28.4.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 97/1

1.1

Niniejszą opinią EKES ma zamiar wyrazić swoje stanowisko w sprawie wniosku przedstawionego przez Komisję (1) dotyczącego decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady, mającego na celu zreformowanie Europejskiego Komitetu Doradczego ds. Informacji Statystycznych dotyczących Spraw Społecznych i Ekonomicznych (CEIES).

1.2

Od momentu utworzenia, CEIES odgrywa rolę organizmu konsultacyjnego mającego na celu promowanie dialogu pomiędzy użytkownikami a autorami informacji statystycznych na szczeblu wspólnotowym.

1.3

W uzasadnieniu swego wniosku, Komisja podkreśla, iż w ramach konsultacji przeprowadzonych w celu zreformowania Komitetu, ujawniły się cele podzielane przez wszystkich:

2.1

Wniosek Komisji dotyczący decyzji ustanawia nowy CEIES, nadając mu nazwę, w art. 1, „Europejski Komitet Doradczy ds. Wspólnotowej Polityki Informacji Statystycznej”, powierzając mu rolę pomocniczą względem Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji w koordynowaniu celów oraz priorytetów wspólnotowej polityki informacji statystycznej.

2.2

Przewidziano bardziej wyrazistą rolę Komitetu w przygotowywaniu programu statystycznego Wspólnoty. Na wniosek Komisji, Komitet wydaje opinię:

2.3

CEIES ma również za zadanie kierowanie uwagi Komisji ku obszarom, w których konieczne może być rozwinięcie nowych działań statystycznych oraz doradza Komisji, jak lepiej zaspokajać potrzeby użytkowników w sferze jakości informacji.

2.4

Komitet wydaje opinie na żądanie Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji, w sprawie zagadnień związanych z:

2.5

Komitet jest również uprawniony do składania sprawozdań Parlamentowi Europejskiemu, Radzie oraz Komisji na temat wymagań użytkowników oraz kosztów ponoszonych przez dostarczycieli informacji.

2.5.1

Komisja składa roczne sprawozdanie na temat sposobu, w jaki uwzględnia ona opinie Komitetu.

2.6

Wniosek Komisji dotyczący decyzji zmniejsza liczbę członków CEIES z 79 do 25. Artykuł 4 stanowi, że 14 spośród członków nowego Komitetu będzie mianowanych przez Komisję, po zasięgnięciu opinii Parlamentu Europejskiego i Rady. Każde z państw członkowskich przekaże Komisji listę dwóch, wysoko wykwalifikowanych, kandydatów z dziedziny statystyki. W wyborze 14 kandydatów, Komisja dołoży starań, by skład Komitetu był należytym odzwierciedleniem społeczeństwa obywatelskiego, z uwzględnieniem społeczności naukowej, oraz aby jego zasięg obejmował właściwy zakres obszarów statystyki uwzględnionych w programie statystycznym Wspólnoty.

2.6.1

Dziesięciu członków delegują bezpośrednio organy przez nich reprezentowane, to jest:

2.6.2

oraz Dyrektor Generalny EUROSTAT-u, pełniący funkcję członka Komitetu z urzędu.

2.7

Jedną z nowości wprowadzoną po reformie jest możliwość tworzenia tymczasowych grup roboczych pod przewodnictwem jednego z członków Komitetu, w celu sporządzania opinii na temat szczególnie złożonych zagadnień statystycznych.

2.8

Wniosek Komisji w sprawie decyzji uchyla poprzednią decyzję Rady 91/116/EWG.

3.1

Rozszerzenie Unii Europejskiej na 27 państw spowodowało, między innymi, konieczność reformy CEIES, uznaną za niezbędną również przez sam Komitet. Ważne jest, by taki organ mógł posiadać jak najbardziej reprezentatywny obraz różnych realiów krajowych oraz potrzeb europejskich użytkowników i dostarczycieli informacji.

3.2

Wzmocnienie strategicznej roli CEIES w wyborze priorytetów i w ocenie oraz możliwość tworzenia grup roboczych ad hoc jest ważnym krokiem ku powierzeniu temu organowi odpowiedzialności i środków, na które zasługuje.

3.3

Utworzenie nowego Komitetu o zmniejszonym składzie, a zarazem bardziej skutecznego jest z pewnością słusznym celem, niemniej należy zagwarantować niezależność, autorytet i neutralność jego członków. Z tego powodu EKES wyraża swoje wahanie w stosunku do nowego składu Komitetu: jeśli, zgodnie z propozycją, ma on promować dialog pomiędzy użytkownikami a autorami statystyk, jego skład powinien, według EKES-u, charakteryzować się o wiele mniejszą obecnością instytucji.

3.4

Ponadto skład taki nie gwarantuje odzwierciedlenia rzeczywistego punktu widzenia instytucji, jak na przykład Parlamentu Europejskiego czy nawet samego Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, które w swoim składzie dają wyraz różnym realiom politycznym czy grupom interesów.

3.5

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny jest organem Unii Europejskiej, który został powołany do reprezentowania różnych realiów społeczno-gospodarczych oraz podmiotów społeczeństwa obywatelskiego. Fakt, iż byłby reprezentowany w nowym Europejskim Komitecie Doradczym ds. Wspólnotowej Polityki Informacji Statystycznej tylko przez jednego członka, tak jak inne instytucje europejskie, mógłby sugerować, iż jego rola jako europejskiego organu konsultacyjnego została zmniejszona.

3.6

Z powodu roli, którą odgrywa i składu, który jest dla niego charakterystyczny, EKES powinien posiadać inną wagę w procesie konsultacji, biorąc pod uwagę nie tyle jego rolę instytucjonalną, lecz również zdolność wyrażania stanowiska europejskiego społeczeństwa obywatelskiego.

3.7

Z wniosku dotyczącego decyzji wydaje się natomiast wynikać, że społeczeństwo obywatelskie reprezentowane będzie przez 14 członków mianowanych przez Komisję, bez uwzględnienia kryteriów ich wyboru spośród różnych form stowarzyszeń europejskich. Do ich grona dołączy również 10. przedstawicieli instytucji, partnerów społecznych UE i EUROSTAT-u.

3.8

Wspierając reformę CEIES, EKES domaga się jednakże, aby we wniosku Komisji została uznana i doceniona jego konsultacyjna rola w dziedzinie wspólnotowej polityki informacji statystycznej.

28.4.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 97/3

1.1

Wniosek ten jest w praktyce wnioskiem dotyczącym dyrektywy pochodnej od ramowej dyrektywy wodnej (2000/60/CE). Dyrektywa ramowa określiła strategię walki z chemicznym zanieczyszczeniem wód. Może ono bowiem dotykać ekosystemów wodnych i powodować utratę siedlisk i różnorodności biologicznej. Ponadto substancje zanieczyszczające mogą się kumulować w łańcuchu pokarmowym, a ludzie mogą być narażeni na substancje zanieczyszczające pochodzące ze środowiska wodnego nie tylko poprzez spożywanie ryb lub owoców morza czy wody pitnej, ale również podczas uprawiania sportu i rekreacji.

1.2

Należy również podkreślić, że substancje zanieczyszczające mogą występować w środowisku wiele lat po zakazie ich stosowania, mogą być przenoszone na duże odległości i znaleźć się w rejonach, które na pierwszy rzut oka nie powinny być dotknięte zanieczyszczeniami.

1.3

Należy wreszcie zauważyć, że źródła substancji zanieczyszczających są bardzo zróżnicowane: gospodarstwa domowe, rolnictwo, spalanie, przemysł itp.

1.4

W pierwszej fazie Komisja przedstawiła wykaz 33 substancji o priorytetowym znaczeniu na poziomie Wspólnoty (decyzja 2455/2001/WE). Przedłożony wniosek ma na celu zapewnienie „wysokiego poziomu ochrony ”przed zagrożeniem dla środowiska wodnego lub za jego pośrednictwem, powodowanym przez te 33 priorytetowe substancje i niektóre inne substancje zanieczyszczające.

1.5

Aby osiągnąć ten cel, proponowana dyrektywa ustala normy jakości środowiska. Wskazuje ona na fakt, że duża liczba procedur zmierzających do ograniczenia emisji, niezbędnych do osiągnięcia tych norm, została już przyjęta w wielu aktach wspólnotowych na przestrzeni ostatnich lat.

1.6

Pociąga za sobą również uchylenie pewnych istniejących dyrektyw pochodnych, w celu odzwierciedlenia postępu naukowego i technicznego i uwzględnienia tych substancji zanieczyszczających, które nie były dotychczas objęte przepisami.

2.1

Komisja proponuje połączyć dwa kryteria pomiarów:

2.2

Tym samym norma jakości środowiska określona zostaje nie tylko według maksymalnej dopuszczalnej wartości stężenia, w celu uniknięcia poważnych nieodwracalnych konsekwencji dla ekosystemów wynikających z ostrego narażenia w perspektywie krótkoterminowej, lecz także według średnich rocznych, w celu uniknięcia poważnych nieodwracalnych konsekwencji w dłuższej perspektywie, wynikających ze stałego acz nieostrego skażenia.

2.3

Komisja proponuje, by dla większości substancji zanieczyszczających ustanowienie wartości norm ograniczało się do wód powierzchniowych. Jednakże w wypadku niektórych substancji, które mogą kumulować się w łańcuchu pokarmowym, Komisja zwraca uwagę, że ograniczenia mające zastosowanie jedynie do wód powierzchniowych mogą być niewystarczające w celu uniknięcia pośrednich skutków i zatrucia wtórnego. Proponuje więc, aby dla trzech z tych substancji (heksachlorobenzenu, heksachlorobutadienu i rtęci) normy jakości środowiska dla fauny i flory zostały ustalone przez państwa członkowskie.

3.1

Komisja proponuje określić normy jakości środowiska w dziedzinie wody na płaszczyźnie wspólnotowej, aby zapewnić ten sam poziom ochrony środowiska we wszystkich państwach członkowskich oraz równe szanse podmiotom gospodarczym. Ogólnie Komisja uważa, że obecnie istniejące mechanizmy kontroli zanieczyszczeń powinny być wystarczające, by umożliwić państwom członkowskim osiągnięcie norm jakości. Jeśli konieczne są dodatkowe kroki, powinno się pozostawić państwom członkowskim możliwość włączenia odpowiednich środków kontrolnych do przewidzianego programu środków dla każdego z dorzeczy, zgodnie z artykułem 11 dyrektywy ramowej.

4.1

Zasadnicze elementy dyrektywy to:

5.1

Nie można się nie zgodzić z celem, jakim jest unikanie zanieczyszczenia wód przez niebezpieczne substancje, które niosą potencjalnie wysokie zagrożenia o nieodwracalnych skutkach.

5.2

EKES uważa za istotne, aby Komisja zachowała silną i podpartą naukowo zdolność do szybkiego określenia wszelkich substancji, które mogą doprowadzić do poważnego zanieczyszczenia wód powierzchniowych oraz zdolność do ustanawiania rozważnych norm jakości dla maksymalnego stężenia tego rodzaju substancji, indywidualnie lub w połączeniu z innymi substancjami. Komitet odnotowuje i popiera pierwotną listę substancji i norm priorytetowych, włączoną do omawianego wniosku. Sugeruje, aby zająć się kwestią corocznej oceny, która byłaby wszechstronna, przejrzysta i miałaby podstawy naukowe, tak aby zadecydować, czy należy poszerzyć listę o nowe substancje lub zastosować nowe maksymalne poziomy stężenia dla którejkolwiek z nich. Powinno się w szczególności zbadać pozostałe substancje, uznane za priorytetowe przez konwencję OSPAR lub inne właściwe porozumienia międzynarodowe.

5.3

EKES wyraża zaniepokojenie, iż nie ustalono jeszcze ostatecznych norm dla ołowiu i niklu oraz ich związków. Należy dać pierwszeństwo działaniom w tym zakresie, a także wyznaczyć odpowiednie wartości graniczne — jeśli to możliwe, wystarczająco wcześnie, aby zostały one uwzględnione w dyrektywie, zanim zakończą się prace nad nią.

5.4

Ostatecznym celem poprawy jakości wody jest ochrona fauny i flory oraz łańcucha pokarmowego, włączając w to człowieka. Jeśli możliwe byłoby wiarygodne, stałe i skuteczne mierzenie poziomu wszystkich substancji zanieczyszczających w faunie i florze, lepiej byłoby w zasadzie ustanowić normy oraz w ten sposób przeprowadzać kontrolę. Ogólnie rzecz biorąc, jest to jednak nadal trudne, a w wypadku większości substancji priorytetowych łatwiejsze do przeprowadzenia i zazwyczaj bardziej wiarygodne jest obecnie stanowienie norm dla maksymalnego dopuszczalnego stężenia w wodach powierzchniowych. (Propozycja oparcia kontroli zgodności na średnim rocznym i maksymalnym dopuszczalnym stężeniu jest realistyczna, dobrze opracowana i w pełni uzasadniona).

5.5

Jednakże istnieją pewne toksyczne substancje, które przejawiają skłonność do kumulowania się w łańcuchu pokarmowym. W tym wypadku sama norma dotycząca wód powierzchniowych nie gwarantuje wystarczającej ochrony przeciwko toksycznym skutkom. Dla tego typu substancji warto byłoby wyznaczyć normy oparte na maksymalnym stężeniu substancji dozwolonych w tkance zwierząt łownych ryb, mięczaków, skorupiaków oraz pozostałej fauny i flory, tak jak proponuje Komisja. Do substancji tych należą heksachlorobenzen, heksachlorobutadien i rtęć metylowa. W przyszłości wskazane zostaną być może inne substancje tego typu. Nie istnieje jeszcze w pełni uzgodniona metodologia ustanawiania norm w taki sposób, tak więc Komisja proponuje zezwolić państwom członkowskim na wprowadzenie tych norm dla trzech jasno już określonych substancji.

5.6

Obecny stan wiedzy wymaga być może pogodzenia się z tą sytuacją. Jednakże EKES wzywa Komisję, by nadal wspierała dalszą analizę naukową zjawiska bioakumulacji niektórych toksycznych substancji, a także nawołuje do gotowości zmierzania w kierunku szerszego stosowania norm maksymalnego stężenia substancji toksycznych w faunie i florze, jak tylko wiedza naukowa i metodologia kontroli zyskają solidniejsze podstawy. Do tego czasu monitorowanie powinno być przeprowadzane w taki sposób, aby zapewnić, iż poziom zanieczyszczenia w osadach oraz faunie i florze nie będzie wzrastał.

5.7

Właściwym posunięciem jest ustanowienie wykazu zrzutów, emisji i strat powstałych w wyniku działalności człowieka, w celu określenia, czy cele redukcji lub zaprzestania zanieczyszczania są realizowane. Odnośnie do zanieczyszczeń występujących naturalnie trudno jest opracować ich wyczerpującą listę. Jednakże w niektórych przypadkach pomocne okazałoby się określenie istniejącego powiązania pomiędzy owymi zanieczyszczeniami a zanieczyszczeniami spowodowanymi przez człowieka.

5.8

Odnośnie do wykazu substancji, należy czuwać nad tym, aby uniknąć wszelkiej niespójności z innymi narzędziami lub ich podwójnego wykorzystania w dziedzinie ochrony wód powierzchniowych.

5.9

Kwestia przejściowych obszarów przekroczenia poruszona jest w sposób realistyczny, ale nie można jej uznać za w pełni zadowalającą. Wydaje się zresztą, że trudno będzie gwarantować, że środowiskowa jakość pozostałego akwenu nie będzie zagrożona. W przypadku wdrożenia idei obszarów przejściowych konieczny będzie rozwój dokładnej metodologii pomocnej w określeniu tych stref oraz w rozmieszczeniu punktów pomiaru zanieczyszczeń.

5.10

Należy zwrócić uwagę na kraje trzecie sąsiadujące z UE, na terytorium których znajdują się źródła rzek przepływających przez państwa UE lub też jeziora należące częściowo do jednego z państw UE. W rzeczywistości, jeżeli kraje spoza UE nie chronią swoich wód, wysiłki poszczególnych państw członkowskich mogą okazać się daremne, a cele wyznaczone na rok 2015 nieosiągalne. Należy uwzględnić tę okoliczność w kontekście oceny i wdrażania dyrektywy. Kwestia ta została zresztą poruszona w art. 12 ramowej dyrektywy wodnej.

6.1

Harmonogram: Artykuł 4.5 proponowanej dyrektywy ustala na rok 2025 termin zaprzestania emisji lub wycofania z rynku priorytetowych substancji niebezpiecznych. Jednak cele jakości środowiskowej powinny zostać osiągnięte do roku 2015, zgodnie z ramową dyrektywą wodną. W niektórych przypadkach może się okazać, że trudno jest dotrzymać tego ostatecznego terminu, zwłaszcza że opóźnia się przyjęcie dyrektywy pochodnej. Jednakże konieczne jest, by państwa członkowskie użyły wszelkich środków, aby osiągnąć ten cel, ze świadomością, że w niektórych ograniczonych okolicznościach będzie można odwołać się do tymczasowych środków zwalniających. EKES zaleca, by Komisja monitorowała postępy wdrażania i była gotowa do proponowania dodatkowych rozwiązań, aby przyczynić się do osiągnięcia jak największej zgodności z wymogami w wyznaczonym terminie, przy minimalnej ilości odstępstw.

6.2.1

Komunikat Komisji (punkt 3) wydaje się jednakowoż dość optymistyczny w swojej ocenie instrumentów prawnych, jakimi dysponują państwa członkowskie, dla osiągnięcia celów ramowej dyrektywy wodnej w zakresie substancji priorytetowych, zwłaszcza ponieważ niektóre poważne źródła zanieczyszczeń nie są objęte odpowiednimi przepisami (na przykład zanieczyszczenia pochodzące od artykułów gospodarstwa domowego czy z działalności usługowej), w związku z czym wymagałoby to nowych dyrektyw o produktach.

6.2.2

W tych okolicznościach nierealistyczne jest założenie, że każde państwo członkowskie mogłoby nakładać nowe przepisy, które siłą rzeczy nie byłyby spójne, zwłaszcza jeśli istnieje prawdopodobieństwo, że zostaną one zastąpione przez nowe prawodawstwo europejskie.

6.3.1

Przyjęcie proponowanej dyrektywy spowoduje uchylenie dyrektywy 75/440/WE w sprawie ochrony zbiorników wód powierzchniowych przeznaczonych do czerpania wody pitnej. W trakcie zmian legislacyjnych należy utrzymać spójność między nową dyrektywą i dyrektywą w sprawie wody pitnej (2).

6.4.1

Uzyskanie dalszych postępów w związku z celami tej dyrektywy i zapewnienie warunków uczciwej konkurencji będzie wymagało spójniejszych i wiarygodnych standardów monitorowania. EKES oczekuje nowych propozycji związanych z „systemem sprawozdawczości na temat wody dla Europy”, które mają być wkrótce przygotowane, i wyraża nadzieję, że będzie można z nich skorzystać w celu dokładnego monitorowania wdrażania dyrektywy o substancjach priorytetowych.

7.1

Należy zagwarantować spójność pomiędzy postanowieniami omawianej dyrektywy oraz rozporządzeniem REACH, nawet jeśli Komisja zasadniczo założyła sukces negocjacji REACH i co za tym idzie — jego wdrożenie. Pozostaje faktem, że wprowadzone na rynek nowe substancje chemiczne będą musiały odpowiadać normom jakości środowiskowej w dziedzinie wody.

8.1

Komitet zgadza się z przedstawioną wstępną listą substancji priorytetowych i zaproponowanymi normami dotyczącymi tych substancji. Jednakże nawołuje do działań celem uzupełnienia brakujących norm dotyczących ołowiu i niklu oraz do zainicjowania procesu zapewniającego stały przegląd listy i norm, tak aby w razie potrzeby możliwa była ich szybka i skuteczna aktualizacja.

8.2

EKES popiera ogólną linię proponowanej dyrektywy.

8.3

Osiągnięcie celów jakości środowiska do 2015 r. będzie trudnym zadaniem. EKES wzywa państwa członkowskie do zwiększenia wysiłków zmierzających do osiągnięcia tych celów.

8.4

Komitet nalega na konieczność utworzenia systemu sprawozdawczego i kontrolnego dla działań podejmowanych przez państwa członkowskie we wdrażaniu dyrektywy i realizowaniu jej celów. Pochwala inicjatywę Komisji, aby rozwinąć „System informacyjny na temat wody dla Europy ”(WISE — Water Information System for Europe).

8.5

Zaleca monitorowanie uzgodnienia nowego wniosku z obowiązującymi już przepisami, jak również przyjęcie przepisów unijnych dostosowanych do pewnych źródeł zanieczyszczeń, nie ujętych w istniejącym prawodawstwie (np. zanieczyszczeń pochodzących z artykułów gospodarstwa domowego).

28.4.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 97/6

1.1

EKES i Komisja zgadzają się co do opisu sytuacji: zachowanie różnorodności biologicznej jest ważnym i kluczowym zadaniem, którego realizacja jest naszym obowiązkiem nie tylko z etyczno-moralnego punktu widzenia. Istnieje także wiele czynników ekonomicznych, które sprawiają, że szybkie i skuteczne działanie staje się koniecznością. Straty gospodarcze, wynikające z faktu podupadania usług ekosystemowych, już szacuje się na setki miliardów euro. Jest to marnotrawstwo, na które naszej gospodarki po prostu nie stać.

