16.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 309/1

1.1

Wolna konkurencja jest korzystna dla wszystkich podmiotów uczestniczących w rynku, a w szczególności dla konsumentów. Niemniej jednak nieprzestrzeganie regulujących ją przepisów prawnych ma znaczny wpływ na konkurujące przedsiębiorstwa. Dlatego też przepisy zezwalają na nałożenie sankcji, co ma łagodzić skutki gospodarcze braku konkurencji.

1.2

W przeszłości konsumenci nie dysponowali odpowiednimi instrumentami prawnymi opartymi na przepisach dotyczących konkurencji, które umożliwiałyby im interweniowanie lub wnoszenie skarg ze względu na szkody na rynku powstałe w wyniku zakazanych praktyk konkurencyjnych. Dopiero w momencie pojawienia się na rynku wewnętrznym zasadniczych zmian, w szczególności liberalizacji sektorów usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, rozpoczęto debatę na temat konieczności wprowadzenia instrumentów, które umożliwiałyby konsumentom uczestnictwo w polityce konkurencji.

1.3

Pierwszy krok zrobiono w Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji poprzez powołanie urzędnika łącznikowego ds. konsumentów, którego rolą jest kontaktowanie się z organizacjami ochrony konsumentów w sprawach związanych z konkurencją, w których jego zdanie może być istotne. Po trzech latach jednak skuteczność jego działań okazuje się ograniczona ze względu na brak odpowiednich środków do wypełniania tego zadania.

1.4

Tymczasem w najważniejszych sektorach poddanych liberalizacji ma miejsce faktyczne ograniczanie wolnej konkurencji, co objawia się wykluczaniem konkurentów z rynku i wyraźnym ograniczaniem praw gospodarczych konsumentów. Jedną z przyczyn tych negatywnych skutków procesu liberalizacji jest przyjęcie przez większość państw członkowskich podejścia narodowego, włącznie z powrotem do obejmowania przedsiębiorstw protekcjonizmem narodowym. Komisja musi zatem dysponować odpowiednimi środkami przeciwdziałania takim praktykom.

1.5

Art. 153 ust. 2 TWE daje Komisji podstawy prawne do ustanowienia działań horyzontalnych na rzecz ochrony konsumentów w ramach wszystkich polityk wspólnotowych, a w ramach polityki konkurencji w szczególności, w celu zapewnienia, że przepisy art. 81 i 82 TWE obejmują interesy konsumentów jak również interesy konkurujących przedsiębiorstw, naruszane przez nieprzestrzeganie zasad konkurencji. Jednocześnie państwa członkowskie muszą podporządkować swoje przepisy krajowe tym samym celom.

1.6

W związku z tym należy też ustanowić działania gwarantujące rekompensatę za szkody, szczególnie dla praw gospodarczych, wynikające z prowadzenia praktyk zakazanych.

1.7

Ponadto należy wzmocnić systemy informowania konsumentów i konsultacji z nimi. Jeśli DG ds. Konkurencji utrzyma funkcję urzędnika łącznikowego, to musi wyposażyć go w środki konieczne do wypełniania zadań, natomiast DG ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentów (SANCO) powinna zaangażować wszystkie organy, z którymi współpracuje, do prowadzenia skuteczniejszych działań interwencyjnych w bezpośrednio powiązanych z interesami konsumentów sprawach dotyczących konkurencji. W tym kontekście Komitet jest zdania, że Europejska Sieć Konkurencji mogłaby przystosować swoje działania tak, by uwzględniać w nich wszelkie informacje i uwagi przedstawiane przez krajowe lub wspólnotowe organizacje ochrony konsumentów w celu zwiększenia skuteczności polityki konkurencji na rynkach i zapewnienia uznania praw gospodarczych konsumentów.

2.1

Wolna konkurencja jest podstawową zasadą gospodarki rynkowej i opiera się na założeniu, że podmioty gospodarcze i, ogólnie rzecz biorąc, wszystkie jednostki, które uczestniczą w rynku, mają wolność inicjatywy. Podstawą do opracowania postanowień traktatowych dotyczących regulacji konkurencji była konieczność ustanowienia reguł łączących wolną konkurencję na rynku z prawami wszystkich podmiotów na nim obecnych. W toku intensywnych działań liberalizacyjnych Komisja Europejska wskazywała (1) na potrzebę zapewnienia odpowiedniej równowagi między interesami przedsiębiorców a interesami konsumentów, wziąwszy pod uwagę nowe sytuacje zachodzące w gospodarce, nieprzewidziane w przepisach dotyczących konkurencji. Komisja wyraziła również poparcie dla działań służących zapewnieniu funkcjonalności instrumentów dobrowolnych oraz propagowaniu dialogu między konsumentami a przedsiębiorcami w celu zwiększenia zaufania konsumentów do rynku, ponieważ efektu tego nie udało się uzyskać dzięki samej konkurencji.

2.2

Zgodnie z informacjami zawartymi w sprawozdaniu Komisji w sprawie polityki konkurencji w 2004 r. (2) oraz w przemówieniu wygłoszonym przez komisarz Neelie Kroes (3) obecnie pojawiły się pewne nowe czynniki. W obu tekstach podkreślono potrzebę skoncentrowania działań na sektorach mających zasadnicze znaczenie dla rynku wewnętrznego i konkurencyjności, zgodnie z warunkami ustalonymi w agendzie lizbońskiej, i przede wszystkim na uwzględnianiu interesów konsumentów, a w szczególności wpływu funkcjonowania karteli i monopoli na ich prawa. Takie podejście można postrzegać jako pierwszy krok na rzecz włączenia ochrony konsumentów do metod regulacji rynku z perspektywy interesów konsumentów, a nie tylko dostawców, jak miało to miejsce do tej pory.

2.3

Należy zaznaczyć, że polityka konkurencji musi zostać ustalona w odniesieniu do UE jako całości, we współpracy z państwami członkowskimi, nie tylko dlatego, że dotyczy ona jednolitego rynku, a co za tym idzie operacji transgranicznych, lecz także ze względu na fakt, że służy harmonizacji przepisów krajowych, mającej zapobiegać realizacji protekcjonistycznych polityk krajowych, które sprzyjają rynkom krajowym za cenę dyskryminacji konkurentów. Dlatego kluczowa rola przypada tutaj władzom wspólnotowym, szczególnie Komisji. Komisja odpowiada nie tylko za opracowywanie wniosków legislacyjnych służących uregulowaniu konkurencji, lecz także za kontrolowanie połączeń przedsiębiorstw i pomocy państwa, w przypadku których interes ogólny musi przeważać nad interesem narodowym poszczególnych państw.

2.4

Liberalizacja sektorów działalności użyteczności publicznej oraz regulacja usług finansowych doprowadziły do prób połączenia polityki konkurencji z pozostałymi politykami realizowanymi przez Komisję, w szczególności z polityką konsumencką. Faktycznie, jak stwierdzono w ostatnim sprawozdaniu w sprawie polityki konkurencji (za rok 2004), rygorystyczne stosowanie tej polityki ma służyć między innymi wzmocnieniu interesów konsumentów i ich zaufania do wspólnego rynku.

2.5

Mimo zadeklarowania takich zasad, analiza różnych przepisów określających europejską politykę konkurencji nie pozwala na ustalenie żadnych praktycznych rozwiązań w tym zakresie i w rzeczywistości strategia przyjmowana przy realizacji polityki konkurencji nie uległa zmianie. W 2003 r., w Europejskim Dniu Konkurencji, zapowiedziano powołanie przez DG ds. Konkurencji urzędnika łącznikowego ds. konsumentów (4), którego zakres zadań będzie obejmował wszystkie dziedziny wchodzące w zakres polityki konkurencji w celu ochrony interesów konsumentów. Publikowane są także broszury informacyjne (5) zawierające wskazówki i informacje dla konsumentów na temat treści polityki konkurencji oraz sposobów, w jaki może ona wpływać na ich interesy.

2.6

Urzędnik łącznikowy ds. konsumentów ma wypełniać między innymi następujące zadania (6):

2.7

Opisana tendencja do uwzględniania w polityce konkurencji także interesów konsumentów powinna występować we wszystkich politykach, co oznaczałoby zniesienie ścisłych podziałów kompetencji między Dyrekcją Generalną ds. Konkurencji (DG COMP) oraz Dyrekcją Generalną ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentów (DG SANCO). Należałoby również zapewnić stałą koordynację wszystkich polityk, i to nie tylko tych realizowanych na szczeblu europejskim, lecz także koordynację między tymi politykami a politykami krajowymi, w celu zapewnienia wolnej konkurencji rynkowej, korzystnej zarówno dla podmiotów gospodarczych i społecznych, jak i dla konsumentów.

3.1

Można powiedzieć, że w polityce konkurencji nastąpiły ostatnio istotne zmiany, nie tylko ze względu na powszechne występowanie zjawisk związanych z tzw. globalizacją gospodarki, lecz także ze względu na osiągniecie tak bardzo potrzebnej zgodności liberalizacji sektora usług z realizacją innych publicznie użytecznych celów, takich jak zagwarantowanie pluralizmu i rzetelności podmiotów świadczących takie usługi. Polityka konkurencji ma odgrywać kluczową rolę w realizacji celów w dziedzinie konkurencyjności, określonych w agendzie lizbońskiej, dotyczących przede wszystkim zapewnienia sprawnego funkcjonowania gospodarki rynkowej, a przede wszystkim fuzji przedsiębiorstw mających zasadnicze znaczenie dla udanej rywalizacji gospodarki europejskiej z międzynarodową konkurencją, bez równoczesnego ograniczania praw konkurentów, a przede wszystkim konsumentów europejskich.

3.2

Potrzeba ustalenia polityki konkurencji w zakresie, w jakim wpływa ona na sytuację konsumentów, wiąże się z koniecznością bliższej analizy przepisów regulujących tę dziedzinę, innymi słowy, przepisów zawartych w postanowieniach traktatu i rozporządzeniach wykonawczych. Niektóre z nich zostały niedawno zmienione, podczas gdy inne oczekują na przyjęcie.

3.3.1

Porozumienia między przedsiębiorstwami stanowią nieodłączną część stosunków rynkowych, ułatwiając właściwe funkcjonowanie rynków. Jednakże nie zawsze są one zawierane z przyczyn służących konkurencji — często mają na celu wręcz jej ograniczenie. Dlatego już w momencie tworzenia wspólnego rynku pojawiły się głosy o potrzebie zakazania porozumień, które uniemożliwiają, ograniczają lub też zniekształcają wolną konkurencję. To samo dotyczy związków przedsiębiorstw, których najlepszym przykładem są kartele działające jako grupy przedsiębiorstw pozornie ze sobą nieskoordynowanych. Ich działalność jest zakazywana, jeżeli prowadzi do ograniczenia lub zablokowania wolnej konkurencji.

3.3.2

Podstawą prawną porozumień zawieranych przez przedsiębiorstwa i podejmowanych przez nie decyzji jest umowa określająca zobowiązania stron. Ważność tych porozumień i decyzji zależy w obu przypadkach od ich zgodności z właściwymi przepisami prawnymi. W niniejszym dokumencie analizowany jest wpływ takich porozumień na sytuację stron trzecich, a w szczególności na zasady regulujące konkurencję na rynku.

3.3.3

Przepisy mają jedynie zapobiec skutkom takich porozumień i decyzji, czyli ograniczeniu konkurencji, jednak w rzeczywistości idą nawet dalej, uznając wszelkie porozumienia i decyzje za nieważne, ze wszystkimi praktycznymi konsekwencjami takiego rozwiązania dla kwestii odszkodowań za straty poniesione przez konkurentów oraz całą gospodarkę wskutek zniekształcenia trybu funkcjonowania rynków.

3.3.4

Ze względu na złożoność sytuacji objętych zakresem reguł ustanowionych w art. 81 traktatu, zarówno na rynkach krajowych, jak i na europejskim rynku wewnętrznym, Komisja opracowała tzw. pakiet modernizacyjny (8), służący dostosowaniu wykładni postanowień traktatu do linii orzecznictwa sądowego oraz wielu sytuacji, które wystąpiły w trakcie ich stosowania.

3.3.5

Dokonano również aktualizacji reguł dotyczących wyłączeń grupowych (9). W rozporządzeniu tym przedstawiono nowe zasady stosowania wyłączeń, dostosowane do bieżących potrzeb rynku, a w szczególności wyłączeń dotyczących porozumień o transferze technologii. W związku z potrzebą ustanowienia jasnych przepisów ułatwiających zawieranie porozumień między przedsiębiorstwami, bez ryzyka objęcia ich zakazem, konieczne jest ustalenie dopuszczalnego zakresu współpracy między przedsiębiorstwami, a przede wszystkim zapewnienie, że konsumenci nie będą nigdy musieli ponosić negatywnych skutków tych wyłączeń.

3.4.1

Art. 82 traktatu zakazuje nadużywania przez jedno przedsiębiorstwo lub większą ich liczbę pozycji dominującej na wspólnym rynku lub na znacznej jego części. Postanowienie to nie zakazuje uzyskania samej pozycji dominującej (w rzeczywistości panuje tendencja do zachęcania europejskich przedsiębiorstw do łączenia się, by mogły konkurować z innymi przedsiębiorstwami na całym świecie), lecz mają raczej zapobiec wykorzystywaniu pozycji dominującej do narzucania konkurentom własnych warunków, a tym samym eliminacji konkurencji. W przeciwieństwie do art. 81, koncentrującego się na motywach porozumień i decyzji oraz możliwości ich ewentualnego zakazania, dla zastosowania postanowień art. 82 bez znaczenia jest źródło tej dominującej pozycji.

3.4.2

Posiadanie pozycji dominującej wywiera odmienne skutki niż praktyki koncentracyjne, ponieważ zdaje się nie wpływać na stan konkurencji, która niezależnie od tego może już mieć charakter ograniczony wskutek braku konkurentów lub ich nieznacznego udziału w rynku. Jednakże niezbędna wydaje się, co też ustalono, interwencja w imieniu konsumentów, których interesy mogą ucierpieć wskutek warunków narzuconych przez dane przedsiębiorstwo dominujące (10).

3.4.3

W tym kontekście Komisja podejmowała działania w najważniejszych sektorach, w których — ze względu na późną liberalizację — przedsiębiorstwa w większości państw UE nadal korzystały z pozycji dominującej, czego przykładem jest telekomunikacja (11), czy też takich, w których przedsiębiorstwa wprowadzające istotne innowacje technologiczne nie napotykały żadnej rzeczywistej konkurencji, jak w przypadku firmy Microsoft (12). W obu przypadkach stwierdzono fakt nadużycia pozycji dominującej. W przypadku firmy Deutsche Telekom polegało ono na bezprawnym ustalaniu cen świadczenia usług telekomunikacyjnych (13). Orzeczenie w tej sprawie jest godne uwagi także ze względu na fakt, że dotyczyło sektora gospodarki poddanego regulacjom państwowym, w związku z czym Komisja uznała, że musi interweniować, mimo że wysokość cen podlegała regulacjom sektorowym.

3.4.4

W drugim przypadku, dotyczącym firmy Microsoft, sprawa była bardziej skomplikowana, ponieważ jest to firma amerykańska dysponująca prawie całkowitym monopolem na korzystanie z jej systemów komputerowych. Niezależnie od tego Komisja uznała, że art. 82 został naruszony wskutek nadużycia przez Microsoft pozycji dominującej na rynku systemów operacyjnych dla komputerów osobistych, polegającego na odmowie udostępnienia przez Microsoft informacji na temat interoperacyjności, a przede wszystkim na nierozłącznej sprzedaży odtwarzacza Windows Media Player z systemem operacyjnym Windows. Komisja nie tylko nałożyła wysokie grzywny z tytułu bardzo poważnego naruszenia, lecz także zobowiązała firmę Microsoft do przyjęcia szeregu środków w celu udostępnienia informacji na temat jej systemów operacyjnych oraz rozdzielnej sprzedaży poszczególnych elementów systemu Windows.

3.5.1

Traktat WE nie zawiera żadnego konkretnego artykułu regulującego kwestię połączeń przedsiębiorstw, ponieważ, z jednej strony, wcześniej rzadko dochodziło do tego rodzaju operacji gospodarczych, a w późniejszym okresie władze państw członkowskich zaczęły sprzyjać połączeniom w celu zapewnienia większej konkurencyjności krajowych przedsiębiorstw. Niemniej jednak, w przypadku gdy wynikiem tych połączeń było uzyskanie pozycji dominującej, obowiązywały postanowienia art. 81 i 82, z tym tylko zastrzeżeniem, że połączenia nie były badane automatycznie w każdym przypadku, lecz tylko wtedy, gdy doszło do nadużycia pozycji dominującej.

3.5.2

Aby uzupełnić tę lukę i umożliwić prowadzenie skutecznej kontroli połączeń, Rada, na mocy art. 83 i 308 TWE, dopuszczających skorzystanie z dodatkowych kompetencji w celu realizacji celów traktatowych — w tym przypadku zapewnienia wolnej konkurencji — przyjęła szereg rozporządzeń, łącznie z obecnie obowiązującym rozporządzeniem 139/2004 (14) zmieniającym i poprawiającym rozporządzenie (WE) 1310/97 (15), w które w szczególności włączono rozstrzygnięcia zawarte w orzeczeniu w sprawie Gencor przeciwko Komisji (16).

3.5.3

Nowe rozporządzenie wprowadza między innymi zmiany w zakresie jurysdykcji, przekazując organom krajowym sprawy uznane przez Komisję lub przynajmniej trzy państwa członkowskie za należące do sfery krajowej, w celu znaczącego odciążenia wspólnotowych organów ochrony konkurencji. Jednakże, zdaniem Komitetu, sprawy takie mogą zostać skierowane do państw członkowskich jedynie w przypadku, gdy nie mają wpływu na znaczną część wspólnego rynku, gdyż w tej sytuacji łatwiej można zapewnić zapobieganie ograniczaniu konkurencji oraz ochronę interesów zainteresowanych stron, w szczególności konsumentów.

3.5.4

W odniesieniu do wprowadzonych zmian rzeczowych należy podkreślić, że nie tylko bardziej wyraźnie określono progi ilościowe wyznaczone w art. 1, ale też progi umowne w art. 2, co sprzyja wyjaśnieniu, w jakich sytuacjach mamy do czynienia z pozycją dominującą, a w szczególności kiedy dochodzi do znacznego ograniczenia konkurencji.

3.5.5

Zmieniono również inne, nie mniej istotne aspekty, takie jak przepisy dotyczące procedur, w których wprowadzono istotne zmiany polegające na przedłużeniu terminów na skierowanie spraw do państw członkowskich, umożliwiając tym samym zainteresowanym stronom podjęcie bardziej skutecznych działań, ale z uwzględnieniem przepisów ustawodawstwa krajowego. To samo dotyczy terminów obowiązujących strony występujące z wnioskiem; w tym przypadku termin 15 dni roboczych, obowiązujący na samym początku procedury, mógłby być postrzegany jako zbyt rygorystyczny, ponieważ uniemożliwiałby stronom zapoznanie się z argumentami przedstawionymi Komisji w związku ze sprawą. W każdym razie należy zaznaczyć, że na żadnym etapie procedury nie przewidziano możliwości podejmowania działań interwencyjnych przez konsumentów, a ponadto usunięto z tekstu rozporządzenia zapis mówiący o konieczności uwzględnienia interesów pracowników przedsiębiorstw i kwestii zatrudnienia w ocenie połączeń przedsiębiorstw.

3.6.1

W art. 81 i 82 wspólnotowe władze prawodawcze przedstawiły niewyczerpujący wykaz praktyk uznawanych za zabronione, przy czym pierwszy z wymienionych artykułów dotyczy praktyk koncentracyjnych, a drugi — nadużywania pozycji dominującej. Należy przede wszystkim zaznaczyć, że wykazy te nie mają charakteru zamkniętego, a jedynie pokazują niektóre powszechne praktyki stosowane w obu rodzajach postępowań, co oznacza, że możliwe jest wykrycie innych praktyk mających te same efekty, które zostaną odpowiednio objęte tym samym zakazem.

3.6.2

W obu artykułach wyszczególniono podobne rodzaje praktyk:

3.6.3

Wszystkie z wyszczególnionych zachowań można przyporządkować do dwóch grup, w zależności od sytuacji, w jakiej zachodzą:

3.6.4

Jednym z najbardziej powszechnych rodzajów nadużyć jest ustalanie cen, w szerokim znaczeniu tego pojęcia, do którego zalicza się rabaty, marże, warunki płatności lub obniżki, a także takie praktyki, jak niedotrzymywanie poprzednich zobowiązań, sprzedaż po cenach niezgodnych z cennikiem oraz odmowa sprzedaży po ustalonych cenach. Wszystkie te działania mają negatywne skutki dla konsumentów, którzy, mimo specjalnych przepisów służących ochronie ich praw, mają bardzo ograniczone możliwości działania wobec przedsiębiorstw zajmujących dominującą pozycję rynkową, często będących jedynym dostawcą na danym rynku.

3.7.1.1

W ostatnich latach odnotowano znaczne postępy w liberalizacji europejskiego sektora energetycznego (energia elektryczna i gaz), który jeszcze niedawno stanowił element sektora publicznego i jako taki podlegał kontroli państwa w odniesieniu do cen i warunków dostaw. Komisja przewidziała otwarcie rynku w przypadku odbiorców innych niż gospodarstwa domowe do dnia 1 lipca 2004 r., a w przypadku gospodarstw domowych — do dnia 1 lipca 2007 r. Pierwszy z tych terminów nie został w pełni dotrzymany, a biorąc pod uwagę obecny stan przygotowań w tym zakresie, także całkowita liberalizacja rynku dostaw dla gospodarstw domowych nie zostanie osiągnięta.

3.7.1.2

Sytuacja jest skomplikowana, a funkcjonowanie sprywatyzowanych sieci przesyłowych, w szczególności na rynku energii elektrycznej, można nawet określić jako niezadowalające, ponieważ przedsiębiorstwa te inwestują niewielkie środki w konserwację sieci, co ma poważne konsekwencje dla odbiorców, doświadczających częstych przerw w dostawach prądu.

3.7.1.3

Jednakże obecnie obowiązujące rozporządzenie w sprawie energii elektrycznej (17), które wspiera transgraniczny handel energią elektryczną, może przyczynić się do zwiększenia konkurencji na rynku wewnętrznym, dzięki mechanizmom wyrównawczym dla operatorów sieci oraz ustanowieniu taryf niedyskryminacyjnych, przejrzystych i niezależnych od odległości.

3.7.1.4

Komisja ustanowiła następnie w ramach Europejskiej Sieci Konkurencji podgrupę ds. energii w celu omówienia i opracowania porozumienia w sprawie stosowania wspólnotowych reguł konkurencji na rynkach energetycznych.

3.7.2.1

W 2002 r. miało miejsce znaczne odnowienie prawodawstwa dotyczącego telekomunikacji (18), głównie dzięki aktualizacji pakietu przepisów dotyczących komunikacji elektronicznej, w ramach której dostosowano sieci telekomunikacyjne do potrzeb nowych technologii. Podejmowane przez różne państwa członkowskie działania na rzecz dostosowania ustawodawstwa przyniosły zróżnicowane rezultaty, dlatego w Dziewiątym sprawozdaniu w sprawie wdrożenia unijnego pakietu regulacyjnego w dziedzinie komunikacji elektronicznej (19) skoncentrowano się na procedurze włączania tych regulacji do ustawodawstwa poszczególnych krajów oraz na zadaniach spoczywających na krajowych organach regulacyjnych.

3.7.2.2

We wspomnianym dziewiątym sprawozdaniu zwrócono uwagę na fakt, że liczba operatorów utrzymuje się na stałym poziomie, chociaż niektórzy z nich w dalszym ciągu ograniczają swoją działalność do macierzystego rynku, a z drugiej strony walka konkurencyjna przeniosła się obecnie z rynków międzynarodowych i rozmów długodystansowych na rynek rozmów lokalnych, gdzie odnotowano zjawisko stopniowego zmniejszania się udziału tradycyjnych operatorów. Konsumenci skorzystali na tym zjawisku dzięki obniżeniu cen rozmów, ale może to okazać się dla nich niekorzystne w przypadkach nadużywania przez operatorów pierwotnej pozycji przy podpisywaniu nowych umów.

3.7.2.3

Uważne monitorowanie rynków telekomunikacyjnych w celu ustalenia obecnego stanu konkurencji pozwala w pewnym zakresie kontrolować operatorów mających pozycję dominującą i ewentualnie nakładać na nich szczególne zobowiązania mające na celu niedopuszczenie do nadużyć wskutek narzucania konsumentom niekorzystnych warunków i cen. W każdym razie Komisja uważnie śledziła proces wdrażania dyrektywy 2002/77/WE w poszczególnych państwach członkowskich (20) w celu usunięcia wszelkich wykrytych niedociągnięć, które oprócz ograniczania konkurencji niekorzystnie wpływały na interesy konsumentów.

3.7.3.1.1

W 2003 r. Komisja rozpoczęła rozmowy z przedstawicielami sektora lotnictwa cywilnego w celu opracowania wspólnego stanowiska w odniesieniu do realizacji polityki konkurencji w zakresie sojuszy i połączeń mających miejsce w tym sektorze. W tym samym roku stało się również jasne, że niezbędne jest wprowadzenie zmian do rozporządzenia (WE) 1/2003, w celu zwiększenia liczby połączeń lotniczych między Unią a państwami trzecimi i stworzenia „otwartego nieba”, umożliwiającego podejmowanie działań interwencyjnych w sprawie sojuszy zawieranych przez przedsiębiorstwa z Europy i państw trzecich, w szczególności ze Stanów Zjednoczonych. W okresie tym Komisja analizowała różne porozumienia między przedsiębiorstwami, w niektórych przypadkach uznając je za sprzeczne z regułami konkurencji (21), w innych zaś zobowiązując do zmiany ich treści i okresu obowiązywania.

3.7.3.1.2

W tym samym czasie przyjęto również rozporządzenie określające prawa przysługujące pasażerom (22).

3.7.3.2.1

Rozporządzenie 1/2003 umożliwia krajowym organom ochrony konkurencji stosowanie reguł służących ochronie konkurencji w sektorze kolejowym. Organy zarówno wspólnotowe, jak i krajowe zobowiązane są do ustalenia, we współpracy z Dyrekcją Generalną ds. Energii i Transportu, kwestii związanych z liberalizacją transportu kolejowego, będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

3.7.3.2.2

Pierwszy pakiet dyrektyw „kolejowych”, służący otwarciu rynku, miał zagwarantować swobodny przepływ w transgranicznym transporcie towarowym oraz ustanowić ramy odniesienia dla dostępu do usług towarowych i pasażerskich poprzez wyznaczanie tras, opłat itp.

3.7.3.2.3

Drugi pakiet obejmuje środki służące liberalizacji krajowych rynków przewozów towarowych oraz liberalizacji krajowego i międzynarodowego rynku przewozów pasażerskich.

3.7.3.2.4

Ogólnym celem tych działań było stworzenie wspólnej strategii wprowadzania w życie prawodawstwa w dziedzinie konkurencji w sektorze kolejowym, aby zapobiec możliwości podejmowania sprzecznych decyzji przez organy krajowe i Komisję.

3.7.3.3.1

W sektorze morskim obowiązuje najwięcej wyłączeń grupowych, dotyczących w szczególności konferencji i konsorcjów liniowych, zgodnych z postanowieniami rozporządzenia (WE) 823/2000. Rozporządzenie to poddawane jest obecnie przeglądowi (23) w celu rozwinięcia postanowień art. 81 ust. 3 TWE, który zezwala konsorcjom i konferencjom morskim na przekroczenie limitów ustanowionych w przepisach pod warunkiem zawiadomienia Komisji i uzyskania zezwolenia po przeprowadzeniu procedury zgłaszania sprzeciwów.

3.7.3.3.2

W praktyce niektóre konsorcja wykorzystywały te procedury do realizacji praktyk, których wyłączenie nie obejmowało, takich jak ustalanie cen, co zmusiło Komisję do podjęcia działań (24) na rzecz ograniczenia zakresu porozumień. Orzeczenie w podobnym tonie wydał Europejski Sąd Pierwszej Instancji (SPI) (25) w sprawie porozumienia zawartego przez przedsiębiorstwa transportu morskiego, w którym zobowiązały się one do nieudzielania swoim pasażerom zniżek w stosunku do opublikowanych taryf biletów i dopłat.

3.8.1

Liberalizacja w wyżej opisanych sektorach, przeprowadzana w wymiarze krajowym, pociągnęła za sobą negatywne skutki z punktu widzenia rynku wewnętrznego. Doprowadziła ona do powstania oligopoli uniemożliwiających konsumentom uzyskanie korzyści związanych z prawdziwą konkurencją, przyczyniającą się do obniżenia cen oraz do pobudzania konkurencyjności między przedsiębiorstwami. Komisja powinna również uważnie przeanalizować dotychczasowe skutki połączeń w zliberalizowanych sektorach, w szczególności ich wpływ na sytuację konsumentów.

3.8.2

Ogólnie rzecz biorąc, brak przejrzystości, wysokie i nieuzasadnione opłaty pobierane od odbiorców handlowych i konsumentów oraz pionowa integracja przedsiębiorstw nie pozwoliły uzyskać prawdziwej konkurencji na zliberalizowanych rynkach, a nawet wręcz przeciwnie: warunki umów zawieranych z konsumentami w wielu przypadkach odbiegały nawet od standardów obowiązujących w zwykłych umowach.

3.8.3

Problem dotyczy środków, jakimi dysponują konsumenci w celu dochodzenia przysługujących im praw w przypadku sporu z takimi przedsiębiorstwami, a w szczególności środków związanych z wszczęciem postępowania prawnego na podstawie przepisów dotyczących ochrony konkurencji, zwłaszcza art. 81 i 82 traktatu. Znaczna większość skarg trafiających do organów ochrony konkurencji, Komisji i urzędów krajowych wnoszona jest przez przedsiębiorstwa, a ETS nie orzekał jeszcze w ani jednej sprawie dotyczącej skargi wniesionej przez osoby fizyczne.

3.8.4

Przedstawiona przez Komisję zielona księga na temat Roszczenia o odszkodowanie za stosowanie praktyk ograniczających konkurencję i nadużywanie pozycji dominującej  (26) musi doprowadzić do zapewnienia konsumentom skutecznego instrumentu w tym zakresie, co zostanie szczegółowo omówione w opinii Komitetu poświęconej temu zagadnieniu.

4.1

Konsumentom poświęcono oczywiście specjalny zbiór przepisów określający ich prawa i obowiązki (27). Art. 153 ust. 2 TWE stanowi, że wymogi ochrony konsumentów są uwzględniane przy określaniu i urzeczywistnianiu innych polityk i działań Wspólnoty. Polityka ochrony konsumentów ma wymiar horyzontalny, dlatego musi stanowić element wszystkich polityk wpływających na sytuację konsumentów. W kontekście polityki konkurencji konsumenci stanowią niewątpliwie integralny element danego rynku, ponieważ odpowiadają za popyt na tym rynku.

4.1.1

W niniejszym rozdziale podjęto próbę ustalenia, na jakie spośród uznawanych praw konsumentów polityka konkurencji ma wpływ i w jaki sposób ten wpływ się przejawia, co dotyczy w szczególności skutków nieprzestrzegania tych przepisów na rynku wewnętrznym. Należy ponadto wziąć pod uwagę konsumentów jako uczestników tej polityki, tak by Komisja mogła uwzględnić ich interesy, kiedy w konkretnych przypadkach musi podejmować działania na rzecz ustanowienia reguł rynkowych.

4.2.1

Koncepcja praw gospodarczych przysługujących konsumentom odnosi się do braku ekonomicznie wymiernej straty, która uniemożliwiałaby konsumentowi lub użytkownikowi skorzystanie z towarów lub usług nabytych na warunkach uzgodnionych z przedsiębiorstwem. Podstawowymi zasadami regulującymi całą tę kwestię są dobra wiara i odpowiednie wyważenie interesów stron, co oznacza, że wszelkie przepisy lub klauzule sprzeczne z tymi zasadami należy uznać za nadużycie lub działanie sprzeczne z interesami konsumentów.

4.2.2

Jednym z głównych problemów w prawodawstwie wspólnotowym jest związek między polityką ochrony konkurencji a swobodą wyboru należącą do konsumentów, na co wskazuje dawny art. 85 ust. 3 oraz obecny art. 81 TWE, stanowiący, że dozwolone są tylko takie porozumienia koncentracyjne, które, chociaż ograniczają konkurencję, zapewniają określone korzyści konsumentom. Typowym przykładem takiego porozumienia jest terytorialny podział rynku między konkurentami, mający na celu zapewnienie objęcia swoim zasięgiem całego rynku, łącznie z obszarami nieprzynoszącymi zysków.

4.2.3

W kontekście ochrony konsumentów nadzorowanie rynku oznacza uważne kontrolowanie potencjalnych porozumień horyzontalnych w takich kwestiach jak dobrowolne porozumienia, kartele cenowe, wspólne ośrodki zakupów, podział rynku itd., jak również porozumień wertykalnych, takich jak umowy regulujące stosunki pomiędzy producentami, importerami itd. Uwagę zwraca się także na przypadki nadużywania pozycji dominującej poprzez stosowanie praktyk służących wykluczeniu konkurentów z rynku lub niedopuszczeniu ich na rynek, ustalanie nadmiernie niskich lub wysokich cen, ustalanie cen w sposób służący wykluczeniu konkurencji oraz dyskryminowanie jednych odbiorców wobec drugich.

4.2.4

W swoich corocznych sprawozdaniach Komisja przedstawia znaczną liczbę decyzji dotyczących przypadków uzgodnionych praktyk i nadużywania pozycji dominującej oraz niektóre orzeczenia ETS, które często przekładają się na zmiany w wykładni przepisów, a nawet wymuszają ich zmianę.

4.2.5

W ostatnich latach liczba spraw rozpatrywanych przez Komisję stale się zmniejszała, przede wszystkim ze względu na stanowcze działania krajowych organów ochrony konkurencji na własnych rynkach, a w szczególności z powodu ostatecznego zniesienia systemu zgłoszeń. DG ds. Konkurencji rozstrzygnęła w drodze decyzji formalnej tylko 24 sprawy, czyli bardzo nieznaczną liczbę w porównaniu z dziedziną kontroli połączeń przedsiębiorstw, gdzie wydano bardzo wiele decyzji formalnych (231) (28), zgodnie z procedurą ustanowioną w zmienionym rozporządzeniu. W kolejnej fazie liczba wydawanych decyzji będzie ulegać zmniejszeniu, ponieważ w większości przypadków odpowiedzialność za tę dziedzinę przejmą urzędy krajowe.

