28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/1

1.1

Równość między kobietami a mężczyznami jest nie tylko celem samym w sobie, lecz także jednym z warunków osiągnięcia celów UE w zakresie wzrostu, zatrudnienia i spójności społecznej.

1.2

Śródokresowa ocena planu działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn przebiega w kontekście kryzysu gospodarczego. Należy przeanalizować skutki kryzysu dla kobiet i mężczyzn, biorąc pod uwagę ich odmienną pozycję w społeczeństwie.

1.3

Równość musi stanowić element wszystkich strategii politycznych, w szczególności społecznych i związanych z zatrudnieniem. Należy także kontynuować starania na rzecz zniesienia barier utrudniających pełen udział kobiet i mężczyzn w rynku pracy na równych zasadach.

1.4

Aby zapewnić i ulepszyć niezależność finansową kobiet, trzeba zwiększyć jakość i ilość stanowisk pracy dla kobiet, a także wsparcie dla samozatrudnionych, zwalczać ich zagrożenie niestabilnością, a także wspierać sprawiedliwy podział obowiązków rodzinnych i domowych.

1.5

Różnica w wynagrodzeniach ma podłoże strukturalne: niska ocena umiejętności uważanych za typowo kobiece, dyskryminacja w określonych zawodach i sektorach, niestabilny charakter miejsc pracy, przerwy w aktywności zawodowej itp. Prawodawstwo i układy zbiorowe są skutecznymi instrumentami umożliwiającymi zwalczanie różnicy w wynagrodzeniach, lecz konieczny jest także udział wszystkich podmiotów reprezentujących interesy ekonomiczne i społeczne.

1.6

Większa liczba kobiet w środowisku biznesowym i ich większy udział w działalności politycznej sprzyjają równemu traktowaniu, niezależności finansowej kobiet, przełamywaniu stereotypów związanych z płcią oraz większemu udziałowi kobiet w podejmowaniu decyzji.

1.7

Kobiety są szczególnie narażone na wykluczenie społeczne i ubóstwo. Dostosowanie praw społecznych do indywidualnych przypadków, zagwarantowanie minimalnego przychodu, zaliczanie okresów braku aktywności zawodowej lub zmniejszonego wymiaru godzin ze względu na sprawowanie opieki to środki, które zwiększają ochronę socjalną i zmniejszają zagrożenie ubóstwem w społeczeństwie.

1.8

Pogodzenie życia rodzinnego z życiem zawodowym ma zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia równego traktowania i poprawy sytuacji zawodowej kobiet, dzięki publicznym usługom socjalnym wysokiej jakości oraz lepszym warunkom urlopów macierzyńskich, ojcowskich i wychowawczych. Należy zwiększać współodpowiedzialność wszystkich podmiotów społecznych za sprawiedliwy podział prac domowych i zadań opiekuńczych.

1.9

EKES uważa, że konieczne jest wspieranie równej reprezentacji kobiet i mężczyzn na stanowiskach kierowniczych; w tym celu państwa członkowskie muszą znaleźć więcej kompromisowych rozwiązań w zakresie ustalania wyraźnych celów i skutecznych środków (działania pozytywne, plany na rzecz równości itp.).

1.10

W obliczu nieustających zjawisk przemocy związanej z płcią i handlu ludźmi EKES uważa, że konieczne jest egzekwowanie obowiązujących przepisów i opracowanie krajowych planów działań, które byłyby skoordynowane za pomocą europejskiej strategii ogólnej, a także zwiększenie ilości programów szczegółowych.

1.11

EKES uważa, że aby zwalczać stereotypy dotyczące płci, konieczne jest nauczanie i kształcenie społeczeństwa według wzorców równości płci, zapewnianie kształcenia zarówno mężczyznom, jak i kobietom, wspieranie podejmowania przez kobiety studiów na kierunkach naukowych i technologicznych, nadawanie większej wartości zawodom, które tradycyjnie uważane są za kobiece, oraz unikanie przejawów seksizmu w mediach.

1.12

Unijną politykę zagraniczną i na rzecz rozwoju należy wykorzystać do promowania praw kobiet w kontekście międzynarodowym, poprzez zwiększanie ich umiejętności i wzmacnianie ich pozycji.

1.13

EKES uważa, że konieczne jest pełne włączenie analizy problematyki płci do wszystkich dziedzin działalności Komisji oraz uwzględnianie jej w budżetach, zarówno na szczeblu europejskim, jak i krajowym. Do tego potrzebni są pracownicy posiadający odpowiednie kwalifikacje, a także wskaźniki w podziale na płeć, które pozwolą poznać sytuację kobiet i mężczyzn oraz ocenić stopień realizacji planu na rzecz równości.

1.14

Celami nowej strategii na rzecz równości, której realizacja rozpocznie się od 2010 r., nie mogą być same zalecenia Komisji dla państw członkowskich; należy określić obowiązkowe wytyczne o wymiernych celach. Niezbędne do tego jest większe zaangażowanie polityczne na wszystkich szczeblach. Instytucje UE muszą dawać innym przykład, przeprowadzając proaktywny przegląd wykonanych prac i ocenę wpływu w zakresie wdrażania.

2.1

Plan działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn na lata 2006–2010 odzwierciedla zaangażowanie Komisji Europejskiej w działania na rzecz równości, podejmowane we współpracy z państwami członkowskimi. Na wniosek Komisji EKES sporządza swą ocenę, analizując oddziaływanie przyjętych środków oraz stopień ich realizacji oraz przedstawiając propozycje działań dotyczące nowej strategii obowiązującej od 2010 roku.

2.2

EKES z uznaniem odnotowuje długotrwałe zaangażowanie UE na rzecz równości: w traktacie rzymskim z 1957 r. zapisano zasadę równości wynagrodzeń, w traktacie z Amsterdamu z 1997 r. wprowadzono koncepcję łączącą podejście przekrojowe z konkretnymi środkami, a traktat lizboński zawiera wyraźne zaangażowanie na rzecz eliminacji różnic w traktowaniu i promowania równości.

2.3

Na płaszczyźnie międzynarodowej Unia Europejska realizuje pekińską platformę działania, milenijne cele rozwoju, a także Konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, która stawia kobiety w centrum problematyki praw człowieka.

2.4

Pomimo tych obszernych ram prawnych nie osiągnięto przewidzianych celów, a kobiety i mężczyźni nadal traktowani są odmiennie. W żadnym z sześciu priorytetowych obszarów działań politycznych zawartych w planie działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn na lata 2006–2010 nie dokonano znaczących postępów. W związku z tym należy się zastanowić, czy istnieje rzeczywiście wola polityczna, by przeprowadzić zmiany. Priorytetem nowej strategii działania UE do roku 2020 powinna być realizacja zasady równości płci, która jest kluczowym czynnikiem konkurencyjności i wzrostu.

2.5

Ocena planu działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn na lata 2006-2010 przebiega w warunkach kryzysu gospodarczego i konieczne jest przeanalizowanie jego skutków dla kobiet, ze względu na ich szczególną pozycję na rynku pracy oraz w publicznych strategiach wydatków socjalnych, szczególnie w zakresie świadczeń socjalnych, które najbardziej dotyczą kobiet.

2.6

Kryzys dotknął w pierwszej kolejności miejsc pracy tradycyjnie zajmowanych przez mężczyzn (budownictwo, transport, przemysł), a następnie rozszerzył się na inne sektory, w których pracuje więcej kobiet (usługi bankowe, handel itp.). W wielu przypadkach dochody rodzin ograniczyły się więc wyłącznie do wynagrodzenia kobiet, które jest zwykle niższe od wynagrodzenia mężczyzn, gdyż są zatrudnione głównie w sektorze usług, w niepełnym wymiarze godzin, tymczasowo lub w szarej strefie. Wszystko to ma z kolei negatywny wpływ na gospodarkę krajową, gdyż zmniejsza konsumpcję prywatną i w ten sposób opóźnia przezwyciężanie kryzysu.

2.7

Kryzys ma także wpływ na politykę socjalną: świadczenia z tytułu bezrobocia mają w przypadku kobiet mniejszy zakres, zarówno pod względem wysokości, jak i czasu trwania, ze względu na ich często niekorzystną pozycję na rynku pracy. Ponadto oferta podstawowych usług publicznych, takich jak służba zdrowia, edukacja i świadczenia społeczne zmniejsza się w chwili, w której rodziny, a szczególnie kobiety, najbardziej ich potrzebują. Ponieważ są to sektory, w których pracuje dużo kobiet, będzie to miało kolejne negatywne skutki dla ich sytuacji zawodowej.

2.8

Środki przeciwdziałające kryzysowi, a także – dopóki to konieczne – polityka odbudowy gospodarczej i aktualne programy w ramach funduszy strukturalnych muszą uwzględniać zróżnicowaną sytuację kobiet i mężczyzn w społeczeństwie.

2.9

Równość musi stanowić priorytet nie tylko po to, by przezwyciężyć obecny kryzys i podjąć odbudowę gospodarczą, lecz także by zaradzić problemom demograficznym i ekonomicznym, które dotyczą europejskiego modelu społecznego i wpływają na kobiety oraz ich niezależność finansową.

1)

osiągnięcie równej niezależności ekonomicznej przez kobiety i mężczyzn;

2)

pogodzenie życia zawodowego z życiem prywatnym i rodzinnym;

3)

równe uczestnictwo kobiet i mężczyzn w podejmowaniu decyzji;

4)

wykorzenienie wszelkich form przemocy, której ofiarami są kobiety;

5)

wyeliminowanie społecznych stereotypów związanych z płcią;

6)

propagowanie równości płci w polityce zewnętrznej i polityce na rzecz rozwoju.

3.1.1.1

Wiele państw nie osiągnęło jeszcze przedstawionego w strategii lizbońskiej celu polegającego na znalezieniu zatrudnienia przez 60 % kobiet. Wskaźnik zatrudnienia wśród mężczyzn wynosi 70,9 %, natomiast wśród kobiet tylko 58,8 % (1); po 55. roku życia pracuje już tylko 36,8 % kobiet wobec 55 % mężczyzn. Bezrobocie w większym stopniu dotyka kobiet, lecz wraz z postępowaniem kryzysu różnica ta zmniejsza się (9,8 % kobiet i 9,6 % mężczyzn).

3.1.1.2

Oprócz zwiększania liczby miejsc pracy należy też poprawić jakość zatrudnienia kobiet, gdyż zbyt wiele z nich pracuje w sektorach o niskich wynagrodzeniach i na stanowiskach, które nie oferują stabilności. Domeną kobiet jest praca w niepełnym wymiarze godzin (pracuje tak 31,5 % kobiet, a tylko 8,3 % mężczyzn), a 14,3 % kobiet jest zatrudnionych tymczasowo. Stopa zatrudnienia wśród kobiet mających dzieci spada o ponad 10 punktów procentowych, co odzwierciedla nierówny podział obowiązków rodzinnych oraz luki w infrastrukturze opieki nad dziećmi.

3.1.1.3

EKES zaleca, by analizować łącznie wskaźnik bezrobocia i wskaźnik bierności zawodowej kobiet z powodów rodzinnych (2). Ze względu na pełnienie roli opiekunek kobiety wielokrotnie nie spełniają warunków koniecznych do uznania ich za bezrobotne, a ich brak aktywności staje się rodzajem ukrytego bezrobocia.

3.1.1.4

Narzuca się podejście interdyscyplinarne, które pozwoli uzupełnić politykę zatrudnienia środkami społecznymi i edukacyjnymi. Objęłoby ono kształcenie pozwalające wykorzenić stereotypy dotyczące zatrudnienia, a także wysokiej jakości publiczne świadczenia socjalne, które zapewniłyby opiekę nad osobami jej wymagającymi, oraz kampanie uwrażliwiające społeczeństwo na kwestie podziału prac domowych między kobiety a mężczyzn.

3.1.1.5

Komisja powinna włączyć problematykę równości płci do wszystkich swoich programów i promować równość (tak jak ma to miejsce w przypadku programu Progress). Fundusze strukturalne stanowią idealne ramy pozwalające poznać zakres wprowadzania środków przez poszczególne państwa, dokonać rocznej oceny oddziaływania tych środków na równość płci w danych państwach, a nawet ustanowić odpowiednie środki i sankcje dla państw, które nie gwarantują kobietom odpowiedniej ilości wartościowych miejsc pracy.

3.1.2.1

Osiągnięcie równych wynagrodzeń jest konieczne do osiągnięcia równości, lecz pomimo podejmowanych środków prawnych różnica w zarobkach kobiet i mężczyzn sięga 17,4 %, a w przypadku kobiet w wieku powyżej 50 lat wzrasta nawet do 30 %.

3.1.2.2

Różnica w wynagrodzeniach ma podłoże strukturalne: dyskryminacja w nisko cenionych sektorach gospodarczych i w zawodach o niskich płacach, większa ilość kobiet pracujących w gospodarce nieformalnej i na niestabilnych stanowiskach pracy oraz przerywanie lub zmniejszanie wymiaru czasu pracy zawodowej z powodów rodzinnych. Wszystkie te elementy mają negatywny wpływ na poziom wynagrodzenia kobiet.

3.1.2.3

EKES (3) zaleca, by każde z państw członkowskich dokonało przeglądu swoich mechanizmów w zakresie warunków umów i wynagrodzeń, tak aby zapobiegać pośredniej i bezpośredniej dyskryminacji kobiet.

3.1.2.4

Prawodawstwo powinno zawierać mechanizmy kontroli, które będą wykrywały dyskryminację ze względu na płeć, i wspierać przejrzyste systemy klasyfikacji zawodowej, które pozwolą doceniać i w równy sposób wynagradzać kwalifikacje, doświadczenie i potencjał całego personelu.

3.1.2.5

Negocjacje zbiorowe są dobrym instrumentem pozwalającym wprowadzić kryteria klasyfikacji miejsc pracy bez względu na płeć pracownika, możliwości urlopów szkoleniowych ułatwiających kobietom poprawę sytuacji zawodowej, przerwy w karierze zawodowej lub urlopy specjalne z powodów rodzinnych, elastyczne godziny pracy i inne środki, które umożliwią zmniejszenie różnic w płacach.

3.1.3.1

Pomimo wysokich kwalifikacji kobiety wciąż stanowią mniejszość na stanowiskach kierowniczych w przedsiębiorstwach. Komisja wsparła równość w ramach odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw, zwiększyła pomoc państwa dla nowych firm zakładanych przez kobiety (rozporządzenie nr 800/2008) oraz udzieliła wsparcia sieci kobiet-przedsiębiorców. Oprócz organów administracji i instytucji oficjalnych w sieci tej powinny działać istotne organizacje społeczeństwa obywatelskiego, co umożliwi im wymianę doświadczeń i dobrych wzorców.

3.1.3.2

Zaleca się praktyczne wdrożenie zaleceń planu działania UE dotyczącego ducha przedsiębiorczości, aby zwiększyć ilość przedsiębiorstw zakładanych przez kobiety dzięki takim środkom, jak lepszy dostęp do środków finansowych i do kredytów, rozwijanie sieci przedsiębiorstw w zakresie organizacji i doradztwa, odpowiednie szkolenia zawodowe i przekwalifikowywanie, wspieranie dobrych praktyk itp.

3.1.4.1

Kobiety są szczególnie narażone na wykluczenie społeczne i na ubóstwo. Do sytuacji tej przyczynia się ich słabsza pozycja na rynku pracy i status osoby zależnej w systemach ochrony socjalnej.

3.1.4.2

Należy wyrównać warunki dostępu do ochrony socjalnej przez kobiety i mężczyzn. Zmniejszenie wymiaru czasu pracy ze względów rodzinnych, korzystanie z urlopów macierzyńskich i wychowawczych w celu sprawowania opieki nad dziećmi, zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu lub w charakterze pracownika tymczasowego, dyskryminacja w pracy i niższe wynagrodzenia to elementy obniżające przyszłe świadczenia socjalne kobiet, zwłaszcza z tytułu bezrobocia i przejścia na emeryturę. Aby częściowo znieść te nierówności, konieczne jest między innymi zaliczanie czasu poświęcanego na pracę wykonywaną nieodpłatnie, a także okresów zmniejszonego wymiaru czasu pracy i przerw w pracy z przyczyn rodzinnych jako okresów składkowych w pełnym wymiarze.

3.1.4.3

Publiczny system ochrony socjalnej powinien gwarantować minimalny godziwy dochód, który zmniejszy zagrożenie ubóstwem, przy czym szczególną uwagę należy zwracać na kobiety w podeszłym wieku, wdowy otrzymujące rentę po małżonku i samotne matki.

3.1.4.4

Szczególnej uwagi wymagają także prywatne systemy emerytalne wprowadzone w niektórych państwach, gdyż warunki przyszłych emerytur są w nich ustalane w zależności od indywidualnych dochodów i od średniego trwania życia, co godzi szczególnie w kobiety.

3.1.4.5

Rok 2010 jest obchodzony jako Europejski Rok Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym, co zbiega się z zakończeniem strategii lizbońskiej oraz wdrożeniem otwartej metody koordynacji. Nowa strategia UE 2020 powinna ustanawiać konkretne cele i skuteczniejsze środki, zarówno długo- jak i krótkoterminowe, w zakresie walki z ubóstwem, w szczególności wśród kobiet.

3.1.5.1

Zdaniem EKES-u konieczna jest nowa strategia na rzecz zdrowia uwzględniająca różne potrzeby mężczyzn i kobiet w dziedzinie ochrony zdrowia; Komitet podkreśla przy tym, że nie przewidziano jeszcze konkretnych działań w tym kierunku. W związku z tym konieczne jest przyśpieszenie badań nad zdrowiem kobiet i chorób, które je dotykają.

3.1.5.2

Starzenie się ludności oraz udział kobiet w rynku pracy spowodują w przyszłości wzrost popytu na usługi w zakresie opieki długoterminowej. Państwa członkowskie muszą zagwarantować publiczne usługi zdrowotne i socjalne wysokiej jakości, ponieważ ich brak ma negatywne skutki zwłaszcza dla kobiet, jako że to właśnie one w większości wykonują prace związane z opieką.

3.1.6.1

EKES ponownie podkreśla potrzebę włączenia wymiaru płci do dziedziny polityki migracyjnej i azylowej. Imigrantkom i kobietom należącym do mniejszości etnicznych powinno się poświęcić większą uwagę, ponieważ nierówności dotykają ich w większym stopniu i znajdują się one w gorszym położeniu, szczególnie w dobie kryzysu gospodarczego (4).

3.1.6.2

Feminizacja migracji ma bezpośredni związek z popytem na siłę roboczą w sektorze prac domowych i opieki, ze względu na duże braki w infrastrukturze socjalnej. Duża liczba imigrantek pracuje w tych sektorach, charakteryzujących się pracą nieformalną i niepewnością zatrudnienia. Tę dziedzinę zatrudnienia należy bardziej „sprofesjonalizować” i uregulować; należy też wspierać zdobywanie kwalifikacji zawodowych, aby lepiej włączyć imigrantki w rynek pracy.

3.2.1

W dziedzinie zatrudnienia kobiet osiągnięto cele strategii lizbońskiej, mimo że nie osiągnięto celów z Barcelony, jeżeli chodzi o struktury opieki nad dziećmi (objętych jest nimi 33 % dzieci poniżej 3 roku życia oraz 90 % dzieci w wieku 3-6 lat). Konieczne jest, by istniała infrastruktura usług opieki, z dostępnymi miejscami i elastyczną ofertą usług gwarantującą zindywidualizowane podejście wysokiej jakości: infrastruktura działająca poza godzinami pracy, w okresach urlopowych, stołówki, wyspecjalizowane ośrodki opieki w zależności od stopnia zapotrzebowania itd. Inwestycje w usługi socjalne nie tylko mają pozytywne skutki dla gospodarki, a zwłaszcza dla zatrudnienia, lecz także mają wysoką użyteczność społeczną.

3.2.2

Opieka nad dziećmi i osobami wymagającymi opieki wymaga elastycznego czasu pracy, należy więc dokonać reorganizacji godzin pracy dostosowując je do potrzeb rodzinnych i zawodowych oraz umożliwić korzystanie z takiej elastyczności zarówno mężczyznom, jak i kobietom.

3.2.3

Znaczna liczba kobiet korzysta z zatrudnienia w niepełnym wymiarze jako sposobu godzenia życia zawodowego z prywatnym, co częściowo wynika z niewystarczającej infrastruktury opieki. Feminizacja zatrudnienia w niepełnym wymiarze wynika jednak nie tylko ze względów rodzinnych; w wielu przypadkach jest to jedyny sposób, w jaki kobiety mogą uzyskać dostęp do rynku pracy (5).

3.2.4

W dziedzinie urlopów konieczne jest zrównanie indywidualnych praw kobiet i mężczyzn, niezależnie od rodzaju ich umowy (samozatrudnienie, umowa na czas określony lub nieokreślony itd.). W związku z tym EKES pozytywnie ocenia umowę zawartą między ETUC, Businesseurope, CEEP i UEAPME w celu rozszerzenia urlopu rodzicielskiego (6), jednakże uważa za konieczne dalsze działania w kierunku całkowitego równouprawnienia. EKES z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji na rzecz poprawy ochrony pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły i pracownic karmiących piersią i zgadza się, że należy zagwarantować urlop wynoszący co najmniej 18 tygodni (7).

3.2.5

Należy podjąć wyraźne zobowiązanie na rzecz współodpowiedzialności wszystkich podmiotów społecznych za sprawiedliwy podział prac domowych i zadań opiekuńczych, w większości wykonywanych przez kobiety, a także wykorzystać całkowity kapitał ludzki. Konieczna jest kampania na rzecz podziału prac domowych i zadań opiekuńczych, który jest przyczyną nierówności, oraz nadanie wartości tego rodzaju pracom.

3.3.1

Konieczne jest silniejsze zaangażowanie w realizację równego uczestnictwa kobiet i mężczyzn w podejmowaniu decyzji (8) w dziedzinie gospodarki, polityki, nauki i technologii. Sytuacja kobiet prawie się nie zmieniła w ciągu ostatnich lat. W związku z tym konieczne jest ustalenie jasnych celów i terminów ich realizacji, a także konkretnych strategii i skutecznych środków (działania pozytywne, plany na rzecz równości, specjalne kształcenie, kwoty uczestnictwa, kampanie podnoszące świadomość itp.).

3.3.2

Równe uczestnictwo kobiet i mężczyzn w polityce powinno być głównym fundamentem integracji europejskiej. W wyborach z czerwca 2009 r. kobiety otrzymały 35 % miejsc w Parlamencie Europejskim, zaś w Komisji zasiada 10 kobiet, wobec 17 mężczyzn. W parlamentach krajowych kobiety stanowią 24 %, zaś 25 % tek ministerialnych rządów krajowych obsadzonych jest przez kobiety (9). W EKES-ie obecnie 23,6 % członków to kobiety, zaś 76,4 % to mężczyźni, zaś odsetek kobiet na stanowiskach kierowniczych (dyrektorzy, wicedyrektorzy, zastępcy sekretarzy generalnych) wynosi 16,7 % w porównaniu z 83,3 % mężczyzn. Równa reprezentacja kobiet i mężczyzn powinna być kluczowym priorytetem, by osiągnąć równość na wszystkich szczeblach.

3.3.3

Postępy w dziedzinie badań w sektorze publicznym były bardzo skromne (39 % to kobiety), zaś w dziedzinie gospodarki i finansów widać niewielkie zmiany (wśród dyrektorów banków centralnych nie ma kobiet, zaś w ich zarządach stanowią one 17 % członków; natomiast w zarządach dużych przedsiębiorstw kobiety obsadzają zaledwie 3 % miejsc).

3.4.1

Przemoc wobec kobiet i dziewcząt nadal jest bardzo poważnym problemem. Jest to zjawisko globalne i systemowe, które przybiera wiele form i przejawów. Podobnie jak Komisja, EKES jest zaniepokojony liczbą kobiet, które są ofiarami przemocy, skalą handlu kobietami i prostytucji, zwłaszcza wśród imigrantek, a także uporczywym występowaniem czynów przestępczych popełnianych pod przykrywką tradycji i religii (10).

3.4.2

Należy zastosować odpowiednie środki społeczne, ekonomiczne i prawne, aby ograniczyć i wyeliminować sytuacje, które sprzyjają przemocy wobec kobiet, takie jak: brak zasobów materialnych, zależność finansowa, niski poziom wykształcenia, utrzymywanie się stereotypów związanych z płcią, trudności z dostępem do rynku pracy itp.

3.4.3

Szczególną uwagę należy poświęcić imigrantkom, które znajdują się w trudnej sytuacji ze względu na swoją izolację w środowisku społecznym lub swój nieuregulowany status. Nieznajomość języka, różnice społeczno-kulturowe oraz brak wiedzy na temat istniejących struktur pomocy niekiedy nie pozwalają im zwrócić się o pomoc, gdy są ofiarami przemocy domowej. Sytuacja ta pogarsza się w przypadku imigrantek nieposiadających dokumentów tożsamości, należy więc zastosować specjalne środki, które wyeliminują przeszkody i zagwarantują im prawa.

3.4.4

Konieczne są specjalne programy (poza kontynuacją już istniejących programów takich jak Daphne) i większe środki finansowe, aby zapobiegać przemocy wobec kobiet i ją zwalczać. Należy opracować krajowe plany działania w ramach strategii koordynowanej na poziomie europejskim, obejmujące konkretne środki i terminy gwarantujące ich skuteczną realizację. Pierwszoplanowym celem państw członkowskich musi być egzekwowanie obecnych ram prawnych służących zapobieganiu przemocy domowej oraz ochronie ofiar i osób zagrożonych, w tym dzieci. Konieczne są ponadto wskaźniki dające szczegółowy obraz wszystkich aspektów przemocy związanej z płcią, w tym molestowania seksualnego i handlu ludźmi. Ujednolicone statystyki na poziomie UE są niezbędne do monitorowania sytuacji oraz przeprowadzania ocen w tej dziedzinie.

3.4.5

Zważywszy na niepokojącą liczbę aktów przemocy wśród młodych osób, w tym przemocy uwarunkowanej płcią, trafna jest decyzja Komisji, by włączyć walkę z przemocą związaną z płcią do projektów programu „Młodzież w działaniu”; jednocześnie konieczne jest włączenie krzewienia braku przemocy i poszanowania praw wszystkich ludzi do wszystkich programów edukacyjnych i szkoleniowych dla dzieci i młodzieży.

3.5.1

Stereotypy związane z płcią to postawy kulturowe i społeczne, które zakładają istnienie ról i funkcji „męskich” i „kobiecych”, co wpływa na sposób kształcenia i możliwości zatrudnienia, a także prowadzi do segregacji na rynku pracy. Stereotypy hamują równość i pełne uczestnictwo kobiet i mężczyzn w podejmowaniu decyzji.

