznego planu działania.

44.

Wspierały zaangażowanie europejskiego partnerstwa innowacyjnego a także opracowywanie jego programów w programach operacyjnych EFRROW oraz podjęły prace przygotowawcze do ustanowienia grup operacyjnych.

45.

Doradzały państwom członkowskim pochylenie się z powagą nad pilnymi kwestiami wydajności, efektywnego gospodarowania zasobami i zrównoważonego rozwoju oraz przeznaczenie w związku z tym przynajmniej 10% łącznych środków z EFRROW na wspieranie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich.

46.

Zwiększyły obecne zaangażowanie w krajowe i europejskie sieci rozwoju obszarów wiejskich.

19.1.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 17/56

—

Ponownie wyraża przekonanie, że potrzebne są wspólne ramy strategiczne (WRS) na lata 2014–2020, aby wprowadzić koordynację i uzyskać synergię między interwencjami pięciu funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych oraz wskazać wyraźny kierunek strategiczny dla umów partnerskich i programów operacyjnych.

—

Wyraża wątpliwość co do zasadności zaproponowanego podziału WRS pomiędzy załącznik do rozporządzenia ogólnego i akt delegowany z orientacyjnymi działaniami o wysokiej europejskiej wartości dodanej i priorytetami współpracy. Popiera przyjęcie WRS wyłącznie jako załącznika do rozporządzenia ogólnego.

—

Jest zdania, że orientacyjne działania o wysokiej wartości dodanej powinny zostać przyjęte przez Komisję Europejską w formie komunikatu Komisji o charakterze niewiążącym, podobnie jak miało to miejsce w przypadku strategicznych wytycznych Wspólnoty na lata 2007–2013.

—

Podkreśla, że celem WRS powinno być stworzenie warunków dla płynnego przejścia pomiędzy pakietem legislacyjnym a umową partnerską i programami operacyjnymi, oraz wskazuje na konieczność uściślenia mechanizmów wdrażania.

—

Wyraża ubolewanie, że 11 celów tematycznych wymienionych we wniosku dotyczącym rozporządzenia ogólnego różni się od sześciu priorytetów Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz sześciu odrębnych priorytetów w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego i Morskiego, co powoduje, że koordynacja staje się niezwykle trudna.

—

Jest przekonany o konieczności decentralizacji na szczeblu lokalnym i regionalnym zarządzania operacyjnego, aby zwiększyć koordynację i komplementarność między funduszami, co zapewni skuteczne zintegrowane podejście, tj. wielotematyczne, oddolne, oparte na specyfice każdego terytorium.

—

Usilnie zaleca stosowanie programów operacyjnych opartych na wielu funduszach.

—

Apeluje o ustanowienie stabilnych ram programowania, aby zapewnić zgodność z wieloletnią perspektywą polityki spójności.

—

Kwestionuje możliwość wprowadzania zmian do WSR poprzez akt delegowany.

Sprawozdawca generalny

Marek WOŹNIAK (PL/PPE), marszałek województwa wielkopolskiego

Dokument źródłowy

Zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego objętych zakresem wspólnych ram strategicznych oraz ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1083/2006

COM(2012) 496 final, załącznik I

1.

Ponownie wyraża przekonanie, że potrzebne są wspólne ramy strategiczne (WRS) na lata 2014–2020 dla Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), Funduszu Spójności (FS), Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR), aby wprowadzić koordynację i uzyskać synergię między interwencjami funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych oraz wskazać wyraźny kierunek strategiczny dla umów partnerskich i programów operacyjnych.

2.

Przypomina o zaleceniach politycznych zawartych w opinii KR-u w sprawie rozporządzenia ogólnego i podkreśla, że z uwagi na fakt, iż WRS mają stanowić załącznik do rozporządzenia ogólnego, to właśnie w rozporządzeniu należy zawrzeć strategiczną wizję i cele, natomiast WRS trzeba traktować jako główne narzędzie wdrażania.

3.