4.2.6

Niektóre z rozpatrzonych spraw dotyczyły bezpośrednio konsumentów lub też miały dla nich szczególne znaczenie. Poszczególne decyzje dotyczyły sektorów telefonii komórkowej, działalności nadawczej i przewozów lotniczych (29), a środki przyjęte w ramach inicjatyw sektorowych dotyczyły sektora transportu, wolnych zawodów, pojazdów silnikowych i środków przekazu (30). Wszystkie rozpatrywane przypadki dotyczyły nieprawidłowości związanych z cenami, do których zastosowanie miały postanowienia art. 82, ze względu na nadużycia związane ze stosowaniem cen służących wykluczeniu konkurencji na dostarczane towary lub usługi (31).

4.2.7

W zależności od rezultatów przyjęcia zielonej księgi procedura wnoszenia skarg powinna stać się bardziej korzystna dla konsumentów (w szerokim tego słowa znaczeniu, obejmującym nie tylko konsumentów finalnych), dzięki wykorzystaniu funkcjonalnego instrumentu zapewniającego możliwość dochodzenia praw osobom pokrzywdzonym oraz reprezentującym je organizacjom, w szczególności jeżeli dopuści się możliwość składania skarg zbiorowych (możliwość taką przewidują obecnie przepisy w niektórych państwach członkowskich).

4.3.1

Warunkiem prowadzenia skutecznej polityki konsumenckiej będzie udział konsumentów w realizacji polityk wpływających na ich sytuację, dlatego należy zaangażować ich we wszystkie polityki, z których dotychczas pozostawali wykluczeni. Jednym z celów strategii w dziedzinie polityki konsumenckiej (32) było zagwarantowanie, że organizacje konsumentów będą w dostatecznym stopniu zaangażowane w polityki wspólnotowe. Istotnie, rok później doszło do powołania w strukturach DG ds. Konkurencji urzędnika łącznikowego ds. konsumentów.

4.3.2

Organizacje konsumenckie dysponują także własnym forum — Komitetem Konsumentów, które jest specjalnym mechanizmem realizacji działań interwencyjnych dotyczących polityki konsumenckiej. Nie przewidziano jednak jego udziału w innych politykach. Aktualne dążenie polega na zapewnieniu konsumentom możliwości przyczyniania się do realizacji inicjatyw wspólnotowych na wszystkich etapach unijnego procesu decyzyjnego. Niezbędne będzie ustanowienie minimalnych wymogów w tym zakresie, umożliwiających konsumentom udział w organach konsultacyjnych, jak ma to już miejsce w przypadku rolnictwa, a w szczególności w później powołanych organach, takich jak rady ds. transportu, energii, telekomunikacji oraz wszelkich pozostałych, jakie zostaną jeszcze powołane.

4.3.3

W kontekście omawianego tutaj tematu należy stwierdzić, że brakuje formalnych metod udziału konsumentów, z którymi nie podejmuje się też konsultacji nawet w tych kwestiach, które zgodnie z zapisami traktatu ich dotyczą, takich jak wyłączenia w stosunku do reguł dotyczących uzgodnionych praktyk (art. 81 ust. 3) oraz nadużyć związanych z praktykami polegającymi na ograniczaniu produkcji, rynków lub rozwoju technicznego ze szkodą dla konsumentów (art. 82 lit. b). Dlatego na DG ds. Konkurencji oraz na organizacjach konsumenckich spoczywa obowiązek ustanowienia mechanizmów udziału i konsultacji, realizowanych na wspólnie uzgodnionych zasadach i mających wpływ na rynek wewnętrzny, zgodnie z ustaleniami Białej księgi na temat sprawowania rządów w Europie (33).

4.3.4

Podobne zadania powinna podjąć Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentów (DG SANCO), która za pośrednictwem stałego zespołu konsultacyjnego mogłaby interweniować w tych kwestiach, które dotyczą konkurencji, a mają negatywny wpływ na prawa konsumentów.

4.3.5

Dzięki powołaniu urzędnika łącznikowego mającego pełnić funkcję punktu kontaktowego z konsumentami, konsumenci zyskali szersze możliwości realizacji prawa do informacji na temat konkurencji. Europejskie organizacje konsumenckie są regularnie informowane, natomiast dla organizacji krajowych i indywidualnych konsumentów stworzono specjalną stronę internetową (34). Na stronie tej zamieszczono nawet formularz skargi (35), jaką mogą oni wnieść w związku z wszelkimi szkodami poniesionymi wskutek prowadzonych przez przedsiębiorstwa działań sprzecznych z zasadami konkurencji.

5.1.1

Działalność organizacji konsumenckich jest regulowana przepisami krajowymi, które ustanawiają minimalne wymogi w zakresie uznawania ich statusu i uprawnień, mające zapewnić, by organizacje te dysponowały odpowiednią legitymacją do roszczenia praw konsumentów w przypadku, gdy prawa te zostaną naruszone wskutek zakazanej praktyki.

5.1.2

Wszystkie organizacje zarejestrowane w DG ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentów (DG SANCO) są w pełni uznawane na szczeblu wspólnotowym; przysługuje im prawo do uzyskiwania informacji oraz do konsultacji z nimi, a także do angażowania się we wszystkie sprawy należące do ich kompetencji.

5.1.3

Można mieć zastrzeżenia do przyznawania takich uprawnień, mających w pewnym sensie charakter wyłączający, w przypadku rozpatrywania spraw dotyczących konkurencji, ponieważ sprawy te z reguły dotyczą naruszenia praw materialnych konsumentów, w tym naruszeń, których zakres ogranicza się do określonych terytoriów oraz konkretnych kwestii. Należy przeprowadzić szeroko zakrojoną debatę na temat zasad ustalania legitymacji do podejmowania działań w tej dziedzinie.

5.2.1

W rozporządzeniu (WE) 1/2003 (36) oraz w aktach wchodzących w skład tzw. pakietu modernizacyjnego ustanowiono mechanizmy współpracy Komisji z organami ochrony konkurencji w ramach Europejskiej Sieci Konkurencji (ECN) (37). Rozpoczęła ona swe prace w roku 2003 od powołania grupy roboczej do spraw o charakterze bardziej ogólnym, takich jak sposoby funkcjonowania sieci oraz organizacja wzajemnej komunikacji między organami krajowymi. Obecnie sieć funkcjonuje w pełni sprawnie i jest podzielona na 14 podgrup zajmujących się problemami sektorowymi (38).

5.2.2

W rozporządzeniu 1/2003 organom wchodzącym w skład ECN przyznano środki umożliwiające świadczenie sobie wzajemnej pomocy i działanie zgodnie z zaleceniami właściwego organu oraz, bardziej ogólnie, gromadzenie wszelkich informacji niezbędnych do rozstrzygnięcia rozpatrywanych spraw. Organy te prowadzą również, na wniosek organów krajowych, inspekcje, których wyniki przekazywane są zgodnie z ustaloną procedurą, tak aby umożliwić dostęp do nich wszystkim zainteresowanym stronom.

5.2.3

Bardzo istotne znaczenie mają działania ECN w ramach programu łagodzenia sankcji, ponieważ państwa członkowskie podpisały deklarację, w której zobowiązały się przestrzegać zasad określonych w cytowanym obwieszczeniu Komisji. Dlatego sieć służy praktyczną pomocą sądom krajowym właściwym w sprawach ochrony konkurencji, na których spoczywa także obowiązek śledzenia na bieżąco orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (39).

5.2.4

Niezbędna komunikacja między ECN, organami ochrony konkurencji i sądami sprzyja rozpowszechnianiu informacji o wnioskach dotyczących porozumień i nadużywania pozycji dominującej oraz o właściwej procedurze i umożliwia w ten sposób podjęcie decyzji co do podmiotu odpowiedzialnego za prowadzenie sprawy szybciej, niż miało to miejsce jeszcze niedawno.

5.2.5

Kolejnym zadaniem ECN jest wykrywanie naruszeń — działania takie, stanowiące faktycznie formę prewencji, pozwalają ograniczyć zakres szkód konkurentów i konsumentów. Jednym z zadań sieci wymagającym podkreślenia są działania w zakresie procedur wyłączenia, w ramach których należy ocenić, czy określona praktyka przyniesie pozytywne skutki dla konsumentów, a nawet czy dane porozumienie powinno wskazywać konkretne korzyści, jakich konsumenci mogą się spodziewać w związku z jego zawarciem.

16.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 309/10

1.1

Komunikat Komisji ma na celu przedstawienie wspólnego podejścia  (1) do badań i innowacji w ramach wdrażania programu lizbońskiego. Wspólne podejście wpisuje się w decyzje podjęte przez Radę Europejską w Lizbonie w marcu 2000 r. i przyjęty przez nią cel, zgodnie z którym do 2010 r. UE stanie się opartą na wiedzy, a zarazem najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarką na świecie, zdolną do systematycznego wzrostu gospodarczego, zapewniającą większą liczbę lepszych stanowisk pracy w warunkach większej spójności społecznej. Rada potwierdziła projekt zaproponowany przez Komisję w komunikacie zatytułowanym „W kierunku Europejskiego Obszaru Badawczego” (2).

1.2

W rezolucji z marca 2002 r. Rada Europejska z Barcelony określiła cel dotyczący zwiększenia inwestycji UE na badania i rozwój, które miałyby osiągnąć 3 % w 2010 r., oraz zwiększenia puli finansowania prywatnego do 2/3, natomiast Rada Europejska z Brukseli w marcu 2003 r. domagała się konkretnych działań.

1.3

W komunikacie z dnia 30 kwietnia 2003 r. zatytułowanym „Inwestycje w badania: plan działań dla Europy” Komisja określiła działania wymagane na szczeblu krajowym i europejskim w nawiązaniu do pierwszego komunikatu z września 2002 r. zatytułowanego „Więcej badań dla Europy — w stronę 3 % PKB” (3). Pierwsze oficjalne liczby dotyczące badań i rozwoju pokazują, że w 2003 r. „wydatki na B&R pozostawały w stagnacji i utrzymywały się na poziomie 1,93 % PKB UE-25”. Jedynie Finlandia i Szwecja zrealizowały zamierzony cel.

1.4

W marcu 2005 r. Rada Europejska podjęła zobowiązanie w ramach zrewidowanej strategii lizbońskiej (4). Wspólna wola polityczna została potwierdzona w październiku 2005 r. w Hampton Court, podczas nieformalnego posiedzenia szefów państw i rządów europejskich, i była odpowiedzią na istotną potrzebę większej konkurencyjności wobec konkurencji na globalną skalę.

1.5

Od czasu dostosowania się do zrewidowanej strategii lizbońskiej Komisja wprowadziła swoją pierwszą inicjatywę dotyczącą europejskiego społeczeństwa informacyjnego w 2010 r. (5), która wymagała od państw członkowskich określenia priorytetów krajowych w zakresie społeczeństwa informacyjnego w krajowych programach reform do połowy października 2005 r., aby przyczynić się do realizacji celów określonych w komunikacie w sprawie i2010.

1.6

Uzasadnienie proponowanych wariantów i działań wywodzi się z kontrastu między kontekstem zewnętrznym a wewnętrznym: z jednej strony silną konkurencją światową, a z drugiej — brakiem elastyczności i rozdrobnieniem rynków krajowych wobec potrzeby budowania jednolitej przestrzeni europejskiej i mobilności wysoko wykwalifikowanych pracowników. Uznając swoje ograniczone kompetencje w tej dziedzinie, Komisja stara się przede wszystkim odgrywać rolę „katalizatora”.

1.7

Komunikat ma na celu wzmocnienie związków między badaniami a innowacją poprzez politykę badań ukierunkowaną na powstawanie nowej wiedzy i jej zastosowań oraz monitorowanie badań, a także politykę innowacji, która koncentruje się na przekładaniu wiedzy na wartość gospodarczą i sukces handlowy. Zgodnie z założeniem stanowienia lepszego prawa wszelkie środki mające potencjalny wpływ na konkurencyjność mają być poddawane ocenie wpływu.

1.8

Ocena, która towarzyszy komunikatowi, obejmuje trzy warianty polityki, z których wybrano wariant ostatni (6):

1.9

Proponowany w komunikacie plan działań obejmuje cztery części:

1.10

Dziewiętnaście działań podzielono na trzy główne obszary: politykę publiczną i regulację, finanse i podatki (7) oraz rolę partnerów prywatnych (8).

1.11

Chociaż wydaje się, że komunikat podąża drogą obraną w komunikacie z 2003 r., zdaniem Komisji programy reform krajowych obejmują także zdecydowanie badania i innowację. Programy reform krajowych będą zatem wspierane finansowaniem wspólnotowym ukierunkowanym na działania o znaczeniu ogólnoeuropejskim, doradztwem na rzecz rozwoju skoordynowanego z politykami oraz udoskonalonymi platformami wzajemnego kształcenia we wszystkich regionach, w których współpraca transnarodowa jest źródłem dużej wartości dodanej. Wysiłki w dziedzinie badań i rozwoju zostały uznane w pakcie stabilizacji, zgodnie z którym tego rodzaju wydatki mogą przekroczyć 3 % deficytu.

1.12

EKES uwzględnia również sprawozdanie Esko Aho, chociaż nie było ono przedmiotem konsultacji, i zauważa, że w pkcie 3.1. „Większe inwestycje w wiedzę i innowację” komunikatu skierowanego do wiosennej sesji Rady Europejskiej w 2006 r. Komisja nie powołuje się na wersję ostateczną dokumentu COM(2005) 488, lecz na sprawozdanie Esko Aho. EKES żałuje, że sprawozdanie nie było przedmiotem konsultacji ani uprzedniej oceny i włącza je do niniejszej debaty.

1.13

W październiku 2005 r. w Hampton Court wyznaczono czteroosobową grupę koordynowaną przez Esko Aho. Sprawozdanie ze stycznia 2006 r., które zostało przekazane Komisji Europejskiej w związku z wiosenną sesją Rady Europejskiej w 2006 r., zawierało zalecenia dotyczące przyspieszenia inicjatyw w dziedzinie badań i innowacji realizowanych na szczeblu europejskim i krajowym. Sprawozdanie opiera się na analizowanym komunikacie, lecz proponuje większą integrację (wariant 2, SEC(2005) 1289). W dniu 13 marca 2006 r. sprawozdanie zostało przedstawione Radzie ds. Konkurencji i brukselskiej Radzie Europejskiej. Ta ostatnia wskazała na duże znaczenie raportu Aho i wniosła do Komisji o przygotowanie jego oceny na wrzesień 2006 r. (9)

2.1

EKES z zadowoleniem przyjął przedmiotowy komunikat, którego punktem wyjścia jest partnerstwo na rzecz wzrostu i zatrudnienia, ponieważ starano się w nim uwzględnić cały wachlarz aspektów związanych z badaniami i innowacjami, w tym także tymi o charakterze nietechnologicznym. W komunikacie nakreślono działania, które przekraczają 3 % przyjętych w Barcelonie (10), oraz opisano w ogólny sposób zobowiązania podjęte przez Wspólnotę, wyszczególniając środki wsparcia badań i innowacji, które są obecnie podejmowane lub zostaną podjęte w przyszłości (11).

2.2

Zgodnie z komunikatem światowa konkurencja w przyciąganiu inwestycji w badania i innowacje stale rośnie, również w krajach o wschodzących gospodarkach, takich jak Chiny, Indie i Brazylia. Różnica między UE a Stanami Zjednoczonymi w zakresie inwestycji w badania i rozwój przekracza już 120 mld euro i stale się powiększa (12). Skala konkurencji w Europie sprawia, że żadne państwo nie jest w stanie osiągnąć sukcesu, działając samodzielnie. Synergie transnarodowe stanowią jedyny sposób promowania badań i innowacji oraz przekształcania ich w rozwój i zatrudnienie. Ponadto badania i innowacje są konieczne do uzyskania wysokiej rentowności gospodarki europejskiej za sprawą rozwiązań na rzecz wzrostu ekonomicznego, rozwoju społecznego i ochrony środowiska.

2.3

Wraz z planem działania większość państw członkowskich zaczęła wprowadzać środki krajowe na rzecz badań i rozwoju w sektorze prywatnym oraz wyznaczać sobie cele polegające na zwiększeniu inwestycji w badania do 2,6 % PKB do roku 2010. Korzyści podatkowe mają tutaj szczególne znaczenie (13). Jednakże intensywność badań w UE należy uznać za bliską stagnacji, w tym także w sektorze prywatnym. Sytuacja jest niepokojąca.

2.4

Uzasadnienie działań otwiera debatę w sprawie porównania produktywności państw członkowskich UE i innych krajów.

2.4.1

Po pierwsze, istnieje kilka definicji produktywności (stosunek ilości wyprodukowanego towaru lub usług do liczby wykorzystanych jednostek czynnika produkcji). Najczęściej stosuje się miarę jednoczynnikową — pracę. Wówczas wskaźnikiem są godziny pracy pracownika w sektorze przemysłowym (jest to łatwiejsze do zmierzenia, lecz nieobiektywne), a kapitał jest uważany za czynnik zewnętrzny w stosunku do procesu produkcji.

2.4.2

Po drugie, nie należy stosować uogólnień w porównaniach między Europą a Stanami Zjednoczonymi, lecz dostrzegać istotne różnice w podziale na sektory i stany, nawet wewnątrz kraju takiego jak Stany Zjednoczone. Istnieją konkurencyjne sektory i kraje europejskie, które odnotowują wyraźne postępy w produktywności. W przypadku UE, według O'Mahony'ego i van Arka (2003), kalkulacje kosztów jednostkowych pracy w sektorze wytwórczym sugerują, że Unia nie jest konkurencyjna wobec Stanów Zjednoczonych w sektorze technologii, natomiast sytuacja przedstawia się inaczej w innych sektorach. Jednakże to niskie wynagrodzenia w krajach trzecich, a nie Stany Zjednoczone są głównym źródłem konkurencji w tradycyjnych sektorach i wywierają na UE trudną do odparcia presję. Wizja Dosiego, Llereny i Labiniego (2005) jest bardziej krytyczna i uwzględnia potrzebę prowadzenia europejskiej polityki przemysłowej pozbawionej tabu.

2.4.3

Po trzecie, najlepszą miarą byłaby produkcja wieloczynnikowa lub total factor productivity (TFP), osiągana poprzez dostosowywanie PKB do różnic we wszystkich wykorzystywanych środkach produkcji (Calderon, 2001), co pozwalałoby na lepsze porównanie krajów. Aby wyjaśnić różnice w produktywności między krajami, badania empiryczne sklasyfikowały w trzech grupach czynniki wzrostu produktywności siły roboczej i/lub czynnik ogólny. Niemniej jednak, zważywszy na współzależność między krajami, Calderon twierdzi, że różnice w TFP między krajami wynikają prawdopodobnie z szybkości rozpowszechniania technologicznego (za pośrednictwem handlu, zagranicznych inwestycji bezpośrednich lub migracji) (14).

2.4.4

Jeżeli zapewnianie szybkości rozpowszechniania stanowi różnicę, innowacyjne MŚP są niezbędne do rozpowszechniania i jednoczesnego tworzenia nowych rynków. Z tego samego powodu wybór priorytetów strategicznych w zakresie badań i innowacji powinien promować szybsze rozpowszechnianie wiedzy.

2.4.5

Wreszcie głównym zmartwieniem Stanów Zjednoczonych i Europy jest wykwalifikowany personel i lokalizacja inwestycji w przedsiębiorstwa, zwłaszcza wobec Chin, gdzie brakuje 75 tysięcy wysoko wykwalifikowanych pracowników, aby kraj mógł przejść do etapu gospodarki usługowej.

2.5

W związku z powyższym wybory polityczne określają dwie szerokie wizje polityczne. Z jednej strony istnieje pilna potrzeba innowacji organizacyjnej, stanowiącej warunek wstępny innowacji technicznej (Lam 2005 r. i OECD 2005 r.), przy czym argument ten jest również ważny w stosunku do instytucji europejskich (Sachwald 2005, Sapir i in., 2003, Esko Aho 2006 r.); z drugiej strony powodem, dla którego przedsiębiorstwa nie inwestują dostatecznie w badania, rozwój i innowację w Europie, byłby brak przyjaznego dla innowacji rynku, na który można wprowadzać nowe produkty i usługi (Esko Aho 2006 r.). EKES zauważa jednak, że niezbędne pozostają duch przedsiębiorczości i podejmowanie ryzyka.

2.6

Brak rynku generującego innowacje został powszechnie stwierdzony w literaturze, począwszy od Arrowa (1962) oraz Dasgupty i Stiglitza (1980). Programy ramowe Komisji opierają się w znacznym stopniu na racjonalizacji czynnego wsparcia badań i rozwoju w przedsiębiorstwach na poziomie mikro, poprzez połączenie wsparcia dla badań i rozwoju z promocją współpracy na rzecz zniesienia najbardziej zniechęcających przeszkód (ułatwienie badań partnerskich i promowanie wspólnej dynamiki prowadzącej do osiągnięcia korzyści wejścia na rynek, downstreaming i korzyści skali). Jednakże takie inicjatywy nie były wystarczające, aby uruchomić dostateczną dynamikę innowacji w całej UE.

2.7

EKES pochwala zatem akcent, jaki Komisja kładzie na poziomy pośredni, sektorowy i transgraniczny. Instrumenty partnerstwa, sieci, aglomeracje, zgrupowania, fora i dialogi odzwierciedlają znaczenie powiązań, elementów zewnętrznych i skutków ubocznych między przedsiębiorstwami a organizacjami, a także relacji geograficznych ułatwiających innowacje. Z takim rodzajem koordynacji będzie łatwiej określić czynniki wpływu na poziomie inwestycji i innowacji oraz tzw. wąskie gardła.

2.8

Jednakże proponowane podejście i działania nie są uzupełnione informacjami o charakterze budżetowym, podczas gdy ich prawidłowa realizacja wymaga zaangażowania znacznych zasobów i możliwości koordynacyjnych. Ponadto na stronie, na której Komisja umieszcza jedyną wzmiankę o przedmiotowym komunikacie w komunikacie na wiosenne posiedzenie Rady Europejskiej 2006, przypomina jednocześnie, że wnioski legislacyjne przyniosą praktyczne efekty dopiero po ich przyjęciu przez Radę i Parlament. Ponadto wiele działań w zakresie finansowania jest uzależnionych od sfinalizowania i wdrożenia perspektyw finansowych na lata 2007-2013. Nawet proponowane działania mają zatem charakter orientacyjny.

2.9

EKES zwraca się do Komisji o przekazanie informacji dotyczących budżetu wraz z przejrzystym systemem monitorowania i oceny przedmiotowego komunikatu w konkretnym terminie, na przykład w 2008 r.. Ponadto EKES uważa, że Komisja musi przygotować sprawozdanie obejmujące wszystkie sprawozdania grup ekspertów bezpośrednio związane z komunikatem, a także ocenę przedstawionych zaleceń. Te zalecenia powinny być spójne z wybranym wariantem i działaniami. I wreszcie wysiłki zmierzające do zlikwidowania istniejącej fragmentacji powinny zmierzać do sporządzenia listy osób odpowiedzialnych za koordynację działań proponowanych w dokumencie COM(2005) 488 we wszystkich regionach, państwach członkowskich i instytucjach europejskich. Komisja podjęła wyraźne wysiłki w dokumentach Trendcharts, w których instytucje badawcze i ośrodki innowacji zostały opisane w podziale na kraje, co można wykorzystać jako podstawę do sporządzenia wspomnianej listy. Warto rozważyć doświadczenia virtual agency w Stanach Zjednoczonych w zakresie badań i innowacji.

2.10

EKES zauważa ponadto, że podstawowe koncepcje (badania, innowacja, wiedza i technologia) nie zostały zdefiniowane w komunikacje. Tymczasem Komisja wspierała badania transeuropejskie, aby takie definicje mogły być sformułowane. Eurostat i OECD zdefiniowały innowacje. W ostatnim European Innovation Scorebord na temat stosunku między środkami a wynikami innowacji opracowano pojęcie skuteczności innowacji (innovation efficiency), a badania i rozwój uznano za wkład w innowację. Ponadto należy lepiej rozróżnić działania przeznaczone na rozwój i innowację jako takie od polityki promowania warunków do powstawania innowacji (na przykład szkolenia, przyjmowanie i nadzorowanie mobilnych pracowników, wspieranie MŚP i regionów mniej uprzywilejowanych podczas asymilacji technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT), gdzie koszty są proporcjonalnie większe niż w przypadku innych partnerów). Inaczej mówiąc, należy odróżniać innowację rozumianą jako nowe produkty i usługi na rynku od innowacji rozumianej jako proces. Pierwsza jest warunkiem koniecznym, lecz niewystarczającym do stworzenia wewnętrznej dynamiki wzrostu.

2.11

Komitet prowadzi aktywny monitoring w tej dziedzinie i przygotowuje kilka opinii na temat szerokiego zakresu zastosowania dokumentu COM (2005) 488. Ze względu na brak miejsca, EKES jedynie krótko przywoła swoje opinie, w szczególności opinię w sprawie europejskiej przestrzeni badawczej, gdzie wszystkie tematy poruszane w dokumencie COM (2005) 488 zostały już omówione (CESE 595/2000), zwłaszcza w pkcie 7, poświęconym badaniom naukowym i innowacji technologicznej, i w pkcie 8 na temat potrzeby wymiany personelu między ośrodkami badawczymi a zakładami przemysłowymi.

2.12

W opinii CESE 724/2001 w sprawie nauki i społeczeństwa zwrócono uwagę na rolę badań podstawowych w większości wielkich odkryć. W opinii w sprawie badań podstawowych w Europie (15) i ich korelacji z badaniami stosowanymi podkreślono kwestię patentów w pkcie 2.5, gdzie EKES podkreśla pilną potrzebę utworzenia europejskiego systemu patentów, w ramach którego, podobnie jak w Stanach Zjednoczonych, przyznawano by okres karencji między momentem publikacji naukowej w sprawie odkrycia a patentem na jego wykorzystanie. Uzyskanie takiego wspólnotowego patentu powinno być możliwe w krótkim czasie i spowodować niewielkie koszty. EKES wyraża ubolewanie, że jego prace opóźniły się z powodów językowych.

2.13

W opinii w sprawie naukowców europejskiej przestrzeni badawczej EKES poparł Europejską kartę naukowca (16) oraz — w pkcie 5.4 — postulat wymiany między środowiskiem akademickim a przemysłem i zalecił większe docenianie ekspertów o dużym doświadczeniu, któremu powinny towarzyszyć odpowiednie elementy zabezpieczenia społecznego i warunków mieszkaniowych, a jednocześnie zapewnienie spójności rodzin (pkt 5.5.5). Komitet wydał opinie w sprawie nauki i technologii (17) oraz siódmego programu ramowego na rzecz badań (18), w której wypowiedział się na temat jego znaczenia, finansowania i podziału na programy cząstkowe oraz 9 tematów badawczych będących przedmiotem specjalnych opinii (19).

2.14

W swojej opinii w sprawie konkurencyjności i innowacyjności w latach 2007-2013 (20) Komitet podkreślił znaczenie zaangażowania MŚP i partnerów społecznych w innowacje (21). Uczestnictwo powinno być rzeczywiste, aby innowacje były skuteczne. Przygotowywana opinia w sprawie ram politycznych wzmacniających przemysł wytwórczy UE pochwala aspekt sektorowy, lecz przypomina, że koordynacja wymaga środków, których brakuje w budżecie. Wyraża również nadzieję, że odpowiednia uwaga zostanie poświęcona kwalifikacjom pracowników, stanowiącym aspekt międzysektorowy. Bardziej zintegrowana polityka przemysłowa ma ogromne znaczenie: przemysł zatrudnia ponad 34 miliony osób i pochłania ponad 80 % wydatków na badania i rozwój sektora prywatnego Unii Europejskiej.

3.1

EKES popiera w szczególności wysiłki Komisji zmierzające do powstania konkurencyjnego europejskiego systemu własności intelektualnej i zasad rozpowszechniania wyników badań (2007-2013). Komitet zaleca, aby zwrócić szczególną uwagę na zarządzanie patentami innowacyjnymi w ramach instrumentów wymienionych w pkcie 2.7 i za ich pośrednictwem.

3.2

Lepszy system rozpowszechniania wiedzy ma zasadnicze znaczenie dla konkurencyjności. Należy zauważyć inicjatywę Innovation Relay Centres i pomysł Komisji, aby wykorzystać vouchery dla MŚP w ramowym programie na rzecz konkurencyjności i innowacji w odniesieniu do usług konsultantów w ich strategiach innowacji. Klastry transgraniczne ułatwiają rozpowszechnianie. Ich znaczenie zostanie podkreślone w następnym komunikacie w sprawie klastrów w Europie. Baza danych dotycząca klastrów będzie tworzona od 2006 r.

3.3

EKES kładzie nacisk na duże znaczenie społecznego wymiaru innowacji oraz wykorzystania kapitału ludzkiego i społecznego jako czynników generujących badania i innowacje. Komitet wyraża nadzieję, że następna wersja podręcznika z Oslo (OECD-Eurostat) będzie zawierała odpowiednie statystyki w tej dziedzinie, w tym wskaźniki wykwalifikowanych pracowników i pozostałych miejsc — uniwersytetów, innych placówek oświatowych i platform mieszanych (przemysł/organy państwowe/uniwersytety) — jako elementów generujących innowacje.

3.4

Jeżeli chodzi o pomoc państwa w zakresie innowacji, w istotny sposób wywołującą w przyszłości efekt dźwigni w stosunku do wydatków przedsiębiorstw na badania, EKES pochwala uwagę skierowaną na MŚP, niemniej jednak wnosi, by Komisja traktowała proces tworzenia miejsc pracy jako inwestycje w badania i innowacje, jeśli jego ściśle określonym celem są właśnie owe badania i innowacje. EKES podkreśla również potrzebę pobudzania do tworzenia („starts-ups”) innowacyjnych MŚP z wykorzystaniem takich instrumentów jak kapitał ryzyka i udziale Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego.

3.5

Ważnym czynnikiem w innowacji jest posiadanie dostosowanych zasobów ludzkich na wszystkich szczeblach, zważywszy na światową konkurencję, o której wspomina się w pkcie 2.4.5. Komunikat koncentruje się na zasobach naukowych, tymczasem należałoby również wziąć pod uwagę wykwalifikowanych pracowników niebędących naukowcami. Trzeba także doprowadzić do równowagi między podażą a zapotrzebowaniem na jakość i specjalistyczną wiedzę w zależności od potrzeb sektorów. Aby wypracować skuteczne i szybkie rozwiązania, pożądane jest zaangażowanie wszystkich partnerów społecznych i zainteresowanych stron. EKES wnosi, by Komisja zainicjowała debatę na ten temat.

3.6

Dotyczy to również mobilności, której osiągnięcie wymaga dalszych postępów w sprawie wspólnych europejskich kart kompetencji, które są niezbędne w odniesieniu do każdego sektora lub zagadnienia. Nie należy również zapominać o jakościowym wymiarze edukacji (wartości, równość szans). Ponieważ DG ds. Zatrudnienia oraz Edukacji i Kultury zajmuje się również zagadnieniem zasobów ludzkich, należy włączyć jej inicjatywy w zakresie badań i innowacji do omawianego komunikatu w celu uwzględnienia wszystkich aspektów tego tematu.

3.7

EKES wzywa Komisję do promowania badań i innowacji we wszystkich możliwych sektorach: problem konkurencyjności nie występuje wyłącznie w sektorze zaawansowanych technologii. Strategiczne zarządzanie zmianami, następujące po masowym wchłanianiu nowych technologii przez MŚP, mogłoby zostać włączone do proponowanych działań. Udział partnerów społecznych i innych zainteresowanych stron miałby tutaj istotne znaczenie.

3.8

Opinia EKES-u jest zgodna z uwagami przedstawionymi w sprawozdaniu Esko Aho co do tego, że przedsiębiorstwa zatrudniające ponad 250 pracowników nie są dostatecznie zauważane, co jest prawdopodobnie spowodowane zbyt wąską definicją MŚP w stosunku do definicji stosowanej w Stanach Zjednoczonych i Japonii. EKES zwraca szczególną uwagę na finansowanie innowacyjnych MŚP jako element niezbędny do powstania innowacyjnej gospodarki europejskiej cechującej się spójnością społeczną. Fakt, że region Emilia Romania, objęty programem Paxis, jest jednym z najbardziej aktywnych, nie budzi zdziwienia, chociaż inne wskaźniki innowacji we Włoszech są mniej zachęcające. Również usługi wsparcia dla przedsiębiorstw muszą być tak wyspecjalizowane, aby odpowiadały szczególnym cechom różnych form MŚP (takich jak spółdzielnie, inne przedsiębiorstwa z sektora gospodarki społecznej itp.).

3.9

EKES chciałby, aby Komisja uwzględniła działania na rzecz badań i innowacji w innych regionach. Komisja przyjmuje wizję światową w TrendCharts i wielu inicjatywach. Za komunikatem nr 346 z 25 czerwca 2001 r. w sprawie międzynarodowego wymiaru Europejskiego Obszaru Badawczego, szósty program ramowy wyraźnie opowiadał się w części INCO za zachęceniem do udziału krajów trzecich, a siódmy program ramowy kontynuuje te założenia. Działania te mogłyby zostać bardziej docenione w ramach specjalnej części proponowanego wachlarza środków. Także rola środowisk miejskich i metropolii zasługuje na głębsze zbadanie.

3.10

EKES zaleca Komisji, aby oceniła czas upływający między inwestycją technologiczną, liberalizacją i restrukturyzacją, zakładając że przedsiębiorstwa, zwłaszcza większe, powinny uwzględnić zmiany w kontroli w tym samym czasie co potrzeby w zakresie inwestycji w badania i innowację (na przykład w energię, transport i przemysł sieciowy).

3.11

Ponadto EKES ostrzega, że może wystąpić konieczność znalezienia właściwej równowagi między promowaniem innowacji w zakresie wspólnego marketingu oraz licencjonowania nowych produktów i usług przez różne przedsiębiorstwa a prawem konkurencji.