3.5.2

Pomimo uzyskanego wysokiego poziomu wykształcenia kobiety nadal głownie pracują w tych sektorach gospodarki (jak ochrona zdrowia i praca społeczna, edukacja, handel, administracja publiczna, usługi dla przedsiębiorstw, hotele i restauracje itp.) i w tych zawodach, które tradycyjnie uznaje się za „kobiece” (sprzedawczynie, pomoce domowe, opiekunki, personel administracyjny itp.), w niższych kategoriach zawodowych, z mniejszymi możliwościami dostępu do lepszych stanowisk. Segregacja pozostaje bez zmian w ostatnich latach, gdyż wzrost zatrudnienia kobiet nastąpił w sektorach już zdominowanych przez kobiety.

3.5.3

Aby walczyć ze stereotypami związanymi z płcią należy:

3.6.1

Komisja powinna nadal propagować prawa kobiet w kontekście międzynarodowym w ramach swej polityki zewnętrznej i polityki na rzecz rozwoju. Należy włączyć wymiar płci do wszystkich aspektów współpracy i zastosować specjalne środki dla kobiet poprzez propagowanie ich udziału w procesach decyzyjnych oraz ich zdolności do podejmowania inicjatywy, obok takiego wspierania potencjału krajów rozwijających się, aby same podjęły się propagowania równości.

3.6.2

Konieczne jest włączenie wymiaru płci do europejskiej polityki bezpieczeństwa i obrony (EPBiO), aby umożliwić działanie w sytuacjach kryzysowych. W dziedzinie pomocy humanitarnej (ECHO) Komisja powinna poświęcić szczególną uwagę kobietom posiadającym dzieci lub krewnych wymagających opieki w przypadku klęsk żywiołowych oraz kobietom będącym ofiarami przemocy ze strony mężczyzn w czasach konfliktów.

4.1

Należy włączyć analizę problematyki płci do wszystkich dziedzin działalności Komisji, uwzględniając ją w budżetach, a także przeprowadzić ocenę postępów w dziedzinie równości płci w ramach jej własnej struktury. Do tego potrzebni są pracownicy posiadający odpowiednie kwalifikacje, a także wskaźniki z podziałem na płeć, które pozwolą poznać sytuację kobiet.

4.2

Komisja powinna prowadzić otwarty i stały dialog z organizacjami kobiet, partnerami społecznymi i innymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, aby lepiej zrozumieć problemy braku równości.

4.3

EKES wzywa Komisję, by wymagała od wszystkich działów niestosowania seksistowskiego języka we wszelkich dokumentach, oficjalnych tekstach oraz tłumaczeniu ze wszystkich języków, a także na stronach internetowych.

5.1

Do kwestii równości kobiet i mężczyzn należy zastosować podejście globalne. Strategie wspólnotowe nie tylko powinny m.in. wzmacniać uczestnictwo kobiet we wszystkich dziedzinach, oferować rozwiązania wyzwań demograficznych i poprawiać dobrostan dzieci, lecz środki podejmowane w ich ramach muszą również być specjalnie ukierunkowane na zmniejszanie nierówności w rozdziale obowiązków rodzinnych, domowych i związanych z opieką, szczególnie między kobietami i mężczyznami, a także wszystkimi podmiotami społecznymi.

5.2

Komisja powinna włączyć równość płci, jako kwestię o charakterze priorytetowym, do wszystkich dziedzin swojej działalności, wszystkich dyrekcji, komisji, działów, środków i obszarów polityki. Równość płci nie jest kwestią, która dotyczy wyłącznie Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia i Spraw Społecznych.

5.3

Potrzebni są specjaliści ds. zagadnień związanych z płcią, którzy mogą prowadzić szkolenia i dostarczać odpowiednich materiałów zwiększających świadomość, wiedzę oraz umiejętności pracowników europejskich w dziedzinie równości. Eurostat powinien nadal podawać statystyki z podziałem na płeć, ulepszając już istniejącą metodologię i włączając nowe wskaźniki, które pozwolą nam lepiej poznać sytuację kobiet, oferując tym samym pełny obraz sytuacji w UE.

5.4

Należy włączyć wymiar płci do budżetów UE i wszystkich państw członkowskich. Ponadto konieczne są badania służące do oceny wpływu działań publicznych na kobiety i mężczyzn.

5.5

Fundusze strukturalne oferują niezrównane ramy umożliwiające państwom członkowskim włączanie równości płci do swoich programów operacyjnych oraz do poszczególnych etapów wdrażania funduszy, wraz z dodatkową oceną wpływu na równość płci we wszystkich dziedzinach priorytetowych lub obszarach działania tych programów. Konieczna jest większa koordynacja i współpraca między funduszami strukturalnymi oraz instytucjami odpowiedzialnymi za równość w każdym kraju, aby osiągnąć lepsze wyniki.

5.6

Komisja musi czuwać nad skutecznym przestrzeganiem przepisów, przedstawiając przykłady sprawdzonych rozwiązań i sankcjonując kraje, które nie przestrzegają zasady równości kobiet i mężczyzn. Należy nadzorować i oceniać równość płci we wszystkich obszarach polityki i dyrekcjach Komisji. Do tego celu potrzebna jest metoda oceny pozwalająca monitorować i oceniać stopień realizacji ustalonych celów, osiągnięcia i regres; należałoby także utworzyć dział oceny, który systematycznie nadzorowałby i oceniał działanie różnych krajów za pomocą wskaźników już ujętych w planie działania na rzecz równości.

5.7

W przypadku zmian w przyszłym planie działania zalecamy podział obszaru 1, ponieważ dotyczy on różnych zagadnień (zatrudnienie, zdrowie, imigracja), które wymagają zróżnicowanych środków. Ponadto zaleca się dodanie nowego obszaru „kobiety i środowisko”, ponieważ kobiety odgrywają zasadniczą rolę w rozwoju zrównoważonym ze względu na ich szczególną troskę o jakość i trwałość życia obecnych i przyszłych pokoleń (11).

5.8

EKES podkreśla znaczenie roli partnerów społecznych w propagowaniu równości poprzez dialog społeczny i negocjacje zbiorowe. Dobrym przykładem są ramy działania na rzecz równości kobiet i mężczyzn z 2005 r.

5.9

Europejski Instytut Równości powinien odgrywać ważną rolę, jeżeli chodzi o lepsze sprawowanie rządów i przegląd obowiązującego prawodawstwa w dziedzinie zwiększania świadomości i równości. Powinien on sprawować kontrolę i czuwać nad tym, by wszystkie obszary polityki uwzględniały i propagowały równość, a także sprzyjały udziałowi obywateli i bardziej odpowiedzialnej oraz integracyjnej polityce, jeżeli chodzi o kwestie płci.

5.10

Problemy gospodarcze i finansowe, których doświadcza Europa, takie jak zmiany demograficzne, nie powinny wpływać na cel równości i spychać go na dalszy plan.

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/8

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) apeluje, by do strategii UE 2020, wytycznych dotyczących zatrudnienia oraz do agendy społecznej wprowadzono rozdziały dotyczące niepełnosprawności, dzięki czemu aspekt ten zostanie uwzględniony we wszystkich obszarach polityki wspólnotowej, a ich koordynacja w tym względzie będzie lepsza.

1.2

EKES przypomina, że uwzględnienie kryteriów umacniających politykę dotyczącą niepełnosprawności w przyszłej strategii UE 2020 przyniesie korzyści ekonomiczne całemu społeczeństwu, a także przyczyni się do postępów w zakresie włączenia społecznego i niedyskryminacji.

1.3

EKES uważa, że konieczne jest przyjęcie europejskiego paktu na rzecz niepełnosprawności, który kładłby podwaliny pod nową politykę europejską w tej dziedzinie, zgodnie z przyszłą strategią Komisji na rzecz osób niepełnosprawnych, w ramach traktatu lizbońskiego oraz Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych wraz z dołączonym do niej protokołem, którą Unia Europejska i państwa członkowskie powinny jak najszybciej ratyfikować.

1.4

EKES apeluje o prowadzenie polityki sprzyjającej innowacji, która opierałaby się na danych statystycznych i zwiększała widoczność osób niepełnosprawnych we wszystkich krajowych i europejskich zestawieniach statystycznych związanych z tym zagadnieniem.

1.5

EKES popiera rynek pracy sprzyjający powszechnej integracji społecznej i zwraca uwagę, że polityka zatrudnienia osób niepełnosprawnych powinna opierać się na podejściu obejmującym wszystkie etapy życia związane z zatrudnieniem (lifestreaming) i koncentrować się zwłaszcza na kształceniu, rekrutacji, utrzymaniu miejsca pracy oraz ponownym zatrudnieniu. Polityka na rzecz młodzieży niepełnosprawnej, podobnie jak polityka na rzecz osób dotkniętych niepełnosprawnością nabytą, powinna mieć pierwszoplanowe znaczenie w przyszłej strategii UE 2020 i w nowej strategii Komisji na rzecz osób niepełnosprawnych.

1.6

EKES zwraca się do Komisji o przedstawienie w terminie jednego roku sprawozdania na temat wdrażania przepisów dotyczących niepełnosprawności i zatrudnienia zawartych w dyrektywie 2000/78.

1.7

EKES przypomina, że zatrudnienie osoby niepełnosprawnej w zwykłym środowisku pracy wymaga opracowania odpowiednich usług socjalnych, a także zachęt i motywacji; uznaje jednocześnie rolę przedsiębiorstw, które zatrudniają w większości osoby niepełnosprawne, a ogólnie rzecz biorąc, przedsiębiorstw gospodarki społecznej i MŚP, które również wymagają wsparcia w postaci odpowiednich usług socjalnych i zachęt, oraz podkreśla znaczenie partnerów społecznych w tej dziedzinie.

1.8

EKES apeluje o politykę mającą na celu zwiększenie świadomości w tym zakresie, która pomogłaby obalić wciąż istniejące stereotypy na temat pracowników niepełnosprawnych, i podkreśla rolę mediów w szerzeniu akceptacji dla różnorodności.

1.9

EKES uznaje, że dostępność przynosi korzyści całemu społeczeństwu, nie tylko osobom niepełnosprawnym, i prowadzi do zwiększenia liczby klientów przedsiębiorstw.

1.10

EKES zaleca stopniowe wprowadzanie dostępności poprzez realizację wspólnych celów krótko-, średnio- i długoterminowych (w jasno ustalonym, ostatecznym terminie w odniesieniu do nowych, a także już istniejących produktów, usług i infrastruktur).

1.11

Komitet popiera ustanowienie Europejskiej Stolicy Powszechnej Dostępności.

1.12

EKES podkreśla, że pilnie potrzebne jest prawodawstwo dotyczące dostępności elektronicznej (e-Dostępności), potwierdza swe zaangażowanie na rzecz realizacji zasady „projektowanie z myślą o wszystkich” i opracowywania norm dostępności, apeluje o sporządzenie planu intensywnych działań w tym względzie do 2011 r. i popiera opracowanie europejskiej karty niepełnosprawności, która ułatwiłaby wzajemne uznawanie praw i przemieszczanie się osób niepełnosprawnych między państwami.

1.13

Należy uwzględnić kwestię płci przy opracowywaniu, rozwijaniu, monitorowaniu i ocenie polityki dotyczącej niepełnosprawności w celu przeciwdziałania niedostrzeganiu problemów i dyskryminacji kobiet i dzieci niepełnosprawnych pod wieloma względami.

1.14

EKES podkreśla rolę partnerów społecznych w zapewnianiu osobom niepełnosprawnym równości traktowania w miejscu pracy oraz sprawiedliwych i korzystnych warunków pracy.

1.15

Partnerzy społeczni powinni uwzględnić niepełnosprawność we wszystkich działaniach i negocjacjach międzysektorowych, sektorowych i na poziomie przedsiębiorstw, zwłaszcza w dziedzinie zatrudnienia, dostępności i zabezpieczenia społecznego.

1.16

EKES potwierdza swe pełne poparcie dla zasady „nic dla osób niepełnosprawnych bez ich udziału” i uważa, że powinna ona zostać zastosowana w strategii UE 2020, a także w finansowanych publicznie programach na rzecz osób niepełnosprawnych.

1.17

UE i państwa członkowskie powinny wspierać rozwój społeczeństwa obywatelskiego i zagwarantować na ten cel środki finansowe, zapewniając jego niezależność i zdolność do udziału w opracowywaniu polityki oraz świadczeniu usług socjalnych.

2.1

EKES przyjmuje z zadowoleniem wniosek prezydencji hiszpańskiej o sporządzenie opinii w sprawie: „Stopniowe tworzenie miejsc pracy i zwiększanie dostępności dla osób niepełnosprawnych w UE. Strategia lizbońska po 2010 r.”.

2.2

Od czasu sporządzenia swej pierwszej opinii z inicjatywy własnej w sprawie integracji osób niepełnosprawnych w społeczeństwie, którą przyjęto w lipcu 2002 r. (1), EKES stale rozwija swój dorobek w tej dziedzinie w sposób przekrojowy, popierając w nim równe traktowanie i niedyskryminację osób niepełnosprawnych oraz ich rodzin (2).

2.3

Osoby niepełnosprawne stanowią ponad 16 % populacji (co najmniej 80 mln osób) (3), a ich odsetek stale rośnie wraz ze starzeniem się społeczeństwa.

2.4

EKES uznaje postępy zarówno w dziedzinie prawodawstwa (4), jak i realizacji polityki europejskiej (5), które wraz z deklaracją madrycką z 2002 r. (6) przyczyniły się do stworzenia w UE warunków sprzyjających większej integracji osób niepełnosprawnych. Niemniej wciąż jeszcze można wprowadzić wiele ulepszeń, gdyż postępy miały charakter sektorowy, a także były rozproszone i utrudnione z powodu braku jednolitej strategii, co potwierdziła śródokresowa ocena europejskiego planu działań na lata 2003-2010 (7). Konieczne jest również wzmocnienie służb Komisji Europejskiej odpowiedzialnych za politykę europejską na rzecz osób niepełnosprawnych.

2.5

EKES zwraca uwagę na ostatnie wyniki badania Eurobarometru z 2009 r. (8), które pokazują silny wzrost postrzeganej dyskryminacji osób niepełnosprawnych (8-procentowy w zeszłym roku, czyli 53 % w 2009 r. w porównaniu z 45 % w 2008 r.) i z których wynika, że ponad 33 % osób niepełnosprawnych odczuwało dyskryminację w 2009 r.

2.6

EKES uznaje fakt, że postępy w dziedzinie polityki na rzecz osób niepełnosprawnych są w dużej mierze wynikiem działań uświadamiających i nacisków ze strony europejskiego ruchu na rzecz osób niepełnosprawnych i jego organizacji przedstawicielskich skupionych wokół Europejskiego Forum Niepełnosprawności (EDF), a także wsparcia ze strony partnerów społecznych.

2.7

EKES przypomina trzem prezydencjom w Radzie UE o znaczeniu uwzględnienia omawianej opinii podczas ich przewodnictwa UE.

3.6.1.1

EKES wnosi, by przyjęcie strategii UE 2020 oraz agendy społecznej ulepszyło koordynację obecnej strategii lizbońskiej i odnowionej agendy społecznej (12) oraz zwiększyło ich ograniczony jak dotąd wpływ, w związku z czym konieczne jest zawarcie w nich części poświęconej osobom niepełnosprawnym i ich rodzinom, dotyczącej między innymi zatrudnienia, kształcenia, włączenia i zabezpieczenia społecznego oraz dostępności, a także gwarantującej uwzględnienie niepełnosprawności w trzech obszarach priorytetowych strategii (13).

3.6.1.2

EKES przypomina, że uwzględnienie polityki dotyczącej niepełnosprawności pośród kompetencji UE w strategii UE 2020 przyniesie korzyści ekonomiczne całemu społeczeństwu, a także przyczyni się do postępów w zakresie włączenia społecznego i niedyskryminacji, co potwierdzają ostatnie analizy kosztów i korzyści (14).

3.6.1.3

Europejski pakt na rzecz osób niepełnosprawnych powinien być zgodny z przyszłą strategią Komisji na rzecz osób niepełnosprawnych (15), która zastąpi obecny plan działań na rzecz osób niepełnosprawnych na lata 2003–2010.

3.6.1.4

Europejska strategia zatrudnienia i otwarta metoda koordynacji w dziedzinie włączenia i zabezpieczenia społecznego, rent i emerytur, kształcenia i młodzieży oraz w innych obszarach powinny nadal i w coraz lepszy sposób uwzględniać niepełnosprawność w swych wytycznych i wspólnych celach dla państw członkowskich, tak by znalazło to wyraz w ich planach krajowych, by zwiększyły się ich umiejętności analityczne i by w sprawozdaniach okresowych zawarły one wyniki działań.

3.6.1.5

Polityka europejska powinna wspierać eliminowanie wszelkich ekstremalnych przypadków naruszania praw podstawowych, a zwłaszcza umieszczania osób niepełnosprawnych w dużych zamkniętych instytucjach, oddzielnej edukacji, odbierania im zdolności prawnej czy przypadków przemocy wobec osób niepełnosprawnych, uwzględniając trudne położenie kobiet i dziewcząt niepełnosprawnych, a także osób o dużej potrzebie wsparcia (16).

3.6.1.6

Potrzebna jest polityka wspierająca innowacje i oparta na danych statystycznych. Celem paktu powinno być większe uwzględnianie osób niepełnosprawnych we wszystkich stosownych zestawieniach statystycznych (17), w związku z czym należy się posługiwać zharmonizowanymi, aktualnymi i wiarygodnymi źródłami, wskaźnikami i narzędziami statystycznymi, stworzyć między innymi stały moduł dotyczący niepełnosprawności w europejskich badaniach siły roboczej, a także moduł dotyczący udziału osób niepełnosprawnych w życiu społeczeństwa i uwzględnić kwestie niepełnosprawności w odpowiednich modułach ogólnych.

3.6.1.7

EKES wnosi, by w wytycznych UE dotyczących praw człowieka i międzynarodowych praw humanitarnych, które zostaną przyjęte przez Radę UE, zawarto wytyczną w sprawie praw osób niepełnosprawnych opartą na Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych.

3.6.2.1

EKES stwierdza, że wejście w życie traktatu lizbońskiego stwarza nowe podstawy prawne. Przypomina również wagę art. 10, 11 i 19, a także 21 i 26 karty praw podstawowych, które mają status traktatu.

3.6.2.2

Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych nakłada nowe zobowiązania na UE, a zatem EKES apeluje o:

3.6.2.3

EKES przyjmuje z zadowoleniem obecny wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie niedyskryminacji, który nie ogranicza się tylko do zatrudnienia (21), lecz zwraca uwagę, że nie jest on wystarczająco zgodny z Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych. Dyrektywa ta, która jest obecnie przedmiotem dyskusji w Radzie, musi gwarantować, że koncepcja dyskryminacji będzie również umożliwiać preferencyjne traktowanie osób niepełnosprawnych w określonych okolicznościach, a także w dużym zakresie wpływać na kwestie zabezpieczenia społecznego, zdrowia i edukacji, sygnalizując, że segregacja w dziedzinie kształcenia jest dyskryminacją. Ponadto powinna ona zapewniać ogólne stosowanie zasady dostępności dla osób niepełnosprawnych i umożliwiać przedsięwzięcie we wszystkich obszarach odpowiednich środków, na których realizację przeznaczono by zachęty publiczne; osoby niepełnosprawne powinny mieć również dostęp do wszystkich towarów i usług oferowanych ogółowi społeczeństwa, a na etapie wdrażania należy bardziej sprecyzować zobowiązania UE w tej dziedzinie; w nowych budynkach wypełniano by je bezzwłocznie, a w starych – w ramach realistycznych rozwiązań.

3.6.3.1

Komitet przypomina, że postanowienia ogólnego rozporządzenia w sprawie funduszy strukturalnych związane z niedyskryminacją i dostępnością dla osób niepełnosprawnych, jako kryteria selekcji i realizacji projektów współfinansowanych przez UE (22), powinny zostać zachowane i umocnione w przyszłej polityce spójności, która za pomocą odpowiednich instrumentów finansowania zapewniałaby także podejmowanie działań na rzecz wszystkich osób niepełnosprawnych, a także podejmowanie przez nie same działań we wszystkich państwach członkowskich. Zasady te powinny zostać rozszerzone na budżet europejski i inne programy europejskie w zakresie badań, konkurencyjności, kształcenia, zatrudnienia, spraw społecznych, współpracy na rzecz rozwoju, w tym nowe programy realizowane od 2014 r.

3.6.3.2

EKES odnotowuje, że udział społeczeństwa obywatelskiego w bezpośrednim zarządzaniu EFS (kształcenie i zatrudnienie) i EFRR przyniósł bardzo pozytywne wyniki, i zachęca do rozpowszechniania tego modelu w programach operacyjnych realizowanych w ramach funduszy strukturalnych od 2013 r.

3.6.3.3

EKES uważa, że dalsza pomoc finansowa w ramach programu PROGRESS wspierającego europejskie organizacje osób niepełnosprawnych, między innymi EDF, a także organizacje działające na rzecz integracji społecznej, umacnia europejską demokrację i struktury społeczeństwa obywatelskiego.

4.1

Zatrudnienie osób niepełnosprawnych powinno stanowić integralną część europejskiej strategii zatrudnienia. Sytuacja zawodowa pracowników w Europie jest skomplikowana, lecz sytuacja pracowników niepełnosprawnych jest jeszcze trudniejsza, w związku z czym konieczne jest umocnienie rynku sprzyjającego powszechnej integracji społecznej.

4.2

EKES wyraża zaniepokojenie bezrobociem wśród osób niepełnosprawnych, wziąwszy pod uwagę, że jeszcze przed kryzysem 78 % osób dotkniętych poważną niepełnosprawnością nie miało dostępu do rynku pracy, stopa bierności zawodowej była wśród nich dwa razy wyższa niż w pozostałej części populacji, a stopa zatrudnienia zatrzymała się na poziomie 20 % poniżej średniej zatrudnienia osób sprawnych (23).

4.3

Kryzys, który doprowadził do wzrostu bezrobocia w UE do 10 % (24), utrudnia sytuację osób niepełnosprawnych na rynku pracy z dwóch względów: po pierwsze, wejście na rynek pracy stanie się trudniejsze (25), a po drugie, rządy będą dążyć do obniżenia deficytu budżetowego poprzez zmniejszenie wszelkiego rodzaju zasiłków oraz rent i emerytur. EKES ostrzega, że osoby niepełnosprawne nie mogą być głównymi ofiarami kryzysu i sprzeciwia się zmniejszeniu przeznaczonej dla nich pomocy (26).

4.4

Istnieje ryzyko, że kryzys pogłębi zagrożenie ubóstwem osób niepełnosprawnych i ich rodzin, lecz z drugiej strony może on stanowić również szansę na rozwój przedsiębiorczości w większym stopniu sprzyjającej integracji i wspieranej zachętami, która zwiększyłaby wydajność przedsiębiorstw, przyczyniając się do ulepszenia całej gospodarki.

4.5

Komitet stwierdza, że wspieranie zatrudnienia osób niepełnosprawnych powinno być jednym z głównych celów europejskiej strategii zatrudnienia i apeluje o włączenie do wytycznych dotyczących zatrudnienia celu zgodnego z pkt 34. konkluzji Rady Europejskiej z wiosny 2006 r. (27): „Głównym celem jest zwiększenie udziału różnych grup społecznych w rynku pracy, zwłaszcza […] osób niepełnosprawnych […]. Aby osiągnąć te cele, należy podejmować działania w ścisłej współpracy z partnerami społecznymi”. Konieczne jest opracowanie listy środków, jakie państwa członkowskie powinny zawrzeć w swych planach krajowych.

4.6

Partnerzy społeczni odgrywają kluczową rolę w umożliwianiu osobom niepełnosprawnym wejścia na rynek pracy dzięki negocjacjom zbiorowym, a także w podejmowaniu przez nie pracy. Przyczyniają się również do opracowania polityki na rzecz różnorodności i negocjują plany w zakresie różnorodności w porozumieniu z przedsiębiorcami, którzy powinni otrzymać zachęty do poczynienia postępów w tym zakresie; do realizacji tych planów mogą oni wykorzystać politykę odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw. EKES gratuluje zatem europejskim partnerom społecznym, którzy w grudniu 2009 r. zakończyli pomyślnie negocjacje w sprawie nowego niezależnego porozumienia dotyczącego rynków pracy sprzyjających integracji społecznej.

4.7

EKES zwraca się o przedstawienie w terminie jednego roku sprawozdania na temat wdrażania przepisów dotyczących niepełnosprawności i zatrudnienia zawartych w dyrektywie 2000/78 (28).

4.8

EKES stwierdza, że osoby niepełnosprawne mają takie same kompetencje jak wszyscy inni, by brać pełny udział w życiu zawodowym, i że nie należy umniejszać ich umiejętności, lecz raczej je rozwijać. Osoby niepełnosprawne mają prawo do pracy podobnie jak wszystkie inne osoby.

4.9

EKES zwraca uwagę, że według badań EUROFUND coraz częstsze występowanie problemów zdrowia psychicznego czyni z tego rodzaju niepełnosprawności główną przyczynę wczesnego opuszczania rynku pracy, w niektórych krajach przyczyniając się do wczesnego przechodzenia na emeryturę aż w około 40 % przypadków (29). Konieczna jest zmiana spojrzenia na sytuację tych pracowników poprzez podniesienie świadomości obywateli i władz.

4.10

EKES przypomina, że do uznawania tych kompetencji konieczne są mechanizmy certyfikacji wiedzy przyswojonej czy to na podstawie nieformalnego doświadczenia, czy też formalnej edukacji. W związku z tym EKES apeluje o wprowadzenie „paszportu kwalifikacji” (30), który umożliwiałby osobom niepełnosprawnym mobilność zawodową w obrębie UE.

4.11

Polityka na rzecz zatrudnienia osób niepełnosprawnych powinna obejmować wszystkie etapy życia związane z zatrudnieniem (lifestreaming) (31), w tym mieszkanie, podstawową edukację, szkolenie zawodowe, zadłużenie gospodarstwa domowego, trudności finansowe, zdrowie, niesprzyjające warunki i gospodarkę lokalną, a także rekrutację, utrzymanie miejsca pracy i ponowne zatrudnienie.

4.12

Wspólnotowa zasada swobodnego przemieszczania się nie została jeszcze w pełni urzeczywistniona w życiu osób niepełnosprawnych, co wpływa na ich mobilność w obrębie UE w celu podjęcia pracy, a także na naukę, emeryturę lub jakiekolwiek inne obszary ich życia.

4.13

Podkreśla, że jedną z barier dla swobodnego przemieszczania się jest niemożność wyegzekwowania za granicą takich praw jak prawo do opieki osobistej, które mogłoby zostać wprowadzone w życie dzięki konkretnym środkom koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz europejskim kampaniom uświadamiającym i szkoleniowym.

4.14

EKES przypomina, że „aktywne włączenie” powinno wiązać się z rynkiem pracy i zapewniać odpowiedni poziom dochodów, a także dostęp do wysokiej jakości usług socjalnych, co wpłynie również na poprawę warunków życia osób bezrobotnych (32).

4.15

EKES przypomina, że rekrutacja w zwykłym środowisku pracy wymaga służb ds. zatrudnienia i rehabilitacji zawodowej, a także służb socjalnych, służby zdrowotnej, utrzymania dochodów i zarządzania nimi oraz stworzenia zachęt (33).

