22.9.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 228/1

1.1

EKES jest zdania, że lasy i wytwarzane przez nie odnawialne drewno odgrywają istotną rolę w kontrolowaniu zmian klimatycznych, ponieważ:

1.2

EKES zauważa, że drewno jest w Europie wykorzystywane głównie w budownictwie, jako źródło energii oraz do produkcji mebli i papieru. Dzięki efektowi domina wywoływanemu przez łańcuch przetwórczy produkty z drewna przynoszą znaczną wartość dodaną w postaci zatrudnienia, dochodów dla właścicieli lasów oraz aktywności gospodarczej, zwłaszcza na obszarach wiejskich.

1.3

EKES podkreśla, że już od kilku dziesięcioleci europejskie lasy są biotopami obniżającymi zawartość dwutlenku węgla (ang. carbon sink), ponieważ wyrąb jest mniejszy niż roczny przyrost netto, co pomogło spowolnić gromadzenie się dwutlenku węgla w atmosferze. Trzeba zagwarantować, że naturalne lasy dalej będą odgrywać istotną rolę jako magazyny dwutlenku węgla oraz ostoja różnorodności biologicznej. Zrównoważona gospodarka leśna w Europie jest monitorowana przy wykorzystaniu kryteriów i wskaźników MPOLE (1), nad którymi stale trwają prace.

1.4

EKES proponuje, by UE podjęła następujące działania:

1.5

EKES podkreśla, że w związku z potencjalnym negatywnym wpływem zmian klimatycznych państwa członkowskie UE powinny opracować plany gospodarki leśnej na wypadek sytuacji kryzysowych w celu zapobiegania zniszczeniom lasów powodowanym przez zjawiska ekstremalne (burze, susze, pożary lasów, zniszczenia powodowane przez szkodniki) oraz naprawiania skutków takich zniszczeń i lepszego informowania o znaczeniu gospodarki leśnej.

1.6

EKES zaleca także, by państwa członkowskie rozwinęły rozproszoną produkcję bioenergii dzięki wykorzystaniu cen gwarantowanych.

1.7

EKES podkreśla, że lasy nie tylko mają duże znaczenie w związku ze zmianami klimatycznymi, lecz także pełnią wiele innych ważnych funkcji ekologicznych, społecznych i gospodarczych, które trzeba chronić. Obok produkcji drewna, cele leśnictwa obejmują także zachowanie różnorodności biologicznej w lasach, gospodarkę zasobami wody gruntowej, ochronę krajobrazu, wykorzystanie lasów do celów rekreacyjnych i turystycznych, tworzenie bariery dla hałasu powodowanego przez transport, zapobieganie lawinom i erozji oraz zapewnianie produktów innych niż drewno, takich jak owoce jagodowe, grzyby i zwierzyna. Te rozliczne dodatkowe funkcje lasu służące dobrobytowi społecznemu nie znajdują odzwierciedlenia w żadnych wyliczeniach rentowności ani w cenach drewna.

2.1

W grudniu 2008 r. Parlament Europejski przyjął pakiet klimatyczno-energetyczny UE. Na lasy i leśnictwo wpływ będą miały następujące decyzje legislacyjne:

2.2

Lasy pokrywają 31 % powierzchni lądowej Europy i szacuje się, że pochłaniają ok. 10 % rocznej emisji dwutlenku węgla w Europie (3). Ilość dwutlenku węgla uwalnianego do atmosfery w lasach, którymi gospodaruje się w sposób zrównoważony, jest mniejsza (biotop obniżający zawartość dwutlenku węgla) lub taka sama (neutralność pod względem emisji dwutlenku węgla) jak ilość dwutlenku węgla pochłanianego przez las z atmosfery.

3.1

Tereny leśne w UE-27 pokrywają 156 milionów hektarów. Jednakże ze względu na warunki naturalne nie wszystkie tereny leśne są dostępne do pozyskiwania drewna i wykorzystania gospodarczego. Szacuje się, że odsetek dostępnych terenów wynosi średnio 80–90 %, lecz w Europie Wschodniej często wynosi on jedynie 40–50 %. W ciągu ostatnich 15 lat powierzchnia terenów leśnych w UE-27 zwiększyła się o około 10 milionów hektarów wskutek zalesiania, ponownego zalesiania dawnych gruntów rolnych i naturalnego odnawiania się lasów. Powierzchnia terenów leśnych wzrosła o tyle, ile wynosi powierzchnia Węgier.

3.2

Około 60 % lasów UE-27 jest własnością prywatną i należy głównie do rodzin, a 40 % jest własnością publiczną i należy np. do państwa, gmin, wspólnot religijnych oraz innych podmiotów. Liczba prywatnych właścicieli lasów wynosi ogółem ponad 15 milionów i wzrasta w wyniku zmian struktury własności lasów w krajach Europy Wschodniej oraz różnych rozstrzygnięć związanych z podziałem spadków.

3.3

W Europie ludzie od stuleci na różne sposoby wykorzystywali lasy, zmieniając ich strukturę. Faktycznie działalność człowieka przekształciła europejskie lasy, w związku z czym są one określane jako zmienione pod względem składu gatunkowego lasy półnaturalne (85 % lasów jest tego rodzaju). Obok tych lasów leśnictwo obejmuje także plantacje leśne, które spotyka się głównie w południowo-zachodniej Europie. Stanowią one 8 % europejskich obszarów leśnych. Lasy naturalne (5), nienaruszone przez człowieka (lasy i inne obszary zalesione, który nie są objęte działalnością leśną), występujące głównie w Europie Wschodniej, krajach bałtyckich i skandynawskich, stanowią około 5 %.

3.4

Lasy naturalne i chronione obszary leśne to najważniejsza kategoria lasów z punktu widzenia zachowania różnorodności biologicznej. Lasy naturalne to stabilne ekosystemy pomagające w przeciwdziałaniu skutkom zmian klimatycznych. Około 8 % europejskich terenów leśnych podlega ochronie w celu zachowania różnorodności biologicznej, a około 10 % podlega ochronie ze względu na ochronę krajobrazu, co daje ogółem 18 % (czyli 34 miliony hektarów). W ostatnich latach wzrosła ilość terenów chronionych ustawowo lub na mocy innych przepisów. Najrzadziej występujące i najcenniejsze lasy europejskie, które mogą podlegać ochronie, w większości przypadków już jej podlegają. Lasy chronione są często położone na terenach górskich lub z dala od terenów zamieszkanych i należą do obszarów najcenniejszych (nietkniętych przez działalność człowieka) pod względem różnorodności występujących tam gatunków. Ponadto około 10 % lasów jest objętych ochroną, aby chronić systemy wodne, zasoby wód gruntowych i glebę oraz aby zapobiec występowaniu lawin lub erozji. Różnorodność biologiczna jest również wspierana w ramach zarządzania lasami gospodarczymi poprzez pozostawianie w lesie martwych drzew oraz siedlisk mikroorganizmów w celu zachowania rzadkich gatunków.

3.5

W Europie przyrost lasów gospodarczych jest znacznie większy niż wyrąb. W 2005 r. w UE-27 zasoby drzewostanu zwiększyły się o 687 mln m3 netto (w lasach, w których warunki naturalne pozwalają na pozyskiwanie drewna). Wyrąb to odpowiednio 442 mln m3. Oznacza to, że współczynnik wykorzystania lasów, czyli stosunek wyrębu do przyrostu, wyniósł średnio około 60 % (wahał się od 30 do 80 %). W północnych państwach członkowskich i Europie Środkowej wynosi on ponad 50 %, lecz w Europie Południowej i Południowo-Wschodniej utrzymuje się poniżej 50 %. Współczynnik wykorzystania lasów wzrastał w ciągu ostatnich 10 lat, ale nie osiągnął jeszcze poziomu z 1990 r. Tempo wyrębu wzrosło do pewnego stopnia z powodu gwałtownych burz w pierwszym dziesięcioleciu nowego tysiąclecia, które spowodowały, że w niektórych miejscach zbiór drewna nastąpił w krótkim okresie, a wyrąb osiągnął skalę odpowiadającą zbiorowi z kilku zwykłych lat. W 2006 r. import drewna okrągłego, wiórów i odpadów drewnianych do Europy (UE-27) wyniósł 83 mln m3 (z wyłączeniem papieru i celulozy), a 54 mln m3 wynosił eksport do krajów spoza UE (6).

3.6

Niewykorzystany odsetek przyrostu lasu w istniejących lasach gospodarczych wynosi prawie 40 % (lub około 250 mln m3), ponieważ wyrąb jest mniejszy niż przyrost. W ciągu ostatnich 50 lat w UE-27 stale powiększały się także zasoby leśne. Ogólne zasoby drzewostanu wynoszą około 30 mld m3, co odpowiada 9,8 mld ton dwutlenku węgla. Część dwutlenku węgla wychwyconego przez drzewa jest magazynowana w glebie, jednak z powodu braku odpowiednich badań nie istnieją ogólnoeuropejskie szacunki dotyczące udziału gleby w magazynowaniu dwutlenku węgla. Z punktu widzenia wiązania dwutlenku węgla między lasami gospodarczymi a naturalnymi istnieje istotna różnica: lasy naturalne w swoim „stanie docelowym” są z perspektywy ochrony klimatu po prostu magazynami węgla, w których wiązanie (poprzez przyrost biomasy) i uwalnianie dwutlenku węgla (poprzez rozkładanie się biomasy) są w równowadze, podczas gdy w lasach gospodarczych dzięki wyrębowi drzew powstają wciąż nowe i dodatkowe możliwości wiązania dwutlenku węgla. EKES chciałby z całą mocą podkreślić, że nie jest jego intencją przyznanie w związku z tym większej wartości lasom gospodarczym niż lasom naturalnym.

3.7

Istotne jest zbadanie potencjału europejskich lasów w zakresie pozyskiwania drewna oraz innych form użytkowania lasów, aby zrozumieć i ocenić pochłanianie dwutlenku węgla, produkcję bioenergii leśnej oraz obieg węgla związany z produktami z drewna. Jak dotąd nie ma spójnego obrazu potencjału w zakresie wyrębu lasów dla UE-27 jako całości. Niektóre państwa dysponują krajowymi programami dotyczącymi leśnictwa, które określają różne możliwości w zakresie wyrębu z uwzględnieniem potrzeb związanych z ochroną lasów, różnorodności biologicznej i innych wielofunkcyjnych aspektów.

4.1

Lasy wychwytują dwutlenek węgla (CO2) z atmosfery w procesie asymilacji i zamieniają go na biomasę, głównie w formie drewna, wydzielając jednocześnie tlen, który ma zasadnicze znaczenie dla przeżycia zwierząt i ludzi. Zmiany klimatyczne, zwłaszcza zwiększenie się ilości gazów cieplarnianych w atmosferze oraz wzrost temperatur, lecz także ilość ozonu na powierzchni ziemi, osady azotu i zakwaszenie gleby, stanowią zagrożenie – natychmiast lub po upływie określonego czasu – dla zdrowia, przyrostu i struktury lasów.

4.2

Zmiany klimatyczne wywierają na lasy dwojaki wpływ. Na przykład jeśli klimat stopniowo staje się cieplejszy lub suchszy, drzewa muszą przystosować się do tej zmiany. Proces przystosowawczy następuje stopniowo i można planować jego przebieg oraz działania, które mają na niego wpływać. Najpoważniejsze bezpośrednie zagrożenia dla rozwoju lasów wynikają z ekstremalnych zjawisk pogodowych. Szeregi czasowe tworzone dla okresu od 1850 r. wskazują na wyraźny wzrost szkód spowodowanych w Europie przez burze w ciągu ostatnich 20 lat. Podobnie w krajach śródziemnomorskich w ciągu ostatniego dziesięciolecia miało miejsce bardzo wiele pożarów lasów. Niemożliwe jest dokładne przewidzenie wystąpienia ekstremalnych zjawisk pogodowych, lecz można przygotować się na nie dzięki planowaniu.

4.3

Jeśli istniejące lasy gospodarcze nie przystosują się wystarczająco do stopniowych zmian klimatycznych, skutkami będą między innymi osłabienie żywotności drzew, obniżenie wydajności, obumarcie poszczególnych drzew, mniejsza zdolność drzew do konkurowania, a w rezultacie zwiększone występowanie chorób i szkodników oraz zmiana składu gatunkowego lasów. Istnieje również niebezpieczeństwo, że w regionach północnych drzewa nie przystosują się, ponieważ tempo ich przyrostu ulega zmianom spowodowanym wydłużaniem się okresu wegetacyjnego i niewystarczającym dostosowaniem się do okresu uśpienia lub okresu zimowego. W przypadku wystąpienia takich ekstremalnych zjawisk pogodowych, jak susze, pożary lasów, burze lub zniszczenia spowodowane opadami śniegu, może dojść do obumarcia drzew na dużych obszarach i uniemożliwienia ponownego zalesienia, a martwe drzewa mogą spowodować masowe rozprzestrzenienie się szkodników, także w okolicznych zdrowych lasach.

4.4

Zmiany klimatyczne wywierają różny wpływ na poszczególne strefy wegetacyjne. Oczekiwane są następujące główne zmiany w poszczególnych krajach i strefach wegetacyjnych (obszarach północnych, strefie umiarkowanej, śródziemnomorskiej strefie wegetacyjnej, obszarach górskich i polarnych):

Konsekwencją zmian klimatycznych może być przesunięcie się w górę lub na północ granicy drzew oraz stopniowe wyginięcie pewnych gatunków w lasach na obszarach górskich i położonych przy granicy drzew w regionach północnych i polarnych.

5.1

Dobra gospodarka leśna jest głównym sposobem poprawy zdolności lasów do przystosowania się do zmian klimatycznych. Częścią gospodarki leśnej są środki zapobiegawcze, takie jak dostrzeganie na czas i usuwanie obumierających drzew oraz pilnowanie, by ilość materii, która mogłaby powodować pożary lasów, była jak najmniejsza. Trzeba podnieść świadomość znaczenia, jakie gospodarka leśna ma dla przystosowywania się do zmian klimatycznych, wśród społeczeństwa, właścicieli lasów i osób odpowiedzialnych za gospodarkę leśną. W przypadku większości lasów w UE gospodarka leśna prowadzona jest na bieżąco, w związku z czym ogólnie lasy charakteryzują się wysoką wydajnością i żywotnością. Potencjalne środki przystosowawcze trzeba podjąć już teraz i stale je kontynuować, ponieważ w leśnictwie konieczne jest myślenie długoterminowe, jako że cykle życiowe trwają zazwyczaj od 15 do 150 lat.

5.2

Jeśli chodzi o regenerację lasu, należy sadzić drzewa najlepiej przystosowane do warunków panujących w danej okolicy. Dobrze jest wybierać gatunki rodzime, ponieważ ze względu na swe cechy genetyczne gatunki drzew naturalnie występujące w danym miejscu mają większe możliwości przystosowania się do lokalnych zmian klimatycznych. Należy też preferować lasy mieszane, gdyż obecność różnych rodzajów drzew o różnych właściwościach zmniejsza zagrożenia dla lasów.

5.3

W jednogatunkowych lasach iglastych zasadzonych poza ich naturalnym obszarem występowania, należy podjąć wysiłki w celu zmiany tych lasów w taki sposób, aby przywrócić pierwotny skład gatunkowy. Sadzone przez człowieka lasy jednogatunkowe są często mniej niż lasy mieszane odporne na burze i nierzadko po nich następujące zniszczenia powodowane przez insekty.

5.4

Trzeba opracować plany gospodarki leśnej na wypadek sytuacji kryzysowych, rozwiązania finansowe w celu pokrycia ewentualnych szkód oraz modele operacyjne, tak aby sektor ten był przygotowany na szkodliwe skutki nagłych i ekstremalnych zjawisk pogodowych powodowanych zmianami klimatycznymi oraz na wynikające z nich zniszczenia lasów. Konieczne jest ustalenie obszarów szczególnie zagrożonych takimi ekstremalnymi warunkami pogodowymi. Trzeba także sporządzić modele operacyjne dotyczące sytuacji nagłego wzrostu skali wyrębu oraz zapewnienia sprawnego funkcjonowania rynków drewna.

5.5

Zmiany klimatyczne i międzynarodowy handel materiałem roślinnym zwiększają rozprzestrzenianie się obcych gatunków i szkodników roślin. Dyrektywa UE w sprawie ochrony roślin zawiera przepisy dotyczące zwalczania szkodników roślin, zapobiegania rozprzestrzenianiu się pasożytów oraz wymogów związanych z międzynarodowym handlem drewnem i sadzonkami. Aby zapobiec rozprzestrzenianiu się najniebezpieczniejszych szkodników drewna (np. węgorka sosnowca) i zachować zdrowie lasów, na obszarze UE muszą obowiązywać wystarczająco ścisłe przepisy dotyczące ochrony roślin i musi być prowadzone skuteczne monitorowanie. Potrzebne są krajowe strategie i programy w celu zwalczania inwazyjnych gatunków obcych.

5.6

Gospodarowanie lasami nie musi być sprzeczne z celami w zakresie różnorodności biologicznej. W zarządzaniu półnaturalnymi lasami gospodarczymi powinno się uwzględniać kwestie różnorodności biologicznej i w drzewostanach gospodarczych pozostawiać martwe drewno i nienaruszone mikrobiotopy w celu zachowania żywych organizmów. Kilka państw członkowskich UE udziela wsparcia finansowego prywatnym właścicielom lasów, którzy podejmują się ich dobrowolnej ochrony, co jest środkiem mającym na celu wspieranie różnorodności biologicznej. Również systemy certyfikacji lasów wymagają, aby w gospodarce leśnej uwzględniane były kryteria dotyczące ich różnorodności biologicznej.

5.7

Obecnie w europejskich lasach gospodarczych występuje duża ilość martwego drewna w postaci stojących lub powalonych drzew, które odgrywa rolę magazynu dwutlenku węgla i zapewnia także konieczne środowisko życia dla organizmów żywych. Średnia ilość martwego drewna wynosi 10 m3/ha. Obecność dużej ilości martwego drewna może sprzyjać masowemu rozprzestrzenianiu się szkodników drewna lub dużym pożarom lasów. Korzyści dla różnorodności biologicznej są jednak znaczne i dlatego ważne jest, aby nie usuwano martwego drewna już obecnego w lasach z miejsc, w których niegdyś rosło, na przykład w celu wykorzystania go jako paliwa opałowego.

5.8

Lasy naturalne i chronione obszary leśne są konieczne dla zachowania różnorodności biologicznej. Jeśli chodzi o pochłanianie dwutlenku węgla, las naturalny w ciągu swego cyklu życia przechodzi od pełnienia funkcji biotopu obniżającego zawartość dwutlenku węgla do funkcji magazynu dwutlenku węgla. Zatem przejście od aktywnej gospodarki lasami do ich pełnej ochrony oznacza zmniejszenie się powierzchni terenu odpowiedniego dla zespołów rosnących drzew, które mogą przyczynić się do zwiększenia ilości dwutlenku węgla magazynowanego w lasach, a w szczególności mogą być źródłem produktów z drewna zastępujących inne formy energii i inne materiały.

5.9

Jeśli chodzi o przeciwdziałanie zmianom klimatycznym, zintegrowana ochrona (martwe drewno i małe biotopy) w ramach zarządzania lasami gospodarczymi jest skuteczniejsza od pełnej ochrony lasów.

6.1

Dzięki procesowi wzrostu drzew i późniejszego przetwarzania drewna lasy wpływają na zmiany klimatyczne na cztery sposoby:

6.2

Już od kilku dziesięcioleci lasy europejskie działają jak biotop obniżający zawartość dwutlenku węgla, ponieważ wyrąb mniejszy niż roczny przyrost netto spowolnił gromadzenie się dwutlenku węgla w atmosferze. Lasy gospodarcze nie mogą bez końca pełnić tej funkcji, ponieważ w miarę jak wzrost wychodzi poza fazę optymalną, lasy przestają pochłaniać dwutlenek węgla. Dlatego też zarządzanie tymi lasami musi mieć charakter ciągły.

6.3

Efekty zastępowania innych materiałów przez pozyskane drewno (Harvested Wood Products, HWP) (7) są ważne z punktu widzenia łagodzenia zmian klimatycznych. Dwutlenek węgla jest wychwytywany z atmosfery przez drzewa rosnące w lasach, a następnie przenoszony i magazynowany w produktach z drewna, takich jak papier, meble, deski i drewniane budynki, a dzięki temu pozostaje usunięty z atmosfery – na przykład w formie drewnianego domu – nawet przez kilkaset lat. Pod koniec ich cyklu życia produkty z drewna mogą zostać poddane recyklingowi i spalone w celu wyprodukowania energii. Sprawozdawczość dotycząca emisji dwutlenku węgla w odniesieniu do produktów z drewna jest dobrowolna w ramach obliczeń emisji gazów cieplarnianych zgodnie z protokołem z Kioto i nadal jest niekompletna, częściowo z powodu uwzględniania handlu międzynarodowego.

6.4

Obecne bazy danych, zarówno krajowe, jak i międzynarodowe, umożliwiają obliczenie potencjału produktów z drewna w zakresie magazynowania dwutlenku węgla. Opracowywane są zasady dotyczące takich obliczeń, aby wykorzystywać je przy obliczaniu bilansu dwutlenku węgla dla lasów. Na konferencji dotyczącej zmian klimatycznych, która odbędzie się w 2009 r. w Kopenhadze, UE powinna zaproponować, by sprawozdawczość dotycząca ilości dwutlenku węgla związanego w produktach z drewna była uwzględniana jako obowiązkowa część obliczeń bilansu dwutlenku węgla w okresie po protokole z Kioto, od 2012 r.

6.5

Uwzględnienie potencjału produktów z drewna w zakresie magazynowania dwutlenku węgla w obliczeniach bilansu dwutlenku węgla mogłoby stanowić dla sektora leśnictwa dodatkową zachętę do bardziej efektywnego i przyjaznego dla środowiska gospodarowania lasami. Gospodarka leśna prowadzona w sposób ciągły ma istotne znaczenie dla zachowania żywotności lasów w obliczu szkodliwych skutków zmian klimatycznych.

7.1

Sektor budownictwa ma do odegrania bardzo ważną rolę w przeciwdziałaniu zmianom klimatycznym, ponieważ 40–50 % światowego zużycia energii pierwotnej przypada na ogrzewanie i chłodzenie budynków (8). Szacuje się, że prawie 40 % emisji CO2 powstaje przy produkcji materiałów budowlanych, podczas działań budowlanych i użytkowania budynków.

W UE-27 w roku 2005 zużyto w sumie 1 170,2 Mtoe: 28 % zużycia energii przypadło na przemysł, 30,9 % na transport i 41,1 % na gospodarstwa domowe. 8 % emisji dwutlenku węgla przypada na systemy ogrzewania i chłodzenia budynków. Znacznej części emisji dwutlenku węgla można uniknąć dzięki profesjonalnemu budownictwu i nowym technikom oraz większemu wykorzystywaniu drewna w budownictwie.

7.2

Przez cały cykl życia drewno jest wymagającym małych nakładów energii i odnawialnym materiałem budowlanym, który jest neutralny pod względem emisji dwutlenku węgla. Przy produkcji żadnego innego powszechnie stosowanego materiału budowlanego nie wykorzystuje się tak niewielkiej ilości energii jak w przypadku drewna. Wykorzystanie jednego metra sześciennego drewna jako substytutu innych materiałów budowlanych powoduje ograniczenie emisji dwutlenku węgla do atmosfery o średnio 1,1 tony.

7.3

Powszechniejszą budowę drewnianych budynków na świecie i większe wykorzystanie drewna w budownictwie ogranicza brak jednolitych norm, zasad i kryteriów certyfikacji. Sektor budownictwa powinien dysponować opartymi na obliczeniach naukowych analizami cyklu życia i emisji gazów cieplarnianych dla poszczególnych produktów, aby mógł dokonać obiektywnego porównania różnych materiałów. Rządy państw członkowskich powinny w większym stopniu włączać materiały z drewna umożliwiające ekologiczną budowę do polityki dotyczącej podaży drewna i stosować takie wymogi co do certyfikacji lasów, które są zgodne z międzynarodową koncepcją zrównoważonego rozwoju.

8.1

Biomasa leśna jest największym bezpośrednio dostępnym zasobem bioenergii w Europie i jest wykorzystywana w celach energetycznych na trzy sposoby:

W ostatnich latach w Europie znacznie wzrosła produkcja ciepła i elektryczności oraz skojarzone wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej z biomasy leśnej. Ciepło i elektryczność są produkowane w indywidualnych domach wolno stojących oraz w różnej wielkości ciepłowniach lub elektrociepłowniach obsługujących szkoły, podmioty publiczne, szpitale, społeczności wiejskie i miasta. Technologie produkcji biopaliw z biomasy leśnej i surowca drzewnego nadal znajdują się w fazie prób i rozwoju i konieczne są dalsze inwestycje. Piroliza biomasy, w wyniku której powstaje węgiel drzewny, który może być wykorzystywany w celu poprawy stanu gleby, stanowi nową możliwość poprawy wartości energetycznej drewna oraz skuteczności gleby jako magazynu dwutlenku węgla.

8.2

W 2006 r. w UE-25 produkcja energii z odnawialnych źródeł energii wyniosła 110 Mtoe, co stanowi około 14 % całkowitego zużycia energii (Eurostat 2008). Największa część (65 %) energii odnawialnej została wyprodukowana z biomasy, głównie pochodzącej z lasów (60 %). Udział energii pochodzącej z lasów w całkowitym zużyciu energii znacznie różni się w poszczególnych krajach UE-27.