3.12

EKES uważa, że innowacja jest wkładem do konkurencyjnej gospodarki opartej na spójności społecznej, nie jest natomiast jej wynikiem końcowym jako takim. Wiedząc, że jest to wyzwanie, EKES wzywa Komisję do stworzenia statystyk i promowania badań, aby skuteczniej zmierzyć związki między innowacją, konkurencyjnością a spójnością społeczną, co pozwoli ocenić jej wyniki w sposób jasny i skuteczny oraz przekazać je obywatelom w przekonujący sposób. Jak zostało to określone przez innych, należy przyjąć ambitną konstrukcję i śmiałe misje technologiczne, by stworzyć właściwą wartość społeczną i polityczną (Dosi i in., 2005).

3.13

Ponadto, biorąc pod uwagę innowację jako system, EKES zwraca się do Komisji o skoordynowanie działań z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym, aby zapewnić synergię między programami Banku, Europejskim Funduszem Inwestycyjnym, siódmym programem ramowym na rzecz badań i programem ramowym na rzecz konkurencyjności i innowacji, aby innowacja była systemem ustrukturyzowanym i dynamicznym.

16.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 309/15

1.1

Wniosek ten, dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie produktów leczniczych terapii zaawansowanej, zmieniający dyrektywę 2001/93/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 726/2004, przyjmujemy z zadowoleniem.

1.2

W sytuacji, kiedy postęp naukowy dokonuje się w coraz szybszym tempie, zwłaszcza w dziedzinie biotechnologii, jasność, ścisłość i kompetencja są rzeczywiście ważne.

1.3

Celem tego wniosku jest zarówno ujęcie terapii zaawansowanych w jednolity system, uzupełnienie obecnych luk prawnych, jak i wzmocnienie specyficznej oceny prowadzonej w ramach tych nowych dziedzin przez Europejską Agencję Produktów Leczniczych. Umożliwiłoby to:

1.4

Obrane ramy prawne muszą ujmować zagadnienie całościowo i trwale w sposób możliwy do zastosowania we wszystkich państwach członkowskich, jeśli chcemy odpowiednio uwzględnić specyfikę produktów leczniczych terapii zaawansowanej.

1.5

Wybrano formę rozporządzenia, gdyż wydaje się ona najodpowiedniejszym instrumentem prawnym, tym bardziej, że dopóki nie wprowadzi się specyficznego rozwiązania prawnego, obecnie występujące w Unii Europejskiej problemy zdrowia publicznego związane z produktami leczniczymi terapii zaawansowanej nie będą mogły zostać rozwiązane.

1.6

Tym niemniej wniosek w sprawie rozporządzenia zawiera pewne aspekty, które ze względu na przytoczone definicje mogą utrudnić wdrażanie dyrektywy dotyczącej wyrobów medycznych. Należy dołożyć starań, by w wersji ostatecznej odpowiedziano na wiele pytań i rozwiano ewentualne wątpliwości:

2.1

Szczegółowa analiza poszczególnych artykułów rozporządzenia będącego przedmiotem wniosku narzuca kilka uwag, pytań i zaleceń. W odniesieniu do artykułu 2 „Definicje” (1):

2.2

Definicje dotyczące terapii genowej oraz somatycznej terapii komórkowej na ogół nie są kłopotliwe ze względu na to, że dystans wobec nich i doświadczenie umożliwiły osiągnięcie porozumienia w tej sprawie; produkty te zostały zakwalifikowane jako produkty lecznicze i jako takie podpadają już pod przepisy wspólnotowe.

2.2.1

Definicja produktu wywodzącego się z inżynierii tkankowej zdaje się bardziej złożona. Ponieważ obecna wersja art. 2 ust. 1 lit. b) stwierdza w pierwszym tiret, że produkt inżynierii tkankowej „zawiera zmodyfikowane komórki lub tkanki […]”, nie wprowadzając przy tym uściślenia: „jako integralną część”, zalicza ona w istocie do innowacyjnych produktów leczniczych również wyroby medyczne, które zawierają „jako składnik pomocniczy” produkty inżynierii tkankowej, odbierając tym samym sens postanowieniom zawartym w omawianym obecnie wniosku dotyczącym dyrektywy w sprawie wyrobów medycznych.

2.2.2

Również sposób sformułowania drugiego tiret art. 2 ust. 1 lit. b) stwarza problemy związane z wdrożeniem, a w szczególności z faktem, że pokrywa się on z dyrektywą w sprawie wyrobów medycznych: ponieważ produkty inżynierii tkankowej wchodzą w zakres prawodawstwa dotyczącego leków, należy wspomnieć ich działanie podstawowe w zakresie leczenia i zapobiegania chorobom, czy też modyfikowania czynności fizjologicznych poprzez wykorzystanie działania farmakologicznego, immunologicznego lub metabolicznego, a nie ograniczać się do ich „właściwości regeneracji, naprawy lub zastępowania tkanki ludzkiej”, które są właściwe również dla niektórych rodzajów wyrobów medycznych.

2.3

Należy podkreślić wysiłki na rzecz jak najściślejszego określenia czym jest „produkt wywodzący się z inżynierii tkankowej”. Tym niemniej różnica w stosunku do terapii komórkowej (przeszczep szpiku kostnego, przeszczep komórek macierzystych, przeszczep krwi pępowinowej, somatyczne lub zarodkowe komórki macierzyste...) nie jest jasna.

2.4

W trosce o uściślenie tej definicji Komitet proponuje, by przykłady produktów uznawanych obecnie za produkty wywodzące się z inżynierii tkankowej mogły posłużyć za punkt wyjściowy do przemyśleń w tej sprawie. W ten sposób można by lepiej zrozumieć to zagadnienie. Doskonale przecież wiadomo jakie debaty i kontrowersje wywiązują się zwłaszcza na temat zarodkowych komórek macierzystych.

2.5

Aspekty etyczne nie budzą obecnie wątpliwości, oprócz zagadnienia ludzkich zarodkowych komórek macierzystych (HESC).

2.6

Głównym punktem spornym w tej kontrowersji jest sposób uzyskiwania komórek macierzystych. Chodzi tu zwłaszcza o transfer jądra komórki somatycznej (zwany też klonowaniem); technika ta wzbudza wiele wątpliwości natury etycznej i do chwili obecnej w jej kwestii nie osiągnięto żadnego porozumienia w Unii Europejskiej. Najczęściej zastrzeżenia dotyczą możliwości klonowania reprodukcyjnego, handlu komórkami jajowymi oraz sprzedaży części ciała człowieka.

2.7

Praktyki tego typu zostały jednoznacznie potępione w europejskiej konwencji w sprawie bioetyki (Konwencja z Oviedo, 1998 r.) oraz przez międzynarodowy komitetu bioetyki (UNESCO 1997 r.).

2.8

Wobec braku porozumienia pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej decyzje o stosowaniu HESC leżą w kompetencji poszczególnych krajów.

2.9

Zawarte w motywach (2) uściślenie jest więc bardzo istotne, gdyż bierze ono pod uwagę rzeczywistość debaty w tej sprawie i przypomina, że „uregulowania prawne dotyczące produktów leczniczych terapii zaawansowanej na poziomie Wspólnoty nie powinny kolidować z decyzjami państw członkowskich o zezwoleniu na wykorzystywanie konkretnych rodzajów komórek ludzkich, jak np. zarodkowych komórek macierzystych czy komórek zwierzęcych”.

2.10

Dokument ów nie zmierza również do tego, by „wpływać na stosowanie ustawodawstwa krajowego zakazującego lub ograniczającego sprzedaż, dostarczanie lub stosowanie produktów leczniczych zawierających takie komórki, składających się z nich bądź sporządzonych na ich bazie”.

3.1

Harmonizacja ta, porównując zasady dotyczące pozostałych nowoczesnych produktów biotechnologicznych, co do których istnieją regulacje prawne na szczeblu wspólnotowym, polega na scentralizowanej procedurze udzielania zgody, czyli jednolitej naukowej ocenie jakości, bezpieczeństwa i skuteczności produktu leczniczego terapii zaawansowanej.

3.2

Z samego charakteru tychże terapii zaawansowanych wynika wymóg badań przedklinicznych i klinicznych, porównawczych w stosunku do terapii klasycznej, zwłaszcza pod względem ekspertyzy lekarskiej, programu zarządzania ryzykiem oraz nadzoru farmaceutycznego już po uzyskaniu zgody na wprowadzenie produktu do obrotu (AMM).

3.3

Tekst opiniowanego rozporządzenia trafnie podkreśla konieczność wypracowania przez Komitet ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi (CHMP (3)) wiedzy specjalistycznej dotyczącej oceny tych produktów, zwłaszcza dzięki włączeniu stowarzyszeń pacjentów do grup oceny.

3.4

Zasadnicze znaczenie ma tu propozycja utworzenia Komitetu Terapii Zaawansowanych (CAT (4)), z którą Komitet ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi przy Europejskiej Agencji Leków powinien się konsultować we wszystkich sprawach dotyczących oceny danych w zakresie produktów leczniczych terapii zaawansowanych zanim wyda ostateczne orzeczenie naukowe w tej sprawie.

3.5

Utworzenie Komitetu Terapii Zaawansowanych umożliwi zebranie najlepszych dostępnych w chwili obecnej ekspertów wspólnotowych zajmujących się tymi zagadnieniami oraz wybranych przedstawicieli zainteresowanych stron.

3.6

Utworzenie takiej agencji jest usprawiedliwione, gdyż umożliwi to zdefiniowanie nie tylko procedur naukowych, lecz również znormalizowanie właściwych wzorców klinicznych i wzorców wytwarzania oraz prowadzenie ich oceny aż do momentu dopuszczenia do obrotu (AMM), a także w późniejszym okresie (post-AMM).

3.7

Ważne jest też przypomnienie zasady, że „komórki i tkanki ludzkie zawarte w produktach leczniczych terapii zaawansowanej powinny być pobierane w oparciu o dobrowolne i honorowe dawstwo”. W ten sposób można przyczynić się do podniesienia norm bezpieczeństwa dotyczących tkanek i komórek, do uniknięcia ryzyka handlowania częściami ciała człowieka oraz do ochrony zdrowia ludzkiego.

3.8

Doradcza rola Europejskiej Agencji Leków została tu potwierdzona i będzie ona miała decydujące znaczenie na wszystkich etapach — w zakresie wytwarzania produktów leczniczych terapii zaawansowanych, wzorcowych sposobów wytwarzania czy zasad dotyczących opisu właściwości produktu, oznakowania, ulotek ze szczegółami technicznymi, a także jeśli chodzi o wyznaczenie granicy oddzielającej dany produkt od produktów należących do innych dziedzin (jak np. kosmetyków czy niektórych wyrobów medycznych), które mogą się pojawić wraz z rozwojem nauki.

3.8.1

Niektórzy stwierdzają, że stosowane tu procedury mogą za sobą pociągać wysokie koszty, podczas gdy procedury krajowe są zazwyczaj bardziej oszczędne oraz że okres przejściowy w procedurach krajowych jest dłuższy (5 lat), gdy tymczasem okres przejściowy w Unii Europejskiej wynosi 2 lata. Zdecentralizowane procedury krajowe pociągają za sobą ryzyko polityczne — dostęp do nich może być utrudniony ze względu na brak gotowości, stąd też jedni mogą z go mieć, a inni nie.

3.9

Słusznie został też podjęty w omawianym wniosku (5) aspekt ekonomiczny. W kontekście konkurencji światowej pomiędzy przedsiębiorstwami działającymi w dziedzinie ochrony zdrowia, jest rzeczą podstawowej wagi, by Unia Europejska zajmowała należne jej miejsce tak na rynku wewnętrznym, jak i poza nim.

3.10

Niestabilność gospodarcza wynikająca z niepewności i z szybkiego rozwoju dziedzin naukowych oraz wysokie koszty badań pociągają za sobą znaczne opóźnienia jeśli chodzi o duże i trwałe inwestycje w dziedzinie produktów leczniczych, a zwłaszcza produktów leczniczych terapii zaawansowanych.

3.11

Co więcej, często to właśnie małe i średnie przedsiębiorstwa przeprowadzają badania, które są konieczne, by wykazać jakość i bezpieczeństwo niekliniczne produktów leczniczych terapii zaawansowanych, przy czym często nie opierają się one na wcześniejszych doświadczeniach z dziedziny farmaceutycznej (mają zazwyczaj charakter „spin-off” — pochodzą z laboratoriów biotechnologicznych lub od producentów wyrobów medycznych).

3.12

Wniosek, by podtrzymywać i zachęcać do prowadzania takich badań, by wprowadzić „system oceny i certyfikacji otrzymanych danych przez Agencję, niezależny od składania wniosków o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu” zdaje się trafny.

3.12.1

Tym niemniej, inżynieria tkankowa pozwala uzyskiwać produkty opracowane przez MŚP, firmy rozpoczynające działalność w sektorze nowoczesnych technologii (start-up), firmy typu spin-off (które wyłoniły się z większych firm celem rozwinięcia własnego projektu innowacyjnego), które nie są firmami farmaceutycznymi. Stąd też narzucają się tu następujące uwagi:

3.13

Cel ułatwienia oceny wszelkich późniejszych wniosków o dopuszczenie do obrotu w oparciu o te same dane jest godzien poparcia i warto zachęcać do jego realizacji.

3.14

Tym niemniej należy być ostrożnym i, w razie potrzeby, dostosować tego typu przepisy mając na uwadze szybką ewolucję danych naukowych (np. ograniczony czas ważności danych, warunki ich przechowywania), stałą ochronę zdrowia pacjentów i, ogólnie rzecz biorąc, dbałość o postępowanie zgodne z zasadami etyki.

3.15

Przewidywane „sprawozdanie z wykonania omawianego projektu rozporządzenia z uwzględnieniem zdobytych doświadczeń” mogłoby stworzyć doskonałą okazję do debaty na szczeblu zainteresowanych instancji (zwłaszcza Komitetu Terapii Zaawansowanych (CAT) oraz Komitetu ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi (CHMP)).

3.15.1

Tymczasem podporządkowanie CAT-u CHMP-owi — oryginalny zespół ekspertów zależny od CHMP — bardzo obciąża procedury i może ewentualnie powodować niepotrzebne sprzeczności.

3.16

Ogólnie rzecz biorąc przewidziane do opublikowania sprawozdanie (rozdział 8, artykuł 25) mogłoby zawierać nie tylko „wyczerpujące informacje na temat różnych typów produktów leczniczych terapii zaawansowanej dozwolonych zgodnie z niniejszym rozporządzeniem”, lecz również informacje i wnioski dotyczące bodźców przewidzianych w rozdziale 6 (artykuły 17-18-19): „Doradztwo naukowe”, „Rekomendacja naukowa w sprawie klasyfikacji terapii zaawansowanej” i „Certyfikacja jakości i danych nieklinicznych”.

4.1

Ogólnie wniosek o rozporządzenie jest trafny i przydatny. W trosce o pacjentów umożliwia on stałe śledzenie rozwoju odkryć naukowych oraz ustalanie definicji i warunków korzystania z produktów leczniczych terapii zaawansowanych.

4.1.1

Choć z punktu widzenia pacjenta można żywić wielkie nadzieje na wyeliminowanie cierpienia ludzkiego dzięki tym nowatorskim technologiom — szczególnie w zakresie medycyny regeneracyjnej –, konieczne jest jednak nadzorowanie badań za pomocą podstawowych testów, zgodnie z protokołem zapewniającym pacjentom całkowite bezpieczeństwo, nie zapominając o zagadnieniu niewykorzystanych odpadów czy o środowisku naturalnym. W tym sensie do głównych celów (punkt 2.1 uzasadnienia) należy obok wysokiego poziomu ochrony zdrowia włączyć także zapewnienie dobrej jakości usług medycznych.

4.2

Omawiany tekst jest ważny, zwłaszcza w zakresie terapii genowej i somatycznej terapii komórkowej. Przyjęte zastrzeżenia, zarówno w odniesieniu do definicji, jak i do wprowadzania produktów wywodzących się z inżynierii tkankowej, wyraźnie wskazują na to, że omawiany wniosek w sprawie rozporządzenia nie zmierza do rozwiązania tego problemu czy do wyjścia poza debaty prowadzone w poszczególnych państwach członkowskich, co wynika z faktu, że rozważania natury etycznej nie zostały zamknięte i że chodzi tu w gruncie rzeczy o interpretację pewnego ideału humanizmu.

4.2.1

Omawiany wniosek w sprawie rozporządzenia stwarza warunki dla uniknięcia luki regulacyjnej, która istnieje zarówno we wniosku w sprawie dyrektywy dotyczącej wyrobów medycznych, jak i w omawianym wniosku. Ocena ryzyka, jako zasada ogólna, obejmuje zakres stosowania produktów leczniczych terapii zaawansowanych i wyrobów medycznych. Komplikacja może pojawić się tam, gdzie mamy do czynienia z produktami złożonymi (tzn. z wyrobami medycznymi zawierającymi elementy inżynierii tkankowej): w takim wypadku należy zagwarantować zarówno jakość, jak i bezpieczeństwo. Ocena musi dotyczyć również skuteczności zastosowania innowacyjnego produktu leczniczego w konkretnym wyrobie medycznym.

4.3

Komitet wydaje pozytywną opinię w sprawie omawianego wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie produktów leczniczych terapii zaawansowanej, zmieniającego dyrektywę 2001/83/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 726/2004, wskazując niemniej jednak kluczowe aspekty wymagające jasnych rozwiązań, które zapewniłyby prawidłowe wdrożenie dyrektywy.

16.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 309/18

1.1

Niniejsza opinia została wydana na wniosek Komisji i stanowi kontynuację opublikowanego przez nią w marcu 2005 r. komunikatu: „Poprawa otoczenia regulacyjnego w dziedzinie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w Unii Europejskiej” (1).

1.2

Uproszczenie powinno doprowadzić do powstania otoczenia regulacyjnego wysokiej jakości, łatwiejszego do zrozumienia i przyjaznego odbiorcom.

1.3

Powinno także zapewnić lepsze przestrzeganie prawodawstwa UE oraz, w ramach tego samego procesu, wzmocnić jego legitymację.

1.4

Komitet uważa, że na państwach członkowskich spoczywa odpowiedzialność za zapewnienie odpowiedniej transpozycji unijnych przepisów do prawa krajowego oraz za ich egzekwowanie. Komitet uznaje, że Porozumienie międzyinstytucjonalne w sprawie lepszego stanowienia prawa (2) zawiera kodeks postępowania państw członkowskich na rzecz lepszej transpozycji i stosowania dyrektyw WE. Istotne znaczenie ma zapewnienie, by powstałe w ten sposób ramy regulacyjne na szczeblu krajowym były w swej treści możliwie wyważone i jednocześnie proste dla przedsiębiorstw, pracowników, konsumentów i innych podmiotów społeczeństwa obywatelskiego.

1.5

Komitet pragnie zaangażowania podmiotów społeczno-zawodowych w procedury komitologii związane z uproszczeniem regulacji, w formie zbliżonej do komitetów powołanych w ramach inicjatywy SLIM, ale w sposób bardziej systematyczny i na etapie opracowywania regulacji, nie zaś a posteriori, jak miało to miejsce w przypadku inicjatywy SLIM.

1.6

Komitet pragnie, by Komisja częściej przeprowadzała konsultacje z zainteresowanymi stronami, podobne do tych, które doprowadziły do opublikowania rozpatrywanego komunikatu. Komitet uważa, że znacznie ułatwiłoby to współregulację (3), o której mowa w pkt. 3 lit. d) komunikatu Komisji. Równocześnie Komitet wyraża ubolewanie z powodu braku zamieszczenia jakiejkolwiek wzmianki na temat samoregulacji (4), do czego EKES wzywał już od pewnego czasu (5).

1.6.1

Komitet przyznaje wszakże, iż w przypadku samoregulacji istnieje niebezpieczeństwo, że zamiast stosować wiążące ich przepisy, uczestnicy sami będą zawierać dobrowolne umowy, których postanowienia mogą realizować bądź nie.

1.7

Europejski Trybunał Sprawiedliwości odgrywa coraz większą rolę w wykładni dyrektyw Wspólnoty Europejskiej, a ponadto stanął przed koniecznością wykładni niejednoznacznych niekiedy sformułowań zawartych w dyrektywach przyjętych w procedurze współdecyzji. ETS jest także coraz częściej proszony przez sądy krajowe o wytyczne w tych dziedzinach, w których sądy te pełnią rolę uzupełniającą. Komitet zwraca uwagę na postępy osiągnięte przez ETS polegające na zmniejszeniu o 12 % liczby zawisłych spraw dotyczących braku zgłoszenia przepisów krajowych, nieprawidłowego stosowania oraz nieprzestrzegania dyrektyw WE.

1.8

Komitet jest świadom znaczenia rozpatrywanego komunikatu Komisji dla realizacji programu lizbońskiego, w realizacji którego odnotowano bardzo nieznaczne postępy ze względu na niechęć rządów państw członkowskich do wypełnienia zobowiązań podjętych w Lizbonie.

1.9

EKES ze szczególnym zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie Komisji do szerszego korzystania z technologii informacyjnych oraz wyraża nadzieję, że Komisja dopilnuje, by wszelkie przyjęte zasady w zakresie udoskonalonych technologii informacyjnych były zgodne z zasadami krajowymi (a raczej, aby zasady krajowe pozostawały w zgodzie z unijnymi).

1.10

EKES zawsze wyrażał poparcie dla deklaracji sześciu prezydencji zatytułowanej „Przyspieszenie reformy regulacyjnej w Europie” z dnia 7 grudnia 2004 r. (6) oraz ma nadzieję, że kolejne prezydencje będą popierać tę deklarację (7).

1.11

Komitet jest świadom raportu Parlamentu Europejskiego w sprawie lepszego stanowienia prawa, a w szczególności raportu Garganiego w sprawie strategii na rzecz uproszczenia środowiska regulacyjnego  (8).

1.12

Komitet zdaje sobie sprawę, że Komisja w obecnym składzie podejmuje intensywne starania na rzecz wykorzystania doświadczeń zdobytych w ramach inicjatyw sektorowych SLIM i BEST. Działania ramowe (luty 2003 r. — grudzień 2004 r.) doprowadziły do poddania kontroli około 40 sektorów polityki oraz przyjęcia przez Komisję około 40 projektów uproszczenia. Obecnie nadal trwają prace dotyczące dziewięciu projektów uproszczenia związanych z tym programem.

1.13

Komitet jest świadom, że także rozszerzenie Unii Europejskiej do liczby 25 państw członkowskich doprowadziło do zwiększenia obowiązków regulacyjnych zarówno służb Komisji, jak i administracji nowych państw członkowskich.

1.14

Uproszczenie i lepsze stanowienie prawa stanowią wzajemnie się uzupełniające działania, w które zaangażowane są Rada, Parlament oraz Komisja, zasięgając w razie potrzeby opinii EKES-u i KR-u.

1.15

Komitet potwierdza, podobnie jak w wielu poprzednich opiniach, że podziela stanowisko dotyczące konieczności ograniczenia obciążeń regulacyjnych i finansowych dla przedsiębiorstw, a w szczególności dla MŚP.

2.1

Przez lata swojej działalności Komitet wydał szereg opinii dotyczących uproszczenia, poczynając od opinii wydanej na wniosek Rady Europejskiej w 1995 r., kiedy to powołano grupę roboczą z zadaniem rozważenia metod uproszczenia unijnych przepisów.

W powyższych opiniach EKES wskazywał, że:

2.2

Uproszczeniu musi towarzyszyć lepsze wdrożenie i stosowanie. W rozpatrywanym komunikacie Komisji uwzględniono niektóre wnioski z poprzednich dokumentów EKES-u, stwierdzając, że „uproszczenie prawa nie jest nową kwestią”. Komunikaty Komisji poświęcone tej kwestii zaczęły ukazywać się od 1997 r., tj. dwa lata po tym, jak EKES po raz pierwszy wezwał do uproszczenia.

3.1

W komunikacie stwierdzono, że uproszczenie należy przeprowadzić nie tylko na szczeblu wspólnotowym, lecz także w państwach członkowskich, aby ułatwić działania obywateli i podmiotów gospodarczych oraz zapewnić ich większą opłacalność.

3.2

Istotnym elementem nowej strategii uproszczenia na szczeblu UE jest przegląd wspólnotowego dorobku prawnego (acquis). Na podstawie praktycznych doświadczeń zainteresowanych stron ustalono ambitny, trzyletni program ciągły (2005-2008), oparty na strategii ustawicznych, szczegółowych ocen sektorowych.

3.3

Przyjęta przez Komisję strategia uproszczenia została oparta na pięciu instrumentach (10):

3.4

W komunikacie Komisji stwierdzono, że powodzenie programu zależy od wsparcia ze strony pozostałych instytucji UE, a przede wszystkim ze strony państw członkowskich. Istotne będzie uznanie przez te państwa potrzeby dopilnowania, by treść krajowych przepisów przyjmowanych w celu wdrożenia unijnego prawodawstwa była jak najbardziej zbliżona do pierwotnych dyrektyw uzgodnionych w ramach procedury współdecyzji oraz by państwa te powstrzymały się od ich uzupełniania (czyli tzw. „pozłacania” (ang. gold-plating)).

3.5

W komunikacie uwzględniono rezultaty szerokich konsultacji z udziałem państw członkowskich i zainteresowanych stron. Wynika z nich, że projekty UE powinny:

Ostatnia z wymienionych kwestii jest przypuszczalnie najdalej idącym postulatem zainteresowanych stron.

W załączniku 2 do komunikatu Komisji wyszczególniono 222 środki na rzecz uproszczenia. Program uproszczenia przygotowany przez Komisję obejmuje okres 2005-2008.

3.6

Pierwsza dyrektywa w sprawie prawa spółek (68/151/EWG) została uproszczona, zaktualizowana i unowocześniona w 2003 r. w celu maksymalnego zwiększenia potencjału związanego z nowoczesnymi instrumentami i technologiami informacyjnymi oraz poprawy przejrzystości w publicznych spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością. Jednakże zmodyfikowaną dyrektywę można byłoby także objąć zakresem ewentualnych działań na rzecz przekształcenia i ujednolicenia. Pod koniec ubiegłego roku rozpoczęto publiczne konsultacje w celu uzyskania opinii zainteresowanych stron na temat przewidywanych działań.

4.1

Ogólnie rzecz biorąc, nie można błędnie pojmować „uproszczenia” jako środka wprowadzenia deregulacji tylnymi drzwiami. Nie należy podkopywać ani rozmywać standardów społecznych — zwłaszcza zaś standardów ochrony pracowników, konsumentów i środowiska naturalnego — w rezultacie uproszczenia procedur administracyjnych.

4.2

Komitet z zadowoleniem przyjmuje komunikat oraz podziela stanowisko Komisji, że powodzenie działań na rzecz uproszczenia otoczenia regulacyjnego zależy w takiej samej mierze od instytucji europejskich, co od państw członkowskich i ich organów regulacyjnych.

4.2.1

Dobrze byłoby, jeśliby został stworzony kodeks postępowania, jak sugerowano wcześniej w opiniach Komitetu (13) (patrz również załącznik 1).

4.2.2

EKES przypomina, że udana realizacja programu uproszczenia nie będzie zależała wyłącznie od zdolności Komisji do przygotowania odpowiednich projektów, lecz także od zdolności władz legislacyjnych do ich przyjęcia w rozsądnym terminie.

4.2.3

Należy przypomnieć, że w § 36 Porozumienia międzyinstytucjonalnego w sprawie lepszego stanowienia prawa stwierdzono, że „w terminie 6 miesięcy od daty wejścia w życie niniejszego porozumienia, Parlament Europejski i Rada, których zadaniem, jako władz legislacyjnych, jest przyjęcie w końcowym etapie wniosków dotyczących uproszczonych aktów, muszą zmodyfikować stosowane metody pracy poprzez ustanowienie np. doraźnych organów, których zadaniem byłoby uproszczenie prawodawstwa”.

4.3

W komunikacie wskazano na znaczenie inicjatywy dotyczącej uproszczenia dla MŚP i konsumentów. Niewłaściwie skonstruowane przepisy unijne lub krajowe powodują u konsumentów niepewność w zakresie przysługujących im praw i możliwych do wykorzystania środków zaradczych.

4.4

Komitet z zadowoleniem przyjmuje także zobowiązanie Komisji do udoskonalenia procedury przeprowadzania oceny oddziaływania, nie tylko w zakresie obciążeń dla przedsiębiorstw, ale także wpływu na konsumentów, osoby w niekorzystnej sytuacji (np. osoby niepełnosprawne) oraz na środowisko naturalne. Zgodnie z deklarowanym celem procesu lizbońskiego, polegającym na tworzeniu liczniejszych i lepszych miejsc pracy, zasadniczo pozytywne znaczenie miałyby oceny oddziaływania w odniesieniu do pracowników i zatrudnienia. Ze szczególnym zadowoleniem przyjęto zalecenie dotyczące szerszego wykorzystania instytucji „jednego okienka” (ang. one-stop-shops) oraz wskazanie na możliwość zezwolenia w niektórych dyrektywach na wprowadzenie badań „wirtualnych” bądź „własnych” w odniesieniu do pojazdów silnikowych.

4.5

Dobrze byłoby, jeśliby Komisja mogła sporządzić ocenę oddziaływania w celu uzasadnienia swojego wycofania wniosków, tak jak jest to teraz czynione w przypadku nowych wniosków.

5.1

Z komunikatu wynika, że procedura dostosowywania dyrektyw do postępu technicznego (procedura komitologii) musi być bardziej przejrzysta. Postulat ten wysuwany jest często przez Parlament Europejski. Jednakże odpowiedzialność za zapewnienie tej przejrzystości spoczywa również na państwach członkowskich. Procedura komitologii realizowana jest przez ekspertów krajowych, tymczasem wiele wskazuje na to, że owi eksperci nie uwzględniają stanowiska swojego rządu w działaniach podejmowanych w ramach komitologii (przykładem jest dyrektywa ptasia z 1979 r., do której eksperci dołączyli załączniki techniczne już po tym, jak ministrowie zaakceptowali samą dyrektywę na forum Rady).

5.2

Należy podkreślić znaczenie uproszczenia dla konsumentów, przedsiębiorstw, partnerów społecznych i innych zainteresowanych stron. Sprzeczności między krajowymi przepisami wykonawczymi i pierwotnymi dyrektywami WE, na których przepisy te zostały oparte, powodują znaczne zwiększenie liczby spraw rozpatrywanych przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS). Zadaniem Trybunału jest wprawdzie wykładnia przepisów, jednak coraz częściej musi on uzupełniać unormowania, które wydają się przeoczone, lub też interweniować w przypadku, gdy konieczność jednomyślnego stanowienia przez Radę uniemożliwiła przyjęcie odpowiedniego aktu, np. w sprawach podatkowych. Problemem jest jednak fakt, że ETS coraz częściej odgrywa rolę uczestnika politycznego procesu decyzyjnego. Do tego zaś brak Trybunałowi jasnej politycznej podstawy, nie mówiąc o tym, że rola taka wykracza poza zakres jego kompetencji. Podejmuje on zatem decyzje, które powinny należeć do demokratycznie wybranych organów.

5.3

EKES przyjmuje do wiadomości wysiłki podjęte przez samą Komisję, których efektem było kilkaset uchylonych aktów i deklaracji o utracie mocy, co powinno przyczynić się do znaczącego ograniczenia rozmiarów acquis. Nie musi to jednak oznaczać ograniczenia obciążeń dla przedsiębiorstw, pracowników, konsumentów oraz pozostałych zainteresowanych stron. Komitet zauważa, że nadal istnieją dziedziny, w których niezbędne jest ustanowienie kolejnych przepisów na szczeblu UE w celu ochrony środowiska naturalnego oraz praw pracowników, konsumentów i grup mniej uprzywilejowanych (takich jak osoby niepełnosprawne lub inne mniejszości) i zagwarantowania im pełnego dostępu do korzyści związanych z jednolitym rynkiem.

5.3.1

Z drugiej strony, najczęstszym ze stosowanych dotychczas zabiegów była aktualizacja. Chociaż umożliwia ona wprowadzenie niezbędnych zmian, nie zawsze udaje się przy tej okazji doprowadzić do uproszczenia. wręcz przeciwnie, niekiedy nakładane są środki, tak że stare i nowe uregulowania istnieją obok siebie w niektórych państwach członkowskich, co powoduje zagubienie zainteresowanych podmiotów. Podmioty wprowadzające prawo w państwach członkowskich mogą mieć wątpliwości co do tego, czy działają zgodnie z instytucjami prawnymi.

5.3.2

Instrumenty uproszczenia przewidziane w poszczególnych projektach uproszczenia zawartych w programie obrotowym powinny zostać dokładnie określone w odpowiednim uzasadnieniu, a we właściwych przypadkach także w dołączonej ocenie wpływu. Służby Komisji powinny uważnie monitorować proces rozpatrywania tych projektów w ramach międzyinstytucjonalnej procedury decyzyjnej w celu upewnienia się, że nie zostaną one pozbawione elementów służących uproszczeniu, zgodnie z wymogami porozumień międzyinstytucjonalnych (w sprawie techniki kodyfikacji (14), techniki przekształcania (15) oraz lepszego stanowienia prawa (16)).

5.4

Komitet ponownie zwraca uwagę na długą serię opinii poświęconych potrzebie poprawy otoczenia regulacyjnego oraz uproszczenia, w szczególności na najnowszą opinię w sprawie lepszego stanowienia prawa  (17) przyjętą na wniosek prezydencji brytyjskiej o sporządzenie opinii rozpoznawczej.

5.5

Komitet ponownie przywołuje często wyrażany postulat dotyczący kontynuacji procesu poprawy otoczenia regulacyjnego oraz uproszczenia, zgodnie z deklaracją sześciu prezydencji (18).

16.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 309/22

1.1

Jednym z priorytetów programu działania dla służb celnych we Wspólnocie (Customs 2007), zatwierdzonego przez Radę w 2002 r., jest pełna reforma obecnego Wspólnotowego kodeksu celnego [rozporządzenie Rady (EWG) nr 2913/92], który stał się przestarzały w związku ze zmianami rynkowymi i technologicznymi, przyjęciem traktatów, a przede wszystkim rozszerzeniem UE.

1.2

Pomysł, aby zaproponować całkowicie zmieniony kodeks, wynika ze stwierdzenia, że poprzedni kodeks, który wciąż obowiązuje, „nie nadąża […] ani za radykalnymi zmianami środowiska, w którym prowadzony jest handel międzynarodowy, […] ani za zmianami w zakresie prac celnych”. Omawiany wniosek jest spójny z polityką wspólnotową, w szczególności z zasadami rynku wewnętrznego i ochrony konsumentów oraz ze strategią lizbońską, i stanowi podstawę późniejszych działań, których celem jest racjonalizacja systemów i procedur celnych oraz dostosowanie zasad zgodnie z tworzeniem wspólnych norm rządzących systemami informatycznymi państw członkowskich.

