11.4.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 88/1

1.1

Komisja przedstawiła wniosek dotyczący decyzji ustanawiającej „wspólny zintegrowany program” wspólnotowy w dziedzinie zdrowia publicznego i ochrony konsumentów na lata 2007-2013, oparty na dokumencie strategicznym zamieszczonym w komunikacie oraz na rozszerzonej analizie wpływu, zamieszczonej w załączonym do niego dokumencie roboczym.

1.2

Po raz pierwszy Komisja ustaliła wspólną strategię dla polityk zdrowia publicznego i ochrony konsumentów, która na dodatek obejmuje tak długi okres (siedem lat). EKES uznaje wysiłki Komisji mające na celu zdynamizowanie tych dwóch polityk, którymi zajmuje się obecnie jedna Dyrekcja Generalna.

1.3

Komisja uzasadnia tę innowację względami prawnymi, gospodarczymi, społecznymi i politycznymi. EKES przyjmuje z zadowoleniem wszystkie przedstawione informacje i dokładność, z jaką w analizie wpływu przedstawiono różne warianty.

1.4

Szeroko zakrojone przesłuchania zorganizowane przez EKES z udziałem wielu przedstawicieli zainteresowanych podmiotów, podobnie jak wiele inicjatyw zorganizowanych przez Komisję lub Parlament Europejski, stanowiły okazję do zebrania poglądów na temat sformułowania, treści, sposobu przedstawienia i podstaw wniosków Komisji.

1.5

Komitet przeanalizował przedstawione dokumenty i wyczerpujące informacje dodatkowe dostarczone przez Komisję, wziął pod uwagę opinie wyrażone przez przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego, bezpośrednio zaangażowanych w dziedzinie zdrowia publicznego i ochrony konsumentów, oraz uwzględnił rozmaite komentarze na piśmie nadesłane przez różne organizacje działające w tych dziedzinach. Na tej podstawie EKES wyraża ogólną opinię, że wniosek dotyczący decyzji ustanawiającej wspólny program działań w dziedzinie zdrowia i ochrony konsumentów nie jest wystarczająco uzasadniony ani nie zawiera objaśnień wielu aspektów; przyjęte argumenty nie wydają się przekonujące, by uzasadniać słuszność dokonanego wyboru.

1.6

Przede wszystkim EKES jest zdania, że istnienie uzupełniających się punktów wspólnych pomiędzy polityką zdrowotną a konsumencką nie dowodzi jeszcze istnienia wspomnianych we wniosku synergii pomiędzy nimi. Te punkty wspólne można by rozwijać i wdrażać poprzez środki współpracy i koordynacji, koncentrując się przy tym na zasadniczo horyzontalnym charakterze tych dwóch polityk, jak to ma miejsce np. w przypadku polityki ochrony środowiska.

1.7

Te dwie polityki, zdefiniowane odpowiednio w art. 152 i 153 traktatu, mają zupełnie inny charakter prawny. Należy zatem uważać, aby uniknąć negatywnych skutków, z jednej strony, podporządkowania polityki ochrony konsumentów surowym kryteriom komplementarności i pomocniczości, stosowanym w polityce zdrowotnej, na niekorzyść własnych kompetencji UE w dziedzinie ochrony konsumentów; z drugiej strony, doprowadzenia do niepożądanej „konsumentyzacji” zdrowia publicznego, poprzez pomieszanie pojęć „użytkownik” i „konsument”, jako dwóch aspektów wspólnego pojęcia „obywatelstwa”.

1.8

EKES ponadto jest zdania, że polityka ochrony konsumentów może znaleźć się w gorszej pozycji w ogólnym rozliczeniu budżetowym o wspólnej podstawie. Odrębne decydowanie o każdej z tych polityk UE, jak to się odbywało do tej pory, byłoby korzystne dla obu z nich, szczególnie w obecnej sytuacji kryzysu instytucjonalnego i niepokojącej niepewności co do perspektyw finansowych.

1.9

EKES uważa, że wniosek dotyczący decyzji nie zawiera kilku podstawowych aspektów obu polityk, nie zapewniając właściwych środków finansowych, oraz że być może pomija niektóre aspekty decydujące, istotne i aktualne. Ponadto, proponowane rozwiązania dotyczące wdrażania, monitorowania i oceny należy przeprowadzać bardziej innowacyjnie, zdecydowanie i z większym zaangażowaniem.