8.3

Biopaliwa oparte na drewnie, które można pozyskiwać z lasów, obejmują różnego rodzaju wióry leśne, szczapy, pelety, brykiety, drewno z pni i korzeni, węgiel drzewny, gaz drzewny i szybko rosnące gatunki drzew, takie jak wierzba. Produkty uboczne przemysłu leśnego (przemysłowe odpady cieczy klarowanej i odpady drewniane, takie jak ług czarny, kora, trociny, odpady procesowe i drewno poddane recyklingowi) oferują ogromne możliwości energetyczne i są wykorzystywane w produkcji ciepła i energii, zwłaszcza w zintegrowanym przemyśle leśnym. Wykorzystanie produktów ubocznych i odzyskanego drewna do celów produkcji energii może osiągnąć 30-50 % wykorzystania drewna okrągłego.

8.4

W Europie istnieją możliwości znacznie większego niż obecnie wykorzystywania bioenergii pochodzącej z lasów. Zgodnie ze wstępnymi szacunkami potencjał Europy w zakresie pozyskiwania biomasy leśnej wynosi 100-200 mln m3 rocznie, z założeniem że nie stanowi ono zagrożenia dla środowiska, różnorodności biologicznej lasów i obszarów chronionych. Obecnie ilość biomasy leśnej pozyskanej oddzielnie lub w powiązaniu z pozyskiwaniem drewna z pni szacuje się na ok. 10-15 % potencjalnych możliwości jej pozyskiwania.

8.5

Większe wykorzystywanie biomasy leśnej stwarza nowe możliwości nie tylko dla właścicieli lasów poprzez torowanie drogi do szerszego rynku drewna i konkurencji cenowej, ale także dla przemysłu tartacznego poprzez oferowanie większego rynku dla jego produktów ubocznych. Duży popyt na biomasę leśną mógłby wywołać zmiany na rynku drewna okrągłego, ponieważ prowadziłby do większej konkurencji na rynku surowca drzewnego pomiędzy sektorem bioenergii a przemysłem wykorzystującym drewno z pni. Wsparcie dla korzystania z bioenergii, np. w formie cen gwarantowanych dla produkcji „ekologicznej” energii, jest ważnym instrumentem rozwijania różnego rodzaju strategii dotyczących bioenergii na szczeblu lokalnym i regionalnym. Wsparcie dla rozwoju regionalnego w UE powinno nadal być kluczowym elementem w rozważaniach nad zwiększeniem korzystania z bioenergii.

8.6

Rynki paliwa drzewnego, a zwłaszcza drewna opałowego, są przede wszystkim lokalne, ale szersze wykorzystywanie w UE drewna do celów energetycznych znacznie zwiększyłoby obroty i ilość miejsc pracy w sektorze produkcji maszyn i sprzętu. Specjalne maszyny i sprzęt potrzebne są do produkcji pelet, brykietów i innego rodzaju przetworzonego paliwa drzewnego. Produkcja energii wymaga dużej ilości kotłów i innego kosztownego sprzętu, co stwarza znaczny potencjał wzrostu. Zwiększone wykorzystanie energii drzewnej otworzyłoby także znaczne możliwości eksportu technologii na rynki pozaunijne.

8.7

W związku z dyrektywą ramową UE w sprawie odnawialnych źródeł energii prowadzi się obecnie prace nad sporządzeniem norm dla zrównoważonej produkcji biomasy. Normy są ważne dla zapewnienia, że zamówienia publiczne i produkcja bioenergii leśnej będą zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju oraz że przestrzegane będą wspólne procedury. Normy dla zrównoważonej produkcji biomasy leśnej muszą być powiązane z ogólnoeuropejskimi kryteriami MPOLE, aby uniknąć niepotrzebnych nakładów pracy i jej powielania.

9.1

Tworzenie nowych lasów poprzez zalesianie stanowi jeden z najskuteczniejszych sposobów usuwania dwutlenku węgla z atmosfery. UE powinna wspierać projekty zalesiania w krajach rozwijających się w ramach swej polityki na rzecz rozwoju, ponieważ wedle wszelkiego prawdopodobieństwa zmiany klimatyczne doprowadzą do coraz większych różnic między krajami uprzemysłowionymi a rozwijającymi się. Projektom zalesiania powinny towarzyszyć strategie adaptacyjne wspierające budowanie potencjału, wielofunkcyjne użytkowanie lasów oraz dobre rządy w krajach rozwijających się. UE powinna także poczynić starania, by zapobiegać nielegalnemu wyrębowi w krajach rozwijających się, promować zrównoważone leśnictwo oraz wspierać kraje rozwijające się w sporządzaniu krajowych programów dotyczących leśnictwa w powiązaniu z innymi sektorami.

9.2

W zgodnych z protokołem z Kioto obliczeniach bilansu dwutlenku węgla odzwierciedlających zmiany użytkowania gruntów nie przewidziano reguł dla krajów rozwijających się, pozwalających na uwzględnienie redukcji emisji dwutlenku węgla w wyniku zapobieżenia wylesianiu. Ponieważ wylesianie powoduje wzrost emisji dwutlenku węgla, UE powinna wspierać opracowanie i przyjęcie tzw. instrumentu REDD, tak by mógł on być stosowany przy obliczaniu emisji gazów cieplarnianych związanych z użytkowaniem gruntów w okresie po Kioto od 2012 r. Wymaga to określenia ceny, która odzwierciedlałaby wartość pochłoniętego dwutlenku węgla, tak by państwa członkowskie mogły wykorzystać handel emisjami w celu wywarcia pewnego wpływu na zapobieganie wycinaniu lasów tropikalnych.

9.3

UE opracowała tzw. procedurę FLEGT (9), której celem jest zapobieganie sprzedaży na rynkach UE nielegalnie pozyskanego drewna i produktów z niego. Dzięki systemowi partnerstwa z poszczególnymi krajami system zezwoleń FLEGT promuje i wspiera zrównoważoną gospodarkę leśną w krajach rozwijających się i zachęca państwa członkowskie i kraje rozwijające się do ściślejszej współpracy. UE powinna wspierać dalszy rozwój systemu FLEGT oraz objęcie jego zasięgiem całego świata. Zapobieganie nielegalnemu wyrębowi zmniejszyłoby tempo wycinania lasów tropikalnych oraz związanego z tym wzrostu emisji dwutlenku węgla. Ograniczenie nielegalnego wyrębu jest także celem systemów dobrowolnej certyfikacji lasów, takich jak PEFC (10) i FSC (11).

9.4

Dzięki międzynarodowym porozumieniom i organizacjom, takim jak Komitet Drzewny EKG ONZ, Europejska Komisja Leśnictwa Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), EUROSTAT i MPOLE, gromadzone są już dane dotyczące europejskich zasobów leśnych, wiązanego w nich dwutlenku węgla, obiegu węgla, różnorodności lasów, ich produktów i funkcji ochronnych. Pilnie potrzeba jednak więcej wiedzy i badań. Przy opracowywaniu wspólnotowych systemów monitorowania, takich jak np. nowy projekt FutMon, trzeba wykorzystywać istniejące i dopiero rozwijane krajowe, paneuropejskie i światowe systemy monitorowania, a właścicielom gruntów należy zapewnić pełną ochronę danych przy przetwarzaniu i publikowaniu informacji. UE powinna wykorzystać swe programy ramowe na rzecz badań w celu wspierania dalszych badań w tej dziedzinie i ułatwienia przekazywania danych w ramach badań podstawowych i stosowanych oraz projektów rozwojowych.

22.9.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 228/9

1.1

W odpowiedzi na wniosek prezydencji czeskiej skierowany do EKES-u, w niniejszej opinii rozpoznawczej poświęconej stosunkom między pracodawcami a instytucjami edukacyjnymi zawarto zalecenia zarówno dla przedsiębiorstw, stowarzyszeń przedsiębiorstw, wszelkich różnorodnych instytucji edukacyjnych, jak i dla UE oraz nakreślono perspektywy otwarcia dialogu społecznego i dialogu obywatelskiego z wszystkimi zainteresowanymi instytucjami i strukturami.

1.2

Przyjęte podejście oparte jest na następujących elementach:

1.3

Przedstawiono wiele priorytetowych elementów metodologicznych:

Podejście ogólne, w kontekście konkurencji, na rzecz modelu współpracy między wszystkimi zainteresowanymi podmiotami

1.4

EKES proponuje stworzenie na szczeblu europejskim nowych ram partnerstwa między instytucjami edukacyjnymi a przedsiębiorstwami w celu wykorzystania atutów wymiaru europejskiego oraz na rzecz postępu społeczeństwa. EKES zaleca uruchomienie procesu europejskiego, który mógłby przyjąć nazwę „procesu praskiego” w związku z konferencją na temat partnerstwa między instytucjami edukacyjnymi a przedsiębiorstwami, która odbędzie się w Pradze w dniach 6 i 7 kwietnia br. z inicjatywy prezydencji czeskiej. Proces ten mógłby przybrać formę dość szerokich europejskich ram odniesienia umożliwiających podmiotom w terenie podejmowanie innowacyjnych działań na szczeblu lokalnym i krajowym, takich jak:

1.5

EKES sugeruje, by wspomniany proces był finansowany do roku 2013 z europejskich funduszy strukturalnych oraz w ramach istniejących programów (Leonardo, Grundtvig, Erasmus dla studentów, dla młodzieży uczącej się zawodu, dla osób zakładających firmy itd.), dostosowanych odpowiednio w miarę potrzeb. Z funduszy strukturalnych można by finansować zwłaszcza szkolenie początkowe. Po roku 2013 można by zaproponować uzupełniający program szczegółowy.

2.1

Na całym terytorium europejskim rozwój i jakość życia są w znacznym stopniu uwarunkowane poziomem kultury i nauki, które z kolei zależą od jakości systemów nauczania. Należy podkreślić, że partnerstwo między przedsiębiorstwami a instytucjami edukacyjnymi w Europie narażone jest na istotne problemy związane z następującymi kwestiami:

Partnerstwo powinno również uwzględniać:

2.2

Tradycyjnie w Europie prowadzono długoterminowe prognozowanie potrzebnych umiejętności. Jednakże w szybko zmieniającej się zglobalizowanej gospodarce konieczna jest ściślejsza współpraca między systemem szkolnictwa a przedsiębiorstwami w zakresie określania potrzeb przemysłu, a zwłaszcza MŚP – zarówno potrzeb bieżących, jak i tych, które pojawią się w nieodległej przyszłości.

2.3

Od dawna odnotowuje się bardzo pozytywne doświadczenia w zakresie kształcenia technicznego, na poziomie średnim i wyższym, w ramach partnerstw, które umożliwiają jego ścisły związek ze środowiskiem gospodarczym poprzez różne umowy – formalne i nieformalne – wiążące, dwukierunkowo, instytucje edukacyjne i przedsiębiorstwa. Poza wzorcowymi rozwiązaniami, zauważalnymi niemal wszędzie, istnieje silne dążenie, by w poszanowaniu kompetencji każdej ze stron – w tym uprawnień placówek oświatowych do w pełni niezależnego wydawania dyplomów – budować trwałe stosunki partnerskie celem tworzenia synergii, łączenia potencjału i umiejętności, tak aby wspólnie zaspokajać potrzeby społeczne i gospodarcze.

Przedsiębiorstwa i instytucje edukacyjne dążą rzecz jasna do realizacji innych celów, ale rozwijanie wymiany informacji, partnerstw i wspólnych projektów może przynosić im korzyści ułatwiające skuteczniejsze wykonywanie ich zadań. Od lat, a nawet wieków, w wielu państwach członkowskich funkcjonują systemy naprzemiennej nauki w szkole i przyuczania zawodowego, w ramach których nauka odbywa się w szkole i w przedsiębiorstwie (system dwutorowy w Niemczech, przyuczanie do zawodu we Francji – apprentissage, czy w Wielkiej Brytanii – apprenticeships, itp.). Takie naprzemienne systemy nauki wykazują znaczną wartość dodaną wynikającą ze stałych, ustrukturyzowanych i zintegrowanych partnerstw.

2.4

W idealnej sytuacji przedsiębiorstwo wnosi znajomość potrzeb rynku, zarówno bieżących, jak i przyszłych, dając w ten sposób możliwość lepszego ukierunkowania oferty edukacyjnej i szkoleniowej. Posiada wiedzę praktyczną, kompetencje zawodowe i środki techniczne.

2.5

Natomiast w dziedzinie szkolnictwa następuje gromadzenie wiedzy technicznej i naukowej, która może zostać praktycznie wykorzystana poprzez przygotowanie do działania w środowisku pracy, rozwój nowych ofert i ścieżek podnoszenia kwalifikacji.

3.1

Pomimo licznych pozytywnych doświadczeń liczba inicjatyw w zakresie partnerstw między instytucjami edukacyjnymi a pracodawcami jest nadal skromna; ograniczają się one do szkolnictwa technicznego i zawodowego. Wobec kryzysu gospodarczego wykorzystanie potencjału tego partnerstwa jest niezbędne, gdyż najważniejszymi warunkami skutecznej naprawy gospodarki jest kształcenie lepiej odpowiadające potrzebom rynku pracy oraz lepsze wykorzystanie umiejętności i zasobów ludzkich w przedsiębiorstwach.

3.2

Ramy tego nowego partnerstwa europejskiego muszą przybierać oczywiście różne kształty. Muszą one obejmować w zróżnicowany sposób odpowiednich partnerów:

3.3

Instytucje edukacyjne i przedsiębiorstwa, a zwłaszcza organizacje, które je reprezentują, ponoszą wspólnie odpowiedzialność za opracowanie ścieżek kształcenia i oferty szkoleniowej.

3.4

Przedsiębiorstwo musi pozyskać bardzo różne kompetencje w wielu wymiarach, które warunkują lub wpływają na jego organizację, funkcjonowanie i działalność gospodarczą, a więc w zakresie przemian technologicznych, internacjonalizacji i nowych technologii. Przedsiębiorstwo musi z jednej strony znaleźć osoby o odpowiednich kompetencjach na rynku pracy, a z drugiej strony – zapewnić kwalifikacje swoim pracownikom, osobom sprawującym funkcje kierownicze i osobom, które będą sprawowały takie funkcje w przyszłości, pod kątem wymogów zawodowych. Pracownicy zaś stoją w obliczu konieczności rozwijania własnego potencjału zatrudnienia i potwierdzania zdobytych kwalifikacji dyplomami o uznanej wartości zarówno w ramach przedsiębiorstwa, jak i na rynku pracy.

3.5

Dynamika zmian w szkolnictwie europejskim jest wyraźnie zdominowana przez dwa zjawiska: upowszechnienie i zróżnicowanie kształcenia. Szybki wzrost liczby uczniów i studentów w ostatnich dziesięcioleciach doprowadził równocześnie do wyraźnej dywersyfikacji uczących się (struktura wiekowa, wcześniejsza edukacja, pochodzenie społeczne itp.), która z kolei doprowadziła do konieczności opracowania dostosowanych i specyficznych metod pracy.

3.6

Mimo obecnych trudności, potencjał współpracy jest maksymalny. Na obecnym etapie rozpatrywania tej kwestii trzy aspekty wymagają poprawy.

Najlepszą metodą byłoby lepsze włączenie pracodawców w szkolenie nauczycieli biorących udział w procesie rozwijania umiejętności zawodowych. Ponadto należałoby kształcić mediatorów celem inicjowania i sprawnego funkcjonowania stosunków partnerskich.

4.2.1

Tworzenie europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego rozpoczęte pod nazwą „procesu bolońskiego” w 1999 r. przez ministrów edukacji i przedstawicieli środowisk akademickich z 29 krajów doprowadziło do ważnej reformy, która obejmuje oficjalnie 46 krajów członkowskich Rady Europy.

4.2.2

Celem procesu jest stworzenie europejskiego obszaru kształcenia, przede wszystkim w drodze harmonizacji uniwersyteckich cyklów nauczania w Europie na poziomie licencjackim, magisterskim i doktoranckim, która umożliwia przede wszystkim porównywalność poziomu studiów, a zatem wymianę studentów i mobilność osób. Działania te sprzyjają czytelności, znoszą podziały i poprawiają współpracę między uczelniami wyższymi a przedsiębiorstwami.

4.2.3

Jednak stwierdzić należy, że:

4.3.1

W procesie tym, zainicjowanym przez Unię Europejską w 2002 r. chodzi o to, by systemy kształcenia i szkolenia zawodowego stały się wzorami jakości. W związku z tym zaczęto silnie wspierać działania podobne do procesu bolońskiego, lecz dostosowane do dziedziny kształcenia i szkolenia zawodowego.

4.3.2

Programy Leonardo i Grundtvig – pierwszy z nich umożliwia mobilność osób, które chcą zdobyć doświadczenie zawodowe w Europie i ułatwia wymianę wzorcowych rozwiązań między organizatorami kształcenia, a drugi ma na celu poprawę jakości i poszerzenie wymiaru europejskiego kształcenia dorosłych oraz stworzenie obywatelom europejskim większych możliwości w zakresie uczenia się przez całe życie – są znane wąskim kręgom i nie osiągnęły wielkości krytycznej pozwalającej osiągać wyznaczone cele. Nie chodzi tu o kwestionowanie zasad ich funkcjonowania, ale w przyszłości konieczne będzie wzmocnienie ich środków działania.

4.3.3

Deklaracja z posiedzenia Rady w Bordeaux (26 listopada 2008 r.) wpisuje się w proces kopenhaski dotyczący wzmocnionej współpracy europejskiej w dziedzinie szkolnictwa i kształcenia zawodowego. Potwierdzono w niej również konieczność pozyskania odpowiedniego finansowania ze źródeł publicznych i prywatnych, przy wykorzystaniu takich narzędzi jak fundusze strukturalne, EFRR i pożyczki z EBI.

W deklaracji tej stwierdzono również brak spójności w zakresie kompetencji i konieczność prowadzenia działań wyprzedzających potrzeby oraz zalecono możliwie jak najszersze rozwijanie kształcenia zawodowego z udziałem państw członkowskich, Komisji i partnerów społecznych.

5.1

Zgodnie z ostatnim sprawozdaniem z postępów w realizacji programu „Edukacja i szkolenia 2010” Unia Europejska nie może ignorować swojego opóźnienia w dziedzinie edukacji ani trudności w przygotowywaniu na potrzeby przedsiębiorstw osób posiadających podstawowe i specjalistyczne wykształcenie, wystarczające do tego aby sprostać wyzwaniom technologicznym i dostosować się do dzisiejszych wymogów globalizacji. W tym kontekście mobilność wewnątrzwspólnotowa jest koniecznością, podobnie jak nauka języków obcych w ramach europejskiej strategii wielojęzyczności. Znaczenie wszechstronnego podejścia do kwestii relacji między przedsiębiorstwami a instytucjami edukacyjnymi musi być zatem rozumiane jako konieczność rozwiązania powyższych problemów, a przede wszystkim zniesienia barier istniejących między politykami edukacji w poszczególnych państwach i uwolnienia potencjału integracji europejskiej leżącego w ludziach.

5.2

Szkoły i wyższe uczelnie muszą uzyskać większą pomoc na drodze do rozszerzenia ich oferty poza kształcenie początkowe i objęcia nią również kształcenia ustawicznego. Na przykład, z wyjątkiem kilku państw członkowskich, instytucje edukacyjne nie kwalifikują się do pomocy finansowej w ramach programów strukturalnych dotyczących rozwoju zasobów ludzkich. Tymczasem doświadczenie państw, w których dostęp do takiego finansowania jest możliwy, pokazuje, że taka inicjatywa może pozytywnie i znacząco wpływać na rozwój głębszych stosunków z przedsiębiorstwami, a jednocześnie poprawiać ogólną jakość oferty edukacyjnej i szkoleniowej.

5.3

Główną uznaną wadą programów europejskich jest ich niewielki zasięg z powodu ograniczonych środków finansowych. Zatem zamiast zalecać uruchomienie kolejnego programu europejskiego, który pozostanie mało znany i będzie dotyczył bardzo ograniczonego i elitarnego grona odbiorców, należałoby może przyjąć podejście systemowe opierające się jednocześnie na rozwiązaniach prostszych (pozbawionych obciążenia biurokratycznego, zbyt często charakteryzującego programy europejskie) i ambitniejszych, obejmujących:

5.4

Integracja europejska jest doskonałą okazją, by dzielić się doświadczeniami i mnożyć możliwości po to, by stworzyć szersze i bogatsze ramy instytucjom edukacyjnym oraz udostępnić przedsiębiorstwom rynek wewnętrzny dający możliwości rozwoju. Proces praski, nazwany tak w związku z konferencją poświęconą partnerstwu między instytucjami edukacyjnymi a pracodawcami, która odbędzie się w Pradze w dniach 6 i 7 kwietnia br. z inicjatywy prezydencji czeskiej, może być źródłem dynamiki politycznej i praktycznego planu działania.

22.9.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 228/14

1.1

Mobilność w Europie musi pozostać priorytetem politycznym UE, zwłaszcza w czasach, gdy cały kontynent boryka się z wyzwaniami dotyczącymi globalizacji i zmian technologicznych, równocześnie odczuwając niekorzystne przemiany demograficzne oraz skutki kryzysu gospodarczego i finansowego. Aby zwiększyć mobilność, przyjęte podejście musi szanować warunki panujące w poszczególnych państwach członkowskich, lecz musi również być przedmiotem skutecznej koordynacji na szczeblu UE, cieszyć się wsparciem krajowym oraz być przejrzyste. Przyjęte postanowienia powinny prowadzić do stworzenia nowej koncepcji sprawiedliwej i zrównoważonej mobilności oraz wspierać rozwój jej nowych form.

1.2

EKES popiera plan działania Komisji Europejskiej na rzecz mobilności w zatrudnieniu (2007–2010) i postrzega go jako instrument, który pozwoli na zlikwidowanie utrzymujących się przeszkód oraz na osiągnięcie celów wyznaczonych w strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.

1.3

Komitet przyjmuje również z zadowoleniem zamiar Komisji Europejskiej, aby opublikować w 2009 r. zieloną księgę w sprawie mobilności młodzieży oraz oczekuje z dużym zainteresowaniem wyników publicznej debaty i płynących z niej wniosków.

1.4

EKES opowiada się za pełnym wykorzystywaniem możliwości systemu EURES (Europejskie Służby ds. Zatrudnienia) oraz za przyjęciem dalszych środków mających na celu w szczególności podniesienie jakości oraz zwiększanie zasięgu i dostępności świadczonych usług i udzielanych informacji, jak również zwrócenie uwagi obywateli UE, a zwłaszcza europejskich przedsiębiorstw, na istnienie tego systemu. Jednocześnie zaleca Komisji zbadanie powodów, które wyjaśniłyby zjawisko słabej reprezentacji niektórych kategorii pracowników, zwłaszcza pracowników słabo wykwalifikowanych i niewykwalifikowanych, wśród użytkowników portalu.

1.5

EKES zaleca państwom członkowskim, aby uwzględniały wymiar mobilności we wszystkich odpowiednich decyzjach politycznych oraz aby, zgodnie ze zintegrowanymi wytycznymi w sprawie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia (1), włączały wyznaczone cele do swych krajowych strategii i programów reform. Państwa członkowskie powinny dołożyć starań, aby ustanowić aktywną politykę rynku pracy, która wspierałaby mobilność.

1.6

EKES ogólnie pozytywnie odnosi się do starań mających na celu jak najskuteczniejszą koordynację systemów zabezpieczenia społecznego i gratuluje prezydencji francuskiej dobrych wyników negocjacji w sprawie zmiany rozporządzenia nr 883/2004 (2) zgodnie z wnioskami z dyskusji na temat rozporządzenia wykonawczego. EKES ponownie wzywa do jak najszybszego wdrożenia rozporządzenia wykonawczego do rozporządzenia nr 883/2004, aby tak szybko, jak to tylko możliwe, spotęgować wynikające z niego ulepszenia i uproszczenia sprzyjające mobilności w UE.

1.7

Jeśli chodzi o stosowanie rozporządzenia nr 883/2004, Komitet zaleca, aby w jednej z kolejnych opinii zajął się spójnością tego dokumentu z rozporządzeniem nr 1612/68 (3), dyrektywą 2004/38/WE i właściwymi orzeczeniami ETS-u, z myślą o zwiększeniu przejrzystości, pewności prawa i poszanowania zasady równości przez państwa członkowskie.

1.8

EKES, choć z zadowoleniem przyjął wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie przenoszenia uprawnień w ramach pracowniczych systemów emerytalno-rentowych (4) jako dalszy wkład Komisji Europejskiej w zwiększanie transgranicznej mobilności w UE, zgłasza poważne zastrzeżenia do jego treści. EKES jest zdania, że w rzeczywistości treść dyrektywy nie przyczyni się do zlikwidowania głównych przeszkód dla mobilności transgranicznej w zakresie przenoszenia uprawnień emerytalno-rentowych i podwójnego opodatkowania świadczeń. Ponadto wniosek zawiera inne przepisy prowadzące do wzrostu kosztów zarządzania systemami emerytalno-rentowymi, co stanowi zagrożenie dla ich przyszłego rozwoju.