1.2

Zanikanie gatunków w Europie jest wynikiem milionów pojedynczych decyzji podjętych w ostatnich dziesięcioleciach, które w absolutnej większości były zgodne z obowiązującym prawem. Ilość nielegalnych działań powodujących utratę różnorodności biologicznej w Europie jest minimalna.

1.3

Tendencje dotyczące różnorodności biologicznej są — pomimo obietnic politycznych — niestety nadal negatywne, a przyczyną tego nie jest brak wiedzy na temat możliwości przeciwdziałania zanikaniu gatunków. Brakuje jak dotąd woli politycznej, by faktycznie wprowadzić w życie działania, których podjęcie już od dawna uznaje się za konieczne. Doświadczenia związane z siecią Natura 2000 mówią same za siebie.

1.4

W komunikacie Komisja prawidłowo określa przyczyny tego stanu rzeczy, którymi są m.in. „błędy w zarządzaniu i nieuznawanie w ramach tradycyjnej ekonomii wartości gospodarczej naturalnego kapitału i usług ekosystemowych”. Do obecnego zaostrzenia się sytuacji doprowadziły właśnie te kwestie oraz fakt, że etyczno-moralne argumenty na rzecz zachowania różnorodności biologicznej w procesach planowania i dyskusjach politycznych zawsze traktowane były drugoplanowo.

1.5

Należy wyeliminować ogromny rozziew pomiędzy ambicjami a rzeczywistością, jeżeli chce się przeciwdziałać ryzyku utraty wiarygodności.

1.6

EKES z zadowoleniem przyjmuje przedłożony plan działań i uznaje przedstawione tam 160 (sic!) działań za sensowne; większość z nich nie jest jednak żadną nowością, mówi się o nich bowiem od lat. Przyszłość pokaże wobec tego, czy dzięki wydaniu tego programu działań faktycznie pojawi się wreszcie wystarczająca siła sprawcza, by dokonać uznawanych za niezbędne „zasadniczych zmian”, czy też potwierdzą się obawy wielu działaczy ochrony przyrody i politycy wprawdzie ponownie zajmą się tą dziedziną, budzącą wiele kontrowersji w społeczeństwie i świecie polityki, ale ich słowa nie przełożą się na czyny.

1.7

Głównym przedmiotem krytyki EKES-u wobec komunikatu Komisji jest brak strategicznego odniesienia do postawionego w opinii rozpoznawczej Komitetu z 18 maja 2006 r. (1) pytania, dlaczego pomiędzy potrzebami, zapowiedziami i rzeczywistymi działaniami w zakresie zachowania różnorodności biologicznej istnieją tak rażące rozbieżności. EKES ubolewa nad tym, że problem ten został w komunikacie i planie działań niemal całkowicie pominięty.

1.8

Zdaniem EKES-u jest zatem szczególne ważne, by priorytetowo potraktować czwarty obszar polityczny, tj. „poprawę podstaw wiedzy”, tak aby zarówno obywatele, jak i politycy byli świadomi rzeczywistych konsekwencji swojego postępowania.

1.9

Na uwagę zasługuje potrzeba pomocy krajom sąsiadującym z UE w zakresie wzmacniania ochrony bioróżnorodności oraz unikania współfinansowania przez UE i poszczególne kraje członkowskie projektów, które mogą przyczynić się do przyspieszenia utraty bioróżnorodności w europejskich krajach niebędących członkami UE.

1.10

EKES popiera koncepcję globalnej odpowiedzialności UE w ujęciu przedstawionym przez Komisję. Podczas gdy UE i państwa członkowskie przeznaczają mniej niż 0,004 % swoich zasobów gospodarczych na odpowiednie działania związane z rozwojem i zachowaniem różnorodności biologicznej, globalna odpowiedzialność za niszczenie różnorodności biologicznej (np. lasów tropikalnych) nadal rośnie. W przyszłości trendy rozwoju rynku biopaliw mogą spowodować dalsze zaostrzenie się sytuacji.

1.11

EKES krytycznie przyjmuje fakt, że właściwy plan działań dostępny jest tylko jako „załącznik techniczny”, a co za tym idzie tylko jako odrębny dokument SEC wyłącznie w języku angielskim. Wzywa on Komisję do przetłumaczenia planu działań na wszystkie języki urzędowe oraz zadbania o jego szerokie rozpowszechnienie, zarówno poprzez internet, jak i w formie drukowanej.

1.12

Realizacja celów planu działań powinna być nadzorowana przez istniejącą grupę ekspertów ds. różnorodności biologicznej. Zdaniem EKES-u istnieje tutaj pilna potrzeba o wiele silniejszego zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego.

2.1

Po tym jak już w 1998 r. w swojej strategii na rzecz różnorodności biologicznej UE zwróciła uwagę na wręcz „niespotykane tempo ”zanikania różnorodności biologicznej, szefowie państw i rządów UE uzgodnili w 2001 r. cel powstrzymania do 2010 r. „dramatycznej ”utraty różnorodności biologicznej (w UE) (2). Na szczycie tym obiecano społeczeństwu europejskiemu zatroszczyć się o przywrócenie pierwotnego stanu siedlisk i systemów naturalnych.

2.2

Omawiany komunikat Komisji, przedstawiający plan działań na rzecz utrzymania różnorodności biologicznej, ponownie szczegółowo i dobitnie opisuje aktualny stan rzeczy pod względem zachowania tejże różnorodności, czy też, mówiąc dokładniej, jej ciągłej utraty. Owo zanikanie różnorodności pozostaje w najwyższym stopniu niepokojące, co pokazują także wszystkie badania Europejskiej Agencji Środowiska oraz tak zwane „czerwone listy ”gatunków roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem tworzone na poziomie krajowym. W swoim komunikacie Komisja stwierdza, że wyznaczony cel zahamowania utraty różnorodności biologicznej do 2010 r. jest jeszcze bardzo odległy i że odwrócenie tego negatywnego trendu możliwe będzie tylko pod warunkiem „dokonania zasadniczych zmian w polityce i praktyce”.

2.3

Komisja ocenia ponadto, że „tempo i zasięg realizacji planów są jak dotąd niewystarczające ”oraz żąda „przyspieszenia działań na poziomie Wspólnoty i poszczególnych państw członkowskich”, gdyż w przeciwnym wypadku „realnym zagrożeniem ”jest „nieosiągnięcie światowego celu przewidzianego na 2010 r.”

2.4

Takie minięcie się z celem zdaniem Komisji stanowiłoby szczególny problem. Zachowanie różnorodności biologicznej jest nie tylko etyczno-moralnym obowiązkiem w stosunku do otaczającego nas świata, ale jest zasadne i konieczne także z gospodarczego punktu widzenia. Komunikat precyzyjnie opisuje fakt, że różnorodność biologiczna jest podstawą dla usług ekosystemowych, do których należą m.in. „wytwarzanie zasobów żywieniowych, paliw, włókien oraz substancji leczniczych, zapewnienie równowagi obiegu wody, regulacja warunków klimatycznych i zanieczyszczenia powietrza, utrzymanie żyzności gleby oraz obiegu składników odżywczych”. „Około dwóch trzecich usług ekosystemowych na świecie podupada”, co prowadzi do powstawania strat finansowych, trudnych wprawdzie do wycenienia, ale w komunikacie Komisji „szacuje się, że sięgają one rzędu setek miliardów euro rocznie”.

2.5

Komunikat Komisji zawiera także analizę tego, co i z jakim rezultatem zostało dotychczas zrobione. Rozpatruje się przy tym nie tylko sytuację w UE, ale także na świecie; opisana jest również globalna odpowiedzialność UE.

2.6

Komunikat poświęcony jest głównie kwestii działań jakie należy podjąć w przyszłości. Sporządzono (jednak tylko w formie załącznika — jako dokument SEC) plan działań UE, który omawia cztery kluczowe obszary polityki, definiuje dziesięć priorytetowych celów i określa dalsze cztery „podstawowe środki wspierające”.

2.6.1

Pierwszym obszarem polityki jest „różnorodność biologiczna w UE”. W jego ramach sformułowano aż 5 spośród 10 celów priorytetowych, a mianowicie:

2.6.2

Drugi obszar polityki poświęcony jest problematyce „UE i różnorodności biologicznej na świecie”, jako że zjawisko utraty różnorodności biologicznej nie ogranicza się przecież do terytorium UE, a zarówno Unia, jak i państwa członkowskie z jednej strony podjęły zgodnie z prawem międzynarodowym zobowiązania dotyczące ogólnoświatowej ochrony różnorodności biologicznej, z drugiej natomiast poprzez swoje stosunki handlowe ponoszą współodpowiedzialność za ogólnoświatowe tendencje w tym zakresie. W ramach tego obszaru zdefiniowano dalsze trzy cele priorytetowe, a mianowicie:

2.6.3

Trzeci obszar polityczny obejmuje tematykę „różnorodności biologicznej i zmian klimatycznych”, w ramach której określono następujący cel:

2.6.4

W ramach czwartego obszaru politycznego komunikat i związany z nim plan działań zajmuje się „podstawami wiedzy”, stawiając za 10. i tym samym ostatni cel priorytetowy:

2.6.5

Cztery podstawowe środki wspierające to:

3.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje przedłożenie komunikatu i towarzyszącego mu planu działań, które nastąpiło 22 maja 2006 r., czyli cztery dni po wydaniu przez EKES opinii rozpoznawczej w sprawie: „Kampania UE na rzecz ochrony bioróżnorodności: stanowisko i wkład społeczeństwa obywatelskiego”. Komitet zauważa, że analiza aktualnej sytuacji oraz jej przyczyn zawarta w obu tych dokumentach praktycznie się pokrywa.

3.2

Komitet stwierdza, że poszczególne przyczyny zanikania gatunków i biotopów, jak np. intensyfikacja wykorzystania gruntów czy zaniechanie użytkowania dotychczas ekstensywnie wykorzystywanych biotopów, wysychanie i zabudowa gruntów itd., są znane już od lat i zostały wielokrotnie udokumentowane naukowo. Są one rezultatem decyzji i działań podmiotów gospodarczych lub decyzji politycznych, które zapadają w zgodzie z obowiązującym prawem; zagrożenie dla różnorodności biologicznej ze strony działań niezgodnych z prawem jest stosunkowo niewielkie. Zatem to legalne decyzje polityczne, merytoryczne i dotyczące wartości prowadzą do zanikania różnorodności biologicznej; często są to decyzje podparte lub inicjowane poprzez decyzje i instrumenty wsparcia UE, państw członkowskich i gmin.

3.3

EKES zgadza się z komunikatem Komisji nie tylko w odniesieniu do opisu i analizy sytuacji, ale także co do uzasadnienia konieczności utrzymania różnorodności biologicznej. W komunikacie Komisja wymienia przesłanki etyczno-moralne i ekonomiczne, EKES w opinii rozpoznawczej mówi o wartości estetycznej i użytkowej naturalnych krajobrazów i różnorodności biologicznej.

3.4

Opiniowany komunikat Komisji wpisuje się w długi szereg dokumentów politycznych zapowiadających zamiar powstrzymania procesu utraty różnorodności biologicznej. Wciąż na nowo składane są obietnice polityczne w tym zakresie — ostatnio na posiedzeniu unijnych ministrów środowiska w grudniu 2006 r., na którym z aprobatą przyjęty został komunikat Komisji.

3.5

Niestety EKES zmuszony jest jednak stwierdzić, iż między ambitnymi celami a rzeczywistością występuje często znaczny rozziew, który oczywiście nie umyka uwadze społeczeństwa. Na przykład ministrowie odpowiedzialni za rybołówstwo ustalili pod koniec grudnia 2006 r. kwoty połowów dorsza, które zdaniem wszystkich (sic!) specjalistów biologii morza są zbyt wysokie i z dużym prawdopodobieństwem prowadzić będą do gwałtownego zmniejszenia się jego zasobów. Mimo to podjęte ustalenia określano mianem „dobrego wyniku”. Sytuacja taka wskazuje bądź na różnice w ocenie tej problematyki i relacji przyczynowo-skutkowych, bądź odzwierciedla fakt, iż choć wprawdzie mówi się o tym problemie, w rzeczywistości świadomie prowadzi się politykę, której efektem będzie utrata różnorodności biologicznej.

3.6

Tymczasem Komitet zwracał uwagę na tę kwestię w szeregu wydanych przez siebie opinii poświęconych tej problematyce oraz ostrzegał przed groźbą utraty wiarygodności.

3.7

Pomiędzy Komisją a EKES-em występują całkiem wyraźnie różnice w ocenie tego, w jakim stopniu ogół społeczeństwa, politycy i najważniejsze podmioty gospodarcze dostrzegają już znaczenie problemu utraty różnorodności biologicznej, doceniają je i — przede wszystkim — podejmują w tym zakresie przeciwdziałania na szczeblu politycznym. EKES nie kwestionuje przy tym faktu, iż uznaje się istnienie problemu utraty różnorodności biologicznej. Nie pragnie on także nikomu stawiać zarzutu — ani społeczeństwu, ani politykom — że podejmuje świadome decyzje mające na celu osłabienie różnorodności biologicznej. Niemniej wydaje się, że występują znaczne trudności w rzeczywistej ocenie długookresowych skutków własnych decyzji oraz wyciąganiu płynących stąd wniosków. Przykładem dodatkowo ilustrującym tę sytuację są w nowych krajach członkowskich, m.in. w Polsce, realizowane w latach 2004-2006 i przewidywane na lata 2007-2013 w programach rozwoju obszarów wiejskich działania w zakresie melioracji. Działanie finansowane ze środków UE „gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi ”sprowadza się prze wszystkim do technicznego przekształcania dolin rzecznych. Prowadzi to do wielu negatywnych skutków, z utratą bioróżnorodności na czele. Działania te są niestety realizowane i planowane do realizacji również na potencjalnych terenach Natura 2000.

3.8

Komisja wspomina, iż kwestie utrzymania różnorodności biologicznej odgrywają ważną rolę m.in. w realizacji strategii lizbońskiej. Również Komitet Regionów w swojej opinii w sprawie analizowanego komunikatu „wyraża zadowolenie z konkluzji Rady Europejskiej z posiedzenia w dn. 23-24 marca 2006 r., w których wzywa się do włączenia wyznaczonych do 2010 r. celów do wszelkich obszarów polityki objętych agendą lizbońską”. EKES ma jednak ogromne wątpliwości, czy rzeczywiście tak się dzieje. Sądzi on raczej, że rola i znaczenie różnorodności biologicznej są w kontekście polityki gospodarczej postrzegane jako mało istotne. Jak pokazuje analiza, w dokumentach dotyczących strategii lizbońskiej takie pojęcia jak na przykład „różnorodność biologiczna ”i „ochrona przyrody ”pojawiają się tylko na marginesie, i nie inaczej jest w przypadku krajowych programów reform.

3.9

Komisja ma w zupełności rację, wskazując w komunikacie na „błędy w zarządzaniu i nieuznawanie w ramach tradycyjnej ekonomii wartości gospodarczej naturalnego kapitału i usług ekosystemowych”. Gdyby wartość ta rzeczywiście była uznawana, a „koszty zewnętrzne ”— co za tym idzie — internalizowane, problem nie pojawiłby się w takiej formie.

3.10

EKES zauważył już w wyżej wspomnianej opinii rozpoznawczej, że aktualnie konflikty pomiędzy różnorodnymi strategiami wspierania wzrostu gospodarczego a strategiami wspierania różnorodności biologicznej raczej przybierają na sile. Wzrost gospodarczy postrzega się dziś często zbyt jednostronnie w kategoriach ilościowych i gdy definiuje się go w ten sposób, można uznać starania o zachowanie różnorodności biologicznej za przeszkodę czy utrudnienie. Zatem ochrona przyrody i różnorodność biologiczna w większości przypadków, gdy w grę wchodzą decyzje merytoryczne i dotyczące planowania, pojmowane są nie jako szansa na rozwój gospodarczy, ale często właśnie jako przeszkoda czy utrudnienie. Tylko w ten sposób można też wytłumaczyć ciągle jeszcze pojawiające się, a nawet zaostrzające się, „naciski ”przeciwko wdrażaniu dyrektywy ptasiej i dyrektywy siedliskowej UE oraz przeciwko utworzonej na ich podstawie sieci Natura 2000. Mimo że komisarz ds. środowiska Stavros Dimas jest przeciwny zmianie tych dyrektyw (3), jasne jest, że ochrona przyrody jest często postrzegana jako konkurent zabierający innym potrzebną powierzchnię i jako hamulec rozwoju, a jedynie niezmiernie rzadko jako baza dla rozwoju gospodarczego. Nakłady finansowe czy zobowiązania, wynikające np. z wdrażania sieci Natura 2000, są odczuwane jako ciężar, a nie jako inwestycja na przyszłość, lub też po prostu nie są realizowane.

3.11

Oprócz wspomnianego „ekonomicznego ”postrzegania ochrony przyrody i różnorodności biologicznej, które stoi w całkowitej sprzeczności z ekonomicznym uzasadnieniem dla potrzeby utrzymania różnorodności biologicznej, jakie przywołuje Komisja, występuje jeszcze drugi problem spowodowany przez same podmioty odpowiedzialne na ochronę przyrody, który przyczynił się do nasilenia konfliktu z właścicielami i użytkownikami gruntów. EKES wielokrotnie zwracał uwagę na fakt, iż sposób, w jaki zaplanowano i wdrożono np. sieć Natura 2000, jest klasycznym przykładem, jak ochrona przyrody może okazać się nieskuteczna. W przypadku systemu Natura 2000 ministrowie na szczeblu krajowym i na szczeblu landów ni stąd ni zowąd zaczęli kwestionować podstawy prawne, które sami przed laty stworzyli. W ramach tego samego systemu rolnicy nie otrzymali obiecanych im przez polityków wypłat wyrównawczych, a decyzje podejmowane były ponad głowami bezpośrednio zainteresowanych właścicieli i użytkowników gruntów, bez jakiejkolwiek próby pozyskania ich poparcia. Tego rodzaju ochrona przyrody staje się niewiarygodna i powoduje nieufność.

3.12

Wiele przykładów wskazuje przy tym, iż rozsądna współpraca może przynosić całkiem wyraźne efekty, pod warunkiem dotrzymywania przez polityków i urzędników składanych przez nich obietnic oraz zawiązania prawdziwych partnerstw.

3.13

Podjęte na szczycie UE w grudniu 2005 r. decyzje finansowe dotyczące perspektyw finansowych na lata 2007-2013, wprowadzające cięcia w szczególnie ważnym dla zachowania różnorodności biologicznej drugim filarze WPR, dokumentują właśnie fakt, że pomimo wzniosłych oświadczeń i celów w politycznych procesach decyzyjnych, nadal kosztem różnorodności biologicznej ustanawia się inne priorytety. Kiedy pół roku po wspomnianych decyzjach finansowych podjętych podczas szczytu UE Komisja w swoim planie działania określa „zapewnienie odpowiedniego finansowania ”dla Natury 2000 mianem jednego z czterech podstawowych środków wspierających, to z merytorycznego i formalnego punktu widzenia jest to wprawdzie właściwy postulat, ale nie ma niestety nic wspólnego z rzeczywistością polityczną. Potwierdza raczej po prostu rozbieżność między słowem a czynem.

3.14

EKES wielokrotnie wyrażał pogląd, że drugi filar WPR jest całkowicie niedofinansowany od czasu, gdy przypisano do niego dodatkowe zadania, takie jak np. finansowanie sieci Natura 2000 czy wdrażanie ramowej dyrektywy wodnej. Co ma sobie myśleć obywatel o polityce, która jest tak wyraźnie sprzeczna wewnętrznie i prowokuje lokalne konflikty.

3.15

Komitet Regionów ma zatem całkowitą rację, opowiadając się w swojej wyżej wspomnianej opinii za tym, „by w trakcie przeglądu w 2008 r. perspektyw finansowych na lata 2007-2013 znaczną kwotę środków wyasygnować na zrównoważony rozwój rolnictwa i zachowanie krajobrazu”.

3.16

Sytuacja jest podobna w przypadku zasadniczo właściwego żądania Komisji dotyczącego „zagwarantowania, że wspólnotowe fundusze rozwoju regionalnego działają na korzyść, a nie na szkodę różnorodności biologicznej; tworzenia partnerstw obejmujących podmioty odpowiedzialne za planowanie i rozwój oraz podmioty zajmujące się ochroną różnorodności biologicznej. ”EKES wyraźnie podpisuje się pod owym żądaniem w międzyczasie wypowiedzianym już kilkakrotnie. Niemniej również tutaj występują rozbieżności między (właściwą) deklaracją intencji a codzienną praktyką polityczną, która zasadniczo nie uległa żadnej zmianie. Nadal realizuje się projekty rozbudowy infrastruktury (częściowo współfinansowane ze środków UE) na obszarach najwartościowszych z punktu widzenia ochrony środowiska, a mimo koniecznych środków wyrównawczych i zastępczych podejmowanych na rzecz ochrony środowiska (por. opis sytuacji w UE), w ostatecznym rozrachunku oznacza to utratę różnorodności biologicznej.