1.10

EKES domaga się, by Instytutowi Konsumentów nadano lepiej określone funkcje i kompetencje i by nie traktowano go jako zwykłego „wydziału” w ramach Agencji wykonawczej ds. zdrowia publicznego. Tylko tak może on uzyskać pożądany, decydujący wpływ na skuteczniejsze wdrażanie istniejącego prawodawstwa i na lepsze informowanie, edukowanie i ochronę konsumentów.

2.1

W komunikacie zatytułowanym „Poprawa zdrowia i bezpieczeństwa oraz zwiększenie zaufania obywateli: strategia w zakresie zdrowia i ochrony konsumentów” Komisja wnioskuje do Parlamentu i Rady o przyjęcie decyzji mającej na celu ustanowienie wspólnotowego programu działań w zakresie zdrowia i ochrony konsumentów na lata 2007-2013.

2.2

Komisja przedstawiła w ten sposób, po raz pierwszy, nową strategię i wspólnotowy program działań na lata 2007-2013, w których proponuje się połączenie polityki zdrowia publicznego i polityki ochrony konsumentów.

2.3

W swoim komunikacie Komisja wyjaśnia przyczyny zastosowania tego nowego podejścia, wskazując na wspólne cele obu polityk i rolę, jaką odgrywają one w życiu codziennym obywateli. Komisja przedstawia ponadto zalety nowego, połączonego programu — w postaci synergii, przynoszących oszczędności budżetowe i administracyjne, co prowadzi do większej skuteczności działań.

2.4

Wariant strategiczny obrany przez Komisję opiera się przede wszystkim na potrzebie stworzenia synergii między tymi dwiema politykami, co może umożliwić uzyskanie efektu skali, pozwolić na oszczędności w dziedzinie zarządzania finansowego oraz na większą skuteczność działań. Zapewniłoby to ponadto większą spójność między podejmowanymi środkami oraz sprawiło, że kwestie te byłyby bardziej widoczne w programie politycznym.

2.5

Zdaniem Komisji, wspólnymi celami połączonej polityki w zakresie tych dwóch obszarów powinny być:

2.6

Cele dotyczące polityki ochrony zdrowia to:

2.7

Cele dotyczące polityki ochrony konsumentów to:

3.1.1

Podstawy prawne polityk zdrowia publicznego i ochrony konsumentów mają zupełnie inny charakter. Polityka zdrowotna leży zasadniczo w kompetencji państw członkowskich, a działania unijne są dozwolone tylko w konkretnych aspektach wymienionych w art. 152 (1) o tyle, o ile uzupełniają one polityki krajowe. Polityka konsumencka została jednakże w dużym stopniu podporządkowana w Traktacie, zwłaszcza po Amsterdamie, podejściu wspólnotowemu, w celu promowania praw konsumentów i ochrony ich interesów, zwłaszcza w związku z realizacją rynku wewnętrznego (2).

3.1.2

Brak jest zatem podstawy prawnej, aby odnosić się do rzekomej wspólnej „tożsamości” prawnej artykułu 152 i 153, na której miałyby się opierać zintegrowana strategia i program działań w dziedzinie zdrowia publicznego i ochrony konsumentów.

3.1.3

Poza tym trzeba podkreślić, że w państwach członkowskich charakter prawno-konstytucyjny prawa do zdrowia różni się od charakteru prawnego praw konsumentów, a jego obrona przybiera także różne formy.

3.1.4

Nie oznacza to bynajmniej, że EKES nie uznaje ogromnego znaczenia kwestii związanych ze zdrowiem publicznym. Same w sobie kwestie te uzasadniałyby potrzebę stworzenia silnej polityki zdrowotnej UE, która mogłaby być także stosowana jako instrument zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego. Żałować jedynie można, że do braku prawdziwych postępów w tej dziedzinie mógł się przyczynić fakt, że traktat konstytucyjny nie został przyjęty.

3.1.5

EKES musi tu podkreślić, że pojęcia „konsument” i „pacjent” nie są równoznaczne. Różne są także określające je czynniki, przede wszystkim dlatego, że do „konsumentów” nie należą wyłącznie osoby prywatne, a grupa ta podejmuje decyzje związane z rynkiem głównie ze względów ekonomicznych. Pacjenci tymczasem nie mogą być traktowani tylko jako konsumenci lekarstw i usług opieki medycznej, ponieważ ich prawa nie mają charakteru czysto ekonomicznego, lecz są porównywalne do prawa do sprawiedliwości czy prawa do edukacji, które przejawiają się w zapewnianiu przez państwa usług użyteczności publicznej.