1.9

Zgodnie z wynikami sprawozdania z lipca 2008 r. na temat korzyści płynących z inicjatywy Europass Komitet zaleca KE, aby zbadała przyczynę niskiej liczebności osób nisko wykwalifikowanych wśród użytkowników. Komitet wzywa również do pełnego wykorzystywania możliwości wszystkich instrumentów Europassu, a w szczególności dokumentu „Europass – Mobilność”, poprzez skuteczniejsze koordynowanie działań na szczeblu UE, wsparcie krajowe, udział wszystkich zainteresowanych podmiotów oraz większą przejrzystość. Co się tyczy europejskich ram kwalifikacji (EQF), Komitet uznaje za ważne tworzenie powiązań z europejskim systemem transferu i akumulacji punktów w szkolnictwie wyższym oraz w kształceniu i szkoleniu zawodowym. Aby EQF mógł wnieść wartość dodaną, musi pozostać prosty, wiarygodny i skutecznie pomagać przedsiębiorstwom w poszukiwaniu potrzebnej im zagranicznej siły roboczej.

1.10

EKES z zainteresowaniem przyjął drugie sprawozdanie Komisji Europejskiej z dnia 18 listopada 2008 r. na temat stosowania okresów przejściowych dla nowych państw członkowskich i wzywa te z państw członkowskich, które nadal stosują zasady przejściowe w odniesieniu do swobodnego przemieszczania się osób, do przestrzegania wniosków z tego sprawozdania, jak również procedur wynikających z traktatów. Jest to warunek wstępny, który pozwoli zastosować pojęcie „sprawiedliwej mobilności” (ang. fair mobility), zapobiec dumpingowi socjalnemu i pracy nierejestrowanej.

1.11

Z zadowoleniem przyjmuje decyzję KE, by powołać komitet ekspertów, który będzie się zajmować technicznymi zagadnieniami związanymi ze stosowaniem dyrektywy, oraz skierowane do partnerów społecznych wezwanie do opracowania wspólnej analizy skutków orzeczeń Trybunału.

1.12

Komitet zwraca uwagę na opóźnienia w stosowaniu dyrektywy 2005/36/WE w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych w państwach członkowskich (termin wejścia w życie: 27 października 2007 r.).

1.13

EKES jest zdania, że przedstawione obecnie przez Komisję Europejską wnioski legislacyjne mające na celu ułatwienie migracji ekonomicznej obywatelom z krajów trzecich stanowią dodatkowy wysiłek podjęty przez Komisję w ramach promowania mobilności i migracji ekonomicznej w Europie. Prawa i obowiązki obywateli krajów trzecich określone we wniosku dotyczącym dyrektywy, oparte na zasadzie równego traktowania, stanowią dobry punkt wyjścia dla prawodawstwa w dziedzinie imigracji i powinny zostać rozszerzone na wszystkie kategorie pracowników migrujących. EKES jest zdania, że środki tymczasowe ograniczające przejściowo swobodę przepływu pracowników z nowych państw członkowskich stanowią odstępstwo, które powinno zostać szybko uchylone (5).

1.14

EKES w pełni respektuje niezależność europejskich partnerów społecznych i oczekuje, że wezmą oni czynny udział w zwiększaniu mobilności w celu poprawienia sytuacji na rynkach pracy i zwiększenia konkurencyjności UE.

1.15

EKES zachęca państwa członkowskie i Komisję do współpracy w zakresie opracowania, wdrażania, monitorowania i oceniania programów reintegracji społecznej, które, bez jakiegokolwiek rodzaju dyskryminacji, skierowane byłyby do obywateli i ich rodzin powracających do państwa zamieszkania lub pobytu po okresie zatrudnienia w innym państwie członkowskim.

2.1

Komisja Europejska ogłosiła rok 2006 Europejskim Rokiem Mobilności Pracowników. Inicjatywa ta miała na celu zwrócenie uwagi obywateli UE na możliwości zatrudnienia w całej UE oraz na prawa przysługujące im w tym zakresie.

2.2

Idea mobilności obywateli, wyrażająca się w prawie do swobodnego przemieszczania się, jest zakorzeniona w prawie pierwotnym Wspólnoty Europejskiej. Jest ponadto jednym z głównych celów strategii lizbońskiej i zaleceń zintegrowanych wytycznych na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia (6).

2.3

Inicjatywa ta nawiązuje zatem do szeregu wcześniejszych działań UE, a zwłaszcza przyjętego przez Komisję w 2002 r. planu działania na rzecz umiejętności i mobilności (7), oraz zaowocowała nowym europejskim planem działania na rzecz mobilności w zatrudnieniu (2007–2010) (8), odnoszącym się do nowych realiów i wyzwań stojących obecnie przed Europą.

2.4

Przez pierwsze półrocze 2009 r. Unii Europejskiej będzie przewodniczyć Republika Czeska, której główną dewizą jest „Europa bez barier”. Stąd też prezydencja czeska poprosiła EKES o opracowanie czterech opinii rozpoznawczych mających na celu określenie barier utrzymujących się w różnych dziedzinach rynku wewnętrznego UE. Jedną z badanych dziedzin jest właśnie mobilność siły roboczej w Europie.

2.5

Prezydencja czeska będzie kontynuować wysiłki na rzecz zwiększenia mobilności pracowników w Europie. W ramach swych priorytetów zadba o jak najszersze wdrożenie swobody przepływu pracowników w obrębie Wspólnoty, o ułatwienie i zwiększenie zawodowej i geograficznej mobilności siły roboczej w kontekście całego rynku UE oraz będzie kontynuować prace nad modernizacją przepisów dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego odnoszących się do pracowników migrujących.

2.6

Prezydencja czeska zwróci uwagę na negatywne skutki obowiązujących obecnie okresów przejściowych odnoszących się do swobodnego przepływu pracowników. Jednocześnie uważa ona, że pełne wykorzystanie potencjału siły roboczej oraz uelastycznienie europejskiego rynku pracy to zasadnicze elementy strategii lizbońskiej.

3.1

Ze sprawozdania Komisji na temat zatrudnienia w Europie w 2008 r. wynika, że dobre wyniki gospodarcze, jakie Unia Europejska zaczęła osiągać w 2006 r., przyniosły w 2007 r. obiecujące skutki: wzrost PKB o 3,1 % oraz 3,5 miliona nowych miejsc pracy. Zatrudnienie wzrosło we wszystkich państwach członkowskich UE prócz Węgier, a średni wskaźnik zatrudnienia w UE wynosił w 2007 r. 65,4 %. Stopa bezrobocia ustabilizowała się na poziomie poniżej 10 %, z wyjątkiem Słowacji. Dwie fale rozszerzenia UE w 2004 r. i w 2007 r. przyniosły pozytywne skutki dla europejskiej gospodarki i nie zakłóciły rynków pracy w UE-15. Statystyki wskazują na synergię między sprawnym funkcjonowaniem rynku pracy, wydajnością i jakością miejsc pracy.

3.2

W 2008 r. Europę poważnie dotknął światowy kryzys finansowy. Gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa znajdują się pod silną presją. Podobnie jest w przypadku rynków pracy. Prognozy gospodarcze wskazują, że zbliża się zerowy wzrost oraz grozi załamanie się gospodarki UE w 2009 r. Strefa euro i niektóre państwa członkowskie już przeżywają recesję. W grudniu Rada UE przyjęła przedłożony przez Komisję europejski plan naprawy gospodarczej (9), który zawiera propozycje dziesięciu działań w czterech priorytetowych dziedzinach, w tym propozycję szeroko zakrojonej europejskiej inicjatywy wspierania zatrudnienia.

3.3

Stałym wyzwaniem, z jakim boryka się Europa i UE, jest obecna tendencja demograficzna do ujemnego przyrostu oraz starzenie się siły roboczej, co w przyszłości będzie miało zasadniczy wpływ na konkurencyjność Europy. Aby zaradzić tej sytuacji, należy przyjąć złożone i jednocześnie, w związku z obecnym stanem gospodarki, niezwykle ostrożne podejście. Poszczególne państwa członkowskie opracowują swoje własne pakiety polityczne, których celem jest wzmocnienie funkcjonowania inkluzywnych rynków pracy. Ze szczególną uwagą podchodzi się do najbardziej zagrożonych kategorii pracowników na rynku pracy, tzn. pracowników starszych, ludzi młodych, imigrantów i osób niepełnosprawnych. W tym kontekście sprawozdania KE pokazują, że UE nadal jeszcze może znacznie poprawić wdrażanie obowiązującego prawodawstwa z zakresu stosowania zasady niedyskryminacji (10).

3.4

Dlatego też jednym z głównych elementów europejskiej strategii na rzecz zatrudnienia nadal jest zwiększenie dynamiki europejskich rynków pracy i wsparcie mobilności siły roboczej w Europie. Pomimo wszystkich inicjatyw i działań Komisji Europejskiej i państw członkowskich mobilność w UE ciągle jeszcze pozostaje w tyle za celem wyznaczonym w Lizbonie w 2000 r., którym jest, by Europa stała się najbardziej konkurencyjną na świecie gospodarką opartą na wiedzy.

3.5

Nowy plan działania Komisji Europejskiej na rzecz mobilności w zatrudnieniu na lata 2007-2010 ma na celu zbadać sytuację w świetle wyzwań związanych z globalizacją, przemianami demograficznymi i rozwojem nowych technologii, oraz zająć się przeszkodami w mobilności w Europie, wskazać nowe tendencje dotyczące typów mobilności oraz określić niezbędne działania.

3.6

W swoim planie Komisja Europejska skupia się w szczególności na:

3.7

Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy (Eurofound), która jako jedna z agencji Komisji Europejskiej działających na zasadzie trójstronności, stała się jedyną w swoim rodzaju platformą analiz i badań dotyczących wspierania mobilności w Europie, wskazującą istniejące przeszkody oraz nowe wyzwania związane z przemianami na rynku pracy.

3.8

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny nie opracował dotychczas kompleksowej opinii na temat mobilności i przeszkód w mobilności w Europie. Niemniej jednak, w ramach swojej działalności jako organu doradczego Komisji Europejskiej, EKES konsekwentnie reagował na wszystkie komunikaty i inicjatywy Komisji mające związek z przepływem pracowników w Europie i opracował szereg istotnych opinii (13).

3.9

Ważną rolę odgrywają także partnerzy społeczni. Uznają oni mobilność w Europie oraz likwidowanie przeszkód występujących w tym obszarze za kwestie niezwykłej wagi i włączyli tę problematykę do swego wspólnego programu prac na lata 2003-2005. Także ich dalsze powiązane z tym zagadnieniem inicjatywy oraz wspólne dokumenty przyczyniły się do rozpoznania niektórych przeszkód w mobilności w UE.

—

obywatele UE wciąż uznają, że „swoboda przemieszczania się i pracowania w UE” stanowi główną korzyść i zdobycz integracji europejskiej (53 % ankietowanych);

—

pomimo silnego poparcia dla idei mobilności w Europie ze strony instytucji i obywateli UE w państwach członkowskich nadal utrzymują się niepokoje związane z ewentualnymi konsekwencjami, jakie może przynieść migracja ekonomiczna z nowych państw członkowskich;

—

tylko 2 % europejskich pracowników (UE-25) urodziło się w innym państwie członkowskim niż to, w którym obecnie pracują;

—

ok. 4 % ludności UE już mieszkało w innym państwie członkowskim, podczas gdy 3 % osób mieszkało w pewnym momencie poza UE.

—

ograniczoną znajomość języków obcych,

—

niski lub niewystarczający poziom kompetencji i wiedzy,

—

niewystarczający stopień uznawania wykształcenia i kwalifikacji zawodowych nabytych w innych państwach członkowskich,

—

przeszkody prawne i administracyjne,

—

trudności w znalezieniu stabilnego zatrudnienia dla obu partnerów czy współmałżonków,

—

rozproszone informacje na temat ofert pracy lub brak przejrzystości co do możliwości szkolenia i zatrudnienia,

—

niewystarczającą infrastrukturę transportową,

—

niewystarczającą liczbę ofert i zbyt wysokie ceny na rynku mieszkań,

—

a ostatnio także utratę zaufania i ksenofobię.

5.4.1

Po pierwsze, należy podnieść świadomość istnienia przeszkód w mobilności geograficznej i zawodowej oraz środków wsparcia, których celem jest ich likwidowanie. W ostatnich latach w Europie wprawdzie dokładano starań, aby określić przeszkody w mobilności pracowników i im zaradzić, lecz byłoby pożądane, aby dzięki analizom opracowywanym zarówno na szczeblu UE, jak i państw członkowskich, lepiej poznać rozmiary, cechy i determinujące okoliczności czynników, które utrudniają mobilność, oraz ich wpływ na gospodarkę.

5.4.2

Po drugie, konieczne jest wprowadzenie w życie na europejskich rynkach pracy idei flexicurity (połączenia elastycznego rynku pracy i bezpieczeństwa socjalnego). Doświadczenie pokazuje, że państwa, które stosują ten model, lepiej przystosowują się do globalnych zmian. W tym kontekście mobilność pojmowana jest jako jeden z elementów prowadzących do zwiększenia zatrudnienia, zdolności adaptacyjnych pracowników i konkurencyjności przedsiębiorstw w zglobalizowanym świecie. Organizacja pracy musi lepiej odpowiadać potrzebom przedsiębiorstw i pracowników, przez co może także znacznie przyczynić się do pojawienia się nowych form mobilności.

5.4.3

Po trzecie, konieczne jest dostosowanie systemów kształcenia do potrzeb rynku pracy. Należy zwiększyć dostęp do skutecznych systemów uczenia się przez całe życie. Dziś na rynki pracy coraz większy wpływ mają szybkie przemiany oraz zapotrzebowanie na nowe kwalifikacje. Coraz większa liczba osób będzie musiała dostosowywać się do zmian w zakresie zatrudnienia i kariery zawodowej, zdobywając nowe i różnorodne kwalifikacje. Muszą one zatem być w stanie rozwijać i podnosić kompetencje, aby utrzymać swoją zdolność do znalezienia zatrudnienia oraz aby dostosować się do przemian na rynku pracy. Priorytetem powinno więc być:

5.4.4

Po czwarte, należy dalej rozwijać systemy ochrony socjalnej, aby wspierały i ułatwiały przechodzenie między różnymi statusami na rynkach pracy oraz nie stanowiły ograniczenia dla przenoszenia się do innych państw członkowskich celem znalezienia tam lepszej pracy. W tym kontekście EKES wskazuje na swoją opinię w sprawie zasady flexicurity (połączenia elastycznego rynku pracy i bezpieczeństwa socjalnego), zwłaszcza w odniesieniu do zwracania uwagi na poprawę zdolności poszczególnych osób do znalezienia zatrudnienia, aby mogły one lepiej dostosowywać się do zmian na rynku pracy oraz korzystać z najlepszych ofert pracy. Zasadniczo chodzi o to, by tworzyć nowe miejsca pracy, pomagać pracownikom przy zmianach w ich karierze zawodowej oraz zwiększać ich szanse na rynku pracy. Doświadczenie pokazuje, że obecnie podstawową potrzebą jest ułatwienie zatrudniania pracowników poprzez likwidowanie przeszkód administracyjnych oraz inwestowanie w kompetencje i aktywną politykę rynku pracy, raczej niż bierny wzrost świadczeń.

5.4.5

Po piąte, należy zaradzić przeszkodom prawnym, administracyjnym i podatkowym, które ograniczają mobilność geograficzną i zawodową:

5.4.6

Po szóste, obywatele UE powinni korzystać z prostego dostępu do wysokiej jakości informacji dotyczących możliwości zatrudnienia i kształcenia. Choć dostępnych jest wiele danych dotyczących warunków życia i pracy, nie przywiązuje się w ogóle wagi do informacji na temat możliwości kształcenia i zatrudnienia – często informacji tych nie ma lub są trudno dostępne. Europejski system informowania o możliwościach zatrudnienia i kształcenia ma kluczowe znaczenie dla umożliwienia obywatelom i przedsiębiorstwom dokonania dobrego wyboru w kwestii rozwijania kompetencji, korzystania z nadarzających się okazji i zwiększania mobilności zawodowej. W tym kontekście witryna internetowa EURES może odegrać znaczącą i korzystną rolę. Jednak istnienie tej witryny jest ciągle jeszcze słabo nagłośnione i wie o nim niewielu obywateli, a zwłaszcza niewiele przedsiębiorstw. W tym kontekście należy w szczególności zwrócić większą uwagę na lepsze informowanie o konkretnych zagadnieniach, jak na przykład o zmianach lub dostosowaniach świadczeń socjalnych (tych wynikających z uregulowań prawnych i tych o charakterze dodatkowym) w przypadku mobilności zawodowej i geograficznej. Na przykład, jeśli chodzi o pracownicze systemy emerytalno-rentowe, użyteczne byłyby informacje dotyczące wysokości nabytych praw, mającego zastosowanie systemu podatkowego, możliwości przenoszenia uprawnień, kosztów i korzyści wynikających z każdego z wariantów itp. (18)

5.4.7

Wreszcie, aby ułatwić mobilność, należy opracować inicjatywy w celu poprawienia warunków na rynku mieszkaniowym i ulepszenia infrastruktury transportowej. Pierwszorzędne znaczenie ma to, aby ludzie mogli znaleźć dostępne i odpowiednie zakwaterowanie w miejscu, gdzie istnieją możliwości zatrudnienia. Aby pracownicy byli bardziej mobilni, należy również koniecznie podjąć działania wspierające skuteczną i elastyczną infrastrukturę transportową. Państwa członkowskie powinny we współpracy z przedsiębiorstwami z uwagą przyjrzeć się wydatkom związanym ze zmianą miejsca zamieszkania oraz stworzyć i wprowadzić systemy zachęt skierowanych do osób przemieszczających się w poszukiwaniu pracy (ang. mobile job seekers).

22.9.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 228/24

—

wspieranie aktywnego starzenia się;

—

wprowadzanie w politykach rządów krajów członkowskich – zarówno w odniesieniu do starszych pracowników, jak i zatrudniających ich firm – bodźców zachęcających seniorów do pozostania na rynku pracy;

—

poprawa warunków życia i pracy (szczególnie fizycznej);

—

stosowanie takich rozwiązań instytucjonalnych na rynku pracy, które wpłyną na jego adaptowalność w przypadku zatrudniania starszych pracowników.

—

system podatkowy i emerytalny państw członkowskich;

—

warunki zatrudnienia seniorów obejmujące pracowników i pracodawców;

—

systemy kształcenia przez całe życie (włączając w to ustawiczne szkolenia zawodowe) pracowników w wieku 50+, a nawet 45+.

—

utrzymanie motywacji i kreatywności wśród starzejących się pracowników,

—

dostosowanie się do tempa pracy, aby po latach uniknąć sytuacji „wypalenia się”,

—

budowanie stosunków pracy pomiędzy pracownikami z różnych grup wiekowych.

—

przekaz dla UE wynikający z informacji statystycznych dotyczących starszych pracowników;

—

konieczność i uzasadnienie pozytywnego podejścia do pracowników w starszym wieku;

—

wpływ systemów wcześniejszego przechodzenia na emeryturę na poziom zatrudnienia osób starszych;

—

przyczyny spadku zatrudnienia starszych pracowników przed rokiem 2000;

—

projektowane i stosowane podejścia mające na celu podwyższenie stopy zatrudnienia starszych pracowników i wydłużenie wieku odchodzenia z rynku pracy, w tym możliwości objęcia ich systemem flexicurity;

—

uczestniczenie starszych pracowników w kształceniu i doskonaleniu umiejętności;

—

godzenie przez osoby starsze życia zawodowego, rodzinnego i osobistego oraz promowanie solidarności między pokoleniami;

—

jakość życia zawodowego, wydajność oraz zatrudnienie w odniesieniu do starszych pracowników w kontekście globalizacji i przemian demograficznych.

—

system I – wspieranie aktywnego starzenia się;

—

system II – bodźce finansowe stosowane wobec starszych pracowników wychodzących z rynku pracy;

—

system III – ogólne instrumenty rynku pracy wpływające na jego adaptowalność w przypadku zatrudniania starszych pracowników.

—

w związku z restrukturyzacją lub małą konkurencyjnością ich firm, a także ze zmianami na globalnym rynku pracy i usług;

—

w związku ze stanem zdrowia, koniecznością opieki nad osobami trzecimi;

—

w związku z brakiem odpowiednich kwalifikacji i umiejętności w korzystaniu z nowoczesnych technologii, w tym TIK;

—

w związku z ich wewnętrznym przekonaniem o braku umiejętności dostosowawczych, w tym najważniejszych: motywacji i umiejętności uczenia się.

—

Partycypacja i włączanie, czyli uczestnictwo starszych pracowników we wszystkich programach szkoleniowych oferowanych przez firmę oraz ich włączanie w przeprowadzanie szkoleń w pracy. Dodatkowo starsi pracownicy ze szczególnymi kwalifikacjami mogą pozostać w firmie po przekroczeniu wieku emerytalnego.

—

„Odświeżające” kursy dotyczące technologii na stanowisku pracy przeznaczone dla starszych pracowników, którzy nie mogli uczestniczyć w szkoleniu dotyczącym procesu produkcyjnego w odpowiednim czasie i czuli się w mniejszym stopniu włączeni w proces produkcji. Odpowiednimi mechanizmami są tu wspólne ramy działań partnerów społecznych na rzecz uznawania kompetencji i kwalifikacji, uczenie się przez całe życie i kształcenie dorosłych (7).

—

Specjalizowane kursy komputerowe i internetowe dla osób w wieku 50+, poszerzające partycypację starszych pracowników, emerytów i ich organizacji w użytkowaniu TIK. Istotne jest dostosowanie kursów do potrzeb osób starzejących się (np. większa czcionka, portal „senior WEB” itp.).

—

seminariów informacyjnych skupiających się na kwestiach dostosowanych do społeczności osób starszych;

—

targów pracy i kariery zawodowej, tzw. kawiarni 50+ lub centrów pracy ukierunkowanych na starszych ludzi;

—

reklamy w miejscach uczęszczanych przez starszych i w mediach, do których są oni pozytywnie nastawieni – w tych działaniach należy jednak ostrożnie używać języka, który mógłby zrazić te osoby: określenia „w podeszłym wieku”, „emeryt” itp. lepiej zastąpić określeniami takimi jak „dojrzały”, „doświadczony”, „solidny” itp.;

—

tworzenia „grup roboczych starszych pracowników” w firmie do formułowania sposobów przyciągania doświadczonych starszych osób; można także organizować imprezy na terenie firmy, na które są zapraszani emeryci i dawni pracownicy, a także zachęcać ich w osobistych listach czy rozmowach telefonicznych do powrotu do firmy itp.

—

wzrost ogólnego poziomu umiejętności siły roboczej i jej podatności na innowacje;

—

poprzez obecność w firmie dobrze wynagradzanych starszych pracowników młodszy personel dostrzega większy potencjał kariery zawodowej;

—

poprawa jakościowa i organizacyjna odnośnie do produktów i usług;

—

utrzymanie odpowiedniego poziomu umiejętności, potencjału rozwoju zawodowego i możliwości wewnętrznych przegrupowań pracowników.

—

świadomość wieku;

—

istnienie ram polityki krajowej wspierającej zarządzanie wiekiem;

—

ostrożność w planowaniu i wdrażaniu;

—

współpraca wszystkich zainteresowanych stron z pozycji świadomości wieku;

—

oszacowanie i ocena kosztów i korzyści.

—

zaangażowanie partnerów społecznych w negocjowanie zakładowych, sektorowych lub ponadsektorowych układów zbiorowych pracy zawierających regulacje odnoszące się do pracowników starszych; mogą to być także pakty społeczne, zapisy w regulaminach pracy i inne porozumienia dwu- i wielostronne;

—

włączenie wszystkich zainteresowanych stron w inicjowanie i tworzenie regulacji prawnych na poziomie krajowym (i europejskim) zachęcających pracowników w wieku 50+ do pozostania na rynku pracy, a ich pracodawców – do zatrzymywania ich w firmie lub naboru osób starszych do pracy;

—

projektowanie i wdrażanie systemów, struktur sieciowych ukierunkowanych na identyfikację sytuacji i wskaźników charakteryzujących kompleksowo pracowników starszych;

—

zarządzanie przedsiębiorstwem (lub grupą firm) przez różnorodność z ukierunkowaniem na konkretne grupy wiekowe starszych pracowników (m.in. zarządzanie zróżnicowaniem wiekowym i/lub zarządzanie zróżnicowaniem umiejętności);

—

wdrażanie modeli systemów doradztwa dla pracowników w wieku 50+ i ich pracodawców, z naciskiem na rozwój podsystemów oceny zapotrzebowania na umiejętności zatrudnionych w przedsiębiorstwie, sektorze, regionie, a nawet kraju;

—

stosowanie systemów doradztwa dla pracowników w dziedzinie planowania szkoleń, kursów i innych działań edukacyjnych i dokształcających, w szczególności ukierunkowanych na osoby starsze;

—

rozwijanie systemów doradztwa dla przedsiębiorców i kadry zarządzającej w zakresie poprawy adaptacyjności, konkurencyjności i produktywności przedsiębiorstw w okresie przemian poprzez zarządzanie zróżnicowaniem wieku oraz zarządzanie kapitałem ludzkim za pomocą technologii informacyjnych;

—

budowanie i rozwijanie struktur i systemów sieciowych (sektorowych, terytorialnych, mieszanych, łączących przedstawicieli zainteresowanych stron itp.) oraz obserwatoriów umiejętności i miejsc pracy, monitorujących dostęp osób starszych do rynku pracy (z uwzględnieniem ich umiejętności) i przebieg restrukturyzacji. Obserwatoria takie mogą obejmować swym zasięgiem sektory, jednostki terytorialne i regiony (także transgraniczne).