4.16

EKES apeluje o dostosowanie świadczeń socjalnych i systemu podatkowego, tak by wejście na rynek pracy nie oznaczało utraty siły nabywczej osób niepełnosprawnych i by istniały zachęty do zatrudnienia w miejscach pracy wysokiej jakości i za sprawiedliwe wynagrodzenie; wnosi również o wprowadzenie zachęt finansowych dla przedsiębiorstw w celu wsparcia naboru pracowników, zatrudnienia wspomaganego na zwykłym rynku pracy, samozatrudnienia osób niepełnosprawnych i krzewienia ducha przedsiębiorczości między innymi poprzez inne formy mikrofinansowania (34), a także dla organizacji pozarządowych, które wykonują usługi pomocnicze dla pracowników niepełnosprawnych i ich rodzin.

4.17

Konieczne jest ustanowienie środków mających na celu utrzymanie miejsca pracy przez osoby dotknięte niepełnosprawnością nabytą oraz ich reorientację zawodową, tak by niepełnosprawność ta nie była równoznaczna z wczesnym opuszczaniem rynku pracy; wnosi również o racjonalne dostosowanie miejsca pracy i jego otoczenia do potrzeb osób niepełnosprawnych, gwarancję programów szkoleniowych i programów przystosowania zawodowego dla osób niepełnosprawnych, które zapewniałyby rozwój kariery zawodowej (35). W tych krajach, gdzie istnieją systemy ustanawiania parytetów, należy zadbać o to, by zrealizowano cele naboru pracowników poprzez zastosowanie odpowiednich mechanizmów i udzielenie stosownego wsparcia. Wymiar społeczny udzielania zamówień publicznych może również zwiększyć zatrudnienie osób niepełnosprawnych.

4.18

EKES jest w pełni przekonany o korzyściach wynikających z finansowania zatrudnienia zamiast zasiłków dla bezrobotnych, z motywowania osób niepełnosprawnych pragnących podjąć zatrudnienie i pracodawców ich zatrudniających oraz z motywowania osób niepełnosprawnych do samozatrudnienia.

4.19

EKES popiera politykę skierowaną do niepełnosprawnej młodzieży, w tym wczesną edukację i przechodzenie od szkolenia zawodowego do pierwszego zatrudnienia, podobnie jak politykę realizowaną w wypadku niepełnosprawności nabytej, gwarantującą utrzymanie miejsca pracy i reorientację zawodową. Grupy te powinny mieć pierwszoplanowe znaczenie w przyszłej strategii UE 2020 i zostać uwzględnione w przeglądzie strategii Komisji na rzecz osób niepełnosprawnych. EKES przypomina opinię SOC/349 dotyczącą rozwoju strategii nie tylko NA RZECZ młodzieży, lecz również Z UDZIAŁEM młodzieży (36).

4.20

EKES uznaje rolę przedsiębiorstw, które zatrudniają większość osób niepełnosprawnych, a także rolę innych przedsiębiorstw bardziej aktywnych w tej dziedzinie oraz – ogólnie mówiąc – przedsiębiorstw gospodarki społecznej, takich jak spółdzielnie, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, stowarzyszenia lub fundacje wspierające włączenie społeczne i udział w rynku pracy osób niepełnosprawnych o tych samych prawach pracowniczych, przyznając im specjalne środki pomocy ustalone przez państwa członkowskie.

4.21

EKES podkreśla wsparcie dla MŚP, dzięki któremu mogą one wypracować sprzyjające integracji podejście do zatrudnienia i odgrywać kluczową rolę w zapewnianiu skuteczności środków na rzecz osób niepełnosprawnych w miejscu pracy.

4.22

Instytucje i organy UE oraz państw członkowskich powinny zapoznać się z sytuacją i służyć za przykład, zatrudniając pracowników niepełnosprawnych, poprzez zastosowanie planu konkretnych środków, które ulepszyłyby obecne, ogólnie bardzo niskie, wskaźniki integracji zawodowej.

4.23

EKES zwraca uwagę na znaczenie, jakie dla osób niepełnosprawnych ma model flexicurity, czyli poprawa elastyczności i zdolności dostosowania się zasobów ludzkich w przedsiębiorstwach, wraz z ulepszeniem warunków pracy i zwiększeniem bezpieczeństwa zatrudnienia. Strategie powinny gwarantować przez całe życie osób niepełnosprawnych godzenie życia zawodowego i osobistego, uczenie się przez całe życie oraz możliwość ich dostosowania się do zmian sytuacji życiowych, dostępności zasobów socjalnych i zatrudnienia.

4.24

EKES popiera dążenie do tworzenia nowych sektorów zatrudnienia związanych z ochroną środowiska i opieką społeczną oraz wsparcie dostępności i projektowania z myślą o wszystkich, co stwarza możliwość zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

4.25

EKES opowiada się za pomocą dla tych pracowników niepełnosprawnych, którzy jej potrzebują, a także za usługami umożliwiającymi kontynuację pracy krewnym osób niepełnosprawnych.

4.26

Polityka podnoszenia świadomości przełamuje stereotypy (37) na temat pracowników niepełnosprawnych i powinna być adresowana do partnerów społecznych, kadry zarządzającej średniego i wyższego szczebla, pracowników, służby zdrowia i administracji publicznej (38).

4.27

Wspomniane narzędzia wspierające zatrudnienie osób niepełnosprawnych muszą być łatwe do zastosowania przez przedsiębiorstwa i pracowników, a także odpowiednio rozpropagowane i wykorzystane przez organy publiczne.

4.28

Konieczne jest podkreślenie roli mediów, które mają kluczowe znaczenie dla podniesienia świadomości i rozpowszechnienia informacji mających na celu krzewienie zasad tolerancji, włączenia społecznego i akceptacji różnorodności w europejskim społeczeństwie.

4.29

EKES popiera opracowywanie nowatorskich inicjatyw, takich jak wspomniane już „paszporty kompetencji” i podejście lifestreaming, i zwraca jednocześnie uwagę na inne przykłady:

5.1

EKES przypomina rezolucję Rady UE z 17 marca 2008 r., w której stwierdzono, że „dostępność stanowi sam fundament integrującego społeczeństwa opartego na niedyskryminacji” (42), przy czym fundamentalną rolę odgrywają partnerzy społeczni, gdyż dostępność jest warunkiem wstępnym zatrudnienia.

5.2

EKES przyjął opinię rozpoznawczą w sprawie równych szans dla osób niepełnosprawnych (43), w której zwraca uwagę na to, że mają one te same prawa, lecz odmienne potrzeby i wymagają innych form dostępu do towarów i usług.

5.3

EKES zaleca stopniowe wprowadzanie dostępności za pomocą wspólnych krótko-, średnio- i długoterminowych celów (o jasno wyznaczonym, ostatecznym terminie ich realizacji w odniesieniu do nowych i już istniejących towarów, usług i infrastruktury), które byłyby wiążące dla państw członkowskich i uwzględniałyby między innymi potencjał zamówień publicznych.

5.4

EKES uznaje, że dostępność ma kluczowe znaczenie dla korzystania z mających bezpośrednie zastosowanie praw politycznych i obywatelskich, co powinno się przełożyć na konkretne plany dostępności, a także normy i kary wiążące dla wszystkich władz publicznych, i uważa, że niepełnosprawni obywatele muszą mieć możliwość odwołania się do stosownych mechanizmów w celu ochrony swych praw. Nie należy organizować kolejnych wyborów do PE bez gwarancji dostępu do lokali wyborczych oraz obecności dużej liczby osób niepełnosprawnych na listach wyborczych, w związku z czym konieczne jest przedsięwzięcie odpowiednich środków na szczeblu krajowym.

5.5

EKES zwraca uwagę na wysiłki państw członkowskich i Komisji zmierzające do zagwarantowania dostępności, które powinny mieć na celu wprowadzenie powszechnego dostępu (do budynków publicznych, budynków użyteczności publicznej, przedsiębiorstw prywatnych, towarów i usług, turystyki, handlu elektronicznego, informacji, transportu, technologii i komunikacji).

5.6

EKES przyznaje, że dostępność przynosi korzyści całemu społeczeństwu (osobom starszym, kobietom ciężarnym, osobom z ograniczeniami ruchowymi itp.). Przedsiębiorstwa gwarantujące dostępność będą miały dodatkowych klientów (15 % konsumentów). Nowe produkty generują więcej rynków i są źródłem trwałego wzrostu gospodarczego.

5.7

Ponadto, tak jak w swej opinii w sprawie e-Dostępności (44), EKES również tutaj zwraca uwagę, że zaangażowanie na rzecz dostępności jest równoznaczne z zaangażowaniem na rzecz praw podstawowych europejskich obywateli.

5.8

EKES przypomina instytucjom europejskim – a zwłaszcza Komisji – że liczba ich dostępnych budynków i elektronicznych systemów informacji (np. strona internetowa, część poświęcona konsultacjom publicznym Komisji) jest ograniczona. Konieczne jest zatem opracowanie planu dostępności, który dowodziłby rzeczywistego zaangażowania na rzecz osób niepełnosprawnych (45).

5.9

EKES apeluje o pomoc państwa dla przedsiębiorstw (46) i usług prywatnych, tak by mogły one wprowadzić racjonalne usprawnienia wspomniane w dyrektywie 2000/78 (47). Zasada zapewniania dostępności z myślą o przyszłości musi zostać zastosowana w usługach prywatnych.

5.10

Należy dalej opracowywać normy dostępności wspierające przepisy dotyczące zamówień publicznych, biorąc przykład z pomyślnie stosowanego prawodawstwa USA. EKES przypomina znaczenie dialogu między instytucjami, przemysłem i społeczeństwem obywatelskim dla opracowywania tych norm (48).

5.11

Komitet popiera ustanowienie Europejskiej Stolicy Powszechnej Dostępności w oparciu o system przyznawania flag, w ramach którego uznawano by wysiłki europejskich miast i regionów mające na celu zapewnienie dostępności miejsc, towarów i usług oraz wspierano by zrównoważony rozwój władz lokalnych.

5.12

EKES ma nadzieję, że nowe rozporządzenia w sprawie transportu morskiego, autobusów miejskich i międzymiastowych oraz taksówek w zadowalający sposób uwzględnią rozmaite potrzeby osób niepełnosprawnych, poprzez dostosowanie wszelkich środków transportu i infrastruktury na wzór obecnych rozporządzeń w sprawie transportu lotniczego i kolejowego.

5.13

EKES przyjął z zadowoleniem komunikat Komisji w sprawie dostępności elektronicznej (e-Dostępności) (49) i zaapelował do UE o wprowadzenie zaproponowanych działań jako europejskich ram strategicznych społeczeństwa informacyjnego. Pilnie potrzebne jest sporządzenie przepisów dotyczących e-Dostępności między innymi w odniesieniu do stron internetowych, komunikacji sprzyjającej integracji, teleusług, telefonów komórkowych, technologii cyfrowej i bankomatów. Cele te zostały już uwzględnione w 2003 r. w deklaracji ministerialnej z Krety (50) i w deklaracji z Rygi. Istnieją obecnie uzasadnione wątpliwości, czy uda się je osiągnąć w wyznaczonym terminie, w związku z czym Komitet apeluje o realizację planu intensywnych działań przed 2011 r., tak by je zrealizować.

5.14

EKES potwierdza swe zaangażowanie na rzecz realizacji zasady „projektowania z myślą o wszystkich” i uważa, że zasadnicze znaczenie ma włączenie tej koncepcji do programów nauczania zarówno na poziomie kształcenia zawodowego, jak i uniwersyteckiego, tak by stosowali ją wszyscy pracownicy.

5.15

EKES opowiada się za opracowaniem europejskiej karty niepełnosprawności, która zapewniałaby wzajemne uznawanie praw osób niepełnosprawnych udających się za granicę, w tym ten sam poziom dostępu do transportu, kultury i rozrywki, na wzór europejskiej karty parkingowej.

6.1

EKES zwraca uwagę, że 60 % osób niepełnosprawnych w Europie stanowią kobiety, które znajdują się w sytuacji nierówności, doświadczają dyskryminacji w uznawaniu swych praw i w dostępie do towarów i usług (między innymi opieki zdrowotnej, kształcenia, zapobiegania przemocy związanej z płcią).

6.2

W ciągu 10 lat poziom zatrudnienia kobiet niepełnosprawnych nie zmienił się, wskaźnik bierności zawodowej i bezrobocia pozostaje wysoki, wynagrodzenie jest niższe, a wejście na rynek pracy trudniejsze.

6.3

Kwestia płci powinna zostać uwzględniona przy opracowywaniu, rozwoju, monitorowaniu i ocenie polityki dotyczącej niepełnosprawności. Konieczne są konkretne środki i działania mające na celu zagwarantowanie dostępu do zatrudnienia i wprowadzenie zachęt do zatrudniania kobiet.

7.1

EKES wzywa partnerów społecznych do zadbania o to, by osoby niepełnosprawne pracowały na takich samych, sprawiedliwych i korzystnych warunkach jak pozostałe osoby, zwłaszcza w odniesieniu do równości szans i wynagrodzenia za pracę o tej samej wartości, i by mogły korzystać ze swych praw pracowniczych i związkowych; zachęca osoby niepełnosprawne do przystąpienia do organizacji zawodowych i związkowych i wnosi, by prace zlecone podwykonawcom były wykonywane na tych samych zasadach zatrudnienia (51) (art. 27 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych).

7.2

Dialog społeczny ma decydujące znaczenie dla ochrony praw, równości szans i niedyskryminacji osób niepełnosprawnych w dziedzinie zatrudnienia, zabezpieczenia społecznego, opieki zdrowotnej, bezpieczeństwa w miejscu pracy i w innych dziedzinach, a także w zakresie – ogólnie pojętych stosunków pracy. Ma on podstawowe znaczenie dla podjęcia pozytywnych działań w zakresie zatrudnienia i dostępności, a także kształcenia oraz wsparcia i pomocy dla osób niepełnosprawnych.

7.3

Partnerzy społeczni powinni uwzględnić niepełnosprawność we wszystkich działaniach i negocjacjach międzysektorowych, wewnątrzsektorowych i na poziomie przedsiębiorstw, zwłaszcza w dziedzinie zatrudnienia, dostępności i zabezpieczenia społecznego, we współpracy z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego skupiającymi osoby niepełnosprawne.

7.4

Partnerzy społeczni muszą uczestniczyć w monitorowaniu i wdrażaniu Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych w dziedzinie stosunków pracy i zabezpieczenia społecznego.

8.1

EKES potwierdza swoje poparcie dla zasady: „nic dla osób niepełnosprawnych bez ich udziału” (52) oraz dla polityki odpowiedzialności indywidualnej (upodmiotowienia) i propagowania swych własnych praw.

8.2

EKES uważa, że dialog społeczny z osobami niepełnosprawnymi oraz ich rodzinami to odpowiednie ramy do udoskonalenia sposobu sprawowania rządów w UE poprzez ustanowienie obowiązkowych mechanizmów i protokołów oraz utworzenie organów ad hoc służących uczestnictwu i konsultacjom w UE.

8.3

Organizacje osób niepełnosprawnych powinny uczestniczyć w sporządzaniu sprawozdań okresowych, w których oceniano by politykę w zakresie zatrudnienia i dostępności, wdrażanie Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych oraz programy i instrumenty finansowe Komisji w celu zagwarantowania, że uwzględniony zostanie punkt widzenia społeczeństwa obywatelskiego, na przykład poprzez alternatywne sprawozdania.

8.4

UE i państwa członkowskie powinny wspierać społeczeństwo obywatelskie i gwarantować środki finansowe na jego rozwój, zapewniając mu niezależność i zdolność do udziału w opracowywaniu polityki oraz świadczeniu usług socjalnych.

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/16

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/23

—

realizacja ambitnego planu badań i rozwoju w dziedzinie mobilności i transportu (napęd, paliwa, walka z emisjami oraz wydajność energetyczna);

—

realizacja stron internetowych, dzięki którym można dzielić się sprawdzonymi rozwiązaniami w zakresie transportu miejskiego lub transportu dalekobieżnego;

—

budowa parkingów buforowych („park and ride”) oraz rozbudowa transportu publicznego, zwłaszcza wyodrębnionych pasów ruchu dla linii autobusowych, linii tramwajowych i metra;

—

doskonalenie TIK jako środka zapewniającego skuteczność, niezawodność i bezpieczeństwo transportu publicznego;

—

wprowadzenie na obszarach wystarczająco dużych z punktu widzenia geograficznego rzetelnych służb zarządzania mobilnością, które byłyby odpowiedzialne za optymalizację połączeń między różnymi rodzajami transportu oraz za zapewnienie płynności ruchu i jakości tych połączeń;

—

utworzenie obszarów dostaw na bliskie odległości oraz miejskich ośrodków dystrybucyjnych zaopatrujących samo centrum;

—

utrzymanie połączeń kolejowych w miastach;

—

wspieranie, dzięki środkom fiskalnym, środków transportu i technologii bardziej wydajnych energetycznie, które emitują mniej dwutlenku węgla i innych zanieczyszczeń;

—

tworzenie bezpiecznych i wygodnych parkingów dla kierowców zawodowych, poprawa warunków pracy i szkoleń zawodowych;

—

szybkie zorganizowanie sieci kolejowej nadającej pierwszeństwo przewozom towarowym oraz wypracowanie kultury obsługi klientów w tej szczególnej dziedzinie;

—

zachęcanie, w razie potrzeby poprzez środki fiskalne, do używania pojazdów wykorzystujących energię ze źródeł alternatywnych bądź biopaliwa trzeciej generacji;

—

opracowanie prawdziwie europejskiego planu rozwoju pojazdów elektrycznych, co pozwoliłoby Unii Europejskiej na określenie lub udział w określaniu międzynarodowych standardów tego powstającego właśnie sektora;

—

rozwinięcie pojęcia ekologicznych portów i wprowadzenie autostrad morskich;

—

poprawa warunków pracy i kształcenia zawodowego marynarzy;

—

rozwinięcie autostrad rzecznych i morsko-rzecznych oraz wprowadzenie nowych barek lepiej przystosowanych, zwłaszcza do przewozu naczep i kontenerów;

—

uwzględnianie kryteriów zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska w wyborze infrastruktury transportowej;

—

internalizacja kosztów zewnętrznych transportu we wszystkich sektorach, by żaden rodzaj transportu nie znalazł się niesłusznie w gorszej sytuacji, oraz by dowiedzieć się, jakie są realne koszty transportu;

—

przyjęcie przez zajmujące się tą dziedziną organy publiczne realistycznych celów dotyczących ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń, a także celów zrównoważonego rozwoju w odniesieniu do transportu lokalnego;

—

uwzględnianie tych celów przy opracowywaniu systemów transportu publicznego i przy wyborze infrastruktury transportowej;

—

systematyczne przeprowadzanie rzeczowej i realistycznej oceny oddziaływania przed wprowadzeniem w życie proponowanych środków i polityki w tym obszarze.

—

przewóz w obrębie Europy zachodniej wzrósłby o 33 %;

—

przewóz w obrębie Europy wschodniej wzrósłby o 77 %;

—

przewóz z Europy zachodniej do Europy wschodniej wzrósłby o 68 %;

—

przewóz z Europy wschodniej do Europy zachodniej wzrósłby o 55 %.

3.2.1

Ten rodzaj transportu musi dostosować się do specyficznych wymagań. W praktyce transport miejski jest źródłem 40 % emisji dwutlenku węgla i 70 % emisji innych zanieczyszczeń pochodzących z transportu drogowego. Co więcej zatory w ruchu ulicznym poza szkodliwymi skutkami dla zdrowia publicznego i środowiska powodują skutki finansowe, które ocenia się na 2 % PKB Unii Europejskiej. Rozwój transportu publicznego jest konieczny, jednak jeśli transport ten ma odpowiadać wymogom usług świadczonych w interesie ogólnym i stanowić alternatywę dla przejazdów samochodem osobowym, musi spełniać pewne warunki, takie jak: częstotliwość, prędkość, bezpieczeństwo, wygoda, dostępność, przystępne ceny, rozbudowana sieć, łatwe połączenia. Umożliwia on nie tylko podjęcie wyzwań ekologicznych, ale także wyzwania spójności społecznej, takiego jak przeciwstawienie się izolacji przedmieść.

3.2.2

Wskazane jest korzystanie ze środków transportu na napęd elektryczny, jednak elektryczność też musi być produkowana zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju i, o ile jest to możliwe, bez emisji dwutlenku węgla. Należy wspierać system wspólnych przejazdów samochodem lub wspólnego korzystania z samochodów.

3.2.3

Wskazane byłoby wprowadzenie rzeczywistej polityki zrównoważonej mobilności w miastach. Oznacza to ograniczanie transportu indywidualnego, ewentualnie poprzez wprowadzenie opłat przy wjazdach do miast, ale przede wszystkim poprzez podniesienie jakości transportu publicznego i ułatwienie korzystania z niego, co można osiągnąć dzięki rozwinięciu infrastruktury i usług koniecznych do wprowadzenia skutecznej intermodalności. Zważywszy na sytuację finansów publicznych w wielu państwach członkowskich Unii Europejskiej, w niektórych wypadkach można będzie to łatwiej osiągnąć dzięki nawiązaniu partnerstwa publiczno-prywatnego, by zrealizować nowe infrastruktury, takie jak linie autobusowe poprowadzone wyodrębnionymi pasami ruchu, linie tramwajowe czy trolejbusowe i metro, nowe regionalne połączenia kolejowe bądź powrót do wykorzystania porzuconych linii kolejowych, rozwój technologii informacji i komunikacji służących transportowi, modernizacja i uproszczenie wydawania biletów itd.

3.2.4

Z praktycznego punktu widzenia rzeczywisty postęp przy umiarkowanych kosztach można osiągnąć dzięki wprowadzeniu prostych rozwiązań, takich jak rozwinięcie sieci parkingów buforowych dobrze połączonych ze śródmieściami wielkich aglomeracji, wprowadzenie do eksploatacji linii autobusowych odrębnymi pasami ruchu czy też ponowna eksploatacja połączeń kolejowych, które zostały zamknięte.

3.2.5

Dzięki udoskonaleniu technik informacyjnych i komunikacyjnych można będzie skutecznie rozwinąć transport intermodalny w ramach rzetelnej terytorialnej polityki zarządzania transportem. Technologie te umożliwiają bardziej precyzyjne zarządzanie ruchem i powinny też pozwolić na wypracowanie systemu energetycznej optymalizacji przepływu pojazdów w sieci drogowej. Stwarzają też możliwość informowania podróżnych w czasie rzeczywistym podczas całego okresu przejazdu, uproszczenia i zoptymalizowania procedury wydawania biletów oraz ułatwienia przeprowadzania rezerwacji. Dzięki tym technologiom podróżni będą mogli optymalizować swój przejazd, poznać godziny przyjazdów i częstotliwość połączeń, a nawet przygotować bilans energetyczny wybranego przez siebie rodzaju transportu. TIK staną się także środkiem prowadzącym do osiągnięcia synergii między różnymi rodzajami transportu, wykorzystywanymi infrastrukturami i wydajnością energetyczną.

3.2.6

Problemy związane z zarządzaniem systemami transportu często wykraczają poza ramy jednej gminy, a system dotyczy dużego obszaru wokół ośrodka miejskiego. W dużych i spójnych strefach geograficznych możliwe byłoby utworzenie z inicjatywy właściwych władz lokalnych rzeczywistych organów zarządzających mobilnością, na przykład w formie powierzenia wykonania usługi publicznej. Do zadań takich organów zarządzających należałoby:

3.2.7

Instancja organizująca te usługi miałaby oczywiście całkowitą swobodę wyboru lokalnych wykonawców, taryf, określenia swej polityki dotyczącej przewozów, przejazdów oraz zagospodarowania przestrzennego. Gwarantowałaby przejrzystość umów, określała cele do zrealizowania w ramach umów, które obowiązywałyby organ zarządzający i zainteresowane społeczności, określała wymagania jakościowe dotyczące świadczonych usług itd.

3.2.8

EKES podkreślał już decydującą rolę władz lokalnych w organizowaniu transportu publicznego i zagospodarowaniu przestrzennym. Zasada pomocniczości z pewnością ma zastosowanie w tej dziedzinie, jednak Unia Europejska słusznie pragnie promować bardziej zrównoważony model transportu miejskiego. Przyznała już ona dotacje w ramach funduszy strukturalnych i funduszu spójności, a także w ramach programu CIVITAS. Wskazane byłoby, aby UE rozwinęła wymianę sprawdzonych rozwiązań w zakresie transportu miejskiego, ale także, by w ramach kolejnego programu ramowego finansowała badania na temat powiązań między transportem a zagospodarowaniem obszarów miejskich.

3.3.1

Ten rodzaj transportu jest źródłem znacznego ruchu drogowego. Na przykład w Paryżu odpowiada on 20 % ruchu drogowego i 26 % emisji gazów cieplarnianych. Dlatego też należy optymalizować logistykę transportu miejskiego i, gdzie tylko jest to możliwe, tworzyć warunki umożliwiające przesunięcie modalne w kierunku transportu kolejowego i wodnego śródlądowego.

3.3.2

Mogłoby to polegać na:

3.4.1

Wzrost natężenia drogowego transportu towarowego stawia nas przed następującymi wyzwaniami: wzrostem emisji dwutlenku węgla, silnym uzależnieniem sektora transportu od paliw kopalnych, koniecznością udoskonalenia infrastruktury, zwłaszcza pod względem bezpieczeństwa, zapewnieniem warunków i środowiska pracy sprzyjających wykonywaniu zawodu kierowcy.

3.4.2

W przypadku emisji dwutlenku węgla wskazana byłaby intensyfikacja badań i rozwoju na rzecz ich ograniczenia, zwłaszcza chodzi tu o prace nad nowymi silnikami oraz nad alternatywnymi źródłami energii. Promowanie, dzięki instrumentom fiskalnym, produktów lub instrumentów na rzecz alternatywnego napędu i zmniejszenia emisji dwutlenku węgla jest bardziej skuteczne, gdy prowadzona jest ambitna polityka w zakresie badań. Internalizacja kosztów zewnętrznych (1) w tym aspekcie musi zostać zastosowana do wszystkich środków transportu w sprawiedliwy sposób.

3.4.3

Znalezienie rozwiązań technologicznych oraz zastosowanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych w drogowym transporcie towarowym będą miały istotne znaczenie w podejmowaniu wyzwań, przed którymi stoi ten sektor, w zmniejszeniu zależności energetycznej, emisji pochodzących z pojazdów i przeciążenia sieci drogowej. Należałoby opracować jasne ramy umożliwiające wprowadzanie nowych technologii, obejmujące stworzenie standardów otwartych, które gwarantują interoperacyjność, oraz zwiększyć wydatki na badania i rozwój technologii, które jeszcze nie są na tyle zaawansowane, by można było je wprowadzić na rynek. Technologii tych należy używać także, by zmniejszyć częstotliwość pustych przejazdów dzięki lepszemu wykorzystaniu informacji w logistyce. Mogą się one również znacznie przyczynić do poprawy bezpieczeństwa transportu.