3.1.6

Komitet uznaje fakt, że te dwie polityki mają wspólne aspekty, ale nie uważa, że ma to miejsce wyłącznie, czy chociaż głównie, między tymi dwiema politykami (3). Ponadto Komisja nie wykazała w sposób niepodważalny, że wspólne aspekty działań do wykonania w tych dwóch politykach można zrealizować wyłącznie poprzez opracowanie i wdrożenie jednego, zintegrowanego programu, czy nawet, żeby było to najwłaściwsze lub najkorzystniejsze rozwiązanie (4).

3.1.7

Zdaniem niektórych organizacji konsumenckich, z tego zintegrowanego podejścia wynikają różnorakie problemy. EKES podziela to zdanie w kilku przypadkach, w odniesieniu do następujących zagadnień:

3.1.8

Natomiast żadna z sześciu podstawowych przyczyn podanych w ocenie oddziaływania (Impact Assessment, str. 5-6) nie stanowi decydującego argumentu za wspólnym potraktowaniem tych dwóch polityk. Odpowiednia koordynacja polityk, opisana w doskonałej inicjatywie Komisji w sprawie współpracy administracyjnej między organami krajowymi (6), mogłaby być równie skuteczna.

3.1.9

Komisji nie udało się poza tym wykazać rzeczywistych, zasadniczych synergii, które ta harmonizacja miałaby stworzyć w perspektywie długoterminowej, ani wykazać w ujęciu ilościowym oszczędności, które miałyby wyniknąć z efektu skali. Wręcz przeciwnie, ocena oddziaływania sprawia wrażenie, że rozwiązanie to jest neutralne pod względem kosztów, ponieważ z prostego dodania do siebie dwóch polityk wynikłyby te same potrzeby finansowe (7).

3.1.10

W tak krytycznym okresie dla unijnych perspektyw finansowych, utrzymanie dwóch osobnych polityk mogłoby właśnie mieć tę zaletę, że pozwoliłoby otworzyć dwa fronty negocjacji i uwidaczniać istotne aspekty każdej z nich; pomogłoby to też osiągnąć lepsze wyniki, jeśli chodzi o środki przyznane każdej z tych polityk, zdaniem organizacji przedstawicielskich aktywnych w tych dziedzinach.

3.1.11

EKES jest zaniepokojony prawdopodobieństwem drastycznego obniżenia perspektyw finansowych na lata 2007-2013. Nawet jeśli cięcia te nie zniweczyłyby zupełnie wykonalności omawianego programu, już teraz wyposażonego w ograniczone zasoby, to pociągałyby za sobą co najmniej konieczność ponownego zredagowania i przedstawienia go, z nowym zestawem priorytetów i działań. Ze względów praktycznych nie miałoby sensu proste cięcie procentowe tego budżetu, proporcjonalne do ogólnego cięcia budżetu jako całości.

3.1.12

Wreszcie, różne aspekty, które, jak słusznie podkreślono, są wspólne dla obu polityk, mogą być obiektem wspólnych, skoordynowanych działań na szczeblu wspólnotowym bądź narodowym, podobnie jak ma to miejsce w przypadku polityk wspólnotowych dotyczących wielu innych dziedzin, np. środowiska, konkurencji, edukacji i kultury. Horyzontalny charakter tych dwóch polityk oznacza, że automatycznie muszą być brane pod uwagę w innych politykach, jak Komisja sama też wreszcie przyznała w serii przykładów zamieszczonej w drugim załączniku do komunikatu (str. 15).

3.2.1

Przeprowadzenie przesłuchania publicznego z udziałem najważniejszych przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego bezpośrednio zainteresowanych programem działań Komisji, które zgromadziło około 70 osób, w znacznym stopniu przyczyniło się do zanalizowania omawianego komunikatu i wniosku Komisji, mimo że narzucone ograniczenia logistyczne utrudniają przeprowadzenie pogłębionej analizy różnych aspektów i elementów. Celem niniejszej opinii jest ocena takich aspektów jak: cele proponowanego programu i jego zadania, zasoby i ich odpowiednie wykorzystanie oraz działania prowadzone z pomocą tych zasobów w celu osiągnięcia wyznaczonych celów.

3.2.2.1

Komisja słusznie podkreśla różne działania, które powinny być podjęte, aby nadać ochronie konsumentów w UE bardziej sprawiedliwy charakter; czyni to jednak mając w perspektywie ochronę na poziomie minimalnym. Jest to konsekwencja orientacji podjętej w ostatnich inicjatywach legislacyjnych, które traktują priorytetowo pełną uogólnioną harmonizację, przy niskim poziomie ochrony. Ponadto EKES wyraża zaniepokojenie wobec systematycznego odwoływania się do zasady stosowania prawa kraju pochodzenia oraz ostrzega przed niebezpieczeństwem wąskiego podejścia do ochrony konsumentów, ograniczonego zaledwie do informowania o produktach i usługach (8).