1.2.1

W opinii Komisji wszystkie te działania pozwolą wdrożyć wytyczne Rady w dziedzinie administracji on-line, przestrzegać zobowiązania do „lepszego stanowienia prawa” i zrealizować szereg konkretnych celów, między innymi zwiększyć bezpieczeństwo na granicach zewnętrznych, zmniejszyć ryzyko nadużyć i poprawić spójność z innymi obszarami polityki wspólnotowej, w szczególności z polityką podatkową.

1.3

Nowy kodeks wpisuje się w kontekst strategii lizbońskiej, której celem jest „uczynienie Europy bardziej atrakcyjnym miejscem do inwestowania i pracy”. Ponadto jest zgodny z propozycjami utworzenia uproszczonego środowiska administracyjnego (elektronicznego), przedstawionymi przez Komisję i zatwierdzonymi przez Radę w grudniu 2003 r. Zalecenie Rady przejawia się zresztą również w opracowanym równocześnie projekcie decyzji „w sprawie elektronicznego środowiska dla urzędów celnych i handlu” [COM(2005) 609 z 30 listopada 2005 r.], na temat którego Komitet wypowie się w oddzielnej opinii.

1.4

Innowacyjny charakter nowego kodeksu nie dotyczy tylko jego formy lub jego modernizacji. W rzeczywistości wprowadzone zmiany na poziomie kierunków polityki celnej są o wiele bardziej istotne. W ciągu ostatnich dwudziestu lat rola służb celnych ewoluowała, pobieranie należności celnych zmniejsza się stopniowo na rzecz znacznego zwiększenia odpowiedzialności w zakresie stosowania środków pozataryfowych, zwłaszcza w dziedzinie bezpieczeństwa, kontroli nielegalnej imigracji, walki z podrabianymi towarami, praniem brudnych pieniędzy i handlem narkotykami, higieny, zdrowia, środowiska naturalnego i ochrony konsumentów, a także środków związanych z pobieraniem VAT i podatku akcyzowego. Jeżeli chodzi jednak o bezpieczeństwo, dokument Komisji nie określa wyraźnie dodatkowej roli służb celnych, to jest cennej pomocy w kontrolowaniu handlu bronią i walce z terroryzmem. Takie pominięcie znajduje odbicie w niedociągnięciach projektowych systemów informacji, które zostały przeanalizowane w pkt 3.1.3.1 poniżej.

1.5

Inną innowacją kodeksu jest przyjęcie zinformatyzowanych procedur. W aktualnie obowiązującym kodeksie przewidziano takie procedury. Zostały one przyjęte w prawie wszystkich państwach członkowskich, lecz ich stosowanie nie jest obowiązkowe ani dla krajowych służb celnych, ani dla użytkowników. Natomiast nowy kodeks nakłada obowiązek stosowania procedur, co jest niezbędne do docelowego wyeliminowania obiegu dokumentów papierowych — realizowanej równocześnie inicjatywy, o której mowa w punkcie 1.3.

1.6

Opracowanie nowego kodeksu jest zgodne z kierunkami polityki obranymi przez Komisję i procedurami przewidzianymi w dziedzinie wykonalności, przejrzystości i oceny wpływu. Komitet wyraża zadowolenie, że przeprowadzono konsultacje z zainteresowanymi sektorami społeczeństwa obywatelskiego, które wydały w znacznej mierze przychylne opinie. O ile Komitet podziela opinię Komisji w kwestii przestrzegania podstaw prawnych oraz zasad pomocniczości i proporcjonalności, zastrzega sobie jednak prawo przedstawienia kilku uwag na temat oceny wpływu w dalszej części opinii.

1.7

Komisja zbadała cztery różne podejścia do tego zagadnienia, ostatecznie wybierając rozwiązanie, które przewiduje większe współdziałanie systemów informatycznych krajowych służb celnych. Zdaniem Komisji wybór ten uzasadnia konieczność poszanowania zasady pomocniczości oraz wyraźna niechęć przyjęcia przez państwa członkowskie rozwiązania opartego na scentralizowanym systemie europejskim. Komitet przyjmuje do wiadomości ten narzucony wybór, niemniej podkreśla, iż ta ostatnia opcja byłaby bardziej niezawodna, prostsza i mniej uciążliwa dla użytkowników. Zasada pomocniczości funkcjonowałaby wtedy raczej na szczeblu europejskim niż krajowym.

2.1

W lutym 2004 r. Komitet sporządził opinię w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 2913/92 ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Celny (COM(2003) 452 — 2003/0167 COD) końcowy (1), który już wtedy proponował innowacje w dziedzinie wyeliminowania obiegu dokumentów papierowych i zintegrowanego zarządzania granicami zewnętrznymi. Komitet stwierdził z zadowoleniem, że przedstawione we wniosku zasady, które wówczas poparł, zostały utrzymane w analizowanym wniosku i przejawiają się w konkretnych przepisach ponownie — generalnie rzecz ujmując — znajdujących przychylność EKES-u.

2.2

Wszystkie nowe przepisy poświęcają większą uwagę prawom i obowiązkom podmiotów gospodarczych, co znajduje między innymi odzwierciedlenie w szeregu regulacji, które uwzględniają — w razie potrzeby — ewentualne szkody, które procedury mogą spowodować. Dowodem tego podejścia jest zarówno uproszczenie przepisów, jak i połączenie operacji celnych, które z trzynastu (obecnie) zostały zredukowane do trzech (przywóz, wywóz i operacje specjalne). Ponadto dwie trzecie artykułów obowiązującego kodeksu poddano zabiegom redakcyjnym prowadzącym do ich zmiany, harmonizacji lub przeniesienia do przepisów wykonawczych, w wyniku czego ich liczba zmniejszyła się z 258 do 200.

2.2.1

Komitet przyznaje, że Komisja wykonała subtelne i trudne zadanie, zgodnie z ogólnymi regułami jednolitego rynku i przy głębokim poszanowaniu praw i potrzeb podmiotów gospodarczych. Należy jednak zauważyć, że brak rozporządzenia wykonawczego, którego sporządzenie należy zresztą do kompetencji Komisji, pozostawia obecnie miejsce na obawy dotyczące różnych zasad. Komitet chciałby, aby nowe rozporządzenie wykonawcze zostało szybko opracowane i przyjęte.

3.1.1

Art. 3 wyszczególnia terytoria krajowe, które wchodzą w skład obszaru celnego Wspólnoty. Artykuł nie wymaga żadnych szczególnych uwag, z wyjątkiem braku pewności wynikającego z ust. 3, który stanowi, że „niektóre przepisy prawa celnego mogą być stosowane poza obszarem celnym Wspólnoty w ramach przepisów szczególnych lub umów międzynarodowych”. Bezpieczeństwo prawne wyklucza możliwość powoływania się w akcie prawnym na „niektóre przepisy” bez sprecyzowania w tekście lub załączniku, o jakie przepisy chodzi. Ze względów prawnych, lecz również z powodu przejrzystości, należy bezwzględnie wyraźnie i szczegółowo określić terytoria i przepisy, które prawodawca miał na myśli. Nierzadko wyjątki i odstępstwa przyznane przy różnych okazjach i w różny sposób umykają obywatelom, lecz również ekspertom: takie wyjątki i odstępstwa są często przyczyną prawdziwego zakłócania konkurencji, czasem nawet w ujęciu długoterminowym.

3.1.2

Generalnie rzecz ujmując, wymiana i ochrona danych i informacji (art. 5,6 i 7) nie wymaga żadnych szczególnych uwag w zakresie, w jakim proponowany akt prawny wpisuje się w ramy ochrony prywatności obywateli i poufności handlowej, gwarantowanych zazwyczaj przez administrację publiczną. Komitet pochwala w szczególności przepisy art. 8, zgodnie z którym administracja celna ma obowiązek udzielać informacji dotyczących stosowania przepisów prawa celnego i promować przejrzystość przez bezpłatne udostępnianie podmiotom gospodarczym — za pośrednictwem internetu — aktów prawnych, decyzji administracyjnych i formularzy wniosków.

3.1.2.1

Natomiast art. 5 ust. 1, który nakłada obowiązek przyjęcia procedur elektronicznych w odniesieniu do wszelkiej wymiany danych, dokumentów, decyzji lub powiadomień między podmiotami gospodarczymi a administracją celną, wymaga szczególnej uwagi. Przepis, który nie budzi zastrzeżeń w przypadku przedsiębiorstw lub podmiotów zawodowych, może prowadzić do powstania trudności, jeżeli importer (lub rzadziej eksporter) niekoniecznie jest „podmiotem gospodarczym”, lecz osobą fizyczną. W sytuacji gdy wielkość towarów zakupionych przez internet lub na odległość w państwach trzecich stale wzrasta, problemu tego nie można uznać za drugorzędny. Komitet przyjmuje do wiadomości fakt, że sprawa ta jest obecnie rozpatrywana w ramach procedury komitologii i sugeruje, by osoby fizyczne zostały wyraźnie włączone do grupy osób upoważnionych do składania deklaracji skróconych na podstawie art. 93. Należałoby ponadto zmienić przepisy art. 94, który przewiduje, że organy celne mogą przyjąć skrócone deklaracje przywozowe w wersji papierowej wyłącznie w wyjątkowych okolicznościach. Alternatywnie lub dodatkowo można by zastanowić się nad rozszerzeniem na osoby fizyczne prawa do sporadycznego składania zgłoszenia uproszczonego (w wersji papierowej), jakie przewiduje art. 127.

3.1.2.2

Jeżeli chodzi o kwestie informatyczne, lecz w ujęciu bardziej ogólnym, Komitet zwraca uwagę na wysokie koszty nowej, zintegrowanej procedury informatycznej, które trzeba pokryć w krótkim terminie, podczas gdy istotna część korzyści (zwłaszcza o charakterze jakościowym) będzie widoczna dopiero w perspektywie średnio- lub długoterminowej. Już teraz wydaje się, że niektóre państwa członkowskie wyrażają zaniepokojenie zarówno kosztami, jak i obowiązkiem przestrzegania terminów wdrożenia nowych systemów; inne — zwłaszcza kraje najbardziej zaawansowane pod względem technologii informatycznych — uważają za kosztowne przedsięwzięcie polegające na zmianie niedawno wprowadzonych systemów w celu ich dostosowania do wspólnego systemu. Komitet rozumie te obawy, których Komisja nie może ignorować, lecz wyraża opinię, że interes Europy leży w posiadaniu skutecznego i nowoczesnego systemu celnego, wartego pewnych poświęceń indywidualnych, które zostaną ewentualnie zrekompensowane przez pomoc w postaci środków, ograniczoną do konkretnych sytuacji i o należycie udokumentowanej konieczności.

3.1.3

Art. 10 zobowiązuje państwa członkowskie do współpracy z Komisją, mającej „na celu rozwijanie, utrzymywanie i stosowanie elektronicznego systemu wspólnej rejestracji i przechowywania danych” wszystkich podmiotów i przyznanych pozwoleń. Wątpliwości, które budzi charakter i funkcjonowanie systemu, rozwiewa art. 194: każde państwo członkowskie utrzymuje własny system informacji i zapewnia jego interoperacyjność z systemami pozostałych państw członkowskich na podstawie zasad i norm wyznaczonych przez Komisję, którą wspomaga Komitet Kodeksu Celnego. Data wejścia w życie systemu została wyznaczona na 30 czerwca 2009 r. W opinii EKES-u po zapewnieniu interoperacyjności system oparty na krajowych bazach danych, które wymieniają wzajemnie informacje i aktualne wiadomości, może być nie tylko trudny do zarządzania, lecz również kosztowny. Ponadto jest raczej mało prawdopodobne, aby taki system mógł być wdrożony w przewidzianym terminie. W swojej ocenie oddziaływania Komisja szacuje dodatkowy koszt wdrożenia systemu na 40 — 50 mln euro rocznie, przy czym jest to kwota, którą wielu ekspertów uznaje za optymistyczną.

3.1.3.1

Wspomniany system zawiera jednak oczywisty i zasadniczy mankament na poziomie projektu lub — co najmniej — jego sformułowania. W istocie nie wspomniano o sformalizowanej możliwości dostępu do systemów informatycznych organów odpowiedzialnych za walkę z terroryzmem i przestępczością zorganizowaną, naturalnie w poszanowaniu norm ochrony życia prywatnego i działalności produkcyjnej. Komitet przy wielu różnych okazjach uwypuklał ten aspekt. Od wielu lat Rada kładzie nacisk na konieczność współpracy między różnymi organami, to jest policją kryminalną i finansową, służbami celnymi, wywiadem, OLAF-em i Europolem, niestety dotychczas bez większych rezultatów.

3.1.4

Art. 11 dotyczący przedstawiciela przed organami celnymi ma szczególne znaczenie. W rzeczywistości przewiduje on, że przedstawiciel może dokonywać „wszelkich czynności i formalności przewidzianych w przepisach prawa celnego” na podstawie udzielonego mandatu, w imieniu i na rzecz podmiotu gospodarczego (przedstawicielstwo bezpośrednie) lub we własnym imieniu (przedstawicielstwo pośrednie). Zgodnie z ust. 2 przedstawiciel musi mieć siedzibę na obszarze celnym Wspólnoty (żadne inne szczegóły nie zostały podane). EKES zauważa jednak, że w uzasadnieniu Komisja stwierdziła, co następuje: „Przepisy dotyczące przedstawicieli zostały zmienione, a poprzednie ograniczenia uchylone, ponieważ nie są zgodne ani z systemem elektronicznym, ani z zasadami rynku wewnętrznego”. Z powyższego stwierdzenia należy wnioskować, że przedstawiciel celny posiada wyłączne uprawnienie (paszport wspólnotowy) do prowadzenia działalności na całym terytorium Wspólnoty i w imieniu dowolnego podmiotu, bez względu na miejsce jego siedziby. Komitet uważa, że należałoby przeformułować ten artykuł, aby nadać mu bardziej precyzyjne brzmienie, być może poprzez odniesienie do odrębnych przepisów dotyczących zasad sporządzania rejestru, wykazu lub innego dokumentu, na zasadzie podobieństwa do rozwiązań przewidzianych w stosunku do upoważnionego podmiotu gospodarczego, o którym mowa w pkt 3.1.5.

3.1.5

Inny interesujący przypadek dotyczy upoważnionego podmiotu gospodarczego (art. 4 i 13-16). W praktyce chodzi o przedsiębiorstwo (rzadziej o osobę fizyczną), które udziela gwarancji wiarygodności, wypłacalności i konkretnych kompetencji. Dzięki nim może zostać zatwierdzone w organach celnych państw członkowskich, aby korzystać z niektórych ułatwień dotyczących procedur i kontroli celnych. Zgodnie ze wspomnianym art. 196 Komisja zastrzega sobie prawo do sprecyzowania zasad przyznawania statusu upoważnionego podmiotu gospodarczego. Komitet zapoznał się z tymi przepisami, które zapewne zmierzają do ułatwienia handlu międzynarodowego i tworzenia klimatu sprzyjającego wymianie handlowej, lecz chciałby zwrócić uwagę, że istotną rolę w tej dziedzinie będą odgrywały warunki przyznawania statusu i zasady zmierzające do zapobiegania ewentualnym nadużyciom. Ponadto przepisy nie precyzują, czy upoważnionemu podmiotowi gospodarczemu przyznany zostanie „paszport europejski”.

3.1.6

Przepisy art. 22 stanowią przełomowy krok w kierunku harmonizacji systemów celnych w zakresie, w jakim zobowiązują państwa członkowskie — nawet jeśli w sposób raczej luźny — do przyjęcia sankcji administracyjnych i karnych w przypadku naruszenia przepisów wspólnotowego prawa celnego. Komitet zgadza się oczywiście z koniecznością harmonizacji przepisów w tej delikatnej dziedzinie, lecz zastanawia się, w jaki sposób państwa członkowskie przyjmą próbę narzucenia zasad lub kierunków postępowania w sprawach karnych, to jest dziedzinie, w której można spodziewać się sprzeciwów lub co najmniej zastrzeżeń.

3.1.7

Art. 24, 25 i 26 dotyczą odwołań administracyjnych (art. 23 wyklucza odwołania od decyzji wydanych przez organy wymiaru sprawiedliwości), które mogą być składane zgodnie z dwuetapową procedurą: w pierwszej instancji przed organami celnymi, a następnie przed wyższą instancją, którą może być organ wymiaru sprawiedliwości lub inny organ. Jeżeli chodzi o sankcje, stosuje się ogólną zasadę solve et repete, z wyjątkiem sytuacji, w których organy celne uznają, że osoba składająca odwołanie może ponieść „nieodwracalną szkodę” w wyniku nałożonego środka. EKES z zadowoleniem przyjmuje ten przepis, który uwzględnia interesy obywateli.

3.1.8

Art. 27 daje organom celnym możliwość przeprowadzenia wszelkich kontroli fizycznych, administracyjnych, księgowych lub statystycznych. Przewiduje ponadto wprowadzenie elektronicznego systemu zarządzania ryzykiem, który ma na celu „identyfikację i ocenę ryzyka oraz podjęcie niezbędnych środków zapobiegawczych”. System, który powinien zostać wprowadzony przez państwa członkowskie we współpracy z Komisją do dnia 30 czerwca 2009 r., będzie również regulowany zasadami, które Komisja wyznaczy na podstawie art. 196. Komitet pochwala jednak tę inicjatywę i wyraża nadzieję, że Komisja przeprowadziła konsultacje ze wszystkimi państwami członkowskimi i otrzymała potwierdzenie zamiaru wdrożenia systemu, który będzie prawdopodobnie kosztowny i trudny w zarządzaniu.

3.1.9

Art. 30 zwalnia z formalności i kontroli celnych bagaż podręczny i bagaż rejestrowany osób odbywających lot wewnątrzwspólnotowy lub przekraczających morze wewnątrz Wspólnoty, bez uszczerbku dla kontroli bezpieczeństwa i kontroli związanych z zakazami lub ograniczeniami wprowadzonymi przez państwa członkowskie. Jest to równoznaczne ze stwierdzeniem, że wyjątki obowiązują jedynie w krajach, które nie wprowadziły zakazów lub ograniczeń. Zważywszy, że ograniczenia istnieją zawsze i wszędzie, chociażby w przypadku towarów podlegających podatkowi akcyzowemu, w praktyce ogólna zasada jest pozbawiona sensu, a służby celne mogą kontrolować bagaże w dowolnym momencie, bez względu na fakt, czy chodzi o bagaże podręczne, czy bagaże rejestrowane.

4.1

Tytuły II — VIII dotyczą formalności i procedur celnych. W znacznym stopniu powielają one treść obowiązującego obecnie kodeksu. Komitet nie ma zamiaru przeprowadzać szczegółowej analizy tych kwestii, które były szeroko dyskutowane podczas konsultacji z zainteresowanymi stronami przed opracowaniem tekstu. Ograniczy się zatem do skomentowania kilku artykułów o szczególnym znaczeniu.

4.2

Art. 55 stanowi, że dług celny powstaje również w przypadku kontrabandy lub nieregularnego przywozu (określonych jako przywóz lub wywóz „towarów będących przedmiotem zakazu lub ograniczenia w przywozie lub wywozie”): cło jest jednak należne, bez uszczerbku dla stosowania innych środków karnych lub administracyjnych. Niemniej jednak dług celny nie powstaje w przypadku przywozu fałszywej waluty i narkotyków poza obiegiem. Przepływ tego rodzaju towarów podlega oczywiście prawu karnemu z wyjątkiem przypadków, w których prawo państwa członkowskiego przewiduje, że należności celne muszą być podstawą naliczenia kar pieniężnych. Pomimo wyraźnie przeciwnej opinii Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, Komitet nie sądzi, że administracja celna musi pozbawiać się legalnego dochodu i odstępować od naliczania należności celnej — bez względu na sankcje administracyjne i karne — co najmniej w przypadku narkotyków przez ustalenie ich wartości w stosunku do ceny rynkowej. Chociaż przywóz narkotyków jest czynem przestępczym, nie zmienia to faktu, że chodzi jednak o przywóz (nielegalny). Innymi słowy Komitet rozumie wyjątek dotyczący fałszywych walut w przeciwieństwie do wyjątku dotyczącego narkotyków.

4.3

Na podstawie art. 61 organy celne mogą udzielić podmiotowi gospodarczemu zgody na złożenie generalnej gwarancji w celu zabezpieczenia spłaty długów celnych. Ponadto art. 64 stanowi, że jedną z dopuszczalnych form gwarancji jest zobowiązanie wydane przez gwaranta, a art. 66 precyzuje, że gwarantem może być „bank lub inna uznana urzędowo instytucja finansowa akredytowana we Wspólnocie”. Przepis ten jest ważny, gdyż uznaje, że każdy bank lub każda instytucja finansowa z dowolnego państwa członkowskiego może przedstawić ważną gwarancję organom celnym innego państwa członkowskiego. Chodzi o ważną zasadę, która już obowiązuje, lecz której zastosowanie jest często utrudniane przez służby celne różnych krajów. Pozostaje jednak niejasne, co Komisja rozumie przez określenie „uznany urzędowo, akredytowany we Wspólnocie”, które w opinii Komitetu jest pleonazmem wprowadzającym jedynie zamieszanie. Banki i instytucje finansowe z siedzibą we Wspólnocie posiadają już „paszport europejski” i żadne dodatkowe sprecyzowanie nie jest potrzebne.

4.4

Pozostając przy gwarancjach, art. 83 przewiduje, że Komisja może przyjąć szczególną procedurę w celu zabezpieczenia spłaty przez gwarantów, zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 196. Tekst nie zawiera jednak żadnych informacji na temat treści i zakresu tej szczególnej procedury. Jeżeli należy przez to rozumieć wniosek o dokonanie spłaty przez gwaranta „na pierwsze żądanie”, z pewnością nie chodzi o nic nowego w zakresie, w jakim ten rodzaj gwarancji już istnieje i został określony w innych przepisach (na przykład w rozporządzeniu UE o rachunkowości). Jeżeli natomiast chodzi o inne formuły, warto je sprecyzować, zważywszy, że koszt gwarancji różni się w zależności od ryzyka i zasad wymagalności zabezpieczenia od gwaranta.

4.5

Artykuł 83 przewiduje ponadto, że od długu celnego naliczane są odsetki za okres od terminu wymagalności do daty realizacji płatności. Art. 84 rozważa przypadek odwrotny, mianowicie gdy to organy celne mają dług wobec importera lub eksportera. W tym wypadku przepis wyraźnie mówi, że nie wymagane są żadne odsetki za pierwsze trzy miesiące. Komitet zaznacza z emfazą tę ewidentną i niedopuszczalną rozbieżność w traktowaniu władz publicznych i obywateli.

5.1

Przepisy tego tytułu mają zasadnicze znaczenie dla zrozumienia struktury kodeksu i jego zakresu. Kluczowym elementem jest art. 196, który przewiduje, że w kwestiach związanych ze stosowaniem prawa Komisję wspiera Komitet Kodeksu Celnego, zwany dalej „Komitetem”, który działa na podstawie „art. 4 i 7 decyzji 1999/468/WE, z uwzględnieniem przepisów art. 8 tej decyzji”. W praktyce oznacza to, że Komisja może podjąć decyzję we wszystkich kwestiach objętych kodeksem celnym, nawet jeżeli wspomaga ją w tym Komitet, co jest zgodne z normalną procedurą wspólnotową. O ile EKES nie ma żadnych obiekcji w tym względzie, wyraża jednak nadzieję, że zasady, które zostaną przyjęte, będą uwzględniać potrzeby użytkowników i będą dostatecznie elastyczne, aby mogły być w odpowiednim czasie dostosowane do postępu w dziedzinie techniki, technologii i celów handlowych.

5.2

Na mocy uprawnień przydzielonych na podstawie wcześniej wspomnianego art. 196 Komisja może (art. 194) przyjmować środki określające:

5.2.1

Uprawnienia Komisji są zatem dość szerokie i obejmują między innymi możliwość określania (tiret drugie) przypadków i warunków, w których Komisja może nałożyć na państwa członkowskie obowiązek cofnięcia lub zmiany decyzji. Komitet odnotowuje, że o ile w przypadkach przewidzianych w tiret pierwszym i trzecim Komisja pełni swoją instytucjonalną funkcję związaną z koordynacją i wykonywaniem decyzji podjętych lub zatwierdzonych przez Radę, tiret drugie nadaje jej uprawnienia, których zwyczajowo nie posiada, nawet jeżeli są one uzasadnione okolicznościami i nie budzą żadnej krytyki ze strony Komitetu.

5.2.2

Komitet ogólnie wskazuje, że decyzja o przeprowadzaniu kontroli jakichkolwiek operacji realizowanych przez obywateli — w tym transakcji handlowych i operacji celnych — ma wpływ na swobodny handel i wynika z wyborów politycznych popieranych przez UE i państwa członkowskie w ramach ich odnośnych kompetencji. Komisja oczywiście wykonuje te decyzje.

5.2.3.

Komitet pragnie, aby reforma podjęta w sprawach celnych nie burzyła niezbędnej równowagi między swobodą handlu a bezpieczeństwem użytkowników i konsumentów końcowych oraz żeby była przeprowadzana z należnym poszanowaniem profesjonalizmu służb celnych i osób zatrudnionych przez importerów i eksporterów.

16.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 309/26

1.1

EKES popiera propozycję Komisji, która zamierza poświęcić przyszłe pięć lat na „dynamiczne ujednolicenie” sektora usług finansowych poprzez stosowanie i wzmocnienie obowiązującego prawodawstwa i jednocześnie unikanie nakładania się na siebie zbyt dużej liczby przepisów wykonawczych (gold-plating) oraz poszanowanie ducha strategii lizbońskiej i specyfiki europejskiego modelu społecznego.

1.2

Komitet jest również zdania, że uważna analiza roli i działalności organów kontrolnych ma zasadnicze znaczenie, gdyż zachęca do jak największego stopnia koordynacji, zgodnie z postanowieniami dotyczącymi komitetów na poziomie 3. w ramach procesu Lamfalussy'ego.

1.2.1

EKES uważa, że w obecnej sytuacji przedwcześnie byłoby powoływać jeden europejski organ kontroli, który mógłby w przyszłości sprzyjać integracji rynków; niemniej jednak zdaniem Komitetu warto obecnie zasugerować władzom europejskim wyznaczenie głównego organu kontroli, mianowicie organu kraju siedziby spółki macierzystej, który byłby również odpowiedzialny za kierowanie działaniami oddziałów i spółek kontrolowanych w pozostałych państwach Unii. Korzyści takiego rozwiązania dla przedsiębiorstw działających w skali ogólnoeuropejskiej i dla konsumentów byłyby oczywiste.

1.3

Dzięki większej skuteczności transakcji finansowych operacje finansowe zajmują coraz bardziej istotne miejsce w gospodarce (chodzi o zjawisko coraz bardziej finansowego charakteru gospodarki). Zjawisko to przejawia się w dużym potencjale rozwoju gospodarczego i zatrudnienia w sektorze finansowym, ale może wywołać negatywne konsekwencje dla całościowo pojętej gospodarki. Istotna rola rynków giełdowych napędzanych przez kryterium „wartości dla akcjonariuszy” (shareholder value) może kolidować ze strategiami przemysłowymi. Presja handlowa i finansowa spoczywająca na zarządcach przedsiębiorstwa może na dłuższą metę wywołać problemy i być powodem nieprzemyślanych przejęć, które w obecnej sytuacji doprowadziły w wielu wypadkach do utraty wartości w perspektywie krótkoterminowej.

1.3.1

Nie można jednakże zapominać, że z powodu procesu ujednolicania jesteśmy świadkami — przynajmniej w perspektywie krótko- i średnioterminowej — zmniejszenia się zatrudnienia w sektorze finansowym, co wywołuje rosnące poczucie niepewności wśród pracowników sektora. EKES kładzie nacisk na konieczność uwzględnienia konsekwencji społecznych procesu ujednolicania i wyraża życzenie, aby państwa członkowskie przyjęły odpowiednie społeczne środki osłonowe i wspierały programy szkoleń i podnoszenia kompetencji zawodowych, które są niezbędne do osiągnięcia celów przewidzianych w strategii lizbońskiej.

1.4

EKES popiera cele uproszczenia, kodyfikacji i sprecyzowania prowadzące do „lepszego stanowienia prawa”, pochwalając w tym względzie zobowiązanie Komisji do prowadzenia w trybie ciągłym częstych i otwartych konsultacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami oraz do dokonywania rzetelnej oceny wpływu, uwzględniającej również wymiar społeczny i środowiskowy oraz czynniki zewnętrzne wpływające na cały system gospodarczy przed przedstawieniem wniosku.

1.4.1

Komitet wnosi, aby prace dotyczące planu działania w dziedzinie usług finansowych były bardziej widoczne oraz by stały się przedmiotem dyskusji poza samym kręgiem ekspertów.

1.5

EKES popiera inicjatywę Komisji polegającą na opublikowaniu komunikatu/zalecenia w sprawie przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS) w ramach działań zmierzających do pokonania obecnych przeszkód w swobodnym przepływie tych instrumentów finansowych.

1.6

Zasadnicze znaczenie będzie miało szersze upowszechnienie informacji oraz podniesienie kultury finansowej i świadomości konsumentów. Wyrażony przez Komisję zamiar podjęcia konkretnych działań wspólnie z europejskimi stowarzyszeniami konsumentów jest słuszny, lecz powinna ona wykazywać większą aktywność w stosunku do państw członkowskich i zachęcać je do wdrażania bardziej restrykcyjnych zasad angażowania zainteresowanych stron na szczeblu krajowym. EKES zgłasza gotowość współpracy przy tych inicjatywach poprzez konkretne działania w radach konsumenckich i krajowych radach społeczno-gospodarczych.

1.7

Obecne regulacje dotyczące nadzoru, różniące się w zależności od państwa członkowskiego, nakładają na przedsiębiorstwa uciążliwe obowiązki sporządzania bilansów i udzielania informacji na temat spółek. Przyjęcie międzynarodowych standardów sprawozdawczości finansowej (MSSF) może być odpowiednią okazją do ujednolicenia na szczeblu europejskim wspomnianego obowiązku informowania. EKES podkreśla, że IASB (Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości) będąca prywatnym, międzynarodowym organem normalizacyjnym nie odzwierciedla w pełni światowej sytuacji gospodarczej i życzy sobie, by otworzyła się ona na współpracę międzynarodową z innymi podmiotami, na przykład z Komisją Europejską.

1.8

Co się tyczy proponowanych dyrektyw w sprawie rynku usług dla osób indywidualnych, EKES zastrzega sobie prawo do zajęcia oddzielnego stanowiska odnośnie do dyrektywy w sprawie kredytów konsumpcyjnych, która powinna zostać przyjęta jak najszybciej, oraz odnośnie do dyrektywy w sprawie usług płatniczych, na której temat sporządza obecnie osobną opinię. Jeżeli zaś chodzi o dyrektywę w sprawie kredytów hipotecznych, to choć EKES popiera wyznaczone w niej cele, wyraża swoją uzasadnioną niepewność co do realnej możliwości utworzenia zintegrowanego rynku kredytów w krótkim czasie. Wreszcie EKES z zadowoleniem odniósłby się do przyjęcia dyrektywy ramowej w sprawie clearingu i rozliczeń.

1.9

Komisja wyraziła wątpliwości wobec faktu przyjęcia „regulacji nr 26” w dziedzinie usług finansowych. EKES przyjmuje to do wiadomości i deklaruje gotowość do przeprowadzenia oceny warunków jej skutecznego stosowania, w momencie gdy zostaną one zaproponowane, biorąc pod uwagę, że wspomniane stosowanie powinno zawsze uwzględniać interesy i rzeczywiste korzyści konsumentów.

1.10

Jeżeli chodzi o przyszłe inicjatywy, EKES podkreśla:

1.11

EKES jest przekonany, że jakość norm europejskich w dziedzinach uregulowania usług finansowych jest bardzo wysoka, a UE może pretendować do roli punktu odniesienia dla wszystkich pozostałych krajów. Europa powinna rozpocząć rozmowy nie tylko z krajami najnowszej fali industrializacji (np. Indie, Brazylia, Chiny), zgodnie z propozycją Komisji, lecz również z krajami rozwijającymi się, które potrzebują znacznego wsparcia umożliwiającego rozwój rynków usług finansowych.

1.12

EKES popiera wszystkie instytucje europejskie i krajowe w walce z przestępczością i terroryzmem. W zakresie, w jakim Komisja podkreśla konieczność pełnej i ciągłej współpracy systemu finansowego z właściwymi władzami, Komitet popiera i ponawia apel do instytucji finansowych i do właściwych władz, które powinny podawać do wiadomości, jak wykorzystano informacje uzyskane od pośredników finansowych.

2.1

Wychodząc z założenia, że skuteczny rynek finansowy jest zasadniczym elementem kontynuowania strategii rozwoju i wzrostu gospodarczego, Biała księga w sprawie polityki w dziedzinie usług finansowych na lata 2005-2010 określa kilka celów, które należy osiągnąć w ramach dążenia do dynamicznego ujednolicania przemysłu usług finansowych. Określenie „dynamiczna konsolidacja” przewija się w całym tekście białej księgi, która stawia za cel usunięcie ostatnich przeszkód w swobodnym przepływie usług finansowych i kapitału, pomimo znacznych postępów osiągniętych dzięki planowi działania w dziedzinie usług finansowych na lata 1999-2005 (FSAP).

2.2

Zasadnicza rola, jaką odgrywają uregulowania w funkcjonowaniu rynków finansowych, uzasadnia fakt, że w białej księdze poświęcono wiele uwagi i położono duży nacisk na konieczność wdrożenia i wzmocnienia obecnego prawodawstwa i jednocześnie uniknięcie nakładania się zbyt dużej liczby przepisów wykonawczych, w szczególności w państwach członkowskich (gold-plating).

2.3

Analiza ram prawnych nie może pomijać rozważań nad ograniczeniami, zadaniami i obowiązkami organów kontrolnych w UE w zakresie koordynacji: w obecnej sytuacji utrzymanie krajowej struktury kontroli może wciąż jeszcze stanowić najlepszą formę ochrony i obrony konsumentów i inwestorów, lecz nie można ignorować dwóch ważnych kwestii wynikających z tej podstawowej koncepcji.