3.4.4

W trosce o bezpieczeństwo kierowców i ich ochronę przed kradzieżami i aktami przestępczymi należy także poprawić infrastrukturę, zwłaszcza parkingi i miejsca do odpoczynku, które byłyby odpowiednio wyposażone, a także bezpieczne i strzeżone.

3.4.5

Należy zadbać o atrakcyjność zawodu kierowcy, dzięki zagwarantowaniu dobrych warunków i środowiska pracy, takich jak określony przepisami czas pracy, zharmonizowany czas jazdy i odpoczynku, które byłyby nie tylko zapisane w prawie, ale także rzeczywiście wprowadzane w życie (2).

3.5.1

O ile poprawia się raczej sytuacja kolejowych przewozów pasażerskich, zwłaszcza dalekobieżnych, dzięki szybkiej kolei, to kolejowe przewozy towarowe pozostają sektorem niedostatecznie rozwiniętym i obejmują około 8 % przewożonych towarów. Ogólnie, należy czuwać nad tym, by unowocześnianie i zwiększanie konkurencyjności kolei odbywało się z możliwie jak najlepszym uwzględnieniem wymogów bezpieczeństwa oraz ciągłości świadczenia usług w wypadku sezonowych zaburzeń pogody.

3.5.2

EKES popiera wniosek Komisji Europejskiej dotyczący sieci kolejowej nadającej pierwszeństwo przewozom towarowym, jednak należy zadbać o wypracowanie pewnej kultury obsługi klientów, podejście handlowe i konkurencyjność. Otwarcie tego sektora na konkurencję powinno ułatwić tę transformację.

3.5.3

Pomysł utworzenia sieci kolejowej, w której priorytetem jest przewóz towarowy, polega na wyznaczeniu godzin i obszarów geograficznych, w których pociągi towarowe mają pierwszeństwo korzystania z sieci bez szkody dla przejazdu pociągów pasażerskich.

3.5.4

Warto przypomnieć, że w Unii Europejskiej mamy już kilka przykładów takich połączeń, gdzie niektóre linie są zarezerwowane dla przewozów towarowych, jak np. Betuwe line między portem w Rotterdamie a Niemcami. Można też przytoczyć projekty New opera i Ferrmed.

3.5.5

Rozwinięcie kolejowych przewozów towarowych możliwe jest pod pewnymi warunkami, takimi jak:

3.5.6

Rozwój kolejowych przewozów towarowych wymaga też rozbudowy intermodalnych platform kombinowanego transportu kolejowo-drogowego. W tym kontekście należy się cieszyć z odblokowania projektu połączenia kombinowanego kolejowo-drogowego Lyon-Turyn. Jednak po okresie dość chaotycznego rozwoju transportu drogowo-kolejowego należy obecnie promować magistrale kolejowe transportu drogowo-kolejowego (np. autostrada alpejska czy linia Lorry rail pomiędzy Perpignan i Luksemburgiem), a także autostrady morskie, jak np. francusko-hiszpański projekt Fres Mos pomiędzy Nantes Saint Nazaire a Gijon.

3.6.1

Pakiet energetyczno-klimatyczny narzuca producentom poważne wymagania. Wskazane jest budowanie nowych samochodów wykorzystujących energię ze źródeł alternatywnych, zwłaszcza pojazdów elektrycznych i hybrydowych. Ważne jest także, by nie zaprzestać prac nad biopaliwami. Obecnie prowadzone są prace nad bardziej wydajnymi biopaliwami trzeciej generacji, np. produkowanymi z wodorostów, co pozwoli uniknąć konfliktu dotyczącego przydzielania terenów na ich produkcję z gruntami ornymi pod produkcję rolną przeznaczoną na żywność dla ludzi.

3.6.2

Poza kwestiami związanymi z dostępnymi technologiami i pojazdami dostępnymi na rynku są jeszcze inne dziedziny, w których dokonuje się postęp, zwłaszcza w zakresie energooszczędności i obszarów, które obecnie są przeciążone z powodu nadmiernego ruchu samochodowego. Dotyczy to szkoleń z oszczędnej techniki jazdy prowadzonych w niektórych wielkich przedsiębiorstwach i instytucjach, wspólnych przejazdów samochodem i korzystania ze wspólnych samochodów, udostępniania małych pojazdów elektrycznych do wynajęcia w niektórych miastach.

3.7.1

Należy zachęcać do stosowania tych rozwiązań w miastach, choć może ono być ograniczone przez warunki topograficzne, klimat oraz wiek użytkowników. Niemniej oczywiste jest, że samorządy lokalne powinny zająć się wyznaczeniem bezpiecznych ścieżek rowerowych, gdyż jedną z przeszkód w korzystaniu z rowerów jest potencjalne ryzyko związane z ruchem samochodowym.

4.2.1

Statki używają silnie zanieczyszczających paliw żeglugowych będących ubocznym produktem naftowym. Poza koniecznym postępem technologicznym należy wspólnie z przedstawicielami tej branży zastanowić się na tym, w jaki sposób zrekompensować negatywny wpływ na środowisko. Jeśli system uprawnień do emisji dwutlenku węgla nie zostanie przyjęty, być może trzeba będzie zastanowić się nad podatkiem ekologicznym? Zagadnienie to powinno stać się przedmiotem dyskusji na forum międzynarodowych organizacji morskich.

4.2.2

W każdym razie Komitet potwierdza swe poparcie dla inwestycji w badania i rozwój w dziedzinie ekologicznych statków, paliw i portów, jednocześnie nalegając na konieczność wytyczenia autostrad morskich przewidzianych w programie TEN.

4.3.1

Nie sposób uciec przed nieprzewidywalnością morza i uniknąć zatonięć, ale w zakresie projektowania i konserwacji statków należy zrobić wszystko, by zapewnić bezpieczeństwo pasażerów i załóg. Europejskie przepisy bezpieczeństwa na morzu należą do najbardziej wyczerpujących na świecie. Niemniej należy bezwzględnie i z żelazną konsekwencją walczyć z niedozwolonym opróżnianiem zbiorników na pełnym morzu.

4.4.1

Utrzymanie i rozbudowanie europejskiego transportu morskiego zakłada, że młodzi ludzie będą wybierali zawody związane z morzem i będą chcieli pozostawać w tych zawodach. Należy poprawić jakość kształcenia marynarzy oraz warunki pracy i życia na statkach, a także wzmocnić załogi pokładowe.

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/30

1.1

Przemysł dwukołowych pojazdów silnikowych ma duże znaczenie dla gospodarki i zatrudnienia w UE. Sytuacja producentów jest bardzo zróżnicowana: należą do nich globalne podmioty, które działają we wszystkich segmentach lub w bardzo wyspecjalizowanych segmentach, a także podmioty krajowe lub nawet lokalne, przypominające nieraz zakłady rzemieślnicze. Dotyczy to również zależnych sektorów podwykonawstwa, w których działa wiele MŚP (1).

1.2

Spadek popytu wywołany kryzysem w ostatnim kwartale 2008 r. miał szereg negatywnych skutków dla całego przemysłu pod względem strukturalnym i pod względem zatrudnienia (nastąpił 31-procentowy spadek popytu wraz z 35-procentowym spadkiem obrotów i zamówień, co wpłynęło negatywnie na zatrudnienie). Wstępne dane za rok 2009 potwierdzają tendencję spadkową na rynku: –21 % w stosunku do 2008 r. i –25 % w stosunku do 2007 r.

1.3

EKES obawia się, że jeżeli nie zostanie jak najszybciej opracowana polityka mająca na celu wsparcie sektora, to w 2010 r. może nastąpić dalszy, znaczny spadek zatrudnienia.

1.4

W ramach 67. Międzynarodowego Salonu Motocyklowego w Mediolanie 12 listopada 2009 r. EKES zorganizował wysłuchanie publiczne w celu zapoznania się z dalszymi uwagami producentów, dostawców podzespołów, związków zawodowych, użytkowników, organizacji pozarządowych i środowiska uniwersyteckiego. Wysłuchanie w dużej mierze potwierdziło przekonania wyrażone już przez grupę roboczą.

1.5

W tym kontekście EKES:

2.1

Przemysł dwukołowych pojazdów silnikowych w UE ma duże znaczenie dla gospodarki i zatrudnienia. Jest on pod pewnymi względami podobny do przemysłu samochodowego (3), lecz posiada również specyficzne cechy ze względu na swoją ograniczoną wielkość, w dużej mierze rozproszoną strukturę i bardziej zróżnicowaną typologię produkcji.

2.2

W ostatnich dziesięcioleciach w sektorze tym zaszły istotne zmiany, gdyż tradycyjne europejskie marki musiały stawić czoła rosnącej konkurencji ze strony Japonii. Japońscy producenci, którzy należą dzisiaj do głównych podmiotów tego sektora, rozwinęli działalność produkcyjną bezpośrednio w UE. W miarę upływu czasu przemysł europejski został poddany reorganizacji poprzez restrukturyzacje, połączenia i przejęcia, a także tworzenie koncernów przemysłowych o średniej i dużej wielkości, obok których istnieją producenci niszowi i liczne MŚP.

Obecnie „tradycyjni” producenci europejscy, japońscy i amerykańscy utrzymują wiodącą pozycję na rynku europejskim, lecz od lat 90. muszą stawiać czoła rosnącej konkurencji ze strony gospodarek wschodzących. Pod względem liczby wyprodukowanych pojazdów UE ma jedynie relatywne znaczenie (1,4 mln) w porównaniu zwłaszcza z Chinami (ponad 20 mln), Indiami (ponad 8 mln) i Tajwanem (1,5 mln), lecz cechuje się produkcją o większej wartości dodanej i o wyższym poziomie innowacji, jakości oraz bezpieczeństwa.

2.3

Eurostat oznacza przemysł dwukołowych pojazdów silnikowych kodem NACE 35.41. Najbardziej aktualne dane z 2006 r. wskazują, że w UE-27 sektor produkcji dwukołowych pojazdów silnikowych obejmuje 870 przedsiębiorstw, z których 80 % położonych jest w sześciu państwach członkowskich (we Włoszech, w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji, Hiszpanii i Austrii). Średnie obroty rzędu 8 mln euro świadczą o dużej liczbie MŚP, szacowanej na 650, czyli ok. 75 % wszystkich przedsiębiorstw.

2.4

90 % europejskiej produkcji znajduje się w rękach około setki producentów średniej i dużej wielkości oraz średniej i małej wielkości, którzy oprócz Norwegii i Szwajcarii działają w różnych krajach UE (obok już cytowanych krajów w Czechach, Holandii, Portugalii, Słowenii i Szwecji). Pozostała 10-procentowa część europejskiej produkcji dzieli się na producentów małej lub bardzo małej wielkości.

2.5

Sytuacja producentów jest bardzo zróżnicowana: należą do nich globalne podmioty, działające we wszystkich segmentach (dwukołowe pojazdy silnikowe do różnego użytku, o różnej pojemności skokowej; skutery o różnej pojemności skokowej; motorowery; pojazdy trzy- i czterokołowe) lub w wysoce wyspecjalizowanych segmentach, a także podmioty krajowe lub nawet lokalne, czasami podobne do zakładów rzemieślniczych ze względu na swą wielkość i proces produkcji.

2.6

Przepisy techniczne (europejska homologacja) określają różne kategorie dwukołowych pojazdów silnikowych o różnych cechach (pojemność skokowa, przewidziane zastosowanie). Z kolei dyrektywa europejska w sprawie prawa jazdy określa różne warunki dostępu do dwukołowych pojazdów silnikowych (motorower AM, motocykl A1, motocykl A2, motocykl A). Złożoność ta przyczynia się do fragmentacji produkcji i ogranicza korzyści skali.

2.7

Rozproszenie przemysłu dwukołowych pojazdów silnikowych ma po części przyczyny historyczne, lecz wynika głównie z samego charakteru tego rynku. O ile segmenty najściślej związane z mobilnością użytkową (szczególnie miejską), takie jak skuter, umożliwiają większą synergię produkcyjną, zwłaszcza jeżeli chodzi o silniki, to segmenty związane z motocyklami są mniej podatne na synergię polegającą na przykład na użyciu do produkcji różnych marek tych samych silników i podzespołów. Istnieją przede wszystkim bardzo różne cechy dynamiczne w zależności od wielkości pojazdów, a do nich dochodzą różnice wynikające ze specjalistycznego zastosowania pojazdów i tym samym różnych oczekiwań użytkowników. W wielu wypadkach poszczególne marki są w dużym stopniu utożsamiane z określonymi rodzajami silnika (na przykład silnik typu boxer BMW, rozrząd desmodromiczny Ducati, V-Twin Moto Guzzi czy silnik trzycylindrowy Triumph) lub podwozia, zgodnie z popytem rynku, który składa się w dużej mierze z pasjonatów zarówno w Europie, jak i na rynkach eksportowych.

2.8

Pojazdy produkowane są w małych seriach lub w ograniczonej liczbie, czego konsekwencją jest mniejsza zyskowność inwestowanego kapitału w porównaniu z przemysłem samochodowym. Fakt ten wpływa również częściowo na sektor podzespołów i dystrybucji.

2.9

W 2006 r. obroty w sektorze produkcji dwukołowych pojazdów silnikowych w UE wynosiły 7 mld euro, w porównaniu z całkowitymi obrotami sektora dwukołowych pojazdów silnikowych w Unii Europejskiej wynoszącymi 34 mld, do czego przyczynił się dynamicznie rozwijający się od 2002 r. rynek UE (22-procentowy wzrost w latach 2002-2007). Co ciekawe, w latach 2004-2006 w UE nastąpił 12-procentowy wzrost, a zatem przewyższył on procentowo ogólny wzrost sektora wytwórczego oraz sektora samochodowego (w obu wypadkach 8 %), co wpłynęło pozytywnie na zatrudnienie.

3.1

Duże rozproszenie cechuje również sektor podzespołów i dystrybucji.

3.2

Podzespoły pochodzą częściowo od dostawców sektora samochodowego, którzy prowadzą również marginalną działalność w sektorze dwukołowych pojazdów silnikowych (systemy zasilania), a przede wszystkim od konkretnych dostawców (koła, rury wydechowe, sprzęgła itd.) z racji wymaganej specjalizacji. Liczbę dostawców w tym sektorze szacuje się na około 500. Tradycyjnie pochodzą oni z Europy (zwłaszcza z Włoch, Hiszpanii, Francji, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Holandii), lecz w ostatnich latach wzrósł udział dostawców azjatyckich. By stawić czoła tej konkurencji, niektórzy z europejskich dostawców przenieśli częściowo swą działalność do Azji. Niemniej europejscy dostawcy podzespołów są zależni wyłącznie od zamówień producentów europejskich.

3.3

Sieć dystrybucji i obsługi jest położona w pobliżu użytkowników, co jest konieczne w wypadku dwukołowych pojazdów silnikowych (a zwłaszcza motorowerów i skuterów): w UE działa około 37 tys. punktów sprzedaży i obsługi posprzedażnej, prowadzonych często przez przedsiębiorstwa rodzinne. Włochy, Francja, Wielka Brytania, Niemcy, Hiszpania, Holandia, Grecja i Szwecja składają się na 91 % obrotów sektora dystrybucji i obsługi; w latach 2004-2006 obroty te wzrosły o 5 %.

4.1

W latach 2002-2007 zatrudnienie w przemyśle dwukołowych pojazdów silnikowych stale rosło, osiągając w 2007 r. w UE liczbę 150 tys. zatrudnionych. Co ciekawe, w UE w latach 2004-2006 poziom zatrudnienia w tym sektorze wzrósł o 4 % w porównaniu z 3-procentowym spadkiem w całym sektorze wytwórczym i 5-procentowym spadkiem w sektorze samochodowym. Wzrost ten świadczy o dynamizmie i innowacyjności sektora, do których w tej trudnej sytuacji przyczynił się rosnący popyt na pojazdy związane zarówno z mobilnością miejską, jak i z czasem wolnym.

4.2

25 tys. miejsc pracy jest bezpośrednio związanych z produkcją dwukołowych pojazdów silnikowych i skupia się głównie we Włoszech, w Hiszpanii, Francji, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Austrii i Holandii. Sezonowość rynku dwukołowych pojazdów silnikowych (na którym największy ruch panuje wiosną i latem) powoduje szczytowy wzrost produkcji w niektórych okresach roku, kiedy producenci zatrudniają również pracowników sezonowych. Stąd by zaspokoić tymczasowe potrzeby rynku, potrzebna jest większa elastyczność.

4.3

20 tys. miejsc pracy jest związanych z produkcją podzespołów i skupia się głównie we Włoszech, w Hiszpanii, Francji, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Holandii i na Węgrzech.

4.4

105 tys. miejsc pracy związanych jest ze sprzedażą i obsługą posprzedażną. Siłą rzeczy są one rozproszone po całej Europie, chociaż 92 % z nich jest we Włoszech, w Niemczech, Francji, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Holandii, Grecji, Belgii i Szwecji.

5.1

Wcześniej wspomniane dane pokazują, że w ostatnich latach przemysł dwukołowych pojazdów silnikowych cechował się dużą dynamiką, a rynek europejski wciąż rósł, co w 2007 r. odpowiadało ponad 2,7 mln pojazdów (park pojazdów w UE szacuje się na ok. 34 mln). Kryzys ostatnich dwóch lat spowodował niemniej w 2008 r. zmniejszenie rynku UE o 7,4 % w porównaniu z 2007 r. Szczególnie duży okazał się spadek odnotowany w ostatnim kwartale 2008 r., który wyniósł 34 % w porównaniu z tym samym okresem w 2007 r. Ta negatywna tendencja nasiliła się w pierwszym kwartale 2009 r., kiedy to sprzedaż dwukołowych pojazdów silnikowych spadła o 37 % w porównaniu z tym samym okresem w 2008 r. Wstępne dane za rok 2009 potwierdzają tendencję spadkową na rynku: w porównaniu z 2008 r. nastąpił łączny spadek o 21 %, a w porównaniu z 2007 r. – o 25 %.

5.2

Skutki kryzysu są widoczne w całym sektorze. W wypadku producentów spadek sprzedaży nie tylko wpłynął znacznie na dochody, lecz spowodował również spadek produkcji związany z nadmierną ilością zapasów. Spadek ten doprowadził z kolei do zmniejszenia liczby godzin pracy, wstrzymania produkcji i rzadszego zatrudniania pracowników sezonowych, a w konsekwencji również do przeglądu krótko- i średnioterminowych planów produkcyjnych. W niektórych przypadkach konieczne były również trwałe redukcje liczby pracowników, nawet o 25 %. Sprawami niektórych średnich i małych producentów administruje sąd, a ich przedsiębiorstwa zostały wystawione na sprzedaż, natomiast inne wręcz zakończyły działalność. Wydarzenia te są zapowiedzią innych restrukturyzacji, chociaż trudno jest przewidzieć ich skutki dla struktury społeczno-gospodarczej w postaci ewentualnej delokalizacji poza Europę.

5.3

Wobec spadku popytu ze strony producentów dostawcy podzespołów muszą również zmniejszyć produkcję, co będzie miało konsekwencje dla zatrudnienia. Niektórzy musieli zaprzestać działalności i obecnie szacuje się, że około 10 % dostawców tego sektora jest zagrożonych bankructwem. Sytuacja te generuje dodatkowe koszty również dla producentów, którzy muszą dokonać nieprzewidzianych inwestycji, by wesprzeć dostawców podzespołów, lub znaleźć innych, opracowując nawet nowe matryce części z aluminium lub plastiku, gdy niemożliwe jest już ich dostarczenie. Obecnie zamówienia i obroty spadły o około 40 %. Nierzadko w celu zachowania konkurencyjności wielu producentów zwraca się do dostawców z Azji Południowo-Wschodniej.

5.4

W sektorze dystrybucji i obsługi posprzedażnej dotkliwie odczuwa się kryzys i ograniczenie działalności między innymi ze względu na mniejszą wielkość przedsiębiorstw (MŚP oraz firmy rodzinne). Na przykład w Hiszpanii w 2008 r. odnotowano 25-procentowy spadek liczby punktów sprzedaży, który doprowadził do zwolnienia ponad 6 tys. pracowników. Przewiduje się, że jeżeli tendencja się nie zmieni, to w latach 2009-2010 zniknie w Hiszpanii około 25 % przedsiębiorstw i koncesjonowanych przedstawicieli oraz 60 % pośredników. Wpływ kryzysu na sieć dystrybucji przynosi również dodatkowe koszty dla producentów, którzy muszą wspierać sieć, tak by utrzymać kanały zbytu produktów i wyciągnąć korzyści z ożywienia gospodarczego, gdy takowe nastąpi.

5.5

EKES obawia się, że jeżeli nie zostanie jak najszybciej opracowana polityka mająca na celu wsparcie sektora, to w 2010 r. może nastąpić dodatkowy, znaczny spadek zatrudnienia. Ponadto, by przyczynić się do utrzymania miejsc pracy w sektorze, konieczny jest rozwój dialogu społecznego na rzecz kształcenia ustawicznego i specjalizacji pracowników, między innymi na poziomie uniwersyteckim, oraz zmniejszenie niepewności zatrudnienia.

5.6

Środki na rzecz wsparcia popytu na dwukołowe pojazdy silnikowe były do tej pory odosobnione i niewystarczające. W przeciwieństwie do sektora samochodowego, w Europie jedynie Włochy opracowały w krótkim czasie zachętę do złomowania, która nie tylko przyczyniła się do wyeliminowania z ruchu pojazdów powodujących największe zanieczyszczenie, lecz przyniosła również pozytywne skutki dla włoskiego, a także pośrednio europejskiego rynku. W ciągu dwóch pierwszych miesięcy 2009 r. nastąpiło we Włoszech przejście od około 35-procentowego spadku rynku do pozytywnej sytuacji na rynku skuterów o małej pojemności silnika, na którą korzystnie wpłynęła premia w wysokości 500 euro za złomowanie przestarzałych pojazdów; wciąż jednak sytuacja na rynku motocykli i motorowerów jest negatywna, a całkowity spadek przewyższa 20 %. Chociaż po wielomiesięcznych zapowiedziach Hiszpania przyjęła w lipcu zachętę do złomowania dwukołowych pojazdów silnikowych, to nie zaczęła jej jeszcze stosować, zachęcając tym konsumentów do oczekiwania i w jeszcze większym stopniu hamując zakupy (od stycznia do sierpnia 2009 r. odnotowano 52-procentowy spadek na rynku motorowerów i 43-procentowy spadek na rynku motocykli w porównaniu z tym samym okresem w 2008 r.). Przykład ten zwraca uwagę na oczywiste znaczenie europejskich ram prawnych, które przyczyniałyby się do stabilności rynków krajowych, wzbudzając tym samym zaufanie konsumentów.

5.7

Środki na rzecz wsparcia popytu są z pewnością korzystne dla użytkowników, lecz niekoniecznie rozwiązują one problem producentów podzespołów i europejskiego przemysłu dwukołowych pojazdów silnikowych. Na przykład we Włoszech stała dopłata w wysokości 500 euro przyczyniła się do znacznego wsparcia rynku małych skuterów o pojemnościach silnika 125 i 150 cm3 importowanych z Tajwanu i sprzedawanych po cenie 1 500-2 000 euro, a w mniejszym stopniu również produkcji europejskiej po wyższych cenach, podczas gdy nie przyczyniła się do wsparcia popytu na dwukołowe pojazdy silnikowe średniej wielkości sprzedawane po cenie 6 000-8 000 euro. Nie przyniosło to żadnych korzyści europejskim producentom podzespołów, gdyż nie zaopatrują oni azjatyckich producentów. By przynieść korzyści całemu sektorowi, konieczne wydaje się opracowanie środków wspierających popyt mających na celu zapewnienie takiej dopłaty, która rosłaby równolegle do cen pojazdów objętych zachętą, zwłaszcza tych, w których zastosowano zaawansowane rozwiązania gwarantujące mniejszy wpływ na środowisko i zaawansowane systemy bezpieczeństwa.

5.8

Pilnie potrzebne jest ułatwienie dostępu do finansowania dla przedsiębiorstw europejskich działających w tym sektorze, tak by mogły podołać dodatkowym wydatkom związanym z kryzysem i nadal inwestować w badania, rozwój i innowacje (producenci i producenci podzespołów). Celem jest zachowanie konkurencyjności poprzez koncentrowanie się na jakości i innowacji oraz produkowanie coraz bardziej ekologicznych i bezpiecznych pojazdów.

6.1

Jeżeli negatywne wyniki z pierwszego półrocza miałyby się potwierdzić na przestrzeni 2009 r., to w 2010 r. zdolność kredytowa w całym sektorze zostanie obniżona przez banki. Nawet, jeżeli miałoby szybko nastąpić ożywienie, to spadną zdolności do inwestycji, badań i rozwoju, wywołując negatywne skutki w perspektywie średnioterminowej, a zatem prowadząc również do osłabienia przedsiębiorstw, co może mieć dalszy wpływ na zatrudnienie.

6.2

W ostatnim dziesięcioleciu, od czasu wprowadzenia w 1999 r. normy Euro 1 do wprowadzenia obecnie stosowanych norm, w sektorze nastąpiło znaczne zmniejszenie emisji zanieczyszczeń: o około 90 % w wypadku CO i HC oraz ponad 50 % w wypadku NOx. Również jeżeli chodzi o zmniejszenie zanieczyszczeń akustycznych, uzyskano zachęcające wyniki; cały sektor (w tym stowarzyszenia konsumentów) dąży obecnie do uzyskania dalszej poprawy, głównie poprzez wyłączne użycie na drogach rur wydechowych, które uzyskały homologację, a także bardziej przyjazny dla środowiska styl jazdy. Jeżeli chodzi o bezpieczeństwo, sektor dowiódł swej innowacyjności poprzez wprowadzenie szeregu zaawansowanych systemów hamowania, które są coraz szerzej stosowane w różnych rodzajach dwukołowych pojazdów silnikowych, a także w pojazdach o nowej budowie, takich jak pojazdy trzy- i czterokołowe.

6.3

Komisja przygotowuje wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie dwukołowych pojazdów silnikowych, którego oczekuje się w pierwszych miesiącach 2010 r. Chociaż konieczne są dalsze postępy w zakresie bezpieczeństwa i ochrony środowiska, w obecnej sytuacji gospodarczej unikać należy gwałtownych zmian i trzeba pamiętać o rzeczywistych możliwościach tego sektora oraz o wielkości jego podmiotów. Co się tyczy nowych norm Euro, należy zaproponować realistyczne cele dla tego sektora, które byłyby stopniowo realizowane w ramach czasowych narzuconych przez projektowanie, produkcję i rynek. Jest wskazane, by w nowym rozporządzeniu dano pierwszeństwo takiemu podejściu, które umożliwiłoby sektorowi wykorzystanie swej zdolności do innowacji, gwarantując mu jednocześnie stopień elastyczności uwzględniający koniunkturę i dużą różnorodność produktów (ze względu na cechy techniczne i rynek), zwłaszcza w odniesieniu do rozpowszechniania zaawansowanych systemów hamowania. Sektor ten przedstawił już Komisji propozycje w tym względzie w odniesieniu do ochrony środowiska i bezpieczeństwa na drodze.