22.9.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 228/32

1.1

Jeśli chodzi o stosunki między Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki, mamy obecnie do czynienia z nowymi okolicznościami, coraz większymi wyzwaniami i coraz większymi oczekiwaniami. Wybór Baracka OBAMY na prezydenta spowodował pojawienie się wysokich oczekiwań na całym świecie oraz odrodzenie się optymizmu, jeśli chodzi o możliwości, jakie stwarzają stosunki transatlantyckie. W wielu dziedzinach, począwszy od wspólnej reakcji na obecny kryzys finansowy i gospodarczy, po kwestię walki ze zmianami klimatycznymi czy wspieranie praw człowieka i dwustronne stosunki gospodarcze, pojawiła się nadzieja, że Unia Europejska i Stany Zjednoczone będą w nich rzeczywiście współpracować i przewodzić.

1.2

Europejskie i amerykańskie społeczeństwo obywatelskie oraz europejscy i amerykańscy partnerzy społeczni mają do odegrania kluczową rolę w przyczynianiu się do realizacji tej odnowionej współpracy dzięki swojej reprezentatywności bądź wiedzy w danej dziedzinie.

1.3

EKES zachęca decydentów politycznych w Unii Europejskiej, żeby skorzystali z okazji i działając w porozumieniu i we współpracy ze Stanami Zjednoczonymi, nawoływali do przeprowadzenia niezbędnych reform systemu Organizacji Narodów Zjednoczonych, WIPO (1), Międzynarodowego Trybunału Karnego, grupy G8, grupy G20, Światowej Organizacji Handlu, Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego oraz do umocnienia Międzynarodowej Organizacji Pracy w celu zwiększenia efektywności tych organizacji w radzeniu sobie z długoterminowymi problemami związanymi z globalizacją i z obecnym światowym kryzysem finansowym.

1.4

Wobec skali obecnego kryzysu finansowego i gospodarczego należy zacieśnić transatlantycką współpracę gospodarczą. W tym celu Stany Zjednoczone i Unia Europejska muszą, po pierwsze, wprowadzić ściślejszą koordynację swej polityki walutowej i podatkowej, która dzięki G20 ma być bodźcem dla gospodarki światowej. Następnie muszą współpracować nad opracowaniem wspólnego podejścia do skutecznego i efektywnego uregulowania światowego systemu finansowego, tak aby nigdy więcej gospodarka nie została zagrożona w wyniku podejmowania nadmiernego ryzyka. Należy ustanowić jasne przepisy w dziedzinie finansów międzynarodowych, stanowiące element zasadniczej reformy międzynarodowych organów gospodarczych, co będzie wyraźnym sygnałem dla obywateli i przedsiębiorstw.

1.5

Cel Ram działania na rzecz rozwoju transatlantyckiej integracji gospodarczej (Framework for Advancing Transatlantic Economic Cooperation), tzn. osiągnięcie głębszej transatlantyckiej integracji gospodarczej oraz wzrostu, z korzyścią dla naszych obywateli oraz konkurencyjności naszych gospodarek, powinien być realizowany pod nadzorem Transatlantyckiej Rady Gospodarczej (Transatlantic Economic Council – TEC).

1.6

Istotą ww. ram działania jest koncepcja współpracy w zakresie stanowienia prawa. Unia Europejska i Stany Zjednoczone mają wiele wspólnego, jeśli chodzi o wartości znajdujące odzwierciedlenie w sposobach podejścia do regulacji naszych gospodarek, choć w niektórych kwestiach się nie zgadzamy. Współpraca w zakresie stanowienia prawa oznacza podjęcie od samego początku współpracy w dążeniu do zdefiniowania wspólnych problemów społecznych, ekologicznych i gospodarczych oraz znalezienia wspólnych rozwiązań w tym zakresie. EKES zachęca Komisję i państwa członkowskie, by w kontekście stosunków transatlantyckich krzewiły europejski model społeczny oparty na zaawansowanych systemach ochrony społecznej oraz dialogu obywatelskiego i społecznego.

1.7

Transatlantycka Rada Gospodarcza powinna w najbliższej przyszłości podjąć szereg istotnych zadań:

1.8

Realizacja tych i innych zadań wymaga kontynuacji procesu zachodzącego w TEC przez nowy rząd Stanów Zjednoczonych oraz nowych komisarzy Komisji Europejskiej i nowych posłów do Parlamentu Europejskiego. EKES wzywa prezydenta OBAMĘ do niezwłocznego wyznaczenia nowego współprzewodniczącego TEC, reprezentującego Stany Zjednoczone, w celu zapewnienia dalszej realizacji istotnych zadań TEC.

1.9

Obecne problemy gospodarcze poważnie pogłębiłyby się wobec prób powrotu do protekcjonizmu na świecie, podobnie jak miało to miejsce w okresie depresji w latach 30. EKES zachęca UE i Stany Zjednoczone do podjęcia ścisłej współpracy na rzecz wywiązania się z zobowiązań podjętych na szczycie przywódców G20 dnia 15 listopada 2008 r. oraz do zrobienia wszystkiego co w ich mocy, by doprowadzić do wczesnego i uwieńczonego powodzeniem zakończenia kolejnej rundy dauhańskiej, a także by uniknąć powstania nowych barier dla handlu i inwestycji.

1.10

EKES podobnie wzywa UE i Stany Zjednoczone do ścisłej współpracy, by odwieść inne kraje od wprowadzenia rozwiązań politycznych, które mogłyby ograniczyć dostęp do inwestycji bądź zamówień publicznych, jak to niestety nastąpiło w wyniku dyskusji prowadzonych ostatnio w Kongresie. Oczekujemy także od UE i Stanów Zjednoczonych, że zajmą się kwestią ożywienia światowego handlu, aby przyspieszyć światowe negocjacje handlowe dzięki włączeniu do nich zagadnień zrównoważonego rozwoju i standardów socjalnych. EKES z zadowoleniem przyjmuje zainteresowanie Baracka OBAMY złagodzeniem negatywnych skutków dostosowań w handlu dla poszczególnych pracowników czy obywateli.

1.11

EKES zdecydowanie zaleca ustanowienie mechanizmu finansującego fora dialogu transatlantyckiego (tzn. TABD (2), TACD (3), TALD (4) i TAED (5), a także włączenie przewodniczących TALD i TAED w skład grupy doradców TEC.

1.12

EKES zachęca Unię Europejską i Stany Zjednoczone do zwiększenia dostępności i otwartości procesu dialogu transatlantyckiego, a także do zapewnienia większego udziału zainteresowanych stron społeczeństwa obywatelskiego również spoza kręgu uczestników czterech forów dialogu.

1.13

EKES wzywa Komisję Europejską do zorganizowania w niedalekiej przyszłości transatlantyckiego spotkania zainteresowanych stron w celu dokonania oceny nowej sytuacji oraz wymiany poglądów i koordynacji działań dotyczących nowych inicjatyw, które mają zostać podjęte. EKES przypomina Komisji Europejskiej o uwzględnionej w komunikacie Komisji z 2005 r. propozycji zorganizowania trójstronnej konferencji dotyczącej stosunków przemysłowych.

1.14

Ze swojej strony EKES proponuje nawiązanie kontaktów z amerykańskimi partnerami ekonomicznymi i społecznymi oraz będzie z uwagą śledził powoływanie grup doradczych rządu Stanów Zjednoczonych w celu identyfikacji ewentualnych rozmówców w poszczególnych dziedzinach. EKES będzie także dążył do znalezienia lepszych metod wspierania wymiany wiedzy i doświadczeń z zainteresowanymi stronami amerykańskiego społeczeństwa obywatelskiego. W celu realizacji tych zadań EKES powinien powołać nieformalną grupę kontaktową, która nadzorowałaby działania EKES-u w zakresie stosunków transatlantyckich.

1.15

EKES uważa za wskazane i pożyteczne zacieśnienie współpracy naukowej i kulturalnej (dialogu kulturalnego) między UE a USA, będące podstawą większego wzajemnego zrozumienia i większej współpracy politycznej. UE i USA powinny wspólnie dołożyć starań, żeby promować i wspierać kreatywność nie tylko w dziedzinie nauki, techniki i innowacji, lecz także w szczególności w dziedzinie twórczości artystycznej, która jest warunkiem propagowania nowych wartości służących rozwojowi i ubogaceniu kobiet i mężczyzn.

2.1

Stosunki między UE a Stanami Zjednoczonymi rozwijają się obecnie w nowych warunkach i wobec rosnących wyzwań i oczekiwań. Z wyborem Baracka OBAMY na prezydenta narodziło się wiele wysokich oczekiwań na świecie oraz ponowny optymizm co do potencjału stosunków transatlantyckich. Pojawiła się rzeczywista nadzieja, że UE i Stany Zjednoczone będą współpracować i podejmą się roli przywódczej w wielu dziedzinach, począwszy od wspólnej odpowiedzi na obecny kryzys finansowy i gospodarczy, poprzez kwestie zmian klimatycznych, szerzenie praw człowieka, aż po dwustronne stosunki gospodarcze. W swej opinii (6) z 2004 r. EKES określił szereg zagadnień, w tym potrzebę lepszego sprawowania rządów w skali świata, które powinny zostać włączone do agendy transatlantyckiej. Niedawne wydarzenia uwypuklają znaczenie współpracy w tej dziedzinie.

2.2

Unia Europejska i Stany Zjednoczone oraz cała społeczność międzynarodowa stoją obecnie przed poważnymi wyzwaniami, które wymagają nowego wspólnego podejścia mającego zapewnić, że nigdy więcej światowa gospodarka nie zostanie wystawiona na pastwę nieuregulowanego prawnie kapitalizmu finansowego Gospodarkę transatlantycką i światową dotyka obecnie najpoważniejszy kryzys gospodarczy w ostatnich dziesięcioleciach, osiągnięcie postępów w przeciwdziałaniu zmianom klimatu wymaga podjęcia działań wszystkich podmiotów, a zapewnienie pokoju oraz rozwój demokracji i ochrona praw człowieka na całym świecie wymagają rozwiązania szeregu zagadnień polityki zagranicznej. Bez pogłębionej współpracy pomiędzy Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi nasze wysiłki mające na celu rozwiązanie tych problemów nie przyniosą oczekiwanych rezultatów.

2.3

Europejskie społeczeństwo obywatelskie i europejscy partnerzy społeczni mają do odegrania kluczową rolę w przyczynianiu się do realizacji tej odnowionej współpracy dzięki swojej reprezentatywności bądź wiedzy w danej dziedzinie. Realizacja tego celu wymaga od wielu podmiotów politycznych, ustanowionych przez Unię Europejską i rząd Stanów Zjednoczonych do celów prowadzenia dialogu, nawiązania ściślejszej współpracy ze wszystkimi zainteresowanymi stronami. Swobodny przepływ osób to kolejny krok w kierunku poprawy stosunków pomiędzy UE a Stanami Zjednoczonymi, gdyż stymuluje on współpracę przedsiębiorstw oraz wymianę kulturalną i społeczną. Jednym z priorytetów politycznych powinno być dalsze rozszerzanie ruchu bezwizowego między państwami członkowskimi UE a Stanami Zjednoczonymi.

2.4

Jak dotychczas dwustronne stosunki pomiędzy Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi utrzymywane były na zasadach i warunkach określonych w deklaracji transatlantyckiej (Transatlantic Declaration) z listopada 1990 r. (7), a także w Nowej Agendzie Transatlantyckiej (New Transatlantic Agenda – NTA) z 1995 r. (8) i w Transatlantyckim Partnerstwie Gospodarczym (Transatlantic Economic Partnership – TEP) z maja 1998 r. (9) Kolejną zmianą instytucjonalną było podpisanie w kwietniu 2007 r. Ram działania na rzecz rozwoju transatlantyckiej integracji gospodarczej (Framework for Advancing Transatlantic Economic Integration) (10), co doprowadziło do utworzenia Transatlantyckiej Rady Gospodarczej (TEC) (11).

2.5

Wszystkie interakcje polityczne koncentrowały się jak dotychczas bardziej na kwestiach dotyczących polityki zagranicznej, gospodarki i handlu niż na zagadnieniach społecznych i problematyce zrównoważonego rozwoju. Ponadto, poza nielicznymi wyjątkami, udział zainteresowanych stron, mających długą tradycję i spore osiągnięcia, zarówno w wielu krajach Europy, jak i na szczeblu UE, nie odgrywa jeszcze w stosunkach pomiędzy Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi istotnej roli. EKES apeluje do Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych, żeby nie tylko wzmocniły i zacieśniły współpracę transatlantycką w obszarach, w których ta odnowiona współpraca funkcjonuje właściwie, lecz także żeby zajęły się tymi obszarami, w przypadku których niezbędna jest poprawa.

2.6

Celem niniejszej opinii nie jest odniesienie się do wszystkich aspektów stosunków transatlantyckich. Nie obejmie ona stosunków z Kanadą, a skoncentrujemy się w niej na kilku kwestiach w stosunkach UE – USA, takich jak stosunki wielostronne, wymiana handlowa, transatlantycka współpraca gospodarcza, zmiany klimatu na świecie i udział zainteresowanych stron. Stosunki UE z Kanadą powinny zostać zanalizowane w nowej, odrębnej opinii EKES-u.

3.1

W ostatnich latach stosunki pomiędzy Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi cechuje rozbieżność podejścia do instytucji wielostronnych. Istnieją wyraźne powody, żeby sądzić, że nowy rząd Stanów Zjednoczonych będzie realizował politykę opierającą się na bardziej intensywnej współpracy zarówno z partnerami sojusznikami, jak i z organizacjami międzynarodowymi. EKES zachęca decydentów politycznych w Unii Europejskiej, żeby skorzystali z okazji i, działając w porozumieniu i we współpracy ze Stanami Zjednoczonymi, nawoływali do przeprowadzenia niezbędnych reform w celu wzmocnienia systemu Organizacji Narodów Zjednoczonych, w tym Międzynarodowej Organizacji Pracy, Międzynarodowego Trybunału Karnego, WIPO, G8, G20, Światowej Organizacji Handlu, Banku Światowego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego, w celu zwiększenia efektywności tych organizacji w radzeniu sobie z długotrwałymi problemami związanymi z globalizacją i z obecnym światowym kryzysem finansowym. EKES popiera przedstawioną ostatnio (w styczniu br.) przez kanclerz Niemiec Angelę Merkel w Paryżu propozycję, żeby system ONZ rozszerzyć o Radę Bezpieczeństwa Gospodarczego i Społecznego. Taka Rada powinna być równa Radzie Bezpieczeństwa.

3.2

Jedną z lekcji wyniesionych z dotychczasowych stosunków pomiędzy Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi jest, że kiedy obydwie strony nie są w stanie osiągnąć konsensusu, niemożliwe jest rozwiązanie żadnego dużego problemu międzynarodowego. Poprawa tej sytuacji z udziałem nowej administracji wymaga ścisłej współpracy pomiędzy Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi w definiowaniu swoich wspólnych strategii rozwiązywania wielu problemów bezpieczeństwa międzynarodowego i praw człowieka.

3.3

Zarówno dla Unii Europejskiej, jak i dla Stanów Zjednoczonych sprawowanie rządów na szczeblu transatlantyckim nie jest alternatywą, lecz uzupełnieniem wielostronnych stosunków. Unia Europejska i Stany Zjednoczone są nadal dwoma najważniejszymi graczami na scenie światowej i dlatego powinny ze sobą współpracować, jeżeli chcą osiągać postępy w rozwiązywaniu problemów dotyczących dowolnego obszaru polityki międzynarodowej, w tym kwestii takich, jak stopniowa liberalizacja wymiany handlowej czy też większe poszanowanie standardów ochrony pracowników czy środowiska.

3.4

Pełne dostosowanie się do porozumień wielostronnych i ich wdrażanie mają żywotne znaczenie dla zdolności UE i Stanów Zjednoczonych do podjęcia roli przewodniej na skalę światową. Na początku UE, jej państwa członkowskie oraz Stany Zjednoczone powinny ratyfikować i wdrożyć konwencje MOP (12) oraz decyzje WTO.

4.1.1

Ponieważ świat stoi w obliczu najgłębszego kryzysu finansowego i najtrudniejszej sytuacji gospodarczej od dziesięcioleci, niezbędna jest intensyfikacja transatlantyckiej współpracy gospodarczej. Oznacza to, że punktem wyjścia musi być koordynowanie środków w zakresie polityki pieniężnej i polityki fiskalnej podejmowanych po obydwu stronach w celu zapewnienia ich efektywności w kontekście naszych wzajemnie powiązanych gospodarek. EKES obawia się, że jak na razie taka koordynacja nie była wystarczająca. Unia Europejska i Stany Zjednoczone powinny poprawić swe zaangażowanie w tych kwestiach, zwłaszcza dzięki działaniom G20 podejmowanym we współpracy z innymi istotnymi podmiotami gospodarczymi w celu poprawy sytuacji, naszych gospodarek. Amerykański program naprawy gospodarczej i inwestycji przyjęty w lutym 2009 r. oraz europejski program naprawy gospodarczej przyjęty przez Radę Europejską w grudniu 2008 r. są uderzająco zbieżne, choć program europejski wykazuje niedostateczną jedność celu. Powinny one być realizowane jako działania uzupełniające się, a jednocześnie należy unikać jakiegokolwiek protekcjonizmu.

4.1.2

Drugim etapem programu naprawy jest wypracowanie wspólnego podejścia mającego zapewnić skuteczne i efektywne uregulowanie prawne światowego systemu finansów, tak aby nigdy więcej zbyt ryzykowne działania nie stały się zagrożeniem dla gospodarki. Obydwie strony podejmują nowe środki prawodawcze, stąd niezbędna jest ścisła ich współpraca w celu uniknięcia niepotrzebnych rozbieżności w tym zakresie. Dlatego wzrasta znaczenie TEC i ram działania z 2007 r., które TEC wdraża.

4.2.1

Celem Ram działania na rzecz rozwoju transatlantyckiej integracji gospodarczej jest „pogłębienie transatlantyckiej integracji gospodarczej oraz wzrostu, z korzyścią dla naszych obywateli oraz konkurencyjności naszych gospodarek”. Cel ten powinien być realizowany pod nadzorem TEC, która zbiera się przynajmniej raz w roku, żeby „nadzorować działania określone w [wyżej wymienionych] ramach działania w celu przyspieszenia postępów” oraz żeby określać krótkoterminowe cele i ułatwiać wspólne działania. Taki mandat daje TEC znaczne uprawnienia w doprowadzaniu do transatlantyckiej integracji gospodarczej, szczególnie w okresie kryzysu.

4.2.2

Istotą przedmiotowych ram działania jest koncepcja współpracy w zakresie stanowienia prawa. Unia Europejska i Stany Zjednoczone mają wiele wspólnego, jeśli chodzi o wartości znajdujące odzwierciedlenie w sposobach podejścia do regulacji naszych gospodarek. Podobnie podzielamy pogląd, że uregulowania prawne mają zapewnić wysokie standardy w zakresie ochrony środowiska, zdrowia i bezpieczeństwa ludzi oraz zwierząt, jak również bezpieczeństwo gospodarcze i bezpieczeństwo prawne. Ponadto jesteśmy zdania, że przepisy prawa powinny gwarantować realizację takich celów w możliwie najbardziej efektywny sposób, przy minimalnych utrudnieniach w działalności gospodarczej i w oparciu o specjalistyczną wiedzę najwyższej jakości. Faktem jest, że występują różnice, na co wskazują przypadki sporne wnoszone do WTO, których część jest wynikiem różnic w nastawieniu obywateli. Niemniej w wielu przypadkach Unię Europejską i Stany Zjednoczone cechuje odmienne podejście wyłącznie ze względu na brak odpowiednich konsultacji pomiędzy organami prawodawczymi a społeczeństwem obywatelskim. Współpraca w zakresie stanowienia prawa oznacza podjęcie współpracy, w tym także poprzez kontakty ze społeczeństwem obywatelskim, w dążeniu do identyfikacji wspólnych problemów społecznych, ekologicznych i gospodarczych oraz do znalezienia wspólnych rozwiązań w tym zakresie.

4.2.3

Jednym z obszarów działalności, w którym nasilenie kontaktów ze społeczeństwem obywatelskim mogłoby okazać się korzystne, jest bezpieczeństwo żywności. Od wielu lat w stosunkach pomiędzy UE a Stanami Zjednoczonymi panuje nieporozumienie ze względu na liczne różnice zapatrywań na zagadnienia, takie jak przepisy dotyczące używania hormonów w produkcji wołowiny, substancji przeciwdrobnoustrojowych w hodowli kurcząt. W tych przypadkach UE nie była przygotowana na przyjęcie standardów amerykańskich. Jeszcze większe rozbieżności dotyczą stosowania organizmów zmodyfikowanych genetycznie w produktach spożywczych.

4.2.4

Jak dotychczas TEC zebrała się trzy razy, w tym ostatnio 12 grudnia 2008 r. w Waszyngtonie. Pomimo tego, że TEC ustanowiona została stosunkowo niedawno, udało się jej osiągnąć znaczne postępy w kwestiach o istotnym znaczeniu dla społeczności przedsiębiorców:

4.2.5

Jeśli chodzi o dalszy rozwój wydarzeń, TEC stoi w obliczu szeregu ważnych zadań, ale ma możliwość zwiększenia swojej efektywności:

4.2.6

Realizacja tych i innych celów wymaga kontynuacji i rozszerzenia procesu zachodzącego w TEC przez nowy rząd Stanów Zjednoczonych oraz nowych komisarzy Komisji Europejskiej i nowych posłów do Parlamentu Europejskiego. EKES oczekuje, że rząd Stanów Zjednoczonych niezwłocznie wyznaczą nowego współprzewodniczącego TEC reprezentującego Stany Zjednoczone w celu zapewnienia dalszej realizacji istotnych zadań TEC.

4.3.1

Obecne problemy gospodarcze poważnie pogłębiłyby się wobec prób powrotu do protekcjonizmu na świecie, podobnie jak miało to miejsce w okresie depresji w latach 30. EKES zachęca UE i Stany Zjednoczone do podjęcia ścisłej współpracy na rzecz wywiązania się z zobowiązań podjętych na szczycie przywódców G20 15 listopada 2008 r. oraz do zrobienia wszystkiego co w ich mocy, by doprowadzić do wczesnego i uwieńczonego powodzeniem zakończenia kolejnej rundy dauhańskiej, a także by uniknąć powstania nowych barier dla handlu i inwestycji. UE i Stany Zjednoczone będą musiały podjąć współpracę, by egzekwować zobowiązania handlowe najważniejszych partnerów handlowych w chwili, gdy coraz wyraźniej pojawia się pokusa objęcia ochroną przedsiębiorstw krajowych. Będą zwłaszcza musiały dać przykład innym i odwieść ich od prowadzenia polityki protekcjonistycznej, która mogłaby ograniczyć dostęp do inwestycji bądź do zamówień publicznych, co niestety wyniknęło z dyskusji prowadzonych ostatnio w Kongresie. Oczekujemy także od UE i Stanów Zjednoczonych, że zajmą się kwestią ożywienia światowego handlu, tak aby przyspieszyć światowe negocjacje handlowe dzięki włączeniu doń zagadnień zrównoważonego rozwoju i standardów socjalnych.

4.3.2

Korzystne byłoby uściślenie zapatrywań nowego rządu Stanów Zjednoczonych na te zagadnienia z myślą o jego partnerach handlowych, jednak na obecnym wczesnym etapie zdaje się on raczej skupiać swe działania na zagadnieniach ekologicznych i społecznych powiązanych z handlem w powiązaniu z otwartym podejściem do handlu.

4.3.3

EKES z zadowoleniem przyjmuje takie podejście do handlu międzynarodowego i zaleca UE popieranie wszelkich działań zmierzających do zawierania porozumień handlowych, które są korzystne zarówno z punktu widzenia zapotrzebowania, jak i podaży w zakresie dobrego sprawowania rządów na szczeblu krajowym i międzynarodowym, a także uwzględniają prawa pracownicze i ochronę środowiska.

5.1

Kraje Europy są od dłuższego już czasu pionierami w zakresie polityki dotyczącej zmian klimatu. Kraje Europy oczekiwały, że dołączą do nich Stany Zjednoczone i zaproponują ambitne inicjatywy. Nowy rząd Stanów Zjednoczonych zobowiązał się, że podejmie olbrzymie wysiłki mające na celu rozwiązanie problemu zmian klimatu na świecie. EKES oczekuje nowych i umocnionych strategii Stanów Zjednoczonych mających na celu zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych. Oprócz planu wdrożenia systemu pułapów emisji dwutlenku węgla i handlu ich przydziałami, ograniczającego emisję tego gazu przez duże przedsiębiorstwa, prawdopodobnie rząd prezydenta OBAMY zwiększy inwestycje w odnawialne źródła energii. Działania na rzecz powrotu na ścieżkę wzrostu powinny – na szczeblu międzynarodowym – być wykorzystywane jako możliwości tworzenia ekologicznych miejsc pracy i przesunięcia inwestycji i innowacji w tym kierunku.