2.3.1

Przeprowadzanie kontroli przy braku integracji na poziomie ponadnarodowym w znacznym stopniu ogranicza integrację rynków: w konsekwencji należy stymulować i konsolidować ścisłą współpracę między właściwymi organami państw członkowskich. Zarządzanie ryzykiem w dużych bankach europejskich działających w kilku państwach członkowskich odbywa się bowiem w sposób skonsolidowany na poziomie grupy. Organy nadzoru powinny móc dokonać prawidłowej oceny profilu ryzyka takich dużych grup europejskich.

2.3.2

Utrzymanie szerokich prerogatyw w dziedzinie kontroli na szczeblu krajowym nie może stanowić okazji do powstania tych przeszkód w „dynamicznej konsolidacji” na szczeblu UE, które zgodnie z białą księgą mają być stopniowo usuwane.

3.1

W niedawno wydanej opinii EKES przedstawił swoje uwagi na temat Zielonej księgi w sprawie polityki usług finansowych (2005-2010). Ze względu na to, że biała księga powiela liczne propozycje zawarte w zielonej księdze, EKES przytacza skrótowo w niniejszej opinii (1) komentarze, które przedstawił przy tej okazji.

3.1.1

W białej księdze podkreśla się potencjał wzrostu gospodarki i zatrudnienia w sektorze usług finansowych. Komitet uważa jednak, że należy rozważyć w sposób pogłębiony i realistyczny owo zasadnicze wstępne założenie tego dokumentu, przy jednoczesnym uwzględnieniu dobrze udokumentowanych faktów.

3.2

Proces ujednolicania sektora może sprzyjać wzmocnieniu skuteczności i osiągnięciu oszczędności skali, które w ostatecznym rozrachunku będą mogły przynieść korzyści posiadaczom udziałów venture capital będących w rękach pośredników (poprzez zwiększenie rentowności zainwestowanego kapitału) i osobom korzystającym z usług finansowych (poprzez zmniejszenie kosztów tych usług).

3.3

Równocześnie szeroki wachlarz danych empirycznych wskazuje, że procesy ujednolicania prowadzą do skurczenia zatrudnienia w sektorze usług finansowych, które wywołuje rosnące poczucie niepewności wśród pracowników tego sektora. Nie można pominąć faktu, że projekty przemysłowe, które są przedstawiane przy okazji fuzji i przejęć, kładą przede wszystkim nacisk na redukcję kosztów wynikającą ze zmniejszenia kosztów pracy. W najbliższej przyszłości procesy ujednolicania będą przejawiały się w wyraźnej redukcji miejsc pracy, należy jednak przyznać, że otwierają one możliwości rozwoju innowacyjnych usług i dziedzin działalności, które z kolei będą miały pozytywny wpływ na zatrudnienie. Ograniczenie barier, które nie pozwalają dostawcom usług finansowych w pełni wykorzystywać synergii wynikających z fuzji transgranicznych, dałoby bankom możliwość świadczenia tańszych usług i wprowadzenia polityk cenowych bardziej sprzyjających klientom, co w konsekwencji sprzyjałoby wzrostowi popytu. Taka dynamika doprowadziłaby do wzrostu inwestycji przy udziale pośredników finansowych, przez co wpływałaby pozytywnie również na zatrudnienie. Takie nowe miejsca pracy, z wyjątkiem specjalnych sektorów, na przykład centrów telefonicznych i usług administracyjnych, na ogół przyciągają bardziej wykształcone i lepiej wynagradzane profile zawodowe.

3.4

Przyznając zatem, że ujednolicanie sektora nie wpływa negatywnie na zatrudnienie, Komitet podkreśla w szczególności fakt, że nie można pomijać milczeniem odstępu czasowego i braku ciągłości (w kwestii różnych kwalifikacji zawodowych) między redukcją zatrudnienia a utworzeniem nowych miejsc pracy. Ponieważ obecnie nie kładzie się już nacisku na zachowanie miejsc pracy, lecz na możliwość znalezienia zatrudnienia, państwa członkowskie muszą uznać za priorytet nie tylko dostępność odpowiednich społecznych środków osłonowych, lecz również wsparcie dla planów szkoleń i podnoszenia kompetencji zawodowych.

3.5

Jeżeli pracownicy dostrzegą, że ich kwalifikacje i kompetencje mogą być łatwo wykorzystane nawet w kontekście gospodarczym, który ulega szybkim zmianom, chętniej zaakceptują mniejszą stabilność zatrudnienia, z którą wiąże się „dynamiczna konsolidacja” sektora. Takie stwierdzenie musi prowadzić do postrzegania kształcenia zawodowego nie tylko jako instrumentu, który pozwala ograniczyć niestabilność społeczną, lecz również jako zasadniczego i bezwzględnie koniecznego elementu długotrwałego sukcesu programu „dynamicznej konsolidacji”, a w ujęciu bardziej ogólnym, sukcesu strategii lizbońskiej, której celem jest przekształcenie gospodarki europejskiej w największą „gospodarkę opartą na wiedzy” na świecie. Należy ponadto stworzyć odpowiednią sieć ochrony społecznej, która przyczyniłaby się do ograniczenia często poważnych konsekwencji takich okresów przejściowych.

4.1.1

Trzy główne zasady procesu poprawy uregulowań są następujące: uproszczenie, kodyfikacja i dążenie do precyzji. Należy podążać tą drogą, aby zapewnić spójność między środkami, ich prostym stosowaniem i jednolitością ich transpozycji.

4.1.2

EKES popiera wnioski Komisji dotyczące „lepszych regulacji”, w szczególności zobowiązanie do kontynuowania szeroko zakrojonych i częstych konsultacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami i dopilnowania, aby każdy wniosek był poprzedzony oceną wpływu skoncentrowaną na stosunku kosztów do szeroko pojętych korzyści ekonomicznych, obejmującą wymiar społeczny i środowiskowy. Za równie ważne Komitet uważa zobowiązanie dotyczące poprawy jakości aktów prawnych i czynników zewnętrznych wpływających na cały system gospodarczy, które Komisja winna podjąć wspólnie z Radą i Parlamentem.

4.1.3

EKES podziela stanowisko Komisji w sprawie faktu, że istotnym wyzwaniem są zarówno prawidłowa i terminowa transpozycja europejskich aktów prawnych, jak i ich późniejsze właściwe stosowanie przez 25 państw członkowskich, biorąc również pod uwagę przyszłe rozszerzenia; Komitet uznaje również za słuszny wymóg przerwania praktyki tzw. pozłacania ( gold-plating ), która polega na jednostronnym wprowadzaniu dodatkowych przepisów, które są sprzeczne z zasadą jednolitego rynku. W rzeczywistości nieusprawiedliwiona rozbieżność uregulowań krajowych w dziedzinie ochrony konsumentów jest jedną z głównych przeszkód w integracji usług finansowych wewnątrz UE.

4.1.4

EKES uważa również, że należy przeprowadzić ocenę ex-post, aby wiedzieć, czy przepisy rzeczywiście pozwoliły osiągnąć zakładane rezultaty, a rozwój rynków jest zgodny ze środkami przewidzianymi w procesie Lamfalussy'ego, przynajmniej w przypadku sektorów tymże procesem objętych.

4.1.5

Weryfikacja spójności między uregulowaniami wspólnotowymi a krajowymi musi rozpocząć się od najważniejszych sektorów lub od tych, gdzie mogą zaistnieć największe problemy z harmonizacją i ujednoliceniem przepisów, jak to ma miejsce w przypadku dystrybucji i reklamy przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS). Wzmocnienie konkurencji i skuteczności w tym sektorze oznacza również bez wątpienia większe pole manewru dla działalności handlowej i dystrybucji, które są w znacznym stopniu blokowane przez wciąż niezbyt dobrze zdefiniowane ramy regulacyjne. Inicjatywa Komisji zmierzająca do sporządzenia komunikatu/zalecenia w 2006 r. oraz Białej księgi w sprawie zarządzania aktywami w listopadzie jest zatem szczególnie pożądana.

4.1.6

Komisja zaproponuje, aby pomieścić w jednej dyrektywie 16 dyrektyw istniejących obecnie w sektorze ubezpieczeń. EKES jest przychylny do tej propozycji kodyfikacji i uważa, że stanowi ona bardzo dobry przykład, godny naśladowania również w innych dziedzinach poprzez przyjęcie aktów prawnych, które podsumowują, upraszczają i reorganizują różne dziedziny regulowane kilkoma dyrektywami.

4.1.7

EKES uważa, że po stwierdzeniu nieprawidłowej transpozycji lub nieprawidłowego stosowania przepisów europejskich użyteczne jest również wszczynanie postępowania o naruszenie, chociaż należy zauważyć, że Komisja była w ostatnim okresie pod silnym wpływem Rady i coraz rzadziej stosowała tę możliwość.

4.1.8

Poprawa i racjonalizacja w sektorze detalicznych usług finansowych nie może pomijać problemu informowania, edukacji i świadomości konsumentów: chodzi bowiem o zasadnicze elementy pozwalające zapewnić maksymalną skuteczność wszelkich ram regulacyjnych. W konsekwencji szczególnie pożądany jest projekt wprowadzenia specjalnych działań na szczeblu europejskim przy udziale stowarzyszeń, które reprezentują konsumentów, oraz przedstawicieli sektora finansowego, lecz Komisja powinna się bardziej zaangażować, żeby na szczeblu krajowym tego rodzaju praktyka była — jeżeli nie obowiązkowa — to przynajmniej zdecydowanie promowana. Europejski biuletyn informacyjny adresowany do konsumentów stanowi z założenia doskonałą inicjatywę, lecz należy mieć świadomość, że narzędzia informacyjne muszą być w zasięgu konsumentów. EKES wzywa Komisję, aby zdwoiła swoje wysiłki w Radzie i Parlamencie w celu zbadania bardziej zobowiązujących form zaangażowania uczestników na szczeblu krajowym; wzór mogłyby stanowić projekty, które mają być realizowane na szczeblu europejskim. Rozwój sieci FIN-NET, która jest instrumentem znanym jak dotąd niewielkiej liczbie konsumentów, zmierza w dobrym kierunku. Mając na uwadze przyszły przegląd roli tego instrumentu, EKES zaleca zaangażowanie organizacji konsumentów i społeczeństwa obywatelskiego, a także partnerów społecznych, deklarując jednocześnie gotowość do wspierania inicjatywy na przykład poprzez konkretne działania w krajowych radach konsumentów i krajowych radach społeczno-gospodarczych.

4.1.9

Podczas gdy Komisja kładzie nacisk na znaczenie rozpowszechniania informacji, w szczególności wśród konsumentów, inwestorów i pracowników sektora usług finansowych, EKES uważa, że nie można pomijać kwestii języka, w jakim redagowane są dokumenty. Komisja powinna zwrócić uwagę na ten problem i podjąć wszelkie niezbędne wysiłki, aby przynajmniej najważniejsze dokumenty były dostępne w jak największej liczbie wersji językowych.

4.1.10

EKES docenia fakt, że poświęcono uwagę konsumentom i pracownikom banków i instytucji finansowych oraz zobowiązano się do regularnych konsultacji z nimi w ważnych kwestiach. Wartość dodana osiągnięta w wyniku integracji rynków tkwi w zadowoleniu konsumenta, chociaż nie należy pomijać społecznego wpływu przyjętych decyzji. Niemniej jednak w przeszłości dyrektywy finansowe nie zawsze opierały się na tym założeniu. W uwagach przedstawionych w części „Uwagi ogólne” kładzie się szczególny nacisk na takie podejście.

4.1.11

Jeżeli chodzi o interakcję z innymi dziedzinami europejskiej polityki gospodarczej, EKES podkreślał już, że system VAT może dla dużych grup europejskich (2) stanowić przeszkodę w udoskonalaniu usług finansowych, i przyjmuje z zadowoleniem fakt, że Komisja wyraziła w tym względzie zamiar przedstawienia wniosku legislacyjnego. Należy niemniej zwrócić szczególną uwagę na ocenę wpływu pożądanego procesu harmonizacji VAT na gospodarkę, społeczeństwo i środowisko. W każdym razie EKES zwracał już uwagę, jak bardzo obecna sytuacja może krępować pełną integrację i całkowity rozwój rynku finansowego. EKES przypomina ponadto, że wyraźną zachętę do outsourcingu mogą stanowić niejednolite ramy podatkowe, co miałoby negatywne skutki dla zatrudnienia, jakości usług i ogólnej wiarygodności systemu. EKES chciałby, aby temat ten stał się przedmiotem uważnej refleksji, również ze względu na fakt, że niektóre wyniki w dziedzinie outsourcingu są często niezadowalające.

4.2.1

Można z pewnością poprzeć cel polegający na zwiększeniu koordynacji między organami nadzoru rynków. Realizacji tego celu służyłoby stopniowe zwiększanie roli komitetów na poziomie 3. poprzez harmonizację kompetencji ich członków w ramach procesu Lamfalussy'ego, tak aby uzupełnić europejskie ramy regulacyjne. Takie rozwiązanie pozwoliłoby odciążyć Komisję i zmniejszyć ryzyko „pozłacania”, praktykowanego przez państwa członkowskie lub organy nadzoru.

4.2.2

EKES uważa, że obecnie byłoby przedwcześnie przewidywać powstanie jednego europejskiego organu nadzoru, któremu powierzono by odpowiedzialność za koordynację działań nadzorczych. Jednakże w jego opinii krajowe organy nadzoru muszą czynnie i stale współpracować oraz podejmować wysiłki zmierzające do sporządzania wspólnych kodeksów zachowania i działania. Wzrost wzajemnego zaufania, który wynikałby z takiego rozwiązania, stanowiłby pierwszy krok w kierunku zapoczątkowania procesu prowadzącego w przyszłości do utworzenia europejskiego organu nadzoru dużych grup finansowych, bankowych i ubezpieczeniowych działających w wielu państwach członkowskich. Pierwsza ważna decyzja powinna dotyczyć wyłonienia głównego urzędu kontroli w państwie, w którym spółka macierzysta ma siedzibę, odpowiedzialnego za nadzorowanie oddziałów i spółek kontrolowanych obecnych w innych krajach europejskich. Firmy międzynarodowe i organy kontroli mogłyby rzeczywiście skorzystać na jednolitym rynku, gdyż nie musiałyby w ten sposób powielać czynności związanych ze sporządzaniem bilansu i dokumentów informacyjnych przy jednoczesnym uwzględnieniu różnych uregulowań na szczeblu krajowym.

4.2.3

Należy zachęcać do stosowania metody, która została wykorzystana na przykład w dyrektywie w sprawie nadużyć na rynku. Przedstawienie bardzo szczegółowego projektu dyrektywy umożliwiło bardzo jednolitą transpozycję w państwach członkowskich, pozostawiając jednocześnie organom regulacyjnym znaczny zakres odpowiedzialności. Zakres ten został również zachowany na szczeblu europejskim poprzez określenie konkretnych zadań, które mają zostać przekazane różnym organom nadzoru.

4.2.4

Przyjęcie międzynarodowych standardów sprawozdawczości finansowej (MSSF) stanowiło ważny etap na drodze do ujednolicenia sprawozdań finansowych kierownictwa przedsiębiorstw i dostosowania ich do nowoczesnych standardów. Może być ono również okazją do ujednolicenia na szczeblu europejskim typów danych, które muszą być dostarczane odpowiednim organom nadzoru przez pośredników. EKES uważa, że przyjęcie MSSF nie pozwala na dalsze odkładanie lub opóźnianie realizacji tego celu, która stanowi zasadniczy warunek wstępny skutecznej koordynacji i współpracy w dziedzinie nadzoru na szczeblu europejskim. Jakkolwiek musi tu istnieć zgodność z odpowiednimi celami projektu europejskiego Solvency II. W każdym wypadku przedsiębiorstwa, które nie zharmonizowały jeszcze swojego bilansu i bilansu skonsolidowanego z MSSF, nie powinny znajdować się w gorszej sytuacji niż przedsiębiorstwa, które mają taki obowiązek.

4.3.1.1

Usługi bankowe dla klientów indywidualnych są przedmiotem trzech bardzo ważnych inicjatyw. Jeżeli chodzi o inicjatywę dotyczącą kredytów hipotecznych, EKES (3) wyraził już uzasadnione obawy co do rzeczywistej możliwości integracji rynku ze względu na kwestie prawne i istotne trudności, które zostały podkreślone w niedawno wydanej opinii. EKES oczekuje na wytyczne Komisji i odpowiedzi, których udzieli ona na przedstawione zarzuty.

4.3.1.2

Poprawki zaproponowane przez Komisję w odniesieniu do dyrektywy w sprawie kredytów konsumpcyjnych, obecnie rozważane przez Parlament, są ulepszeniem wobec poprzedniej propozycji, chociaż nie zadawalają w pełni konsumentów. EKES oczekuje wyników tych rozważań i życzy sobie, by dyrektywa ta została wkrótce przyjęta.

4.3.1.3

Dyrektywa w sprawie usług płatniczych również odgrywa ważną rolę. Brak jeszcze jasności w kwestii transgranicznych usług płatniczych. System finansowy powinien podlegać regułom konkurencji, przejrzystości i porównywalności, które sformułowała DG ds. Konkurencji. Utworzenie jednolitego europejskiego obszaru płatniczego (SEPA) do 2010 r. jest celem ambitnym, który warto poprzeć, gdyż w ten sposób płatności transgraniczne będą skuteczniejsze, a konsumenci — objęci ochroną. W każdym razie należy wziąć pod uwagę fakt, że skuteczne i niedrogie systemy (na przykład system debetu bezpośredniego) funkcjonują już w niektórych państwach członkowskich. Po utworzeniu jednolitego europejskiego obszaru płatniczego będzie trzeba uwzględnić interesy użytkowników i wnieść wartość dodaną. EKES sporządza obecnie osobną opinię dotyczącą usług płatniczych, w której przedstawiona zostanie szczegółowa ocena.

4.3.1.4

Przegląd koncepcji dopuszczalnej wielkości udziałów, przeprowadzony w art. 16 dyrektywy bankowej i art. 15 dyrektywy ubezpieczeniowej, stanowi ważną inicjatywę, dzięki której niektóre organy nadzoru nie będą mogły krępować zrównoważonego rozwoju rynku wewnętrznego, jako pretekst podając konieczność ostrożnego zarządzania systemami finansowymi. EKES uważa, że lepsza gwarancja stabilności systemu opiera się w większym stopniu na poprawie jego skuteczności niż na nakładaniu ograniczeń w transferze działań kontroli przedsiębiorstw.

4.3.1.5

Jeżeli chodzi o systemy clearingu i rozliczeń, brak służących za odniesienie ram regulacyjnych przyczynił się do utrzymania się znacznego spadku wydajności i prawdziwych nadużyć. Clearing i rozliczenia transgraniczne są droższe i mniej skuteczne niż ich odpowiedniki na poziomie krajowym. EKES przychylnie przyjąłby opublikowanie dyrektywy ramowej, której celem jest zwiększenie konkurencyjności europejskich podmiotów gospodarczych, również wobec ich konkurentów międzynarodowych. Skuteczny i dobrze zorganizowany rynek przyciąga inwestycje, a Europa potrzebuje inwestorów, jeżeli nadal chce rzeczywiście realizować cele wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.

4.3.2.1

EKES podziela opinię Komisji w sprawie analizy nieuzasadnionych przeszkód w pełnym wdrożeniu transgranicznego przepływu kapitałów i inwestycji.

4.3.2.2

Komisja wyraziła sceptycyzm w kwestii „regulacji nr 26” w dziedzinie usług finansowych. Ponadto zasada minimalnej harmonizacji doprowadziła do zbyt wielu rozbieżności. Zasada kraju pochodzenia była doskonałym narzędziem liberalizacji i konkurencji w UE. Im większe jest wzajemne zaufanie do jakości prawa wewnętrznego obowiązującego w każdym państwie członkowskim, tym bardziej ta zasada będzie faktycznie przez nie akceptowana. W związku z tym cel dotyczący pełnej harmonizacji przepisów jest istotną siłą, która żywi i umacnia relacje zaufania, o których mowa powyżej, a które stanowią podstawę stopniowego wprowadzania wspólnej kultury. Powinno to prowadzić do harmonizacji zasadniczych klauzul umów o świadczenie usług finansowych. EKES zwraca ponadto uwagę, że dotychczas nie dostarczono żadnego dowodu (rzeczywistej) stosowalności regulacji nr 26, a Komisja powinna w każdym razie zainicjować gruntowną analizę jej stosowania. W niedawno wydanej opinii EKES stwierdził, że „[regulacja nr 26] byłaby uzasadnioną opcją w momencie stwierdzenia, po dokładnym zbadaniu przepisów i umów wszystkich 25 państw członkowskich, że »równoległy« instrument nie narusza zasad i ustawodawstwa żadnego z nich. W każdym razie rysuje się konieczność zagwarantowania, że zasady normalizacji nie będą utrudniały wprowadzania nowej oferty produktowej, a zatem by nie stały się hamulcem dla innowacji  (4) ”.

4.3.3.1

W jednej z niedawno wydanych opinii na temat zielonej księgi (lipiec 2005 r.) EKES położył nacisk na użyteczność interwencji w stosunku do UCITS  (5). „Fundusze inwestycyjne konkurują z produktami finansowymi, takimi jak polisy związane z jednostkami, które postrzegane są przez inwestorów jako porównywalne, chociaż mają zupełnie odmienne ramy prawne. Może to powodować zakłócenie wyboru inwestorów, mając negatywny wpływ na koszty i ryzyko dokonanych inwestycji. Komitet uważa, że problemu tego nie można rozwiązać za pomocą mniejszej konkurencji czy łagodniejszych ograniczeń i gwarancji nałożonych na fundusze inwestycyjne. Zamiast tego należy dążyć do dostosowania standardów prawnych do wyższego poziomu, dzięki czemu produkty finansowe — w rzeczywistości postrzegane jako bezpośrednia alternatywa wobec inwestycji w fundusze — podlegają wymogom prawnym porównywalnym do wymogów w zakresie tychże inwestycji”. Brak symetrii w zakresie wymogów między funduszami a polisami związanymi z jednostkami funduszów inwestycyjnych, jedynie częściowa realizacja idei paszportu europejskiego z powodu trudności, które wciąż piętrzą niektóre organy nadzoru; niedostateczna przejrzystość w sprawie kosztów, zwłaszcza wyjściowych, rozdrobnienie rynku i dość wysokie koszty — to niektóre ze wskazanych problemów. W każdym wypadku EKES wyraża zaniepokojenie rozwojem — w niektórych państwach członkowskich — funduszy z kapitałem gwarantowanym, którym nie towarzyszy żaden obowiązek zdeponowania odpowiednich funduszy własnych przez spółki zarządzające, co sprawia, że w razie szczególnie niekorzystnych zmian na rynku ochrona konsumentów może być niewystarczająca. EKES zwraca się do Komisji o usunięcie tego niedociągnięcia poprzez ustanowienie dla spółek proponujących fundusze z gwarantowanym kapitałem odpowiednich wymogów w zakresie środków własnych oraz ustalenie konkretnego i odpowiedniego poziomu nadzoru. EKES dostrzega w szczególności wysiłki zmierzające do zwiększenia skuteczności UCITS, biorąc również pod uwagę fakt, że ponieważ jest to istotny składnik struktury funduszy emerytalnych, mogą one wnieść znaczny wkład w rozwiązanie kwestii — słusznie poruszonej na początku białej księgi — finansowania dużego deficytu systemów emerytalnych, który znacznie obciąża gospodarkę większości krajów europejskich.

4.3.3.2

EKES zgadza się z Komisją co do tego, że duże znaczenie, nie tylko gospodarcze, ma dostęp do rachunku bankowego. W nowoczesnej gospodarce fakt posiadania rachunku bankowego nadaje w rzeczywistości obywatelowi pewien rodzaj obywatelstwa gospodarczego. W niektórych krajach Unii takie prawo obywatelstwa jest uznane przez ustawodawstwo, które zobowiązuje system finansowy do zagwarantowania możliwości korzystania z podstawowych usług po minimalnych kosztach dostępu. W innych państwach przedsiębiorstwa w coraz większym stopniu otwierają się na takie zapotrzebowanie i za kilka euro miesięcznie oferują pakiet usług związanych z rachunkiem bieżącym.

4.3.3.3

Projekt wyeliminowania przeszkód w mobilności rachunków transgranicznych jest godny pochwały i może przyczynić się do zmniejszenia cen stosowanych przez banki. Biorąc pod uwagę możliwość otwarcia rachunków on-line, projekt ten może sprawić, że osiągalny stanie się cel dotyczący zapewnienia wewnątrzeuropejskiej mobilności rachunków. Nie należy jednakże zapominać, że niektórzy konsumenci nie są w stanie korzystać z technologii informacyjnych. Komisja powinna przewidzieć rozwiązanie, które będzie satysfakcjonujące również dla tych użytkowników, którzy zazwyczaj pochodzą z najmniej uprzywilejowanych klas społecznych. Należy podkreślić, że jedynie utrwalenie rzeczywistej i konstruktywnej współpracy między organami nadzoru może sprawić, że założenie to stanie się realistyczne. Realizując propozycje zawarte w białej księdze, 16 maja 2006 r. (6) Komisja postanowiła powierzyć grupie ekspertów zadanie przeanalizowania kwestii mobilności klientów w zakresie rachunków bankowych.

4.4.1

Można z pewnością poprzeć obrany przez Komisję ambitny cel, polegający na tym, by Europa odgrywała pionierską rolę w wyznaczaniu norm na skalę światową. Zgodnie z zaleceniami wydanymi z okazji rundy z Dauhy EKES pragnie ponadto, aby Europa zachęcała kraje najbardziej rozwinięte do zaangażowania się w świadczenie odpowiedniej pomocy technicznej i finansowej na rzecz krajów najsłabiej rozwiniętych; pomoc powinna dotyczyć regulacji i stosowania przyjętych norm i porozumień. Postępy na drodze do integracji międzynarodowej muszą również uwzględniać wymogi najsłabszych gospodarek, którym potrzeba inwestycji. EKES wyraża nadzieję, że Komisja należycie uwzględni takie wymogi w negocjacjach i rozmowach z gospodarkami innych krajów bardziej rozwiniętych.

4.4.2

EKES jest czynnie zaangażowany w walkę z wykorzystywaniem systemów finansowych do celów przestępczych; popiera Komisję i pozostałe instytucje europejskie w walce z wszystkimi przejawami przestępczości, często powiązanymi z międzynarodowym terroryzmem. Przestępczość gospodarcza przejawia się w wielu postaciach, takich jak: nadużycia przedsiębiorstw i oszustwa handlowe, pranie brudnych pieniędzy, uchylanie się od płacenia podatków, korupcja. Do przeprowadzenia nielegalnej operacji przestępcy często wykorzystują kanały, którymi świadczy się usługi finansowe. EKES wzywa instytucje finansowe, aby udzielały zdecydowanej pomocy właściwym organom. Te z kolei powinny w wystarczającym stopniu reagować na zgłoszenia napływające z instytucji finansowych. Jeżeli bowiem te ostatnie zostaną dostatecznie poinformowane o działaniach podjętych w wyniku dostarczonych odpowiednim organom informacji na temat podejrzanych transakcji, będą one bardziej skłonne do kontynuowania i zwiększenia niezbędnych wysiłków.

16.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 309/33

2.1

Celem tych wniosków jest ustanowienie związku pomiędzy wspólnotowym systemem wzorów zastrzeżonych a haskim systemem międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych poprzez przystąpienie do aktu genewskiego porozumienia haskiego. Pierwszy z nich dotyczy przystąpienia do aktu. Drugi ma umożliwić takie przystąpienie poprzez zmianę odpowiednich rozporządzeń.

2.2

System haski jest oparty na Porozumieniu haskim w sprawie międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych. Porozumienie to tworzą trzy różne akty: Akt londyński z 1934 r., Akt haski z 1960 r. i Akt genewski z 1999 r. Wszystkie trzy akty są niezależne pod względem przepisów materialnych.Umawiające się strony mogą decydować o przystąpieniu do jednego, dwóch lub do wszystkich trzech aktów. Stają się wtedy automatycznie członkami Związku Haskiego, który obecnie zrzesza 42 umawiające się państwa, w tym 12 państw członkowskich UE (1).

2.3

Przystąpienie umożliwiłoby twórcom z całej WE uzyskanie za pomocą jednolitego zgłoszenia ochrony nowych i oryginalnych wzorów w dowolnym kraju będącym sygnatariuszem aktu genewskiego. Stworzyłoby to zgłaszającym kolejną drogę uzyskiwania ochrony swoich wzorów, gdyż uzyskanie jej byłoby możliwe na szczeblu krajowym, wspólnotowym (za pomocą zarejestrowanego wzoru zastrzeżonego) oraz międzynarodowym (poprzez system haski).

2.4

Powstały w efekcie system byłby prostszy, efektywniejszy ekonomicznie i skuteczniejszy pod względem kosztów. W ramach systemu haskiego zgłaszający nie muszą dostarczać tłumaczeń dokumentów, wnosić odrębnych opłat dla urzędów i pośredników w różnych krajach ani pilnować różnych terminów odnowienia zgłoszeń krajowych. Zamiast tego składa się jedno zgłoszenie w jednym miejscu i za jedną opłatą, co prowadzi do powstania wielorakich międzynarodowych praw z rejestracji wzorów w wyznaczonych krajach będących sygnatariuszami aktu genewskiego.

2.5

Wspólnotowy system wzorów pozwala twórcom chronić nowe i oryginalne wzory, charakteryzujące się określonym wyglądem zewnętrznym, poprzez przyznanie indywidualnego monopolu na zarejestrowane wzory, które mają niepowtarzalny charakter i obowiązują na terenie całej WE. Prawa do zarejestrowanych wzorów istnieją także w każdym państwie członkowskim, jednak wzór wspólnotowy przedstawia ekonomiczny i praktyczny sposób uzyskania jednolitej ochrony na terenie całej Wspólnoty przez dowolne przedsiębiorstwo działające na rynku europejskim.

2.6

Porozumienie haskie dotyczące międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych ustanawia system, administrowany przez Światową Organizację Własności Intelektualnej (WIPO), w ramach którego wypełnienie jednego zgłoszenia wzoru wraz z wniesieniem jednej opłaty prowadzić będzie do powstania szeregu zarejestrowanych wzorów w wyznaczonych krajach będących stronami umowy. Z systemu haskiego może korzystać każdy obywatel i osoba zamieszkała, jak również przedsiębiorstwo założone w państwie będącym stroną przywołanego porozumienia. Obecnie żadne zgłoszenia do WIPO nie są składane za pośrednictwem krajowych urzędów. Składanie zgłoszeń bezpośrednio do WIPO pozwala uniknąć pomyłek, niepotrzebnego powielania pracy oraz ewentualnie wielokrotnego uiszczania tej samej opłaty za zgłoszenie do OHIM.

2.7

Jedna z korzyści systemu haskiego polega na uproszczeniu procedur rejestrowania zmian oraz odnawiania ochrony wzorów przemysłowych.

2.8

Akt genewski porozumienia haskiego wszedł w życie z dniem 23 grudnia 2003 r. Pośród innych zmian mających na celu zwiększenie dostępności systemu, umożliwia on przystąpienie do systemu haskiego organizacji międzyrządowych, takich jak WE. Obecnie stronami aktu genewskiego jest 19 krajów, w tym Szwajcaria, Singapur i Turcja. Wiele państw członkowskich musi go jeszcze podpisać i/lub ratyfikować.

2.9

Akt genewski dopuszcza zgłoszenia w tylko jednym spośród dwóch języków urzędowych — angielskim lub francuskim.

2.10

Stany Zjednoczone mają przystąpić do aktu w listopadzie 2006 r.; przystąpienie zarówno UE, jak i USA, powinno zachęcić do takiego kroku innych ważnych partnerów handlowych (Chiny, Japonię, Koreę), dzięki czemu możliwa byłaby rejestracja w kilku znaczących krajach.

2.11

Wniosek ustanawia związek Wspólnoty Europejskiej, rozpatrywanej w akcie genewskim jako odrębny kraj, z systemem haskim, który dzięki temu zyskuje na znaczeniu.

3.1

Wniosek dotyczący decyzji Rady (COM(2005) 687 wersja ostateczna) pozwala WE występować w ramach Związku Haskiego jako jednolity kraj w odniesieniu do wspólnotowego systemu wzorów. Zmiana rozporządzenia WE/6/2002 (rozporządzenie dotyczące wzorów wspólnotowych) nadaje moc obowiązującą przystąpieniu WE do aktu genewskiego.

3.2

Zmiana rozporządzenia WE/40/94 (rozporządzenia w sprawie wspólnotowego znaku towarowego) pozwala Urzędowi Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM) w Alicante pobierać opłaty za wzory zarejestrowane w ramach aktu genewskiego.

3.3

Podstawą prawną zmiany tych dwóch rozporządzeń wspólnotowych przez wniosek jest artykuł 308 Traktatu ustanawiającego WE.

3.4

Procedura legislacyjna obejmuje konsultację z Parlamentem Europejskim. Przywołane dwa wnioski nie podlegają współdecyzji.

3.5

Głosowanie w Radzie wymaga jednomyślności.

4.1

Nie oczekuje się, by wniosek ten miał doprowadzić do powstania dodatkowych kosztów, jako że dotyczy on zmian w rozporządzeniach, które mają bezpośrednie zastosowanie w państwach członkowskich.

4.2

Obecnie rejestracja wzorów podlega opłatom związanym ze zgłoszeniem i odnowieniem w każdym kraju, w którym są zgłaszane. Typowe krajowe koszty zgłoszenia szacowane są na ogół na mniej niż 100 euro, jednak dodatkowo pojawiają się koszty i niedogodności związane z wymianą walut w wypadku zgłoszenia międzynarodowego.

16.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 309/35

1.1

Wniosek Komisji określa warunki, zasady i procedury, według których przedsiębiorstwa, uczelnie wyższe, ośrodki badawcze lub inne osoby prawne uzyskać mogą wsparcie z siódmego programu ramowego.

1.2

Komitet przyjmuje z zadowoleniem większą część proponowanego instrumentu regulacyjnego i dostrzega w nim usprawnienia oraz potencjał znacznego uproszczenia procedur administracyjnych. Odnośnie jeszcze nie przedstawionych wewnętrznych zasad wykonawczych Komisji, Komitet zaleca, by w duchu uproszczenia także w ich przypadku zwrócić uwagę na większe ujednolicenie i konsekwentne wdrażanie — np. w zakresie stosowanych kryteriów.