3.2.2.2

EKES jest zdania, że Komisja mogła wykazać się większą innowacyjnością (9), oraz że przedstawione nowe wnioski mogły być potraktowane dogłębniej (10). EKES zwrócił uwagę Komisji na szereg istniejących braków już podczas przygotowywania opinii w sprawie Strategii polityki ochrony konsumentów na lata 2002-2006 (11). Ostatnio Komitet przyjął też opinię z inicjatywy własnej, w której kwestie te zostały dokładnie rozwinięte i pogłębione; zachęcamy do zapoznania się z zawartymi w niej wnioskami (12).

3.2.2.2.1

Komitet proponuje, by do bieżącego programu włączyć następujące sprawy:

3.2.2.3

Jeśli chodzi o planowane inicjatywy (które Komitet przyjmuje z zadowoleniem i popiera), to brak jest w wielu przypadkach praktycznych informacji o tym, jak i kiedy mają one być wdrażane. Dotyczy to, między innymi, takich inicjatyw jak:

3.2.2.4

EKES stwierdza, że jeśli chodzi o spełnianie celów polegających na wzroście udziału społeczeństwa obywatelskiego i zainteresowanych stron w procesie tworzenia polityk oraz włączaniu polityki ochrony konsumentów do innych polityk wspólnotowych, to wskaźniki mające służyć do monitoringu i oceny synergii programu (za wyjątkiem pierwszego z nich) nie są odpowiednie dla polityki ochrony konsumentów.

3.2.2.5

EKES uważa również, że warto byłoby określić inne wskaźniki oceny polityki ochrony konsumentów, aby zapewnić ich większą niezawodność i ściślejsze związki z celami przedstawionymi w zał. 3.

3.2.2.6

Ponadto, mimo że przewidziano stworzenie „rocznych programów działań” dla realizacji siedmioletniego obecnie programu, wydaje się, że nie przewidziano zastosowania instrumentu, który istniał w programie na lata 2002-2006, a mianowicie przeglądu bieżącego programu działań (14). Przegląd taki jest tym bardziej potrzebny obecnie, w sytuacji gdy program został przedłużony do siedmiu lat.

3.2.2.7

Komitet zauważa, że struktury organizacyjne i metody działania instytutu konsumentów (tworzonego w ramach Agencji Wykonawczej ds. Zdrowia Publicznego) nie zostały jeszcze zdefiniowane. Zaleca zapewnienie mu niezależności i autonomii poprzez jasne określenie zadań i kompetencji, żeby uniknąć stanu rzeczy, w którym stałby się on elementem zbędnej biurokracji.

3.2.2.8

Ponadto okazuje się, że fundusze przeznaczone na politykę ochrony konsumentów wynoszą jedynie 20 % całości, co oznacza nie więcej niż 7 eurocentów rocznie na konsumenta w ciągu siedmiu lat trwania programu. Może się wydawać, że ilość środków finansowych podwoiła się w stosunku do poprzedniego programu, ale trzeba wziąć pod uwagę, że program niemal podwójnie się wydłużył — z czterech do siedmiu lat.

3.2.2.9

Trzeba też dodać, że chociażby ze względu na nadchodzące przystąpienie nowych państw do UE wniosek budżetowy powinien odzwierciedlać więcej niż tylko czas trwania programu. Jest to niewspółmierne do działań, które mają być podjęte, gdyż znaczną część środków pochłaniają koszty utrzymania Instytutu.

3.2.3.1

EKES pragnie podkreślić pozytywne aspekty programu Komisji, a szczególnie zamiar ożywienia polityki zdrowia publicznego poprzez jej priorytetowe traktowanie i nadanie jej większej widoczności i skuteczniejszych instrumentów, co stanowi pilną potrzebę. Nie trzeba nawet wspominać o zagrożeniu pandemią ptasiej grypy, żeby uznać wyraźną potrzebę współpracy na szczeblu wspólnotowym w dziedzinie najważniejszych aspektów zdrowia publicznego, co też Komisja słusznie podkreśla (15).

3.2.3.2

EKES przyjmuje zatem z zadowoleniem główne wytyczne dotyczące zdrowia publicznego, a w szczególności ideę włączenia problemów z tej dziedziny w inne polityki wspólnotowe oraz zaangażowanie na rzecz zapobiegania, analizy informacji, ściślejszej współpracy i wymiany wiedzy oraz lepszego rozpowszechniania informacji.