Wyraża wątpliwość co do zasadności zaproponowanego podziału WRS pomiędzy załącznik do rozporządzenia ogólnego (1) i akt delegowany z orientacyjnymi działaniami o wysokiej europejskiej wartości dodanej i priorytetami współpracy. Popiera przyjęcie WRS wyłącznie jako załącznika do rozporządzenia ogólnego. Przypomina, że akty delegowane powinny ograniczać się do innych niż istotne części podstawowych aktów prawnych, podczas gdy wszystkie sprawy związane z WRS mają zasadnicze/istotne znaczenie dla władz lokalnych i regionalnych, są strategiczne z natury. Nie zasięga się opinii Komitetu Regionów w zakresie aktów delegowanych, a WRS są obszarem obowiązkowej konsultacji z KR-em, zgodnie z art. 177 TFUE.

4.

Jest zdania, że WRS powinny być przyjmowane przez Radę i PE oraz poddawane ewentualnej rewizji wyłącznie w razie wystąpienia zasadniczych zmian w sytuacji społeczno-gospodarczej UE. W związku z tym kwestionuje możliwość wprowadzania zmian do załącznika I poprzez akt delegowany.

5.

Jest zdania, że orientacyjne działania o wysokiej wartości dodanej powinny zostać przyjęte przez Komisję Europejską w formie komunikatu Komisji o charakterze niewiążącym, podobnie jak miało to miejsce w przypadku strategicznych wytycznych Wspólnoty na lata 2007–2013 (COM(2005) 299 final).

6.

Zwraca uwagę, że fundusze objęte zakresem wspólnych ram strategicznych mają do odegrania kluczową rolę we wspieraniu instrumentów na rzecz wdrożenia strategii „Europa 2020” i inwestycji niwelujących różnice w rozwoju między państwami członkowskimi oraz między regionami i w ramach regionów. Jednocześnie wzywa do przyjęcia zobowiązań traktatowych jako zasady przewodniej.

7.

Wyraża zadowolenie, że propozycje zawarte we wspólnych ramach strategicznych będą realizowały założenia przedstawione w art. 11 wniosku dotyczącego rozporządzenia ogólnego, zgodnie z którym WRS mają odpowiadać na najważniejsze wyzwania terytorialne. Jednocześnie wskazuje, że propozycje przedstawione w WRS muszą zawierać jasne odniesienia do obszarów najbardziej oddalonych i obszarów o szczególnych uwarunkowaniach terytorialnych, takich jak obszary górskie, regiony peryferyjne, obszary przemysłowe w fazie przejściowej, wyspy, regiony o dużym rozproszeniu ludności i regiony o niskiej gęstości zaludnienia, które wymagają szczególnych form interwencji.

8.

Pozytywnie odnosi się do wskazania potrzeby zaangażowania regionalnych i lokalnych partnerów jako warunku realizacji celów politycznych. Jest zdania, że ułatwi to zastosowanie oddolnego podejścia terytorialnego.

9.

Domaga się, aby zgodnie z zasadą proporcjonalności, wspólne ramy strategiczne docelowo pełniły rolę wyjaśniającą i doprecyzowującą logikę interwencji funduszy w przyszłym okresie programowania, pozostawiając jednocześnie możliwość dostosowania programowej interwencji do specyfiki oraz potrzeb i potencjałów poszczególnych państw członkowskich i regionów. WRS powinny wprowadzać indykatywne ramy dla przygotowywanych w poszczególnych państwach członkowskich umów partnerskich i programów operacyjnych, dając tym samym państwom członkowskim i właściwym władzom regionalnym i lokalnym możliwość samodzielnej odpowiedzi na wyzwania rozwojowe, w szczególności z uwzględnieniem celów strategii „Europa 2020”. Podkreśla, że celem WRS powinno być stworzenie warunków dla płynnego przejścia pomiędzy pakietem legislacyjnym a umową partnerską i programami operacyjnymi.

10.

Wskazuje na konieczność uściślenia mechanizmów wdrażania.

11.

Wyraża ubolewanie, że 11 celów tematycznych wymienionych we wniosku dotyczącym rozporządzenia ogólnego różni się od sześciu priorytetów Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz sześciu odrębnych priorytetów w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego i Morskiego, co powoduje, że koordynacja staje się niezwykle trudna.