3.17

EKES jest ponadto zdania, że wysokie wymagania odnoszące się do funduszy strukturalnych powinny dotyczyć wszystkich środków wydatkowanych przez UE, jeżeli UE chce zrealizować cel prowadzenia spójnej polityki, który sama sobie postawiła.

3.18

EKES dostrzega zatem szerokie pole do działania w dziedzinach, gdzie UE ze względu na swoje kompetencje odpowiada za rozwój sytuacji. Przykładem mogłaby tu być polityka rolna. Jak się jednak okazuje, istniejące uregulowania prawne nie są wystarczające dla szeroko zakrojonego zachowania różnorodności biologicznej. Jeżeli płatności rolne wiążą się „tylko ”z przestrzeganiem obowiązującego prawa, szybko okazuje się, że nie wspiera się w ten sposób różnorodności biologicznej.

3.19

Aktualnie bezpośrednie dopłaty dla rolników, które stanowią przeważającą część budżetu rolnego, nie są ukierunkowane na wspieranie różnorodności biologicznej, lecz mają na celu przygotowanie rolników do wyzwań, jakie stawiają im rynki światowe. EKES jednak wielokrotnie podkreślał, że „europejski model agrarny”, który obejmuje m.in. utrzymanie różnorodności biologicznej, jest nie do pogodzenia z warunkami panującymi na światowych rynkach. Nie sposób uczynić rolników konkurencyjnymi na rynku światowym i jednocześnie oczekiwać od nich wspierania różnorodności biologicznej.

3.20

Dlatego też Komitet wzywał niegdyś, by „dopóty, dopóki warunki panujące na rynku światowym raczej utrudniają powszechne wprowadzenie rolnictwa zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska, […] do polityki należało podejmowanie szczególnych wysiłków”, np. w kierunku „takiego zwiększenia środków pomocowych przeznaczonych na potrzeby rolno-środowiskowe, aby przekonać wszystkich rolników w UE do metod produkcji rolnej przyjaznych dla środowiska naturalnego” (4). Również w tym przypadku czyny pozostają w tyle za słowami.

3.21

Jest jasne, że sytuacja polityczna towarzysząca ochronie różnorodności biologicznej fundamentalnie różni się od sytuacji w innych dziedzinach polityki, takich jak np. polityka finansowa czy stabilizacyjna. Tam Komisja usiłuje — częściowo także mimo największych sprzeciwów — przeforsować wyraźnie rozpoznawalną linię polityczną i istnieją tam także instrumenty, jak np. kryteria z Maastricht, pozwalające żądać trzymania się kursu uznanego za właściwy. Zachowanie różnorodności biologicznej pozostaje na razie praktycznie w sferze obietnic politycznych.

3.22

Właśnie z tego powodu EKES w swojej opinii rozpoznawczej zwrócił szczególną uwagę na pytanie, jakież to tło społeczne sprawia, że możliwe jest zaistnienie sytuacji, w której wszyscy opowiadają się za różnorodnością biologiczną i w której jednocześnie różnorodność ta zanika w dramatyczny sposób. Komitet doszedł do wniosku, że społeczeństwo (i w dużej mierze także świat polityki) w zbyt małym stopniu świadome jest wartości estetycznej i użytkowej różnorodności biologicznej. Jednak gdy te uzasadnienia dla zachowania różnorodności biologicznej nie zostaną w pełni zaakceptowane i zrozumiane, odpowiednia polityka nie może być skuteczna. Dlatego też EKES postulował przyłożenie szczególnej wagi politycznej do informowania o konieczności zachowania różnorodności biologicznej. Przedstawiony plan działań UE zajmuje się wprawdzie tą problematyką w ramach czwartego obszaru politycznego oraz „podstawowych środków wspierających”, jednak nie w takim stopniu szczegółowości, jak byłoby to wskazane.

3.23

EKES nie chciałby tu powtarzać treści, jakie zawarł w opinii z 18 maja 2006 r. Może jedynie prosić Komisję, Radę i Parlament, by ponownie przyjrzały się odpowiednim rozważaniom Komitetu. Dramatyczna sytuacja w zakresie tendencji dotyczących różnorodności biologicznej jest znana i rozwija się w dużej mierze w ramach dozwolonych prawem działań. UE wprowadziła wprawdzie pewne środki zaradcze, ale nie przynoszą one rezultatów, m.in. dlatego, że jeżeli w ogóle są realizowane, to są realizowane bez przekonania. Ponadto nadal podejmuje się wiele decyzji, mimo że są one niekorzystne w skutkach.

4.1

Fakt, że w jednym planie działań zawartych jest ponad 160 różnych propozycji poprawy sytuacji, pokazuje przede wszystkim, że w bardzo wielu dziedzinach polityki i na najróżniejszych poziomach muszą istnieć niedomagania. Jednocześnie jednak należy postawić pytanie, czy wszystkie te działania mają podobne znaczenie i czy wszystkie należy rozpocząć w jednym czasie. Pytanie to nie ma na celu zasugerowania, że EKES uznaje choćby jedno z proponowanych rozwiązań za błędne. Wyraża jedynie wątpliwość, czy faktycznie wszystkie będą odpowiednio stanowczo realizowane.

4.2

Zdaniem EKES-u kluczowe znaczenie ma niezwłoczne i wyczerpujące zajęcie się czwartym obszarem politycznym — należy pilnie poprawić podstawy wiedzy na temat rzeczywistego znaczenia różnorodności biologicznej oraz prawdziwych, długookresowych konsekwencji poszczególnych decyzji dla różnorodności biologicznej. Tylko gdy rzeczywiście osiągnie się odpowiedni poziom wiedzy oraz zostanie on zaakceptowany przez polityków i społeczeństwo, możliwe będzie osobiste zaangażowanie, które konieczne jest z politycznego punktu widzenia, by doszło do „zasadniczych zmian w polityce i praktyce”, jakie Komisja uważa za niezbędne. Udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy obecnie bardziej brakuje wiedzy i pomysłów, czy też raczej politycznej woli lub zdolności do działania, będzie niezmiernie trudne.

4.3

UE będzie musiała wyraźnie poddać się ocenie według kryterium realizacji swych własnych zapowiedzi poczynionych w planie działań, dotyczących m.in. innego kształtowania polityki dotyczącej wydatków. Grudniowe decyzje finansowe sprawiają, że wiele zainteresowanych stron sceptycznie ocenia możliwość zrealizowania się takich zmian. Sceptycyzm ten pogłębia fakt, że nawet tam, gdzie interesy gospodarcze nie stoją w sprzeczności ze skuteczną ochroną różnorodności biologicznej, nie osiągnięto w przeszłości praktycznie żadnych sukcesów.

4.4

Jako przykład może posłużyć zagadnienie, które w całym dokumencie Komisji nie zostało nawet wspomniane, chociaż dla wielu zagrożonych gatunków ma ono szczególnie duże znaczenie — są to polowania. W 27 państwach członkowskich UE oraz w Szwajcarii i Norwegii co roku 102 miliony ptaków, w tym 37 mln ptaków śpiewających, jest odstrzeliwanych lub chwytanych. Dane te bazują na statystykach myśliwskich. Jest pewne, że wysokie straty wśród ptaków wędrownych w wyniku polowań są ważnym czynnikiem ich śmiertelności.

4.5

Polowanie na ptaki gatunków, takich jak czajka, kszyk, cyranka, skowronek, przepiórka, turkawka czy bekasik — wszystko to są gatunki, których populacja maleje w całej Europie lub w części kontynentu — powinno i mogłoby zatem być zabronione. Należy przy tym wziąć pod uwagę, że polowanie na gatunki zwierząt wędrownych w większości państw Europy stanowi hobby jedynie niewielkiego odsetka ludności. Nie istnieje dla niego uzasadnienie gospodarcze, polowania odbywają się wyłącznie dla przyjemności. A mimo to — czy może właśnie dlatego? — nie odnotowano na tym polu jak dotąd żadnych sukcesów. Ponownie okazuje się, jak trudno jest zmienić nawet takie przyzwyczajenia, a jeszcze trudniej jest osiągnąć „zasadnicze zmiany”.

4.6

Grecka wyspa Tilos jest zasługującym na uwagę przykładem tego, czego można dokonać dzięki zakazowi polowań. Od 1993 r. nie prowadzi się już tam polowań, co doprowadziło do ogromnego wzrostu różnorodności gatunków i liczebności ich populacji. UE wspierała te zmiany między innymi poprzez projekt LIFE.

4.7

EKES chciałby jeszcze na koniec podkreślić, że podziela on koncepcję wspomnianej przez Komisję globalnej odpowiedzialności. Stwierdza jednak, że także w tej dziedzinie UE nie może jeszcze spoczywać na laurach. Komisja pisze w komunikacie, że obecnie „mniej niż jedna setna całkowitego budżetu Wspólnoty i państw członkowskich przeznaczonego na pomoc rozwojową”, tzn. mniej niż 0,004 % wszystkich wydatkowanych środków, przeznaczana jest na międzynarodowe projekty służące zachowaniu różnorodności biologicznej.

4.8

Z drugiej strony należy odnotować znaczną współodpowiedzialność za zanikanie różnorodności biologicznej w innych częściach świata. Komunikat jako przykład podaje niszczenie lasów tropikalnych. EKES poddaje pod rozwagę fakt, że wycinanie lasów jest szkodliwe nie tylko z punktu widzenia ochrony różnorodności biologicznej, ale także ochrony klimatu: 20 % zanieczyszczenia CO2 jest wynikiem niszczenia lasów!

4.9

EKES zwraca uwagę na oczywiste niebezpieczeństwo, na jakie narażone jest rolnictwo i hodowla, wobec szybko postępującej erozji zasobów genetycznych w produkcji żywności.

4.10

EKES jest głęboko zaniepokojony tym, że na przykład wdrażanie strategii UE w dziedzinie biopaliw może doprowadzić do dalszego masowego niszczenia lasów tropikalnych, jeżeli zamiast rodzimych produktów wytwarzanych w sposób ekologiczny wykorzystywać się będzie tańsze towary importowane. Malezja produkuje ok. 5 mln ton oleju palmowego rocznie; tworzone w tym celu plantacje były w latach 1985-2000 przyczyną ok. 90 % wycinki lasów tropikalnych. Teraz lasy tropikalne mają zostać wycięte na powierzchni dalszych 6 mln ha, a w Indonezji nawet 16,5 mln ha, aby zrobić miejsce dla plantacji służących produkcji oleju palmowego. Olej ten przeznaczony jest na eksport. Elektrociepłownia w niemieckim okręgu Schwäbisch-Hall, którą często podaje się za wzór w zakresie polityki energetycznej, w ponad 90 % zasilana jest olejem palmowym!

4.11

Oprócz oceny treści i strategii zawartych w komunikacie EKES chciałby poczynić jeszcze dwie istotne uwagi formalne:

4.11.1

Dla zainteresowanych osób, których bezpośrednio dotyczy dane zagadnienie, bardzo kłopotliwe jest, gdy trzeba zebrać szereg różnych dokumentów unijnych, by uzyskać pełen obraz jednej i tej samej dziedziny polityki. Z uwagi na techniczno-administracyjne zalecenie, by dokumenty Komisji były możliwie krótkie, sam właściwy plan działań, który w spisie treści komunikatu Komisji odnotowany jest jako załącznik 1, nie został dołączony do tegoż komunikatu. Dostępny jest on jako oddzielny dokument SEC, przy czym termin „plan działań ”nie pojawia się nawet na jego stronie tytułowej. Mowa jest tam wyłącznie o „załączniku technicznym”. Plan działań dostępny jest ponadto wyłącznie w języku angielskim (czyli nie jest dostępny w innych językach urzędowych), przy czym zastosowany krój czcionki utrudnia czytanie. To także jest źródłem irytacji. EKES wzywa zatem Komisję do przetłumaczenia planu działań na wszystkie języki urzędowe oraz zadbania o jego szerokie rozpowszechnienie, zarówno poprzez internet, jak i w formie drukowanej.

4.11.2

Komisja proponuje, by realizacja celów planu działań była nadzorowana przez istniejącą grupę ekspertów ds. różnorodności biologicznej. EKES proponuje natomiast, by w większym stopniu włączyć w to społeczeństwo obywatelskie, zwłaszcza z uwagi na wspomniany powyżej i szczegółowo opisany w opinii rozpoznawczej problem, jakim jest zbyt niska świadomość i w rezultacie zbyt niskie poczucie „zaangażowania”.

28.4.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 97/12

1.1

Celem wniosku Komisji jest ujednolicenie dyrektywy Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 r. dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC) oraz szeregu późniejszych zmian wspomnianej dyrektywy.

1.2

Komitet zdecydowanie popiera regularną kodyfikację prawa UE we wszelkich dziedzinach. Podziela on pogląd Komisji i innych instytucji, że tego rodzaju kodyfikacja czyni prawodawstwo bardziej przejrzystym i przystępnym dla wszystkich, którzy z niego korzystają, a także bardziej zrozumiałym dla społeczeństwa.

2.1

W analizowanym przypadku kodyfikacja niesie ze sobą dodatkową korzyść, jako że łączy ona całość prawodawstwa europejskiego dotyczącego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli w jedną dyrektywę, jeszcze zanim zostaną przedstawione jakiekolwiek nowe wnioski wynikające z trwającego obecnie przeglądu sytuacji w dziedzinie zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli. Ułatwi to zatem rozpatrywanie wszelkich nowych propozycji przez instytucje europejskie i inne zainteresowane strony.

2.2

W tym kontekście Komitet przywołuje swoją wcześniejszą opinię, w której wypowiadał się na temat postępów we wdrażaniu zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli, przyjętą w grudniu 2003 r. (1) Wówczas Komitet wyraził swoje zaniepokojenie szeregiem problemów napotkanych już na etapie wdrażania dyrektywy. Wśród nich wymienić można opóźnienia i zamęt w procesie transpozycji, opóźnienia i brak przejrzystości w zakresie wymogów nakładanych na zakłady podlegające kontroli IPPC, trudności w zapewnieniu jednolitych standardów inspekcji funkcjonujących zakładów i egzekwowania warunków określonych w zezwoleniu, a także szereg innych obaw.

2.3

Od tamtej pory Komisja przygotowała plan działań mający dopomóc w dokonywaniu szybszych postępów w całej Unii, a Komitet z zadowoleniem stwierdza, że z podejmowanych przez Komisję aktualnych analiz dotyczących procesu wdrażania rzeczywiście wynika, iż w wielu państwach członkowskich nastąpiło pewne przyspieszenie w tym zakresie.

2.4

Niemniej jednak szereg aspektów dotyczących wdrażania nadal budzi obawy Komitetu. Szczególnie niepokoi go fakt, że szereg państw członkowskich prawdopodobnie będzie miało znaczne problemy z włączeniem wszystkich swoich zakładów w system kontroli IPPC do końca 2007 r. jak tego wymaga dyrektywa. (Większość krajów w Europie na pełne wdrożenie miało dziesięć lat, a nawet nowe państwa członkowskie miały około trzech lat na stworzenie przynajmniej podstawowych ram kontroli zakładów). Wciąż niepokoi go także brak przejrzystości, jeśli chodzi o powody, dla jakich niektóre właściwe organy udzielają zezwoleń na prowadzenie działalności, którym daleko do spełnienia wymogów w zakresie realnych wielkości emisji określonych w dokumentach BREF. Podstawowa koncepcja oceny zintegrowanej, która umożliwia osiągnięcie rozsądnego kompromisu pomiędzy emisjami oddziałującymi na różne komponenty środowiska naturalnego, nie zawsze jest stosowana w sposób efektywny. Powodem do niepokoju są także różne praktyki w zakresie częstotliwości i solidności inspekcji.

2.5

EKES z niecierpliwością oczekuje na sposobność wywiązania się ze swej roli i przedstawienia swoich uwag na dalszych etapach procedury przeglądu prawodawstwa IPPC. Tymczasem, w kontekście niezwykle zróżnicowanego stanu wdrożenia prawodawstwa, o czym świadczą ostatnie badania przeprowadzone przez Komisję, pragnie on zachęcić tę ostatnią i inne instytucje europejskie do rozważenia znaczących nowych rozwiązań mających na celu zapewnienie skuteczniejszego wdrożenia.

2.6

IPPC dysponuje potencjałem stałej poprawy standardów funkcjonowania przedsiębiorstw w całej Europie w sposób roztropny, uwzględniający lokalne warunki i okoliczności. Potrzeba jednak wiele czasu, by stało się ono znaczącą siłą napędową zmian i poprawy w zakresie wpływu działań prowadzonych przez przedsiębiorstwa na środowisko. Jeżeli ma ono utrzymać zaufanie zarówno przedsiębiorstw, jak i reszty społeczeństwa obywatelskiego, IPPC wymaga przejrzystego wdrożenia i konsekwentnego egzekwowania w całej Europie. W przeciwnym wypadku nie zapewni ono dynamicznych ram niezbędnych do stałej poprawy wydajności w miarę pojawiania się nowych sposobności oferowanych przez cykl inwestycyjny, zaszkodzi uczciwej konkurencji oraz doprowadzi do narastającego braku zaufania do całego systemu jako sposobu na poprawę w zakresie oddziaływań na środowisko i uzyskanie lepszej jakości środowiska w całej Europie.

2.7

Kodyfikacja istniejącego prawodawstwa w projektowanej dyrektywie sama w sobie jest krokiem pożytecznym. Należy ją jednak postrzegać wyłącznie jako wstęp do przyszłych rozwiązań, jakie prawdopodobnie będą potrzebne w celu poprawy stanu wdrażania w następstwie trwającego przeglądu.

28.4.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 97/13

1.1

Celem niniejszego wniosku jest skodyfikowanie dyrektywy Rady 77/504/EWG z dnia 25 lipca 1977 r. w sprawie zwierząt hodowlanych czystorasowych z gatunku bydła. Nowa dyrektywa zastąpi włączone do niej akty; niniejszy wniosek całkowicie zachowuje treść kodyfikowanych aktów, zbiera je więc jedynie razem, dokonując tylko takich formalnych zmian, jakie wynikają z samego zadania kodyfikacji.

2.1

Komitet uważa za bardzo przydatne zintegrowanie wszystkich tekstów prawnych w jedną dyrektywę. W kontekście Europy obywateli, Komitet, podobnie jak Komisja, przywiązuje ogromną wagę do upraszczania i precyzowania prawa wspólnotowego, tak aby uczynić je bardziej przejrzystym i dostępniejszym dla obywateli, dając im tym samym nowe możliwości i szansę wykorzystania szczególnych uprawnień, jakie prawo to im przyznaje.

2.2

Upewniono się, iż taka kompilacja przepisów nie zawiera żadnych zmian treści, służąc jedynie prezentacji prawa wspólnotowego w sposób jasny i przejrzysty. Komitet wyraża swoje pełne poparcie dla tego celu i w świetle tychże zapewnień z zadowoleniem przyjmuje przedłożony wniosek.

28.4.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 97/14

1.1

Komitet zasadniczo popiera omawiany wniosek, wzywa Komisję do uwzględnienia dwóch zastrzeżeń oraz do zmodyfikowania treści motywów i pragnie, by wniosek został wkrótce zatwierdzony przez Parlament i Radę.

2.1.1

Celem niniejszego wniosku jest kodyfikacja dyrektywy Rady 89/655/EWG z dnia 30 listopada 1989 r. dotyczącej minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu roboczego przez pracowników podczas pracy. Nowa dyrektywa zastąpi włączone do niej akty (1). Według Komisji, omawiany wniosek całkowicie zachowuje treść kodyfikowanych aktów, zbiera je więc jedynie razem, dokonując tylko takich formalnych zmian, jakie wynikają z samego zadania kodyfikacji.

2.2.1

Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu roboczego jest istotnym elementem środków zapobiegawczych. Od 1989 r. zasady te są przedmiotem harmonizacji określającej minimalne wymagania. Dyrektywa z 30 listopada 1989 r. była wielokrotnie zmieniana, tak aby pokryć większość sytuacji zawodowych (głównie prace na wysokości), a także uwzględnić szersze podejście do kwestii zdrowia w pracy poprzez odniesienie do zasad ergonomii. Wspomniane zmiany mogą powodować trudności dla odbiorców tego prawodawstwa, choć Komisja doprowadziła do nieoficjalnej koordynacji stosowanych zasad.

2.2.2

Do kodyfikowanych aktów nie można wprowadzać żadnych zmian co do treści. Po przeanalizowaniu wniosku Komitet uważa, że omawiany tekst odpowiada tej podstawowej zasadzie z następującymi zastrzeżeniami:

2.2.3

Z zastrzeżeniem powyższych uwag, zdaniem Komitetu wniosek Komisji jest racjonalnym zebraniem obowiązujących przepisów, dzięki czemu stają się one jaśniejsze; zabieg ten nie stwarza problemów merytorycznych.

2.2.4

Komitet zasadniczo popiera omawiany wniosek, wzywa Komisję do uwzględnienia dwóch zastrzeżeń i do odpowiedniego zmodyfikowania treści motywów i pragnie, by wniosek został wkrótce zatwierdzony przez Parlament i Radę.

28.4.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 97/15

1.1

Komitet popiera przedłożony mu do zaopiniowania wniosek i pragnie, by został on wkrótce przyjęty przez Parlament i Radę.