5.2

EKES z zadowoleniem przyjmuje plan Baracka OBAMY, żeby inwestować w efektywne i czyste technologie w kraju oraz jednocześnie wykorzystywać amerykańskie programy pomocy i instrumenty wspierania wywozu, by wesprzeć kraje rozwijające się w ominięciu etapu rozwoju cechującego się wysoką emisją dwutlenku węgla i wysoką energochłonnością; EKES z zadowoleniem przyjmuje także żądania prezydenta Obamy dotyczące wiążących i możliwych do wyegzekwowania zobowiązań do zmniejszenia emisji.

5.3

EKES zachęca Stany Zjednoczone do przybycia na konferencję ONZ w Kopenhadze w grudniu 2009 r. z jasno i wyraźnie określonym stanowiskiem negocjacyjnym, które doprowadziłoby do większego zbliżenia stanowisk Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych w ramach prac nad nowymi mającymi zastąpić protokół z Kioto międzynarodowymi ramami działań dotyczących zmniejszenia emisji. Unia Europejska oczekuje głębokiego zaangażowania w negocjacje dotyczące konwencji ramowej Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) i zdecydowanego wsparcia tych negocjacji.

5.4

Jeśli chodzi o Unię Europejską, ze względu na konieczność przyjęcia bardziej spójnego podejścia do realizacji celów klimatycznych UE EKES wzywa państwa członkowskie do osiągnięcia konsensusu i przezwyciężenia konfliktu pomiędzy konkurencyjnością gospodarczą a głębszymi wyrzeczeniami na rzecz ochrony środowiska naturalnego, a także do nieograniczania w warunkach światowego kryzysu gospodarczego inwestycji w nowe inicjatywy badawcze dotyczące nowych, bardziej ekologicznych technologii.

5.5

EKES wzywa Komisję Europejską i nowy rząd amerykański do zapewnienia aktywnego udziału organizacji pozarządowych i sieci działających na rzecz ochrony środowiska oraz zainteresowanych podmiotów ze strony przedsiębiorców i związków zawodowych w przygotowaniach do konferencji ONZ w Kopenhadze w grudniu 2009 r., a także do reaktywacji Transatlantyckiego Dialogu Ekologicznego (TAED), który mógłby zarówno uczestniczyć w przygotowaniach, jak też stanowić organ koordynujący działania zainteresowanych stron działających na rzecz ochrony środowiska

6.1

Udział zainteresowanych stron w podejmowaniu decyzji politycznych ma odmienne tradycje w Unii Europejskiej i w Stanach Zjednoczonych. W Nowej Agendzie Transatlantyckiej Unia Europejska i Stany Zjednoczone zobowiązane zostały do systematycznej współpracy, m.in. w dziedzinie tworzenia pomostów łączących społeczeństwa po obydwu stronach Atlantyku. W rezultacie powstał szereg forów dialogu społeczeństwa obywatelskiego pomiędzy grupami pracowników, konsumentów i grup działających na rzecz ochrony środowiska.

Poziom aktywności i zaangażowana poszczególnych forów dialogu transatlantyckiego, ustanowionych w drugiej połowie lat 90., w strukturach współpracy pomiędzy Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi był zróżnicowany, zwłaszcza jeśli chodzi o szczyty UE-USA, które zostały ograniczone jedynie do spotkań w ramach Transatlantyckiego Dialogu Gospodarczego (TABD). Ponadto grupa doradców Transatlantyckiej Rady Gospodarczej obejmuje tylko TABD oraz Transatlantycki Dialog Konsumentów (TACD) i Transatlantycki Dialog Prawodawców (TLD). Pozostałe dwa fora dialogu, tzn. Transatlantycki Dialog Pracy (TALD) i Transatlantycki Dialog Ekologiczny (TAED), zostały wyłączone bez przeprowadzenia konsultacji z zainteresowanymi stronami.

6.2

Dlatego w swojej rezolucji z dnia 8 maja 2008 r. w sprawie Transatlantyckiej Rady Gospodarczej Parlament Europejski zaapelował o włączenie przewodniczących TALD i TAED w skład grupy doradców TEC. EKES w pełni popiera ten apel Parlamentu Europejskiego i wzywa TEC do zmiany swoich zasad funkcjonowania, przyjętych przez współprzewodniczących TEC w Berlinie dnia 28 czerwca 2007 r.

6.3

Nowe zasady funkcjonowania muszą także obejmować właściwsze postanowienia dotyczące przejrzystości i koordynacji działań z doradcami, w tym dostępu do dokumentów oraz powiadamiania o posiedzeniach z odpowiednim wyprzedzeniem.

6.4

EKES popiera nowy, zawarty w projekcie sprawozdania w sprawie stanu stosunków transatlantyckich po wyborach prezydenckich w Stanach Zjednoczonych, apel Parlamentu Europejskiego o głębsze zrozumienie społeczeństw obywatelskich obydwu stron (13). EKES powinien odgrywać pewną rolę w tym procesie.

6.5

Różne grupy interesów uczestniczące w wyżej wymienionych dialogach już wcześniej zdobyły doświadczenie w tworzeniu sieci transatlantyckich. Inicjatywy podjęte przez Stany Zjednoczone i Unię Europejską w latach 90. w celu uwzględnienia rzeczywistej sytuacji wynikającej z integracji europejskiej zapewniają także nowe możliwości organizacjom transatlantyckiego społeczeństwa obywatelskiego (14).

6.6

Cztery wyżej wymienione fora dialogu rozpoczęły swoją działalność z mniejszym lub większym powodzeniem i wsparciem przywódców politycznych po obydwóch stronach Atlantyku. TACD funkcjonuje bardzo dobrze i wykazuje dużą aktywność, jeśli chodzi o przygotowywania do kolejnych szczytów UE-USA oraz udział w pracach TEC.

6.7

Niestety po stosunkowo udanym starcie, po dwóch latach działalność TAED została zawieszona. Mocnym argumentem za reaktywacją TAED jest możliwość wnoszenia przez TAED wkładu w prace TEC i szczyty UE-USA. EKES zdecydowanie zaleca ustanowienie wystarczających mechanizmów finansujących fora dialogu oraz włączenie przewodniczących TALD i TAED (w przypadku TAED po reaktywacji) w skład grupy doradców TEC.

6.8

EKES zdaje sobie sprawę, że w przypadku niektórych organizacji społeczeństwa obywatelskiego dwustronne stosunki transatlantyckie niekoniecznie mogą być najbardziej naturalną metodą realizacji ponadnarodowej współpracy. W przypadku związków zawodowych i grup działających na rzecz ochrony środowiska forum transatlantyckie musi zajmować się nie tylko kwestiami dotyczącymi sytuacji wewnętrznej, lecz także zagadnieniami o znaczeniu ogólnoświatowym, takimi jak zmiany klimatu czy prawo do organizowania się w państwach rozwijających się. Jednak zapewnienie udziału szerszej i bardziej zróżnicowanej grupie zainteresowanych stron w utrzymywaniu dwustronnych stosunków pomiędzy Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi spowodowałoby wzrost powszechnego wsparcia i demokratycznej legitymizacji całego procesu. EKES zachęca Unię Europejską i Stany Zjednoczone do zwiększenia dostępności i otwartości procesu dialogu transatlantyckiego, a także do zapewnienia większego udziału zainteresowanych stron społeczeństwa obywatelskiego.

6.9

EKES wzywa Komisję Europejską do zorganizowania w niedalekiej przyszłości spotkania ze wszystkimi zainteresowanymi stronami stosunków transatlantyckich w celu dokonania oceny nowej sytuacji oraz wymiany podglądów i koordynacji działań dotyczących nowych inicjatyw, które mają zostać podjęte. EKES oferuje wzięcie aktywnego udziału w realizacji takiej inicjatywy w zakresie obejmującym udział społeczeństwa obywatelskiego.

6.10

W swoim komunikacie z 18 czerwca 2005 r. (COM (2005) 196) Komisja Europejska przedstawiła kilka interesujących propozycji, m.in. propozycję wspierania dialogu pomiędzy przedstawicielami partnerów społecznych z Unii Europejskiej i ze Stanów Zjednoczonych, w tym poprzez organizację trójstronnej konferencji dotyczącej stosunków przemysłowych. Te propozycje Komisji Europejskiej nigdy nie zostały zrealizowane i powinny zostać ponownie rozważone; wymiany pomiędzy partnerami społecznymi z Unii Europejskiej i ze Stanów Zjednoczonych byłyby użyteczne w szczególności w kontekście propozycji przedłożonych w Stanach Zjednoczonych, żeby przyjąć Employee Free Choice Act, ustawę gwarantującą pracownikom swobodę zrzeszania się.

6.11

EKES nawiąże kontakty z amerykańskimi partnerami ekonomicznymi i społecznymi (środowiskami biznesu, związkami zawodowymi, rolnikami i konsumentami itp.) w celu ustalenia, czy partnerzy ci zainteresowani są stworzeniem forum dialogu, które zajmowałoby się jedną czy dwoma określonymi kwestiami, stanowiącymi przedmiot wzajemnego zainteresowania po obydwu stronach Atlantyku, takimi jak zmiany klimatu czy wymiana handlowa i zrównoważony rozwój. Celem takiego dialogu byłoby zapewnienie udziału wszystkich poszczególnych zainteresowanych stron jednocześnie, w przeciwieństwie do istniejących obecnie forów dialogu, które prowadzą prace wyłącznie w granicach swoich kompetencji, i z udziałem jedynie organizacji członkowskich. EKES nawiąże kontakty z Komisją Europejską oraz z rządem Stanów Zjednoczonych w celu pozyskania wsparcia i identyfikacji zagadnień stanowiących przedmiot ich zainteresowania.

6.12

EKES będzie z uwagą śledził powoływanie grup doradczych rządu Stanów Zjednoczonych w celu identyfikacji ewentualnych rozmówców w poszczególnych dziedzinach. EKES będzie także dążył do znalezienia lepszych metod wspierania wymiany wiedzy i doświadczeń z zainteresowanymi stronami amerykańskiego społeczeństwa obywatelskiego w zakresie kwestii stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania. Dlatego proponuje się, żeby Sekcja Stosunków Zewnętrznych powołała nieformalną grupę kontaktową na czas określony, która nadzorowałaby działalność EKES-u w zakresie stosunków transatlantyckich. Jeżeli doświadczenie to okazałoby się pozytywne, taką grupę kontaktową można by powołać na czas nieokreślony, jako formalną grupę kontaktową.

6.13

W projekcie swojego sprawozdania Parlament Europejski podkreślił konieczność zastąpienia obowiązującej obecnie Nowej Agendy Transatlantyckiej z 1995 r. nowym Porozumieniem o Partnerstwie Transatlantyckim, zapewniającym bardziej stabilną i aktualną podstawę wzajemnych stosunków (15). EKES zdecydowanie popiera takie rozwiązanie i ma nadzieję, że kiedy negocjowany będzie taki nowy instrument, zainteresowane strony społeczeństwa obywatelskiego Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej zostaną włączone w ten proces od samego jego początku. Zapewnienie udziału podmiotów zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego bezsprzecznie wzmocniłoby odpowiednie struktury instytucjonalne.

6.14

Wzmocniony dialog zaktywizowałby społeczeństwo obywatelskie po obydwu stronach Atlantyku, stymulując rozwój efektywnych sieci i wspierając wymianę poglądów, zarówno w ramach poszczególnych transatlantyckich sieci społeczeństwa obywatelskiego, jak i pomiędzy nimi, w tym w ramach forów dialogu i pomiędzy nimi; taki dialog zapewniłby dostęp do rządu na wysokim szczeblu i stymulowałby rozwój stosunków pomiędzy uczestnikami tych sieci i forów dialogu a rządem czy administracją.

22.9.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 228/40

1.1

Dostęp do skutecznej ochrony sądowej jest prawem podstawowym ujętym w Europejskiej karcie praw podstawowych. W związku z tym EKES nalega na ułatwianie obywatelom tego dostępu, zwłaszcza jeśli chodzi o naprawianie szkód wynikających z naruszenia prawa ochrony konkurencji. Takie naruszenia są krzywdzące nie tylko dla tych, którzy przestrzegają zasad uczciwej konkurencji, ale szkodzą także konsumentom, MŚP oraz pracownikom zainteresowanych firm, gdyż praktyki te zagrażają ich miejscom pracy i sile nabywczej. Komitet z zadowoleniem przyjmuje białą księgę Komisji i popiera ją. Podkreśla potrzebę stworzenia skuteczniejszych środków umożliwiających osobom poszkodowanym w wyniku naruszeń prawa ochrony konkurencji otrzymanie pełnego odszkodowania za wszystkie doznane szkody, zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Wyważony system, który uwzględniać będzie interesy wszystkich obywateli, ma kluczowe znaczenie dla całego społeczeństwa.

1.2

Główną zasadą polityki konkurencji powinno pozostać dalsze stosowanie silnych mechanizmów publicznego egzekwowania art. 81 i 82 Traktatu WE przez Komisję i organy ochrony konkurencji państw członkowskich. Komitet zdaje sobie sprawę z istnienia przeszkód utrudniających prywatne egzekwowanie praw indywidualnych i zbiorowych przysługujących poszkodowanym występującym z roszczeniem o pełne odszkodowanie oraz z dużym uznaniem odnotowuje wysiłki podejmowane przez Komisję na rzecz zaradzenia tym problemom. Takiego typu postępowania o naprawienie szkody stanowią niezbędny element skutecznego egzekwowania artykułów 81 i 82 Traktatu WE i uzupełniają mechanizmy publiczne, lecz ich nie zastępują ani im nie zagrażają. Ponadto w przyszłości poprawa przepisów dotyczących odszkodowań prywatnych byłaby korzystna poprzez zniechęcanie do kolejnych naruszeń.

1.3

EKES uważa, że niezbędne są ramy prawne poprawiające warunki prawne, na jakich osoby poszkodowane wykonują swoje zagwarantowane Traktatem uprawnienie do uzyskania naprawienia wszystkich szkód poniesionych wskutek naruszenia wspólnotowego prawa ochrony konkurencji. W tym celu należy przyjąć na szczeblu Wspólnoty i państw członkowskich konieczne środki, o charakterze wiążącym i niewiążącym, mające na celu poprawę procedur postępowania sądowego w Unii Europejskiej oraz osiągnięcie minimalnego zadowalającego poziomu ochrony prawa osób poszkodowanych. Rozstrzygnięcia polubowne na drodze pozasądowej mogą być jedynie uzupełnieniem postępowań prowadzonych przed sądem. Mogą one stanowić interesujące rozwiązanie ze względu na mniej sformalizowane i mniej kosztowne procedury, pod warunkiem, że obie zainteresowane strony wykazują autentyczną wolę współpracy i że rzeczywiście możliwe jest dochodzenie roszczeń na drodze sądowej.

1.4

Odnośnie powództw zbiorowych, EKES uznaje za konieczne utworzenie odpowiednich mechanizmów służących ich skutecznemu wnoszeniu, w oparciu o podejście europejskie oraz o środki wywodzące się z europejskiej kultury i tradycji prawnych, które ułatwiają dostęp do wymiaru sprawiedliwości uprawnionym podmiotom i grupom osób poszkodowanych. Zastosowane w związku z nimi środki stanowiłyby odpowiednie zabezpieczenie przed wprowadzaniem elementów, których stosowanie w innych systemach prawnych często prowadziło do nadużyć. EKES wzywa Komisję do koordynacji tych działań z innymi inicjatywami ułatwiającymi naprawienie szkody, a szczególnie z prowadzoną obecnie inicjatywą DG SANCO.

1.5

Propozycje zawarte w przedmiotowej białej księdze obejmują złożone ramy prawne, które mają wpływ na krajowe systemy proceduralne oraz, m.in., na przepisy dotyczące uprawnień do wystąpienia z roszczeniem, ujawniania, stwierdzenia winy i obciążania kosztami.

1.6

Jeśli chodzi o dostęp do dowodów i ujawnienie między stronami, należy oprzeć się na przedstawianiu faktów i na ścisłej kontroli sądowej zasadności roszczenia oraz proporcjonalności wniosku o ujawnienie.

1.7

Komitet wzywa Komisję, aby podjęła działania w następstwie białej księgi i zaproponowała odpowiednie środki służące osiągnięciu jej celów, przy poszanowaniu zasady pomocniczości, przy czym stosowanie tej zasady nie powinno spowalniać procesu likwidowania przeszkód istniejących w dostępie osób poszkodowanych do skutecznych mechanizmów ubiegania się o naprawienie szkód poniesionych wskutek naruszenia przepisów ochrony konkurencji.

—

Uprawnienie do wystąpienia z roszczeniem: nabywcy pośredni oraz roszczenia zbiorowe;

—

Dostęp do dowodów: ujawnienie między stronami;

—

Wiążący skutek decyzji krajowych organów ds. konkurencji;

—

Wymóg stwierdzenia winy;

—

Odszkodowania;

—

Przerzucanie obciążeń;

—

Terminy przedawnienia;

—

Koszty postępowania o naprawienie szkody;

—

Zależność między programami łagodzenia kar a roszczeniami o naprawienie szkód.

—

z jednej strony, skodyfikowanie w jednym akcie prawnym dorobku wspólnotowego dotyczącego zakresu roszczeń odszkodowawczych, z którymi mogą występować osoby poszkodowane w wyniku naruszenia prawa ochrony konkurencji;

—

z drugiej strony, opracowanie systemu opartego na nieobowiązkowych wytycznych dotyczących ustalania kwoty odszkodowania, zawierającego np. przybliżone metody obliczeniowe lub uproszczone zasady szacowania szkody.

—

naliczanie terminu przedawnienia nie powinno rozpoczynać się – w przypadku naruszeń o charakterze ciągłym lub powtarzającym się – przed dniem, w którym ustało naruszenie prawa lub w którym poszkodowani uzyskali wiedzę o istnieniu naruszenia i o szkodzie im wyrządzonej tym naruszeniem;

—

nowy, nie krótszy niż dwa lata termin przedawnienia powinien rozpocząć bieg w momencie uprawomocnienia się decyzji stwierdzającej naruszenie, w oparciu o którą poszkodowany będzie wnosił powództwo.

3.6.1

Podstawowa odpowiedzialność za regulowanie rynków i egzekwowanie przepisów z zakresu prawa konkurencji musi nadal spoczywać na władzach publicznych. Dlatego też EKES uważa, że wszelkie przyszłe działania powinny wspierać publiczne egzekwowanie prawa, ułatwiając jednocześnie poszkodowanym w wyniku naruszenia prawa ochrony konkurencji uzyskanie odszkodowania za poniesione szkody. Publiczne egzekwowanie odgrywa zasadniczą rolę w walce z zachowaniami szkodzącymi konkurencji, tym bardziej, że Komisja i krajowe organy ochrony konkurencji państw członkowskich dysponują wyjątkowymi uprawnieniami do prowadzenia dochodzeń i rozstrzygania sporów.

3.6.2

Podczas gdy publiczne egzekwowanie koncentruje się na przestrzeganiu przepisów i działaniach zniechęcających, celem roszczeń o naprawienie szkody jest zapewnienie pełnego odszkodowania. Pełne odszkodowanie powinno obejmować rzeczywiste straty, utracone zyski oraz odsetki.

3.6.3

EKES oczekuje, że podczas oceny środków związanych z faktycznym i pełnym odszkodowaniem planowany system wskazówek dotyczących ustalania kwoty odszkodowania określi pragmatyczne, nieobowiązkowe wytyczne, które będą mogły być wykorzystywane przez sądy państw członkowskich.

3.7.1

Choć niezbędne są skuteczniejsze ramy dochodzenia roszczeń przez ofiary naruszenia prawa ochrony konkurencji, EKES popiera propozycję Komisji skierowaną do państw członkowskich, aby opracowały przepisy proceduralne sprzyjające polubownemu rozstrzyganiu sporów. Rozstrzygnięcia polubowne, będące alternatywą dla dochodzenia roszczeń na drodze sądowej, mogą odegrać ważną rolę uzupełniającą w dziedzinie zapewniania odszkodowania dla osób poszkodowanych, nie ograniczając im w żaden sposób dostępu do drogi sądowej. Mogłyby one umożliwić osiągnięcie sprawiedliwego rozwiązania szybciej, niższym kosztem i w mniej konfrontacyjnej atmosferze, pozwalając jednocześnie zmniejszyć obciążenie sądów rozpatrywanymi sprawami. Dlatego też EKES zwraca się do Komisji o to, aby zachęcała do korzystania z systemów pozasądowego rozstrzygania sporów w UE oraz do poprawy ich jakości. Niemniej EKES odnotowuje, że alternatywne mechanizmy rozstrzygania sporów mogą być jedynie wiarygodną alternatywą, jeżeli chodzi o naprawienie szkody wobec osób poszkodowanych, jeżeli istnieją skuteczne mechanizmy dochodzenia roszczeń na drodze sądowej – w tym mechanizmy zbiorowe. Jeżeli brakuje takich mechanizmów, to zachęty do sprawiedliwego i właściwego rozstrzygania sporów nie są wystarczające.

—

po pierwsze, powództwa wytaczane przez uprawnione podmioty (stowarzyszenia konsumentów, organizacje ochrony środowiska, zrzeszenia przedsiębiorców, stowarzyszenia osób poszkodowanych); EKES wypowiadał się już na temat stosowności większości takich mechanizmów (7);

—

po drugie, powództwa zbiorowe z możliwością przystąpienia, w których poszkodowani decydują się na połączenie, w ramach jednego postępowania, dochodzenia swoich indywidualnych roszczeń o naprawienie poniesionych szkód.

4.2.1

Zadowalające odszkodowanie dla poszkodowanych z powodu naruszenia prawa ochrony konkurencji – konsumentów i przedsiębiorstw, a w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw oraz pracowników zainteresowanych firm, którzy pośrednio są ofiarami praktyk zagrażających ich miejscom pracy i sile nabywczej – stanowi główny przedmiot obaw ze strony EKES-u. W opinii z inicjatywy własnej wyraził on swój pogląd w sprawie definicji roli i systemu powództw zbiorowych w dziedzinie wspólnotowego prawa konsumenckiego (8). Podobnie jak we wcześniejszych opiniach, Komitet stwierdza tam, że uznanie potrzeby odszkodowania idzie w parze z odpowiednimi procedurami mającymi na celu uznanie i zagwarantowanie tych praw. Utworzenie europejskiego powództwa zbiorowego jest jednym z możliwych rozwiązań analizowanych w dyskusji poświęconej skuteczności takich roszczeń. EKES uważa, że zastosowane w związku z nimi środki powinny być wyważone i zapewniać skuteczne zabezpieczenie przeciw nadużyciom. Powinny one być zgodne z innymi propozycjami dotyczącymi roszczeń zbiorowych, zwłaszcza z tymi, które są obecnie przygotowywane w DG SANCO, oraz powinny być traktowane w sposób spójny i skoordynowany, tak aby uniknąć niepotrzebnego dublowania instrumentów prawnych, a tym samym poważnych trudności w transpozycji i realizacji na szczeblu państw członkowskich.

4.2.2

EKES popiera powszechny pogląd panujący wśród europejskich polityków i zainteresowanych podmiotów, że w UE należy unikać niebezpieczeństwa nadużyć w stylu amerykańskim. Środki zastosowane w następstwie białej księgi powinny odzwierciedlać europejskie tradycje prawne i kulturowe, zaś ich jedynym celem ma być odszkodowanie i zapewnienie właściwej równowagi pomiędzy interesami stron, czego efektem będzie system chroniący interesy społeczeństwa jako całości. Opowiada się za unikaniem honorariów wypłacanych prawnikom w przypadku wygrania sprawy (contingency fees) i systemów, które powodują powstawanie interesu ekonomicznego stron trzecich w UE.

4.3.1

W celu zapewnienia skutecznego dostępu do dowodów, stanowiącego element prawa do skutecznej ochrony sądowej, EKES uważa, że w całej UE należy zapewnić minimalny zakres obowiązku ujawniania dowodów w stosunku między stronami w sprawach o naprawienie szkody poniesionej wskutek naruszenia prawa ochrony konkurencji. Pomocne mogłoby tu być poszerzenie uprawnień sądów krajowych o ujawnianie ściśle określonych kategorii odpowiednich materiałów dowodowych, przy czym ujawnianie takie powinno odbywać się w ramach ustalonych już w orzecznictwie TSWE oraz z uwzględnieniem kryteriów adekwatności, niezbędności i proporcjonalności.

4.3.2

EKES odnotowuje istniejące przeszkody utrudniające poszkodowanym udokumentowanie swoich roszczeń i przyjmuje z zadowoleniem starania Komisji w zakresie lepszego dostępu do materiału dowodowego. Podkreśla, że nie można lekceważyć różnic między systemami proceduralnym państw członkowskich. Obowiązki dotyczące ujawniania powinny podlegać ściśle określonym zabezpieczeniom i być proporcjonalne do sprawy.

4.3.3

W celu ustalenia minimalnego poziomu ujawniania, który mógłby być jednolicie i skutecznie stosowany w całej UE, EKES zwraca się do Komisji o objęcie obowiązków związanych z ujawnianiem dokładnymi zabezpieczeniami, ponieważ chodzi tutaj o utrzymanie systemu równoważącego skuteczny dostęp do dowodów z prawem do obrony. Komitet zauważa, że w takich wypadkach może być pomocny ścisły nadzór ze strony sędziego.