3.2.3.3

EKES wyraża także zadowolenie z faktu, że Komisja nadała priorytetowy charakter zwalczaniu nierówności w dostępie do opieki zdrowotnej, potrzebie promocji zagadnień zdrowia już w dzieciństwie oraz sytuacji wynikającej ze starzenia się osób wciąż jeszcze aktywnych na rynku pracy.

3.2.3.4

Komitet podziela obawy Komisji dotyczące globalnych zagrożeń dla zdrowia i coraz częstszego występowania chorób wynikających z pewnych stylów życia oraz popiera przedstawioną w programie strategię na rzecz wzmocnienia działań dotyczących uwarunkowań zdrowia.

3.2.3.5

EKES popiera wysiłki Komisji na rzecz działań zachęcających dla organizacji zajmujących się zagadnieniami ochrony zdrowia, mających wzmocnić ich obecność w organach konsultacyjnych. Popiera też wysiłki na rzecz mobilności pacjentów, a także wspierania współpracy między krajowymi systemami opieki zdrowotnej, w celu przezwyciężenia stojących przed nimi trudności i wzmocnienia mechanizmów wymiany informacji na temat zdrowia publicznego.

3.2.3.6

EKES przyznaje zatem, że część programu dotycząca zdrowia publicznego została potraktowana przez Komisję w sposób, który dokładniej odzwierciedla potrzeby tego sektora, czy to pod względem określenia celów, planowania działań czy przyznawania środków finansowych — wyższych prawie trzy razy od środków przewidzianych w poprzednim programie i prawie cztery razy od środków przyznanych części dotyczącej ochrony konsumentów.

3.2.3.7

Niemniej jednak, nawet tutaj Komitet stwierdza, że nie widać szczególnych innowacji (16) w porównaniu do istoty poprzednich programów. W związku z tym zachowują ważność uwagi EKES-u na temat programu na lata 2001-2006 i na temat Europejskiej Strategii Środowiska i Zdrowia na lata 2004-2010, szczególnie jeśli chodzi o uporczywy brak konkretnych celów, które można poddać obiektywnej ocenie, a także brak dokładnego harmonogramu osiągania tych celów (17).

3.2.3.8

EKES pragnąłby, aby jasno wskazano cele, które należy realizować w odniesieniu do kwestii poruszanych w poprzednich programach, które w nowym programie już nie występują, jak np. działania w celu zwalczania nierówności w zakresie zdrowia, a zwłaszcza nierówności między kobietami a mężczyznami, sytuacja osób starszych, osób w trudnej sytuacji życiowej i grup na marginesie społeczeństwa, poufność danych osobowych, czynniki osobowe i biologiczne, niekorzystny wpływ promieniowania i hałasu oraz odporność na antybiotyki.

3.2.3.9

EKES pragnąłby ponadto, aby do programu zostały w sposób spójny włączone niezwykle ważne kwestie — jak otyłość, HIV/AIDS, zdrowie psychiczne (18), zdrowie dzieci i choroby wieku dziecięcego oraz starzenie się — które pojawiają się w części komunikatu opisującej program, ale nie znalazły należnego im miejsca w samym wniosku dotyczącym decyzji.

3.2.3.10

Komitet jest ponadto zaskoczony, że wniosek Komisji pomija niektóre istotne zagadnienia zdrowotne dzisiejszych czasów, jak zdrowe zęby, zdrowy wzrok, opieka paliatywna i walka z bólem.

3.2.3.11

Ogólnie rzecz biorąc, Komitet wolałby, żeby Komisja wykazała się większym zaangażowaniem w takich aspektach, jak jakość informacji na wszystkich szczeblach i we wszystkich dziedzinach, ogólne zapobieganie zagrożeniom, partnerstwa publiczno-prywatne oraz współpraca między państwami członkowskimi i na szczeblu międzynarodowym.

3.2.3.12

Wreszcie, EKES byłby zadowolony, gdyby program przedstawiał praktyczne działania mające na celu: umożliwianie porównywania systemów opieki zdrowotnej w UE (19), zachęcanie do objęcia ochroną pacjentów przebywających w innym państwie członkowskim („unijne ubezpieczenie zdrowotne”), bardziej zdecydowane wspieranie przyjmowania kodeksów „dobrych praktyk”, a także stworzenie i rozwijanie „centrów doskonałości” oraz centrum epidemiologicznego.