6.4

Tradycyjni producenci są i będą coraz bardziej narażeni – zwłaszcza w obecnej sytuacji gospodarczej – na konkurencję tanich wyrobów niskiej jakości, przede wszystkim ze strony Azji Południowo-Wschodniej, szczególnie jeżeli chodzi o dwukołowe pojazdy silnikowe o małej i średniej mocy, w wypadku których marże są niskie. Z przeprowadzonych badań wynika, że produkty importowane często nie odpowiadają europejskiej homologacji i stwarzają zagrożenie dla środowiska oraz bezpieczeństwa konsumentów. Badania przeprowadzone na próbkach chińskich dwukołowych pojazdów silnikowych importowanych do UE dowiodły niezgodności z normami, gdyż droga hamowania była do 35 % dłuższa od tej ustanowionej przez wymogi homologacji UE, a emisja zanieczyszczeń przekraczała je do 20 razy. Istnieją również problemy związane z podrabianiem pojazdów lub części pojazdów wyprodukowanych w Europie przez producentów w krajach wschodzących, a także z podrabianiem świadectw zgodności przez przedsiębiorstwa handlowe importujące pojazdy niezgodne z normami do UE. By zapewnić uczciwą konkurencję w tym sektorze rynku silnie reagującym na ceny, konieczny jest większy nadzór nad homologacją i nad rynkami poprzez odpowiednią kontrolę „zgodności produkcji” sprzedawanych pojazdów przez właściwe organy lub służby kontroli technicznej w celu sprawdzenia ich zgodności z homologowanym typem i poszanowania praw własności intelektualnej.

6.5

„Tradycyjni” producenci są natomiast nagradzani przez konsumentów za projekt, jakość produktów oraz stopień innowacji i bezpieczeństwa. Dotyczy to górnego zakresu gamy pojazdów o małej i średniej mocy, a zwłaszcza pojazdów o dużej mocy i wysokiej wartości dodanej, które odznaczają się przyjętymi rozwiązaniami technicznymi i w wypadku których marka jest istotna. Obecna sytuacja gospodarcza najbardziej niekorzystnie wpływa na te właśnie produkty. Większe rozpowszechnienie technologicznie zaawansowanych pojazdów, takich jak na przykład pojazdy hybrydowe i elektryczne, które zaczynają się pojawiać na rynku, będzie w dużej mierze zależeć od wsparcia sektora publicznego, a zatem od ogólnej zdolności do pokonania obecnego kryzysu.

6.6

Szczególną uwagę należy zwrócić na umowy o wolnym handlu, tak by liberalizacja ceł między UE a krajami Azji Południowo-Wschodniej przyniosła korzyści obu stronom, eliminując także bariery pozataryfowe (na przykład zakaz udziału w ruchu w Chinach dwukołowych pojazdów silnikowych o mocy przewyższającej 250 cm3), które stanowią poważny problem dla europejskich eksporterów.

6.7

By zmierzyć się z obecnymi wyzwaniami, podobnie jak w przeszłości europejscy producenci muszą kontynuować restrukturyzację, połączenia i przejęcia, rozwijając dalszą współpracę prowadzącą do maksymalnego zwiększenia synergii.

6.8

Utrzymanie się na rynku europejskich producentów podzespołów ma kluczowe znaczenie dla zachowania specyfiki europejskiej produkcji, która ma zdaniem użytkowników unikalny charakter. Nie należy zatem dopuścić do powtórzenia się takiej sytuacji jak w sektorze rowerowym, z którego zniknęli dostawcy istotnych części, takich jak na przykład ramy rowerowe, wskutek czego montaż rowerów w Europie jest dzisiaj zależny od Chin.

6.9

Europejscy producenci podzespołów nie są w stanie stawić czoła konkurencji cenowej i muszą z konieczności koncentrować się na innowacji i rozwoju projektowania wspólnie z producentami pojazdów, tak by – kiedy to tylko możliwe – uzyskać korzyści skali, a także skupiać się na skutecznym partnerstwie gwarantującym ciągłość zamówień na najwyższej jakości produkty między producentami i dostawcami.

6.10

Wskazane jest przyjęcie podejścia podobnego do CARS 21, właściwego dla całego sektora dwukołowych pojazdów silnikowych, tak by lepiej stawić czoła tym wyzwaniom, wesprzeć konkurencyjność sektora i ochronić miejsca pracy.

6.11

Środki na badania w ramach 7 PR mogą się przyczynić do osiągnięcia tych celów, dając pierwszeństwo przedsiębiorstwom produkującym w Europie, korzystającym z europejskiego łańcucha produkcji. Platforma badawcza poświęcona sektorowi dwukołowych pojazdów silnikowych przyczyniłaby się znacząco – dzięki udziałowi w konsorcjach, podobnie jak w sektorze samochodowym – do ustalania priorytetów badawczych, zwłaszcza dla MŚP.

6.12

Komisja przedstawiła niedawno plan działań dotyczący mobilności miejskiej, do którego celów należy zwiększenie płynności ruchu, co jest charakterystyczne dla dwukołowych pojazdów silnikowych. Kryzys wpłynął niekorzystnie na sektor dwukołowych pojazdów silnikowych, lecz w perspektywie długoterminowej będzie on czerpać korzyści z rosnącego zapotrzebowania na alternatywne rodzaje pojazdów o niskich wskaźnikach emisji umożliwiające bardziej zrównoważoną mobilność, zwłaszcza w miastach, pod warunkiem, że obecne trudności gospodarcze da się przezwyciężyć w perspektywie średnioterminowej, nie wywołując przy tym nieodwracalnych szkód.

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/35

—

było w stanie produkować we wszystkich regionach Europy na (często zakłóconych) warunkach rynku światowego;

—

jednocześnie spełniało wszystkie oczekiwania dotyczące produkcji (jakość, bezpieczeństwo, ochrona zasobów naturalnych, dobrostan zwierząt itp.) i było w stanie sprostać europejskim kosztom;

—

a ponadto zapewniało nowoczesny i atrakcyjny pod względem płac rynek pracy, charakteryzujący się wysokim poziomem, jeśli chodzi o miejsca pracy i bezpieczeństwo oraz kształcenie i zdobywanie dalszych kwalifikacji.

—

coraz mniej stabilne rynki, na których ceny produkcji wykazują tendencję spadkową;

—

coraz większa siła rynkowa sektorów dystrybucji i wprowadzania do obrotu w stosunku do producentów;

—

wyraźne problemy w dziedzinie produkcji i wprowadzania do obrotu produktów lokalnych i regionalnych wysokiej jakości – brakuje tutaj konkretnych przepisów dla rolnictwa dotyczących rynków lokalnych i regionalnych.

—

nie tylko zachować nieliczne pozostałe jeszcze środki na rzecz stabilizacji rynku i stosować je wtedy, gdy sytuacja na rynku tego wymaga, ale także opracowywać i wdrażać nowe koncepcje tej stabilizacji, zgodne z zasadami WTO;

—

wobec rosnącej nieprzewidywalności międzynarodowych rynków rolnych poczynić kroki w kierunku strategicznej profilaktyki kryzysowej w postaci magazynowania produktów;

—

dodatkowo rozważyć, jakie działania mające stabilizujący wpływ na rynek można podjąć przy pomocy organizacji producentów lub stowarzyszeń branżowych.

—

przedstawianie na opakowaniach mleka krów pasących się na łące, jeżeli mleko pochodzi od zwierząt, które nie mają dostępu do pastwiska. Zamiast tego należy wspierać odpowiednie zróżnicowanie rynku (programy promujące mleko od krów żywionych pastwiskowo i żywionych sianem, aż po wprowadzanie produktów na rynki regionalne przez związki producentów lub małe spółdzielnie);

—

promowanie produktu za pomocą informacji o regionie, mimo że został on wyprodukowany gdzie indziej.

—

Płatności bezpośrednie w ramach pierwszego albo drugiego filaru będą przyznawane jedynie rolnikom rzeczywiście prowadzącym działalność rolną, stowarzyszeniom ochrony krajobrazu lub innym instytucjom zajmującym się ochroną krajobrazów kulturowych.

—

Płatności bezpośrednie w ramach pierwszego albo drugiego filaru muszą uwzględniać liczbę miejsc pracy istniejących lub tworzonych w danym gospodarstwie.

—

Płatności bezpośrednie w ramach pierwszego albo drugiego filaru stanowią rekompensatę za świadczenia rolników na rzecz społeczeństwa, które są niezbędne do utrzymania europejskiego modelu rolnictwa. Dochody rolników powinny pochodzić głównie z cen uzyskiwanych na regulowanym rynku, na którym uwzględnia się koszty produkcji.

—

Z uwagi na ogromne zróżnicowanie warunków agroklimatycznych w UE płatności bezpośrednie w ramach pierwszego albo drugiego filaru powinny obejmować także elementy pozwalające na wyrównanie w całej UE kosztów ponoszonych przez rolników w związku z tymi warunkami (5).

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/43

1.1

Gospodarka światowa nigdy w historii nie była tak zintegrowana jak obecnie. Ze względu na poważne kryzysy globalne w wielobiegunowym świecie konieczne staje się opracowanie nowego sposobu zarządzania i większa legitymizacja organizacji międzynarodowych. Legitymizacja ta powinna być oparta na wspólnych wartościach, normach i celach, na spójności i skuteczności oraz otwarciu na wszystkie kraje i ich obywateli. EKES popiera aktywne włączenie się UE do opracowywania nowego sposobu zarządzania organizacjami międzynarodowymi.

1.2

Nawet przed obecnym kryzysem istniała zgoda co do konieczności reformy organizacji międzynarodowych, organizacji powiązanych z ONZ i instytucji Bretton Woods, lecz po wybuchu kryzysu finansowego i gospodarczego proces reformy nabrał jeszcze większego rozmachu. Gdy tylko stało się oczywiste, że wpływ kryzysu finansowego jest nieodwracalny, grupa G-20 przejęła inicjatywę, jeśli chodzi o działania zaradcze. Pomimo dobrze ocenionych wyników procesu G-20, kwestionuje się legitymizację podejmowanych przez nią decyzji. EKES zwraca się do UE o opracowanie skutecznych powiązań pomiędzy procesem G-20 a instytucjami przedstawicielskimi ONZ oraz o wzmocnienie Rady Gospodarczo-Społecznej (ECOSOC).

1.3

Kraje wschodzące i rozwijające się muszą odgrywać większą rolę w zarządzaniu organizacjami międzynarodowymi. EKES popiera dalszą restrukturyzację Banku Światowego i MFW w celu zwiększenia reprezentacji tych krajów.

1.4

Zarządzanie organizacjami międzynarodowymi powinno opierać się na Karcie Narodów Zjednoczonych oraz na Powszechnej deklaracji praw człowieka ONZ. UE jest silnym zwolennikiem współpracy wielostronnej, a EKES w pełni popiera takie podejście. Komitet zwraca jednak uwagę, że klimat do krzewienia wartości multilateralizmu uległ zmianie i w związku z tym uważa, że potrzebne może być ponowne rozpatrzenie komunikatów KE dotyczących polityki UE w zakresie multilateralizmu  (1).

1.5

Pomimo że organizacje międzynarodowe mają wyraźnie sprecyzowane cele, brakuje im skuteczności z powodu niewłaściwego monitorowania działań podejmowanych w następstwie ich decyzji oraz niewłaściwej oceny ich wpływu. UE opracowała systemy monitorowania, które stanowią wzorcowe rozwiązania i które mogłyby zostać przyjęte w skali międzynarodowej w celu monitorowania złożonych interwencji na wielu szczeblach. EKES zachęca UE do wprowadzenia tych systemów monitorowania w organizacjach międzynarodowych.

1.6

EKES popiera zwiększenie kompetencji organizacji międzynarodowych w zakresie regulowania rynków finansowych na szczeblu międzynarodowym, aby nie dopuścić do kolejnego kryzysu finansowego. EKES popiera zwiększenie regulacji na szczeblu europejskim i międzynarodowym w następujących dziedzinach: podwyższenie rezerw, /uregulowania prawne dotyczące funduszy hedgingowych, wprowadzenie ograniczeń dotyczących rajów podatkowych, zniechęcanie do przyznawania przesadnie wysokich i demoralizujących wynagrodzeń, ograniczanie ryzyka dźwigni finansowej oraz ponadnarodowa konsolidacja organów nadzorczych.

1.7

EKES popiera wszelkie inicjatywy UE mające na celu zachęcanie organizacji międzynarodowych do współpracy i spójności działania. EKES apeluje do UE o kontynuowanie inicjatywy kanclerz Angeli Merkel i ułatwianie formalnego dialogu pomiędzy organizacjami międzynarodowymi w celu upowszechniania współpracy opartej na programie godnej pracy MOP.

1.8

EKES z zadowoleniem przyjmuje rezolucję Parlamentu Europejskiego, w której PE apeluje o ratyfikację przez państwa członkowskie UE aktualnych konwencji MOP; ponadto EKES popiera apel Parlamentu Europejskiego do Komisji o przygotowanie zalecenia dla państw członkowskich dotyczącego ratyfikowania aktualnych konwencji MOP oraz aktywnego przyczyniania się do ich realizacji. EKES pragnie aktywnie uczestniczyć w przygotowywaniu tego zalecenia.

1.9

EKES docenia siłę przekonywania (tzw. soft power) stosowaną przez UE w strukturach zarządzania organizacjami międzynarodowymi, niemniej jest zdania, że UE powinna opracować strategie odnoszące się do poszczególnych organizacji międzynarodowych, aby zwiększyć swój wpływ i wzmocnić pozycję. Komitet powinien mieć możliwość przedstawienia swojego stanowiska na posiedzeniach konsultacyjnych na etapie opracowywania tych strategii.

1.10

EKES wyraża nadzieję, że nowy traktat lizboński, nowy wysoki przedstawiciel do spraw zagranicznych oraz zacieśniona współpraca dyplomatyczna doprowadzą do wypracowania bardziej ujednoliconego stanowiska oraz lepszej pozycji UE w organizacjach międzynarodowych. EKES zachęca UE do zachowania spójności swej polityki zewnętrznej i zgodności ze swymi celami.

1.11

Proces kształtowania nowej struktury zarządzania nie jest szczególnie przejrzysty. Powinno się w ten proces włączyć partnerów społecznych oraz organizacje reprezentujące społeczeństwo obywatelskie. EKES oczekuje, że UE powszechnie udostępni informacje na temat tego procesu.

1.12

Organizacje międzynarodowe osiągają skuteczność dzięki temu, że są otwarte na konsultacje z organizacjami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie oraz ze związkami zawodowymi i organizacjami pracodawców. Muszą oni być częścią przejrzystych struktur konsultacyjnych organizacji międzynarodowych oraz brać udział w ich systemie monitorowania. EKES oczekuje, że UE (KE i państwa członkowskie) będą propagowały i ułatwiały szerzej zakrojone konsultacje z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i partnerami społecznymi w przyszłych strukturach zarządzania organizacjami międzynarodowymi.

2.1

Dyskusja na temat systemu zarządzania organizacjami międzynarodowymi nie jest nowa, ale gwałtowne rozprzestrzenianie się i dotkliwe skutki światowego kryzysu finansowego uwidoczniły słabości światowego zarządzania w zglobalizowanej gospodarce. Wykazały one coraz większy stopień wzajemnej zależności wszystkich krajów. Kryzys nie tylko wywołuje skutki we wszystkich gospodarkach, lecz także spowodował poważne załamanie rynku pracy, które odbiło się na milionach pracowników i przedsiębiorstw, i tak będących już w niepewnej sytuacji. Aby jak najbardziej ograniczyć negatywny wpływ tego kryzysu oraz uniknąć podobnego kryzysu w przyszłości, konieczne będzie lepsze regulowanie sektora finansowego, w którym kryzys ten miał początek. Jednak to nie wszystko, gdyż w celu stworzenia zrównoważonej gospodarki opartej na wartościach konieczne jest wypracowanie nowego, skuteczniejszego sposobu zarządzania gospodarką światową, który będzie bardziej odpowiedzialny i przejrzysty.

2.2

W niniejszej opinii nacisk położono na organizacje międzynarodowe, które zajmują się polityką społeczną, gospodarczą i finansową, z uwzględnieniem trwającego procesu reformy tych organizacji oraz kontekstu kryzysu finansowego. Organizacje te to: ONZ, WTO, MOP, Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, OECD, G-20 oraz Rada Stabilności Finansowej.

2.3

Stoimy w obliczu poważnych kryzysów światowych, którym można skutecznie zaradzić jedynie poprzez działania w skali światowej. Dotyczy to nie tylko wyzwań związanych z obecnym kryzysem finansowym i gospodarczym, lecz także kryzysu związanego z żywnością, wodą i energią, wzrostu ubóstwa, a także problemów ochrony środowiska, w tym skutków zmian klimatu, bezpieczeństwa oraz nasilenia się ruchów migracyjnych.

2.4

Globalizacja zmieniła naturę stosunków gospodarczych i musi to znaleźć odzwierciedlenie w strukturze zarządzania gospodarką światową. Układ sił się zmienia – kraje BRIC (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny) stają się coraz ważniejszą siłą gospodarczą, polityczną i strategiczną. Odchodzimy od modelu świata dwubiegunowego (okres zimnej wojny), a następnie jednobiegunowego (dominacja Stanów Zjednoczonych) i zmierzamy w kierunku świata wielobiegunowego. Kraje wschodzące i rozwijające się muszą znaleźć swe miejsce w instytucjach, które wchodzą w skład nowego, globalnego modelu zarządzania.

2.5

Wyzwaniami tymi zająć się mogą jedynie instytucje mające odpowiednią legitymizację. Nowa struktura zarządzania uzyska taką legitymizację jedynie wtedy, gdy prowadzone polityki będą spójne, skutecznie realizowane i będą obejmować wszystkie narody i ich społeczeństwa.

2.6

W ostatnich latach podjęto kilka inicjatyw w celu dokonania przeglądu światowego systemu zarządzania organizacjami międzynarodowymi oraz w celu zreformowania ONZ. Poczyniono postępy w podejściu polegającym na zintegrowaniu interwencji ONZ (tzw. „One UN”), przy czym motorem tych zmian był koordynator-rezydent ONZ. W 2009 r. Rada Dyrektorów Generalnych ONZ ogłosiła dziewięć inicjatyw, które zostaną podjęte wspólnie przez organizacje ONZ i instytucje Bretton Woods. W ramach poszukiwania nowej architektury zarządzania gospodarką światową proponuje się wzmocnienie roli i kompetencji Ecosoc. Od wybuchu kryzysu finansowego i gospodarczego proces reformy nabrał rozmachu, a roli przewodniej podjęły się w nim państwa G-20.

2.7

W dniach 24 i 25 września 2009 r. w Pittsburghu w Stanach Zjednoczonych przywódcy krajów G-20 podjęli decyzje, które istotnie zmienią zarządzanie organizacjami międzynarodowymi. Postanowili, że G-20 będzie ich głównym forum międzynarodowej współpracy gospodarczej. Ponadto podjęli decyzję, że będą kontynuować wysiłki mające na celu regulację rynków finansowych oraz umieszczenie miejsc pracy dobrej jakości w centrum planów naprawy gospodarczej. Zobowiązali się także do ustanowienia ram dla silnego, trwałego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego, za pomocą których podjęli się sformułowania wspólnych średnioterminowych celów swych strategii makroekonomicznych, fiskalnych i handlowych, które będą spójne z trwałym i zrównoważonym wzrostem gospodarki światowej. Udzielili MFW upoważnienia do wspomagania ich w ocenie prowadzonych strategii w celu ułatwienia dialogu. Przez powyższe działanie przywódcy państw grupy G-20 istotnie zwiększyli rolę MFW, która już wcześniej wzrosła dzięki dodatkowym funduszom w wysokości 500 mld USD. Ponownie potwierdzono kompetencje Banku Światowego w zakresie ograniczania ubóstwa kwotą dodatkowych pożyczek (100 mld USD) oraz poprzez szczególne skoncentrowanie się na zapewnieniu żywności i bezpieczeństwa energetycznego społeczeństwom ubogim. Przywódcy grupy G-20 spotkają się ponownie w czerwcu 2010 r. w Kanadzie, w listopadzie 2010 r. w Korei oraz w 2011 r. we Francji.

2.8

Przywódcy G-20 zobowiązali się zmodernizować strukturę współpracy gospodarczej. Prawo do głosu gospodarek wschodzących w MFW zwiększy się o 5 % kosztem mniejszych i nadmiernie reprezentowanych gospodarek. Zwrócono się także do Banku Światowego o przegląd sposobu reprezentacji gospodarek wschodzących w jego strukturze decyzyjnej.

2.9

Jednak pomimo stosunkowo dobrze przyjętych wyników posiedzeń G-20 kwestionuje się legitymizację przywództwa grupy. Z debaty wyłączone są najuboższe kraje świata. Program prac G-20 nie jest oparty na uzgodnionej polityce i nie wszystkie odnośne organizacje międzynarodowe są aktywnie zaangażowane w te prace. W ONZ utrzymują się poważne obawy, że jej rola się zmniejsza, zwłaszcza w kwestiach społeczno-gospodarczych. Należy ponownie znaleźć równowagę pomiędzy nową rolą G-20, ONZ i jej agencjami oraz instytucjami Bretton Woods. Oczekuje się, że powstaną nowe inicjatywy i pomysły, a kontakty gospodarcze i polityczne będą ulegać ciągłym i dynamicznym zmianom.

2.10

Kraje G-20 muszą opracować skuteczne powiązania z procesami przedstawicielskimi w ONZ, tak aby w nowej, integracyjnej strukturze globalnej – do której dołączy nowo utworzona Rada Bezpieczeństwa Gospodarczego i Społecznego ONZ, dalece zreformowana Ecosoc o większych uprawnieniach decyzyjnych, czy też Światowa Rada Godspodarcza (2) – uwzględniano interesy wszystkich krajów na świecie. UE musi znaleźć swoje miejsce w ramach wszystkich tych zmian; niektórzy obserwatorzy obawiają się, że zmieniająca się równowaga sił zaszkodzi europejskim wpływom na scenie międzynarodowej.

2.11

W procesie tym nie poświęca się wystarczającej uwagi roli społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych. EKES zaleca, by państwa G-20 przyznały formalną funkcję organizacjom społeczeństwa obywatelskiego i partnerom społecznym, i zachęca ministrów pracy z krajów G-20 do włączenia do swych prac instytucji reprezentujących partnerów społecznych na szczeblu międzynarodowym. Chociaż niektóre organizacje międzynarodowe nadają partnerom społecznym i organizacjom społeczeństwa obywatelskiego status konsultantów, ogólnie mówiąc, proces nie jest wystarczająco przejrzysty i powinno się przewidzieć bardziej aktywny udział organizacji przedstawicielskich, takich jak EKES i rady społeczno-gospodarcze.

3.1

Każdy nowy sposób zarządzania organizacjami międzynarodowymi powinien opierać się na zasadach i wartościach ONZ. Chociaż wszystkie organizacje międzynarodowe mogą mieć własne struktury zarządzania, to całość ich działań powinna być zgodna z Kartą Narodów Zjednoczonych i opierać się na podstawowych prawach człowieka, prawie do godności ludzkiej oraz równouprawnieniu kobiet i mężczyzn. Powinny one działać zgodnie z zasadą sprawiedliwości oraz z poszanowaniem traktatów i norm międzynarodowych. Powinny propagować postęp społeczny, wyższy standard życia, w warunkach większej wolności. Nowa struktura zarządzania organizacjami międzynarodowymi musi propagować zrównoważony rozwój oraz integrację społeczną, musi również skutecznie reagować na największe problemy globalne.

3.2

Wartości zawarte w Karcie Narodów Zjednoczonych oraz w Powszechnej deklaracji praw człowieka ONZ są również wartościami wyznawanymi przez Unię Europejską. UE jest oparta na zasadzie wolności, godności, dialogu, stabilności i poszanowania umów międzynarodowych. UE jest zdeklarowanym propagatorem koncepcji multilateralizmu oraz zwolennikiem ONZ i jej traktatów. EKES popiera takie stanowisko. Niemniej EKES odnotowuje, że zmienił się kontekst, w którym krzewiono wartości multilateralizmu, i uważa, że konieczne jest poddanie przeglądowi komunikatów KE dotyczących polityki multilateralizmu UE: „Budowanie skutecznego partnerstwa z ONZ w dziedzinie rozwoju i pomocy humanitarnej” [COM(2001) 231] oraz „Unia Europejska i Organizacja Narodów Zjednoczonych: wybór multilateralizmu” [COM(2003) 526].

3.3

Nowa struktura zarządzania gospodarką światową powinna opierać się na Międzynarodowym pakcie praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych i koncentrować się na rozwiązywaniu pilnych problemów społecznych, jak bezrobocie, ubóstwo, bezpieczeństwo zaopatrzenia w żywność oraz narastające nierówności. Powinna ona przyczyniać się do sprawiedliwości społecznej i większej sprawiedliwości na świecie. Powinna również odgrywać większą rolę w upowszechnianiu gospodarki ekologicznej i chronić dobra publiczne, takie jak czysta woda i powietrze oraz różnorodność biologiczna, a także działać na rzecz ograniczenia emisji CO2.

4.1

EKES apeluje do Komisji Europejskiej oraz do innych instytucji europejskich o aktywne upowszechnianie nowego sposobu zarządzania organizacjami międzynarodowymi, mającego na celu zwiększanie ich spójności i skuteczności w przyczynianiu się do zrównoważonego rozwoju, jak też zapewnianie godnej pracy i zrównoważonych przedsiębiorstw.

4.2

Organizacje międzynarodowe, a szczególnie ONZ i jej agencje, mają co prawda wyraźnie określone cele, ale często brakuje im skuteczności. Nawet jeśli cele zostały sformalizowane w traktatach i normach międzynarodowych, ich realizacja jest często niewłaściwa i brakuje skutecznego systemu oceny wpływu. Nowy sposób zarządzania organizacjami międzynarodowymi powinien bardziej skupiać się na egzekwowaniu decyzji i działaniach następczych.

4.3

Monitorowanie staje się istotnym narzędziem, które służy zagwarantowaniu spójności realizacji polityki oraz dostarcza kadrze zarządzającej i decydentom odpowiednich wskazówek na temat tego, w jaki sposób należy skoncentrować się na obszarach będących przedmiotem ich największej troski. Monitorowanie pozwala również na wczesne ostrzeganie, dzięki czemu możliwa jest odpowiednia interwencja na czas. EKES proponuje wykorzystanie i rozwinięcie tego podejścia zgodnie z potrzebami organizacji międzynarodowych na szerszą i bardziej skoordynowaną międzynarodową skalę, ponieważ pozytywne doświadczenia europejskie w monitorowaniu złożonych interwencji na wielu szczeblach zwiększyły zdolność władz publicznych, ekspertów oraz sektora prywatnego do wspólnego zarządzania.