1.3

Ponieważ wewnętrzne zasady wykonawcze Komisji nie są jeszcze dostępne, nie można na chwilę obecną ocenić niektórych szczególnych oddziaływań proponowanych uregulowań. W takich przypadkach (np. odnośnie zwrotu kosztów dodatkowych) Komitet zaleca zachowanie przynajmniej początkowo dotychczasowych rozwiązań, aby uniknąć ewentualnego pogorszenia się sytuacji zainteresowanych beneficjentów wsparcia.

1.4

Komitet przyjmuje z zadowoleniem nowe limity wsparcia przewidziane dla poszczególnych zakresów zadań i beneficjentów wsparcia. Szczególnie pozytywne jest jego zdaniem, że prowadzi to do poprawy wspierania MŚP.

1.5

Komitet zaleca równouprawnienie wszystkich instytucji badawczych finansowanych ze środków publicznych, niezależnie od ich formy prawnej.

1.6

Komitet zaleca, by w przyszłości zapewnić uczestnikom więcej swobody w zakresie ustalania postanowień umów, a także wyboru instrumentów. Dotyczy to w szczególności praw dostępu do nowej wiedzy (foreground) i/lub istniejącej wiedzy uczestnika (background). Tutaj należałoby zaoferować nieodpłatne prawa dostępu jako jedną z opcji, a nie — jak się proponuje we wniosku dla niektórych przypadków — zawsze bez wyjątku.

1.7

Szczegóły opisano w punkcie 4.

2.1

W swoim wniosku dotyczącym siódmego programu ramowego (2007–2013) (1), Komisja przedstawiła cele, treść, tematy oraz budżet przewidywanego wsparcia dla badań, rozwoju technologicznego i demonstracji we wspomnianym okresie. W sprawie tego programu ramowego, jak również w odniesieniu do przygotowawczych i uzupełniających wniosków Komisji dotyczących tzw. programów szczegółowych (2), Komitet wydał już opinie (3).

2.2

Analizowany tutaj wniosek Komisji określa warunki, zasady i procedury, według których przedsiębiorstwa, uczelnie wyższe, ośrodki badawcze lub inne osoby prawne uzyskać mogą środki z budżetu siódmego programu ramowego, tzn. otrzymać mogą wsparcie przewidziane w tym programie.

2.3

Istotną kwestią, na którą trzeba tutaj zwrócić uwagę, jest zamiar Komisji, by uprościć procedury administracyjne związane ze wsparciem udzielanym przez nią na badania naukowe. Komitet z zadowoleniem przyjmuje to zamierzenie, co podkreślił już w swoich dotychczasowych opiniach; ze swej strony zalecił on uproszczenie procedur administracyjnych, zmniejszenie powiązanych z nimi nakładów administracyjnych i tym samym zwiększenie efektywności europejskich programów na rzecz badań. Obecny nakład pracy i kosztów związany z procedurą składania i przyjmowania wniosków jest za duży i nastręcza trudności uczestnikom z kręgów nauki i przemysłu. Udział w Europejskim Programie Badawczym musi opłacać się uczestnikom, również po uwzględnieniu ryzyka związanego ze składaniem wniosku. Ma to znaczenie szczególnie dla mniejszych podmiotów, takich jak MŚP, czy niewielkie grupy badawcze z uniwersytetów i ośrodków badawczych  (4). Zatem także proponowane zasady uczestnictwa powinny prowadzić w zdecydowany sposób do zamierzonego uproszczenia.

2.4

Omawiany wniosek Komisji opisuje zatem właściwe zasady, mające na celu zapewnienie możliwie najefektywniejszego, najskuteczniejszego i najbardziej sprawiedliwego finansowania badań i rozwoju ze środków wspólnotowych udostępnianych zgodnie z siódmym programem ramowym.

2.5

Proponowane zasady uczestnictwa przedsiębiorstw, ośrodków badawczych i uczelni wyższych powinny więc zapewniać spójny i przejrzysty system gwarantujący efektywną realizację siódmego programu ramowego oraz łatwy dostęp dla wszystkich uczestników. Szerokie spektrum przedsiębiorstw, ośrodków badawczych i uczelni wyższych ma dzięki nim uzyskać wsparcie, a także mają one umożliwiać udział podmiotów z peryferyjnych obszarów Wspólnoty.

3.1

Proponowane przez Komisję zasady uczestnictwa w siódmym programie ramowym urzeczywistniać mają szereg aspektów zamierzonego uproszczenia, opierając się przy tym na założeniach szóstego programu ramowego (6PR). W tym rozdziale przedstawiono streszczenie najważniejszych zagadnień.

3.2

Wniosek Komisji obejmuje przepisy wstępne, warunki udziału w działaniach pośrednich i związane z tym procedury postępowania, wkład finansowy Wspólnoty, zasady upowszechniania i wykorzystania wyników badań oraz prawa dostępu do istniejącej i nowej wiedzy, a także określa rolę Europejskiego Banku Inwestycyjnego.

3.3.1

W przypadku działań pośrednich minimalna liczba uczestników wynosi trzy podmioty prawne, z których każdy ma siedzibę w państwie członkowskim lub państwie stowarzyszonym i z których żadne dwa podmioty nie mają siedziby w tym samym państwie członkowskim lub państwie stowarzyszonym.

3.3.2

W przypadku działań koordynacyjnych i wspierających oraz działań na rzecz kształcenia zawodowego i rozwoju kariery naukowców minimalnym wymogiem jest udział przynajmniej jednego podmiotu prawnego.

3.3.3

W przypadku działań pośrednich wspierających projekty badań pionierskich, finansowanych w ramach Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych, wymagany jest udział przynajmniej jednego podmiotu prawnego mającego siedzibę w państwie członkowskim lub w państwie stowarzyszonym.

3.4.1

W przypadku działań w zakresie badań i rozwoju technologicznego wkład finansowy Wspólnoty może wynosić maksymalnie 50 % łącznych kosztów kwalifikowanych.

3.4.1.1

Jednakże w przypadku organów publicznych, szkół średnich i uczelni wyższych, organizacji badawczych (5) oraz MŚP wkład ten może wynosić maksymalnie 75 % łącznych kosztów kwalifikowanych.

3.4.2

W przypadku działań w zakresie demonstracji wkład finansowy Wspólnoty może wynosić maksymalnie 50 % łącznych kosztów kwalifikowanych.

3.4.3

W przypadku działań w zakresie badań pionierskich, działań koordynacyjnych i wspierających oraz działań wspierających kształcenie zawodowe i rozwój kariery naukowców, wkład finansowy Wspólnoty może wynosić maksymalnie 100 % łącznych kosztów kwalifikowanych.

3.4.4

W przypadku kosztów administracyjnych, świadectw kontroli i pozostałych działań, które nie są uwzględnione w art. 33 ust. 1, 2 i 3, wkład finansowy Wspólnoty może wynosić maksymalnie 100 % łącznych kosztów kwalifikowanych.

3.4.5

Dla sieci doskonałości proponuje się szczególny rodzaj stawki ryczałtowej. Kwota stawki ryczałtowej została określona w zasadach uczestnictwa jako stała kwota wyliczana na podstawie liczby naukowców, którzy mają zostać włączeni do sieci doskonałości oraz czasu trwania działania.

—

Zasady określają procedury publikacji zaproszeń do składania wniosków oraz procedury składania, oceny, wyboru i przyznania pomocy.

—

Opracowana na potrzeby poprzednich programów ramowych procedura oceny stosowana będzie nadal bez istotniejszych zmian. Komisja przygotuje wzór umowy o grant, który będzie określał prawa i obowiązki uczestników między sobą oraz w stosunku do Wspólnoty.

—

Wkład finansowy Wspólnoty może przybrać jedną z trzech form: zwrot kosztów kwalifikowanych, stawki ryczałtowe oraz finansowanie według jednolitych stawek. W przypadku działań w zakresie badań pionierskich Rada Naukowa Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych zaproponuje właściwe sposoby i tryby finansowania.

3.6

W odniesieniu do upowszechniania i wykorzystania oraz praw dostępu (własność, ochrona, publikacja, upowszechnianie i wykorzystanie, prawa dostępu do istniejącej i nowej wiedzy) zachowana ma być możliwie największa ciągłość. Zmiany powinny zapewnić uczestnikom większą elastyczność w trakcie rozwijania projektu. Nadal istnieje możliwość wykluczenia istniejącej wiedzy oraz zdefiniowania warunków innych niż określone w zasadach uczestnictwa. Ulepszona została spójność wymogów w zakresie upowszechniania i publikacji.

3.7

Podobnie jak w szóstym programie ramowym, uczestnicy konsorcjum będą odpowiedzialni za pełne przeprowadzenie powierzonych im zadań, nawet jeśli jeden z uczestników nie zrealizuje przypisanych mu zadań. Jednakże zrezygnowano z dalszego stosowania zasady solidarnej odpowiedzialności finansowej, wprowadzonej w szóstym programie ramowym dla większości działań. W zależności od oceny ryzyka, które dla budżetu Wspólnoty niesie europejskie finansowanie badań, może zostać wprowadzony mechanizm, który zabezpieczy finansowe ryzyko niezwrócenia przez uczestnika kwot należnych Wspólnocie. W związku z powyższym gwarancje bankowe mają być wymagane jedynie w tych wyjątkowych przypadkach, w których finansowanie wstępne stanowi ponad 80 % grantu.

4.1

Uproszczenie. Komitet popiera niezwykle ważny cel uproszczenia tych wszystkich procedur, które były do tej pory stosowane przez Komisję lub do których musiały się dostosowywać podmioty. Komitet postrzega swoje poniższe uwagi jako konstruktywny wkład na drodze do tego celu oraz zdaje sobie sprawę, że urzeczywistnienie wspomnianych celów nie będzie łatwym zadaniem, biorąc pod uwagę ogólne zasady budżetowe oraz żądania przejrzystości, które Komitet sam podziela. Byłoby zwłaszcza pożądane, by wypróbować na wybranych projektach pilotażowych procedury administracyjne jeszcze bardziej uproszczone w ramach istniejących możliwości prawnych. Zdobyte w ten sposób doświadczenia mogłyby dopomóc w podjęciu decyzji w sprawie przyszłych rozwiązań.

4.1.1

Usprawnienie. Komitet uznaje starania Komisji zmierzające do osiągnięcia tego celu i zapewnienia możliwie najlepszego wspólnotowego wsparcia na rzecz badań. Stosownie do tego w wielu punktach przedstawionych propozycji dostrzega on wyraźną poprawę w stosunku do dotychczasowego sposobu postępowania, jak np. w przypadku zwrotu kosztów (art. 30 i 31), form grantów, czy też w przypadku umów o grant, umów i nominacji (art. 18 i 19); w tym ostatnim przypadku jednak nowe zasady przyniosą poprawę wyłącznie wówczas, jeśli uproszczone zostaną także reguły dokonywania wypłat i przede wszystkim sprawozdawczości. W tym kontekście Komitet odsyła także do swoich wcześniejszych zaleceń uproszczenia (6), polegającego na dostosowaniu pod względem treści i terminów procedur wymaganych przez Komisję z procedurami innych instytucji udzielających dotacji czy organów nadzorczych (7).

4.1.2

Ujednolicenie. Cel uproszczenia przyczynia się do wysiłków zmierzających do większego ujednolicenia stosowanych lub wymaganych przez Komisję procedur (np. w zakresie kalkulacji kosztów czy oceny kondycji finansowej). Z perspektywy wspólnotowego jednolitego rynku oraz poprawy pewności prawa, z tak postawionym celem Komitet może się tylko zgodzić (8). Niestety pełne ujednolicenie się nie powiedzie, dopóki różnorodni odbiorcy grantów — np. wyższe uczelnie — w różnych państwach członkowskich nie będą posługiwać się ujednoliconym bądź odpowiednio dostosowanym systemem rachunkowym.

4.2

Inne zasady i działania. Uproszczenie i ujednolicenie wymagać będą jednak dalszych działań ze strony Komisji, które jak dotąd omawiany wniosek dopiero sygnalizuje, np. w art. 16 ust. 4: Komisja przyjmuje oraz podaje do wiadomości publicznej zasady służące zapewnieniu jednolitej weryfikacji istnienia, statusu prawnego i kondycji finansowej uczestników działań pośrednich. Ponieważ te dalsze zasady, które będą dalej nazywane „wewnętrznymi zasadami wykonawczymi Komisji”, nie są jeszcze dostępne, nie można w niektórych przypadkach jeszcze ocenić, jaki będzie wpływ uzależnionych od nich propozycji Komisji.

4.2.1

Jednolita wykładnia i jednolite kryteria. Komitet oczekuje poza tym, że zapewniona zostanie jednolita wykładnia wewnętrznych zasad wykonawczych Komisji, a w szczególności postanowień prawnych i finansowych dotyczących projektów we wszystkich właściwych służbach Komisji, tak by zasady te stanowiły kolejny, ważny krok w kierunku uproszczenia i ujednolicenia procedur oraz nie prowadziły do pogorszenia się sytuacji podmiotów B+R w porównaniu do dotychczasowych sposobów postępowania. Ogólnie Komitet zaleca, aby w miejscach, gdzie w projekcie Komisji istnieje jeszcze margines interpretacji, wątpliwości rozstrzygnąć na rzecz pewności prawnej poprzez dalsze doprecyzowania w wewnętrznych zasadach wykonawczych Komisji.

4.2.2

Działania wspierające. Proponowane już przez Komisję punkty kontaktowe i instytucje koordynujące (ang. clearing houses) mają zagwarantować spójność i jednolitość informacji dostarczanych przez Komisję. Zdaniem Komitetu jest to ważne i przydatne rozwiązanie. Ponadto należy jednak zwrócić uwagę, by także w wewnętrznych procedurach postępowania w Komisji oraz w przypadku każdego wymogu lub decyzji ze strony urzędnika odpowiedzialnego za projekt (ang. project officer) zachowane były jednolite zasady postępowania.

4.2.3

Sprawozdawczość. Należy na przykład unikać sytuacji, w których — poza dobrze uzasadnionymi wyjątkowymi przypadkami — urzędnik odpowiedzialny za projekt oprócz sprawozdań przewidzianych w uregulowaniach wymagałby dodatkowych sprawozdań śródokresowych bądź też identyczne informacje trzeba by zamieszczać w różnej formie w większej licznie raportów (9). Ważne jest zatem, by ujednolicić wymogi w zakresie sprawozdawczości; chodzi mianowicie o treść, a nie o formalności.

4.2.4

Ocena śródokresowa. Mimo wszystko Komitet zaleca, z uwagi na przewidziany siedmioletni okres trwania siódmego programu ramowego, by po upływie połowy tego czasu przeprowadzić śródokresową ocenę zarówno samego programu, jak i zasad uczestnictwa, aby móc ewentualnie dokonać koniecznych dostosowań.

4.2.5

Urzędnicy odpowiedzialni za projekt. Ważnym warunkiem koniecznym dla uproszczenia, ujednolicenia i ogólnie efektywności procedur administracyjnych jest przy tym, także z uwagi na zapewnienie ciągłości (patrz: następny punkt), aby urzędnik odpowiedzialny za projekt dysponował odpowiednią wiedzą specjalistyczną oraz znajomością zaangażowanych podmiotów; niewystarczające byłoby, gdyby urzędnik odpowiedzialny za projekt pełnił wyłącznie funkcję administracyjną i nie posiadał głębszej wiedzy rzeczowej i znajomości środowiska. Komitet odsyła tu (10) do swoich wielokrotnie ponawianych zaleceń (11).

4.3

Ciągłość. Jako że każde nowe uregulowanie powoduje zakłócenie ciągłości i dodatkowe koszty („dotarcia się”), należy starannie rozważyć, czy proponowane przez Komisję zmiany rzeczywiście przyniosą na tyle wyraźną poprawę efektywności, by przeważyć wspomniane wyżej utrudnienia, czy też może należałoby zachować dotychczasowe regulacje. Komitet uznaje, że wniosek Komisji przewiduje zachowanie licznych zasad, które okazały się skuteczne. Jednakże w przypadku niektórych proponowanych zmian nie jest jasne, czy rzeczywiście przyczynią się one do poprawy obowiązujących reguł. W takich wypadkach Komitet zaleca, by na względzie mieć przede wszystkim ciągłość.

4.4

Wkład finansowy Wspólnoty — kalkulacja kosztów i formy wsparcia. Pod warunkiem zadowalającego wyjaśnienia otwartych jeszcze kwestii, Komitet postrzega odpowiednie propozycje Komisji jako znaczącą poprawę i popiera je.

4.4.1

MŚP. Komitet przyjmuje ze szczególnym zadowoleniem fakt, iż (art. 33 ust. 1, drugie zdanie) limity wsparcia np. dla MŚP (12) mają wzrosnąć z 50 % do 75 %. W zmianie tej dostrzega on efekt swoich wcześniejszych zaleceń, aby stworzyć liczniejsze i bardziej atrakcyjne zachęty do większego uczestnictwa MŚP w siódmym programie ramowym oraz by propagować nawiązywanie bliższych kontaktów między MŚP a ośrodkami badawczymi (13).

4.4.2

Wyższe uczelnie itd. W tym kontekście Komitet przyjmuje z zadowoleniem fakt, że dopuszczalny poziom wsparcia finansowego w przypadku organów publicznych, szkół średnich i uczelni wyższych oraz organizacji badawczych ma wynosić 75 % (również art. 33 ust. 1, drugie zdanie). Zaleca wprowadzenie jaśniejszej struktury w art. 33, tak by można było lepiej rozgraniczyć uczestników nastawionych na osiąganie zysków od tych, których działalność ma charakter non profit.

4.4.3

Przeciętne koszty personelu. Możliwość wykorzystania przez uczestniczące przedsiębiorstwa przeciętnych kosztów personelu (art. 31 ust. 3 lit. a)) Komitet uważa za korzyść z punktu widzenia uproszczenia.

4.4.4

Koszty administracyjne. Pozytywne jest także, również z punktu widzenia zachowania koniecznej ciągłości, utrzymanie 100 % zwrotu kosztów administracyjnych. Propozycja zniesienia obowiązującego dotychczas limitu dla tego rodzaju kosztów w wysokości 7 % wydaje się problematyczna, o ile kwestia niezbędnych kosztów administracyjnych nie zostanie ściśle uregulowana w inny sposób. Wprawdzie dotychczasowy limit w wysokości 7 % rzeczywiście okazał się zbyt niski i musiał zostać podniesiony, choćby z uwagi na fakt, że administracja, koordynacja itd. wymagały dotychczas wysokich nakładów. Z drugiej strony należy jednak zapobiec sytuacji, w której nieograniczony zwrot wszystkich kosztów administracyjnych prowadziłby do ich niepożądanego wzrostu zamiast redukcji.

4.5

Koszty dodatkowe uniwersytetów. Zgodnie z wnioskiem Komisji zniesiona powinna zostać istniejąca dotychczas możliwość naliczania przez uniwersytety i podobne organizacje badawcze 100 % tzw. kosztów dodatkowych (14). Jakkolwiek proponowane są w zamian inne modele rozliczania, Komitet uważa proponowaną zmianę za problematyczną. Instytucje te z reguły nie dysponują bowiem odpowiednią księgowością analityczną umożliwiającą kalkulację pełnych kosztów (FC) (15). Przy tym nie można teraz ocenić, czy wprowadzenie jednolitej stawki zaproponowanej przez Komisję jako jednej z alternatywnych możliwości nie spowoduje znacznego pogorszenia sytuacji uczestników, ponieważ nie istnieją jeszcze przewidziane w tym celu wewnętrzne zasady wykonawcze Komisji (patrz wyżej). Dla tego rodzaju organizacji Komitet zaleca zatem, o ile nie dysponują one pełną kalkulacją kosztów, zachowanie dotychczasowego stuprocentowego zwrotu kosztów dodatkowych — przynajmniej dopóki nie zostanie zagwarantowane, że inne metody wykazywania kosztów (16) nie doprowadzą do pogorszenia położenia w stosunku do sytuacji obecnej.

4.6

Forma prawna instytucji badawczych. Zdaniem Komitetu organizacje badawcze, finansowane główne z budżetu państwa, należy traktować pod każdym względem (i we wszystkich artykułach jak np. w art. 33 ust. 1 i art. 38 ust. 2) jednakowo, bez względu na ich formę prawną. Oznacza to na przykład, że także organizacje czy ośrodki badawcze pożytku publicznego, założone zgodnie z przepisami prawa prywatnego, finansowane w głównej mierze z budżetu państwa (17), powinny być traktowane na takich samych zasadach jak organizacje prawa publicznego. Przecież wybór najodpowiedniejszej — zdaniem państwa członkowskiego — formy prawnej tego rodzaju instytucji badawczej leży w kompetencjach państw członkowskich i w żadnym wypadku nie powinien prowadzić do zróżnicowania w zakresie wkładu finansowego Wspólnoty.

4.7

Własność intelektualna. Proponowane uregulowania (art. od 39 do 43) mają gwarantować, iż niemożliwe będzie przenoszenie w niekontrolowany sposób praw do własności intelektualnej będącej wynikiem badań naukowych finansowanych z kieszeni unijnych podatników na firmy spoza Europy.

4.7.1

Oprogramowanie otwarte ( open source ). Oprogramowanie, które zostanie opracowane w ramach wspieranych przez Wspólnotę projektów badawczych, ma obecnie szanse na szerokie rozpowszechnienie i wykorzystanie, a tym samym stanowienie potencjału dla tworzenia na jego podstawie wersji komercyjnych czy usług, tylko wtedy gdy jest oferowane jako oprogramowanie otwarte. W tym celu należałoby przyznać konsorcjum jak największą swobodę w określaniu warunków licencji.

4.8

Prawa dostępu. W odniesieniu do praw dostępu (art. 48 do 52) (18) do nowej wiedzy i/lub istniejącej wiedzy będącej w posiadaniu uczestnika chodzi nie o prawa dostępu do całej wiedzy uczestnika (np. uniwersytetu lub instytutu badawczego), lecz jedynie do tej wiedzy, która opiera się na pracach lub pracach przygotowawczych jednostek organizacyjnych lub grup uczestniczących w odpowiednich wspólnych projektach i która jest niezbędna dla innych uczestników do przeprowadzenia do końca ich prac w ramach działań pośrednich. Komitet z zadowoleniem przyjmuje zatem art. 48, który umożliwia oddzielne określenie stanu faktycznego w odniesieniu do każdego projektu i ustalenie go pomiędzy uczestnikami poprzez listę pozytywną i/lub negatywną  (19) . Listy pozytywne pozwolą również uniknąć ujawniania takich danych, których tajność powinna być chroniona. Aby nie opóźniać niepotrzebnie rozpoczęcia projektu byłoby jednak zasadne dopuszczenie okresu, np. do 6 miesięcy od rozpoczęcia projektu, na poczynienie takich ustaleń.

4.9

Nieodpłatne prawa dostępu do wiedzy. Komitet wyraża zastrzeżenia do uregulowań, które przyznawałyby bez wyjątku nieodpłatny dostęp do wiedzy. Zaleca ogólnie przyznanie uczestnikom możliwe dużej swobody w zakresie ustalania najwłaściwszych porozumień. Może być na przykład zasadne, by także podmiotom B+R przyznawać nieodpłatne prawa dostępu.

4.9.1

Istniejąca wiedza potrzebna do realizacji działań. Propozycję przyznawania przez podmioty B+R zawsze nieodpłatnie dostępu do istniejącej wiedzy, o ile jest ona konieczna do przeprowadzenia działania pośredniego, Komitet uznaje zasadniczo za pozytywną. Jednak takie absolutne uregulowanie może w pojedynczych przypadkach spowodować trudności dla zainteresowanych podmiotów. Komitet zaleca zatem zmodyfikowanie ostatniego zdania w art. 50 ust. 2 (20).

4.9.2

Istniejąca wiedza na potrzeby wykorzystania nowej wiedzy. Propozycję przyznawania dostępu do istniejącej wiedzy przez podmioty B+R zawsze nieodpłatnie, o ile jest ona konieczna do wykorzystania nowej wiedzy, Komitet uznaje jednak za bardzo problematyczną. Istniejąca wiedza została zdobyta dzięki własnym środkom podmiotów B+R lub środkom wcześniejszych instytucji udzielających dotacji czy publicznym środkom danego państwa członkowskiego podlega powiązanym z tym obowiązkom i zobowiązaniom (21). Jeżeli zaproponowane przez Komisję rozwiązanie zaczęłoby być stosowane, powstałoby niebezpieczeństwo, że przede wszystkim szczególnie prężne podmioty B+R o wysokim potencjale know-how nie mogłyby lub nie chciałyby uczestniczyć i tym samym zostałyby wykluczone z uczestnictwa. Komitet zaleca zatem wykreślenie lub zmianę art. 51 ust. 5 (22).

4.9.3

Badania pionierskie. Chociaż w większości przypadków przy badaniach pionierskich chodzi o prace w dziedzinie B+R w obszarze badań podstawowych, Komitet wielokrotnie zwracał uwagę na fakt, że w wielu wypadkach (23) granice między badaniami podstawowymi a zastosowaniem są płynne. Dlatego też można oczekiwać negatywnych skutków, jak te opisane powyżej. Należy tego bezwzględnie unikać i odpowiednio uwzględnić to zagrożenie w uregulowaniach. Komitet zaleca zatem wykreślenie lub zmianę art. 52 ust. 1 (24).

4.9.4

Określone grupy. We wniosku Komisji brakuje definicji działań prowadzonych na rzecz określonych grup. Rozważania na ich temat nie powinny w żadnym wypadku być mylone lub zrównane z tymi dotyczącymi badań pionierskich.

4.10

Wolny wybór instrumentów. Komitet powtarza swoje zalecenie (25), że projekty nie powinny być z góry przyporządkowywane do konkretnych instrumentów, lecz że wnioskodawcy muszą być w stanie dopasować instrumenty do optymalnej struktury i wielkości projektu niezbędnej dla danego zadania. Tylko w ten sposób można uniknąć tworzenia projektów, których wielkość i struktura kieruje się przewidywanymi instrumentami wspierania badań, a nie optymalnymi wymogami naukowo-technicznymi. Instrumenty te muszą służyć warunkom pracy i celom badań i rozwoju i nie może być w żadnym wypadku odwrotnie. W szczególności udostępnione powinny być również projekty STREP (Specific Targeted Research Projects), gdyż są najodpowiedniejsze ze względu na uczestnictwo MŚP i mniejszych grup badawczych.

4.11

Porzucenie zasady solidarnej odpowiedzialności finansowej. Komitet opowiada się za rezygnacją z zasady solidarnej odpowiedzialności finansowej; przypomina, że już w swoich zaleceniach (26) dotyczących szóstego programu ramowego zajął się tą problematyką.

4.11.1

Fundusz ryzyka. Komitet popiera również fundusz ryzyka, który ma zostać utworzony dla pokrycia możliwych wydatków, na który ma być wpłacany niewielki procent wkładu finansowego Wspólnoty przeznaczonego dla każdego uczestnika działania pośredniego (art. 38 ust. 1). Komitet zalecałby ponadto, aby Komisja podała przewidywane granice, w jakich może zmieniać się ten procent w zależności od oceny ryzyka, w momencie publikacji konkursu. Komitet opowiada się również za tym, aby wszelkie nadwyżki przewidzianych oszczędności były ponownie przypisywane programowi ramowemu i stanowiły dochód przeznaczony na określony cel.

4.11.2

Zwolnienie. Komitet zaleca jednakże, aby wszystkie instytucje badawcze, których koszt finansowania ponosi państwo (27), zostały z tego (zgodnie z art. 38 ust. 2) zwolnione, niezależnie od ich formy prawnej.

4.11.3

Przerwanie projektu. Komitet zwraca jednocześnie uwagę na proponowaną techniczną solidarną odpowiedzialność finansową uczestników za projekt (art. 18 ust. 4). Zdaniem Komitetu należy przyznać konsorcjum prawo do decyzji o wycofaniu się z projektu na wypadek, gdyby jego kontynuacja nie była rozsądna albo uzasadniona ze względów naukowo-technicznych lub finansowych. Art. 18 ust. 4 i 5 powinien w związku z tym zostać odpowiednio zmieniony.

4.12

Komitety programów. Zgodnie z wnioskiem Komisji rezygnuje się z udziału komitetów programów w zatwierdzaniu poszczególnych projektów. Zdaniem Komitetu powinno to następować jedynie wtedy, gdy Komisja będzie się opierać na opinii eksperta przy wyborze projektu. W innym przypadku, jak również przy zatwierdzaniu programu roboczego i podziale budżetu, odpowiedzialne komitety programów powinny w dalszym ciągu udzielać zgody. Rozwiązanie kompromisowe mogłoby wyglądać tak, że komitety programów po zakończeniu oceny otrzymywałyby „plan realizacji konkursu” (call implementation plan), który byłby przedmiotem obrad i formalnej decyzji komitetu programów. Nie pociągałoby to za sobą żadnej zwłoki, gdyż komitet programowy nie decydowałby już o poszczególnych projektach.

4.13

Umowa o grant. Istotny tu art. 19 ust. 8 odwołuje się do Europejskiej Karty Naukowca oraz kodeksu postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych. Komitet zwraca uwagę na fakt, że karta ma jedynie charakter zalecenia i nie może na tej drodze nabrać charakteru wiążącego. Przypomina przy tym, że wprawdzie zgadza się z wieloma elementami karty, ale jednocześnie ze względu na jej przeregulowanie i niektóre niezrozumiałe kryteria zaleca jej przeredagowanie (28).

4.14

Europejski Bank Inwestycyjny. Komitet popiera projekt (i proponowane szczegóły) udzielenia Europejskiemu Bankowi Inwestycyjnemu pomocy finansowej na rzecz pokrycia ryzyka kredytów służących celom badawczym siódmego programu ramowego. Takie pożyczki powinny być wykorzystywane w szczególności dla działań demonstracyjnych (np. w dziedzinie badań energetycznych lub badań dotyczących bezpieczeństwa).

16.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 309/41

1.1

EKES przyjmuje z zadowoleniem propozycje Komisji w sprawie nowych zasad uczestnictwa przedsiębiorstw, ośrodków badawczych i uniwersytetów w realizacji siódmego programu ramowego badań, rozwoju i działań szkoleniowych w dziedzinie jądrowej oraz w sprawie upowszechnienia jego wyników w okresie pięcioletnim 2007 — 2011.

1.2

Propozycje te są ukierunkowane na uproszczenie oraz usprawnienie procedur i metod w celu praktycznej realizacji strategii lizbońskiej w formie, która została ponownie zdefiniowana przez Radę Europejską w 2005 r. i w marcu 2006 r., oraz w celu zaspokojenia potrzeb różnych podmiotów badawczych i użytkowników końcowych. Niemniej jednak skuteczność tych środków będzie można ostatecznie ocenić dopiero po sfinalizowaniu zasad wdrażania.

1.3

Do końca rozdziału III propozycje Komisji są prawie identyczne z propozycjami przedstawionymi w zakresie 7PR badań, rozwoju i działań szkoleniowych w dziedzinie pozajądrowej (1), chociaż numeracja jest inna (2). Komitet odsyła zatem do opinii przyjętej w tej sprawie, przywołując i podkreślając spostrzeżenia w niej zawarte (3), które mają znaczenie również w wypadku omawianego wniosku (do końca rozdziału III).

1.4

Komitet uważa w szczególności, że europejski program syntezy jądrowej powinien być uznawany za model prawdziwej integracji wysiłków wspólnotowych i pełnej koordynacji działań w ramach Europejskiego Porozumienia na rzecz Rozwoju Syntezy Jądrowej (European Fusion Development Agreement, EFDA) oraz umów stowarzyszeniowych.

1.4.1

Program ten odgrywa dla UE kluczową rolę w zakresie badań energii syntezy jądrowej, jest źródłem stałego wsparcia wspólnotowego w postaci środków finansowych i kapitału ludzkiego, a do jego wzbogacenia przyczynia się wysoki poziom równowagi ekologicznej osiągnięty dzięki działaniom w ramach projektu ITER/DEMO (4).

1.5

Komitet jest przekonany, że energia jądrowa (5), która generuje około jednej trzeciej energii elektrycznej produkowanej obecnie w Unii (6), przyczynia się do niezależności i bezpieczeństwa dostaw energii (7) oraz do zrównoważenia europejskiego rozwoju gospodarczego przy poszanowaniu protokołu z Kioto. Warunkiem tego jest jednak zastosowanie coraz lepszych, skuteczniejszych i bezpieczniejszych standardów utylizacji odpadów radioaktywnych oraz możliwość rozwinięcia konkurencyjnych badań i przemysłu europejskiego w obszarze technologii jądrowej i usług.

1.6

Komitet uważa za stosowną wysokość wspólnotowych środków finansowych zaplanowanych na działania w zakresie badań, kształcenia zawodowego, demonstracji, koordynacji i wsparcia, a także sieci doskonałości i finansowania badań nad energią syntezy jądrowej.

1.6.1

Komitet podkreśla konieczność propagowania badań oraz stosowania czystych i bezpiecznych technologii, w zależności od wymagań i specyfiki poszczególnych państw, jak również pragnie, by szanowane były decyzje różnych państw członkowskich, które nie widzą w energii jądrowej rozwiązania pokrywającego ich przyszłe zapotrzebowanie na energię i które uwzględniają to w swoich programach badawczych.

1.7

Komitet podkreśla znaczenie działań oraz programów szkoleniowych przewidzianych w ramach rozwoju kariery naukowców i zwraca uwagę, że działania te mają szczególną wagę dla sektora prywatnego, społeczeństwa obywatelskiego i obywateli.

1.8

Komitet uważa, że dla udziału w 7PR EURATOM oraz w jego programach szczegółowych fundamentalne znaczenie ma zapewnienie prostych, czytelnych, zrozumiałych, jasnych i przejrzystych przepisów, które mogą przede wszystkim dać potencjalnym uczestnikom (szczególnie mniejszym podmiotom) poczucie pewności co do zasad i kryteriów regulujących dostęp do umów, ich ocenę, selekcję i sporządzanie, a także zarządzanie projektami.

1.8.1

Komitet ubolewa, że nie zawsze znajduje to potwierdzenie we wniosku dotyczącym rozporządzenia. Uważa, że skuteczność tych przepisów należy poddawać po odpowiednim czasie monitoringowi przez niezależnych ekspertów i że raport z monitoringu powinien być przekazywany Radzie i Komitetowi.