11.4.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 88/7

1.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje treść zaproponowanej przez Komisję zmiany, która zapewnia większą przejrzystość i ułatwia stosowanie tego rozporządzenia, tak istotnego dla urzeczywistniania przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w UE. Jednakże niektóre z nowych ustępów wprowadzają pewien stopień zamieszania co do interpretacji treści, zwłaszcza zaś art. 8 ust. 3, który dopuszcza wyjątek — dotyczący ustalania terminów w sytuacji, gdy odbiorca odmówi przyjęcia dokumentu z powodu nieznajomości języka, w którym dokument ten został sporządzony — w celu ochrony praw wnioskodawcy zgodnie z prawem Państwa Członkowskiego.

1.2

W końcowej części art. 14, odnoszącej się do potwierdzenia odbioru lub „równorzędnego” potwierdzenia, należałoby sprecyzować pozostałe systemy potwierdzania doręczenia dokumentów pocztą.

1.3

Należy wyjaśnić obie te kwestie oraz, przede wszystkim, sprawdzić różne wersje językowe, które bardzo często są rozbieżne. Problem ten można jeszcze rozwiązać przed publikacją rozporządzenia, biorąc pod uwagę, że jego wdrażanie przeprowadzane będzie w każdym Państwie Członkowskim zgodnie z jego własną wersją językową.

1.4

EKES wyraża zaniepokojenie faktem, że Komisja nie przeprowadziła oceny sytuacji dotyczącej wdrożenia rozporządzenia w nowych Państwach Członkowskich, pomimo tego, że dostosowała jego załączniki do tej nowej sytuacji.

1.5

W każdym razie EKES pragnie podkreślić, że procedura przyjęta w reformie jest odpowiednia, gdyż bierze pod uwagę wszystkie zainteresowane strony oraz wykorzystuje jeden z instrumentów stworzonych w tym celu: Europejską Sieć Sądowniczą w sprawach cywilnych i handlowych, co pozwala uwzględnić problemy stwierdzone w okresie stosowania obu procedur.

2.1

Komisja przedstawiła omawiany wniosek dotyczący rozporządzenia zgodnie z postanowieniami art. 24 rozporządzenia (WE) 1348/2000 (1), który przewiduje, że Komisja ma podjąć się dostosowania zawartości przepisów do zmian systemu doręczania dokumentów, po tym jak przeprowadzony zostanie przegląd stosowania rozporządzenia w ustanowionym przedziale czasowym, czyli do 1 czerwca 2004 roku. Jednakże proponowana modyfikacja jest czymś więcej niż tylko prostą zmianą formalną; wpisuje się ona w podjęty przez UE proces upraszczania ustawodawstwa oraz bierze pod uwagę bogate ustawodawstwo zaproponowane w tym właśnie okresie w odpowiedzi na rezolucję ze szczytu Rady Europejskiej w Tampere, która zakłada rozwój obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, gwarantującego swobodny przepływ osób w granicach UE.

2.2

Rozporządzenie to ma istotne znaczenie dla odpowiedniego funkcjonowania rynku wewnętrznego. Operacje i umowy transgraniczne, a przede wszystkim nowe systemy zawierania umów, które wykorzystują najnowsze technologie, wymagają normy ustanawiającej procedurę doręczania dokumentów sądowych i pozasądowych z jednego państwa do drugiego. Należy przypomnieć, że EKES przedstawił już swoją opinię (2), w której apeluje, aby instrumentem prawnym regulującym tę procedurę było rozporządzenie, a nie dyrektywa, jako że ustalonym celem jest zapewnienie całkowitej harmonizacji.

3.1

W ramy procesu upraszczania, podjętego w projekcie reformy, wpisują się zmiany służące wzmocnieniu pewności prawnej wnioskodawcy i odbiorcy, ponieważ celem tego procesu jest ustalenie podstawowej zasady podtrzymującej poczucie zaufania do rynku wewnętrznego.

3.2

Po pierwsze, ustanawia się jasne przepisy wyznaczania terminów (art. 7 ust. 2), zastępując wcześniejsze uregulowania — doręczenie nastąpić ma nie później niż w ciągu miesiąca od wpłynięcia dokumentu. Jedynie w stosunkach pomiędzy władzami administracyjnymi Państw Członkowskich w każdym wypadku zastosowanie będą miały przepisy krajowe (art. 9 ust. 1 i ust. 2).