1.2

Komitet ponawia swój postulat, by państwa członkowskie ratyfikowały konwencję MOP nr 162 dotyczącą bezpieczeństwa w stosowaniu azbestu.

2.1.1

Celem omawianego wniosku jest skodyfikowanie dyrektywy Rady 83/477/EWG z dnia 19 września 1983 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (druga dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 8 dyrektywy 80/1107/EWG). Nowa dyrektywa zastąpi włączone do niej akty (1); według Komisji, niniejszy wniosek całkowicie zachowuje treść kodyfikowanych aktów i ogranicza się do ich zgrupowania, dokonując tylko takich formalnych zmian, jakie wynikają z samego zadania kodyfikacji.

2.2.1

Narażenie na działanie azbestu stanowi w dalszym ciągu istotny czynnik ryzyka dla pracowników różnych kategorii, zwłaszcza w branży budowlanej. Ogólnie szacuje się, że w całym XX wieku Europa zużyła kilkadziesiąt milionów ton azbestu. Pomimo uchwalonego przez Unię Europejską w 1999 r. zakazu stosowania azbestu, narażenie na jego działanie będzie wciąż istniało w najbliższych dekadach, głównie ze względu na znaczną ilość budynków, których konstrukcja zawiera azbest. Ponadto ryzyko narażenia na działanie azbestu pojawia się także przy rozbiórce różnych instalacji zawierających azbest oraz w gospodarce odpadami.

2.2.2

Komitet kilkukrotnie zajmował się problemami związanymi z ochroną pracowników narażonych na działanie azbestu. Szczególnie warto podkreślić opinię z inicjatywy własnej przyjętą 4 marca 1999 r. (2).

2.2.3

Pierwsza dyrektywa mająca na celu ochronę pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie azbestu powstała w 1983 r. Kilkukrotnie poddawano ją zmianom, w wyniku których poszerzono jej zakres stosowania, wzmocniono środki zapobiegawcze i obniżono dopuszczalne wartości ekspozycji. Kolejne modyfikacje mogą stanowić utrudnienie dla odbiorców tego aktu prawnego.

2.2.4

Kodyfikacja nie może pociągać za sobą żadnych zmian co do treści. Po rozpatrzeniu omawianego wniosku Komitet jest zdania, że jego tekst w pełni przestrzega tę podstawową zasadę. Stanowi on racjonalne kompendium różnych obowiązujących przepisów, dzięki czemu stają się one jaśniejsze; zabieg ten nie stwarza żadnych problemów merytorycznych.

2.2.5

Komitet wyraża życzenie, aby Komisja jak najszybciej przeprowadziła konsultacje z partnerami społecznymi oraz Komitetem Doradczym ds. Bezpieczeństwa, Higieny i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy.

2.2.6

Komitet popiera przedłożony mu do zaopiniowania wniosek i pragnie, by został on wkrótce przyjęty przez Parlament i Radę.

2.3.1

Komitet pragnie przypomnieć swą opinię przyjętą 4 marca 1999 r. oraz ponawia swój postulat, by państwa członkowskie ratyfikowały konwencję MOP nr 162 dotyczącą bezpieczeństwa w stosowaniu azbestu. Do chwili obecnej zrobiło to tylko 10 z 27 państw członkowskich. Ratyfikacja przez państwa członkowskie Unii Europejskiej przyczyniłaby się do zwiększenia rangi tej konwencji jako istotnego środka na rzecz ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników w skali światowej.

28.4.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 97/16

1.1

Transport należy do elementów o zasadniczym znaczeniu dla utrzymania i zwiększenia europejskiej konkurencyjności. We współczesnym społeczeństwie obsługa złożonych operacji transportowych wymaga bardzo wydajnych rodzajów transportu i ich spójnego współdziałania. Zaawansowane i zintegrowane rozwiązania logistyczne mogą przyczynić się do optymalizacji operacji w zakresie transportu towarowego, a tym samym do zapewnienia wzrostu w Europie i jej większej konkurencyjności w skali globalnej.

1.2

Inicjatywa prezydencji fińskiej i opublikowany w czerwcu tego roku (1) komunikat Komisji pokazują, w jaki sposób wydajna logistyka może stanowić narzędzie służące zwiększeniu i wykorzystaniu pozytywnej synergii między ochroną środowiska a konkurencyjnością. Można to osiągnąć dzięki optymalnej racjonalizacji metod wykorzystania pojazdów i infrastruktury w celu ograniczenia wolumenu niepotrzebnego transportu. Dlatego właśnie Komitet uważa, że należy rozpocząć działania rozwojowe, w których wykorzystywano by wiedzę wszystkich uczestników, od przedsiębiorstw logistycznych i ich pracowników, poprzez administrację publiczną i organizacje aż po przedsiębiorstwa będące klientami i ich pracowników.

1.3

Punktem wyjścia tego rodzaju działań rozwojowych powinien być sporządzony przez Komisję strategiczny plan na rzecz logistyki jako czynnika wzrostu i konkurencyjności. W ramach takiego planu należy jasno określić zadania przypadające organom władz publicznych i sektorowi. Plan powinien dotyczyć wszystkich rodzajów transportu i bazować na obecnej sytuacji w zakresie gospodarki, polityki transportowej, interesów społecznych i środowiskowych oraz czynników regionalnych.

1.4

Logistyka transportu jest działalnością o wysokich nakładach pracy, wymagającą wykwalifikowanego i dobrze przeszkolonego personelu i kierownictwa. W planie należy więc przedstawić warunki kształcenia wstępnego i kształcenia pozaszkolnego w dziedzinie logistyki. Trzeba także przeanalizować warunki wsparcia dla badań i rozwoju infrastruktury.

1.5

W tym kontekście rynki pracy mogłyby odgrywać istotną rolę w świadczeniu i rozwijaniu usług logistycznych na potrzeby konkurencyjności i przemysłu. Partnerzy społeczni mogą promować procedury i działanie rynku zatrudnienia w branży logistycznej poprzez ciągły dialog. Zapewnienie stałych miejsc pracy i dobrej sytuacji w zatrudnieniu oraz poprawa wydajności mogą być postrzegane jako wspólne cele.

1.6

Uprzednia strategia Komisji, zakładająca przeciwdziałanie problemom związanym z nadmiernym natężeniem ruchu na niektórych drogach w UE poprzez przywrócenie proporcji wykorzystania różnych rodzajów transportu do poziomów z 1998 r., wydaje się nie odpowiadać obecnym tendencjom na rynku transportowym.

1.7

Główny cel stanowi zapewnienie współdziałania między różnymi rodzajami transportu tam, gdzie jest to możliwe oraz gdzie wydajność i specyficzne zalety poszczególnych rodzajów transportu mogą zostać w pełni wykorzystane, przy czym muszą zaistnieć odpowiednie warunki techniczne, praktyczne i gospodarcze. Przyjęcie wspólnej strategii pozwalającej na stworzenie czy rozwinięcie tych warunków stanowi wyzwanie dla UE. Przyszła strategia będzie również musiała skoncentrować się na zagwarantowaniu bezpiecznych, ekologicznych i wydajnych systemów transportowych.

2.1

Finlandia zwróciła się do EKES-u o sporządzenie opinii rozpoznawczej w sprawie europejskiej polityki w dziedzinie logistyki, przytaczając szereg przyczyn tego, że rozwój w tej dziedzinie ma istotne znaczenie dla europejskiej konkurencyjności. W grę wchodzą m.in. następujące przesłanki:

2.2

Światowa gospodarka przechodzi obecnie okres przejściowy. Najnowsza faza globalizacji rozpoczęła się w latach 90. ubiegłego wieku, kiedy to rosnąca gospodarka niektórych państw azjatyckich doprowadziła do otwarcia międzynarodowej gospodarki rynkowej. Spowodowało to przenoszenie zarówno produkcji przemysłowej, jak i działalności usługowej. W Europie rozszerzenie UE, wzrost gospodarczy w państwach sąsiadujących z UE oraz ożywienie gospodarcze w Rosji wpływają na zmiany w organizacji europejskiej produkcji przemysłowej i w strukturze rynków usług. UE musi znaleźć szybką i zdecydowaną odpowiedź na powyższe wyzwania, zgodnie z założeniami strategii lizbońskiej.

2.3

Wymienione zjawiska znajdują swoje odzwierciedlenie także w europejskim sektorze transportu. Po pierwsze, rynki transportowe wszystkich państw członkowskich muszą zostać skutecznie zintegrowane ze wspólnotowym rynkiem transportowym.W tym względzie EKES zaleca, aby zająć się szczególnie tymi krajami, które wciąż pozostają technicznie zintegrowane z systemem transportowym byłego ZSRR. Po drugie, należy znieść pozostałe jeszcze ograniczenia mobilności w UE oraz zapewnić efektywną organizację operacji transportowych. Po trzecie, aby móc w pełni wykorzystać możliwości gospodarcze państw sąsiadujących z UE, należy rozwijać połączenia transportowe z tymi państwami. Zatory występujące na granicach z krajami nienależącymi do UE dowodzą, jak znaczny wysiłek należy włożyć w rozwiązanie tego problemu. W wielu wypadkach. transport towarowy przekracza granice UE, dlatego też nadzwyczaj ważne staje się zwrócenie uwagi na odpowiednie rozwinięcie infrastruktur i technologii zarówno po stronie UE, jak i po stronie sąsiadujących w nią krajów.

2.4

Jednym z celów strategii lizbońskiej jest uczynienie Europy najbardziej konkurencyjną gospodarką na świecie. Nowoczesny, funkcjonalny i wydajny system transportowy ma zasadnicze znaczenie dla zrównoważonego rozwoju gospodarczego. Jednakże poprawa konkurencyjności unijnych przedsiębiorstw wymaga stałego podnoszenia jakości, punktualności i wydajności transportu. Szybki wzrost natężenia transportu towarów, w szczególności drogowego, powoduje równocześnie, że w wielu regionach Europy osiągnął on już swój graniczny poziom. Dla europejskiego przemysłu oznacza to konieczność ponoszenia dodatkowych kosztów. Ten niepożądany kierunek rozwoju transportu ma również negatywne konsekwencje dla środowiska naturalnego.

2.5

W UE podjęto znaczne wysiłki na rzecz otwarcia rynków usług logistycznych oraz na rzecz integracji sieci transportowych w Europie. Jednakże dotychczasowe rezultaty nie mogą być uznane za zadowalające: na drodze postępu nadal występują liczne bariery. W ramach unijnej polityki transportowej logistyka nie była dotąd traktowana z uwagą odpowiadającą jej znaczeniu, mimo że koszty operacji logistycznych w przemyśle i handlu stanowią istotną pozycję w wydatkach. Mają one bowiem znaczny udział w łącznych obrotach przedsiębiorstw. Europejski sektor logistyczny jest także ważnym źródłem miejsc pracy.

2.6

Wydajna logistyka stanowi narzędzie służące zwiększeniu i wykorzystaniu pozytywnej synergii między ochroną środowiska a konkurencyjnością. Można to osiągnąć dzięki optymalnej racjonalizacji wykorzystania pojazdów i infrastruktury w celu ograniczenia niepotrzebnego transportu.

2.7

Udoskonalenie operacji logistycznych może pozytywnie wpłynąć na rozwój regionalny UE, zmniejszając wagę położenia geograficznego i przyczyniając się tym samym do wspierania regionalnego wzrostu gospodarczego i konkurencyjności.

3.1

Wynikiem kontaktów między Finlandią a Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym było opublikowanie przez Komisję w czerwcu 2006 r. komunikatu pt. „Logistyka transportu towarowego w Europie — klucz do zrównoważonej mobilności” (2). Dokument ten traktuje o warunkach niezbędnych do zaistnienia ścisłego powiązania między logistyką a polityką transportową.

3.2

W dokumencie konsultacyjnym z marca 2006 r. (3) Komisja podjęła szereg kwestii związanych z przyszłym rozwojem logistyki oraz jego znaczeniem dla sprawnego funkcjonowania sektora transportu w UE, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii transportu intermodalnego oraz współdziałania różnych rodzajów transportu.

3.3

W dokumencie tym porównano sytuację w UE-15 i Stanach Zjednoczonych pod względem udziału wydatków na logistykę, w tym na transport, w PKB: w okresie 1998-2002 w UE-15 udział ten wzrósł z 12,2 % do 13,3 %; podczas gdy w tym samym okresie w Stanach Zjednoczonych odnotowano jego spadek z 11 % do 9,9 %.

3.4

Dokument konsultacyjny Komisji odnosi się również do działań uprzednio podejmowanych przez tę instytucję. W ostatnich kilku latach w ramach działań na rzecz badań i rozwoju technologicznego (BRT) podjęto szereg projektów związanych z jednej strony z transportem intermodalnym, z drugiej zaś z logistyką. Mają one pozwolić na lepsze zrozumienie wzajemnych zależności między decyzjami w zakresie logistyki a usługami transportowymi (4).

3.5

W białej księdze Komisji Europejskiej z 2001 r. (5) zawarto podstawowe informacje na temat unijnego systemu transportowego oraz przedstawiono szereg koncepcji, strategii i propozycji dotyczących poprawy sytuacji w transporcie do roku 2010. W księdze określono wymierne cele w zakresie poszczególnych rodzajów transportu. Do roku 2010 udział w rynku przypadający na poszczególne systemy transportu zostanie przywrócony do poziomów z roku 1998. Silny nacisk został położony na znaczenie intermodalności, tzn. metod połączenia różnych rodzajów transportu, w szczególności na potrzeby dalekobieżnego transportu towarów na terytorium Europy. Ma to służyć przejęciu większej niż obecnie części transportu towarowego przez transport kolejowy i morski. Elementem działań w tym zakresie jest program Marco Polo. Jednakże osiągnięcie tego celu będzie wymagać zapewnienia sprzyjających rozwiązań technicznych i logistycznych, umożliwiających realizację koncepcji dostaw bezpośrednich. W białej księdze stwierdzono, że opóźnienia i dodatkowe koszty związane z przeładunkiem ograniczają konkurencyjność transportu intermodalnego w porównaniu z drogowym transportem towarów, który dzięki doskonale rozwiniętej sieci dróg umożliwia dostarczenie towarów do niemalże dowolnego miejsca przeznaczenia. Powyższe uwagi dotyczące rozwiniętej infrastruktury drogowej odnoszą się głównie do państw UE15. W nowych państwach członkowskich sieć dróg jest słabiej rozwinięta, często złej jakości. W państwach tych istnieje olbrzymi potencjał rozwoju transportu, który należałoby wykorzystać wspierając inwestycje infrastrukturalne.

3.6

Komunikat Komisji (6) w sprawie śródokresowego przeglądu białej księgi potwierdzający znaczenie współmodalności wydaje się bardziej pragmatyczny, jeżeli chodzi o proporcje udziału poszczególnych rodzajów transportu.

4.1

Wśród dokumentacji przygotowawczej, którą Finlandia przedłożyła Komisji, znajduje się analiza nowych tendencji w dziedzinie logistyki oraz opis tzw. projektu EULOG. Głównym celem tego projektu było opracowanie materiału do dyskusji przedstawiającego kompletny obraz najbardziej zaawansowanej wiedzy dostępnej na świecie na temat pożądanego modelu przyszłej europejskiej logistyki i logistyki transportowej oraz na temat obszarów polityki niezbędnych do jego osiągnięcia.

4.2

Wzrost produkcji nastąpi w szczególności w rozwijającej się gospodarce Chin, Indii, Brazylii i Rosji. Wzrośnie również ilość transportowanych towarów oraz zwiększą się odległości wysłania towarów. Kontrolowanie globalnych łańcuchów dostaw nie jest łatwym zadaniem, dlatego możliwe jest, że ośrodki odpowiedzialne za proces decyzyjny zostaną przeniesione do Azji. Dojdzie do intensyfikacji konkurencji między poszczególnymi obszarami gospodarczymi, co sprawi, że możliwości posiadanej infrastruktury będą w coraz większym stopniu przesądzać o konkurencyjności. Wzrost poziomu produkcji i konsumpcji we wschodniej części Europy zmusza do przeniesienia części transportu towarów na inne rodzaje transportu niż drogowy. Nadzwyczaj ważne staje się wobec tego rozwinięcie ośrodków intermodalnego rozprowadzania towarów w krajach UE leżących na jej granicach. Sytuacja ta wiąże się z optymalizacją kosztów funkcjonowania unijnego systemu transportowego. Instytucje unijne powinny wspierać ten korzystny trend i promować proekologiczne gałęzie transportu w ramach zrównoważonego rozwoju.

4.3

W zakresie produkcji i usług, o strukturze łańcuchów dostaw decydują preferencje klientów. Różnice w tych łańcuchach wynikają nie tylko z właściwości produktu, lecz także z potrzeb i oczekiwań klientów. Integracja systemowa obejmuje zarówno sferę technologii, jak i organizacji oraz jest zorientowana na wykorzystanie wiedzy. Kształtowanie sieci dostaw wymaga innowacji zarówno w zakresie produktów, jak i procesów. W państwach zachodnich będzie wzrastać liczba świadczonych usług, podczas gdy produkcja zostanie przeniesiona w inne regiony sieci. Istnieje zapotrzebowanie na dokładne informacje na temat wpływu produktów i usług na środowisko naturalne. Spowoduje to, że w działaniach służących zwiększaniu wydajności oraz zapobieganiu produkcji odpadów większego znaczenia nabierze kwestia śledzenia drogi produktów. W wypadku, gdy wykorzystane produkty będą musiały ulec przetworzeniu lub zniszczeniu w kontrolowany sposób, wzrośnie także znaczenie obsługi zwrotów.

4.4

Systemy informacyjno-komunikacyjne umożliwiają kontrolowanie przepływu najistotniejszych informacji między sferami planowania i realizacji łańcuchów dostaw oraz zarządzania nimi. Dzięki technologiom informacji i komunikacji możliwa jest poprawa bezpieczeństwa i poziomu obsługi w logistyce i równocześnie obniżenie kosztów. Niezbędne są nowe inteligentne technologie i wzajemna kompatybilność systemów. Przykład takich technologii stanowi coraz powszechniej stosowana identyfikacja radiowa, pozwalająca w istotny sposób zwiększyć możliwości w zakresie śledzenia dostaw oraz zapewniania ich bezpieczeństwa.

4.5

Istotną rolę odgrywa zawsze kwestia opłacalności. Koszty transportu będą wzrastać ze względu na wyższe koszty pracy i ceny ropy naftowej, jak również przeciążenie sieci transportowych, opłaty za infrastrukturę i bardziej rygorystyczne wymogi w dziedzinie bezpieczeństwa. Także obsługa zwrotów będzie miała znaczenie dla opłacalności. Brakuje dostatecznej wiedzy na temat kosztów operacji logistycznych, dlatego podejmowane decyzje opierają się na częściowych informacjach. Należy opracować modele pozwalające obliczyć realne koszty. Wydatki związane z logistyką powinny być zaliczane do najważniejszych wskaźników wydajności przedsiębiorstw. W tym kontekście zasadnicze znaczenie dla obliczenia faktycznych kosztów operacji logistycznych będzie miał model obliczania kosztów uwzględniający m.in. koszty zewnętrzne i koszty użytkowania infrastruktury, przygotowywany przez Komisję Europejską w ramach realizacji dyrektywy w sprawie tzw. eurowiniety.

4.6

Polityka publiczna zmierza do ukształtowania takich warunków funkcjonowania, które sprzyjają konkurencyjności przemysłu i handlu. Regulacje stanowią niezbędny element mieszanej gospodarki krajów europejskich, należy jednak dopilnować, by były racjonalne i sprzyjały rozwojowi oraz konkurencyjności. Harmonizacja polityki i regulacji oraz inwestycje infrastrukturalne stanowią wstępny warunek likwidacji przeszkód w funkcjonowaniu wspólnego rynku. Chociaż władze regionalne będą odgrywać coraz większą rolę w regulacjach i inwestycjach w zakresie transportu, muszą one uwzględniać także ewolucję globalnych uwarunkowań w tej dziedzinie.

4.7

Władze będą wspierać tworzenie i wykorzystanie innowacji. Z perspektywy logistyki największe pole do działania rysuje się tutaj w dziedzinie zarządzania łańcuchem dostaw oraz nowych modeli biznesowych. W zakresie łańcuchów dostaw dalsze postępy są niezbędne m.in. w dziedzinie bezpieczeństwa, śledzenia produktów oraz operacji intermodalnych. Natomiast w sferze zarządzania przedsiębiorstwami logistycznymi istnieje zapotrzebowanie na rozwój nowych umiejętności, np. w zakresie współpracy i podziału ryzyka.

5.1

Terminu „logistyka ”na ogół używa się bez określania jego szczegółowej treści i znaczenia. Brakuje także jednolitej definicji tego wyrazu. Pojęcie logistyki wykorzystywane było pierwotnie w dziedzinie wojskowości. Można przyjąć, że logistyka towarowa (lub transportowa) to proces planowania, realizacji, kontroli i synchronizacji wydajnej oraz opłacalnej wysyłki, zwrotu i przechowywania surowców, materiałów stosowanych na różnych etapach produkcji oraz gotowych wyrobów i związanych z nimi informacji. Proces ten dotyczy drogi produktu od miejsca pochodzenia do miejsca wykorzystania i ma na celu zaspokojenie wymagań klienta. Powyższa definicja obejmuje swoim zakresem definicje wykorzystane przez Komisję w jej dokumencie konsultacyjnym.