12.

Wyraża ubolewanie, że w WRS brakuje aspektów dotyczących kluczowych założeń, które WRS powinny realizować.

13.

Apeluje o ustanowienie stabilnych ram programowania, aby zapewnić zgodność z wieloletnią perspektywą polityki spójności.

14.

Uważa, że od początku głównym działaniem powinno być określanie właściwych priorytetów programowych na cały okres 2014–2020, np. podczas przygotowywania umów partnerskich i programów operacyjnych. W tym kontekście żywi pewne obawy, że uwzględnienie zaleceń dla poszczególnych krajów i krajowych programów reform może stać w sprzeczności z uzgodnionym programowaniem wieloletnim na szczeblu regionalnym.

15.

Przypomina opinię KR-u w sprawie rozporządzenia ogólnego, która odrzuca propozycje mające na celu powiązanie polityki spójności z przestrzeganiem paktu stabilności i wzrostu (2), ale przewiduje możliwość zmiany umów partnerskich i programów operacyjnych w oparciu o zalecenia wynikające z europejskiego semestru.

16.

Zwraca jednak uwagę, że częste przeprogramowywanie zakłóci przewidywalność zarządzania funduszami, dlatego powinno być stosowane tylko wtedy, gdy to konieczne.

17.

Podkreśla konieczność lepszej koordynacji pomiędzy funduszami objętymi zakresem wspólnych ram strategicznych w celu zwiększenia skuteczności interwencji tych funduszy oraz zapewnienia niezbędnej synergii na tle trudnej sytuacji budżetowej i ograniczonych środków finansowych. Pozwoli to na zapewnienie wyższego poziomu synergii i komplementarności inwestycji UE.

18.

Apeluje, aby komplementarność znalazła się w centrum uwagi przy opracowywaniu wspólnych ram strategicznych. Należy dążyć do opracowania zintegrowanego podejścia wielotematycznego, łączącego działania orientacyjne dla różnych funduszy, które wzajemnie się uzupełniają, aby osiągnąć ten sam cel. Żałuje jednak, że Komisja nie posunęła się dalej w kierunku wyszczególnienia możliwych komplementarności pomiędzy różnymi priorytetami tematycznymi, priorytetami inwestycyjnymi dotyczącymi kilku funduszy WRS oraz między orientacyjnymi działaniami i priorytetami inwestycyjnymi. W związku z powyższym podkreśla, że proponowany dokument w sprawie wspólnych ram strategicznych musi zapewnić komplementarność pól interwencji poszczególnych funduszy i niwelować ryzyko duplikacji.

19.

Jest przekonany o konieczności decentralizacji na szczeblu lokalnym i regionalnym zarządzania operacyjnego, aby zwiększyć koordynację i komplementarność między funduszami, co zapewni skuteczne zintegrowane podejście, tj. wielotematyczne, oddolne, oparte na specyfice każdego terytorium.

20.

Usilnie zaleca stosowanie programów operacyjnych opartych na wielu funduszach, umożliwiających maksymalizację pozytywnego efektu interwencji UE w regionach poprzez zintegrowane wykorzystanie możliwości, jakie stwarzają różne regionalne instrumenty rozwoju i rzeczywista realizacja przez władze lokalne i regionalne ich strategii rozwoju społeczno-gospodarczego.

21.

Przyjmuje z zadowoleniem fakt, że Komisja Europejska kładzie duży nacisk na potrzebę programowania zintegrowanego rozwoju terytorialnego. Z zadowoleniem przyjmuje nawiązania do „zintegrowanych inwestycji terytorialnych (ITI)”, „operacji zintegrowanych (IO)” i „wspólnych planów działania (JAP)”, żałuje jednak, że nie ma odniesień do opisu tych instrumentów oraz koncepcji „operacji zintegrowanych (IO)” w rozporządzeniu ogólnym i załączniku dotyczącym WRS. Podkreśla potrzebę precyzyjnego określenia definicji koncepcji IO, jako instrumentu służącego finansowaniu zintegrowanemu z innymi obszarami polityki i instrumentami UE.