3.3

We wniosku precyzuje się kwestię odmowy przyjęcia dokumentu przez odbiorcę z powodu nieznajomości języka, w którym został on sporządzony, oraz przewiduje się możliwość przygotowania tłumaczenia dokumentu na język znany odbiorcy; w takim przypadku data doręczenia tłumaczenia stanowić będzie początek naliczania wyznaczonego terminu (art. 8 ust. 1). Jednakże w nowym ustępie 3 ustanawia się wyjątek dla przypadków, gdy zgodnie z prawem Państwa Członkowskiego dokument należy doręczyć w określonym terminie celem ochrony praw wnioskodawcy; należy wówczas przyjąć datę doręczenia pierwotnego dokumentu.

3.4

Istotna jest także zmiana dotycząca kosztów doręczenia (art. 11 ust. 2). Każde Państwo Członkowskie ustali z wyprzedzeniem opłatę w stałej wysokości.

3.5

Co się tyczy doręczania dokumentów za pośrednictwem usług pocztowych (art. 14), to każde państwo może domagać się potwierdzenia odbioru lub „równorzędnego” potwierdzenia, nie wykluczając możliwości, by wszelkie osoby mające interes prawny w postępowaniu sądowym mogły dokonywać doręczeń dokumentów sądowych przez funkcjonariuszy publicznych, urzędników lub inne kompetentne osoby w przyjmującym Państwie Członkowskim (art. 15).

4.1

EKES uważa za pozytywne wszelkie zmiany legislacyjne, które są w zgodzie z zasadą upraszczania (3) i jednocześnie gwarantują pewność prawną w danym obszarze. Podkreśla w tym względzie, że Komisja spełniła wymóg opracowania sprawozdania przewidziany w samym rozporządzeniu (art. 24), oraz że podczas posiedzeń Europejskiej Sieci Sądowniczej w sprawach cywilnych i handlowych  (4), przeanalizowano i przedyskutowano zebrane doświadczenia w dziedzinie zastosowania rozporządzenia. Zgromadziwszy informacje i odpowiednie wyniki analiz, Komisja przyjęła sprawozdanie (5), które posłużyło za podstawę omawianego tu wniosku.

4.2

W tym kontekście należy stwierdzić, że uwspólnotowienie przepisów regulujących ustalanie terminów doręczania dokumentów stanowi olbrzymi krok w kierunku pożądanego upraszczania, zwłaszcza że wcześniej istniały obok siebie różnorodne przepisy krajowe, co wydłużało procedury. Jednocześnie strony uzyskały możliwość zapoznania się z procedurami bez konieczności dopytywania się o obowiązujące w każdym Państwie Członkowskim przepisy. Jednakże w stosunkach między państwami nadal obowiązywać będzie prawo krajowe, zgodnie z postanowieniami zmienionego art. 9, bez naruszania interesów osób zainteresowanych.

4.3

Nowe brzmienie art. 8 (6) — dotyczącego odmowy odbioru dokumentu przez odbiorcę z powodu nieznajomości języka, w którym został sporządzony, oraz zobowiązania do przetłumaczenia dokumentu — wydaje się być w większym stopniu zgodne z zasadą ochrony interesów osób zainteresowanych niż dotychczasowe brzmienie, przede wszystkim dlatego, że nie skraca ustanowionych terminów, a jedynie przesuwa początek ich naliczania na datę doręczenia tłumaczenia. Jednakże w tym kontekście stosowanie przez Państwa Członkowskie art. 8 ust. 3 w jego nowym brzmieniu stanowi poważny problem, ponieważ tworzy ono wyjątek polegający na zachowaniu sposobów naliczania terminów ustalonych w przepisach krajowych, co może postawić odbiorcę dokumentu w sytuacji niemożności obrony swoich praw.

4.4

EKES uważa także za właściwe włączenie do treści rozporządzenia postanowienia o opłacie w stałej wysokości ustalonej z wyprzedzeniem przez każde Państwo Członkowskie, gdyż w wielu przypadkach niejasność co do kosztów prowadzi do braku zaufania między stronami. Rozwiązanie to zwiększyłoby przejrzystość całej procedury.

4.5

Podobnie jak w innej opinii EKES-u (7), Komitet uważa za konieczne rozważenie kwestii wykorzystania w procedurze doręczania dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych lub handlowych innowacji technicznych i nowych środków przekazu akceptowanych przez jednostki przyjmujące i przekazujące, na przykład poczty elektronicznej czy internetu, pod warunkiem zagwarantowania stronom pewności prawnej.