5.2

Tytułem wstępu Komitet zwraca uwagę, że fińska prezydencja przedstawiła długą listę przyczyn określających, jak wielką wagę ma zapewnienie w pełni funkcjonalnego europejskiego rynku logistycznego, a także przekonująco argumentowała, że logistyka powinna zyskać dużo większe niż obecnie znaczenie w unijnej polityce transportowej. Komitet zdaje sobie sprawę ze znaczenia tej kwestii, dlatego wyraża gotowość pełnego poparcia powyższej inicjatywy.

5.3

Odnowienie strategii lizbońskiej stanowi poważne zadanie, do którego realizacji potrzebny jest wzrost gospodarczy w Europie. Wzrost taki wymaga zwiększenia wymiany handlowej, wprowadzenia racjonalizacji i innowacji zmian w przemyśle, jest on także coraz bardziej zależny od wpływów międzynarodowych i czynników konkurencji.

5.4

W niemal wszystkich dziedzinach życia społecznego transport osobowy i towarowy stanowi jeden z fundamentalnych warunków działalności gospodarczej, produkcji i handlu. Czynniki czasu i kosztów mają decydujące znaczenie nie tylko dla decyzji dotyczących lokalizacji przedsiębiorstw, lecz także dla indywidualnych wyborów. Podobnie jak zmiany strukturalne zachodzące w społeczeństwie wpływają na zapotrzebowanie na transport, tak też są one powodowane powstawaniem nowych możliwości transportu lub ich brakiem.

5.5

Komitet uważa, że w coraz bardziej zglobalizowanej gospodarce logistyka i jej koszt stanowią coraz ważniejszy środek konkurencji i racjonalizacji, jak również wzrasta ich znaczenie dla ochrony środowiska. Dostęp do rynków, pracy, wykształcenia, usług itd. poprzez lepszą mobilność można zapewnić tylko pod warunkiem zaistnienia funkcjonującego systemu transportu.

5.6

Komitet podziela zatem również punkt widzenia Komisji, zgodnie z którym transport jest istotnym czynnikiem utrzymania i zwiększania konkurencyjności Europy. W nowoczesnym społeczeństwie obsługa złożonych operacji transportowych wymaga wysoce wydajnych rodzajów transportu i ich spójnego współdziałania. Zaawansowane i zintegrowane rozwiązania logistyczne mogą przyczynić się do optymalizacji operacji w zakresie transportu towarowego, a tym samym do zapewnienia wzrostu w Europie i jej większej konkurencyjności w skali globalnej.

5.7

Należy w związku z tym przypomnieć, że logistyka jest typem działalności gospodarczej opartej na przedsiębiorstwach i popycie ze strony klientów oraz że usługi logistyczne powinny być świadczone przez rynek. Oznacza to, że rozwój tego sektora kształtowany jest zasadniczo przez potrzeby klientów w zakresie transportu. Jako przykład można podać przemysł wytwórczy, w którym popyt na usługi transportowe stale wzrasta w celu ograniczenia konieczności magazynowania zarówno półproduktów, jak i produktów gotowych. Wzrastający wolumen handlu elektronicznego oraz zliberalizowany rynek usług pocztowych w Europie stanowią kolejne dziedziny, w których wzrośnie zapotrzebowanie na szybkie i terminowo realizowane usługi transportowe, a zatem na logistykę. Ważne jest podkreślenie, że taki rozwój musi odbywać się w sposób zrównoważony, z zapewnieniem określonych zasad, w celu zagwarantowania wypełnienia wymogów społeczno-środowiskowych.

5.8

Decyzja klienta w kwestii usług transportowych podlega wpływowi wielu czynników i zależy rzecz jasna od rodzaju towarów, które chce on przewieźć. Towary wartościowe, kruche lub łatwo psujące się przewożone są samochodami ciężarowymi lub samolotami. Towary o niskiej wartości, dużej objętości lub wadze transportuje się drogą wodną lub koleją. Aspekt czasu (system just in time) i liczba przeładunków to dalsze czynniki, które mają wpływ na wybór rodzaju transportu.

5.9

Myślenie takie charakteryzuje również komunikat w sprawie środokresowego przeglądu białej księgi, który Komitet ocenia pozytywnie. Komunikat ten będzie przedmiotem odrębnej opinii Komitetu. Nie przeszkadza to jednak, by Komitet już teraz przedstawił kilka uwag. Dokument konsultacyjny poprzedzający komunikat koncentrował się zasadniczo na intermodalności, zgodnie z białą księgą z 2001 r., w której zalecano przesunięcie do transportu morskiego i kolejowego części towarów przewożonych w ruchu drogowym.

5.10

Komitet z zadowoleniem stwierdza, że Komisja nie postrzega już intermodalności jako celu samego w sobie, lecz jako środek prowadzący do współdziałania między różnymi rodzajami transportu.

5.11

W dokumencie konsultacyjnym dotyczącym śródokresowego przeglądu białej księgi z 2001 r. Komisja potwierdziła swe stanowisko, że należy przywrócić proporcje wykorzystania różnych rodzajów transportu do poziomu z roku 1998. W białej księdze z 2001 r. pokreślono, że Unia Europejska musi przedsięwziąć środki zapobiegające zwiększającej się dysproporcji w wykorzystaniu różnych rodzajów transportu. Wzrasta popularność transportu samochodowego i lotniczego, co pociąga za sobą większe przeciążenie sieci transportowych. Równocześnie brak odpowiedniego wykorzystania potencjału transportu kolejowego i transportu morskiego bliskiego zasięgu utrudnia wykorzystanie rodzajów transportu alternatywnych w stosunku do transportu drogowego. Jednakże rozpatrując problem nadmiernego natężenia ruchu w niektórych regionach UE, nie można zapominać o tym, że obszary peryferyjne są pozbawione właściwego dostępu do centralnie położonych rynków.

5.12

Zdaniem Komisji, z upływem czasu zjawisko to doprowadziło do powstania dysproporcji w rozwoju transportu, których skutkiem było większe przeciążenie sieci transportowych, co dotyczy zwłaszcza transeuropejskich szlaków transportowych i miast. Komisja uważa, że kluczem do rozwiązania tego problemu jest osiągnięcie do 2010 r. dwóch nadrzędnych celów, takich jak:

5.13

Komitet skrytykował powyższe stanowisko w przedstawionej w 2002 r. opinii w sprawie przywołanej białej księgi (7). W odniesieniu do treści pierwszego z powyższych tiret, podkreślił, co następuje: „Problem przeciążenia sieci transportowych jest jednym z głównych tematów poruszonych w omawianym dokumencie, jednak zabrakło w nim stwierdzenia, że problem ten dotyczy w rzeczywistości jedynie niewielkiej części terytorium Wspólnoty, a konkretnie obszarów o bardzo dużej gęstości zaludnienia (co stanowi jedną z przyczyn problemu). Dlatego nie można na tej podstawie opracowywać ogólnej, jednolitej polityki transportowej dla Wspólnoty jako całości. Potrzebne jest bowiem przyjęcie szczególnej polityki dla każdego z tych obszarów”. Komitet podtrzymuje to stanowisko.

5.14

Ustalenie jako wymiernego celu w zakresie poszczególnych rodzajów transportu -przypadającego na nie udziału w rynku należy uznać za mylące. Określenie odpowiednich proporcji w łącznej ilości towarów transportowanych w UE z wykorzystaniem poszczególnych rodzajów transportu nie może być uznane za równoznaczne z ukształtowaniem dużego rynku, na którym konkurują ze sobą transport drogowy, kolejowy, transport morski bliskiego zasięgu, żegluga śródlądowa oraz transport rurociągami. Prowadzone obecne statystyki, w których udział w rynku poszczególnych gałęzi transportu porównywany jest na podstawie ilości pracy przewozowej, nie odzwierciedla dokładnie faktycznej sytuacji na rynku transportowym. Należy wesprzeć rozwój bardziej zaawansowanych metod statystycznych, różnicujących przewozy dalekobieżne od przewozów na krótkie odległości.

5.15

Głównym celem jest zapewnienie współdziałania między różnymi rodzajami transportu tam, gdzie możliwe jest ich wzajemne konkurowanie, oraz pełne wykorzystanie wydajności i specyficznych zalet poszczególnych rodzajów transportu. Zasadniczo wymaga to zaawansowanych rozwiązań logistycznych. W perspektywie długofalowej wysiłki takie mogą prowadzić do znacznie bardziej racjonalnego i ekologicznego wykorzystania łącznych mocy transportowych, co w pewnym stopniu pozwoli ograniczyć zatory na niektórych drogach. Zdaniem Komitetu wszystko nie to powinno przesłaniać faktu, że nowoczesna i wystarczająco dobrze funkcjonująca infrastruktura stanowi niezbędny warunek osiągnięcia zamierzonych celów.

5.16

Komitet zauważa, że w komunikacie na temat śródokresowego przeglądu białej księgi z roku 2001, opublikowanym w czasie, gdy trwały prace nad niniejszą opinią, kładzie się obecnie szczególny nacisk na to, żeby wychodząc od całościowego podejścia, w którym każdemu rodzajowi transportu przyznaje się określone miejsce, stworzyć taką politykę transportową, która pozwoli zwiększyć konkurencyjność międzynarodową transportu kombinowanego i zaproponować rozwiązania polegające na integracji różnych rodzajów transportu, tak aby wyeliminować zatory i słabe ogniwa w łańcuchu logistycznym.

6.1

Transport — niezależnie od rodzaju — stanowi materialnie najbardziej dostrzegalny element łańcucha logistycznego. Dlatego nieuchronnie będzie on stanowił główny przedmiot zainteresowania, ilekroć podejmowane będą kwestie logistyki.

6.2

Logistyka ma decydujący wpływ na przemysłowy łańcuch dostaw produktów i informacji oraz na dystrybucję gotowych produktów. Działania te muszą odpowiadać potrzebom i oczekiwaniom klientów i być jednocześnie w zgodzie ze zrównoważonym podejściem do środowiska naturalnego i z zasadą zrównoważonego modelu społeczeństwa.

6.3

Dwie kwestie o kluczowym znaczeniu w sektorze transportu to współpraca i integracja. Fizyczna współpraca obejmuje także przeładunek zwiększający koszty transportu i związany z ryzykiem dla towarów. Warunkiem takiego współdziałania jest zapewnienie łatwego przeładunku towarów w transporcie. W grę wchodzi konieczność rozwiązania problemów natury technicznej, ale także organizacyjnej.

6.4

Zapewnienie współpracy wymaga działań w wielu dziedzinach. Niezbędna jest współpraca organizacyjna różnych rodzajów transportu, podobnie jak całościowa strategia w stosunku do rozwoju węzłów transportowych, intermodalnych przewozów towarowych oraz systemów multimodalnych. Opracowanie tej strategii jest warunkiem uzyskania wydajnych, konkurencyjnych systemów logistycznych i zrównoważonego transportu.

6.5

Logistyka stanowi zatem element działalności przemysłowej i handlowej. Panuje tendencja do odchodzenia od systemu, w którym dostawy zależą od posiadanego potencjału na rzecz dostaw odpowiadających zamówieniom. Produkty dostosowywane są do potrzeb klientów. Duży nacisk kładzie się na zapewnienie szybkiej realizacji zamówień oraz planowanie z krótkim wyprzedzeniem, jak również na precyzję i elastyczność. Handel ulega globalizacji. W łańcuch dostaw zaangażowanych jest wielu podwykonawców. Wartość towarów wzrasta, ponieważ przedsiębiorstwa ograniczają posiadane zapasy w celu uwolnienia zamrożonego kapitału.

6.6

W związku z tym zachodzi potrzeba realizacji szybkich, punktualnych dostaw, zarówno w trakcie procesu produkcyjnego i dystrybucji wśród użytkowników końcowych, jak też w obsłudze zwrotów. Odnotowuje się większe zapotrzebowanie na wydajne operacje logistyczne. Właściwe kontrolowanie przepływu materiałów i produktów i zarządzanie nim zależy od umiejętności wykorzystywania i łączenia łańcuchów transportu.

6.7

Wszystkie rodzaje transportu są potrzebne, dlatego należy propagować ich wzajemne sprzężenie. Wykorzystanie takiego intermodalnego transportu wiąże się z koniecznością przyjęcia pewnych nowych koncepcji w celu połączenia różnych rodzajów transportu.

6.8

Tworzenie terminali, sieci, instrumentów elektronicznego zarządzania informacjami oraz budowa odpowiedniego wzajemnego zaufania stwarzają nowe możliwości współpracy między przedsiębiorstwami transportowymi działającymi na rynku.

6.9

Każdy rodzaj transportu rozwijał się własnym torem, jednak w przypadku każdego z nich zewnętrzne czynniki techniczne, gospodarcze i handlowe wywołały przemiany na rzecz większej liberalizacji. UE odgrywała i nadal odgrywa istotną rolę w tych postępujących przemianach.

6.10

Wszystkie przedsiębiorstwa są świadome faktu, że wydajne operacje logistyczne mają pierwszorzędne znaczenie w łańcuchach produkcji i transportu. W wielu sektorach podejmuje się intensywne wysiłki na rzecz postępów w tej dziedzinie — powinny one uzyskać wsparcie i zachętę, ponieważ ich rezultaty mogą okazać się użyteczne także w szerszym kontekście zrównoważonej mobilności.

6.11

W związku z tym Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny pragnie wyrazić poparcie dla inicjatywy fińskiej prezydencji, dotyczącej podjęcia problematyki europejskiej polityki w dziedzinie logistyki.

28.4.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 97/21

1.1

Komitet jest przekonany, że problem bezpieczeństwa informatycznego posiada coraz większe znaczenie dla przedsiębiorstw, jednostek administracji publicznej, instytucji publicznych i prywatnych oraz dla użytkowników indywidualnych.

1.2

Komitet podziela w zasadzie analizy i argumenty wskazujące na konieczność nowej strategii na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa sieci i informacji przeciwko atakom i ingerencjom, które zdarzają się bez względu na granice geograficzne.

1.3

Komitet uważa, że Komisja powinna podejmować dalsze starania w celu realizacji innowacyjnej i rozbudowanej strategii, biorąc pod uwagę wielkość zjawiska oraz jego konsekwencje dla gospodarki i życia prywatnego.

1.3.1

Komitet podkreśla również, że Komisja przyjęła ostatnio nowy komunikat w sprawie bezpieczeństwa informatycznego i że w niedługim czasie powinien zostać wydany kolejny dokument na ten sam temat. Komitet rezerwuje sobie prawo wyrażenia, w przyszłości, bardziej rozbudowanej opinii biorącej pod uwagę ogół komunikatów.

1.4

Komitet podkreśla, że bezpieczeństwo informatyczne nie może w żaden sposób być traktowane rozdzielnie od kwestii wzmocnienia ochrony danych osobowych i zachowania wolności, które są prawami gwarantowanymi przez europejską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wartości.

1.5

EKES zastanawia się, jaka będzie w obecnym stanie wartość dodana wniosku w odniesieniu do zintegrowanego podejścia przyjętego w 2001 r., którego cel był równoznaczny z celem obecnie omawianego komunikatu (1).

1.5.1

Dokument dotyczący oceny oddziaływania (2), dołączony do wniosku, zawiera parę interesujących zmian w stosunku do stanowiska z 2001 r., ale został opublikowany tylko w jednym języku, co czyni go nieprzystępnym dla wielu obywateli europejskich, którzy wyrabiają sobie opinię w oparciu o oficjalny dokument zredagowany we wszystkich językach Wspólnoty.

1.6

Komitet przypomina końcowe wnioski przyjęte na Światowym Szczycie Społeczeństwa Informacyjnego w Tunisie w 2005 r. i przyjęte przez Zgromadzenie ONZ-u 27 marca 2006 r.:

1.7

Komitet podkreśla, że wspólnotowa strategia, dynamiczna i zintegrowana, powinna móc wziąć pod uwagę nie tylko dialog, partnerstwo i przejmowanie inicjatywy, ale także następujące tematy:

1.8

EKES uważa wreszcie, że aby zapewnić dynamiczną i zintegrowaną strategię wspólnotową należy przewidzieć odpowiednie środki w budżecie oraz wzmocnione inicjatywy i działania koordynujące na poziomie wspólnotowym, dzięki którym Europa wypowiadałaby się jednym głosem na forum światowym.

2.1

Budowanie zaufania do sieci i usług komunikacyjnych oraz do ich niezawodności, które są podstawowymi czynnikami rozwoju gospodarki i społeczeństwa, jest głównym wyzwaniem z zakresu bezpieczeństwa społeczeństwa informacyjnego.

2.2

Aby utrzymać zdolność konkurencyjną i handlową, zapewnić integralność i trwałość łączności elektronicznej, zapobiec nadużyciom i zagwarantować prawną ochronę życia prywatnego należy zapewnić ochronę sieci oraz systemów informatycznych.

2.3

Łączność elektroniczna i usługi z nią związane stanowią największą część sektora telekomunikacyjnego: w 2004 r. około 90 % przedsiębiorstw europejskich korzystało w sposób aktywny z internetu, w tym 65 % stworzyło własną stronę internetową. Według obliczeń około połowa obywateli europejskich korzysta regularnie z internetu, a 25 % rodzin korzysta w sposób stały z szerokopasmowego łącza dostępu (5).

2.4

Wobec przyspieszonego rozwoju inwestycji wysokość wydatków na bezpieczeństwo stanowi zaledwie od 5 do 13 % całości inwestycji w technologie informacyjne. Tak więc procent ten jest stanowczo za niski. Niedawne badania pokazały, że „ze średnio 30 protokołów posiadających te same struktury klucza, 23 stanowią łatwy cel ataków wieloprotokołowych” (6). Ponadto ilość codziennie przekazywanych wiadomości elektronicznych spam  (7) ocenia się średnio na 25 mln, dlatego Komitet z zadowoleniem przyjmuje ostatnio przedstawiony wniosek Komisji na ten temat.

2.5

W zakresie wirusów komputerowych (8), szybkie rozprzestrzenianie się i to na dużą skalę „robaków internetowych ”(worm) (9) i oprogramowania typu „spyware” (10) szło w parze z rosnącym rozwojem systemów i sieci łączności elektronicznej. Stały się one coraz bardziej złożone i podatne na ataki i nawet w przypadku konwergencji multimediów i telefonii komórkowej czy systemów GRID infoware  (11) przypadki wyłudzenia, ataki typu DDos (Distributed Denials of Sernice), kradzież tożsamości w sieci, phishing  (12), piractwo (13), itd. są zagrożeniem dla społeczeństwa informacyjnego. Wspólnota Europejska zajęła się już tym problemem w swoim komunikacie z 2001 r. (14), na temat którego Komitet miał już okazję się wypowiedzieć (15), proponując strategię opartą na trzech liniach działania:

2.6

Wykaz ataków komputerowych i ich rozpoznanie i zapobieganie im, w kontekście systemu w sieci stanowią wyzwanie, jeśli chodzi o poszukiwanie odpowiednich rozwiązań, biorąc pod uwagę ciągłe zmiany konfiguracji, różnorodność protokołów w sieci i mnogość oferowanych i rozwiniętych usług, a także ogromna złożoność asynchronicznych sposobów ataku (16).

2.7

Jednakże niewielka widoczność zwrotu z inwestycji w rozwiązania w zakresie bezpieczeństwa oraz niedostateczna świadomość ponoszonej odpowiedzialności ze strony indywidualnych użytkowników doprowadziły do zaniżenia oceny ryzyka i co za tym idzie, zmniejszenia uwagi poświęconej rozwojowi kultury bezpieczeństwa.

3.1

Publikując komunikat w sprawie strategii na rzecz bezpiecznego społeczeństwa informacyjnego (17) Komisja zmierza do poprawy bezpieczeństwa informatycznego poprzez wdrożenie dynamicznej i zintegrowanej strategii opartej na:

3.2

Ponadto komunikat przewiduje, w perspektywie rozwoju odpowiednich ram dla gromadzenia danych na temat incydentów związanych z bezpieczeństwem, na temat poziomu zaufania konsumentów i rozwoju branży zajmującej się bezpieczeństwem informatycznym, wypracowanie przez ENISA opartego na zaufaniu partnerstwa z:

poprzez utworzenie wielojęzycznego wspólnotowego portalu informującego i ostrzegającego o zagrożeniach w celach zapewnienia strategicznego partnerstwa między sektorem prywatnym, państwami członkowskimi i naukowcami.

3.2.1

Komunikat przewiduje ponadto zwiększenie świadomości zainteresowanych stron na temat potrzeb i zagrożeń w dziedzinie bezpieczeństwa.

3.2.2

Co się tyczy współpracy międzynarodowej i współpracy z krajami trzecimi, „globalny wymiar bezpieczeństwa sieci i informacji stanowi dla Komisji ważne wyzwanie, zarówno na poziomie międzynarodowym, jak i w przypadku współpracy z państwami członkowskimi, do zwiększenia wysiłków we wspieraniu globalnej współpracy nad bezpieczeństwem sieci i informacji” (18), ale wskazanie to nie jest uwzględniane w działaniach związanych z dialogiem, partnerstwem i przejmowaniem inicjatywy.