4.3.4

Jeśli na szczeblu wspólnotowym stwierdzi się naruszenie art. 81 lub 82 Traktatu, osoby poszkodowane w wyniku tego naruszenia mogą, zgodnie z art. 16 ust 1. rozporządzenia 1/2003, powoływać się na taką decyzję jako na wiążący dowód w postępowaniu cywilnym o naprawienie szkody. EKES jest zdania, że, zgodnie z zasadą równoważności zasad proceduralnych, powinna istnieć podobna reguła odnosząca się do wszystkich decyzji krajowych organów ds. konkurencji (NCA) stwierdzających naruszenie art. 81 lub 82.

4.4.1

Jeśli chodzi o „powództwa zbiorowe z możliwością przystąpienia”, EKES opisuje zalety i wady tych mechanizmów w swojej opinii z dnia 14 lutego 2008 r. (9) W opinii tej EKES zwrócił zwłaszcza uwagę, że chociaż system opt-in przynosi pewne korzyści, to trudno go zastosować i jest on kosztowny, a także prowadzi do opóźnień proceduralnych i nie nadaje się do zastosowania w wypadku sporej części konsumentów, gdyż nie dysponują oni odpowiednimi informacjami na temat omawianych procedur. EKES zauważa, że niektóre państwa członkowskie przyjęły różne modele dochodzenia roszczeń na drodze sądowej obejmujące zarówno system opt-in, jak i opt-out.

4.4.2

Te uwagi dotyczą także „powództw wytaczanych przez uprawnione podmioty”. Ponieważ w białej księdze nawiązuje się nie tylko do określonych poszkodowanych, ale także do możliwych do ustalenia osób poszkodowanych, nie wydaje się wykluczone powództwo w imieniu grupy osób nieokreślonych. Podczas gdy ustalenie poszczególnych osób poszkodowanych może przyczynić się do wykazania zasadności roszczenia, mogą zdarzyć się okoliczności, w których objęcie sprawą wszystkich możliwych osób poszkodowanych może okazać się odpowiednie np. w tych wypadkach, gdy chodzi o dużą liczbę konsumentów. EKES proponuje, aby Komisja doprecyzowała tę propozycję i zapewniła spójność.

4.4.3

EKES przypomina swoje zalecenia dotyczące znaczenia roli sędziego zawarte we wcześniejszych opiniach. Sędziom można pomóc dzięki specjalnemu szkoleniu, które umożliwi im lepszą kontrolę kryteriów dopuszczalności oraz ocenę materiału dowodowego i dostęp do dowodów, ponieważ powództwa zbiorowe z definicji zakładają, że takie samo powództwo nie zostanie złożone w trybie indywidualnym. Dlatego też sędzia musi odgrywać ważną i aktywną rolę w zakresie uznawania i dopuszczania uzasadnionych powództw już na wczesnym etapie.

4.4.4

Uprawnione stowarzyszenia konsumentów i zrzeszenia branżowe są najodpowiedniejszymi reprezentantami poszkodowanych w przypadku tzw. powództw reprezentacji. Biała księga Komisji wyraźnie umożliwia także uprawnionym zrzeszeniom branżowym wnoszenie powództw reprezentacji w imieniu swoich członków. Z uwagi na to, że inne uznane organizacje spełniające pewne standardy także mogą mieć uzasadnione powody do wystąpienia z powództwem zbiorowym, należy starannie rozważyć, czy nie prowadzi to do sytuacji, w której wnoszonych będzie szereg równoległych powództw w związku ze szkodą wyrządzoną przez to samo naruszenie. Aby powództwo było skuteczne zaleca się, żeby osoby poszkodowane były wspólnie reprezentowane przez jeden uprawniony podmiot.

4.5.1

EKES zgadza się w zasadzie z Komisją, że ostateczne decyzje w dalszym postępowaniu o naprawienie szkody powinny stanowić niezbity dowód naruszenia. Uważa jednak, że sądy krajowe są najwłaściwsze do stwierdzenia związku przyczynowego między naruszeniem prawa a dochodzoną szkodą i powinny pozostać jedynym podmiotem do tego uprawnionym.

4.5.2

EKES zauważa także, że waga ostatecznych decyzji krajowych organów ds. konkurencji oznacza, iż należy poświęcić należytą uwagę poziomowi harmonizacji kontroli i równowagi oraz gwarancji proceduralnych w poszczególnych państwach członkowskich.

4.6.1

W niektórych państwach członkowskich związek przyczynowy między winą i szkodą stanowi konstytutywny element odpowiedzialności za czyn niedozwolony, zaś powód ma obowiązek wykazać swoje prawo do odszkodowania oraz winę pozwanego. EKES zaleca Komisji uwzględnienie tych różnic, gdyż są one wynikiem rozwoju krajowych systemów prawnych. Wzywa Komisję do zapewnienia, że jakikolwiek system przyjęty w przyszłości zagwarantuje uczciwe postępowanie sądowe, w którym dążyć się będzie do szybkiego i skutecznego naprawienia odpowiednio udokumentowanej szkody.

4.7.1

Programy łagodzenia kar mają ogromny wpływ na liczbę ujawnionych porozumień ograniczających konkurencję (kartelowych) i w poważnym stopniu działają odstraszająco. Dlatego też ich właściwe funkcjonowanie leży przede wszystkim w interesie poszkodowanych. Niebezpieczeństwo przekazania poufnych informacji do wiadomości publicznej miałoby niekorzystne skutki z punktu widzenia możliwości ujawniania karteli, a w konsekwencji wpłynęłoby ujemnie na możliwości wnoszenia roszczeń o odszkodowanie przez osoby poszkodowane. EKES przyjmuje zatem z zadowoleniem propozycje mające na celu zachowanie skuteczności programów łagodzenia kar. Jednakże stosowanie złagodzenia kary nie powinno chronić, w stopniu większym niż niezbędny, uczestników porozumień kartelowych przed konsekwencjami na gruncie cywilno-prawnym z tytułu niedozwolonego postępowania kosztem osób poszkodowanych.

4.8.1

W białej księdze przedstawiono różne podejścia mające zmniejszyć ryzyko finansowe związane z procesem dla osób występujących z roszczeniem o naprawienie szkody. EKES zgadza się z poglądem, że ubieganie się o odszkodowanie nie może być utrudniane przez wygórowane koszty postępowania sądowego. EKES wypowiedział się w sprawie kosztów takich działań w swojej opinii na temat zielonej księgi (10).

4.8.2

W białej księdze zachęca się państwa członkowskie do przeglądu krajowych przepisów dotyczących obciążania kosztami i zapewnienia sądom krajowym, w wyjątkowych okolicznościach, możliwości odstępstwa od zasady, zgodnie z którą strona przegrywająca spór ponosi koszty postępowania, stosowanej obecnie w przeważającej części systemów prawnych państw członkowskich. EKES zwraca się do Komisji, aby poświęciła należytą uwagę sposobom zapewnienia nie tylko równego dostępu do sądu, ale także ważności roszczeń.

4.8.3

EKES jest zdania, że państwa członkowskie powinny przeanalizować swe przepisy dotyczące kosztów sądowych, a Komisja powinna zbadać wszystkie takie zasady istniejące w Unii Europejskiej. Należy umożliwić wnoszenie uzasadnionych powództw w przypadkach, w których w przeciwnym razie byłoby to niewykonalne z racji kosztów. Powinno to odbywać się niezależnie od opracowania przepisów proceduralnych sprzyjających zawieraniu ugód, a tym samym zmniejszających koszty postępowania.

4.8.4

EKES przypomina, że niepożądane byłoby wprowadzenie systemu honorariów wypłacanych prawnikom w przypadku wygrania sprawy (contingency fees), który byłby sprzeczny z europejską tradycją prawną. Zgodnie z tym, co Komitet stwierdził w swojej wcześniejszej opinii (11), w większości państw członkowskich Unii Europejskiej system ten jest zakazany albo z mocy prawa, albo w świetle kodeksów postępowania prawników.

4.8.5

Wreszcie, EKES uważa, że skuteczne powiadamianie i zbieranie domniemanych powodów byłoby możliwe przy umiarkowanych kosztach dzięki europejskiemu elektronicznemu rejestrowi powództw dostępnemu dla osób poszkodowanych w całej Unii Europejskiej.

22.9.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 228/47

2.1

Jeśli chodzi o instrumenty polityki konkurencji sprawozdanie przedstawia, jak co roku, dla każdego z nich wytyczne, jakimi kierowała się Komisja, podejmując działania w omawianym okresie:

2.2

W odniesieniu do sektorów sprawozdanie za rok 2007 obejmuje najtrafniejsze działania zrealizowane w ważnych dziedzinach gospodarki, takich jak:

2.3

Wydaje się, że można wskazać na pewne niespójności i brak jasności w niektórych dziedzinach działań, jak na przykład w odniesieniu do sektora łączności elektronicznej, w przypadku którego niezrozumiała jest ani konieczność wprowadzenia nowego pakietu legislacyjnego, wspomnianego w punkcie 48, ani stawiane w związku z tym cele, gdyż może pojawić się sprzeczność z treścią punktu 44, w którym jest mowa o tym, jak obecnie obowiązujący pakiet legislacyjny pomaga zwiększać konkurencję.

2.4

Również w odniesieniu do technologii informatycznych zauważyć można, że nie wspomniano o wyznaczonych celach ani o środkach, jakie należy wdrożyć. Wymieniono jedynie postępowania wszczęte w poprzednich latach, lecz pominięto kwestię ustalenia zasad lub strategii polityki oraz środków, jakie należy wdrożyć.

2.5

W tej samej dziedzinie należy też wspomnieć o najnowszej rzeczywistości, którą tworzy Internet, będący forum intensywnej działalności przedsiębiorczej; dziedzina ta nie jest jeszcze do końca uregulowana, i ze względu na brak faktycznej ochrony konsumentów stanowi potencjalnie niewyczerpane źródło praktyk antykonkurencyjnych. Konieczne jest zatem szybkie wprowadzenie zasad regulujących działalność prowadzoną przez internet.

2.6

W odniesieniu do sektora transportowego należy wspomnieć szczegółowe i godne pochwały odwołanie do działań wdrożonych w ramach różnych rodzajów transportu: drogowego, kolejowego towarowego i pasażerskiego, morskiego i lotniczego.

2.7

Co się tyczy usług pocztowych, proces negocjacji wniosku Komisji dotyczącego całkowitego otwarcia unijnych rynków usług pocztowych na konkurencję nie został jasno przedstawiony.

2.8

W sprawozdaniu jasno i szczegółowo opisano funkcjonowanie Europejskiej Sieci Konkurencji, jak również działania krajowych organów ds. konkurencji. Należy zwrócić uwagę na wzmiankę o wzmocnieniu współpracy między członkami Europejskiej Sieci Konkurencji. Również pozytywnym elementem są starania podjęte w omawianym roku w celu zwiększenia zaangażowania w działania na arenie międzynarodowej oraz we współpracę międzyinstytucjonalną.

2.9

W kontekście rozszerzenia UE, kraje kandydujące podjęły starania celem rozpowszechnienia reguł konkurencji, a Komisja wprowadziła wymóg, aby kraje te przedstawiły wiarygodne wyniki świadczące o przyjęciu tychże reguł.

22.9.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 228/52

1.1

Celem przedmiotowej zielonej księgi jest omówienie najlepszych sposobów rozpowszechniania w środowisku online wiedzy związanej z badaniami, nauką i edukacją oraz próba uzyskania odpowiedzi na pewne problemy związane z rolą prawa autorskiego w społeczeństwie opartym na wiedzy.

1.2

Pod pojęciem „prawo autorskie” rozumiemy prawa autorskie i prawa pokrewne, czyli pojęcia, które rozwinęły się z klasycznej koncepcji „własności literackiej i artystycznej” (1). Jest ono objęte ochroną sprawowaną przez szereg organizacji międzynarodowych i dzięki licznym konwencjom, jak np. konwencja berneńska administrowana przez WIPO (2) i porozumienia w sprawie handlowych aspektów własności intelektualnej tzw. TRIPS, w ramach WTO.

1.3

Zielona księga składa się z dwóch części i jest poświęcona ogólnym zagadnieniom związanym z wyjątkami od wyłącznych praw właścicieli do praw autorskich i praw pokrewnych. W drugiej części zielonej księgi omawiane są kwestie dotyczące wyjątków i ograniczeń, które mają największe znaczenie dla rozpowszechniania wiedzy, i rozważana jest możliwość dostosowania tych wyjątków do ery przekazu cyfrowego.

1.4

Przypadki ograniczeń prawa autorskiego i wyjątków od tego prawa przewidziane w porozumieniu TRIPS mają bardzo wąską interpretację.

1.5

W ramach przeglądu jednolitego rynku (3), Komisja zwróciła uwagę na konieczność propagowania swobodnego przepływu wiedzy i innowacji. Komitet popiera ten kierunek działania, który jest niezbędny dla przyszłego rozszerzenia strategii lizbońskiej.

1.6

Dziewięć dyrektyw dotyczy praw autorskich i praw pokrewnych (4). Twórcy oprogramowań zaliczani są do kategorii autorów dzieł literackich i artystycznych, jednak w prawie pozytywnym, jak w praktyce, prawa te są bardziej ograniczone, niż „klasyczne prawa autorskie”.

2.1

Zamysł stojący za dyrektywą w sprawie harmonizacji pewnych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (tzw. PAPPSI) polega na zapewnieniu maksymalnej ochrony autorów. Zdaniem Komisji powinien on być możliwy do pełnej realizacji w epoce cyfrowej, kiedy to możliwa jest digitalizacja i natychmiastowy przekaz dzieł literackich i artystycznych, opracowań technicznych i naukowych oraz dzieł utrwalonych przez oprogramowania, a podmioty korzystające z tych praw uważają, że osiągają jedynie nieznaczne dochody z udostępniania swoich dzieł w internecie.

2.2

Wspólnotowy wykaz wyjątków zawiera obecnie jeden wyjątek obowiązkowy oraz dwadzieścia wyjątków dobrowolnych; państwa członkowskie mają swobodę we wdrażaniu wyjątków dobrowolnych, co zdaniem Komitetu stanowi dużą przeszkodę dla rzeczywistej harmonizacji wyjątków uzasadnionych w gospodarce opartej na wiedzy, wykorzystującej technologie stale rozwijane w epoce cyfrowej. Jednakże ze względu na to, że wykaz jest zamknięty, państwa członkowskie nie mogą go powiększać o kolejne wyjątki. Ponadto w przypadku „weryfikacji przeprowadzanej w trzech etapach”, opracowanej przez WTO i WIPO zakres ograniczeń podlega trzem warunkom: są one stosowane tylko w niektórych szczególnych przypadkach (na przykład w odniesieniu do użytkowników niewidomych), nie naruszają normalnego wykorzystania utworu, ani nie powodują nieuzasadnionej szkody dla prawnie uzasadnionych interesów właścicieli praw autorskich.

2.3

Komitet jest zdania, że postanowienia te przyczyniają się do osiągnięcia pewnej formy harmonizacji; niemniej system oparty na obowiązującym dobrowolnie wykazie zamkniętym, dającym możliwość zawężenia zasięgu obowiązywania zastosowanych wyjątków w razie potrzeby, przysparza bardziej dotkliwych problemów związanych z ich wdrożeniem i kontrolą w przypadku rozpowszechniania w środowisku online (zwłaszcza satelitarnego).

2.4

Należałoby zastosować bardziej kategoryczne podejście do wykazu, związane z celami społeczeństwa opartego na wiedzy oraz celami zwalczania wszelkich form dyskryminacji, gdyż cel harmonizacji nie został osiągnięty i nadal występuje jeszcze zbyt wiele wyjątków.

2.5

Interes ekonomiczny dotyczy głównie rozrywki, pewnych form kultury oraz zabaw i gier, a nie wiedzy samej w sobie. Mimo to nie byłoby właściwe ustanowienie zbyt wyraźnej linii podziału pomiędzy różnymi kategoriami treści, z wykluczeniem oczywiście treści pornograficznych lub niebezpiecznych dla młodych odbiorców.

2.6

Wyjątki te powinny odnosić się do wszystkich rodzajów niepełnosprawności, które ograniczają możliwości korzystania z treści multimedialnych dostępnych w internecie, do nauczania na wszystkich poziomach, w tym do kształcenia ustawicznego oraz do uniwersytetów trzeciego wieku, publicznych czytelni i mediatek, bibliotek uniwersyteckich, do osób przebywających przez długi okres w szpitalu lub więźniów poddawanych rehabilitacji, do naukowców pracujących w sektorze publicznym i prywatnym, na podstawie specyficznych ustaleń z bibliotekami i wyspecjalizowanymi centrami dokumentacyjnymi. Korzystający z wyjątków powinni mieć możliwość odwoływania się w przypadkach, gdy nie mają dostępu, gdy mają z nim problemy; niemniej wraz z rozszerzeniem zakresu wyjątków, powinno się wprowadzić nowe rodzaje rekompensaty, przysługujące przynajmniej pierwotnym podmiotom prawa autorskiego (5), jak ma to miejsce w przypadku opłaty za kopie prywatne.

2.7

Ewentualne opłaty powinny być pobierane przez upoważnione organizacje zbiorowego zarządzania, zajmujące się pobieraniem opłat i rozdziałem rekompensat zgodnie z kluczami podziału, które można dostosowywać w zależności od utrzymanych kategorii obowiązkowych wyjątków.

2.8

Należy prowadzić konsultacje i negocjacje pomiędzy przedstawicielami różnych zainteresowanych stron, od etapu produkcji po korzystanie z dzieł. Jednakże Komitet jest zdania, że o ile na pierwszym etapie Komisja mogłaby sformułować wytyczne, wskazane byłoby następnie ustanowienie wspólnotowych „wzorów licencji” minimalnych, które zainteresowane strony mogłyby dostosować na szczeblu krajowym.

2.9

Pośrednictwo bibliotek publicznych, uniwersytetów, ośrodków dokumentacji i badań naukowych, jak i kontrola ze strony organizacji zbiorowego zarządzania zdaniem Komitetu w wystarczającym stopniu odpowiadają kryteriom (być może zbyt ograniczającym i zbyt surowo interpretowanym) wprowadzonym przez TRIPS, które nie uwzględniają ani potrzeb społeczeństwa opartego na wiedzy ani nadzwyczajnego rozwoju wykorzystania internetu, zwłaszcza w dziedzinach edukacji, kształcenia i wymiany informacji między naukowcami i badaczami.

2.10

Szereg utworów o charakterze edukacyjnym, naukowym czy technicznym jest już dostępnych w internecie na warunkach licencji „light”, takich jak GPL (6) lub licencji „creative common” odnoszącej się do dzieł literackich i artystycznych. Powinno się propagować stosowanie tych licencji oraz tworzenie treści użytecznych dla społeczeństwa opartego na wiedzy (7), za pomocą zaproszeń do składania ofert lub też poprzez wsparcie dla instytucji tworzących treści naukowe i techniczne oraz oprogramowanie dzięki zastosowaniu licencji (8) tego typu.

3.1

W zielonej księdze szczególną uwagę poświęcono wyjątkom najbardziej przyczyniającym się do szerzenia wiedzy, takim jak te na korzyść bibliotek lub archiwów, zezwolenia na rozpowszechnianie utworów w celach edukacyjnych lub badawczych, wyjątki na korzyść osób niepełnosprawnych i ewentualnie z pożytkiem dla treści tworzonych przez użytkownika.

3.2

Digitalizacja zasobów zgromadzonych w bibliotekach i archiwach do celów zachowania i ochrony oryginalnych dokumentów, czasem unikatów, oraz w celu komunikacji w środowisku online, szybko się rozwija, o czym świadczy inicjatywa stworzenia wspólnotowej biblioteki cyfrowej o nazwie Europeana.

3.3

Skala oraz zakres warunków digitalizacji i udostępniania dzieł w poszczególnych krajach jest bardzo różny, a w niektórych przypadkach, zdaniem Komitetu, warunki te są zbyt restrykcyjne. Dyrektywa przewiduje wyjątek od prawa zwielokrotniania jedynie w odniesieniu do konsultacji przeprowadzanej w celach badawczych i możliwość ograniczonego zachowywania utworów nie dla celów komercyjnych. Przewidziana jest ścisła weryfikacja przeprowadzana w trzech etapach, ale można ją złagodzić, zwłaszcza jeśli ustanowione zostaną opłaty na rzecz autorów, nawet ryczałtowe.

3.4

Przypadkami granicznymi powinny być przede wszystkim ochrona dzieł najbardziej delikatnych lub unikatowych, wykazy utworów zalecanych dla uczniów i studentów, przy czym nauczanie początkowe i kształcenie ustawiczne mogłyby zostać uznane za leżące w szczególnym interesie krajowym. Możliwe powinno być ograniczenie ich wyboru do formatów plików informatycznych spełniających uznaną normę międzynarodową ISO oraz kompatybilnych z większością istniejących formatów „otwartych” lub „chronionych prawem autorskim” (9).

3.5

Liczba kopii powinna być ustalana w zależności od liczby uprawnionych użytkowników oraz zgodnie z ustalonymi potrzebami dotyczącymi zachowania dzieła (10).

3.6

Kwestia udostępniania w sieci wiąże się ze szczególnymi problemami, które wymagają wprowadzenia dodatkowych gwarancji, że adresaci nie będą rozpowszechniać udostępnionych treści. Niektórzy z nich mogliby opłacać koszty licencji i usługi (11).

3.7

Należałoby przewidzieć wprowadzenie zmian w dyrektywie, aby umożliwić wypożyczanie utworów online w celach badawczych i edukacyjnych, w warunkach odpowiednio określonych prawnie i pod kątem technicznym. Wybrana procedura oraz obowiązek pełnego zrozumienia warunków licencji specjalnej, jak i szczególnych warunków dotyczących wypożyczania online, powinny przyczynić się do edukacji w duchu poszanowania praw autorskich, zwłaszcza wśród młodzieży. Komitet zawsze zalecał kształcenie w zakresie poszanowania twórczości intelektualnej, gdyż stanowi ono podstawowy składnik etyczny gospodarki opartej na wiedzy.

4.1

Dzieła osierocone stanowią ważny kapitał dla twórczości.

4.2

Komitet jest zdania, że w zielonej księdze postawiono właściwe pytania oraz zaproponowano nadzwyczaj pozytywne, konkretne kierunki rozwiązań. Po przeprowadzeniu odpowiednio dokładnych badań, można by regularnie publikować listy dzieł osieroconych. Jeśli żaden posiadacz praw autorskich nie zgłosi się w określonym terminie utwór nie znajdzie się w domenie publicznej, lecz zostanie objęty systemem odpowiedniej ochrony praw autorskich, na wypadek gdyby posiadacz praw jednak się odnalazł. Wybór systemu licencji mógłby być wzorowany na doświadczeniach duńskich i węgierskich, lecz w opinii Komitetu na uwagę i pierwszeństwo zasługuje z pewnością wzór licencji europejskiej.

4.3

Komitet jest zdania, że przyjęcie odrębnej dyrektywy poświęconej dziełom osieroconym nie jest konieczne. Zarządzanie takimi utworami nie wiąże się z koniecznością wprowadzenia nowych wyjątków do praw autorskich, lecz ze szczególnymi metodami zarządzania licencjami w ramach systemu prawnego dotyczącego praw autorskich. W opinii Komitetu odpowiednim instrumentem byłoby stworzenie nowego rozdziału w obowiązującej dyrektywie.

4.4

Komisja mogłaby okresowo publikować i uaktualniać wykaz instytucji odpowiedzialnych za zarządzanie działami osieroconymi, a po pięcioletnim lub dziesięcioletnim okresie próbnym można by rozważyć możliwość przeprowadzenia przeglądu, w tym opublikować sprawozdanie oraz statystyki.

5.1

Komitet oczekuje mniej restrykcyjnego podejścia do charakteru niepełnosprawności oraz trudności w dostępie do utworów, niż to przeważające obecnie w licznych krajach europejskich, ponieważ poza trudnościami z dostępem do utworów w przypadku różnych rodzajów niepełnosprawności, dochody osób niepełnosprawnych są zazwyczaj niskie, co stwarza bezsporne przeszkody natury ekonomicznej, nie do zaakceptowania w kategoriach społecznych, dotyczące dostępu do informacji, edukacji i kultury.

5.2

Zaangażowanie stowarzyszeń osób niepełnosprawnych powinno pomóc w przeformułowaniu wyjątków odnoszących się do różnych rodzajów niepełnosprawności. Stowarzyszenia takie mogłyby również zostać włączone w zarządzanie specjalnymi terminalami, a także mogłyby zapewnić przeszkolony personel, który w najcięższych przypadkach pomagałby osobom niepełnosprawnym. Pomoc taka byłaby finansowana z prywatnych darowizn oraz z subwencji publicznych na rzecz stowarzyszeń. Stowarzyszenia, na tych samych zasadach lub we współpracy z akredytowanymi bibliotekami czy muzeami, mogłyby negocjować z przedstawicielami autorów warunki korzystania z ich utworów, oferując gwarancje przestrzegania praw autorskich. W opinii Komitetu powinno się przewidzieć rozszerzenie wyjątków na bazy danych, gdyż w przeciwnym wypadku dostęp do publikacji o charakterze referencyjnym, jak encyklopedie czy słowniki, mógłby zostać utrudniony. Stąd też należy dokonać przeglądu dyrektywy dotyczącej baz danych z uwagi na omówione powyżej względy edukacyjne i dotyczące dostępu do wiedzy, jak też mając na uwadze umożliwienie dostępu osobom niepełnosprawnym.