4.4

Organizacje międzynarodowe mogą być bardziej skuteczne, jeśli będą wzajemnie popierały swoje cele. Niektóre organizacje międzynarodowe dysponują mechanizmami skarg i wiążących rozstrzygnięć arbitrażowych (WTO), inne mają dobrze rozwinięte mechanizmy nadzorcze, ale bez kompetencji w zakresie egzekwowania prawa (MOP). Kierunki polityki organizacji międzynarodowych nie mogą być sprzeczne i dopiero wtedy, gdy organizacje ONZ, międzynarodowe instytucje finansowe i UE będą wzajemnie propagować swoje normy – równość płci, zrównoważony rozwój, godną pracę i liberalizację handlu – możliwe będzie osiągnięcie celów którejkolwiek z tych organizacji i instytucji.

4.5

Zarządzanie instytucjami finansowymi, takimi jak MFW, Bank Światowy oraz Rada Stabilności Finansowej, było głównym punktem debaty poświęconej międzynarodowemu zarządzaniu gospodarką światową. Potrzeba regulacji rynków finansowych oraz zapewnienia ich większej przejrzystości jest wyjątkowo pilna i nie jest już możliwe podejmowanie odpowiednich działań jedynie na szczeblu krajowym. EKES popiera bezstronne zwiększenie kompetencji organizacji międzynarodowych w zakresie regulowania rynków finansowych na szczeblu międzynarodowym, bez stwarzania zbyt restrykcyjnego, dusznego i zbiurokratyzowanego klimatu, dzięki czemu będą one mogły skuteczniej przeciwdziałać przyszłym kryzysom. EKES popiera zwiększenie regulacji na szczeblu europejskim i międzynarodowym między innymi w następujących dziedzinach: podwyższenie rezerw, regulowanie funduszy hedgingowych, otwieranie rajów podatkowych, zniechęcanie do przyznawania przesadnie wysokiego i demoralizującego wynagrodzenia, ograniczanie ryzyka dźwigni finansowej oraz ponadnarodowa konsolidacja organów nadzorczych.

4.6

Konieczne jest rozszerzenie współpracy międzynarodowej, aby zniwelować wpływ kryzysu finansowego na gospodarkę realną. Bezpieczna gospodarka światowa wymaga pogłębionej regulacji w większym stopniu opartej na wartościach. Z istotną inicjatywą wystąpiła w tym zakresie kanclerz Niemiec Angela Merkel. Na posiedzeniu WTO, Banku Światowego, MFW, MOP i OECD na początku 2009 r. kanclerz Merkel zaproponowała kartę zrównoważonego gospodarowania (3), która stanowiłaby podstawę spójnej polityki prowadzącej do osiągnięcia wspólnych celów, przy czym każda z organizacji działałaby w ramach własnych uprawnień. Na podstawie tej karty przywódcy G-20 ogłosili w Pittsburghu „Podstawowe wartości na rzecz zrównoważonej działalności gospodarczej”, w którym to dokumencie sformułowali swoje zobowiązania wobec poszczególnych zainteresowanych stron – konsumentów, pracowników, inwestorów i przedsiębiorców – w celu zwiększenia dobrobytu obywateli za pomocą spójnych strategii gospodarczych, społecznych i środowiskowych. OECD opracowała „światową normę na XXI wiek” w oparciu o istniejące normy OECD dotyczące ładu korporacyjnego, przedsiębiorstw wielonarodowych, zwalczania korupcji i współpracy podatkowej (4). Komisja pod przewodnictwem Stiglitza zaleca zdecydowane środki w celu przeciwdziałania spadającemu popytowi, tworzenia miejsc pracy i osiągania milenijnych celów rozwoju. EKES zaleca UE i państwom członkowskim poparcie powyższych inicjatyw.

4.7

Szczególną rolę w nowej strukturze zarządzania ma odgrywać MOP. Podstawowe normy pracy oraz koncepcja godnej pracy i zrównoważonej przedsiębiorczości wytyczają kierunek działań w zakresie zwalczania kryzysu na rynku pracy. Na 98. konferencji w czerwcu 2009 r. trzy organy MOP uzgodniły globalny pakt na rzecz miejsc pracy, będący pakietem środków służących odwróceniu spadkowej tendencji w dziedzinie zatrudnienia i wzrostu gospodarczego. EKES wzywa UE do zdecydowanego dążenia do formalnego dialogu pomiędzy organizacjami międzynarodowymi, opartego na programie godnej pracy MOP i dotyczącego zatrudnienia, rozwoju przedsiębiorczości, ochrony socjalnej, humanitarnych warunków pracy, zdrowych stosunków pracy oraz praw w miejscu pracy.

4.8

Aby uzyskać większą spójność, Komitet radzi UE, by propagowała zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie ratyfikację aktualnych konwencji MOP oraz realizację programu godnej pracy. Komitet wzywa szczególnie do ratyfikacji i wdrażania konwencji najbardziej powiązanych z programem godnej pracy, w tym konwencji o bezpieczeństwie i higienie pracy, konwencji o zabezpieczeniu społecznym oraz konwencji 94 dotyczącej postanowień o pracy w umowach zawieranych przez władze publiczne. Przepisy UE nie zwalniają państw członkowskich ze spoczywających na nich obowiązków na mocy ratyfikowanych konwencji MOP. EKES popiera zawarty w rezolucji z dnia 26 listopada 2009 r. apel Parlamentu Europejskiego do Komisji o opracowanie zalecenia skierowanego do państw członkowskich dotyczącego ratyfikowania aktualnych konwencji MOP oraz aktywnego przyczyniania się do ich realizacji. W następstwie opinii EKES-u w sprawie społecznego wymiaru globalizacji (5) oraz w sprawie upowszechniania godnej pracy dla wszystkich (6) EKES pragnie aktywnie uczestniczyć w przygotowywaniu tego zalecenia.

4.9

Ponadto EKES popiera wszelkie inicjatywy UE mające na celu zachęcanie organizacji międzynarodowych do współpracy w określonych kwestiach. Dobrym przykładem jest współpraca pomiędzy WTO a MOP w dziedzinie zatrudnienia, współpraca w dziedzinie zabezpieczenia społecznego pomiędzy Bankiem Światowym a MOP, współpraca w zakresie wdrażania podstawowych norm pracy pomiędzy Bankiem Światowym a MFW. Zatrudnienie osób młodych, mikrofinansowanie oraz zabezpieczenie społeczne to najważniejsze kwestie.

5.1

Kraje rozwijające się i kraje o gospodarkach wschodzących muszą odgrywać większą rolę w nowych strukturach globalnego zarządzania, które zostaną przyjęte przez organizacje międzynarodowe. Jednak ich integracja musi opierać się na przepisach ONZ oraz na przestrzeganiu praw człowieka. Cel, jakim jest zapewnienie godnej pracy oraz wdrażanie podstawowych norm pracy MOP w krajach o gospodarkach wschodzących i krajach rozwijających się, powinien być wyznacznikiem polityki organizacji międzynarodowych. Bank Światowy i MFW muszą dalej się restrukturyzować, aby zwiększyć reprezentację i znaczenie krajów uboższych w ich instytucjach i procesach.

5.2

Należy koniecznie pomagać krajom rozwijającym się, aby ułatwić im efektywny udział w procesie decyzyjnym WTO. Muszą być one przygotowane do bardziej aktywnego udziału w negocjacjach handlowych i należy je zachęcać do poszerzania wiedzy w kwestiach handlowych oraz rozwijania możliwości i kompetencji technicznych w dziedzinie integracji rynkowej. Kraje rozwijające się muszą zajmować uprawnioną pozycję polityczną w negocjacjach handlowych.

5.3

W marcu 2009 r. MFW sporządził analizę stopnia narażenia krajów o niskim dochodzie na szkodliwe skutki światowego kryzysu finansowego oraz następującej w jego wyniku recesji (7). Według szacunków MOP ponad 200 mln ludzi, z których większość żyje w krajach rozwijających się lub krajach o gospodarkach wschodzących, może popaść w skrajne ubóstwo. Liczba tzw. ubogich pracujących, czyli osób, które zarabiają poniżej 2 USD dziennie, może wzrosnąć do 1,4 mld, co zniweczy postęp w dziedzinie ograniczania ubóstwa na świecie osiągnięty w ciągu minionej dekady. Wzrost ubóstwa najbardziej dotknie kobiety, zważywszy że 60 % osób ubogich na świecie stanowią kobiety. W tych okolicznościach należy podjąć dodatkowe wysiłki, aby osiągnąć milenijne cele rozwoju. EKES wzywa UE do zdecydowanego wcielenia w życie zobowiązania do osiągnięcia milenijnych celów rozwoju.

6.1

UE ma szczególną rolę do odegrania na arenie międzynarodowej. Unia Europejska jest najważniejszym eksporterem na świecie, najważniejszym darczyńcą na rzecz krajów rozwijających się oraz światowym rynkiem odniesienia. Pomimo tego niektóre badania wskazują, że UE traci swoją pozycję w ONZ (8). UE otrzymuje mniejsze poparcie dla swoich rezolucji dotyczących praw człowieka na forum Zgromadzenia Ogólnego niż dziesięć lat temu z powodu większego wpływu krajów, które sprzeciwiają się ingerowaniu w „sprawy wewnętrzne”, jak Chiny czy Rosja (9).

6.2

UE gra o dużą stawkę w systemie globalnego zarządzania. Unijny model społecznej gospodarki rynkowej jest unikalny i okazał się on szczególnie pomocny w rozwiązywaniu złożonych problemów, jakie niesie za sobą obecny kryzys gospodarczy. UE i jej instytucje muszą podjąć działania zmierzające do zabezpieczenia swych interesów oraz upowszechniania wyznawanych przez siebie wartości.

6.3

UE jest na różne sposoby reprezentowana we wszystkich organizacjach międzynarodowych zajmujących się zarządzaniem gospodarką światową: państwa członkowskie zasiadają w zarządach tych organizacji, UE koordynuje politykę państw członkowskich w tych organizacjach, UE jest reprezentowana przez państwo członkowskie sprawujące prezydencję lub też KE ma status bezpośredniej reprezentacji UE. W większości organizacji międzynarodowych UE ma jedynie status obserwatora (wyjątkami są WTO i FAO) i polega na swojej sile przekonywania w celu wywierania wpływu. Chociaż wspomniana siła przekonywania oraz unijna sieć dobrej woli mogą być skuteczne, UE powinna czynnie ubiegać się o formalną pozycję tam, gdzie to możliwe. UE powinna opracować strategie odnoszące się do poszczególnych organizacji międzynarodowych, aby zwiększyć swój wpływ i wzmocnić pozycję, mając na względzie upowszechnianie skuteczniejszego i sprawiedliwego sposobu zarządzania tymi organizacjami.

6.4

UE jest reprezentowana na forum MFW przez różnych rzeczników (przewodniczący EURIMF, EBC, przewodniczący eurogrupy, minister finansów kraju sprawującego prezydencję Rady), a rozbieżności pomiędzy państwami członkowskimi dotyczące kwestii finansowych i rozwojowych nie pozwalają Unii na mówienie jednym głosem. Choć w kwestiach handlowych KE ma upoważnienie do wypowiadania się w imieniu Unii Europejskiej, to w innych kwestiach finansowych czy gospodarczych nawet tych szesnaście państw członkowskich UE, które mają wspólną walutę i które przekazały część swych kompetencji EBC, nie zawsze przyjmuje jednolite stanowisko. Z uwagi na wzrost znaczenia instytucji Bretton Woods, w szczególności MFW, EKES apeluje do UE i jej instytucji, by poprawiły swoją koordynację zarządzania tymi instytucjami. Kraje UE mają łącznie 32 % głosów w MFW (dla porównania Stany Zjednoczone mają 17 % głosów). Utratę wpływu mniejszych państw członkowskich UE na rzecz gospodarek wschodzących można zrekompensować poprzez lepszą koordynację polityki UE.

6.5

EKES apeluje do UE o zachęcenie MFW do upowszechniania kierunków polityki, które zapewniają dostęp do kredytów i finansowania, szczególnie MŚP i rolnikom, ponieważ we wszystkich gospodarkach krajowych sektory te odgrywają podstawową rolę oraz generują najwięcej miejsc pracy. EKES zwraca się również o to, by UE wezwała międzynarodowe instytucje finansowe do udostępnienia funduszy krajom rozwijającym się, aby wdrażały środki antycykliczne i jednocześnie powstrzymywały się od warunkowych ograniczeń procyklicznych.

6.6

Od 2000 r. UE znacznie zwiększyła swój wkład finansowy do Banku Światowego (241 mln EUR w 2008 r.). EKES uznaje znaczenie Banku Światowego dla wyeliminowania ubóstwa i zaleca, by UE zachęciła go do przyjęcia polityki rozwoju gospodarczego, która obejmowałaby godną pracę, a także dostęp do opieki zdrowotnej, edukacji i innych dóbr publicznych. EKES wzywa ponadto UE do poparcia Banku Światowego w finansowaniu planów naprawy gospodarczej dla krajów dotkniętych przez obecny kryzys finansowy i gospodarczy, które skupiłyby się na wspieraniu zrównoważonego rozwoju przedsiębiorczości, tworzenia miejsc pracy, inwestycji publicznych, aktywnej polityki rynku pracy, obejmowania podstawowymi zabezpieczeniami społecznymi wszystkich obywateli, dodatkowych sieci bezpieczeństwa na rzecz najsłabszych grup oraz inwestycji w gospodarkę ekologiczną.

6.7

Na mocy nowego traktatu lizbońskiego Parlamentowi Europejskiemu przyznano kompetencje umożliwiające współdecydowanie w sprawach polityki handlowej. Dzięki temu EKES będzie miał nowe możliwości pogłębienia swej współpracy w dziedzinie handlu z Parlamentem i Komisją. EKES przygotował kilka istotnych opinii na temat handlu oraz konieczności zapewnienia spójności polityk handlowych z politykami społecznymi i środowiskowymi UE (10).

6.8

UE poświęca wiele czasu na koordynację swoich poglądów i stanowisk w organizacjach międzynarodowych, a zatem mniej czasu i energii pozostaje na zdobywanie poparcia dla tych stanowisk wśród innych członków organizacji międzynarodowych. Jednym z ostatnich pozytywnych wyjątków jest Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego mogą popierać wspólne stanowisko. EKES odnotowuje, że w głosowaniu państw członkowskich UE obserwuje się zbieżność, i zachęca UE, by była gotowa przemawiać jednym głosem i zapobiegać w ten sposób utracie swego wpływu w przypadku, gdy państwa członkowskie nie mogą osiągnąć zgody. Można mieć nadzieję, że traktat lizboński przyczyni się do poprawy sytuacji w tym zakresie. Przyjęcie nowego traktatu, nowy urząd wysokiego przedstawiciela oraz ściślejsza współpraca dyplomatyczna stanowią okazję do wzmocnienia międzynarodowej pozycji UE.

6.9

Lepsze zarządzanie organizacjami międzynarodowymi, charakteryzujące się większą spójnością i zarazem bardziej efektywne, należy przede wszystkim praktykować na gruncie unijnym. Kierunki polityki UE w ONZ i agencjach wyspecjalizowanych ONZ, a także w grupie G-20 i instytucjach Bretton Woods powinny podlegać tym samym zasadom i upowszechniać te same cele w ramach mandatu i struktury poszczególnych organizacji. Aby opracować spójną politykę w organizacjach międzynarodowych, potrzeba znacznie więcej wysiłku. Pozytywnym przykładem jest polityka UE w zakresie spójności na rzecz rozwoju. EKES odnosi się także do spójności polityki wewnętrznej i zewnętrznej w strategii lizbońskiej (11).

7.1

Udział partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego jest warunkiem wstępnym ochrony i propagowania wartości, które mają podstawowe znaczenie dla organizacji międzynarodowych. Zarządzanie organizacjami międzynarodowymi ma istotne przełożenie na interesy społeczeństwa obywatelskiego. Niedawny kryzys uwidocznił, że społeczeństwo obywatelskie, czyli podatnicy, pracownicy, konsumenci, osoby oszczędzające, właściciele domów i przedsiębiorcy płacą wysoką cenę za niewystarczające i nieskuteczne globalne zarządzanie.

7.2

Nowa struktura zarządzania kształtuje się podczas posiedzeń dyplomatycznych wysokiego szczebla. Proces ten nie jest szczególnie przejrzysty. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego i partnerzy społeczni mają bardzo ograniczony dostęp do informacji na temat tego procesu, a tym bardziej do procesu podejmowania decyzji. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego i związki zawodowe próbują zmobilizować opinię publiczną i lobbować rządy, aby udzielały one informacji na temat swoich koncepcji przyszłej struktury zarządzania gospodarką światową. Prowadzone są konsultacje z niektórymi kręgami przedsiębiorczości, natomiast inne są pomijane. Głos organizacji społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych powinien być w większym stopniu uwzględniany w procesie kształtowania unijnej polityki wobec organizacji międzynarodowych.

7.3

Na szczeblu regionalnym, krajowym i międzynarodowym istnieje szereg wzorcowych przykładów zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego w zarządzanie organizacjami międzynarodowymi. Na szczeblu międzynarodowym szczególnie widoczny jest przykład MOP. Przedstawiciele pracodawców i pracowników uczestniczą na równi z rządami w pracach wszystkich instytucji MOP, czy to w zakresie zarządzania, podejmowania decyzji, wyznaczania norm czy też monitorowania. Komitet Doradczy Biznesu i Przemysłu (BIAC) oraz Komitet Doradczy Związków Zawodowych (TUAC) przy OECD to również dobre przykłady zinstytucjonalizowanych konsultacji z partnerami społecznymi. Wszystkie inne organizacje międzynarodowe w mniejszym stopniu angażują się w konsultacje z partnerami społecznymi i innymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, na przykład organizacje pozarządowe mają status doradczy w ONZ, lecz żadnego w G-20. Do skutecznego zarządzania organizacjami międzynarodowymi przyczyni się przejrzyste zinstytucjonalizowanie zaangażowania organizacji reprezentujących społeczeństwo obywatelskie i partnerów społecznych. Skuteczność organizacji międzynarodowych może się również zwiększyć, jeżeli do ich mechanizmów monitorowania i systemów wczesnego ostrzegania włączone zostaną organizacje społeczeństwa obywatelskiego i partnerzy społeczni.

7.4

EKES oczekuje, że UE włączy organizacje społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych w proces opracowywania swoich kierunków polityki i stanowisk dotyczących nowego sposobu zarządzania organizacjami międzynarodowymi. Komitet oczekuje również, że UE będzie propagować na forum organizacji międzynarodowych koncepcję ich otwarcia na konsultacje ze społeczeństwem obywatelskim i partnerami społecznymi podczas dyskusji nad ich strukturami zarządzania. Wartościowy proces konsultacji zakłada przejrzystość i łatwy dostęp do dokumentów w ramach czasowych umożliwiających rozważenie i uwzględnienie poglądów zainteresowanych stron.

7.5

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/50

—

kontynuować proces rozszerzenia;

—

przyspieszyć proces liberalizacji przepisów wizowych wobec Albanii oraz Bośni i Hercegowiny, by umożliwić obywatelom tych krajów bezwizowe podróżowanie do krajów obszaru Schengen. Rozpocząć również negocjacje z Kosowem w tej sprawie (1);

—

zmobilizować wszystkie dostępne źródła finansowania w celu maksymalnego zwiększenia inwestycji w projekty infrastrukturalne; w tym celu wykorzystać nowo powstałe ramy inwestycyjne dla Bałkanów Zachodnich;

—

w dalszym ciągu traktować priorytetowo wymiar społeczny przy wdrażaniu traktatu ustanawiającego Wspólnotę Transportową; należy wspierać Forum Społeczne tak, aby stało się skutecznym narzędziem pogłębionego sektorowego dialogu społecznego na poziomie regionalnym;

—

promować działania wspierające bardziej ekologiczne środki transportu, takie jak kolej i śródlądowe drogi wodne, na Bałkanach Zachodnich;

—

uwzględnić analizę społeczno-gospodarczych skutków sieci transportowych przy opracowywaniu wspólnej polityki transportowej;

—

wspierać niezbędną modernizację podstawowej sieci transportu regionalnego;

—

w ramach przeglądu polityki TEN-T uwzględnić podstawową sieć transportu regionalnego Europy Południowo-Wschodniej jako przyszłą część TEN-T, aby ułatwić dalszą integrację Bałkanów Zachodnich z UE;

—

zainicjować badania w sprawie zatrudnienia w krajach Bałkanów Zachodnich będących stronami Wspólnoty Transportowej; nadać również odpowiednie znaczenie tworzeniu programów szkoleniowych dla pracodawców i pracowników, aby umożliwić im lepsze reagowanie na przemiany rynku pracy;

—

zapewnić Sekretariatowi Wspólnoty Transportowej odpowiednie zasoby ludzkie w zakresie spraw społecznych i dialogu społecznego.

—

za pośrednictwem prac Wspólnego Komitetu Konsultacyjnego zachęcać partnerów społecznych w krajach Bałkanów Zachodnich do czynnego udziału w dialogu społecznym, zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym;

—

zorganizować w krajach Bałkanów Zachodnich konferencję w sprawie polityki transportowej z udziałem przedstawicieli organizacji społeczeństwa obywatelskiego z tych krajów, Komisji Europejskiej i EKES-u;

—

określić mechanizmy tworzenia i zinstytucjonalizowania przyszłej współpracy z regionalnym Forum Społecznym, które ma powstać na mocy traktatu ustanawiającego Wspólnotę Transportową.

—

wzmocnić współpracę regionalną w dziedzinie polityki i infrastruktury transportowej;

—

zapewnić skuteczne planowanie istotnych dla regionu inwestycji publicznych w sektorze transportu i przyspieszyć budowanie zdolności w sektorze transportu;

—

przeprowadzić niezbędne reformy i przyspieszyć proces przyjmowania wspólnotowego dorobku prawnego;

—

wykorzystać możliwości finansowania bądź współfinansowania ze środków prywatnych projektów priorytetowych i uzupełniających (partnerstwo publiczno-prywatne) oraz stworzyć odpowiednie warunki dla tego rodzaju projektów;

—

poprawić przejrzystość procedur związanych z zamówieniami publicznymi;

—

lepiej zarządzać granicami i zwiększyć przepustowość przejść granicznych, by umożliwić szybszy transport na szczeblu regionalnym i poprawić jego jakość;

—

opracować spójne strategie na szczeblu regionalnym na rzecz transportu intermodalnego oraz wykorzystania inteligentnych systemów transportowych (ITS);

—

nadal dążyć do poprawy stosunków z krajami sąsiednimi i do rozwiązania wciąż nieuregulowanych kwestii w ramach stosunków dwustronnych;

—

czynnie uczestniczyć w rozwijaniu przygotowywanej obecnie strategii na rzecz regionu naddunajskiego, by wykorzystać wspólne projekty infrastrukturalne realizowane przez państwa członkowskie UE i kraje sąsiedzkie;

—

zaangażować partnerów społecznych i przedstawicieli innych odpowiednich organizacji społeczeństwa obywatelskiego w proces tworzenia regionalnej polityki transportowej oraz osiągnąć zbieżność między polityką zatrudnienia a reformami.

2.2.1

UE jest bezpośrednio zainteresowana regionem Bałkanów Zachodnich, gdyż leży on w sercu Europy. Wszystkie kraje Bałkanów Zachodnich są albo kandydatami, albo potencjalnymi kandydatami do członkostwa w Unii Europejskiej. Aby zrealizować ten cel muszą one spełnić wszystkie kryteria i warunki członkostwa. Współpraca regionalna jest jednym z warunków wstępnych pomyślnej integracji tych państw z Unią Europejską i stąd jest istotnym elementem procesu stabilizacji i stowarzyszenia (SAP). Z tego względu UE chętnie wspiera rozwój projektów regionalnych, w tym podstawowej sieci transportu regionalnego, która odgrywa istotną rolę.

2.2.2

UE postrzega transport jako obszar polityki, który z oczywistych względów nadaje się do realizowania skutecznej współpracy regionalnej. W związku z tymi uważa, że polityka transportowa na Bałkanach Zachodnich może mieć daleko idące skutki i może być bodźcem do przyjmowania przez ten region wspólnotowego dorobku prawnego. Fakt, że cztery z dziesięciu korytarzy paneuropejskich przechodzi przez Bałkany Zachodnie nadaje polityce transportowej jeszcze większe znaczenie. Polityka transportowa realizowana przez UE w tym regionie ma trzy główne cele. Po pierwsze, ulepszyć i zmodernizować sieć transportu w Europie Południowo-Wschodniej, by wesprzeć rozwój społeczno-gospodarczy. Po drugie, usprawnić transport w ramach sieci poprzez zastosowanie tzw. miękkich i horyzontalnych środków. Po trzecie, pomóc w przyjęciu przez region wspólnotowego dorobku prawnego w dziedzinie transportu. Aby osiągnąć powyższe priorytety UE negocjuje obecnie traktat ustanawiający Wspólnotę Transportową z krajami Bałkanów Zachodnich (zob. pkt 4.3 poniżej).

3.2.1

Całkowita długość podstawowej sieci kolejowej wynosi 4 615 km i obejmuje 3 083 km korytarzy oraz 1 532 km tras. Jedynie stan 15 % podstawowej sieci kolejowej uznaje się za dobry, podczas gdy stan 19 % sieci uważa się za zły lub bardzo zły (5).

3.2.2

Kolej jest najsłabszym ogniwem wszystkich środków transportu. Analiza dostępności wykazała, że czas podróżowania koleją jest do 200 % dłuższy niż czas podróżowania drogą między tym samymi parami punktów wyjściowych i docelowych. Sieć kolejowa jest niedostatecznie rozwinięta we wszystkich krajach Bałkanów Zachodnich. Zachodzi zatem potrzeba przeprowadzenia szeroko zakrojonych inwestycji w sieć kolejową we wszystkich krajach tego regionu. Jeszcze inne wyzwanie polega na restrukturyzacji spółek kolejowych; gdyż uważa się, że w wielu z nich występuje przerost zatrudnienia.

3.3.1

Całkowita długość Dunaju (Korytarz VII) (6) na odcinku w Chorwacji i Serbii wynosi 588 km, a długość nadającego się do żeglugi odcinka rzeki Sawy wynosi 593 km. Sieć podstawowa obejmuje także siedem portów morskich i dwa porty rzeczne (7). Z wyjątkiem około 30-kilometrowego odcinka stan Dunaju jest przeważnie dobry, natomiast stan Sawy jest o wiele gorszy (8).

3.3.2

Śródlądowe drogi wodne są najbardziej ekologicznym i najtańszym środkiem transportu. Na ich niekorzyść przemawia jednakże długi czas transportu.

3.3.3

Transport intermodalny ma ograniczony zasięg i obecnie obejmuje przeważnie transport kontenerów morskich drogą lądową do i z portów. Ponadto istniejące terminale intermodalne nadal nie są w pełni wykorzystywane. Jednocześnie szacuje się, że transport intermodalny dysponuje wystarczającym potencjałem, by stanowić około 10 % transportu w ramach sieci podstawowej, a nawet by wzrosnąć do 15 % do roku 2015.