4.1

Komitet podziela przeprowadzoną analizę i argumenty uzasadniające tworzenie europejskiej zintegrowanej i dynamicznej strategii na rzecz bezpieczeństwa sieci i informacji, uznając, że kwestia bezpieczeństwa ma zasadnicze znaczenie dla kształtowania bardziej pozytywnego nastawienia do aplikacji IT i zwiększania zaufania do nich. Stanowisko EKES-u zostało już zresztą przedstawione w licznych opiniach (19).

4.1.1

Komitet powtarza (20), że „sieć internetowa i nowe technologie komunikacji w sieci (na przykład dynamicznie upowszechniające się telefony komórkowe i urządzenia typu palmtop zawierające funkcje multimedialne) są w oczach Komitetu podstawowymi instrumentami rozwoju gospodarki opartej na wiedzy oraz gospodarki i administracji elektronicznej”.

4.2.1

W każdym razie Komitet uznaje, że podejście zaproponowane przez Komisję, polegające na oparciu takiej strategii, zintegrowanej i dynamicznej, na dialogu otwartym, łączącym wszystkie zainteresowane strony, a w szczególności użytkowników, obejmującym wzmocnione partnerstwo i przejmowanie inicjatywy, mogłoby zostać rozszerzone w przyszłości.

4.2.2

Stanowisko to zostało już podkreślone w poprzednich opiniach: „Jeśli walka ta ma przynieść skutek, powinna bezpośrednio objąć wszystkich użytkowników internetu: należy ich szkolić i informować o niezbędnych środkach ostrożności umożliwiających zabezpieczenie się przed otrzymywaniem niebezpiecznych lub niepożądanych treści oraz uniemożliwiających innym wykorzystanie ich do przekazywania takich treści. Zdaniem Komitetu w części planu działania dotyczącej informacji i szkolenia pierwszeństwo należy przyznać mobilizacji użytkowników” (21).

4.2.3

Zdaniem Komitetu mobilizacja użytkowników i obywateli powinna zatem nastąpić w taki sposób, by pogodzić niezbędną ochronę informacji i sieci z wolnościami obywatelskimi oraz prawem użytkowników do korzystania z bezpiecznego dostępu po ograniczonych kosztach.

4.2.4

Należy zauważyć, że badania nad bezpieczeństwem informatycznym stanowią koszt dla użytkownika również z punktu widzenia czasu poświęconego na usunięcie lub ominięcie przeszkód. Według Komitetu byłoby konieczne ustanowienie obowiązku automatycznego instalowania systemów ochrony antywirusowej w każdym komputerze, który użytkownik mógłby aktywować lub nie, ale który istniałby od początku w produkcie.

4.3.1

Ponadto, zdaniem Komitetu Unia powinna sobie wyznaczyć bardziej ambitne cele i wprowadzić w życie innowacyjną, zintegrowaną i dynamiczną strategię, w oparciu o nowe inicjatywy. Jak na przykład:

4.3.2

Według EKES-u należałoby utworzyć punkt kontaktowy „Bezpieczeństwo TIK ”(ICT-Security Focal Point) wspólny dla różnych DG (23). Taki punkt pozwoliłoby na działanie:

4.4.1

EKES przypisuje równie duże znaczenie utworzeniu europejskiej sieci na rzecz bezpieczeństwa sieci i informacji (European Network and Information Security Network) pomocnej przy prowadzeniu sondaży, badań i studiów nad mechanizmami bezpieczeństwa i ich interoperacyjnością, zaawansowaną kryptografią i ochroną prywatności.

4.4.2

EKES uważa, że w tym szczególnie wrażliwym sektorze należałoby zoptymalizować rolę badań europejskich poprzez odpowiednią syntezę zawartości:

4.4.3

Do tych zaleceń należałoby dodać zorganizowanie „Europejskiego dnia bezpiecznego komputera ”wspartego przez krajowe kampanie edukacyjne w szkołach oraz kampanie informacyjne skierowane do konsumentów na temat procedur ochrony informacji przy pomocy PC. Oprócz, oczywiście, wszelkich informacji odnoszących się do postępów w obszernej i wciąż zmieniającej się dziedzinie technologii komputerowej.

4.4.4

Komitet wielokrotnie podkreślał, że „również przedsiębiorstwa uzależniają zastosowanie TIK w działalności od swojej oceny bezpieczeństwa elektronicznych relacji gospodarczych. W podobny sposób gotowość użytkowników do ujawniania danych dotyczących własnych kart kredytowych za pośrednictwem strony internetowej jest ściśle powiązana z ich oceną bezpieczeństwa tej transakcji” (26).

4.4.5

Komitet jest przekonany, że ze względu na ogromny potencjał rozwoju tego sektora niezbędne jest wprowadzenie w życie konkretnej polityki i dostosowanie aktualnych działań do zachodzących postępów. Należy powiązać inicjatywy europejskie w zakresie bezpieczeństwa informacyjnego ze zintegrowaną strategią, obalając granice sektorowe i zapewniając jednolite i bezpieczne rozpowszechnienie TIK w społeczeństwie.

4.4.6

Według Komitetu niektóre ważne strategie, takie jak obecnie analizowana, posuwają się do przodu w zbyt wolnym tempie — spowodowane jest to trudnościami biurokratycznymi i kulturowymi, jakie państwa członkowskie piętrzą przed decyzjami, które powinny być podejmowane na poziomie wspólnotowym.

4.4.7

Komitet jest również zdania, że środki wspólnotowe nie wystarczą do realizacji licznych i pilnych projektów, które mogłyby przynieść konkretne odpowiedzi na nowe problemy globalizacji, jedynie wtedy, gdyby były realizowane na poziomie wspólnotowym.

4.5.1

Komitet jest świadomy, że państwa członkowskie wprowadziły środki technologiczne na rzecz bezpieczeństwa oraz procedury zarządzania bezpieczeństwem zgodne z własnymi potrzebami i raczej koncentrują się na odmiennych aspektach. Również z tego powodu trudno jest udzielić jednoznacznej, skutecznej odpowiedzi na problemy bezpieczeństwa. Za wyjątkiem niektórych sieci administracyjnych państwa członkowskie nie prowadzą systematycznej współpracy transgranicznej, chociaż kwestie bezpieczeństwa trudno jest rozwiązać każdemu państwu z osobna.

4.5.2

Ponadto Komitet stwierdza, że Rada decyzją ramową 2005/222/WSiSW zatwierdziła ramy współpracy władz sądowych i innych właściwych władz w celu zapewnienia spójnego podejścia państw członkowskich, poprzez zbliżenie ich przepisów karnych, do problemu ataków na systemy informatyczne, w zakresie:

4.5.3

Poza tym decyzja wskazuje na kryteria pozwalające ustalić odpowiedzialność osób prawnych oraz ewentualne sankcje, jakie można zastosować w wyniku stwierdzenia takiej odpowiedzialności (27).

4.5.4

W ramach dialogu z władzami publicznymi państw członkowskich Komitet popiera wniosek Komisji, by władze te rozpoczęły proces oceny porównawczej własnej polityki krajowej w sprawie bezpieczeństwa sieci oraz systemów informatycznych łącznie z polityką dotyczącą sektora publicznego. Taki wniosek zawarto w opinii EKES-u z 2001 r.

4.6.1

Co się tyczy zaangażowania branży zajmującej się bezpieczeństwem informatycznym, powinna ona zapewnić w praktyce, w celu ochrony prawa do prywatności i poufności danych osobowych, systemy nadzoru materialnego swoich instalacji i kodowania komunikatów zgodnie z postępem rozwoju techniki (28).

4.6.2

Komitet uważa, że w zakresie działań na rzecz podnoszenia świadomości publicznej niezbędne jest stworzenie prawdziwej „kultury bezpieczeństwa ”pojmowanej w sposób nienaruszający swobody dostępu do informacji, swobody komunikacji i wypowiedzi. Z drugiej strony przypomina to, że wielu użytkowników nie jest świadomych wszystkich zagrożeń związanych z piractwem komputerowym, podczas gdy wielu operatorów, sprzedawców czy dostawców usług nie jest w stanie ocenić, które aspekty są wrażliwe i w jakim zakresie.

4.6.3

Jeżeli celami priorytetowymi są ochrona prywatności i danych osobowych, to konsumenci mają również prawo do naprawdę skutecznej ochrony przed bezprawnym tworzeniem profili osobowych przy pomocy oprogramowania „szpiegującego ”(spyware lub web bug) czy innych metod. Należałoby również zahamować tzw. spamming  (29) (masowe rozsyłanie niepożądanych wiadomości) będący często wynikiem tego typu bezprawnych działań. Ofiary ponoszą rzeczywiście koszty wskutek takich ingerencji (30).

4.7.1

Komitet z zadowoleniem przyjmuje bardziej wyrazistą i wzmocnioną rolę Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa Sieci i Informacji (ENISA), tak w działaniach na rzecz podniesienia świadomości publicznej, jak i przede wszystkim w działaniach informacyjnych i szkoleniowych dla operatorów i użytkowników, jak zresztą wspominał on w jednej z niedawnych opinii (31) na temat dostawy publicznych usług łączności elektronicznej.

4.7.2

Co się tyczy działań proponowanych w zakresie przejmowania inicjatywy przez każdą grupę zainteresowanych podmiotów, wydają się one skierowane na ścisłe przestrzeganie zasady pomocniczości. Pozostawione są bowiem w gestii państw członkowskich i sektora prywatnego, zgodnie z właściwymi kompetencjami.

4.7.3

ENISA powinna korzystać z wkładu oferowanego przez europejską sieć na rzecz bezpieczeństwa sieci i informacji (European Network and Information Security Network), aby organizować wspólne przedsięwzięcia, takie jak wielojęzyczny wspólnotowy portal informujący i ostrzegający o zagrożeniach bezpieczeństwa informatycznego, aby dostarczać interaktywnych i dostosowanych do użytkownika informacji, napisanych językiem zrozumiałym zwłaszcza dla klientów indywidualnych w różnym wieku oraz dla małych i średnich przedsiębiorstw.

—

Opinia EKES-u w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zatrzymywania przetwarzanych danych w związku ze świadczeniem publicznych usług łączności elektronicznej (2002 r.), zmieniającej dyrektywę 2002/58/WE, Dz.U. C 69 z 21.3.2006, str. 16

—

Opinia EKES-u w sprawie komunikatu Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „i2010 Europejskie społeczeństwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia”, Dz.U. C 110 z 9.5.2006, str. 83

—

Opinia EKES-u w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej wieloletni wspólnotowy program promocji bezpieczniejszego korzystania z Internetu i nowoczesnych technologii w sieci, Dz.U. C 157, z 28.6.2005, str. 136

—

Opinia EKES-u w sprawie komunikatu Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Bezpieczeństwo sieci i bezpieczeństwo informacji: propozycja strategicznego podejścia europejskiego”, Dz.U. C 48, z 21.2.2002, str. 33.

28.4.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 97/27

—

Dyrektywa ramowa określa główne zasady, cele i procedury polityki regulacyjnej UE dotyczącej zapewniania sieci i świadczenia usług łączności elektronicznej.

—

Dyrektywa o dostępie i połączeniach określa procedury i zasady nakładania sprzyjających konkurencji obowiązków w zakresie dostępu do sieci i połączeń międzysieciowych na operatorów o znaczącej pozycji rynkowej.

—

Dyrektywa o zezwoleniach wprowadza system ogólnych zezwoleń, zamiast zezwoleń indywidualnych czy klasowych w celu ułatwienia wchodzenia na rynek i zmniejszenia obciążeń administracyjnych dla operatorów.

—

Dyrektywa o usłudze powszechnej wymaga minimalnego poziomu dostępności podstawowych usług łączności elektronicznej po przystępnych cenach oraz gwarantuje zestaw podstawowych praw użytkowników i konsumentów usług łączności elektronicznej.

—

Dyrektywa o prywatności i łączności elektronicznej określa zestaw zasad służących ochronie prywatności i danych osobowych, przetwarzanych w związku z łącznością poprzez publiczne sieci łączności.

—

Dyrektywa Komisji w sprawie konkurencji konsoliduje środki prawne wydane na przestrzeni lat w oparciu o art. 86 Traktatu w celu liberalizacji sektora telekomunikacji. (Nie wchodzi w zakres przeglądu).

—

Zalecenie Komisji w sprawie odnośnych rynków określa listę 18 rynków, które mają zostać zbadane przez krajowe organy regulacyjne.

—

zastosowanie do łączności elektronicznej podejścia Komisji w dziedzinie zarządzania spektrum, zgodnie z komunikatem z września 2005 r. (13);

—

zmniejszenie obciążenia administracyjnego związanego z analizą rynków kwalifikujących się do objęcia regulacją ex-ante.

—

konsolidację wspólnego rynku,

—

wzmocnienie ochrony interesów konsumentów i użytkowników,

—

poprawę bezpieczeństwa oraz

—

usunięcie zdezaktualizowanych przepisów.

2.1

Komitet zasadniczo popiera propozycje Komisji dotyczące przeglądu ram regulacyjnych dla sieci i usług łączności elektronicznej. Dostrzega również szeroko zakrojone prace przeprowadzone przez Komisję w ramach procesu przeglądu, w trakcie których dokonano syntezy badań ekspertów i wyników konsultacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami w celu wypracowania zaleceń zawartych w komunikacie COM(2006) 334: „Przegląd ram regulacyjnych UE dotyczących sieci i usług łączności elektronicznej”oraz w towarzyszącym mu dokumencie roboczym służb Komisji SEC(2006) 816. Komitet życzyłby sobie jednak, by Komisja zwróciła uwagę na zastrzeżenia zawarte w niniejszej opinii i na wyszczególnione poniżej zalecenia.

2.2

Ramy regulacyjne powinny być zharmonizowane ze strategią rozwoju sektora ICT oraz wspierać niezwykle ważny wkład, który łączność elektroniczna wnosi w życie gospodarcze i społeczne Unii. Komitet zdecydowanie popiera zatem cel przeglądu ram regulacyjnych, jakim jest promowanie inicjatywy „i2010 — Europejskie społeczeństwo informacyjne w 2010 r.” (15), która przedstawia wkład sektora ICT w realizację strategii lizbońskiej, czyli stymulowanie konkurencyjności, wzrostu i zatrudnienia. W szczególności dostrzegamy znaczenie ram regulacyjnych dla stworzenia jednolitej europejskiej przestrzeni informacyjnej zapewniającej bezpieczną łączność szerokopasmową po przystępnych cenach, bogatą i zróżnicowaną zawartość oraz usługi cyfrowe; dla osiągnięcia światowego poziomu badań i innowacji w dziedzinie ICT poprzez zrównanie się z głównymi konkurentami Europy; oraz dla integracyjnego społeczeństwa informacyjnego oferującego wysokiej jakości usługi publiczne i przyczyniającego się do poprawy jakości życia.

2.3

Komitet dostrzega, jakie sukcesy przyniosły ramy regulacyjne od czasu ich wprowadzenia. Odnotowujemy wyłonienie się paneuropejskiego przemysłu telekomunikacyjnego, zwiększoną konkurencję w zakresie usług na wielu rynkach, wysoki poziom innowacji oraz zmniejszenie się rzeczywistych kosztów usług łączności elektronicznej w UE. Stwierdzamy również wzrost inwestycji na rynku w ostatnich latach oraz fakt, iż poziom inwestycji w Europie przewyższył poziom inwestycji w USA oraz regionie Azji i Pacyfiku. Dowodem na korzystny wpływ ram regulacyjnych jest to, iż najwięcej inwestycji przeprowadzono w państwach, które skutecznie i na czas wdrożyły te ramy. Pomimo tych pozytywnych efektów Komitet zauważa także, że w całej Europie nadal pogarsza się problem różnic w dostępie do technologii ICT.

2.4

Komitet zwraca uwagę Komisji na swoje wcześniejsze opinie, w których popiera ramy regulacyjne i zaleca, w jaki sposób usprawnić politykę na rzecz wzrostu i rozwoju sektora łączności elektronicznej (16), by pchnąć do przodu realizację strategii i2010.

W niniejszej opinii Komitet pragnie wypowiedzieć się na temat kwestii będących przedmiotem szczególnej uwagi oraz poczynić zalecenia.

3.1

Podstawową zasadą regulacji powinna być nadrzędność interesu publicznego — „dobra publicznego ”— w stosunku do interesów osób prywatnych czy przedsiębiorstw. Komitet jest także zdania, że rynek nie jest w stanie dokonać odpowiedniej samoregulacji na korzyść dobra publicznego. Dlatego też potrzebne są solidne ramy regulacyjne w celu promowania interesów większej liczby obywateli, zgodnie z intencjami, na których opiera się strategia lizbońska.

3.2

Należycie uwzględniając zastrzeżenie zgłoszone w powyższym punkcie 3.1, Europa powinna jak najszybciej zmierzać w kierunku przyjęcia podejścia rynkowego do zarządzania spektrum radiowym, przekazując więcej uprawnień podmiotom na rynku, wprowadzając zakrojony na szerszą skalę handel częstotliwościami oraz ograniczając krajowe przepisy biurokratyczne odnośnie do przyznawania szerokości pasma.

3.3

Należy powołać europejską agencję ds. spektrum radiowego w celu utworzenia spójnego i zintegrowanego systemu ogólnoeuropejskiego zarządzania spektrum.

3.4

Oprócz złagodzenia obowiązku notyfikacji zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 7, Komisja powinna zwiększyć kontrolę środków regulacyjnych stosowanych przez krajowe organy regulacyjne, by zmierzać ku zróżnicowaniu oferty.

3.5

Komisja powinna brać pod uwagę różnice warunków, jakie panują na poszczególnych rynkach krajowych oraz specjalistyczną wiedzę, którą muszą posiadać krajowe organy regulacyjne, by sobie z nimi poradzić. Komitet ma w związku z tym poważne zastrzeżenia do proponowanego prawa weta Komisji w ramach procedury art. 7 oraz podkreśla potrzebę zachowania szczególnej ostrożności w korzystaniu w tego prawa.

3.6

Komitet jest zaniepokojony, że przychylność ram regulacyjnych względem dużych międzynarodowych usługodawców i dostawców sieci może ostatecznie doprowadzić do powstania oligopolu. Ramy regulacyjne powinny odpowiednio uwzględnić to zagrożenie i nie faworyzować niesprawiedliwie przedsiębiorstw wielonarodowych.

3.7

Aby przyspieszyć rozwój rynku wewnętrznego, zwiększyć harmonizację polityki i spójność podejścia do regulacji, Komisja powinna w większym stopniu korzystać z dorobku Komitetu ds. Łączności, Komitetu ds. Spektrum Radiowego, a także Europejskiej Grupy Regulatorów i Zespołu ds. Spektrum Radiowego.

3.8

W celu zapewnienia konsumentom wiarygodnych informacji dotyczących dostępnych usług Komitet proponuje zachęcić krajowe organy regulacyjne do opublikowania internetowych narzędzi ułatwiających konsumentom porównywanie ofert w zakresie łączności elektronicznej (usług i cen), przedstawianych przez dostawców konkurujących ze sobą na ich rynku.

3.9

Planowana na 2007 r. zielona księga w sprawie usługi powszechnej powinna uznać potrzebę zniwelowania powiększających się różnic w dostępie do infrastruktury i usług pomiędzy najbardziej i najsłabiej rozwiniętymi regionami UE. Jeżeli problemu tych różnic nie rozwiąże zobowiązanie do świadczenia usługi powszechnej, jak wskaże diagnoza postawiona za pomocą narzędzi i w terminie, które zostaną jeszcze określone, konieczne będzie znalezienie innej drogi; pomocne mogą okazać się krajowe programy inwestycyjne wspierane z funduszy strukturalnych UE.

3.10

Komitet jest zdania, że ze względu na rosnące znaczenie usług szerokopasmowych dla rozwoju społeczno-gospodarczego, dostęp do łączy szerokopasmowych powinien zostać włączony do zakresu definicji usługi powszechnej (17).

3.11

Ponadto Komitet powtarza zalecenie ze swojej opinii dotyczącej niwelowania różnic w dostępie do łączy szerokopasmowych (18) by Komisja określiła minimalną szybkość transmisji i jakość usługi, stosowaną w definicji terminu „szerokopasmowy”.

3.12

Komitet wzywa Komisję do współpracy z krajowymi organami regulacyjnymi przy formułowaniu wspólnotowego systemu kar za przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu łączności elektronicznej. Należy także rozważyć mechanizmy, które ułatwiłyby konsumentom (działającym indywidualnie lub zbiorowo) występowanie na drogę sądową przeciwko poszczególnym sprawcom przestępstw z całej UE przy wykorzystaniu procedury przyspieszonej.

3.13

Wychodząc poza zakres ram regulacyjnych, Komitet wzywa Komisję do systematycznego badania przypadków przestępstw przeciwko bezpieczeństwu — takich jak spam, oszukańcze pozyskiwanie poufnych danych osobistych (phishing), hakerstwo — popełnianych przez osoby spoza UE oraz do podejmowania odpowiednich działań zaradczych na szczeblu międzyrządowym.