5.3

Rola stowarzyszeń mogłaby zatem obejmować również edukowanie w zakresie przestrzegania licencji na użytkowanie utworów. Także w tym wypadku użytkownicy muszą być świadomi, że przestrzeganie prawa autorskiego jest niezbędnym warunkiem kontynuacji działalności twórczej. Niemniej jednak obarczanie osób niepełnosprawnych opłatami za licencje i terminale wydaje się niesprawiedliwe; konieczne jest ustanowienie wyjątku dla wszystkich przypadków niepełnosprawności powodujących problemy w dostępie do utworów. Koszty te powinny ponosić podmioty publiczne, których obowiązkiem byłoby gwarantowanie użytkownikom niepełnosprawnym dostępu do utworów, w tym do baz danych i oprogramowania. Powinno się odpowiednio dostosować prawodawstwo w dziedzinie baz danych (12).

5.4

A zatem główne biblioteki publiczne i muzea mogłyby zostać zobowiązane do udostępniania dzieł w określonej formie, dostosowanej do rodzaju niepełnosprawności, na koszt organu odpowiedzialnego za kulturę na szczeblu regionalnym lub krajowym. Tego rodzaju polityka realizowałaby obowiązek walki z wszelkimi formami dyskryminacji oraz obowiązek zapewniania równości obywateli.

5.5

Przewidziany dyrektywą wyjątek dotyczący celów dydaktycznych i badawczych jest stosowany w sposób nadmiernie restrykcyjny; należałoby rozszerzyć jego zakres, bez wpływu na weryfikację WTO, przez wskazanie w dokumencie źródła i autora, jak też ograniczeń dotyczących korzystania z utworu i informacji o zakazie nielegalnego kopiowania.

5.6

System obowiązkowych licencji mógłby dotyczyć wypożyczania utworów online w celach dydaktycznych i badawczych, na podstawie wzoru umowy pomiędzy stroną udostępniającą oraz uprawnionymi organizacjami zbiorowego zarządzania.

5.7

Wyjątkiem powinny zostać objęte zarówno części utworu wybranego przez kompetentne osoby o przygotowaniu pedagogicznym, jak też utwory w całości; kryterium powinny być przede wszystkim względy dydaktyczne. Taki przepis wzmacniałby pewność prawa, nie osłabiając zasięgu obowiązywania prawa zwielokrotniania. Dzięki większej harmonizacji, w transeuropejskim kontekście edukacyjnym będzie można uniknąć sytuacji, w której działanie legalne w jednym państwie członkowskim może być uznawane za naruszenie prawa autorskiego w innym.

5.8

W nauczaniu na odległość konieczne jest, by kopie (materiały dydaktyczne) mogły być używane w domach zwłaszcza studentów, a także obywateli europejskich przebywających w krajach trzecich.

6.1

Kwestia ta jest coraz bardziej aktualna, zwłaszcza w kontekście środowiska Web 2.0 (13). Przepisy prawa autorskiego bądź alternatywny rodzaj licencji zaproponowany przez początkowego autora można zatem przekształcać lub rozwijać, bez uznawania takiej działalności za naruszenie prawa autorskiego.

6.2

W przypadku takich inicjatyw, jak encyklopedie współtworzone przez użytkowników, najłatwiej byłoby ustanowić odpowiedni wzór licencji, jak licencje creative commons czy wikipedii, oraz ustanowić, że moderowaniem wpisów zajmuje się ich początkowy autor, przed dodawaniem lub zmianą treści, jednocześnie dbając o różnorodność pomysłów.

6.3

W tych konkretnych przypadkach widać, że internet nie stwarza warunków łatwego współistnienia z prawem autorskim.

6.4

Wynagradzanie autorów, których dzieła są rozpowszechniane w internecie, rzadziej polega na wypłacaniu im wynagrodzeń z tytułu bezpośrednich licencji, niż na pośrednich dochodach czerpanych raczej z reklam, niż z abonamentów. Choć system abonamentów jest także rozwijany, model biznesowy internetu odwołuje się do rozwiązań niekonwencjonalnych w zakresie rozpowszechniania polegających na digitalizacji i transmisji cyfrowej. Z tego punktu widzenia wciąż znajdujemy się na etapie przejściowym poszukiwania nowych sposobów wynagradzania (14). Koszty produkcji i transmisji dzieł w formie cyfrowej są bez porównania niższe od wysokich kosztów sprzedaży nośników materialnych.

6.5

Należy znaleźć właściwą równowagę między nowymi formami rozpowszechniania, technologiami powielania, potrzebami społeczeństwa opartego na wiedzy i prawami autorskimi. Nie zaistnieje ona w wyniku masowego stosowania jedynie środków represji skierowanych głównie przeciwko grupie wiekowej, która już jest stygmatyzowana jako grupa przestępcza, podczas gdy brak jest prawodawstwa i poszukiwania nowych form wynagradzania autorów. Ze względu na znaczenie i tempo rozwoju technologicznego sprawą pilną jest doprowadzenie do zmian w obecnych ograniczeniach.

22.9.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 228/56

1.1

Komitet z zadowoleniem przyjmuje komunikat i zauważa, że proponowana koncepcja wdrożenia strategicznego zarządzania transgranicznymi działaniami naukowo-badawczymi jest niezwykle ważna i pilna, a w szczególności pozwoli na przyśpieszenie postępu dokonywanego w głównych dziedzinach nauki i badań. Europejski plan strategiczny wypracowuje sprawny system w oparciu o sprawdzone rozwiązania.

1.2

Wymaga to przeprowadzenia przez państwa członkowskie procesu w celu nasilenia współpracy w dziedzinie badań i rozwoju, aby lepiej uwzględnić zasadnicze wyzwania społeczne w Europie i na świecie w dziedzinach, w których badania i rozwój odgrywają kluczową rolę. W tym kontekście EKES z zadowoleniem przyjmuje także konkluzje Rady ds. Konkurencji z 2 grudnia 2008 r. (1), dotyczące tego zagadnienia, oraz podziela wyrażone w nich stanowisko.

1.3

EKES jest przekonany o konieczności ustanowienia podstawowych ram strategicznych zgodnie z priorytetami politycznymi UE. Wdrożenie proponowanego podejścia wymagać będzie przede wszystkim ogromnej woli politycznej.

1.4

EKES zwraca uwagę, że nie należy przywiązywać zbyt dużej wagi do podejścia odgórnego. Uważa za konieczne stosowanie przede wszystkim podejścia oddolnego, które odpowiadałoby strategicznym interesom podmiotów badawczych i możliwościom dzielenia się potencjałem naukowo-badawczym.

1.5

Komitet ponadto podkreśla, że koordynacja nie będzie łatwa, w szczególności ze względu na partykularne interesy niektórych państw oraz brak woli politycznej w odniesieniu do dzielenia się nie tylko wiedzą, lecz również potencjałem naukowo-badawczym.

1.6

EKES w pełni popiera ideę, zgodnie z którą w kontekście konkurencji z ważnymi gospodarczymi rywalami UE należy pilnie zwiększyć zasoby finansowe i ludzkie. Nie może to jednak w żadnym wypadku wykluczać współpracy naukowej z tymi państwami i ich organizacjami badawczymi (2).

1.7

Komitet stwierdza równocześnie, że wdrażanie wspólnego planowania transgranicznych działań naukowo-badawczych będzie procesem niezwykle trudnym, ponieważ wymagać będzie nastawienia bardziej otwartego i bardziej ukierunkowanego na współpracę (3), a taka zmiana mentalności nie jest prostą sprawą.

1.8

Uznając i doceniając bogactwo istniejących już inicjatyw współpracy transgranicznej i wspólnych projektów oraz ich doskonałe wyniki, Komitet zaleca wykorzystanie doświadczenia tych programów do opracowania nowego strategicznego konceptu planowania badań. Przy określaniu procesów związanych ze wspólnym planowaniem badań naukowych należy także wyciągnąć wnioski z niepowodzeń.

1.9

Skuteczniejsze i szybsze stosowanie w praktyce zdobytej wiedzy naukowej wymagać będzie odpowiedniego udziału sektora prywatnego w całym procesie. Komitet zwraca także uwagę na trudności wiążące się z udziałem sektora prywatnego, zwłaszcza w odniesieniu do wykorzystania wyników, kwestii własności intelektualnej itd. (4)

1.10

EKES uważa za konieczne opracowanie i wypróbowanie dla tych kluczowych działań wspólnotowych wysokiej jakości ram działania zachęcających do udziału poszczególne państwa członkowskie wraz z ich potencjałem naukowo-badawczym, aby wspierać i mobilizować nieodzowne podejście oddolne oraz przede wszystkim niezbędne źródła finansowania. W celu wykluczenia ewentualnych przeszkód niezbędne jest przewidzenie ram wsparcia i wystarczającej mobilności środków.

1.11

Przy opracowywaniu tych ram działania należy uwzględnić nie tylko czynniki, które mogą mieć synergistyczne, wspierające oddziaływanie, lecz również poddać szczegółowej analizie zagrożenia dla koncepcji wspólnego europejskiego planowania.

1.12

W tym kontekście Komitet poparł już tworzenie europejskiej infrastruktury badawczej (5) i podkreśla pilną potrzebę takich działań, ponieważ wzmocni to całą ideę wspólnego planowania i przyczyni się do zwiększenia wspólnej europejskiej wartości dodanej. Dlatego też EKES wzywa państwa członkowskie, aby przyjąwszy twórcze podejście, jak najszybciej podjęły tę inicjatywę Komisji.

1.13

Komitet z zadowoleniem przyjmuje ustanowienie Grupy wysokiego szczebla ds. wspólnego planowania w celu określenia zagadnień podlegających wspólnemu planowaniu, które mają zostać wybrane w wyniku szerokich konsultacji społecznych z przedstawicielami różnych regionalnych, krajowych i europejskich środowisk naukowych oraz, w stosownych przypadkach, sektora prywatnego. W wyniku tych działań Rada, na podstawie wniosku przedstawionego przez Komisję, powinna być w stanie przyjąć inicjatywy dotyczące wspólnego planowania nie później niż w roku 2010.

2.1

Jeśli zadeklarowany cel Europy dotyczący zrównoważonego i trwałego rozwoju ma zostać osiągnięty, potrzeba nie tylko zwiększenia inwestycji w badania w Europie, lecz także ich skuteczniejszego wykorzystania. W strategii lizbońskiej jako jej najpilniejszy cel określono przejście do społeczeństwa opartego na wiedzy, skupiającego się wokół nauki, technologii i innowacji, oraz wezwano do zwiększenia inwestycji w badania i do poprawy jakości tych inwestycji.

2.2

Wspólne planowanie jest nową inicjatywą, która stanowi punkt zwrotny dla współpracy w dziedzinie badań w Europie. Jest to dobrowolnie przyjmowany proces służący ożywieniu partnerstwa pomiędzy państwami członkowskimi w oparciu o jednoznaczne zasady i przejrzysty sposób zarządzania na wysokim szczeblu. Jego celem jest zwiększenie skuteczności i wpływu krajowego finansowania publicznych badań w strategicznych dziedzinach. Wspólne planowanie dotyczy przede wszystkim publicznych programów badań, co oznacza podejmowanie współpracy na poziomie instytucji publicznych. Mimo to sektor przemysłu, wraz z innymi zainteresowanymi podmiotami, powinien brać czynny udział w procesie konsultacyjnym oraz w realizacji poszczególnych inicjatyw w ramach wspólnego planowania.

2.3

Omawiany komunikat odpowiada na wyrażaną przez zainteresowane podmioty potrzebę dobrowolnego i oddolnego podejścia w połączeniu ze strategicznym sterowaniem na szczeblu europejskim oraz na odrzucenie przez nie podejścia uniwersalnego.

2.4

Analizowany komunikat stanowi jedną z pięciu inicjatyw, których realizację Komisja zaplanowała na 2008 r. w następstwie ogłoszenia zielonej księgi pt. „Europejska Przestrzeń Badawcza: nowe perspektywy” (6). Komunikat dotyczy w szczególności wymiaru „optymalizacji programów i celów naukowo-badawczych” i stanowi kolejny krok ku stworzeniu tzw. „piątej swobody” poprzez usunięcie przeszkód na drodze swobodnego przepływu wiedzy.

2.5

W porównaniu z największymi partnerami w Europie w dalszym ciągu zbyt mało inwestuje się w badania. Wydatki na badania naukowe i rozwój – zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego – w minionym dziesięcioleciu zasadniczo się nie zwiększyły. Europa musi nie tylko szybko i znacznie zwiększyć tego rodzaju wydatki, lecz również znaleźć nowe i bardziej innowacyjne sposoby wydajniejszego i skuteczniejszego wykorzystania istniejących niewielkich zasobów w dziedzinie badań naukowych i rozwoju. Ponadto w Europie należy również wzmocnić możliwości w zakresie wykorzystywania wyników badań w interesie społeczeństwa i gospodarki.

2.6

W ostatnich latach państwa członkowskie i Wspólnota podejmowały liczne inicjatywy służące zwiększeniu efektywności badań publicznych. Zainteresowane podmioty wskazały na słabość sektora badań i rozwoju UE, jaką jest brak współpracy i koordynacji w zakresie publicznych krajowych programów badawczo-rozwojowych. Mimo podejmowanych w ostatnich latach wysiłków zmierzających do rozwiązania tego problemu europejski pejzaż naukowy w dalszym ciągu charakteryzuje rozproszenie.

2.7

Obecnie 85 % publicznych działań badawczo-rozwojowych jest planowanych, finansowanych, monitorowanych i poddawanych ocenie na szczeblu krajowym, przy czym współpraca bądź koordynacja między poszczególnym państwami jest nieznaczna. Mniej niż 6 % całkowitych inwestycji w dziedzinie badań i rozwoju oraz tylko 15 % europejskich cywilnych działań badawczo-rozwojowych finansowanych ze środków publicznych (z czego 10 % realizowane jest przez międzyrządowe organizacje i w ramach międzyrządowych programów, zaś 5 % w ramach unijnego programu ramowego) otrzymuje wsparcie finansowe w ramach współpracy transgranicznej.

2.8

Nie chodzi przy tym o to, by wszystkie badania naukowe planować wspólnie i zaniechać planowania ich na szczeblu krajowym. Chodzi raczej o to, że w dziedzinach o strategicznym znaczeniu dla całej Europy, lub dla jej części, rozproszenie publicznych programów badań prowadzi do słabych wyników i wiąże się ze znacznymi kosztami, jednocześnie uniemożliwiając osiągnięcie wytyczonych celów społecznych.

2.9

Niektóre z największych europejskich sukcesów badawczych mają swoje źródło w transgranicznym łączeniu publicznych funduszy przeznaczonych na badania i rozwój, a były możliwe głównie dzięki wprowadzeniu wspólnych struktur badawczych (7). Wpływ tych wspólnotowych inicjatyw byłby jednak jeszcze większy, gdyby poświęcana im uwaga była bardziej strategicznie ukierunkowana i gdyby towarzyszyło im wystarczające zaangażowanie polityczne oraz przejrzystość i elastyczność. Poszerzanie zakresu tych inicjatyw i ogólnego zakresu siódmego programu ramowego nie ma sensu bez skutecznego wspólnego strategicznego planowania.

2.10

Wspólne planowanie oznacza zmianę struktury badawczej w Europie. Stanowi ono kompleksowy, długofalowy i strategiczny proces, dzięki któremu w Europie powinno nastąpić zwiększenie zdolności w zakresie podejmowania największych wyzwań gospodarczych i społecznych, takich jak na przykład powiązane ze sobą problemy zmian klimatycznych i energii. We wspólnym planowaniu chodzi o osiągnięcie skutków dzięki zmianie struktury w celu zwiększenia skuteczności i oddziaływania publicznego finansowania badań. Wspólne planowanie wymaga, by państwa członkowskie były przygotowane na opracowanie i realizację wspólnych programów badań obejmujących wspólnie określone wieloletnie działania i mechanizmy finansowania.

2.11

Wspólne planowanie wymaga zmiany nastawienia państw członkowskich. Przede wszystkim wymaga podjęcia przez państwa członkowskie konkretnych zobowiązań i działań oraz zrewidowania i reorganizacji sposobu opracowywania i realizacji krajowych programów badań poprzez ukierunkowanie ich na realizację wspólnych celów. Dlatego właśnie wspólne planowanie powinno opierać się na zasadach dobrowolnego udziału, zmiennej geometrii i otwartego dostępu.

2.12

Wspólne planowanie nie oznacza a priori dostępu do finansowania wspólnotowego, nawet jeśli siódmy program ramowy może oczywiście służyć za katalizator. Chodzi w nim bowiem przede wszystkim o zdefiniowanie przez państwa członkowskie wspólnych strategii i połączenie zasobów poszczególnych krajów. Jednocześnie nie wyklucza się możliwości uzupełniającego finansowania określonych inicjatyw przez Wspólnotę, uzależnionej od ich wartości dodanej, europejskiego wymiaru i prawdopodobnego efektu strukturyzującego.

2.13

Komisja proponuje pragmatyczną metodę w celu urzeczywistnienia wspólnego planowania w ograniczonej liczbie uzgodnionych dziedzin. Metodologia wspólnego planowania strategicznego opiera się na doświadczeniach zdobytych w ramach europejskich platform technologicznych, lecz dostosowano ją na potrzeby publicznych programów badań. Obejmuje ona kilka etapów odpowiadających cyklowi realizacji programów badawczych, począwszy od opracowania programu, poprzez jego realizację, a skończywszy na monitorowaniu i ocenie.

2.14

Wspólne planowanie może być łatwiejsze pod warunkiem spełnienia pewnych warunków ramowych:

3.1

Komitet z zadowoleniem przyjmuje komunikat i zauważa, że proponowana koncepcja wdrożenia strategicznego zarządzania transgranicznymi działaniami naukowo-badawczymi jest niezwykle ważna i pilna, zwłaszcza dla przyśpieszenia postępu dokonywanego w głównych dziedzinach badań i rozwoju. W tym kontekście EKES z zadowoleniem przyjmuje i popiera dotyczące tej kwestii konkluzje z posiedzenia Rady ds. Konkurencyjności z 2 grudnia 2008 r. i podziela wyrażone tam stanowisko.

3.2

Pozytywnym aspektem tej koncepcji jest staranie o jak najefektywniejsze wykorzystanie publicznych środków dzięki strategicznej koordynacji w ramach głównych kierunków badań, oraz poprawę krajowego potencjału naukowo-badawczego poprzez rozszerzenie współpracy międzynarodowej nad wspólnie planowanymi i prowadzonymi projektami badawczymi.

3.3

Komitet z zadowoleniem przyjmuje przeprowadzenie oceny skutków oraz wybranie na jej podstawie spośród czterech możliwych wariantów „europejskiego planu strategicznego”, który opiera się na najlepszych stosowanych obecnie rozwiązaniach i przekształca je w sprawny system, w którym do państw członkowskich będzie należał wybór zagadnień poruszanych w ramach wspólnego planowania.

3.4

Komitet przyjmuje ponadto z zadowoleniem fakt, że dziedzina technologii energetycznych została wybrana na pilotażowy projekt w zakresie koordynacji i w swojej opinii dotyczącej planu EPSTE (8) w pełni popiera ten projekt zgodny z nowym podejściem.

3.5

EKES jest przekonany o konieczności ustanowienia podstawowych ram strategicznych w oparciu o priorytety polityczne UE.

3.6

EKES przestrzega, że nie należy kłaść zbyt dużego nacisku na podejście odgórne. Przeciwnie, jest zdania, że, jeśli oprzemy się na obecnych cechach istniejących międzynarodowych sieci naukowych, które skupiają w sobie liczne komórki badawcze i są częściowo wspierane przez międzynarodowe agencje, takie jak Międzynarodowa Agencja Energii (IEA), konieczne będzie stosowanie przede wszystkim podejścia oddolnego w celu włączenia w poszczególne projekty różnych podmiotów, odpowiednio do ich strategicznych interesów i możliwości dzielenia się najlepszym potencjałem naukowo-badawczym. Międzynarodowe konferencje naukowe mogą stanowić właściwe fora, do zadań których może należeć opracowywanie stosownych propozycji.

3.7

Komitet jednocześnie zwraca uwagę, że koordynacja nie będzie łatwa, w szczególności ze względu na partykularne interesy niektórych państw oraz brak woli politycznej w odniesieniu do dzielenia się nie tylko wiedzą, lecz również potencjałem naukowo-badawczym. Aby zrealizować tę koncepcję w praktyce, niezbędne będą otwartość i przejrzystość.

3.8

Uznając i doceniając szeroki zakres i różnorodność istniejącej już współpracy transgranicznej oraz wspólnych projektów, a także ich doskonałe wyniki, Komitet zaleca, by czerpać doświadczenie z takich programów i wykorzystać je w nowej koncepcji strategicznego planowania. Opracowując programy wspólnego planowania badań naukowych należy wykorzystać również doświadczenia płynące z niepowodzeń.

3.9

EKES w pełni popiera ideę, zgodnie z którą pilnie należy wdrożyć tę koncepcję, jednocześnie zwiększając zasoby finansowe i gospodarcze, aby Wspólnota mogła poprawić swoją pozycję oraz konkurencyjność gospodarczą wobec swych głównych konkurentów: Stanów Zjednoczonych i państw azjatyckich. Nie może to jednak w żadnym wypadku wykluczać współpracy naukowej z tymi państwami i ich infrastrukturami badawczymi (9).

3.10

Komitet stwierdza równocześnie, że wdrażanie wspólnego planowania transgranicznych działań naukowo-badawczych będzie procesem niezwykle trudnym, ponieważ wymagać będzie bardziej otwartego i bardziej ukierunkowanego na współpracę nastawienia (10), oraz że taka zmiana mentalności nie jest prostą sprawą.

3.11

Aby zdobyta wiedza naukowa skuteczniej i szybciej znalazła zastosowanie w praktyce, co jest ostatecznym celem wspólnego planowania strategicznego i własnych rozwiązań w zakresie badań naukowych, niezbędny jest właściwy udział sektora prywatnego w całym procesie. Komitet zauważa, że koncepcja wspólnego planowania pozwala na taki udział. Zwraca także uwagę na to, że udział sektora prywatnego jest źródłem trudności, zwłaszcza w odniesieniu do wykorzystania wyników, kwestii własności intelektualnej itd. (11)

3.12

Proces innowacji, to znaczy konkretnego zastosowania zdobytej wiedzy naukowej, uzależniony będzie od różnych czynników lokalnych, na przykład od istniejącej infrastruktury, dostępności kapitału, obciążeń podatkowych lub ulg podatkowych dla niektórych rodzajów inwestycji czy też od doświadczenia, zwłaszcza przemysłu, związanego z podobnymi inwestycjami. Może chodzić nawet o bezpośrednie zachęty inwestycyjne, jakimi są wakacje podatkowe. Czynniki te mogą prowadzić do sprzeczności w projektach.

—

Zalecenie w sprawie zarządzania własnością intelektualną podczas transferu wiedzy oraz w sprawie zasad postępowania na uniwersytetach i w innych publicznych organizacjach badawczych, COM(2008)1329 z dnia 10 kwietnia 2008 r.;

—

Komunikat „Rozwój kariery i zwiększona mobilność: europejskie partnerstwo na rzecz naukowców”, COM(2008)317 z dnia 23 maja 2008 r.

22.9.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 228/62

1.1

Komitet popiera inicjatywę Komisji, która jest wyrazem woli ciągłego przeprowadzania przeglądu środków służących poprawie i modernizacji ram regulacyjnych ustanowionych umową bazylejską. Zasadniczo Komitet zgadza się z proponowanymi środkami, jednakże zgłasza też pewne uwagi dotyczące konkretnych kwestii, niemające wpływu na proponowane ramy ogólne.

1.2

Instrumenty hybrydowe, które łączą w sobie cechy kapitału własnego i długu, podlegają obecnie uregulowaniom krajowym, które należałoby zharmonizować, aby zapewnić uczciwe warunki konkurencji na szczeblu międzynarodowym. Komisja nie sformułowała precyzyjnej definicji tych instrumentów o różnorodnej i zmiennej formie, lecz przedstawiła podstawowe zasady ich kwalifikowalności: ich termin pierwotnej zapadalności musi wynosić co najmniej 30 lat, muszą być płatne w całości i zaprojektowane w taki sposób, aby pokrywały wszystkie straty. Ponadto nie powinny one przewyższać funduszy własnych. Organy krajowe mogą interweniować w celu zahamowania nadmiernego wzrostu.

1.3

Jeżeli chodzi o klientów powiązanych, wniosek wprowadza pojęcie ryzyka związanego z trudnościami przedsiębiorstwa, od którego inne przedsiębiorstwo jest zależne finansowo, natomiast wymogi sprawozdawczości zostały uproszczone, zharmonizowane i przeformułowane. W dziedzinie dużych ekspozycji istotną innowację stanowi wprowadzenie jednolitego limitu w wysokości 25 %, który obejmuje również depozyty międzybankowe. EKES uważa, że ten ostatni zapis, oparty prawdopodobnie na „katastroficznym scenariuszu” ostatnich czasów, wymaga zmiany w świetle istotnej roli, jaką odgrywają te depozyty pod względem regulacji płynności i dość niewielkiego ryzyka, jakim są obarczone w zwykłych okresach, w porównaniu z innymi rodzajami ekspozycji.