1.9

Komitet jest zdania, że wykorzystywanie i upowszechnianie wyników badań jest niezbędne dla poszanowania zasady „value for money” („towaru wartego swej ceny”) dotyczącej europejskich podatników. W związku z tym przypomina, że należy zawsze znaleźć właściwą równowagę między — z jednej strony — ochroną interesów wspólnotowych, specyficznych interesów państw członkowskich (również w dziedzinie obrony) oraz praw do własności intelektualnej i przemysłowej a — z drugiej strony — zagrożeniami, które mają równie dużą wagę i mogą się pojawić w wyniku niedostatecznego rozpowszechnienia informacji naukowo-technicznych w tym sektorze.

1.9.1

Wreszcie, Komitet uważa, że należy wzmocnić „IPR-helpdesk” (punkt informacyjny udzielający pomocy w sprawie ochrony praw własności intelektualnej) w celu proaktywnej pomocy udzielanej na czas potencjalnym uczestnikom umów o grant, działań pośrednich na rzecz kształcenia zawodowego i rozwoju naukowców oraz przygotowywania i podpisywania umów konsorcyjnych.

2.1

Komitet wyraża zadowolenie, że wniosek o konsultację skierowano do niego w odpowiednim czasie i jest w pełni świadomy swych wyłącznych kompetencji w zakresie konsultacji związanych z traktatem EURATOM. Komitet przywiązuje dużą wagę do tych kompetencji ze względu na niezwykle delikatny charakter, jaki w oczach społeczeństwa ma energia jądrowa i na potrzebę odpowiednich informacji oraz konsultacji.

2.2

Energia atomowa wiąże się w istocie z niezwykle trudnymi problemami w zakresie zaangażowania obywateli, ze względu na poważne zagrożenia i trudności z utylizacją odpadów.

2.2.1

Komitet wzywa, by troska o wzmocnienie modeli oceniających wydajność i bezpieczeństwo/niezawodność w tym sektorze znalazła swój wyraz w stworzeniu stałych mechanizmów informacji, konsultacji i szkolenia.

2.2.2

Należy lepiej zorganizować proces zarządzania w celu określenia optymalnych opcji strategicznych i odpowiedzenia na obawy obywateli związane z energią atomową oraz jej długofalowymi konsekwencjami.

2.3

Komitet miał już okazję wypowiedzieć się (8) na temat rozwiązań zaproponowanych przez Komisję odnośnie do uproszczenia (9) procedur administracyjnych oraz ograniczenia związanych z nimi obciążeń w związku z przyjętymi 6 kwietnia 2005 r. wnioskami dotyczącymi decyzji w sprawie — odpowiednio — siódmego programu ramowego UE oraz siódmego programu ramowego EURATOM.

2.3.1

Komisja wskazała jako „krytyczne czynniki sukcesu” dziesięć podstawowych środków, które należy przedsięwziąć w celu uproszczenia procedur dostępu, uczestnictwa i zarządzania 7PR. W odniesieniu do tej kwestii Komitet podkreślił, że: „Obecny nakład pracy i kosztów związany z procedurą składania i przyjmowania wniosków jest za duży i nastręcza trudności uczestnikom z kręgów nauki i przemysłu. Udział w Europejskim Programie Badawczym musi opłacać się uczestnikom, również po uwzględnieniu ryzyka związanego ze składaniem wniosku” (10).

2.3.2

Komitet zaakcentował również znaczenie „silniejszego włączenia MŚP w procesy badawcze, rozwojowe i innowacyjne” oraz podkreślił, że „MŚP, które zostały założone dla rozwinięcia i wprowadzenia na rynek nowych produktów zaawansowanych technologii, potrzebują przede wszystkim wystarczającego kapitału na start oraz venture capital […]”, jednakże, żeby to osiągnąć „i tu procedury powinny być dostosowane do wielkości i możliwości MŚP” (11).

2.3.3

Aspekty wskazane przez służby Komisji odnośnie do uproszczenia procedur regulacyjnych dotyczą:

2.4

Omawiane rozporządzenie wprowadza ponadto różne zmiany w stosunku do poprzedniego rozporządzenia (12), co się tyczy szczególnie: celu wniosku, definicji, poufności, oceny, selekcji i przydzielania wniosków, form dofinansowania, zwrotu kosztów kwalifikowanych, limitu wkładu finansowego Wspólnoty, czynników ryzyka związanych z konsorcjum, upowszechniania, wykorzystania i praw dostępu, przepisów szczególnych dotyczących Europejskiego Porozumienia na rzecz Rozwoju Syntezy Jądrowej, Porozumienia w sprawie Mobilności Pracowników.

2.4.1

W wypadku tych części omawianego wniosku, które pokrywają się z podobnym wnioskiem dotyczącym siódmego programu ramowego WE [wnioskiem dotyczącym rozporządzenia Parlamentu i Rady ustanawiającego zasady uczestnictwa przedsiębiorstw, ośrodków badawczych i uczelni wyższych w działaniach prowadzonych w ramach siódmego programu ramowego oraz zasady upowszechniania wyników badań (2007 — 2013)] (13) Komitet odsyła do swej obecnie sporządzanej opinii w sprawie tegoż wniosku (14).

2.5

Komitet zgadza się z poziomem wsparcia finansowego przeznaczonego na badania jądrowe i szkolenia. Wyraża szczególnie zadowolenie, że w wypadku MŚP, instytucji publicznych, szkół, uniwersytetów oraz organizacji badawczych (15) dopuszczalny poziom wkładu wzrośnie z 50 % do 75 %, a także, iż w wypadku działań koordynacyjnych i wspierających oraz działań w zakresie kształcenia zawodowego i rozwoju kariery naukowców będzie można uzyskać zwrot kosztów do wysokości 100 % całkowitych kosztów kwalifikowanych.

2.5.1

Komitet zaleca ponadto ujęcie w tabeli dołączonej do wniosku różnych typów działań i przewidzianego w ich wypadku dopuszczalnego poziomu wkładu, a także ewentualnej możliwości kumulacji, zwłaszcza w wypadku infrastruktury badawczej, za pomocą wkładów wspólnotowych innego typu (fundusze strukturalne itp.).

3.1

EKES uważa, że fundamentalne znaczenie ma zapewnienie dla zasad udziału w 7PR EURATOM i jego programach szczegółowych prostych, czytelnych, zrozumiałych, jasnych i przejrzystych ram, które byłyby dostępne we wszystkich językach wspólnotowych. Ramy te powinny w szczególności dawać poczucie pewności potencjalnym uczestnikom, w tym zwłaszcza mniejszym podmiotom, co do zasad i kryteriów regulujących dostępność, warunki udziału, składanie i ocenę proponowanych projektów, typy umów oraz obowiązki wynikające z umowy, stawki i systemy podziału współfinansowania wspólnotowego, ochronę własności przemysłowej i intelektualnej oraz wykorzystanie i upowszechnianie wiedzy, bez naruszania przy tym przepisów szczególnych w zakresie priorytetów tematycznych dotyczących energii syntezy jądrowej.

3.1.1

Komitet zaleca w szczególności ponowne, wyraźne uwzględnienie kryteriów wyboru i przyznania pomocy w wypadku działań pośrednich omówionych w art. 14, z wyjątkiem ewentualnych kryteriów szczegółowych. Kryteria ogólne to:

3.2

Komitet zajął już stanowisko w sprawie ogólnych zagadnień dotyczących uproszczenia i ulepszenia programów ramowych w zakresie wspólnotowych badań jądrowych w swych opiniach w sprawie 7PR EURATOM oraz w sprawie dwóch programów szczegółowych dotyczących odpowiednio: energii jądrowej, ze szczególnym uwzględnieniem badań nad energią syntezy jądrowej, oraz badań jądrowych prowadzonych przez Wspólne Centrum Badawcze. Obecnie Komitet sporządza również opinię w sprawie wniosku dotyczącego zasad uczestnictwa w 7PR w dziedzinie badań wspólnotowych niezwiązanych z energią jądrową (16).

3.3

Co się tyczy przepisów dotyczących programu EURATOM Komitet pragnie szczególnie podkreślić potrzebę bardziej radykalnego uproszczenia formalności związanych ze składaniem wniosków.

3.3.1

Komitet wyraża zadowolenie, że współodpowiedzialność — swego czasu przewidziana w szóstym programie ramowym Euratom, mogąca stanowić znaczną przeszkodę w uczestnictwie podmiotów małej i średniej wielkości (przedsiębiorstw, uniwersytetów itp.) — została usunięta z omawianego wniosku i zastąpiona kwotą, która zostanie określona, a która powinna wynosić ok. 1 % wkładu wspólnotowego (17), będącą gwarancją wobec ryzyka braku pokrycia w konsorcjach (art. 37). W sektorze Euratom spora część działalności badawczej może zostać w istocie powierzona również podmiotom małej i średniej wielkości, w których wypadku takie przepisy mogłyby stanowić poważną przeszkodę w udziale.

3.4

EKES wysuwa zastrzeżenia co do mnogości możliwych odstępstw od zasad uczestnictwa przewidzianych w ponad 50 zaproponowanych artykułach, a także co do szerokich możliwości zastosowania różnych kryteriów i przepisów ustalanych w programach prac rocznych, programach szczegółowych oraz w zaproszeniach do składania wniosków. Odstępstwa te dotyczą w szczególności: liczby uczestników i dodatkowych warunków dostępu (art. 11), zasad oceny, wyboru i przyznania pomocy (art. 14 ust. 1), wyjątków dotyczących publikowania zaproszeń do składania wniosków (art. 13), kryteriów oceny wraz z możliwością ustalenia dodatkowych kryteriów szczegółowych (art. 14 ust. 2) oraz wkładu finansowego Wspólnoty na rzecz sieci doskonałości (art. 34 ust 1 i 3).

3.4.1

Co się tyczy sieci doskonałości, Komitet podkreśla szczególnie swoje zaniepokojenie z powodu ustalenia ryczałtowej formy wkładu, ponieważ może się ona okazać fikcyjna i rozmijać się z rzeczywistością. Sytuacja taka mogłaby zaszkodzić rozwojowi sieci doskonałości, które są konieczne dla osiągnięcia konkretnych celów programu.

3.5

Komitet podkreśla, że konieczność elastyczności zarządzania i określania potrzeb związanych z poszczególnymi działaniami nie może wpływać niekorzystnie na jasność, pewność i przejrzystość wymogów dotyczących udziału, uprzednio określonych kryteriów oceny i selekcji oraz pewnych ram zaproponowanego finansowania i współfinansowania.

3.6

Komitet uważa, że w sytuacji, gdy umowa o grant przewiduje możliwość skorzystania przez konsorcjum badawcze z zaproszeń do składania ofert w celu wykonania niektórych prac bądź poszerzenia niektórych działań, przetargi te powinny być organizowane zgodnie z przepisami ustalonymi przez Komisję, tak by zagwarantować jak największą przejrzystość i jak najszerszy dostęp do informacji.

3.7

Komitet podkreśla znaczenie przepisów dotyczących monitoringu oraz kontroli programów i działań pośrednich w zakresie badań, demonstracji, koordynacji i kształcenia zawodowego w dziedzinie jądrowej. Sugeruje również ustalenie, że w wypadku tychże działań oraz działań związanych z zarządzaniem zaproszeniami do składania ofert, oceną, selekcją, monitoringiem umów oraz kontrolą finansowanych projektów, dopuszczalny poziom wydatków nie może przewyższać łącznie kwoty sięgającej 7 — 10 % całkowitych środków wspólnotowych wyasygnowanych w ramach 7PR EURATOM. Celem powinno być zarezerwowanie maksymalnej ilości środków na prawdziwe działania podstawowe w zakresie badań, demonstracji i kształcenia zawodowego oraz na osiąganie praktycznych rezultatów, które mogłyby zostać przełożone na zastosowania rynkowe, czyli ostateczny cel wspólnotowego programu ramowego w dziedzinie badań.

3.7.1

W tym względzie Komitet zaleca, by zestawienie, archiwizacja i zarządzanie danymi takiego monitoringu były włączone do zintegrowanego banku danych w ramach IDABC (18).

3.8

Komitet z zadowoleniem przyjmuje wskazówki Komisji odnośnie do zaproponowanych typów grantów na zwrot kosztów kwalifikowanych: stawki ryczałtowej oraz finansowania według jednolitych stawek. Proponuje niemniej jednak objaśnienie najbardziej odpowiednich metod, m.in. w odniesieniu do uproszczenia kosztów kwalifikowanych, oraz dołączenie do wniosku dotyczącego rozporządzenia wykazu różnych wariantów, tak by ułatwić ich zrozumienie wśród potencjalnych użytkowników.

3.9

Co się tyczy różnych typów wkładu finansowego Wspólnoty, które zostały opisane w art. 32 i 34, Komitet zaleca ich streszczenie w tabeli dołączonej do wniosku, wraz z podaniem ich przewidzianego dopuszczalnego poziomu oraz ewentualnej możliwości kumulacji — zwłaszcza w wypadku infrastruktury badawczej — przy pomocy wkładu pochodzącego z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności, Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego, bez pominięcia ustaleń poczynionych w ramach inicjatywy JEREMIE (19), która powinna ułatwić udział mniejszych podmiotów w 7PR EURATOM.

3.10

Co się tyczy zasad zaproponowanych odnośnie do upowszechniania, wykorzystania i praw dostępu do wiedzy Komitet uważa, że należy — pomimo rozróżnienia między wcześniejszą a nową wiedzą oraz wyjątków w dziedzinie wojskowej i bezpieczeństwa — wzmocnić „IPR-helpdesk” (punkt informacyjny udzielający pomocy w sprawie ochrony praw własności intelektualnej) w celu zagwarantowania proaktywnej pomocy udzielanej na czas potencjalnym uczestnikom umów o grant (por. art. 18 ust. 5 i 6, a także art. 19 i art. 21) oraz działań pośrednich na rzecz kształcenia zawodowego i rozwoju naukowców, a także przygotowywania i podpisywania umów konsorcyjnych ustalających dodatkowe zasady (art. 23) dotyczące upowszechnienia i wykorzystania wyników oraz praw do własności intelektualnej.

3.11

Wreszcie, co się tyczy obszaru tematycznego „Badania nad energią syntezy jądrowej” Komitet dobitnie zaakcentował w dwóch cytowanych opiniach wagę badań nad kontrolowaną syntezą termojądrową, projektu ITER, programu przygotowawczego DEMO oraz badań nad utrzymaniem plazmy (20).

3.11.1

Komitet odnotowuje, że podstawowa roczna stawka zaproponowana na wkład finansowy Wspólnoty w wyżej wspomniany obszar tematyczny nie powinna przekraczać 20 % w czasie całego okresu realizacji 7PR Euratom. Komitet uważa, że stawka ta jest koniecznym bodźcem do tego, by państwa członkowskie przyczyniły się w niezbędny sposób do dobrze skoordynowanego (por. pkt 1.4) programu wspólnotowego, dostarczając potrzebnej podstawy, punktu oparcia i wkładu do wspólnego przedsięwzięcia ITER i do DEMO. O ile wysokość tej stawki może być odpowiednia na początek, jest wątpliwe, czy będzie ona wystarczała w czasie całego okresu realizacji programu jako bodziec zachęcający państwa członkowskie do wniesienia zadowalającego i koniecznego wkładu finansowego. Komitet zaleca zatem, by — jako środek ostrożności — podwyższyć tę stawkę do 25 %, co nadal byłoby jedynie połową bądź jedną trzecią (w odniesieniu do art. 32 ust. 1) wkładu wnoszonego poza tym przez Wspólnotę. Co więcej, Komitet jest zdania, że należy z reguły stosować te dopuszczalne poziomy wsparcia finansowego.

3.11.2

W odniesieniu do zaproponowanego dopuszczalnego poziomu wsparcia finansowego w wysokości 40 % na szczególne projekty współpracy w zakresie umów stowarzyszeniowych, z priorytetowym wsparciem dla inicjatyw ITER/DEMO oraz inicjatyw podejmowanych w ramach Porozumienia w sprawie Mobilności Pracowników, Komitet zastanawia się, czy na dłuższą metę stawka ta będzie wystarczająca, by pożądane projekty bądź działania przyciągały wymagany wkład ze strony państw członkowskich. Uwagi te dotyczą art. 52 ust. 2.

4.1

Komitet zastanawia się, dlaczego usunięto z podczęści 1 pt. „Zaproszenia do składania wniosków” przepis dotyczący możliwości uprzedniego wydania zaproszeń do zgłoszenia zainteresowania w celu umożliwienia precyzyjnego określenia i ocenienia celów oraz potrzeb związanych z danym działaniem, a także uniknięcia niepotrzebnych kosztów administracyjnych związanych zarówno z przygotowaniem wniosków, które nie mogą zostać przyjęte, jak i z wyborem oraz oceną wniosków przez Komisję oraz niezależnych ekspertów oceniających.

4.2

Zaproszeniom do zgłoszenia zainteresowania może towarzyszyć zorganizowanie „Proposers Information Days” („Dni Otwartych dla Wnioskodawców”), których celem byłoby zbliżenie i pobudzenie ogółu potencjalnych użytkowników naukowych i przemysłowych do udziału w określaniu działań podejmowanych w ramach polityki wspólnotowej w zakresie badań jądrowych.

4.3

Komitet zwraca uwagę na zagrożenia, które mogą powstać w wyniku niewystarczającego rozpowszechnienia informacji naukowo-technicznych w tym sektorze. Chociaż uznaje konieczność wyrażenia pewnych zastrzeżeń w tym względzie, uważa, że nie ma potrzeby całkowicie tego wykluczać. W praktyce może to oznaczać opracowanie bardzo dokładnego protokołu technicznego dotyczącego treści oraz sposobów upowszechniania informacji, który uwzględniałby wymogi bezpieczeństwa i niezawodności przy zachowaniu jak największej przejrzystości.

4.4

Zdaniem Komitetu istotne jest przekazanie obszernych informacji oraz rozpowszechnienie zasad regulujących, z jednej strony, kontrolę, czy konieczne warunki zostały spełnione, a z drugiej strony — status prawny uczestników. W ten sam sposób należy przygotować dla wszystkich podmiotów badawczych jasne i zrozumiałe zasady dotyczące uproszczonych procedur, które przewidziano w zakresie dwuetapowego składania wniosków, kryteriów oraz wymogów związanych z dwoma etapami oceny.

4.4.1

Wspomniane zasady powinny zostać udostępnione nie tylko ekspertom dokonującym oceny, ale również osobom składającym wniosek, zgodnie z jednoznacznymi, spójnymi kryteriami i tokiem myślenia.

4.5

Komitet pragnie ponadto podkreślić, że należy przedsięwziąć inicjatywy szkoleniowe i informacyjne w zakresie bezpieczeństwa/niezawodności energii jądrowej nie tylko dla naukowców, ale również dla przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego i wszystkich obywateli, a także wzmocnić instrumenty i procedury opracowywania wiarygodnych i bezspornych modeli oceny niezawodności i bezpieczeństwa energii atomowej.

4.6

Co się tyczy wykorzystywania i upowszechniania wyników badań oraz ochrony własności intelektualnej i przemysłowej, oprócz regulacji prawnych i ochrony przewidzianych przez wniosek dotyczący rozporządzenia, umowy o grant, umowy konsorcyjne, art. 24 i inne postanowienia traktatu EURATOM  (21) , umowy stowarzyszeniowe, Europejskie Porozumienie na rzecz Rozwoju Syntezy Jądrowej, wspólne przedsięwzięcie ITER i odnośne umowy międzynarodowe, a także — wreszcie — porozumienia wielostronne, takie jak Porozumienie w sprawie Mobilności Pracowników, należy zdaniem Komitetu zaplanować jak najszersze rozpowszechnienie poprawionego „Poradnika dla składającego wniosek IPR-EURATOM”, który streszczałby w jasny i przejrzysty sposób zobowiązania oraz możliwości potencjalnych uczestników związane z działaniami w zakresie badań, demonstracji, kształcenia zawodowego i rozwoju w ramach 7PR EURATOM.

16.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 309/46

1.1

Komitet wyraża aprobatę dla zaproponowanego podejścia do rozszerzenia zakresu rozporządzenia nr 1/2003 (1) (przepisy proceduralne dotyczące reguł konkurencji) na usługi kabotażowe i trampowe. Przyjmuje z zadowoleniem trwającą dyskusję między Komisją a branżą żeglugi liniowej w odniesieniu do zastosowania art. 81 i 82 do usług trampowych. Wobec braku skarg i precedensów prawnych w usługach trampowych potrzebne będzie więcej informacji o ich działaniu i zawartych porozumieniach. Z tego względu EKES przyjmuje z zadowoleniem inicjatywę Komisji, aby przeprowadzić badania nad gospodarczą i prawną charakterystyką tej branży. Mając na uwadze pewność prawną, Komitet wzywa Komisję do dostarczenia wskazówek (przed zniesieniem wyłączenia z rozporządzenia nr 1/2003) w odniesieniu do samooceny zgodności różnych form porozumień o współpracy w sektorze usług trampowych z unijnym prawem o konkurencji.

1.2

Jeśli chodzi o sektor przewozów w żegludze liniowej, Komitet przyjmuje do wiadomości wniosek Komisji w sprawie uchylenia wyłączenia grupowego dla konferencji żeglugi liniowej z zasad konkurencji zawartych w Traktacie WE na podstawie faktu, że cztery zbiorcze warunki art. 81 par. 3 Traktatu WE nie są już spełnione. Komisja jest zdania, że uchylenie pociągnie za sobą obniżenie kosztów transportu, przy jednoczesnym zachowaniu stabilności usług wszystkich branż i zwiększy konkurencyjność przemysłu europejskiego. Komitet wstrzymuje się od zajmowania stanowiska w tej kwestii, aby sprawdzić, czy proponowane uchylenie będzie miało trwały skutek.

1.3

Komitet zaleca, aby Komisja przy uchylaniu wyłączenia grupowego dla konferencji żeglugi liniowej uwzględniła — oprócz czynników związanych bezpośrednio z konkurencją — również aspekt bezpieczeństwa (utrata jakości transportu morskiego w związku z rezygnacją z bander Unii Europejskiej).

1.4

Komitet zaleca, aby Komisja przy uchylaniu wyłączenia grupowego dla konferencji żeglugi liniowej oprócz aspektów związanych bezpośrednio z konkurencją uwzględniła również aspekt zasobów ludzkich (wpływ na zatrudnienie marynarzy).

1.5

Komitet przyjmuje do wiadomości zamiar Komisji wystosowywania odpowiednich wytycznych w sprawie konkurencji w sektorze morskim w celu ułatwienia przejścia do zasad pełnej konkurencji. Komisja zamierza ogłosić wytyczne do końca 2007 r. Przed tym ogłoszeniem, etapem pośrednim w opracowaniu wytycznych będzie ogłoszenie dokumentu z opisem zagadnień dotyczących przewozów w żegludze liniowej we wrześniu 2006 r. Komitet wzywa Komisję do sporządzenia wytycznych w ścisłej współpracy z odpowiednimi zainteresowanymi stronami i do poinformowania o tym odpowiednich instytucji UE.

1.6

Wniosek Komisji jest rezultatem procesu przeglądu, który rozpoczął się w 2003 r. i objął wszystkie zainteresowane instytucje UE i inne zainteresowane podmioty. Komisja zamówiła również trzy analizy u niezależnych konsultantów. Analizy dotyczyły zagadnień wynikających z uchylenia grupowego wyłączenia, a ustalenia są opublikowane na stronie internetowej Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji.

1.7

Komitet odnotował również fakt, że wniosek Komisji w sprawie uchylenia wyłączenia grupowego dla żeglugi liniowej opiera się jedynie na art. 83 Traktatu WE (przepisy o konkurencji), podczas gdy podstawą prawną rozporządzenia nr 4056/86 był art. 83 (przepisy o konkurencji) w połączeniu z art. 80 par. 2 (polityka transportowa) Traktatu WE. Komitet byłby wdzięczny za informacje od Służb Prawnych Parlamentu Europejskiego, czy względy transportowe pełnią rolę pomocniczą w stosunku do względów konkurencji i czy Służby Prawne podtrzymują swoje stanowisko w sprawie podwójnej podstawy prawnej, jak to było przedstawione w ich poprzedniej opinii (2).

1.8

Przewidując możliwość pojawienia się w przyszłości kolizji prawa wynikającej z dokumentów prawnych przyjętych w innych jurysdykcjach, Komitet zachęca Komisję do opracowania w wytycznych przepisu zajmującego się takimi problemami. Taki przepis dotyczący konsultacji zminimalizuje zatargi i doprowadzi do znalezienia rozwiązań możliwych do zaakceptowania na szczeblu międzynarodowym.

1.9

Komitet odnotowuje, że Komisja uznaje, iż prawo dotyczące konkurencji nie ma zastosowania w ten sam sposób we wszystkich jurysdykcjach na świecie i że istnieją rozbieżności. Komisja uznaje również wzrastającą wagę współpracy międzynarodowej pomiędzy organami czuwającymi nad stosowaniem tego prawa.

1.10

Komitet z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja prowadzi podwójną politykę rozwijania rozszerzonej współpracy dwustronnej z głównymi partnerami handlowymi UE i ustalania sposobów rozszerzania wielostronnej w dziedzinie konkurencji. Komitet zachęca wiec Komisję do wzmożenia wysiłków, aby taka współpraca i dialog mogły pomóc w ustaleniu potencjalnych problemów wynikających z uchylenia rozporządzenia nr 4056/86 w UE i w rozwiązaniu takich problemów w sposób konstruktywny, przy poszanowaniu odrębności systemów prawnych partnerów. Spójność traktowania żeglugi liniowej w różnych krajach jest rzeczywiście bardzo istotna dla handlu zagranicznego.

1.11

Komitet wzywa Komisję do uwzględnienia wyniku dialogu i współpracy między Komisją a jej głównymi partnerami handlowymi przy sporządzaniu wytycznych w sprawie konkurencji w sektorze morskim.

1.12

Komitet przyjmuje do wiadomości, że następujące elementy zostały uwzględnione w uzasadnieniu do wniosku Komisji i utrzymuje, że powinny zostać uwzględnione również przy sporządzaniu wytycznych w sprawie konkurencji w sektorze morskim:

1.13

Komitet uważa, że Komisja powinna również uwzględnić interesy małych i średnich przedsiębiorstw przy uchyleniu rozporządzenia nr 4056/86. Małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią istotną część gospodarki UE i odgrywają ważną rolę w kontekście zmienionej strategii lizbońskiej. Rynki powinny pozostać otwarte dla obecnej i potencjalnej konkurencji, włączając w to małych i średnich operatorów żeglugi liniowej.

1.14

Komitet utrzymuje, że chociaż konsolidacja może mieć pozytywny efekt dla przemysłu UE (zyski z wydajności, ekonomia skali, obniżenie kosztów), wskazana jest ostrożność, aby konsolidacja — która może nastąpić po uchyleniu rozporządzenia nr 4056/86 — nie zmniejszyła liczby podmiotów na odpowiednich rynkach, czyli aby nie ograniczyła konkurencji.

1.15

W nowym systemie Komitet zachęca dwie zainteresowane strony na szczeblu europejskim — załadowców i przewoźników — do angażowania się w dyskusje na tematy ich dotyczące i dla nich ważne.

2.1.1

Usługi transportu morskiego mają kluczowe znaczenie dla gospodarki UE; transport morski odpowiada za 90 % handlu zewnętrznego i 43 % handlu wewnętrznego UE. Od czasów antycznych jest to działalność międzynarodowa i zglobalizowana. Zasadniczo świadczone są dwa typy usług: liniowe i kabotażowe, które świadczone są na zasadach podobnych do zasad działania odpowiednio autobusów i taksówek. Flota UE stanowi 25 % floty światowej i armatorzy z UE kontrolują ponad 40 % floty światowej. Kolejne 40 % floty światowej należy do krajów basenu Pacyfiku. Transport morski UE i jego klienci (podmioty czarterujące/ załadowcy) działają w warunkach wysokiej konkurencji na rynkach światowych i zagranicznych.

2.1.2

Rozporządzenie nr 4056/86 ustanawia szczegółowe zasady stosowania reguł konkurencji (art. 81 i 82 Traktatu) do usług żeglugi liniowej z portów Wspólnoty i do nich. Jednak usługi trampowe zostały wyłączone z zakresu rozporządzenia nr 4056/86. Pierwotnie rozporządzenie spełniało dwie funkcje. Zawierało przepisy proceduralne dotyczące stosowania reguł konkurencji WE w sektorze transportu morskiego. Funkcja ta stała się zbędna po dniu 1 maja 2004 r., kiedy to transport morski zaczął podlegać ogólnym zasadom stosowania reguł konkurencji określonym w rozporządzeniu nr 1/2003. Jednak rozporządzenie nr 1/2003 nie stosuje się do międzynarodowych usług trampowych i kabotażowych. Ponadto rozporządzenie nr 4056/86 zawiera pewne istotne szczegółowe przepisy dotyczące konkurencji w sektorze morskim, a w szczególności wyłączenie grupowe dla konferencji żeglugi liniowej, zezwalające konferencjom na ustalanie cen oraz regulowanie zdolności przewozowych.

2.2.1

Rynek przewozów w żegludze liniowej uległ znacznym zmianom od czasu przyjęcia rozporządzenia nr 4056/86. Systematyczne zwiększanie się stopnia konteneryzacji spowodowało wzrost liczby i wielkości kontenerowców oraz wzrost znaczenia sieci szlaków na świecie w odpowiedzi na zmiany w strukturze handlu światowego. To z kolei przyczyniło się to do wzrostu popularności nowych rozwiązań operacyjnych i spadku znaczenia konferencji i do znacznego wzrostu liczby silnych przewoźników niezależnych. W innych częściach świata, jak w Stanach Zjednoczonych, wprowadzenie Aktu o Reformie Żeglugi Oceanicznej (OSRA) w 1999 r. zmieniło przepisy o konferencjach obsługujących szlaki USA, zezwalając na poufne umowy na usługi. Obecnie światowi przewoźnicy liniowi działają głównie na szlakach wschód-zachód, jak również północ-południe, podczas gdy mali i średni przewoźnicy działają gównie na szlakach północ-południe i w europejskiej żegludze bliskiego zasięgu.

2.2.2

Kodeks Postępowania dla Konferencji Linii Żeglugowych UNCTAD był pierwotnie przeznaczony do regulowania systemu konferencji żeglugi liniowej pomiędzy krajami rozwiniętymi a rozwijającymi się (3). Trzynaście państw członkowskich UE oraz Norwegia ratyfikowały, zaakceptowały lub przystały na ten kodeks, a Malta go podpisała lecz nie ratyfikowała. Kodeks ten wymienia się (4) w kilku umowach z krajami trzecimi i w acquis communautaire (rozporządzenia nr 954/79, 4055/86, 4056/86, 4056/86). Pomimo faktu, że jest zupełnie zbędny na szlakach żeglugi dalekomorskiej, z prawnego punktu widzenia Kodeks UNCTAD wciąż istnieje.

2.2.3

Użytkownicy transportu (załadowcy i spedytorzy frachtowi) regularnie kwestionowali system konferencji, który ich zdaniem nie zapewnia odpowiedniego poziomu usług, świadczonych w sposób sprawny i niezawodny, które byłyby dostosowane do ich potrzeb. W szczególności ESC (5) uważa, że usunięcie wyłączenia grupowego konferencji pozwoli na usprawnienie partnerstw między klientami a dostawcami dzięki skupieniu się na rozwiązaniach logistycznych, które pomogą przedsiębiorstwom europejskim w międzynarodowej konkurencji. Podobnie konsumenci skorzystaliby z nieznacznie obniżonych cen, jeśli stawki na produkty przywożone do UE by spadły. Z drugiej strony armatorzy są zdania, że konferencje żeglugi liniowej przyczyniły się do stabilności usług i że system konferencji umożliwił im — zarówno globalnie, jak i regionalnie — radzenie sobie ze stanami nierównowagi (sezonowymi, geograficznymi lub wynikającymi z klimatu) na większości szlaków. Tymczasem przewoźnicy działający na skalę światową (członkowie ELAA (6)) i ESC nawiązali z Komisją dialog mający dopomóc w opracowaniu alternatywnego systemu zgodnego z przepisami UE w zakresie konkurencji.

2.2.4

W 2003 r. Komisja rozpoczęła przegląd rozporządzenia nr 4056/86. Ma on na celu określenie, czy niezawodność liniowych usług transportu morskiego może być zagwarantowana przy pomocy mniej restrykcyjnych środków niż horyzontalne ustalanie cen i regulacja zdolności przewozowych. W tym celu Komisja wydała dokument konsultacyjny w marcu 2003 r. i zorganizowała publiczne przesłuchanie z odpowiednimi zainteresowanymi podmiotami w grudniu 2003 r. Ponadto Komisja opublikowała materiał do dyskusji w czerwcu 2004 r. i Białą księgę w październiku 2004 r., po czym nastąpiły intensywne konsultacje z zainteresowanymi stronami. Parlament Europejski (7) oraz EKES (8) przedstawiły swoje opinie w sprawie Białej księgi odpowiednio w dniu 1 grudnia 2005 r. i 16 grudnia 2004 r. i zgodnie stwierdziły, że wskazana byłaby raczej rewizja niż uchylenie. W grudniu 2005 r. Komisja ostatecznie wystosowała wniosek w sprawie rozporządzenia uchylającego rozporządzenie nr 4056/86.

2.3.1

Mimo iż prawie 80 % całego transportu morskiego suchych i płynnych towarów luzem odbywa się poprzez usługi trampowe, to dla większości ten ogromny sektor to ziemia nieznana. Podstawowe cechy usług trampowych to: konkurencyjny światowy rynek, bliski ideału model konkurencji, zmienny i nieprzewidywalny popyt, obecność wielu małych przedsiębiorstw, trendy odpowiadające strukturze handlu światowego, łatwość wejścia i wyjścia z rynku, efektywność kosztowa, reagowanie na rozwój nowych rynków i potrzeby przewoźników. Rynek usług żeglugi trampowej jest bardzo rozdrobniony i zasadniczo funkcjonuje ku zadowoleniu czarterujących oraz nadawców, nie tworząc większych problemów związanych z zasadami konkurencji, ani na skalę międzynarodową, ani w kontekście UE. Brak skarg dotyczących tego sektora jest kolejnym dowodem świadczącym o jego wysokiej konkurencyjności. W związku z powyższym rozporządzenie nr 4056/86 stanowi, że usługi trampowe to usługi, do których rozporządzenie to się nie stosuje. Art. 81-82 Traktatu ustanawiającego WE mają bezpośrednie zastosowanie do tego sektora. Ponadto międzynarodowe usługi trampowe (i kabotażowe) nie są objęte zakresem rozporządzenia nr 1/2003 (przepisy proceduralne dotyczące zasad konkurencji).