4.1.1

Utworzenie spójnego, ogólnoeuropejskiego rynku dla sieci i usług łączności elektronicznej wymaga solidnych ram regulacyjnych, które połączą złożone czynniki polityczne i społeczno-gospodarcze, wymagające harmonizacji. Obecne ramy okazały się skuteczne w budowaniu konkurencyjnego, innowacyjnego i charakteryzującego się wysoką stopą wzrostu rynku usług łączności w Europie, a jednocześnie oferowały chęć utrzymania równowagi pomiędzy potrzebami usługodawców, potrzebami konsumentów a interesem państwa.

4.1.2

Obowiązujące obecnie ramy weszły w życie 3 lata temu i nadszedł czas, by dokonać przeglądu ich warunków z punktu widzenia zebranych doświadczeń i przyszłych wyzwań. Uwzględnione przez Komisję badania ekspertów (19) oraz szeroko zakrojony proces konsultacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami stanowią wszechstronną bazę dla przeglądu, a propozycje Komisji pokazują, że w przemyślany sposób rozważono wszystkie czynniki.

4.1.3

Propozycje zawarte w komunikacie i dokumencie roboczym służb Komisji wprowadzają wyważone i właściwe zmiany do obowiązujących ram.

4.1.4

Komitet zwraca uwagę na propozycje usunięcia pewnych zdezaktualizowanych przepisów w obszarze ram regulacyjnych.

4.2.1

W ostatnim dziesięcioleciu niezwykle wzrosło znaczenie spektrum radiowego jako czynnika produkcji dla usług i sieci łączności elektronicznej (takich jak łączność komórkowa, bezprzewodowa i satelitarna, nadawanie sygnału telewizyjnego i radiowego) oraz w innych zastosowaniach (urządzenia bliskiego zasięgu, obrona, transport, radiolokalizacja oraz system satelitarny GPS/Galileo). Szacuje się, że w UE całkowita wartość usług, do świadczenia których niezbędne jest spektrum radiowe, przekracza 200 mld EUR, co odpowiada 2-2,5 % rocznego PKB Europy.

4.2.2

Ponieważ w UE większa część spektrum została już rozdzielona pomiędzy użytkowników lub przeznaczona na konkretne zastosowania, każdy nowy przydział dokonuje się kosztem obecnych użytkowników. Podejście do kwestii spektrum radiowego musi uwzględniać nie tylko potrzeby łączności elektronicznej, ale także inne zastosowania spektrum, na przykład w badaniach naukowych, lotnictwie, sektorze morskim, kosmicznym, audiowizualnym (zawartość), w przemyśle obronnym, w obserwacji Ziemi, medycynie, integracji, bezpieczeństwie drogowym, nauce itd. Podejścia dotyczące dziedzin konkurujących o wykorzystanie spektrum radiowego są w coraz większym stopniu opracowywane i uzgadniane dla UE jako całości.

4.2.3

Szybki rozwój technologii w połączeniu z transmisją cyfrową oraz konwergencją usług łączności doprowadził do zatarcia się powiązań pomiędzy platformami dostępu radiowego a usługami, na których zarządzanie spektrum tradycyjnie bazowało.

4.2.4

Innowacje technologiczne znacznie zmniejszają ryzyko zakłóceń pomiędzy różnymi użytkownikami spektrum, redukując jednocześnie potrzebę przyznawania wyłącznego dostępu do zasobów spektrum i pozwalając na szersze zastosowanie ogólnych zezwoleń, obejmujących niewielkie techniczne ograniczenia dla wykorzystania spektrum. Posłużenie się tymi innowacyjnymi technologiami mogłoby zatem obniżyć bariery dostępu do spektrum i zwiększyć efektywność jego wykorzystania.

4.2.5

Szczególna potrzeba zaspokojenia ogromnego zapotrzebowania ze strony nowych technologii świadczenia usług łączności elektronicznej w Europie na spektrum radiowe, a także równie ważna potrzeba ochrony spektrum niezbędnego dla innych kluczowych zastosowań sprawiają, że konieczne staje się dokonanie kompleksowego przeglądu mechanizmów zarządzania spektrum w UE.

4.2.6

Oczekiwanie, że działania wszystkich różnorodnych organów regulacyjnych w Europie, które obecnie zarządzają przydziałem spektrum, doprowadzą do powstania jednolitego systemu zarządzania spektrum, jest nierealne. Sensowne jest zatem upoważnienie jednego organu centralnego — europejskiej agencji ds. spektrum — do koordynowania, ukierunkowywania i kontrolowania gospodarki tym ważnym zasobem. Organ ten, którego działania zbliżać się będą do sfery podstawowych wolności obywatelskich, powinien zdawać sprawę ze swej działalności Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

4.2.7

Podmioty komercyjne powinny mieć dużo większą swobodę handlowania spektrum (w sposób uregulowany), tak by część spektrum przeznaczona na działalność komercyjną w ramach łączności elektronicznej była efektywnie wykorzystywana dla najbardziej opłacalnych gospodarczo celów.

4.3.1

Utworzenie rynku wewnętrznego jest jedną z głównych sił przynoszących poprawę koniunktury gospodarczej i jakości życia w Europie. Zapewniając połączenie wskazówek, wytycznych i środków przymusu, ramy regulacyjne stały się polityczną podstawą do rozwoju wewnętrznego rynku sieci i usług łączności elektronicznej. A przy tym należycie uwzględniane są różnorodne warunki i wyzwania, z jakimi zmagają się poszczególne państwa oraz zachęca się zarówno do wzmocnienia konkurencji, jak i do zwiększania inwestycji w sieci i usługi.

4.3.2

W procesie tworzenia rynku wewnętrznego należy zawsze zapewniać, by interes publiczny — „dobro publiczne ”— miał pierwszeństwo przed interesem prywatnym czy interesem przedsiębiorstw. Rynek nie jest w stanie dokonać odpowiedniej samoregulacji na korzyść dobra publicznego, zwłaszcza w odniesieniu do jakości usług i w sytuacji, gdy konkurencja jest słaba. Dlatego też potrzebne są solidne ramy regulacyjne w celu promowania interesów większej liczby obywateli, zgodnie z intencjami, na których opiera się strategia lizbońska, poprzez zapewnienie im najlepszych zdobyczy technologii po najbardziej konkurencyjnej cenie.

4.3.3

Większość usługodawców i dostawców sieci działa tylko na jednym rynku krajowym. Komitet jest jednak zaniepokojony, że przychylność ram regulacyjnych względem dużych międzynarodowych usługodawców i dostawców sieci może ostatecznie doprowadzić do powstania oligopolu, kiedy to kilka dużych przedsiębiorstw zdominuje rynek UE. Ramy regulacyjne powinny odpowiednio uwzględnić to zagrożenie i nie faworyzować niesprawiedliwie przedsiębiorstw wielonarodowych kosztem operatorów krajowych.

4.3.4

Jakkolwiek utworzenie centralnego europejskiego organu regulacyjnego, podobnego do tego, który zajmuje się sektorem bankowości, stanowiłoby być może szybszy i bardziej bezpośredni sposób dokończenia tworzenia wewnętrznego rynku łączności elektronicznej, możliwe jest jednak również, że utrata specjalistycznej wiedzy i umiejętności oceny sytuacji, cechujących krajowe organy regulacyjne, przyniosłaby szkody niektórym państwom, a opór ze strony szczebla krajowego mógłby faktycznie utrudnić poczynienie postępów na drodze do pełnego urzeczywistnienia rynku wewnętrznego.

4.3.5

Na chwilę obecną najlepszym rozwiązaniem jest wzmocnienie obecnego systemu zdecentralizowanej regulacji poprzez większe wykorzystanie przez Komisję istniejących struktur komitetowych i doradczych. Lepiej jest uzgodnić wspólne podejście niż próbować wymóc przyjęcie jednej uniwersalnej strategii

4.3.6

Chociaż kwestia ta wychodzi poza zakres ram regulacyjnych, Komitet jest zaniepokojony tym, że gwałtowny wzrost dostępności międzynarodowych mediów poprzez sieci łączności elektronicznej mógłby doprowadzić do niepożądanego rozpowszechniania się treści niskiej jakości w przekazie medialnym. Komisja powinna zastanowić się nad tym, w jaki sposób UE może wesprzeć produkcję i rozpowszechnianie przekazu medialnego wysokiej jakości, zwłaszcza takiego, który wyraża szacunek dla ogromnego zróżnicowania kulturowego UE.

4.4.1

Wobec rosnącej złożoności dostępnych usług oraz pojawiania się nowych usług o zasięgu ogólnoeuropejskim ważne jest właściwe informowanie konsumentów o istniejących możliwościach. Aby zagwarantować jakość usług oraz przejrzystość cen, niezbędne jest, by konsumenci posiadali solidne informacje o konkurencyjnych ofertach. Ponadto przepisy w zakresie praw konsumenta muszą być uaktualniane tak, by dotrzymywały kroku nowej dynamice rynku. Komitet proponuje, by zachęcić krajowe organy regulacyjne do opublikowania internetowych narzędzi zawierających znormalizowane wskaźniki ułatwiające konsumentom porównywanie ofert w zakresie łączności elektronicznej (usług i cen), pochodzących od dostawców konkurujących ze sobą na ich rynku.

4.4.2

Komitet dostrzega konieczność uaktualnienia dyrektywy o usłudze powszechnej i przyjmuje z zadowoleniem propozycję Komisji dotyczącą przedstawienia w przyszłym roku zielonej księgi, która ma posłużyć jako materiał do dyskusji. Ważne jest jednakże, by nie pogarszać sytuacji obywateli zamieszkujących słabiej rozwinięte regiony poprzez zwolnienie największych usługodawców z obowiązku świadczenia usługi powszechnej. Problem różnic w dostępie do technologii ICT stanie się jeszcze poważniejszy, gdy nowe modele biznesowe napędzą rozwój usług w zakresie telewizji interaktywnej (WebTV) dla osób, które posiadają dostęp do szybkich łączy szerokopasmowych.

4.4.3

Gdyby zadecydowano, że obowiązek świadczenia usługi powszechnej nie jest już sprawiedliwym lub praktycznym sposobem zagwarantowania niezbędnych w XXI wieku usług łączności elektronicznej, takich jak łączność szerokopasmowa, wtedy konieczne będzie znalezienie innych mechanizmów finansowania starań o niwelowanie różnić w dostępie do technologii ICT — na przykład z funduszy strukturalnych UE.

4.5.1

Komitet odsyła tu do swojej opinii dotyczącej dokumentu COM(2006) 251, tj. strategii na rzecz bezpiecznego społeczeństwa informacyjnego oraz przypomina, że wzywał już do stworzenia zintegrowanej strategii na rzecz bezpieczeństwa informacji, łączącej europejskie inicjatywy.

4.5.2

Przypadki naruszenia bezpieczeństwa sieci łączności elektronicznej znacząco podważają zaufanie konsumentów i przyjemność korzystania z usług. Ponadto może tu również dojść do naruszenia prawa obywateli UE do prywatności. Jest niezwykle ważne, by Komisja podjęła zdecydowane działania w celu ochrony bezpieczeństwa sieci i praw obywateli. Z zadowoleniem przyjmujemy sposoby zajęcia się tym problemem zaproponowane w przeglądzie ram.

4.5.3

Bezpieczeństwo łączności elektronicznej ma decydujące znaczenie dla przyjęcia się i rozwoju technologii i usług informacyjnych. Istnieje potrzeba wprowadzenia w całej UE surowych kar, aby zapobiec osłabieniu zaufania konsumentów przez tego rodzaju przestępstwa oraz opóźnieniu rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Komitet wzywa Komisję do współpracy z krajowymi organami regulacyjnymi przy formułowaniu wspólnotowego systemu kar za przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu łączności elektronicznej. Należy także rozważyć mechanizmy, które ułatwiłyby konsumentom występowanie na drogę sądową przeciwko sprawcom przestępstw.

4.5.4

Oprócz problemów wywoływanych przez osoby zamieszkujące w UE, każdego dnia bezpieczeństwo sieci i obywateli w Europie narażone jest także na ataki spoza Unii. Należy podjąć wszelkie starania, by ścigać sprawców tych ataków, łącznie z pociąganiem państw, z których dokonano takich przestępstw, do odpowiedzialności za szkody.

—

komunikatu Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: „Stosowanie polityk dotyczących przedsiębiorczości elektronicznej w zmieniającym się środowisku: doświadczenia z inicjatywy »Go Digital «i przyszłe wyzwania ”— Dz.U. C 108 z 30.4.2004 s. 23,

—

propozycji decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej wieloletni wspólnotowy program promocji bezpieczniejszego korzystania z Internetu i nowoczesnych technologii online — Dz.U. C 157 z 28.6.2005 s. 136,

—

komunikatu Komisji dla Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów — Szybkie połączenia internetowe dla Europy: najnowsze osiągnięcia w sektorze łączności elektronicznej — Dz.U. C 120 z 20.5.2005 s. 22,

—

komunikatu Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów — „i2010 — Europejskie społeczeństwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia ”— Dz.U. C 110 z 9.5.2006 s. 83.

—

komunikatu Komisji dla Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów — e-Dostępność — Dz.U. C 110 z 9.5.2006 s. 26:

—

komunikatu Komisji dla Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: „Niwelowanie różnic w dostępie do łączy szerokopasmowych ”— CESE 1181/2006.

—

komunikatu Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów — Strategia na rzecz bezpiecznego społeczeństwa informacyjnego — „Dialog, partnerstwo i przejmowanie inicjatywy ”— R/CESE 1474/2006, w trakcie przygotowania.

28.4.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 97/33

1.1

Skonsolidowana konwencja z 2006 r. w sprawie norm pracy na morzu jest nowym, ważnym instrumentem Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), który łączy w sobie ochronę praw marynarzy do godnych warunków pracy ze stworzeniem warunków uczciwej konkurencji dla armatorów.

1.2

Stanowi ona czwarty filar międzynarodowych uregulowań sektora morskiego, będąc jednocześnie uzupełnieniem trzech podstawowych konwencji morskich przyjętych pod przewodnictwem Międzynarodowej Organizacji Morskiej, tzn. Konwencji SOLAS (o bezpieczeństwie życia na morzu), Konwencji STCW (dotyczącej kwalifikacji marynarzy) i Konwencji MARPOL (o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki).

1.3

Nowa Konwencja zastępuje 68 istniejących instrumentów MOP dotyczących sektora morskiego. Wejdzie ona w życie po ratyfikacji przez 30 państw należących do MOP, dysponujących co najmniej 33 % tonażu światowego.

2.1

Konwencja określa normy pracy stosowane w odniesieniu do załóg statków morskich o pojemności rejestrowej brutto co najmniej 500 ton, wykonujących rejsy międzynarodowe lub trasy między portami obcych państw. Dotyczą one:

2.2

Komitet mógłby pochwalić Komisję za wsparcie udzielone pracom MOP, które zaowocowały przyjęciem nowej Konwencji i za jego dobrą współpracę z rządami oraz organizacjami pracodawców i pracowników z państw członkowskich w ramach trójstronnej struktury MOP. Stworzyło to niewątpliwie solidną podstawę prac, jakie należy obecnie wykonać po utworzeniu nowego instrumentu, polegających na jego ratyfikacji przez państwa członkowskie oraz na dostosowaniu, tam gdzie jest to niezbędne, wspólnotowego dorobku prawnego.

2.3

Komitet zauważa, że Konwencja jest wynikiem osiągnięcia delikatnej równowagi w procesie podejmowania decyzji na szczeblu międzynarodowym oraz w ramach trójstronnej struktury. Działania Komisji powinny wzmacniać i wspierać to dokonanie, przy jednoczesnym unikaniu kroków, które mogłyby zagrozić jego pomyślnemu zastosowaniu.

2.4

Komitet mógłby poprzeć zdecydowaną postawę Komisji w sprawie zachęcania państw członkowskich do szybkiej ratyfikacji Konwencji. Takie działania, podjęte przez 27 państw członkowskich dysponujących co najmniej 28 % tonażu światowego, byłyby wielkim krokiem naprzód.

2.5

Z uwagi na to, że Unia Europejska nie jest członkiem MOP, ratyfikacja pozostaje wyłącznie sprawą państw członkowskich. Komitet odnotowuje z zainteresowaniem decyzję Komisji w sprawie zaproszenia partnerów społecznych na szczeblu europejskim do wzięcia udziału w negocjacjach mających na celu osiągnięcie porozumienia. Jeśli porozumienie takie zostałoby osiągnięte, ułatwiłoby to niewątpliwie ratyfikację Konwencji przez państwa członkowskie. Komitet oczekuje, że państwa członkowskie jak najszybciej dokonają ratyfikacji, licząc, iż będzie to w 2008 r.

2.6

Obecnie rozpoczęły się negocjacje pomiędzy partnerami społecznymi. W tych okolicznościach Komitet uznaje za stosowane powstrzymanie się przez jakiś czas od wypowiedzi w sprawie trzech głównych zagadnień poruszonych przez Komisję w swoim komunikacie, które dotyczyły:

To samo dotyczy kwestii uznania części B Konwencji (zawierającej wytyczne) za obowiązującą.

Jeśli partnerom społecznym nie uda się osiągnąć porozumienia, Komitet przyjrzy się ponownie tym zagadnieniom.

2.7

Jeśli chodzi o utworzenie trójstronnej struktury przewidzianej w Konwencji, Komitet zaznacza, że Traktat nie zawiera postanowień dotyczących takich mechanizmów. Biorąc to pod uwagę, Komitet pragnie zauważyć, że niezależnie od tego, jakie rozwiązanie przyjmie Komisja dla zapewnienia wspólnotowej koordynacji w trójstronnym procesie podejmowania decyzji, nie powinno ono w żadnej mierze osłabić założeń trójstronnej struktury MOP na szczeblu krajowym.

2.8

Można przewidywać, że Komitet będzie chciał zalecić Komisji wspieranie spotkań ekspertów w sprawie opracowania wytycznych dotyczących działań w zakresie kontroli przeprowadzanej przez państwo bandery i portu.

28.4.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 97/34

1.1

Komisja Europejska zachęciła Komitet do przeprowadzenia analizy zmian zachodzących w społeczeństwie obywatelskim Japonii i do rozważenia sposobów współpracy między Unią Europejską (UE) a Japonią w celu dalszego wzmocnienia ich kontaktów.

1.2

UE i Japonia mają wiele wspólnych wartości i interesów. Istnieje wiele obszarów, w których współpraca na oficjalnej płaszczyźnie ma długą tradycję i dobrze się układa.

1.3

Zainteresowanie Japonii współpracą regionalną w oparciu o model „integracji funkcjonalnej ”ma coraz większe znaczenie.

1.4

Rola społeczeństwa obywatelskiego w Japonii nabiera stopniowo coraz większego znaczenia, chociaż najczęściej nadal koncentruje się ona wokół spraw lokalnych i regionalnych.

1.5

Obecnie istnieje stosunkowo mało obszarów intensywnego kontaktu między społeczeństwami obywatelskimi UE i Japonii, chociaż coraz większe uznanie wspólnych wyzwań dowodzi, że przyszedł czas na zacieśnienie więzi.

1.6

Nawiązanie większej liczby ściślejszych kontaktów zajmie dużo czasu, a kluczowe znaczenie będzie miało zidentyfikowanie najlepszych partnerów.

1.7

Istotnym, pierwszym krokiem w tym kierunku mogłoby być zorganizowanie spotkania mającego na celu wyłonienie wspólnych problemów i rozważenie, w jaki sposób można by zacząć je rozwiązywać.

1.8

Należy stale brać pod uwagę włączenie odpowiednich organizacji społeczeństwa obywatelskiego obu partnerów do stosownych seminariów i podobnych wydarzeń.

1.9

W miarę upływu czasu można by zaplanować bardziej zorganizowany dialog w oparciu o model okrągłego stołu.

1.10

Dwa instytuty europejskie (zwane dalej centrami UE) w Japonii stanowią już podstawę nawiązywania kontaktów i partnerstwa.

1.11

Należy ograniczyć wymogi finansowe poprzez coraz większe wykorzystanie takich technologii, jak wideokonferencje czy Voice over Internet Protocol.

2.1

W wyniku pogłębiającej się, wcześniejszej współpracy w 2001 r. UE i Japonia postanowiły ogłosić dekadę współpracy między UE a Japonią zatytułowaną „Kształtowanie wspólnej przyszłości” (1). Przyjęty plan działania obejmował cztery rozdziały („cele”). Ostatni spośród nich (cel IV) zatytułowany był „Zbliżanie ludzi i kultur ”i przewidywał „rozwijanie powiązań w ramach społeczeństwa obywatelskiego oraz zachęcanie do wymiany międzyregionalnej”. Znaczenie w kontekście społeczeństwa obywatelskiego ma również cel III (stawianie czoła wyzwaniom globalnym i społecznym).

2.2

Szczególnym sukcesem okazały się ostatnie wydarzenia odnoszące się do powiązań w ramach społeczeństwa obywatelskiego, takie jak Rok Wymiany Międzyludzkiej w 2005 r., otwarcie dwóch centrów UE w Japonii (2) w rejonie Tokio (3) i w Kansai (4), a także wspólne sympozjum w Brukseli w kwietniu 2006 r. poświęcone dotychczasowym postępom w realizacji planu działania „Kształtowanie wspólnej przyszłości ”oraz omówieniu potencjalnych modyfikacji koniecznych dla uwzględnienia zmieniającej się sytuacji w Japonii, UE i na całym świecie.