1.4

We wniosku wprowadzono przepis, który przewiduje utrzymanie istotnego interesu gospodarczego na poziomie co najmniej 5 procent dla emitentów, pośredników i zarządców, którzy bezpośrednio negocjowali, tworzyli strukturę i dokumentację na piśmie pierwotnej umowy, z której wynikają zobowiązania. Przepis ten zdaje się opierać na bardzo złych doświadczeniach związanych z amerykańskimi instrumentami typu CDO („collateralised debt obligations”), których cechy i pochodzenie różnią się zresztą od zwykłych sekurytyzacji. EKES zastanawia się, jakie konsekwencje będzie to miało dla płynności rynków.

1.5

Państwa członkowskie mogą wyłączyć z obliczania ekspozycji ekspozycje wewnątrzgrupowe, jeżeli kontrahenci mają siedzibę w tym samym państwie członkowskim. Komitet ma świadomość przyczyn o charakterze prawnym, które stanowią przeszkodę w stosowaniu tej zasady w odniesieniu do kontrahentów z innych państw członkowskich, lecz uważa, że w normalnych warunkach nieuwzględnienie kontrahentów zagranicznych byłoby szkodliwe dla ogólnej oceny ryzyka danego przedsiębiorstwa. Racjonalnym rozwiązaniem mogłoby być rozszerzenie wyłączeń na całą grupę na podstawie ocen indywidualnych przypadków, przy czym działanie to byłoby zawieszane w momencie pojawienia się pierwszych zwiastunów trudności.

1.6

Odnosząc się do powyższego zapisu, lecz z bardziej ogólnego punktu widzenia, Komitet jeszcze raz sprzeciwia się przyznanej państwom członkowskim możliwości przyjęcia lub nieprzyjęcia niektórych przepisów, co jest sprzeczne z zasadą harmonizacji i równością warunków konkurencji.

1.7

Zdaniem EKES-u należy zwrócić szczególną uwagę na ryzyko związane z potencjalną ekspozycją wynikającą ze stosowania nieużywanych linii kredytowych na kartach kredytowych. Taka ekspozycja mogłaby w istocie szybko stać się znaczna w okresach ograniczania kredytów konsumenckich i kredytów hipotecznych.

1.8

Jeżeli chodzi o przepisy w dziedzinie nadzoru, wniosek dotyczący dyrektywy wprowadza różne nowe zasady służące poprawie skuteczności kontroli: przede wszystkim uwzględniono w nim „oddział istotny pod względem systemowym”, który musi podlegać kontroli kraju przyjmującego, jeżeli zostanie uznany za znajdujący się w trudnej sytuacji, po uzgodnieniu z organami odpowiednich krajów. EKES popiera te przepisy, jednakże podkreśla, że należy przewidzieć środki, które miałyby zastosowanie w przypadku nagłych i nieprzewidzianych zdarzeń.

1.9

Ponadto EKES z zadowoleniem przyjmuje utworzenie kolegiów organów nadzorczych ustanawianych przez organ odpowiedzialny za nadzór konsolidujący, w skład których wchodzą organy państw członkowskich, w których mają siedzibę przedsiębiorstwa z danej grupy. Tego rodzaju inicjatywa może jedynie poprawić skuteczność kontroli nad grupami i doprowadzić do szybkiego przyjęcia odpowiednich środków, jeżeli pojawi się taka konieczność.

2.1

W wyniku kryzysu na rynkach finansowych Komisja przyspieszyła prowadzoną procedurę, aby wzmocnić i w razie potrzeby zmodyfikować obowiązujące zasady dotyczące wymogu utrzymywania funduszy własnych przez instytucje finansowe, przyjęte w ramach umowy bazylejskiej II w postaci dyrektyw 2006/48/WE i 2006/49/WE. Należy odnotować, że przemyślenia na temat nowych przepisów toczyły się już, kiedy wybuchł kryzys; usystematyzowana reforma rynków powinna zostać przeprowadzona po publikacji białej księgi, przewidzianej na czerwiec 2009 r. Analizowany wniosek zawiera różne środki, które mają na celu:

2.2

Wniosek dotyczący dyrektywy poprzedziły konsultacje zainteresowanych stron przeprowadzone za pośrednictwem internetu. Tekst został zredagowany na podstawie otrzymanych informacji, w poszanowaniu podstawowych zasad leżących u podstaw konsultacji:

2.3

EKES popiera logikę tych propozycji, a także ich ogólne ukierunkowanie. Wydarzenia, w których uczestniczyliśmy, a przede wszystkim niektóre fakty i machinacje o znamionach przestępstwa zdecydowanie zmniejszyły zaufanie opinii publicznej do całego systemu finansowego i wymusiły przyjęcie odpowiednich środków. Niemniej jednak surowość zasad ostrożności nie może być – bardziej niż to konieczne – niekorzystna dla podmiotów i ich klientów. Jak dowiódł obecny kryzys, zasady ostrożności, zapewniając stabilność i solidność rynków, pełnią również funkcję o dużej wartości społecznej.

4.1

Przepisy mające zastosowanie do dużych ekspozycji pochodzą z 1992 r. i nie były od tamtego czasu zmieniane. Ostatnie wydarzenia dobitnie pokazały, że konieczne jest przyjęcie nowych reguł. We wniosku Komisji w większym stopniu uwzględnia się ryzyko wynikające z niektórych ekspozycji, a jednocześnie zmierza się do ograniczenia kosztów związanych z uzyskiwaniem danych, zwiększenia przejrzystości i stworzenia bardziej sprawiedliwych warunków konkurencji.

4.2

Koncepcja klientów powiązanych została przejrzana. Dotychczas kładziono nacisk na ryzyko napotkania trudności przez podmiot gospodarczy w wyniku problemów finansowych innego podmiotu. Ostatnie wypadki pokazały, że ryzyko dwóch lub więcej przedsiębiorstw może wynikać z problemów napotkanych przez podmiot, od którego są finansowo zależne.

4.3

Uproszczono i zharmonizowano również kosztowne i skomplikowane wymogi sprawozdawczości, stanowiące źródło wysokich kosztów i trudności w sektorze. Najbardziej widoczna zmiana dotyczy sporządzania sprawozdań z dwudziestu największych ekspozycji w ujęciu skonsolidowanym, jeżeli są obliczane zgodnie z metodą ratingów wewnętrznych. Różne obowiązujące limity zostały zastąpione jednolitym limitem w wysokości 25 %.

4.4

Różne obowiązujące wyłączenia, często niezrozumiałe, zostały w znacznej mierze zniesione. Zachowane zostały jedynie te wyłączenia, które nie wydają się reprezentować wysokiego ryzyka. Ich wykaz nadal pozostaje dość długi, lecz w ujęciu ogólnym wydaje się odpowiadać skrupulatnie wyważonym kryteriom ostrożnościowym.

4.5

EKES zasadniczo zgadza się z proponowanymi uregulowaniami. Przedstawia jednak kilka uwag dotyczących niektórych istotnych aspektów:

4.6

Na szczególną uwagę zasługują ekspozycje wynikające z niewykorzystanych zobowiązań kredytowych, które zostały sklasyfikowane jako pozabilansowe pozycje niskiego ryzyka (art. 113). Całkowita kwota limitów wydatków na kartach kredytowych jest wysoka, zwłaszcza w przypadku niektórych rodzajów instytucji. W okresach ograniczeń kredytu niewykorzystane środki mogą szybko ulec zmniejszeniu. EKES uważa, że potencjalna ekspozycja wynikająca z niewykorzystanego kredytu na kartach powinna być przedmiotem uważnej i ostrożnej oceny.

6.1

Kryzys, który uderzył w światowe rynki finansowe, unaocznił konieczność zmiany struktur i metod nadzoru, tak aby służyły zapobieganiu kryzysom systemowym i podejmowaniu odpowiednich działań w nadzwyczajnych sytuacjach.

6.2

Zmieniono przepisy dotyczące wymiany informacji i współpracy: w art. 42a wprowadzono pojęcie „oddziałów istotnych pod względem systemowym”, uznając, że w niektórych przypadkach interes kraju przyjmującego jest nadrzędny w stosunku do zasady kraju pochodzenia. EKES w pełni popiera to podejście o podstawowym znaczeniu.

6.3

Zasadniczo nowe przepisy przewidują, że właściwe organy państwa przyjmującego mogą zwracać się do właściwych organów kraju pochodzenia lub, w stosownym przypadku, do organu odpowiedzialnego za nadzór konsolidujący, aby oddział stworzony na terytorium państwa przyjmującego został uznany za „istotny”, jeżeli posiada udział w rynku na poziomie przekraczającym 2 % lub ma dużą wagę na rynku krajowym. Wniosek musi zawierać swego rodzaju analizę oddziaływania, przewidującą możliwe zawieszenie lub ewentualne wstrzymanie operacji w ramach systemów płatności, rozliczeń i kompensowania płatności, a także ocenę skutków takich środków dla rynku krajowego.

6.4

Procedura uznawania „istotności” oddziału wymaga określonego czasu, a zatem pomocne wydaje się ustanowienie zasad postępowania w sytuacjach nadzwyczajnych (art. 130), aby umożliwić przyjęcie środków priorytetowych. Kolegia organów nadzorczych stworzone na mocy dyrektywy (art. 131a – zob. pkt 6.5 poniżej) i istniejący już Komitet Europejskich Organów Nadzoru Bankowego powinny umożliwiać stosowanie uproszczonych procedur w połączeniu z niezbędnymi gwarancjami.

6.5

Za szczególnie użyteczne należy uznać utworzenie kolegiów organów nadzorczych (art. 131a) ustanowionych przez organ odpowiedzialny za nadzór konsolidujący, w których skład wchodzą organy zainteresowanych państw członkowskich. Celem kolegiów jest przede wszystkim zapewnienie stałej i skutecznej kontroli grup ponadnarodowych (i, miejmy nadzieję, przyjęcie szybkich środków w nadzwyczajnych sytuacjach) za pomocą wymiany informacji i wspólnego określania odpowiednich metod nadzoru. EKES z zadowoleniem przyjmuje tę decyzję, a także wszystkie przepisy zaproponowane w dziedzinie kontroli, które są zgodne ze skuteczniejszymi, ogłoszonymi wcześniej programami, a także z życzeniami Forum Usług Finansowych (Financial Services Forum).

22.9.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 228/66

1.1

Ogólnie rzecz ujmując, Komitet przyjmuje z zadowoleniem wniosek Komisji, którego celem jest przede wszystkim rozszerzenie zakresu transakcji przewidzianych w rozporządzeniu w sprawie systemów płatności transgranicznych na polecenia zapłaty. Inicjatywa ta jest zasadniczo zgodna z kierunkiem postępowania Komisji, która zmierza do tego, by płatności transgraniczne w strefie euro były postrzegane i traktowane jak płatności krajowe.

1.2

Do refleksji skłania fakt, że przetwarzanie transgranicznych poleceń zapłaty jest kosztowniejsze od przetwarzania analogicznych transakcji na szczeblu krajowym; EKES wnosi zatem, by Komisja, kierując się zasadą przejrzystości, przekazała informacje na temat szczegółów, metod i źródeł badań, na podstawie których Komisja dochodzi do poszczególnych wniosków. Podejmowanie wyważonych decyzji zależy od znajomości faktów.

1.3

W każdym razie należy przypomnieć, że jeżeli rozporządzenie miałoby wejść w życie 1 listopada 2009 r. – tak jak się proponuje – to termin ten jest zbyt krótki, by sporządzić plany ekonomiczne, co tak czy inaczej nie byłoby możliwe w sytuacji braku pewności prawa co do wielostronnej opłaty za wymianę (MIF).

1.4

Wniosek zawiera również dwa przepisy dla państw członkowskich: pierwszy dotyczy ustanowienia – tam gdzie on nie istnieje – organu odpowiedzialnego za systemy płatności, a drugi – utworzenia odpowiednich struktur rozpatrywania skarg. EKES uważa, że w większości krajów struktury te istnieją już od pewnego czasu, lecz w wypadku krajów, których to nie dotyczy, przestrzega przed tworzeniem nowych struktur, które powielałyby funkcje już tych istniejących lub po części lub w całości się z nimi pokrywały.

1.5

Kolejny postulat adresowany do państw członkowskich dotyczy przyjęcia „skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji” za nieprzestrzeganie lub naruszanie przepisów rozporządzenia; EKES zgadza się z tym, odnotowując jednak, że podanie informacji na temat analizy porównawczej środków przedsięwziętych w różnych krajach dałoby pogląd na to, jak duże znaczenie każde z państw członkowskich przypisuje temu rozporządzeniu.

1.6

Rozporządzenie stosuje się jedynie do krajów, które należą do unii walutowej; pozostałe kraje nienależące do strefy euro mają możliwość rozszerzenia jego stosowania na własną walutę. Fakt, że żaden z krajów nie skorzystał z tej możliwości, powinien skłonić do refleksji na temat stopnia zainteresowania poszczególnych krajów przydatnością takich inicjatyw.

2.1

Rozporządzenie (WE) nr 2560/2001 w sprawie systemów płatności transgranicznych we Wspólnocie obowiązuje od 31 grudnia 2001 r. Przewiduje, że koszt dokonania płatności transgranicznej jest w każdym państwie członkowskim równy kosztowi analogicznej transakcji wewnętrznej. Dotyczy ono przekazów bankowych, płatności elektronicznych, kart płatniczych wszelkiego rodzaju oraz wypłat gotówki z bankomatów. Wniosek Komisji poszerza zakres zastosowania rozporządzenia z dniem 1 listopada 2009 r. o polecenia zapłaty, ulepsza system regulacji skarg i wprowadza uproszczenia w systemach sprawozdawczości do celów statystycznych.

2.2

Celem Komisji jest poprawa funkcjonowania rynku wewnętrznego systemów płatności w euro, na którym transakcje krajowe lub międzynarodowe powinny podlegać tym samym przepisom, co przyniosłoby oszczędności i korzyści zarówno konsumentom, jak i całej gospodarce. Rozstrzyganie sporów zasługuje na szczególną uwagę, gdyż należy odpowiedzieć na zastrzeżenia zgłaszane przez organizacje konsumentów, podczas gdy sprawozdawczość do celów statystycznych wiąże się z dużymi obciążeniami administracyjnymi i kosztami dla instytucji kredytowych.

2.3

EKES wyraża uznanie dla inicjatywy Komisji i zasadniczo się z nią zgadza, formułuje jednak pewne uwagi i sugestie w celu wniesienia użytecznego wkładu do bieżącej dyskusji.

3.1

Skutkiem presji wywieranej na przestrzeni lat przez Komisję, sektor bankowy stworzył infrastrukturę płatności na szczeblu europejskim (SEPA), która działa obecnie w zadowalający sposób zarówno z techniczno-organizacyjnego punktu widzenia, jak i z punktu widzenia ujednolicenia opłat międzynarodowych z krajowymi. Komisja stwierdza, że „rozporządzenie można zatem uznać za kamień węgielny SEPA”.

3.2

Z osiągnięć można się jedynie cieszyć, niemniej wciąż pojawiają się zasadnicze wątpliwości co do ich zgodności z ogólnymi zasadami jednolitego rynku. Po pierwsze system SEPA jest ukierunkowany na rozwiązywanie problemu płatności w euro; kraje nienależące do strefy euro nie czerpią z niego korzyści, z tym wyjątkiem, że czerpią je tylko w odniesieniu do tej części płatności, której dokonują one we wspólnej walucie. Po rozszerzeniu można stwierdzić, że obecnie SEPA pokrywa większość transakcji wewnątrz Wspólnoty: jest to rynek wewnętrzny różnych prędkości.

3.3

Po drugie równe warunki krajowe i międzynarodowe mają zastosowanie jedynie wewnątrz każdego z krajów; między krajami wciąż występują różnice, a w niektórych przypadkach mają one niebagatelną skalę, lecz różnice pomiędzy wszystkimi krajami strefy euro i krajami spoza niej są jeszcze większe. Obowiązujące rozporządzenie przewiduje, że można je przyjąć dobrowolnie również w krajach nienależących do strefy euro: jest to klauzula, z której dotychczas nie skorzystało zbyt wiele krajów. Ogólnie rzecz ujmując, daleko jeszcze do osiągnięcia odpowiedniej konwergencji cen wewnątrz UE.

3.4

Wzmianka o konwergencji cen nie oznacza, że możliwe jest ich ujednolicenie; niemniej można by poczynić postępy na drodze do przejrzystości i spełnienia oczekiwań konsumentów, jeżeli w każdym kraju przeprowadzono by uważną analizę porównawczą kosztów: istnieją ogromne różnice w kosztach infrastruktury, wpływie obciążeń podatkowych i socjalnych, organizacji i proporcji między wolumenami transakcji krajowych i międzynarodowych. Taka analiza mogłaby również pomóc w ocenie słuszności decyzji o tym, by uwzględnić w rozporządzeniu wszystkie elektroniczne instrumenty płatnicze o charakterze transgranicznym.

22.9.2009   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 228/69

1.1

EKES uważa, że cele wniosku mają fundamentalne znaczenie i zachęca Komisję do działań na rzecz wspólnego systemu pomiarowego, wykraczającego poza krajowe ramy badań i postępów w tej dziedzinie, w celu wypracowania wspólnej dla wszystkich europejskiej wartości dodanej.

1.2

Zdaniem EKES-u ostatecznym celem jest osiągnięcie w skali światowej jednolitego stanowiska, w ramach którego głos UE byłby znaczący i wspierałby standardy dostosowane do materiałów, produktów i procesów opracowanych w Europie i odpowiadające interesom w obszarze przemysłu i handlu Unii Europejskiej.

1.3

Zdaniem Komitetu w obecnym, zglobalizowanym kontekście ekonomiczno-społecznym europejska struktura metrologiczna, która osiąga znakomite wyniki, może przynieść gospodarce UE jedynie korzyści.

1.4

EKES uważa, że europejskie środowisko badawcze powinno się coraz bardziej angażować w procesy wypracowywania nowoczesnych systemów, które umożliwiają stosowanie metrologii w innowacyjnej fizyce, chemii, biologii, a także w dziedzinach związanych z ekologią i oddziaływaniem na środowisko naturalne oraz w nanotechnologii, żywieniu, a także bezpieczeństwie i higienie pracy.

1.5

Zdaniem Komitetu, w celu uzyskania pożądanych wyników należy podejmować zdecydowane działania na rzecz większej integracji przemysłu, handlu i sektora publicznego w rozwoju europejskich badań w dziedzinie metrologii, co zalecają nowe standardy w kontekście międzynarodowym.

1.6

Komitet za szczególne ważne uważa, aby badania metrologiczne nie sprawiały wrażenia obszaru samowystarczalnego i skupionego na opiniach pochodzących z własnego środowiska.

1.7

Regulacja i standaryzacja dokonują się poprzez zastosowanie systemów mierzalnych wielkości w oparciu o metrologię stosowaną i uznawaną na szczeblu międzynarodowym. Dlatego też EKES proponuje, aby w opracowywanie nowych systemów od samego początku zaangażować europejskie komitety normalizacyjne (CEN, CENELEC, ETSI) oraz odpowiednie organy krajowe, m.in. jednostki akredytujące.

1.8

EKES uważa, że należy podjąć wszelkie możliwe wysiłki na rzecz osiągnięcia w europejskich badaniach metrologicznych ścisłego powiązania pomiędzy:

Zdaniem Komitetu, tylko w ten sposób, unikając wszelkich form izolowania się, można będzie uzyskać wyniki na poziomie europejskim, spotykające się z akceptacją w wymiarze międzynarodowym.

1.9

Komitet dostrzega pozytywne strony wniosku Komisji, w którym wspiera ona inicjatywę Europejskiego Programu Badań Metrologicznych (EMRP) (1), zapewniając wysoki poziom „wspólnotowości”:

1.10

Zdaniem Komitetu należy lepiej zdefiniować system zarządzania. Nie ulega wątpliwości, że niejasno określony system zarządzania może wpływać na postępy badań naukowych i oczekiwane wyniki.

1.11

W tym kontekście EKES podkreśla konieczność większego zaangażowania stron bezpośrednio zainteresowanych metrologicznymi wynikami badań, zarówno przy ustalaniu priorytetów, jak i przy przygotowywaniu i ocenie zaproszeń do składania ofert – które mają być opublikowane w sieci CORDIS i w Dzienniku Urzędowym (Dz.U.) – w odniesieniu do propozycji łączących udział przedsiębiorstw, uniwersytetów i instytutów naukowych i uczelni wyższych, jak i w monitorowanie i nadzór programów i finansowanych projektów.

1.12

Zdaniem Komitetu Rada ds. Badań Naukowych EMRP powinna mieć możliwość kontrolowania, poprzez wiążące opinie skierowane do Komitetu EMRP, typów badań, które mają być finansowane, rocznego programu prac oraz wyboru zespołu niezależnych osób oceniających propozycje, zaś obserwator z ramienia Komisji powinien nadzorować panel oceniający zgodnie z siódmym programem ramowym.

1.13

Zdaniem EKES-u korzystna byłaby sytuacja, w której wstępne propozycje w sprawie kolejnego programu ramowego w dziedzinie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji na lata 2014–2020 przewidywałyby autentyczny, ciągły program wspólnotowy koordynowany i zarządzany przez Komisję, który na bazie stałego zaangażowania zainteresowanych stron uwzględniałby w szczególności potrzeby sektora przemysłu, uniwersytetów, instytutów badawczych i standaryzacyjnych, jak również międzynarodowe aspekty badań metrologicznych, szczególnie w stosunkach z organami międzynarodowymi takimi jak ISO, OBWE i innymi organami referencyjnymi, takimi jak IUPAP (2).

—

bezpieczeństwo;

—

etykietowanie żywności;

—

systemy opieki zdrowotnej;

—

ochrona środowiska naturalnego;

—

biotechnologia;

—

nanotechnologia i zaawansowane materiały;

—

energetyka;

—

transport, telekomunikacja i systemy bezpieczeństwa.

3.1

Propozycja przedstawiona w oparciu o art. 169 TWE polega na stworzeniu europejskiego programu badań metrologicznych (EMRP), łączącego w sobie 22 programy krajowe w zakresie badań metrologicznych w celu poprawy wydajności i efektywności badań publicznych w dziedzinie metrologii.

3.2

Za pośrednictwem tej inicjatywy zamierza się wspomóc tworzenie europejskiej przestrzeni badawczej dzięki lepszej koordynacji programów krajowych, by skuteczniej stawiać czoła niektórym wspólnym wyzwaniom europejskim i usuwać bariery między programami krajowymi.

3.3

Według Komisji EMPR dąży do zintegrowania programów krajowych 22 państw członkowskich, łącząc je we wspólny program, po to aby:

3.4

Proponowany model zarządzania powstał na podstawie doświadczeń zebranych w czasie realizacji pierwszej inicjatywy w oparciu o art. 169 w ramach szóstego programu ramowego, tzn. inicjatywy EDCTP (9).

3.5

Inicjatywa EMRP przewiduje budżet w wysokości 400 mln euro, z czego 200 mln euro byłoby wkładem krajów uczestniczących wniesionym w latach 2009–2016, a pozostałe 200 mln euro pochodziłoby ze środków wspólnotowych.

3.6

Koordynację inicjatywy zapewni Europejskie Stowarzyszenie Krajowych Instytutów Metrologicznych (Euramet), założone w 2007 r. na podstawie prawa niemieckiego jako organizacja nienastawiona na zysk mająca swój sekretariat w Brunszwiku w Dolnej Saksonii, działająca w charakterze regionalnej europejskiej organizacji metrologicznej i agencji wykonawczej programu EMRP.

—

doskonałości struktury metrologicznej;

—

wspólnych, konkurencyjnych, otwartych projektach badawczych;

—

wzroście udziału przedstawicieli środowiska badawczego poprzez rozwój kompetencji;

—

autentycznej współpracy międzynarodowej, która dodaje wartości systemowi europejskiemu;

—

przemawianiu jednym głosem na arenie światowej;

—

przede wszystkim w większym udziale przemysłu (organizacji pracodawców i pracowników), handlu i sektora publicznego w rozwoju europejskich badań metrologicznych.

—

europejską wartość dodaną wniosku;

—

jasnego, wyczerpującego przedstawienia wspólnego programu zintegrowanych działań;

—

strukturę zarządzania.

5.1

Komitet dostrzega pozytywne strony wniosku Komisji, w którym wspiera ona inicjatywę Europejskiego Programu Badań Metrologicznych (EMRP) (12), zapewniając wysoki poziom „wspólnotowości” poprzez wspólne programowanie, planowane przydzielanie środków, przyjęcie podejścia polegającego na wzajemnym uczeniu się i zasady uczestnictwa przedsiębiorstw, uczelni wyższych i instytutów badawczych oraz poprzez zaangażowanie obserwatora z Komisji w ocenę propozycji, zgodnie z siódmym programem ramowym.

5.2

Ponadto, w odniesieniu do proponowanego zarządzania EMRP, Komitet zauważa, co następuje:

pełni wyłącznie rolę doradczą w stosunku do aspektów strategicznych EMRP i procesu decyzyjnego w sprawie programów szczegółowych  (16).

5.3