2.4.1

Mając na uwadze strukturę rynku i przemysłu po roku 1986, Komisja Europejska stwierdziła, że cztery kryteria zbiorcze uzyskania wyłączenia grupowego dla konferencji żeglugi liniowej, przedstawione w art. 81 par. 3 Traktatu WE, nie zostały spełnione. Z tego powodu Komisja zaproponowała uchylenie rozporządzenia nr 4056/86 w całości, a w szczególności wyłączenie grupowe dla porozumień żeglugi liniowej (art. 3-8, 13 i 26). Niektóre przepisy uznane za zbędne również zostaną uchylone zgodnie z ogólnym dążeniem WE do ograniczenia prawa wspólnotowego (art. 2 i 9). Komisja jest zdania, że uchylenie pociągnie za sobą obniżenie kosztów transportu, przy jednoczesnym zachowaniu stabilności usług wszystkich branż i zwiększy konkurencyjność przemysłu europejskiego.

2.4.2

Przed uchyleniem wyłączenia grupowego dla konferencji żeglugi liniowej Komisja zamierza wystosować odpowiednie wskazówki w sprawie konkurencji w sektorze morskim w celu ułatwienia przejścia do zasad pełnej konkurencji. Komisja zamierza ogłosić te wytyczne do końca 2007 r. Przed tym ogłoszeniem etapem pośrednim w opracowaniu wytycznych będzie ogłoszenie dokumentu z opisem zagadnień dotyczących przewozów w żegludze liniowej we wrześniu 2006 r.

2.4.3

Wniosek Komisji w sprawie uchylenia rozporządzenia nr 4056/86 zawiera również propozycję zmiany rozporządzenia nr 1/2003 w celu objęcia międzynarodowych usług trampowych i kabotażowych zakresem tego rozporządzenia.

3.1

Komitet jest zdania, że omawiane zagadnienie wymaga przyjęcia wyważonego podejścia uwzględniającego następujące czynniki: korzyści konkurencji dla konkurencyjności przemysłu UE, zmieniająca się struktura handlu światowego i jej wpływ na świadczenie usług transportowych, konsekwencje transportu międzynarodowego dla głównych partnerów handlowych UE oraz dla krajów rozwijających się, poglądy załadowców i przewoźników działających na skalę światową, a także małych i średnich załadowców i przewoźników.

3.2.1

Sektor usług trampowych działa na rynku światowym w warunkach doskonałej konkurencji. Ta unikalna cecha tego sektora, uznawana przez podmioty z tego sektora oraz naukowców, została także dostrzeżona przez UE w rozporządzeniu nr 4056/86. EKES rozumie potrzebę, by sektor ten podlegał przepisom proceduralnym w zakresie reguł konkurencji zapisanym w rozporządzeniu nr 1/2003 i popiera w związku z tym proponowane podejście. Z tego względu Komitet przyjmuje z zadowoleniem inicjatywę Komisji, aby przeprowadzić badania nad gospodarczymi i prawnymi cechami tej branży. Mając na uwadze pewność prawną, Komitet wzywa Komisję do dostarczenia wskazówek (przed zniesieniem wyłączenia z rozporządzenia nr 1/2003) w odniesieniu do samooceny zgodności różnorodnych form porozumień o współpracy w sektorze usług trampowych z unijnym prawem o konkurencji. Brak skarg i precedensów prawnych w sektorze usług trampowych jest dowodem na to, że funkcjonuje on w warunkach doskonałej konkurencji. W celu zapewnienia wytycznych prawnych dla dokonania przez sektor samooceny w zakresie zgodności z regułami konkurencji UE potrzebne będzie więcej informacji o jego funkcjonowaniu i zawieranych w nim umowach. Komitet docenia także trwającą dyskusję między Komisją a branżą żeglugi morskiej w odniesieniu do zastosowania art. 81 i 81 do usług trampowych.

3.2.2

W odniesieniu do kabotażu morskiego EKES zgadza się z zaproponowanym ich traktowaniem, tzn. poddaniem kabotażu przepisom proceduralnym zawartym w rozporządzeniu nr 1/2003. Znaczna większość porozumień w tym sektorze nie wpływa na handel wewnątrzunijny ani nie ogranicza konkurencji.

3.2.3

W związku z powyższym Komitet zgadza się z podejściem Komisji do traktowania w przyszłości sektorów usług trampowych i kabotażowych.

3.3.1

Jeśli chodzi o sektor przewozów liniowych, EKES odnotowuje wniosek Komisji w sprawie uchylenia wyłączenia grupowego dla konferencji żeglugi liniowej z zasad konkurencji zawartych w Traktacie WE na podstawie faktu, że cztery zbiorcze warunki art. 81 ust. 3 Traktatu WE nie są już spełnione. Komisja jest zdania, że uchylenie pociągnie za sobą obniżenie kosztów transportu, przy jednoczesnym zachowaniu stabilności usług wszystkich branż i zwiększy konkurencyjność przemysłu europejskiego. Komitet wstrzymuje się od zajmowania stanowiska w tej kwestii, aby sprawdzić, czy proponowane uchylenie będzie miało trwały skutek.

3.3.2

Komitet przyjmuje do wiadomości zamiar Komisji wystosowywania odpowiednich wskazówek w sprawie konkurencji w sektorze morskim w celu ułatwienia przejścia do zasad pełnej konkurencji. Komitet wzywa Komisję do sporządzenia wytycznych w ścisłej współpracy z odpowiednimi zainteresowanymi stronami i do poinformowania o tym odpowiednich instytucji UE.

3.3.3

Wniosek Komisji jest rezultatem procesu przeglądu, który rozpoczął się w 2003 r. i objął wszystkie zainteresowane instytucje UE i inne zainteresowane podmioty. Komisja zamówiła również trzy analizy u niezależnych konsultantów. Analizy dotyczyły zagadnień wynikających z uchylenia wyłączenia grupowego, a ich ustalenia są opublikowane na stronie internetowej Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji.

3.3.4

Komitet odnotował również fakt, że wniosek Komisji w sprawie uchylenia wyłączenia grupowego dla żeglugi liniowej opiera się jedynie na art. 83 Traktatu WE (przepisy o konkurencji), podczas gdy podstawą prawną rozporządzenia nr 4056/86 był art. 83 (przepisy o konkurencji) w połączeniu z art. 80 ust. 2 (polityka transportowa) Traktatu WE.

3.3.5

Komitet odnotowuje, że Komisja uznaje, iż prawo o konkurencji nie ma zastosowania w ten sam sposób we wszystkich jurysdykcjach na świecie i że istnieją rozbieżności. Komisja uznaje również wzrastającą wagę współpracy międzynarodowej pomiędzy organami czuwającymi nad stosowaniem tego prawa.

3.3.6

Komitet z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja prowadzi dwutorową politykę, która z jednej strony polega na zacieśnianiu współpracy dwustronnej z głównymi partnerami handlowymi UE, a z drugiej na badaniu możliwości poszerzania współpracy wielostronnej w dziedzinie konkurencji. Komitet zachęca więc Komisję do wzmożenia wysiłków, aby taka współpraca i dialog mogły pomóc w ustaleniu potencjalnych problemów wynikających z uchylenia rozporządzenia nr 4056/86 w UE i w rozwiązaniu takich problemów w sposób konstruktywny, przy poszanowaniu odrębności systemów prawnych partnerów. Spójność traktowania żeglugi liniowej w różnych krajach jest rzeczywiście bardzo istotna dla międzynarodowego handlu.

3.3.7

Komitet wzywa Komisję do uwzględnienia wyników dialogu i współpracy między Komisją a jej głównymi partnerami handlowymi przy sporządzaniu wytycznych w sprawie konkurencji w sektorze morskim.

3.3.8

Komitet przyjmuje do wiadomości, że następujące elementy zostały uwzględnione w uzasadnieniu do wniosku Komisji i utrzymuje, że powinny zostać uwzględnione również przy sporządzaniu wytycznych w sprawie konkurencji w sektorze morskim:

3.3.9

Komitet zaleca, aby Komisja przy uchylaniu wyłączenia grupowego dla konferencji żeglugi liniowej oprócz aspektów związanych bezpośrednio z konkurencją uwzględniła również czynnik ludzki (wpływ na zatrudnienie dla europejskich marynarzy). Komitet zwraca się także do Komisji z prośbą o ocenę zakresu tego oddziaływania, zwłaszcza poprzez konsultacje z Sektorowym Komitetem Dialogu Społecznego ds. Transportu Morskiego.

3.3.10

Komitet zaleca Komisji, by przy uchylaniu wyłączeń grupowych dla konferencji żeglugi liniowej uwzględniła — oprócz czynników związanych bezpośrednio z konkurencją — również aspekt bezpieczeństwa (utrata jakości transportu morskiego w związku z rezygnacją z bander Unii Europejskiej).

3.3.11

Komitet uważa, że Komisja powinna również uwzględnić interesy małych i średnich przedsiębiorstw przy uchyleniu rozporządzenia nr 4056/86. Małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią istotną część gospodarki UE i odgrywają ważną rolę w kontekście zrewidowanej strategii lizbońskiej. Rynki powinny pozostać otwarte dla obecnej i potencjalnej konkurencji, włączając w to małych i średnich operatorów żeglugi liniowej i załadowców.

3.3.12

Komitet jest zdania, że aczkolwiek konsolidacja może mieć pozytywny wpływ na przemysł UE (większa wydajność, korzyści skali, oszczędność kosztów), konieczne jest jednak działanie ostrożne tak, by uniknąć sytuacji — która może się pojawić po uchyleniu rozporządzenia nr 4056/86 — gdzie konsolidacja oznacza istnienie mniejszej ilości podmiotów na odnośnych rynkach, a tym samym mniejszą konkurencję.

3.3.13

W nowym systemie Komitet zachęca dwie zainteresowane strony na szczeblu europejskim — załadowców i przewoźników — do angażowania się w dyskusje na tematy ich dotyczące i dla nich ważne.

4.1.1

Komitet zauważa, że rozporządzenie nr 4056/86 posiada podwójną podstawę prawną (art. 80 ust. 2 oraz art. 81-82 i 83 odnoszące się odpowiednio do polityki transportowej i reguł konkurencji), podczas gdy proponowane rozporządzenie ma tylko jedną podstawę (art. 81-82). Komitet stwierdza także, że ta pojedyncza podstawa prawna została podtrzymana przez Służbę Prawną Rady. Komitet byłby wdzięczny za informacje od Służb Prawnych Parlamentu Europejskiego, czy względy transportowe pełnią rolę pomocniczą w stosunku do względów konkurencji i czy Służby Prawne PE podtrzymują swoje stanowisko w sprawie podwójnej podstawy prawnej, jak to było przedstawione w ich poprzedniej opinii (grudzień 2005 r.).

4.2.1

Komisja proponuje zniesienie art. 9 rozporządzenia nr 4056/86, ponieważ jest zdania, że uchylenie wyłączenia grupowego dla konferencji linii żeglugowych nie stworzyłoby ryzyka kolizji z prawem międzynarodowym. Zgodnie z rozumowaniem Komisji taka kolizja prawa miałaby miejsce wyłącznie w przypadku, gdy w jednej jurysdykcji zabrania się czegoś, co jest w innej wymagane. Komisja nie posiada informacji o tym, by jakakolwiek jurysdykcja nakładała taki obowiązek na operatorów żeglugi liniowej.

4.3

Komitet, przewidując możliwość pojawienia się w przyszłości kolizji prawa wynikającej z dokumentów prawnych przyjętych w innych jurysdykcjach, wzywa Komisję do opracowania w wytycznych przepisu dotyczącego takich problemów. Taki przepis dotyczący konsultacji zminimalizuje zatargi i doprowadzi do znalezienia rozwiązań możliwych do zaakceptowania na szczeblu międzynarodowym.

16.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 309/51

1.1

Członkowie personelu kabinowego powinni otrzymać od właściwych władz licencję lub certyfikację mającą zagwarantować, że posiadają oni kompetencje niezbędne do pełnienia swoich funkcji (w kontekście bezpieczeństwa, ochrony, aspektów medycznych, zarządzania pasażerami, itp.) oraz kwalifikacje techniczne odpowiadające każdemu typowi samolotu, na którym pracują.

1.2

Europejska Agencja Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA) musi z rozwagą podjąć decyzję, czy należy pozostawić dostawcom sprzętu swobodę zatwierdzania wzorów części bez konsultowania się z EASA lub producentami samolotów.

1.3

Linie lotnicze spoza Europy powinny uzyskać od EASA zgodę przed otrzymaniem zezwolenia na wejście w przestrzeń powietrzną UE lub przelot nad nią.

1.4

Powinien istnieć tylko jeden organ wydający przepisy i musi być nim EASA, co w przyszłości pozwoli na harmonizację przepisów dotyczących lotnisk i — na ile to możliwe — uniknięcie zniekształcenia konkurencji pomiędzy portami lotniczymi Unii Europejskiej i krajów trzecich. EASA powinna zostać wzmocniona i należy jej przyznać więcej kompetencji, takich jakie posiada Europejska Konferencja Lotnictwa Cywilnego (ECAC).

1.5

EASA powinna zbadać, w jaki sposób branża mogłaby najlepiej zapewnić bezpieczeństwo i integralność systemów komunikacyjnych, transmisji danych i awioniki pokładowej, takich jak np. system EFB (electronic flight bag) i obronić je przed piractwem informatycznym.

1.6

EASA musi czuwać nad tym, aby przyszły rozwój konstrukcji takich jak małe samoloty biznesowe (Light Business Jets — LBJ) podlegał regulacjom, które zapewnią, że przed uzyskaniem zgody na rozpoczęcie działalności właściciele i piloci będą mieli odpowiednią liczbę wylatanych godzin. LBJ będą osiągały pułap co najmniej 25 tys. stóp (7612 m) i będą musiały spełniać normy obsługi serwisowej oraz normy eksploatacyjne przewidziane dla dużych odrzutowców komercyjnych.

1.7

EASA będzie musiała dysponować wszelkimi niezbędnymi protokołami przed rozważeniem udzielania zgody na loty bezpilotowych aparatów latających (unmanned aerial vehicle — UAV) poza wydzieloną przestrzenią powietrzną.

1.8

Członkowie załogi pilotującej oraz personelu kabinowego będą poddawani wyrywkowym testom na obecność alkoholu i narkotyków.

1.9

EASA powinna czuwać nad tym, aby lokalne organy regulacyjne były właściwie przygotowane do tego zadania oraz dysponowały odpowiednimi zasobami kadrowymi i finansowymi.

1.10

EASA powinna przeprowadzić szczegółowe badania naukowe poświęcone wpływowi, jaki na załogę pilotującą oraz personel kabinowy wywiera zmęczenie, stres i zakrzepica żył głębokich (deep vein thrombosis — DVT).

1.11

Należy dokonać przeglądu polityki i procedur przyznawania licencji pilotom lotnictwa ogólnego i certyfikacji samolotów używanych w lotnictwie ogólnym.

1.12

EASA powinna zapewnić wprowadzenie europejskiej licencji lotnictwa ogólnego, określającej uprawnienia (endorsements) i uprawnienia uzupełniające (ratings) odnoszące się do statku powietrznego, który ma być pilotowany.

1.13

Bezpieczeństwo załogi, pasażerów i mieszkańców regionów położonych w pobliżu korytarzy powietrznych powinno mieć pierwszeństwo przed względami politycznymi w sytuacji, gdy mamy do czynienia z zakazaniem pewnym liniom lotniczym użytkowania europejskiej przestrzeni powietrznej.

2.1

Dzięki współpracy państw członkowskich i ich ekspertów opublikowano czarną listę 96 linii lotniczych. Z tej liczby 93 linie mają zostać objęte całkowitym zakazem, zaś trzy ograniczeniami zakresu działalności. Francja rozważa ze swej strony wprowadzenie nowego systemu „nalepek bezpieczeństwa”, które można by wykorzystywać w reklamie.

2.2

Od początku 2004 r., kiedy na Morzu Czerwonym zatonął samolot czarterowy linii Flash Airlines, w którym zginęło 148 osób, w większości turystów francuskich, Europa znajduje się pod presją poprawy bezpieczeństwa ruchu lotniczego. Wypadek ten uwydatnił brak koordynacji między rządami w zakresie dzielenia się informacjami dotyczącymi bezpieczeństwa. Okazało się bowiem, że linie Flash Airlines nie zostały dopuszczone do ruchu przez szwajcarskie władze lotnicze.

2.3

Aby czarna lista przyniosła oczekiwany skutek, niezwykle ważne jest przyjęcie przez państwa członkowskie spójnego i zharmonizowanego podejścia do norm funkcjonowania linii lotniczych. Państwa członkowskie muszą unikać sytuacji, w której ze względów ekonomicznych i społecznych jedno państwo uznaje, że dana linia lotnicza „w minimalnym stopniu spełnia standardy” pozwalające jej działać na lotniskach tego państwa, podczas gdy inne państwo członkowskie uważa, że standardy reprezentowane przez tę linię są nie do przyjęcia.

2.4

Niemniej jednak Bruksela została poproszona o interwencję w kilku sporach, w szczególności kiedy Turcja wyraziła swoje niezadowolenie z powodu decyzji rządów kilku państw europejskich, na czele z Holandią, w sprawie czasowego zawieszenia ze względów bezpieczeństwa praw lądowania dla Anur Air, niskobudżetowych linii tureckich. Z kolei od Grecji wymaga się postępów w dochodzeniu w sprawie katastrofy samolotu linii Helios Airways lecącego z Larnaki na Cyprze.

2.5

Obszarami pozostającymi przedmiotem troski są ogólne normy obsługi serwisowej, szkolenie załóg, liczba godzin wylatanych przez załogi, okresy odpoczynku, metody oszczędzania paliwa, ograniczenie hałasu, a także kontrola ruchu lotniczego.

2.6

W związku ze nasileniem się konkurencji w sektorze lotnictwa i trudną sytuacją finansową wielu linii lotniczych coraz bardziej nalega się, żeby załogi startowały w warunkach, w których normalnie nie miałoby to miejsca, a także na latanie samolotami, które nie są całkowicie zdatne do lotu. Załogi znajdują się pod rosnąca presją startów, ponieważ zgodnie z przepisami UE linie lotnicze muszą albo zapewnić pasażerom nocleg albo wypłacić im odszkodowanie z tytułu opóźnienia. Wszystko to wpływa negatywnie na bezpieczeństwo. Dodatkowy problem wynika z faktu, że zarządy lotnictwa państw członkowskich często przymykają oczy na egzekwowanie wielu przepisów, jeśli w grę wchodzi krajowa linia lotnicza.

2.7

Pomimo zakazu wprowadzonego w kilku krajach ze względów bezpieczeństwa, pewna linia lotnicza nadal obsługuje połączenia z Brukselą i Paryżem. Z kolei Szwajcaria, będąca krajem, w którego kulturze przywiązuje się wielką wagę do zachowania tajemnicy handlowej, zakazała 23 samolotom przelotu przez swoją przestrzeń powietrzną, jakkolwiek nie ujawniono ani nazw, ani nawet numerów linii lotniczych, których dotyczył ten zakaz.

3.1

Od lat zmęczeniu uważa się za przyczynę wielu wypadków lotniczych i jest ono stałym problemem dotyczącym załóg samolotów wszystkich typów. Ale w jaki sposób piloci mogą się zorientować się, że są zbyt zmęczeni, aby lecieć? Jaką rolę odgrywa cykl snu, odwodnienie, odżywianie i choroby w odczuwaniu zmęczenia i reagowaniu na nie?

3.2

Piloci przekraczający różne strefy czasowe są narażeni na zmęczenie i upośledzenie zdolności oceny. Zakłada się, że będą oni mieli możliwości odpoczynku podczas długich lotów, ale w tym celu powinni dysponować odpowiednimi urządzeniami, takimi jak łóżka zapewniające pozycję horyzontalna itp.

3.3

Istnieje szereg dowodów na to, że zmęczenie jest jednym z czynników bezpieczeństwa. W ostatnim sprawozdaniu Krajowego Zarządu Bezpieczeństwa Transportu (NTSB) w sprawie tragicznej katastrofy w Kirksville w stanie Missouri w dniu 19 października 2004 r. napisano, że „z uwagi na krótszy od optymalnego czas odpoczynku z dnia na dzień, wczesną godzinę rozpoczęcia służby, długość dni pracy, liczbę wykonanych lotów, trudne warunki — nieprecyzyjne podejścia wykonane ręcznie w warunkach niskiego pułapu chmur i zmniejszonej widoczności — napotkane podczas długich dni służby, prawdopodobne jest, że zmęczenie przyczyniło się do obniżenia sprawności pilota i jego zdolności podejmowania decyzji”.

3.4

Tak czy inaczej, żaden pilot mający choćby minimum doświadczenia nie może zaprzeczyć, że od czasu do czasu musiał walczyć z ogarniającym go zmęczeniem lub że w jakiś sposób wpłynęło ono na jego sprawność. Bardzo ważna jest jakość snu podczas okresów odpoczynku.

3.5

Dieta i odżywianie także odgrywają ważną rolę. Przykładowo, każdy pilot, poczynając od studenta, a kończąc na kapitanie mającym przejść na emeryturę, powie nam, że dla pilotów napojem „z wyboru” jest kawa. Jednakże — chociaż kawa jest substancją pobudzająca i powoduje czasowe zwiększenie poziomu czujności — zmęczenie daje znać o sobie w przypadku jej odstawienia. Ponadto kawa ma działanie moczopędne, co powoduje, że organizm wydala więcej płynów, niż przyjmuje, czego wynikiem jest odwodnienie, a to z kolei może powodować zmęczenie.

3.6

W przypadku długich lotów, podczas których pilotowanie samolotu jest prawie całkowicie zautomatyzowane, zmęczeniu towarzyszy inny poważny problem, jakim jest znużenie. Aby utrzymać czujność załogi, niektóre linie lotnicze, zwłaszcza wykonujące loty transsyberyjskie, nalegają na przełączanie automatycznego pilota co godzinę.

3.7

Do wielu wypadków w lotnictwie dochodzi w wyniku błędu pilota, zaś zmęczenie jest główną przyczyną tych błędów.

3.8

Przewiduje się, że EASA przejmie proces licencjonowania i zastąpi w pełnieniu tej funkcji Wspólne Władze Lotnicze (JAA). Jednak zmiana ta może nie mieć wpływu na korzystanie w Europie z licencji Międzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego (ICAO) uzyskanych przez pilotów w USA.

4.1

Wszelkie usprawnienia dotyczące wymogów odnośnie wypoczynku załogi pilotującej powinny odnosić się także — w miarę możliwości — do personelu kabinowego, który musi zachować pełną czujność, aby móc zapobiec jakimkolwiek incydentom naruszającym bezpieczeństwo i/lub kwestie ochrony, a także zachować czujność w razie zagrożenia.

4.2

Personel kabinowy powinien przejść odpowiednie przeszkolenie w zakresie reanimacji i zawsze być w stanie posługiwać się swoim językiem ojczystym oraz językiem angielskim (co najmniej na poziomie 4. według ICAO), a także umieć ułatwić porozumiewanie się z pasażerami w sytuacji zagrożenia.

5.1

EKES przedstawił już swój punkt widzenia w kwestii kontroli ruchu lotniczego (ATC) i związanych z nią problemów (1). Proponuje się utworzenie systemu SESAR, którego wprowadzenie, o ile dojdzie do skutku, powinno poprawić bezpieczeństwo. Zagadnienie to jest tematem odrębnego dokumentu EKES-u (2), ale dotyczy ono tego samego faktu, a mianowicie uznania, że Europie potrzebny jest ujednolicony system ATC, który wykraczałby poza granice wszystkich krajów. W systemie tym Eurocontrol byłby uznawany za „federalny organ regulacyjny”, podobny do np. Federalnego Zarządu Lotnictwa Cywilnego (FAA) w USA. Należy powitać z zadowoleniem przyznanie pierwszego kontraktu w ramach programu Eurocontrol TMA2010+.

5.2

W trosce o bezpieczeństwo istotne jest wprowadzenie w całej Europie standaryzacji i zintegrowanych systemów.

5.1

Należy również wprowadzić odpowiednia certyfikację dla personelu zajmującego się elektronicznymi systemami bezpieczeństwa lotniczego (ATSEP).

6.1

Niektóre państwa członkowskie mają, jak się wydaje, trudności z konwersją przepisów krajowych do europejskich przepisów Part 66. Licencje na obsługę serwisową są wydawane przez poszczególne państwa w oparciu o wymogi ustanowione przez Wspólne Władze Lotnicze (JAA) i transponowane do prawa krajowego w celu zapewnienia im skuteczności prawnej. Jednak w ramach systemu EASA zasady udzielania licencji podlegają prawu Unii Europejskiej. Ich egzekwowanie wydaje się długim procesem i podlega procedurze odwoławczej.

6.2

W 2005 r. wszystkie 25 państw członkowskich UE skorzystało z możliwości derogacji, na podstawie której otrzymały do września 2005 r. czas na dostosowanie się do przepisów Part 66. Należy przestrzegać terminów, jakie EASA wyznaczyła państwom na dostosowanie się do przepisów bezpieczeństwa lub przynajmniej ustalić daty wspólnie ze wszystkimi zainteresowanymi stronami w celu uniknięcia wydłużania terminów lub wprowadzania okresów przejściowych.

6.3

EKES zastanawia się, czy istnieje przepis, na podstawie którego EASA miałaby w razie potrzeby monitorować zlecanie przez przewoźników niskokosztowych (LCC) wykonania obsługi serwisowej w krajach trzecich.

6.4

Należy przeznaczyć wystarczająco dużo czasu na inspekcję naziemną, w szczególności w trakcie obsługi samolotu pomiędzy rejsami. Dwudziestu pięciu minut, jakie średnio poświęca się na te czynności, w przypadku lotów wykonywanych na niewielkich dystansach z pewnością nie można uznać za czas wystarczający we wszystkich przypadkach.

6.5

Należy także przyznać odpowiednie środki i zapewnić wykwalifikowany personel, który w czynnościach serwisowych wykorzystuje jedynie części posiadające certyfikat.

6.6

Krajowe zarządy lotnictwa powinny przeprowadzać wyrywkowe inspekcje i kontrole w celu sprawdzenia, czy przestrzegane są normy.

7.1

Przed otrzymaniem licencji na rozpoczęcie działalności linie lotnicze muszą mieć dobrą kondycję finansową i otrzymywać właściwe finansowanie. Ponadto państwa członkowskie powinny regularnie monitorować wyniki finansowe w celu zapewnienia, że nie dochodzi do „naginania przepisów”.

7.2

Linie lotnicze muszą mieć doświadczenie i kompetentny zarząd.

8.1

Zamiarem Komisji Europejskiej jest obecnie dalsze rozszerzenie kompetencji EASA w zakresie regulacji dotyczących lotnisk (w tym pod względem bezpieczeństwa i interoperacyjności), zarządzania ruchem lotniczym i usług nawigacji lotniczej.

8.2

Popieramy utworzenie EASA na mocy rozporządzenia 1592/2002/WE i uważamy, że europejski system procedur i wydawania zezwoleń dotyczących samolotu i urządzeń przez jedyny organ zdecydowanie poprawią bezpieczeństwo i efektywność lotnictwa w Europie.

8.3

EASA ma możliwość zajęcia się kwestią norm i zalecanych praktyk (standards and recommended practices — SARPS) oraz anomaliami wynikającymi z „zalecanych praktyk” i „norm”, które znajdują się w aneksach do konwencji (ICAO) w sprawie międzynarodowego lotnictwa cywilnego.

9.1

Licencjonowani piloci prywatni (PPL) latający w europejskiej przestrzeni powietrznej na podstawie licencji FAA powinni mieć obowiązek zgłoszenia do EASA swoich licencji w celu ich zatwierdzenia.

9.2

Wszystkie samoloty lotnictwa ogólnego (GA) muszą spełniać normy unijne ustalone przez EASA, zanim otrzymają zezwolenie na latanie w europejskiej przestrzeni powietrznej.

10.1

EASA powinna opracować wytyczne/przepisy dotyczące ochrony określonego sprzętu lub sieci przed aktami bezprawnej ingerencji, jak to definiuje ICAO.

10.2

Poza zwiększonym użytkowaniem sieci Ethernet (LAN) i protokołu IP, pozostałe newralgiczne obszary, to:

11.1

EASA musi posiadać niezbędne kompetencje do regulowania tego sektora branży nie tylko pod kątem zdatności do lotu i konstrukcji, lecz także certyfikacji operatorów naziemnych, systemów wystrzeliwania itp.

11.2

Wszelkie regulacje odnoszące się do samolotów konwencjonalnych muszą zostać uznane za obowiązujące dla UAV i powinno się przeprowadzać konsultacje z użytkownikami przestrzeni powietrznej, na których ten rodzaj działalności mógłby mieć wpływ.

12.1

EASA jest generalnym organem regulacyjnym w Unii Europejskiej. Ustala ona zasady i przepisy dotyczące bezpieczeństwa linii lotniczych w UE. Jest ona niedofinansowana, ma za mało personelu i nie posiada kompetencji wykonawczych.

12.2

W zakresie egzekwowania przepisów i regulacji musi ona polegać na różnych krajowych organach regulacyjnych.

12.3

Prowadzi to do samoregulacji. Żaden krajowy organ regulacyjny nie podjąłby zdecydowanych kroków w stosunku do linii lotniczej podlegającej jego jurysdykcji, chyba że chodziłoby o wyjątkowo poważny problem.

12.4

Krajowe organy regulacyjne są także odpowiedzialne za wszystkie samoloty zarejestrowane w ich kraju i przedsiębiorstwa posiadające tam swoje biura. Te samoloty i załogi bardzo często mają swoje bazy w innych krajach UE i z nich właśnie wykonują loty. Sprawia to, że ustanowienie odpowiednich regulacji staje się bardziej problematyczne.

12.5

Powierzenie przez EASA krajowym organom regulacyjnym egzekwowania jej decyzji mogłoby prowadzić do nierównomiernego wdrażania reguł i przepisów w UE w wyniku różnic interpretacyjnych. W branży transportu lotniczego mogliby pojawić się przewodnicy taniej bandery, gdyby któryś kraj interpretował przepisy w sposób bardziej swobodny niż pozostałe kraje.

12.6

Tymczasem ECAC, organ regulacyjny zajmujący się bezpieczeństwem lotnisk, ma uprawnienia do przeprowadzania kontroli zgodności szczebli lokalnych. Takie kompetencje powinna posiadać EASA.

12.7

EASA jest obecnie finansowana z wpływów z certyfikacji. Na rok 2006 przewiduje się deficyt w wysokości 15 milionów euro, dlatego też sprawą niezmiernie ważną jest zapewnienie niezbędnego finansowania ze środków budżetu centralnego, co pozwoli na funkcjonowanie EASA w przyszłości.

16.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 309/55

1.1

EKES aprobuje wyrażony przez Komisję zamiar zmodernizowania, uproszczenia i dostosowania aktów prawnych w dziedzinie odpadów. Komitet popiera zwłaszcza przyjęte podejście i ducha strategii dla zapobiegania powstawaniu odpadów i ich recyklingu. Należy popierać wolę doprowadzenia do powszechnego i jednolitego stosowania prawa, aby uniknąć zakłóceń w dziedzinie środowiska, zdrowia publicznego i konkurencji na rynku odpadów. Komitet podkreśla, jakie znaczenie dla uniknięcia apelacji i postępowań sądowych ma jasność i precyzja definicji i załączników. Wyraża jednak żal z powodu widocznego w dokumencie braku ambicji co do zapobiegania powstawaniu odpadów. Komitet podkreśla, że pragnienie osiągnięcia prawdziwego rozwoju zrównoważonego pociąga za sobą konieczność prowadzenia skutecznej polityki zapobiegania powstawaniu odpadów i ich odzyskiwania, mamy bowiem do czynienia z niedoborem i ciągłym drożeniem surowców, zaleca jednak, by rozwinięto narzędzia na szczeblu europejskim, żeby osiągnąć zamierzone cele zarówno jakościowe, jak i ilościowe. Pod tym względem widać prawdziwą słabość dokumentu. Ponadto wydaje się, że zdaniem Komisji uproszczenie procedur przyznawania zezwoleń na eksploatację instalacji do przetwarzania odpadów zachęci do recyklingu. Jest to błędne podejście, które przyniesie negatywne skutki dla środowiska i zagrożenie dla zdrowia. Ponadto jest to niezgodne z zasadami konwencji z Aarhus odnośnie do informowania opinii publicznej o odpadach. Zezwolenie bowiem zawiera warunki techniczne związane z ochroną środowiska: jest natury publicznej i opatrzone jest zobowiązaniami dotyczącymi przekazywania informacji i sprawowania nadzoru. W żadnym razie nie hamuje rozwoju w dziedzinie przetwarzania i recyklingu odpadów, lecz przeciwnie — dodaje koniecznych gwarancji w nadzorze nad przestrzeganiem norm i stosowaniem najlepszych dostępnych technologii sprawowanym przez administrację.

1.2

Również wprowadzenie pojęcia cyklu życia w polityce dotyczącej odpadów wydaje się Komitetowi w pełni trafne, podobnie jak podejście w zakresie zmniejszenia składowisk, odzyskiwania kompostu i energii, czystego recyklingu i zapobiegania powstawaniu odpadów.

1.3

Jeżeli chodzi o wniosek dotyczący dyrektywy, EKES uważa, że jeżeli chęć odwołania się do pomocniczości będzie deklarowana w zbyt absolutny sposób, pojawi się ryzyko jej sprzeczności z wolą posiadania prawa stosowanego powszechnie i w sposób zharmonizowany w całej Unii Europejskiej.

1.4

Komitet usilnie zaleca dopilnowanie, aby połączenie/uchylenie dyrektywy w sprawie odpadów niebezpiecznych nie doprowadziło do zmniejszenia nadzoru i ochrony zdrowia publicznego i uważa, że w swej obecnej formie dokument nie dostarcza w tym względzie wystarczających gwarancji. Należałoby przynajmniej sprecyzować, że mieszanki odpadów niebezpiecznych, jak i zwolnienia z obowiązku uzyskania zezwolenia nie są dozwolone dla tego rodzaju odpadów. To w istocie klasyfikacja na „niebezpieczne” lub „nie niebezpieczne” określa w szczególności konkretne środki ostrożności i zobowiązania w zakresie transportu i przetwarzania odpadów. Zbytnie uproszczenie w tej dziedzinie nie może być traktowane jako postęp w zakresie ochrony środowiska naturalnego.

1.5