3.3.4

Można stwierdzić, że kraje omawianego regionu osiągają stały postęp, jeśli chodzi o reformowanie sektora transportu poprzez realizację krajowych strategii w dziedzinie transportu i wprowadzanie nowych aktów legislacyjnych, które są zgodne ze wspólnotowym dorobkiem prawnym i z unijną polityką transportową. Ogólnie kraje te uznają potrzebę zsynchronizowania reform z potrzebami regionu, co oznacza, że nie mogą prowadzić do rozbieżności mogących utrudniać rozwój sieci podstawowej i skuteczne zarządzanie nią. Podobnie jak w przypadku procesu integracji z UE, niektóre kraje są bardziej zaawansowane w realizacji reform, inne zaś mniej.

4.1

Wspólna polityka transportowa dla Bałkanów Zachodnich została wprowadzona w pakcie stabilizacji dla Europy Południowo-Wschodniej, podpisanym w 1999 r. Jak wspomniano już wcześniej, UE postrzega współpracę regionalną jako warunek wstępny przyszłego członkostwa krajów Bałkanów Zachodnich w UE oraz jako niezbędny warunek regionalnej polityki transportowej. Z tego względu UE zachęca kraje Bałkanów Zachodnich do pogłębiania współpracy wewnątrzregionalnej i do ściślejszej koordynacji wspólnej polityki transportowej. W 2004 r. Komisja Europejska i uczestniczące strony z regionu podpisały Protokół ustaleń w sprawie rozwoju podstawowej sieci transportu regionalnego w Europie Południowo-Wschodniej, by pobudzić rozwój infrastruktury transportowej w tym regionie. W konsekwencji rozmaite fora, które do tej pory zajmowały się regionalną infrastrukturą transportową, zostały zastąpione przez trzy główne organy koordynujące. Decyzje strategiczne podejmowane są na dorocznym posiedzeniu ministrów, komitet sterujący koordynuje wdrażanie protokołu ustaleń, zaś Obserwatorium ds. Transportu w Europie Południowo-Wschodniej (SEETO) pełni rolę stałego sekretariatu (9). Protokół ustaleń zobowiązuje strony do wspólnego opracowania i realizacji wieloletnich planów działania. Te ostatnie są dorocznie aktualizowane i obejmują okres 5 lat. Protokół ustaleń jest ważny również dlatego, że zapewnia ramy do realizacji skoordynowanego procesu prowadzącego do opracowania traktatu ustanawiającego Wspólnotę Transportową z krajami Bałkanów Zachodnich.

4.2

Negocjowany obecnie traktat ustanawiający Wspólnotę Transportową z krajami Bałkanów Zachodnich zastąpi obecny protokół ustaleń. Celem traktatu jest stworzenie zintegrowanego rynku infrastruktury i usług w zakresie transportu lądowego, śródlądowego i morskiego, który byłby ściśle powiązany z wewnętrznym rynkiem transportu w UE. Utworzenie Wspólnoty Transportowej przyspieszyłoby integrację systemów transportowych zarówno w obrębie regionu, jak i z systemami unijnymi. To pozwoliłoby nie tylko na szybsze zbliżenie odpowiednich przepisów, w tym na dostosowanie regulacji do wspólnotowego dorobku prawnego w sferze społecznej, ale umożliwiłoby także użytkownikom transportu i obywatelom szybciej odczuć korzyści związane z procesem przystępowania do UE. Dodatkowo Wspólnota Transportowa zapewniłaby operatorom i inwestorom w sektorze transportu pewność prawną, przyczyniając się tym samym do pobudzenia i przyspieszenia niezbędnych inwestycji i rozwoju gospodarczego (10).

4.3

Inne cele to: stworzenie stabilnych ram regulacyjnych i rynkowych, by przyciągnąć inwestycje we wszystkie środki transportu i systemy zarządzania ruchem; zwiększenie skuteczności środków transportu i osiągnięcie bardziej zrównoważonego podziału modalnego; uwzględnienie postępu społecznego i poszanowanie środowiska przy rozwijaniu transportu. Należy podkreślić, że traktat stanie się obowiązujący jedynie w tych krajach Bałkanów Zachodnich, które wdrożą niezbędny wspólnotowy dorobek prawny.

5.1.1

Harmonizacja przepisów i koordynacja między organami władzy jest główną siłą napędową integracji w sektorze transportu. Z uwagi na liczbę podmiotów uczestniczących w procesie rozwijania regionalnej polityki transportu konieczne jest odpowiednie planowanie i koordynacja działań.

5.1.2

Na szczeblu krajowym wdrożenie wspólnotowego dorobku prawnego zobowiązuje rządy krajów Bałkanów Zachodnich do planowania i urzeczywistniania istotnych reform w sektorze transportu i w innych powiązanych z nim sektorach. Proces ten powinien być uzupełniony o dokładną ocenę skutków.

5.1.3

Skuteczne planowanie wydatków publicznych i współpraca z innymi zainteresowanymi stronami, w tym z partnerami społecznymi i międzynarodowymi instytucjami finansowymi, powinny być uznawane za jeden z istotnych czynników efektywnego rozwoju polityki transportowej.

5.1.4

Jeszcze inne wyzwanie związane jest z niezbędnym dostosowaniem krajowych systemów transportu do potrzeb regionu oraz z koniecznością koordynacji wdrażania projektu sieci podstawowej w celu wspierania skutecznego zarządzania tą siecią i jej rozwijania.

5.1.5

Wreszcie, równie ważne jest uwzględnienie faktu, że opracowywanie przez Obserwatorium ds. Transportu w Europie Południowo-Wschodniej (SEETO) wieloletnich, corocznie aktualizowanych planów rozwoju podstawowej sieci transportu regionalnego wymaga skutecznego planowania i koordynacji działań na szczeblu regionalnym. Koordynacja będzie również potrzebna w ramach regionalnego Forum Społecznego, w którym wezmą udział przedstawiciele partnerów społecznych i inne zainteresowane strony, w tym organizacje pozarządowe z krajów Bałkanów Zachodnich.

5.2.1

Priorytetem jest niezbędne dostosowanie przepisów krajowych do wspólnotowego dorobku prawnego i do norm unijnych w sektorze transportu. Dorobek prawny w dziedzinie transportu jest szczególnie obszerny i obejmuje dostęp do rynku oraz wymogi w sferze społecznej, technicznej, podatkowej i w zakresie bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Z tego względu kraje Bałkanów Zachodnich muszą sprostać wyzwaniu przyjęcia i egzekwowania bogatego dorobku prawnego w dziedzinie transportu, który obejmuje dużą liczbę rozporządzeń, dyrektyw i decyzji. Jeszcze inne wyzwanie wiąże się z selektywną transpozycją i z wdrażaniem wspólnotowego dorobku prawnego.

5.2.2

W Europie Południowo-Wschodniej, ze względu na jej znaczne rozdrobnienie, bardzo ważna jest problematyka przejść granicznych. Obecnie czas oczekiwania na przejściach granicznych negatywnie odbija się na efektywności i konkurencyjności podstawowej sieci. Kraje Bałkanów Zachodnich powinny podjąć dodatkowy wysiłek na rzecz lepszego zarządzania granicami i poprawy procedur oraz ograniczenia czasu oczekiwania na przejściach.

5.2.3

Należy tu także podkreślić aspekty związane ze środowiskiem. Stosowanie norm środowiskowych przy opracowywaniu projektów w zakresie infrastruktury nabiera coraz większego znaczenia. Ponieważ przepisy dotyczące ochrony środowiska stanowią ważną część dorobku prawnego, pytanie o celowość ich stosowania nie ma w ogóle racji bytu. W tym miejscu trzeba jednak stwierdzić, że kraje Bałkanów Zachodnich mają poważne problemy z egzekwowaniem przepisów w zakresie ochrony środowiska.

5.3.1

Rozwój i utrzymanie sieci transportowych wymaga środków finansowych, których sektor publiczny nie jest w stanie zapewnić. Zatem istotne znaczenie ma koordynacja ze strony podmiotów finansujących. Oprócz UE, także międzynarodowe instytucje finansowe, takie jak Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Bank Światowy, Europejski Bank Inwestycyjny, Bank Rozwoju Rady Europy i darczyńcy dwustronni powinni koordynować swoje działania i przyznawać odpowiednie środki. Kraje Bałkanów Zachodnich mogą także wykorzystywać partnerstwa publiczno-prywatne (PPP) do finansowania sieci transportowych.

5.3.2

Na konferencji ministerialnej w Sarajewie we wrześniu 2009 r. zwrócono uwagę na znaczenie PPP. W wydanym oświadczeniu ministerialnym uczestnicy konferencji nie tylko uznali i przyjęli z zadowoleniem istotną rolę, jaką sektor prywatny odgrywa w rozwijaniu infrastruktury, ale zgodzili się, że należy zapewnić takie warunki instytucjonalne i prawne, które umożliwiłyby sektorowi prywatnemu udział w projektach infrastrukturalnych dzięki wykorzystaniu partnerstwa publiczno-prywatnego. Uczestnicy przyjęli ponadto deklarację, w której zobowiązali się opracować projekty infrastrukturalne na szczeblu regionalnym i poparli utworzenie sieci partnerstwa publiczno-prywatnego w Europie Południowo-Wschodniej (11). Deklaracja ta zapewnia odpowiednie ramy do wspomagania projektów rozwoju infrastruktury realizowanych w tym regionie w ramach PPP. Wypełnienie tych zobowiązań wymaga jednakże przeprowadzenia reform, w tym reformy systemów prawnych i regulacyjnych, jak również czynnego wsparcia technicznego i finansowego ze strony partnerów międzynarodowych – Komisji Europejskiej, międzynarodowych instytucji finansowych i dwustronnych podmiotów finansujących.

5.3.3

Ramy inwestycyjne dla Bałkanów Zachodnich są kolejnym istotnym środkiem mającym zapewnić ściślejszą współpracę międzynarodowych instytucji finansowych, dwustronnych podmiotów finansujących i Unii Europejskiej. Ramy te zostały utworzone w grudniu 2009 r. Obejmują one wspólny instrument dotacyjny i wspólny instrument pożyczkowy, które mają służyć finansowaniu priorytetowych projektów na Bałkanach Zachodnich, w tym przede wszystkim projektów w zakresie infrastruktury (12).

6.1.1

Sektor transportu jest jednym z głównych źródeł zatrudnienia w regionie. Z tego względu pracodawcy powinni odgrywać odpowiednią rolę w kształtowaniu strategii i przeprowadzaniu reform, które byłyby korzystne dla ich przedsiębiorstw, ale także dla pracowników i obywateli ich krajów. Sektorowe organizacje transportowe oraz poszczególni pracodawcy mają także do odegrania pewną rolę przy negocjowaniu priorytetowych celów odnoszących się do krajowych i regionalnych sieci transportowych i przy analizowaniu ich wpływu na promowanie mobilności, tworzenie i ochronę miejsc pracy oraz przy ocenie ogólnych korzyści, jakie przynoszą gospodarkom krajowym.

6.1.2

Wyeksponowanie organizacji pracodawców oraz ich wpływ w regionie są różne w zależności od danego kraju. Ogólnie rzecz biorąc, ich pozycja jest raczej słaba, głównie ze względu na brak wewnętrznych zdolności do mobilizacji i trudności w zakresie skutecznej reprezentacji oraz promowania swoich interesów wobec rządu i innych zainteresowanych stron.

6.1.3

Należy rozwijać wśród członków organizacji pracodawców zdolności analityczne i reprezentacyjne, tak, by przynosiły korzyść nie tylko poszczególnych krajom, ale także Unii Europejskiej.

6.2.1

Transport jest jednym z tych sektorów, które zatrudniają najwięcej osób w regionie. W większości krajów regionu warunki społeczne oraz warunki zatrudnienia są niepewne: stopa bezrobocia utrzymuje się na wysokim poziomie, równie wysoka jest też stopa ubóstwa i migracji wśród aktywnej zawodowo ludności, a systemy zabezpieczenia społecznego są przeciążone. W ciągu dziesięciu lat pracę straciło średnio 50 % pracowników sektora kolejowego (13). Reforma sektora kolejowego, którą musi przeprowadzić każdy kraj, pociąga za sobą redukcje personelu, prywatyzację kolejowych przewoźników towarowych oraz zamykanie nierentownych linii lokalnych (14). Plany liberalizacji transportu kolejowego wpłyną zatem na zatrudnienie i na warunki pracy.

6.2.2

Likwidacja miejsc pracy dotyczy również branży portowej, a także społeczności zależnych od tego sektora oraz gospodarek krajowych. Podobną redukcję zatrudnienia odnotowano w sektorze żeglugi śródlądowej.

6.2.3

Wraz z innymi partnerami społecznymi związki zawodowe odgrywają ważną rolę przy ocenie wpływu, jaki wywiera na bezrobocie rozwój podstawowej sieci transportu regionalnego. Związki zawodowe w regionie prowadziły koordynowaną przez Europejską Federację Pracowników Transportu kampanię – zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym – na rzecz uwzględnienia oceny oddziaływania społecznego na etapie strategicznego planowania i wdrażania traktatu ustanawiającego Wspólnotę Transportową (15). Związki zawodowe chcą również doprowadzić do osiągnięcia zgodności między polityką zatrudnienia a reformami.

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/56

1.1

Traktat lizboński, który wszedł w życie w dniu 1 grudnia 2009 r., wniósł wiele istotnych zmian do systemu instytucjonalnego Unii Europejskiej, zwłaszcza tworząc stanowisko stałego przewodniczącego Rady Europejskiej. Jednocześnie dostarczył podstawy prawnej dla systemu „tria prezydenckiego” (1), w ramach którego trzy państwa członkowskie w okresie osiemnastu miesięcy, na podstawie ustalonego wcześniej programu, wywiązują się z zadań właściwych dla prezydencji Rady UE.

1.2

Z punktu widzenia społeczeństwa obywatelskiego artykuł 11 traktatu lizbońskiego ma szczególne znaczenie. Faktycznie przewiduje się w nim umocnienie demokracji uczestniczącej, nasilenie i instytucjonalizację dialogu z obywatelami, kontynuację gruntownych konsultacji w ramach opracowywania polityki wspólnotowej oraz ustanowienie inicjatywy obywatelskiej. Wszystkie te środki mogą przyczynić się do umocnienia dialogu obywatelskiego.

1.3

Celem niniejszego dokumentu jest przeprowadzenie analizy kwestii wymienionych powyżej. Z tego względu kładzie się w nim nacisk na szczególną rolę EKES-u jako instytucjonalnego przedstawiciela zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego na szczeblu europejskim oraz przedstawia propozycje zmierzające do umocnienia tej roli, a równocześnie w pełni popiera się postanowienia traktatu lizbońskiego przyczyniające się do usprawnienia i zwiększenia przejrzystości funkcjonowania Unii Europejskiej, a także do wzmocnienia legitymizacji UE.

2.1

Prezydencja, a ściślej sprawowanie przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej, nie jest niczym nowym: chodzi o funkcję, której specyfika polega przede wszystkim na tym, że pełni ją kolejno przez sześć miesięcy każde z państw członkowskich Unii. W tym czasie kraj sprawujący przewodnictwo jest „twarzą i głosem” UE: określa on strategie, wykonuje zadania organizacyjne oraz pełni funkcje reprezentacyjne.

2.2

Zadania prezydencji wiążą się z dużą odpowiedzialnością i wymagają wysiłków całego rządu. Państwu członkowskiemu w okresie sprawowania tej funkcji nie wolno bronić stanowiska krajowego.

2.3

Zasady dotyczące prezydencji zostały zmienione 15 września 2006 r. decyzją Rady w sprawie przyjęcia jej regulaminu wewnętrznego (2006/683/WE) i stanowią podstawę konieczną do wprowadzenia systemu zwanego „triem prezydencji”. W ogólnym zarysie wspomniane rozporządzenie przewiduje, że przypadające na każdy okres 18 miesięcy kolejne trzy prezydencje opracowują, w ścisłej współpracy z Komisją i po przeprowadzeniu konsultacji, program działań Rady na ten okres.

2.4

Jakie są zalety tej nowej formy przewodnictwa? W systemie tym zachowano półroczny okres przewodnictwa, który pozostawia pewne pole manewru krajowi sprawującemu prezydencję. Program opracowany wspólnie przez „trio” sprzyja lepszej współpracy państw członkowskich, które mogą dzięki temu zagwarantować w większym stopniu ciągłość polityki Unii, a tym samym życia Wspólnoty.

2.5

Pierwsza grupa, która stanowiła „trio” prezydencji, składała się z Niemiec, Portugalii i Słowenii. Zaczęła ona działać 1 stycznia 2007 r. Następne „trio”, w okresie od 1 lipca 2008 r. do 31 grudnia 2009 r., obejmowało Francję, Czechy i Szwecję. Niemniej ocenia się, że z różnych powodów, choć przede wszystkim z braku podstaw prawnych, w pracach tych „triów” nad ich wspólnym stanowiskiem przeważały przesłanki i ambicje narodowe.

2.6

Po wejściu w życie traktatu lizbońskiego funkcję prezydencji w systemie „tria” od pierwszego stycznia 2010 r. obejmują wspólnie Hiszpania, Belgia i Węgry. Działania tego tria opierają się na programie prac przyjętym na posiedzeniu Rady Europejskiej w dniu 17 grudnia 2009 r. Ten bardzo ambitny program dotyczy wielu dziedzin. Jednym z głównych czynników stanowiących o powodzeniu prac jest skład tria, w którym powinno się znaleźć jedno duże państwo członkowskie lub kraj założycielski (a zatem państwo o znacznym doświadczeniu), jeden z krajów, które przystąpiły później do Unii, oraz jedno nowe państwo członkowskie.

2.7

Doświadczenie uczy, że jeśli nawet kraje o większym znaczeniu politycznym mają także większą siłę przetargową w negocjacjach, to mniejsze kraje mogą kompensować tę słabość – często tylko pozorną – lub ewentualny brak doświadczenia odpowiednim wyborem priorytetów, dobrą strategią negocjacyjną oraz znaczną gotowością do kompromisu.

2.8

Po wejściu w życie traktatu lizbońskiego działanie prezydencji w systemie „tria” będzie faktycznie precedensem, jeśli chodzi o podział zadań pomiędzy przewodniczącym Rady Europejskiej wybranym na okres dwóch i pół roku (z możliwością jednorazowego ponownego wyboru) a „triem” funkcjonującym w systemie rotacyjnym. Trudno dziś wyraźnie dostrzec wszystkie elementy takiego podziału zadań. Powodzenie w tym zakresie wymaga ścisłej współpracy. Zakładając, że obecny system będzie nadal stosowany w odniesieniu do wielu dziedzin, można oczekiwać, że rządy krajowe będą oczywiście wciąż podejmować starania, by „o nich mówiono” i by w sześciomiesięcznym okresie ich prezydencji ich działania były skuteczne. Ta nowa sytuacja wnosi też elementy ważne dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

3.1

Zadania wykonywane w ramach sprawowania rotacyjnego przewodnictwa w Radzie leżą z zasady w kompetencji rządów krajowych. Są one realizowane ze znacznym udziałem urzędników służb publicznych (dyplomatów), ekspertów i decydentów politycznych. Ani dokumenty dotyczące wykonywania zadań prezydencji, ani traktat lizboński nie wspominają o zorganizowanym i instytucjonalnym udziale społeczeństwa obywatelskiego.

3.2

Jednocześnie zarówno instytucje UE, jak i rządy krajów sprawujących kolejno przewodnictwo w Radzie coraz wyraźniej stwierdzają, że udział społeczeństwa, czyli organizacji społeczeństwa obywatelskiego i obywateli, może w znacznym stopniu przyczynić się do pomyślnego przebiegu prac. Dowodzi to uznania wartości demokracji uczestniczącej i znaczenia dialogu obywatelskiego.

3.3

Niemniej trudno stąd wyciągnąć wniosek, że na szczeblu UE istnieje jednolita polityka i praktyka dotyczące sposobu, w jaki organizacje społeczeństwa obywatelskiego włączają się i przyczyniają do realizacji programów prezydencji Rady. Jeśli chodzi o sytuację na szczeblu krajowym, może ona być różna w różnych krajach, a decydujący wpływ wywiera na nią poziom organizacji i aktywności społeczeństwa obywatelskiego kraju sprawującego przewodnictwo w Radzie oraz jakość jego stosunków z własnym rządem. Stosunki partnerskie nie mogą być w tej dziedzinie uważane za regułę.

3.4

Można z tego również wysnuć wniosek, że zaangażowanie organizacji społeczeństwa obywatelskiego w opracowywanie priorytetów proponowanych przez kraj sprawujący przewodnictwo w Radzie nie jest powszechne. Sytuacja ta powoduje, że społeczeństwo obywatelskie utożsamia się z tymi priorytetami w nikłym stopniu bądź też nie utożsamia się z nimi wcale.

3.5

Ze względu na to, że „trio prezydencji” jest stosunkowo nowym pojęciem, nie należy się dziwić, że tylko okazyjnie dochodzi do wspólnych, wcześniej uzgodnionych działań lub inicjatyw organizacji społeczeństwa obywatelskiego odpowiednich trzech krajów. Pierwsze optymistyczne sygnały pojawią się w tej dziedzinie w trakcie przewodnictwa sprawowanego przez „trio” Hiszpania – Belgia – Węgry, zwłaszcza w ramach przygotowania i organizowania wydarzeń dotyczących społeczeństwa obywatelskiego, którym zostanie nadany duży rozgłos (Malaga w 2010 r. i Budapeszt w 2011 r.).

3.6

Od kilku lat kraj sprawujący przewodnictwo w Radzie zwyczajowo organizuje, ze wsparciem Komisji Europejskiej, spotkanie przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego. W czasie prezydencji francuskiej było to zorganizowane z rozmachem forum społeczeństwa obywatelskiego w La Rochelle we wrześniu 2008 r. Na spotkaniach tych omawia się zagadnienia dotyczące bezpośrednio organizacji społeczeństwa obywatelskiego, umieszczane – w idealnej sytuacji – wśród priorytetów wybranych przez dany kraj.

3.7

Tematyka danego roku wybrana przez Unię Europejską (np. rok 2010 to Europejski Rok Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym) stwarza duże możliwości udziału organizacji społeczeństwa obywatelskiego w programach i działaniach prezydencji Rady.

—

zapraszanie przedstawicieli wysokiego szczebla z kraju sprawującego przewodnictwo w Radzie na sesje plenarne EKES-u i na posiedzenia innych organów (sekcji, grup itd.);

—

określanie priorytetów i przygotowywanie konkretnych działań EKES-u związanych z programami realizowanymi w ramach półrocznego przewodnictwa w Radzie;

—

opinie EKES-u w różnych sprawach na wniosek i z inicjatywy prezydencji Rady;

—

uczestnictwo w różnych programach prezydencji Rady; sporządzanie opinii EKES-u w sprawach będących przedmiotem debaty;

—

wizyty w kraju sprawującym przewodnictwo w Radzie; udział w specjalistycznych programach i wzmacnianie więzi z różnymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego;

—

udział w spotkaniach społeczeństwa obywatelskiego organizowanych na dużą skalę na szczeblu europejskim w kraju sprawującym przewodnictwo w Radzie;

—

organizowanie w siedzibie EKES-u konferencji, prezentacji, imprez kulturalnych, wystaw itp. pozwalających krajowi sprawującemu przewodnictwo w Radzie i organizacjom jego społeczeństwa obywatelskiego na zaprezentowanie się publiczności;

—

przyjmowanie w EKES-ie grup gości (przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego) pochodzących z kraju sprawującego przewodnictwo w UE;

—

poświęcenie szczególnej uwagi krajowi sprawującemu przewodnictwo i jego społeczeństwu obywatelskiemu w działaniach komunikacyjnych EKES-u.

5.1

Naszym punktem wyjścia jest traktat lizboński i jego wejście w życie 1 grudnia 2009 r., czyli warunki odpowiednie do tego, by Unia Europejska mogła przygotować przyszłościowe rozwiązania licznych problemów, z którymi ma do czynienia.

5.2

Naszym celem jest rozwój demokracji uczestniczącej, nasilenie dialogu z obywatelami i umocnienie dialogu obywatelskiego, tak by przyczynić się również do wzmocnienia demokratycznej legitymacji instytucji europejskich.

5.3

Art. 11 traktatu lizbońskiego stanowi dobrą ku temu podstawę. Nowe możliwości przewidziane w tym artykule odpowiadają dokładnie wcześniejszym zaleceniom EKES-u, szczególnie z opinii w sprawie dokumentu Komisji pt. „Komisja a organizacje pozarządowe: umocnienie partnerstwa” (przyjętej 13 lipca 2000 r.) (2) oraz z opinii w sprawie reprezentatywności organizacji społeczeństwa obywatelskiego w ramach dialogu obywatelskiego (przyjętej 14 lutego 2006 r.) (3). W związku z tym nie tylko jest możliwe, ale wręcz konieczne, by EKES – jako instytucjonalny przedstawiciel zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego na szczeblu europejskim – odgrywał aktywną rolę i podejmował inicjatywy na rzecz jak najpełniejszego wykorzystania możliwości wynikających z traktatu lizbońskiego, w tym z jego art. 11, co Komitet stwierdził już w swojej opinii „Wdrażanie traktatu z Lizbony: demokracja uczestnicząca i europejska inicjatywa obywatelska (art. 11)”, także przyjętej w dniu 17 marca 2010 r. (4).

5.4

W tym kontekście prezydencja Rady stanowi odpowiednie narzędzie, by:

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/59

—

nie tworzyć żadnych zbędnych przeszkód dla korzystania przez obywateli z ich możliwości udziału, ponieważ mamy do czynienia wyłącznie z „inicjatywą programową”;

—

za pomocą jasnych zasad i postanowień ułatwić inicjatorom organizację inicjatyw w 27 państwach członkowskich, bez ryzyka natknięcia się na niespodziewane przeszkody na szczeblu krajowym;

—

zapewnić inicjatorom, o ile to konieczne, wsparcie finansowe po osiągnięciu pewnego progu.

—

horyzontalny dialog obywatelski,

—

wertykalny dialog obywatelski,

—

już funkcjonującą praktykę konsultacji Komisji oraz

—

nową europejską inicjatywę obywatelską.

4.1.1

To postanowienie stanowi podstawę prawną dla horyzontalnego dialogu obywatelskiego, jednak bez bliższego go definiowania. Komitet opracował już wiele opinii w sprawie dialogu obywatelskiego (4) i uznał go za jeden z najważniejszych elementów uczestnictwa w europejskim modelu demokracji. Komitet podkreślał również wielokrotnie, że jest gotów podjąć się roli platformy i promotora tego dialogu oraz przyczynić się do powstania europejskiej opinii publicznej. W tym kontekście Komitet podkreślał również wielokrotnie, że jako partner i pośrednik w dialogu obywatelskim chce i będzie konstruktywnie przyczyniać się do jego rozwoju. W związku z tym Komitet jest gotów do rozbudowania swojej funkcji miejsca spotkań i do udzielenia również wsparcia praktycznego, na przykład poprzez udostępnienie swojej infrastruktury. Komitet przywiązuje ogromną wagę do tego, aby przyczynić się do przyciągnięcia przez dialog obywatelski niezbędnej uwagi (europejskiej) opinii publicznej i przekształcenia go w prawdziwie interaktywną dyskusję.