22.

Zauważa w szczególności, odnosząc się do strategii rozwoju obszarów miejskich (art. 7 rozporządzenia w sprawie EFRR), znaczenie i innowacyjny charakter środków na zintegrowane działania na rzecz zrównoważonego rozwoju miast, które powinny być realizowane w formie zintegrowanych inwestycji terytorialnych (ITI), i ubolewa, że w przepisach nie określono jasno, że w takim wypadku odpowiedzialność za zarządzanie zintegrowanymi inwestycjami terytorialnymi i za ich wdrażanie ponoszą bezpośrednio władze miejskie.

23.

Jest zdania, że lokalny charakter rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność powinien być zachowany.

24.

Zgodnie z opinią KR-u w sprawie rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność zwraca uwagę na holistyczny charakter rozwoju lokalnego, który koncentruje się na wyzwaniach i potencjale wszystkich typów regionów, w tym miejskich, wiejskich, wiejsko-miejskich i obszarów funkcjonalnych. Wzywa w związku z tym do umożliwienia wykorzystania rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność do realizacji wszystkich jedenastu celów tematycznych ram strategicznych, zgodnie z lokalnymi potrzebami.

25.

Popiera wskazanie potrzeby koordynacji z innymi instrumentami i politykami UE, nieobjętymi zakresem wspólnych ram strategicznych. Umożliwi to silniejsze powiązanie strategii „Europa 2020” oraz polityki spójności i polityk sektorowych UE na szczeblach europejskim, krajowym i lokalnym. Uważa w szczególności, że pozwoli to na usprawnienie zarządzania i podniesie efektywność realizowanych programów.

26.

Wzywa do uściślenia mechanizmów koordynacji i wskazania wytycznych w obszarach polityk i instrumentów unijnych związanych ze wspólnymi ramami strategicznymi, w szczególności na poziomie UE. Przypomina, że większość tych instrumentów jest centralnie zarządzana, dlatego oprócz roli państw członkowskich należy również podkreślić współodpowiedzialność Komisji Europejskiej.

27.

Z zadowoleniem przyjmuje wprowadzenie listy obszarów polityki UE i instrumentów/programów uwzględnionych w projekcie załącznika (który zawiera m.in. program „Horyzont 2020”, NER, COSME, LIFE, „Erasmus dla wszystkich”, Program na rzecz przemian i innowacji społecznych (PSCI), „Łącząc Europę”, Europejski Instrument Sąsiedztwa (ENI), Instrument Pomocy Przedakcesyjnej (IPA), Europejski Fundusz Rozwoju (EFR)).

28.

Pozytywnie odnosi się do akcentowania związku pomiędzy funduszami objętymi zakresem WRS a programem „Horyzont 2020”. Jest zdania, że Komisja Europejska uszczegółowiła wytyczne, proponując, by fundusze objęte zakresem WRS wspierały strategie inteligentnej specjalizacji oparte na działaniach w kierunku budowania potencjału i w kierunku przeciwnym (eksploatowania i natychmiastowego rozpowszechniania wyników badań i innowacji) w odniesieniu do programu „Horyzont 2020”.

29.

Z zadowoleniem przyjmuje ustalenie, że fundusze objęte zakresem WRS mogą współfinansować partnerstwa między sektorami edukacji, przedsiębiorstw i badań oraz że działania te należy koordynować z międzynarodowymi partnerstwami pomiędzy przedsiębiorstwami i instytucjami szkolnictwa, nawiązywanymi w formie sojuszy na rzecz wiedzy oraz sojuszy na rzecz umiejętności sektorowych, które mogą być wspierane przez program „Erasmus dla wszystkich”.

30.

Popiera wprowadzenie możliwości wykorzystania funduszy WRS w celu dopełnienia instrumentu „Łącząc Europę”, np. przez drugo- i trzeciorzędne związki z priorytetami infrastrukturalnymi UE.

31.