2.3

Celem niniejszej opinii jest rozważenie zmian zachodzących w społeczeństwie obywatelskim Japonii i przeanalizowanie sposobów współpracy między społeczeństwem obywatelskim UE, w tym szczególnie EKES-em, a Japonią w celu dalszego wzmocnienia ich kontaktów (5).

2.4

Komitet definiuje „społeczeństwo obywatelskie ”jako „wszelkie struktury organizacyjne, których członkowie mają cele i obowiązki leżące w ogólnym interesie wszystkich, i którzy działają jako mediatorzy między władzami publicznymi i obywatelami” (6).

3.1

Japonia jest jednym z najważniejszych graczy we wschodniej Azji, regionie o rosnącym znaczeniu gospodarczym, w którym następuje szybka poprawa współpracy regionalnej, gdzie jednak także rosną obawy związane z bezpieczeństwem. W miarę wzrostu znaczenia regionu wschodniej Azji, w tym Chin, dla UE bliższe powiązania z Japonią będą źródłem równowagi i obejmą pogłębioną współpracę w zakresie spraw regionalnych (7).

3.2

Japonia należy również do strategicznych partnerów UE. Chociaż Europa i Japonia leżą po przeciwnych stronach globu i chociaż cechuje je złożona i jaskrawo odmienna kultura, łączy nas wiele. Zarówno Europa jak i Japonia dysponują liczącą się gospodarką i pragną odgrywać donioślejszą rolę w skali międzynarodowej. Łączą nas te same w gruncie rzeczy wartości fundamentalne oraz wiele wspólnych interesów i trosk. Obaj partnerzy to społeczeństwa żyjące w demokracji. Konsolidacja oraz pogłębianie stosunków i wzajemnego zrozumienia leży więc w naszym wspólnym interesie.

3.3

Pod względem gospodarczym Japonia jest dla UE piątym co do wielkości rynkiem zbytu (6,6 % udziału w eksporcie), a UE stanowi dla Japonii drugi co do wielkości rynek eksportowy. Obecnie tempo wzrostu PKB w Japonii sięga około 2,7 %, a stopa bezrobocia wynosi około 4,5 %. Japonia wytwarza w przybliżeniu 14 % światowego PNB (Chiny — 3,4 %), a jej średni dochód na jednego mieszkańca wynosi 32 230 USD (w Chinach — 780 USD).

3.4

We wczesnej fazie współpracy najważniejsze ze wspólnych trosk dotyczyły handlu i innych czynników ekonomicznych, w tym znaczących inwestycji zagranicznych w obu kierunkach. Reformy gospodarcze są ważne dla obu stron jako środek do poprawy konkurencyjności w świecie poddanym globalizacji, przy jednoczesnym utrzymaniu własnych modeli społecznych i dbaniu o zrównoważony wzrost.

3.5

Istnieje obecnie wiele sektorów, w których współpraca między UE a Japonią ma długą tradycję. Przykładowo funkcjonują stałe fora dyskusyjne w zakresie polityki przemysłowej, nauki i technologii, technologii informacyjnych, zatrudnienia, spraw społecznych, handlu elektronicznego, badań, pomocy rozwojowej oraz ochrony środowiska naturalnego. Japońscy partnerzy społeczni przejawiali w 2006 r. rosnące zainteresowanie stosowaniem społecznej odpowiedzialności biznesu. Co więcej, dialog UE-Japonia w sprawie reformy regulacyjnej (ustanowiony około 12 lat temu) zajmuje się wszystkimi kwestiami regulacyjnymi w spójny sposób. Szczegóły wybranych programów można odnaleźć w załączniku I. W dialogu tym uczestniczy wiele dyrekcji generalnych Komisji Europejskiej i wiele państw członkowskich UE.

3.6

W Japonii zwiększa się stopniowo co można by określić jako „poczucie bliskości ”w stosunku do Europy. Niemniej jednak nowe państwa członkowskie są tam nadal mało znane.

4.1

Jak stwierdzono powyżej Japonia znacznie się różni kulturowo od UE (8) i również inne warunki społeczne. Nie dziwi zatem fakt, że japońskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego są także inne. Najbardziej oczywista różnica polega na tym, że jeszcze do niedawna państwo odgrywało zasadniczo dominującą rolę w kształtowaniu społeczeństwa obywatelskiego; za wyjątkiem partnerów społecznych, organizacje potrzebowały zezwolenia władz, a następnie podlegały ich nadzorowi.

4.2

Sytuacja taka spotykała się z akceptacją społeczeństwa, ponieważ połączenie elitarnej, scentralizowanej biurokracji sprzężonej z najważniejszymi interesami przemysłowymi (cieszące się poparciem parlamentarzystów) umożliwiało szybkie i skuteczne podejmowanie decyzji politycznych i ich realizację; wszystko to sprzyjało wzrostowi gospodarczemu (9). W tych okolicznościach rola społeczeństwa obywatelskiego w sprawowaniu rządów była bardzo ograniczona. W rzeczywistości koncepcje społeczeństwa obywatelskiego, sprawowania rządów i odpowiedzialności demokratycznej w owym czasie nie występowały nawet w codziennym słownictwie.

4.3

Pod koniec lat 80. nastąpiło „pęknięcie bańki spekulacyjnej”, co doprowadziło do okresu deflacji i zastoju gospodarczego, pokonanego dopiero niedawno. Później, w latach 90., Japonia stała się sceną szeregu skandali z udziałem urzędników wyższego szczebla, co podkopało zaufanie społeczeństwa do systemu charakteryzującego się dominacją państwa i największych interesów przemysłowych. Taki rozwój wypadków oraz niewłaściwa organizacja akcji ratowniczej po wielkim trzęsieniu ziemi w Kobe w 1995 r. uzmysłowiły społeczeństwu efektywność (i potencjał) niektórych organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Doprowadziło to w 1998 r. do przyjęcia nowej ustawy o organizacjach niedochodowych, która uznała, że organizacje społeczeństwa obywatelskiego mogą odgrywać istotną rolę w dobrym sprawowaniu rządów (10). Ustawa ta usunęła także wiele barier na drodze do rozwoju organizacji niedochodowych i wyeliminowała większość uciążliwego nadzoru biurokratycznego. Była to jedna z tych zmian, które przyczyniły się do obniżenia poziomu regulacji i centralizacji w japońskim społeczeństwie i polityce.

4.4

Od tego czasu społeczeństwo obywatelskie zaczęło się zmieniać; organizacje społeczeństwa obywatelskiego mnożą się dosyć szybko, przy czym największy wzrost obserwuje się w grupach, które podkreślają swoją niezależność od władz. Obecnie w Japonii dyskutuje się nad kwestią sposobów pełniejszego wykorzystania całości zasobów dostępnych w społeczeństwie japońskim. Doprowadzi to do wzrostu znaczenia i wpływu organizacji społeczeństwa obywatelskiego. System demokracji uczestniczącej jest rozumiany coraz lepiej, a wszystkie projekty nowych aktów prawnych można już skomentować w internecie. Mimo to, zdaniem organizacji reprezentujących społeczeństwo obywatelskie, ich opinie (wyłączając partnerów społecznych) nie wpływają wystarczająco często na ostateczne decyzje.

4.5

W dyskusjach traktujących o japońskim społeczeństwie obywatelskim zazwyczaj stosuje się podział na dwie grupy. Pierwszą z nich stanowią organizacje pozarządowe (NGO), które dostarczają głównie usług dla rozwoju i pracy humanitarnej za granicą. Otrzymują one głównie finansowanie rządowe (przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych); ściśle współpracują z władzami przy programach wsparcia dla rozwoju i stale spotykają się z rządem, aby promować ścisły dialog i współpracę. Ich finansowe i ludzkie zasoby pozostają jednak ograniczone.

4.6

Oprócz nich są też organizacje niedochodowe (Non-Profit Organisations — NPO), o bardzo szerokim polu działalności: obejmuje on partnerów społecznych, stowarzyszenia branżowe i zawodowe, obrońców środowiska naturalnego, organizacje konsumenckie, rolnicze, kulturalne i inne. Te zainteresowane strony będą odgrywać coraz większą rolę w dialogu społecznym, który rozpoczyna się w przedsiębiorstwach japońskich lub przedsiębiorstwach z kapitałem zagranicznym, na temat ich odpowiedzialności społecznej, z zachowaniem dobrowolnego charakteru tejże. Co więcej, organizacje w sektorze ochrony zdrowia odgrywają bardzo istotną rolę. Czasami i one otrzymują finansowanie ze strony rządu. Duża ich część zajmuje się przede wszystkim odnajdywaniem lokalnych i regionalnych rozwiązań dla lokalnych i regionalnych problemów służąc tym samym lokalnym społecznościom. W rezultacie istnieje mniej krajowych organizacji niedochodowych.

4.7

Dobrą reprezentację — poprzez organizacje studenckie i inne — posiada również młodzież.

5.1

Podczas gdy kontakty między organami władzy w UE i Japonii są liczne i regularne (patrz pkt 3.5 powyżej i załączniki), a ich znaczenie jest stale podkreślane przez przywódców politycznych obu stron, powiązania między większością organizacji społeczeństwa obywatelskiego są o wiele mniej liczne. W niektórych obszarach jednakże pojawiły się już silne i aktywne więzi.

5.3

Okrągły Stół Dialogu Przedsiębiorczości UE — Japonia (pracodawcy) od 10 lat odbywa coroczne posiedzenia dla omówienia sposobów poprawy stosunków gospodarczych i handlowych oraz — w coraz większym stopniu — dla rozważenia kwestii globalnych takich jak energia. Zalecenia tego gremium przedstawiane są na dorocznym szczycie bilateralnym UE-Japonia przywódcom politycznym, którzy są gotowi je uwzględnić. Co więcej, organizacje biznesowe UE i Japonii od długiego czasu prowadzą dialog na szeroki zakres tematów.

5.4

W obliczu wyzwań o zasięgu ogólnoświatowym, takich jak bezpieczeństwo i oznakowanie żywności, organizacje konsumenckie UE i Japonii spotykają się już od sześciu lat. Wśród innych przykładów współpracy wymienić można doroczne spotkania dziennikarzy, ruchów obywatelskich, organizacji pozarządowych i działaczy na rzecz ochrony środowiska naturalnego. Wreszcie wspomnieć należy o istniejącej już współpracy akademickiej między uniwersytetami, uczelniami wyższymi i instytutami badawczymi, która zacieśni się po niedawnym otwarciu dwóch instytutów europejskich w Japonii. Japońskie placówki akademickie mają szczególnie ścisłe związki wzajemne oraz z innymi uczelniami w UE.

5.5

Uznając potrzebę kontaktów osobistych, niezbędnych dla lepszego porozumienia, UE oraz Japonia postanowiły, że rok 2005 będzie Rokiem Wymiany Międzyludzkiej. Idea ta przyniosła owoce w postaci około 1900 imprez; obecnie dyskutowany jest ich ciąg dalszy. Zadanie polega na podtrzymaniu osiągnięć wspomnianej inicjatywy i zapewnieniu jej dalszego sukcesu.

5.6

Wspomniane bieżące kontakty są niezwykle pomocne; pokazują możliwość nawiązania trwałych kontaktów tam, gdzie pojawiają się wspólne wyzwania stawiane w kontekście zmieniającego się świata, z jego globalnymi zasadami postępowania i normami oraz rosnącymi wymogami konkurencyjności. Do obszarów tych zaliczyć można rozwój zrównoważony (a zwłaszcza „zielone zakupy ”związane z bezpieczeństwem energetycznym (12) i zasoby naturalne), pomoc rozwojową (której UE i Japonia udzielają najwięcej na świecie), starzenie się społeczeństw (które niesie ze sobą konsekwencje dla systemów emerytalnych, służby zdrowia i pomocy społecznej), imigrację, pracę w społeczeństwie wieloetnicznym, równowagę między pracą a rodziną oraz wyzwania związane z zatrudnieniem. Społeczna odpowiedzialność biznesu to dziedzina, w której łatwiej dostrzec wspólnotę interesów, dziedziną taką jest też równowaga płci. Wymiana poglądów na powyższe tematy mogłaby być owocna.

5.7

Komitet utrzymuje nieformalne kontakty z centrum UE w Kansai. Są to obecnie jego jedyne kontakty, chociaż wielu członków Komitetu posiada pewne doświadczenie w zakresie współpracy z organizacjami japońskimi.

6.1

Szukając odpowiedzi na wspólne wyzwania staje się jasne, że społeczeństwo obywatelskie ma do odegrania znaczącą rolę zarówno w UE i w Japonii, we wspólnych przedsięwzięciach, jak i w stosunkach między partnerami. W toku dwustronnych rozmów oraz przy precyzowaniu stanowisk, organizacje społeczeństwa obywatelskiego wniosą pozytywny wkład w bieżące procesy polityczne pomiędzy UE a Japonią. Nie ulega wątpliwości, że istnieje jeszcze bardzo szerokie pole do działań na rzecz osiągania celów określonych w odpowiednich rozdziałach planu działania UE-Japonia (13) obejmującego społeczeństwo obywatelskie; i że praca ta może stanowić ważny element wzbogacający stosunki UE z Japonią.

6.2

Pierwszoplanowym celem kontaktów między zorganizowanymi społeczeństwami obywatelskimi Japonii i UE musi być wzajemne poznanie i zrozumienie, które doprowadzi do rozwoju kontaktów. Tylko wówczas można będzie przejść do właściwej współpracy wspomagającej silne obecnie więzi pomiędzy naszymi władzami. Nie stanie się to z dnia na dzień, lecz pomocne byłoby zwrócenie się o wsparcie ze strony Komisji Europejskiej i władz japońskich dla pierwszego spotkania służącego wyłonieniu wspólnych problemów i omówieniu drogi rozwoju — między innymi tego, które organizacje mogłyby z największym pożytkiem reprezentować obie strony (14). Po pierwszym spotkaniu prace, w tym wspólne działania, powinny się stać bardziej ukierunkowane. Uczestnicy tego spotkania powinni być przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego UE i Japonii, którzy mogliby położyć podwaliny pod dalsze nawiązywanie kontaktów. Co się tyczy UE, większość delegatów powinna zostać wyłoniona z grona członków Komitetu i partnerów społecznych na poziomie unijnym.

6.3

Komisja powinna rozważyć wspólne zapraszanie unijnych i japońskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego (OSO) na odpowiednie seminaria i wydarzenia pokrewne. Tego samego powinna oczekiwać ze strony władz japońskich. Z biegiem czasu wzmocniłoby to wzajemne porozumienie oraz pomogło rozbudować sieć przydatną później do wszelkiego rodzaju kontaktów. Wskazywanie takich imprez powinno być stałym punktem narad Komisji z jej japońskimi rozmówcami.

6.4

Najważniejszy będzie wybór odpowiednich tematów dyskusji z udziałem OSO. O ile w trakcie spotkań na szczeblu oficjalnym formułowano by tematy, przy opracowywaniu których wkład OSO byłby szczególnie cenny, Komisja i japońskie władze powinny rozważyć włączenie EKES-u do zajęcia się nimi we współpracy z japońskimi partnerami. Podczas takich wspólnych posiedzeń związki zawodowe mogłyby na przykład omawiać kluczowe normy ILO. Z początku pracę tę można by powierzyć grupom formowanym ad hoc. W stosownych przypadkach należałoby rozważyć powołanie niewielkich grup doradczych ad hoc (15).

6.5

Uznając rosnące znaczenie, jakie dla Japonii ma współpraca regionalna, organizacje społeczeństwa obywatelskiego w Unii Europejskiej powinny służyć też swoim doświadczeniem, pomagając państwom na różnym poziomie rozwoju w dążeniu do większej integracji, zgodnie z doktryną „integracji funkcjonalnej”. Doświadczenie niektórych z nowszych państw członkowskich w tworzeniu dobrze działających organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz zachęcaniu władz do włączenia ich do konsultacji i podejmowania decyzji mogłoby dostarczyć interesujących przykładów. Powodzenie UE w kontrolowaniu i ograniczaniu możliwości rywalizacji oraz konfliktu mogłoby również posłużyć za przydatny wzorzec, który mógłby być pomocny w kwestiach bezpieczeństwa regionalnego.

6.6

Otwarcie dwóch centrów UE w Japonii (centrum UE w Tokio i w Kansai), otwiera pole do budowania sieci kontaktów i przyszłego porozumienia. Na przykład:

Centrum UE w Kansai rozważa już możliwość współorganizacji szeregu seminariów/warsztatów koncentrujących się na konkretnych zagadnieniach. W tym kontekście oznakowanie żywności, ochrona środowiska i starzenie się społeczeństwa będą najprawdopodobniej na wczesnym etapie kwestiami o kluczowym znaczeniu.

6.7

Warto też podkreślić, jak wielkie znaczenie dla japońskiego społeczeństwa mają uczelnie (i instytucje im pokrewne), które stanowią jeszcze jedną potencjalną ścieżkę współpracy między OSO. Współpraca ta objęłaby też młodych, co jest kluczowe dla długoterminowych kontaktów.

6.8

Komitet powinien również rozważyć utworzenie niewielkiej grupy kontaktowej, która wspomagałaby uzyskiwanie bieżących informacji i stanowiłaby punkt kontaktowy dla japońskich partnerów. W miarę jak społeczeństwa obywatelskie będą się lepiej rozumieć w dłuższej perspektywie, należałoby rozważyć utworzenie stałego organu wg modelu okrągłego stołu.

6.9

Należy podtrzymywać kontakt ze Wspólnym Komitetem Parlamentarnym UE-Japonia, aby zagwarantować zrozumienie roli i potencjału społeczeństwa obywatelskiego oraz ich odpowiednie wykorzystanie dla wspólnego dobra.

6.10

Kluczowe znaczenie będzie miało, jak zawsze, finansowanie. Niemniej jednak koszty tych rozwiązań nie powinny być zbyt wysokie, a nowe technologie, takie jak wideokonferencje czy Voice over Internet Protocol (VoIP — konferencje telefoniczne), w wielu przypadkach mogłyby dopomóc w ich utrzymaniu na niskim poziomie, co w największym stopniu dotyczy oczywiście kontaktów między tymi wszystkimi niewielkimi grupami ad hoc, które mogą zostać utworzone.

28.4.2007   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 97/39

1.

1.1

EKES jest zdania, iż obecna metoda oceny powinna zostać uzupełniona bardziej przejrzystym wzorcem wyników osiąganych przez państwa członkowskie w zakresie realizacji strategii lizbońskiej. W tym celu zalecenia dostosowane do potrzeb poszczególnych państw członkowskich powinny prowadzić do ukierunkowanej dyskusji oraz ewentualnego przeglądu wewnątrz Rady, tak aby określić kluczowe obszary przyszłych działań.

1.2

EKES jest zdania, że przy ustalaniu i realizacji krajowych programów reform należy na szczeblu krajowym w porę przeprowadzić konsultacje ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim, tak by w duchu prawdziwej współpracy i zaangażowania wszystkie zainteresowane strony wzięły odpowiedzialność za ten proces. Krajowe rady społeczno-gospodarcze oraz podobne organy powinny mieć do odegrania ważną rolę w państwach, w których istnieją.

1.3

EKES w pełni popiera większy stopień ukierunkowania odnowionej strategii. Latem bieżącego roku EKES przedstawi cztery sprawozdania w następujących sprawach: zwiększanie inwestycji w wiedzę i innowacje; potencjał gospodarczy — szczególnie odnośnie do potencjału MŚP; możliwości zatrudnienia grup priorytetowych; europejska polityka energetyczna. Będzie to podstawa sprawozdania podsumowującego na rok 2008 dla Rady Europejskiej. Sprawozdania te zostaną sporządzone w ścisłej współpracy z krajowymi radami społeczno-gospodarczymi oraz podobnymi organami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie.

1.4

EKES podkreśla, że pełna realizacja odnowionej strategii lizbońskiej oznacza prowadzenie skoordynowanej polityki makroekonomicznej, aktywnie promującej wzrost i zatrudnienie. Obecne pozytywne perspektywy ekonomiczne nie powinny osłabić ambicji Rady w zakresie realizacji strategii. Współzależność między krajowymi systemami gospodarczymi oznacza, iż należy wdrożyć reformy strukturalne z perspektywy europejskiej. Zatem krajowe programy reform należy włączyć w ramy paneuropejskiej polityki makroekonomicznej, do której wkład powinny wnieść wszystkie zainteresowane strony. Należy stale brać pod uwagę kontekst światowy.

1.5

EKES podkreśla, że należy równolegle zapewnić ciągłość przemian w przemyśle, jakość pracy oraz jakość życia. Celem powinna być symbioza pomiędzy konkurencyjnością, spójnością społeczną oraz rozwojem zrównoważonym. Pracując na rzecz osiągnięcia tego celu, Europa oraz państwa członkowskie muszą objaśnić przesłanie odnowionej strategii lizbońskiej w taki sposób, aby cele te były jasno zrozumiałe na poziomie obywateli. Wymaga to skutecznej komunikacji, której jak dotąd brakowało.

2.

2.1

2.2

2.3

3.