4.1.2

Komitet ponownie podkreśla, że ten instrument demokracji uczestniczącej wymaga jasnego zdefiniowania i konieczne jest ustanowienie konkretnego trybu jego funkcjonowania. Na przykład należy wyjaśnić, jakie kryteria reprezentatywności muszą spełnić wymienione w tym ustępie stowarzyszenia, aby móc uczestniczyć w dialogu. Również w odniesieniu do zagadnienia reprezentatywności podmiotów zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego Komitet zwracał już uwagę (5), jak istotne jest dokonanie rozróżnienia między reprezentatywnością ilościową (pełnoprawne reprezentowanie większości zainteresowanych podmiotów) a jakościową (potwierdzenie odpowiedniej wiedzy eksperckiej). Zdaniem Komitetu stowarzyszenia, które mają zostać włączone w dialog, powinny być reprezentatywne zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym.

4.1.3

Ponadto konieczne będzie bliższe określenie przez prawodawcę, jakie konkretne działania ze swojej strony uznaje za konieczne, aby spełnić wymóg „odpowiednich środków” (patrz art. 11 ust. 1 TUE).

4.1.4

W tym kontekście Komitet uznaje, że należy zwrócić uwagę na różnicę pomiędzy europejskim dialogiem obywatelskim a europejskim dialogiem społecznym oraz ostrzec przed mieszaniem pojęć. W oczywisty sposób europejski dialog społeczny jest również jednym z głównych filarów kwalifikowanego uczestnictwa, jednak podlega on szczególnym zasadom pod względem zakresu, uczestnictwa, procedur i efektów. Jego prawne umocowanie w traktacie odzwierciedla jego znaczenie.

4.2.1

Ustęp ten dotyczy wertykalnego dialogu obywatelskiego; zobowiązano w nim instytucje Unii do jego regularnego prowadzenia. Komitet wyrażał swoje stanowisko (6) również w odniesieniu do tej formy dialogu obywatelskiego i także w niniejszej opinii wzywa Komisję do ustanowienia bardziej szczegółowych warunków zarówno co do treści, jak i trybu postępowania.

4.2.2

Antycypując powyższe postanowienie traktatu, już pewien czas temu Parlament Europejski ustanowił tak zwaną „Agorę”, tworząc w ten sposób instrument wertykalnego dialogu obywatelskiego.

4.2.3

Ponieważ w art. 11 ust. 2 TUE zobowiązano wszystkie instytucje Unii do utrzymywania dialogu ze społeczeństwem obywatelskim, Komitet wzywa wszystkie pozostałe instytucje, w szczególności jednak Radę, do możliwie jak najszybszego przedstawienia swoich zamierzeń w zakresie realizacji tego artykułu traktatu.

4.2.4

Komitet oferuje wszystkim instytucjom Unii swoją sieć i infrastrukturę w celu nawiązania tego wertykalnego dialogu ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim oraz konstruktywnego go prowadzenia.

4.3.1

Powyższe postanowienie włącza praktykę konsultacji Komisji, realizowaną już dotychczas w szerokim zakresie, w kontekst wzmocnionego opartego na uczestnictwie filaru europejskiego modelu demokracji. Komitet przypomina (7), że taka praktyka konsultacji jest zasadniczo istotnym elementem wprowadzonej przez Komisję w 2001 r. koncepcji „rządów europejskich” (8) i jako działanie odgórne jedynie pośrednio umożliwia działanie społeczeństwa obywatelskiego. Zwraca też ponownie uwagę na konieczność rozróżnienia między „konsultacją” jako działaniem odgórnym a „uczestnictwem” jako prawem obywateli. Omawiany środek nie dotyczy aspektu aktywnego włączenia się zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w dany proces z własnej inicjatywy („bottom up”).

4.3.2

Komitet jest gotów wesprzeć w ramach swojego mandatu Komisję Europejską w tych przypadkach, w których chce ona wyjść poza zwykle stosowane ramy konsultacji za pośrednictwem internetu, na przykład poprzez organizację wspólnych wysłuchań w specyficznych kwestiach lub prowadzenie otwartych konsultacji w ramach forum zainteresowanych stron zgodnie z metodą „open space”.

4.3.3

Same konsultacje nie stanowią jednak jeszcze rzeczywistego dialogu ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim. Z tego względu Komitet wzywa Komisję do przeglądu i uporządkowania dotychczasowej praktyki konsultacji. Z jednej strony konieczne jest zapewnienie odpowiednich ram czasowych konsultacji, aby zorganizowane społeczeństwo obywatelskie i poszczególni obywatele faktycznie mieli czas na opracowanie swoich odpowiedzi, a konsultacje nie odbywały się jedynie dla formalności. Z drugiej strony konieczne jest nadanie procesowi oceny bardziej przejrzystego charakteru. Aby podjąć rzeczywisty dialog, Komisja powinna odpowiadać na zgłaszane wnioski i przedstawiać swoje stanowisko, dlaczego ta czy inna propozycja została przyjęta bądź odrzucona. Komisja powinna możliwie szczegółowo omówić te i inne usprawnienia ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim.

4.4.1

Komitet podziela opinię, że ta nowa europejska inicjatywa obywatelska ma dla integracji europejskiej znaczenie, które daleko wykracza poza aspekt prawny, i należy ją uznać za pierwszy element demokracji bezpośredniej na szczeblu ponadnarodowym, który jednak – zgodnie z treścią postanowienia – jest ograniczony do obywateli Unii. Komitet przyjąłby z zadowoleniem, gdyby przy zmianie traktatów stale uwzględniano także obywateli państw trzecich zamieszkałych na terytorium Unii.

4.4.2

Należy podkreślić, że nowa europejska inicjatywa obywatelska nie stanowi „inicjatywy ludowej”, która funkcjonuje w wielu państwach członkowskich i w związku z którą inicjuje się wiążące referendum, lecz raczej „inicjatywę programową”, za pomocą której wzywa się Komisję do podjęcia działań prawodawczych. To instrument mniejszości, pozwalający jedynie uzyskać wpływ na kształt programu politycznego. Prawo inicjatywy prawodawczej pozostaje w rękach Komisji, a ewentualnie rozpoczęty w ten sposób proces prawodawczy przebiega w ramach określonych procedur.

4.4.3

Omawiany instrument wymaga oczywiście określonych zasad i standardów. Jednak z uwagi na to, że instrumenty demokracji bezpośredniej na szczeblu europejskim wymagają dopiero opracowania, konieczne jest zapewnienie europejskiej inicjatywie obywatelskiej ram dalszego rozwoju. W rozporządzeniu w sprawie realizacji art. 11 ust. 4 TUE należy ustanowić możliwie jak najniższe standardy minimalne i jakościowe, a w dziedzinach, w których na szczeblu wspólnotowym brak jest danych opartych na doświadczeniu, konieczne jest pozostawienie marginesu swobody decyzyjnej i interpretacyjnej, ponieważ skutkiem europejskiej inicjatywy obywatelskiej może być jedynie uwzględnienie konkretnego zagadnienia w programie działań Komisji.

4.4.4

Komitet w żadnym razie nie podziela jednak stanowiska Parlamentu Europejskiego (9), „że monitoring przebiegu inicjatywy obywatelskiej jest politycznym zadaniem Parlamentu”, i wypowiada się przeciwko monitorowaniu procesu z zakresu przedlegislacyjnego przez prawodawcę. Taki „monitoring” stanowiłby naruszenie zasady podziału władzy; z tego względu Komitet opowiada się za ustanowieniem niezależnej „instytucji doradczej” bądź „punktu informacyjnego”, który wspierałby inicjatorów na etapie przygotowywania i startu europejskiej inicjatywy obywatelskiej, aby można było zasadniczo unikać oczywistych konfliktów z przepisami w zakresie dopuszczalności i wykonania, skoro nie da się ich wykluczyć.

4.4.5

Całkowicie słusznie Parlament zwraca w tym zakresie uwagę na konieczność dokonania rozróżnienia między petycjami, które kieruje się do Parlamentu, a inicjatywami obywatelskimi, które mają stanowić wezwanie skierowane do Komisji. W tym kontekście konieczne jest opracowanie całkowicie odmiennych procedur i wymogów w odniesieniu do obu tych instrumentów współuczestnictwa obywateli.

4.4.6

Będąca elementem demokracji bezpośredniej europejska inicjatywa obywatelska stanowi również skuteczny sposób inicjowania ponadnarodowych procesów debaty. Dzięki temu obywatele, obecnie raczej zdystansowani wobec „politycznej Europy”, mogą zaproponować konkretne inicjatywy i cele. Im aktywniej się ich zaprosi i zachęci do udziału w inicjatywach, bez stawiania przed nimi zbędnych przeszkód administracyjnych, tym szybciej przestaną się uważać za widzów niezrozumiałego procesu decyzyjnego i przekształcą się z przedmiotu w podmiot europejskiej wspólnotowości. Taki realizowany etapami proces, wymagający zmierzenia się z problemami istotnymi dla Europy, musi przyczynić się do stworzenia europejskiej świadomości i europejskiej opinii publicznej.

4.4.7

Pod względem merytorycznym należy zwrócić uwagę, że europejska inicjatywa obywatelska oczywiście nie może być sprzeczna z traktatami ani z europejską kartą praw podstawowych. Podobnie jak w przypadku procesu pośredniego / parlamentarnego, również w przypadku bezpośredniego / obywatelskiego procesu wypracowywania opinii może się jednak zdarzyć, że ugrupowania ekstremistyczne będą chciały wykorzystać istniejące kanały kształtowania opinii i (nad)użyć ich do swoich celów. To jedno z wielkich, zasadniczych wyzwań stojących przed każdą demokracją, ale jednocześnie największa zaleta systemów demokratycznych w porównaniu z systemami niedemokratycznymi. Nowoczesna demokracja przedstawicielska, opierająca się na filarach zarówno bezpośrednich, jak i pośrednich, musi polegać na możliwości otwartego i przejrzystego dyskutowania nad zagadnieniami niewygodnymi, a nawet ekstremistycznymi.

4.5.1

Chociaż Komitet nie był bezpośrednim adresatem zakończonego procesu konsultacji, to uprzedzając zbliżające się prace w Parlamencie i Radzie nad wnioskami dotyczącymi rozporządzeń, chciałby wnieść ekspercki wkład w kształtowanie opinii i przedstawić poniżej swoje stanowisko w odniesieniu do kwestii poruszonych w zielonej księdze.

4.6.1

Komitet podziela zdanie Komisji, że wartość minimalna powinna być ustalona w oparciu o obiektywne kryteria. Nie zgadza się jednak ze stanowiskiem Komisji, że dopiero jedna trzecia państw członkowskich, a więc 9 państw, gwarantuje reprezentatywność interesów Unii, ale z drugiej strony nie podziela również opinii niektórych organizacji, że już 4 państwa członkowskie stanowią wystarczającą znaczną liczbę.

4.6.2

Komitet zgadza się raczej z opinią Parlamentu Europejskiego, że jedna czwarta państw członkowskich, a więc obecnie 7 państw, stanowi odpowiednią wartość minimalną. Ta wartość opiera się na art. 76 TFUE, dotyczącym możliwości przyjęcia z inicjatywy jednej czwartej państw członkowskich aktów prawnych dotyczących współpracy administracyjnej w ramach współpracy sądowniczej i policyjnej lub w sprawach karnych. Zdaniem Komitetu to odpowiedni punkt odniesienia dla zapewnienia prawdziwego wymiaru europejskiego inicjatywy obywatelskiej.

4.7.1

Ponieważ w traktacie z Lizbony wspomina się jedynie o „znacznej liczbie państw członkowskich”, pojawiła się również możliwość, aby nie określać minimalnej liczby uczestników z danego państwa. Z uwagi na przywoływany kilkukrotnie w traktacie wymóg podwójnej większości Komitet podziela jednak opinię Komisji, że rezygnacja z minimalnej liczby uczestników z danego państwa członkowskiego byłaby sprzeczna z duchem traktatu.

4.7.2

Zamiast sztywnego, liczbowego określenia udziału procentowego w wysokości 0,2 % dla każdego państwa członkowskiego Komitet opowiada się raczej za systemem ruchomym, który pozwoliłby na wypracowanie rozsądnej równowagi między państwami. Na przykład możliwy byłby wymóg minimalnej wartości w wysokości 0,08 % (10), aby można było uwzględnić podpisy pochodzące z danego państwa członkowskiego. Ogólnie inicjatywa obywatelska musi oczywiście uzyskać milion podpisów. Z połączenia obu tych kryteriów powstaje automatyczne wyrównanie, które jest zgodne z zawartym w traktacie dążeniem do reprezentatywności oraz z faktycznym interesem ogólnoeuropejskim.

4.7.3

Zdaniem Komitetu takie elastyczne uregulowanie na rzecz ułatwienia realizacji wydaje się uzasadnione, także dlatego że efektem europejskiej inicjatywy obywatelskiej nie jest wiążąca decyzja, lecz jedynie wezwanie skierowane do Komisji.

4.8.1

Komitet podziela opinię Komisji, aby – dla uniknięcia zbędnego obciążenia administracyjnego – ogólnym warunkiem uczestnictwa było czynne prawo wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego w kraju zamieszkania uczestnika. Mimo całej sympatii dla włączenia młodzieży (na przykład poprzez obniżenie granicy wiekowej do 16 lat) takie odstępstwo od czynnego prawa wyborczego w wyborach do Parlamentu Europejskiego w nieproporcjonalnym stopniu utrudniłoby kontrolę podpisów, ponieważ prawie wszystkie kraje byłyby zmuszone do stworzenia podwójnego rejestru wyborców.

4.9.1

Również w tym przypadku Komitet uważa zbyt sztywne uregulowania formalne za niewskazane; powinny obowiązywać niezbędne wymogi formalne stosowane w odniesieniu do oficjalnych petycji oraz należy określić pewne minimalne warunki (patrz również pkt 4.13). Treść inicjatywy i postulowanej decyzji powinny być określone w sposób zwięzły i jednoznaczny. Musi być zawsze jasno określone, co popiera dana osoba, która podpisuje się pod europejską inicjatywą obywatelską.

4.10.1

Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w drodze odstępstwa od właściwego ustawodawstwa krajowego ustanowić na szczeblu wspólnotowym wspólne procedury postępowania lub standardy dotyczące zbierania, kontroli i potwierdzania autentyczności podpisów, ponieważ europejska inicjatywa obywatelska jest (nowym) ponadnarodowym instrumentem uczestnictwa.

4.10.2

Należy dopuścić wszelkie formy zbierania podpisów, które umożliwiają kontrolę tożsamości, a zbieranie podpisów za pomocą strony internetowej powinno być tak samo dopuszczalne jak publiczne zbieranie podpisów wśród obywateli. Zdaniem Komitetu takie wymogi, jak potwierdzenie autentyczności podpisu przez władze krajowe czy przez notariusza, stanowią zniechęcającą przeszkodę. Jednak obok kontroli tożsamości należy również zagwarantować dobrowolność i niezależność poparcia dla inicjatywy wyrażanego przez obywateli. W tym celu konieczne jest określenie specjalnych warunków, w szczególności w przypadku elektronicznego zbierania podpisów.

4.10.3

Nazwisko, adres, data urodzenia oraz adres elektroniczny w celu weryfikacji w przypadku zbierania podpisów za pośrednictwem internetu stanowią wystarczające gwarancje bezpieczeństwa i autentyczności. Należy dopilnować, aby w przypadku każdej inicjatywy, w odniesieniu do której przestrzega się określonych w rozporządzeniu wymogów minimalnych w zakresie zbierania podpisów, istniała pewność, że nie napotka ona żadnych zaskakujących, dodatkowych przeszkód w którymkolwiek państwie członkowskim. W przypadku Europejczyków mieszkających za granicą w celu przyporządkowania ich głosu stosuje się miejsce zamieszkania uczestnika.

4.10.4

Państwa członkowskie powinny dokonywać weryfikacji zebranych podpisów, przede wszystkim w ramach sprawdzonych w wielu państwach członkowskich systemów kontroli wyrywkowych.

4.11.1

Doświadczenia z inicjatywami obywatelskimi przed wejściem w życie traktatu z Lizbony pokazały, że wiele czasu zabrać może w szczególności faza rozruchu inicjatywy; z tego względu Komitet uważa zaproponowany przez Komisję termin jednego roku za zbyt krótki i opowiada się za terminem 18 miesięcy. Uwzględniając wcześniejszą uwagę, że inicjatywa rozpoczyna przecież proces dochodzenia do prawdziwie europejskiej opinii publicznej, wykraczający poza konkretny cel, zdaniem Komitetu godne ubolewania byłoby, gdyby z uwagi na stosunkowo krótki okres jednego roku pod znakiem zapytania stanęły korzystne efekty takiego procesu, wraz ze wszystkimi skutkami towarzyszącymi w zakresie polityki prawnej i społecznej.

4.12.1

Komitet zgadza się z opinią Komisji, że uprzednie wyjaśnienie prawidłowości i dopuszczalności inicjatywy należy do jej organizatorów. Rejestracja powinna być możliwa za pośrednictwem udostępnionej przez Komisję strony internetowej, która będzie zawierać również informacje merytoryczne, umożliwiające wszystkim obywatelom zdobycie informacji w sprawie bieżących inicjatyw.

4.12.2

W tym kontekście Komitet zachęca również, aby w ramach tworzonej strony internetowej w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej Komisja udostępniła także narzędzie on-line, za pomocą którego możliwe byłoby zbieranie podpisów. Taka strona internetowa mogłaby ponadto stanowić forum dyskusji o różnych inicjatywach i w ten sposób przyczyniać się do tworzenia europejskiej opinii publicznej.

4.12.3

Komitet uważa jednak, że inicjatorzy inicjatywy obywatelskiej powinni również dysponować punktem informacyjnym, który udzielałby porad nie tylko w kwestiach proceduralnych, lecz także merytorycznych. Komitet wyraża gotowość pełnienia funkcji takiego punktu informacyjnego.

4.12.4

Możliwe byłoby również rozważenie systemu żółtych / czerwonych kartek, za pomocą których dałoby się w miarę szybko zasygnalizować organizatorom inicjatywy obywatelskiej, że ich inicjatywa może nie być dopuszczalna, na przykład z uwagi na kryteria formalne lub brak właściwości Komisji w danej dziedzinie czy też wyraźne naruszanie praw podstawowych.

4.13.1

Zdaniem Komitetu organizatorzy inicjatywy powinni przedstawić następujące informacje:

4.13.2

Komitet nie może w żadnym razie zaakceptować zapowiedzi Komisji, że nie dopuszcza się żadnej formy publicznego wsparcia ani finansowania inicjatyw obywatelskich, oraz zwłaszcza jej uwagi, że jedynie w ten sposób można zagwarantować niezależność takich inicjatyw. Komisja Europejska wspiera finansowo struktury i działania wielu skutecznych organizacji pozarządowych i niedopuszczalne byłoby wyciąganie z tego wniosku, że współfinansowane przez Komisję podmioty społeczeństwa obywatelskiego są z tego względu od niej uzależnione. Ponadto w przypadku konsekwentnej realizacji założenia Komisji tylko duże organizacje mające zasobnych zwolenników byłyby w stanie doprowadzić do sukcesu europejskiej inicjatywy obywatelskiej.

4.13.3

W tym celu Komitet proponuje przedyskutowanie możliwości udzielenia przez UE wsparcia finansowego po osiągnięciu pierwszego etapu, na przykład po zebraniu 50 tysięcy podpisów w trzech państwach członkowskich, aby wykluczyć pozbawione perspektyw i niepoważne kampanie. Również w tym przypadku pewną rolę mógłby odegrać proponowany system żółtych i czerwonych kartek.

4.14.1

Zdaniem Komitetu zaproponowany przez Komisję okres 6 miesięcy stanowi maksymalny termin; Komitet popiera podejście dwustopniowe (2 miesiące na zbadanie kryteriów formalnych i 3 miesiące na podjęcie decyzji merytorycznej (11) zaproponowane przez Parlament Europejski w jego rezolucji. Komisja powinna zapewnić możliwie jak największą przejrzystość tego wewnętrznego procesu decyzyjnego.

4.14.2

Po przedłożeniu skutecznej inicjatywy obywatelskiej należy przeprowadzić ostateczną weryfikację dopuszczalności prawnej.

4.14.3

W trakcie oceny politycznej przez Komisję Komitet, włączając ewentualnie Parlament i prezydencję w Radzie, przeprowadzi wysłuchania, dające organizatorom szansę przedstawienia Komisji ich inicjatywy. O ile to konieczne, EKES mógłby uzupełnić ten proces opinią rozpoznawczą lub opinią z inicjatywy własnej w danej sprawie.

4.14.4

Decyzja dotycząca przyjęcia, częściowego przyjęcia lub odrzucenia inicjatywy przez Komisję powinna być szczegółowo i jawnie uzasadniona inicjatorom. W przypadku odrzucenia Komisja powinna wydać formalną decyzję, która może podlegać zaskarżeniu przed ETS.

4.15.1

Zdaniem Komitetu do zakresu odpowiedzialności inicjatorów należy decyzja o rozpoczęciu mimo wszystko inicjatywy dotyczącej podobnego zakresu merytorycznego. Ponownie należy przypomnieć, że w przypadku europejskiej inicjatywy obywatelskiej mamy do czynienia z „inicjatywą programową”. Z tego względu Komitet nie widzi powodów, aby ustanawiać w tym zakresie jakiekolwiek zakazy bądź przeszkody.

4.16.1

Komitet uważa, że Komisja powinna zapewnić tłumaczenie na wszystkie języki urzędowe inicjatywy obywatelskiej, której organizatorom udało się już zebrać 50 tysięcy podpisów z trzech państw członkowskich.

—

opracowywanie opinii w sprawie zaakceptowanej formalnie przez Komisję inicjatywy obywatelskiej w okresie jej ewaluacji;

—

ewentualne opracowywanie opinii w celu wsparcia trwającej inicjatywy obywatelskiej;

—

organizację wysłuchań w odniesieniu do skutecznych inicjatyw (z udziałem organizatorów, Komisji, Parlamentu, Rady);

—

ustanowienie punktu informacyjnego (jako punktu kontaktowego dla obywateli m.in. w kwestiach proceduralnych);

—

zapewnianie informacji towarzyszących (opracowanie wytycznych „demokracji uczestniczącej”, konferencje w sprawie praktycznej realizacji itp.).

—

15 przedstawicieli szefów państw i rządów państw członkowskich,

—

13 przedstawicieli szefów państw i rządów państw kandydujących,

—

30 przedstawicieli parlamentów krajowych państw członkowskich,

—

26 przedstawicieli parlamentów krajowych państw kandydujących,

—

16 przedstawicieli spośród posłów do Parlamentu Europejskiego,

—

2 przedstawicieli Komisji Europejskiej.

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/66

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/67

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/68

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/69

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/70

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/71

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/72

28.12.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 354/73

—

ma ono zastosowanie nie tylko do samochodów osobowych, lecz także do innego typu pojazdów, takich jak autobusy i ciężarówki;

—

zobowiązuje każdego producenta do dokonania wyboru między systemem dystrybucji selektywnej a systemem wyłącznej dystrybucji, przy czym przedmiotem zwolnienia mogą być w zasadzie dwa różne systemy dystrybucji:

—

W tej samej umowie nie można łączyć klauzul dotyczących dystrybucji selektywnej i dystrybucji wyłącznej. Konkretnie rzecz ujmując, w systemie dystrybucji selektywnej nie jest dozwolona tak zwana „klauzula lokalizacji”, podczas gdy możliwe było narzucenie jej wyłącznym dystrybutorom.

—

W art. 8 ust. 1 rozporządzenia wyróżniono trzy różne rynki produktowe:

—

Oprócz pułapów udziału w rynku w art. 6 ust. 1 lit. c) rozporządzenia uznano za niezgodną z warunkami ustanowionymi w traktacie sytuację, gdy „ceny lub warunki dostaw towarów objętych umową lub towarów im odpowiadających różnią się zasadniczo w zależności od rynku geograficznego”; w takiej sytuacji Komisja może nawet cofnąć korzyść wynikającą z omawianego rozporządzenia.

—

Ze swej strony Komisja zamierza walczyć z przeszkodami dla handlu równoległego i w rozporządzeniu nr 1400/2002 stwierdza się, że ograniczenie przez dystrybutora sprzedaży użytkownikom ostatecznym w innych państwach członkowskich (np., gdy cena nabycia lub wynagrodzenie dystrybutora uzależniona jest od przeznaczenia pojazdów lub od miejsca zamieszkania użytkownika ostatecznego) równa się pośredniemu ograniczeniu sprzedaży. Oprócz tego nie są już dozwolone cele sprzedaży, przyznawanie ilości produktów ani system premii odnoszące się do terenu mniejszego niż teren wspólnego rynku.

—

projekt rozporządzenia w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu do kategorii porozumień wertykalnych i praktyk uzgodnionych w sektorze motoryzacyjnym oraz

—

projekt komunikatu Komisji: „Dodatkowe wytyczne w sprawie ograniczeń wertykalnych w porozumieniach dotyczących sprzedaży i naprawy pojazdów silnikowych”.

a)

W odniesieniu do porozumień dotyczących sprzedaży nowych pojazdów od dnia 31 maja 2013 r.:

b)

W odniesieniu do porozumień dotyczących usług naprawy i przeglądów oraz dystrybucji części zamiennych od dnia 31 maja 2010 r.:

—

Porozumienia ograniczające sprzedaż części zapasowych przez podmioty wchodzące w skład systemu dystrybucji selektywnej producenta pojazdów silnikowych niezależnym warsztatom wykorzystującym je w celu świadczenia usług naprawy bądź przeglądu.

—

Porozumienia, które są wprawdzie zgodne z rozporządzeniem ogólnym, lecz ograniczają zdolność producenta części zapasowych do ich sprzedaży autoryzowanym warsztatom w ramach systemu dystrybucji producenta pojazdów silnikowych, niezależnym dystrybutorom części zapasowych, niezależnym warsztatom bądź użytkownikom końcowym. Nie stoi to w sprzeczności z przepisami dotyczącymi odpowiedzialności w prawie prywatnym, z możliwością zażądania użycia „części zapasowych o równorzędnej jakości”, a nawet z porozumieniami uwzględniającymi zobowiązanie autoryzowanych warsztatów do korzystania w wypadku napraw w okresie gwarancyjnym wyłącznie z części zapasowych dostarczonych przez producenta pojazdów.

—

Porozumienia, które ograniczają zdolność producenta podzespołów lub oryginalnych części zamiennych do wyraźnego i skutecznego umieszczenia na nich swojego zarejestrowanego znaku bądź logo.