Przypomina opinię KR-u w sprawie programu LIFE i zgadza się, że odgrywa on decydującą rolę w mobilizacji znacznie większych środków EFRR, EFS i Funduszu Spójności na rzecz celów środowiskowych. Komitet Regionów wspiera „zintegrowane projekty” LIFE, przedstawione jako projekty o nowej, wyższej kategorii.

32.

Podkreśla potrzebę zwiększenia koordynacji pomiędzy instrumentami zewnętrznymi ENI, IPA i EFR zwłaszcza w odniesieniu do regionów graniczących z państwami Partnerstwa Wschodniego i Unii dla Śródziemnomorza oraz najbardziej oddalonych regionów UE graniczących z państwami AKP.

33.

Zwraca uwagę, że zgodnie z opinią Komitetu Regionów w sprawie projektu rozporządzenia ogólnego nie ma uzasadnienia dla włączenia europejskiej współpracy terytorialnej do treści umów partnerskich. Dlatego odrzuca włączenie sekcji „priorytety dotyczące współpracy” w zakres aktu delegowanego.

34.

Pozytywnie odnosi się jednak do skróconej sekcji „Koordynacja z działaniami w zakresie współpracy” w załączniku dotyczącym WRS.

35.

Zwraca uwagę, że użyteczne byłoby rozszerzenie transnarodowej współpracy terytorialnej w ramach EFS o współpracę międzyregionalną oraz transgraniczną.

36.

Z zadowoleniem przyjmuje uwzględnienie wymiaru makroregionalnego i podkreśla znaczenie nadane instrumentowi współpracy terytorialnej w realizacji celów strategii makroregionalnych.

37.

Wyraża zadowolenie, że wspólne ramy strategiczne uwzględniają zasady wielopoziomowego sposobu sprawowania rządów i partnerstwa w zakresie swoich zasad horyzontalnych, zgodnie ze wskazaniem art. 5 wniosku dotyczącego rozporządzenia ogólnego.

38.

Apeluje o stosowanie zasady wielopoziomowego sprawowania rządów w praktyce, poprzez podkreślenie znaczenia stosowania podejścia oddolnego w procesie decyzyjnym oraz w procesie przygotowania umów partnerskich i programów operacyjnych.

39.

Zdecydowanie popiera działania mające na celu propagowanie równouprawnienia płci. Jest jednak zdania, że wyodrębnianie nowych organów poświęconych wyłącznie tej tematyce w systemie wdrażania funduszy nie jest efektywne. Bardziej zasadne byłoby wprowadzenie rozwiązań proceduralnych pozwalających efektywnie realizować tę zasadę w ramach istniejących struktur instytucjonalnych.

40.

Przypomina wcześniejsze opinie Komitetu Regionów w sprawie EFRR i EFS, które wskazują na brak zainteresowania kwestią zmian demograficznych. W związku z tym wyraża duże zadowolenie z włączenia kwestii zmian demograficznych jako jednego z proponowanych przekrojowych celów politycznych.

41.

Wyraża zadowolenie, że wspólne ramy strategiczne wskazują na konieczność dostosowania form interwencji do lokalnych wyzwań i możliwości, lecz oczekuje głębszej analizy i dalszych prac w tym zakresie, aby ich wyniki stały się wskazówkami dla samorządów terytorialnych.

42.

Z zadowoleniem przyjmuje propozycję w sprawie umów partnerskich, które powinny przekładać elementy przedstawione we wspólnych ramach strategicznych na ich kontekst krajowy. Podkreśla potrzebę uwzględnienia jednostek na niższych poziomach podziału terytorialnego, stąd niezbędne staje się zaangażowanie właściwych władz lokalnych i regionalnych.

43.

Odnotowuje trudności związane z opracowaniem zharmonizowanej definicji stref terytorialnych w funduszach objętych zakresem wspólnych ram strategicznych i oferuje swoje wsparcie w tej dziedzinie. Podkreśla, że zmienia się ona w zależności od ustawodawstwa sektorowego, co nie ułatwia identyfikacji najważniejszych wyzwań w ujęciu terytorialnym.