4.6

Należałoby także rozważyć kwestię treści formularzy zawartych w załącznikach, które kierowane są do sądów Państw Członkowskich, czyli do jednostek przekazujących i przyjmujących. EKES uważa, ze należy także uwzględnić interesy jednostki przyjmującej i odbiorcy poprzez uproszczenie ich sformułowań i uczynienie ich zrozumiałymi dla stron postępowania sądowego i pozasądowego.

11.4.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 88/9

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny nalega, aby treść niniejszej opinii została zawarta w dokumencie, który powstanie w wyniku przeprowadzanego aktualnie przeglądu Białej księgi w sprawie: „Europejska polityka transportowa w perspektywie do 2010 r.: czas na decyzje” (COM(2001) 370).

1.2

Powinna zostać przeprowadzona pogłębiona analiza miejsca zajmowanego przez dworce kolejowe obsługujące międzynarodowy ruch pasażerski w ramach sieci kolejowej, szczególnie mając na uwadze, że stanowią one nie tylko część infrastruktury kolejowej, ale również element usług oferowanych przez miasta i część dziedzictwa architektonicznego Europy.

1.3

Należy, poprzez szerokie konsultacje zarówno ze specjalistami w tej dziedzinie jak i ze społeczeństwem, przeprowadzić dalszą analizę wymogów, jakim muszą sprostać dworce, biorąc pod uwagę postęp technologiczny i techniczny w trzecim tysiącleciu. Należy określić istniejące alternatywy co do form uregulowań, uzasadnione realistycznymi wymogami na szczeblu europejskim, krajowym i regionalnym, w poszanowaniu zasady pomocniczości.

1.4

Przy tworzeniu przepisów wspólnotowych, wśród wymogów obowiązujących wobec dworców obsługujących międzynarodowe przewozy pasażerskie powinna znaleźć się ogólna poprawa bezpieczeństwa podróżnych oraz ochrona przed atakami terrorystycznymi.

1.5

Należy zwrócić szczególną uwagę na projekty zagospodarowania dworców, zważywszy na stymulującą rolę, jaką mogą odgrywać i możliwości, jakie kryją dla zapewnienia spójności społeczno-gospodarczej w nowych Państwach Członkowskich.

1.6

Konieczna jest analiza możliwości finansowania ustrukturyzowanego rozwoju dworców kolejowych obsługujących międzynarodowy ruch pasażerski poprzez partnerstwa publiczno-prywatne lub inne odpowiednie mechanizmy, przy udziale Europejskiego Banku Inwestycyjnego.

1.7

Należy zagwarantować, by dworce spełniały przede wszystkim funkcje związane z ich podstawową rolą, a mianowicie transportem, oraz by raczej nie angażowały się w inne rodzaje działalności i nie przeobrażały się w ośrodki handlowo-konsumpcyjne.

1.8

Projekty zagospodarowania dworców kolejowych muszą z jednej strony przyczynić się do utrzymania istniejącego zatrudnienia, z drugiej zaś promować tworzenie nowych miejsc pracy. W ramach analizy oddziaływania takich projektów, nie można naturalnie ograniczać się do skutków bezpośrednich, ale również uwzględnić następstwa uboczne.

1.9

Konieczne jest zapewnienie, by kwestia utrzymania i rozwoju dworców nie była traktowana priorytetowo jedynie w przypadku infrastruktury zlokalizowanej w dużych miastach, obsługującej ruch międzynarodowy, ale również w przypadku dworców, z których korzystają mieszkańcy i podróżni regionów najmniej uprzywilejowanych.

2.1

Krótko rzecz ujmując, dworce są „witryną” transportu kolejowego.

2.2

Biała księga pt. „Europejska polityka transportowa w perspektywie do 2010 r.: czas na decyzje”, opublikowana w 2001 r. pozostawia niezmienione ogólne cele polityki wspólnotowej, z większą emfazą traktując rozwój środków transportu, dzięki którym można będzie zmniejszyć natężenie ruchu drogowego, jak również konieczność postawienia użytkowników w centrum polityki transportowej.

2.3

Rola dworców jest ważna dla osiągnięcia swobodnego przepływu towarów, osób i usług. Dworce mogą przyczynić się do tego, by transport pasażerski funkcjonował bez zakłóceń, jak również by był on jak najszybszy i jak najbardziej efektywny. Niemniej w tym celu trzeba zapewnić im dobre funkcjonowanie jednolitego rynku, wyeliminowanie przeszkód administracyjnych i jednolite zasady konkurencji.

2.4

Polityka transportowa Unii Europejskiej stanowi również podstawowy instrument w osiąganiu spójności społeczno-gospodarczej. W istocie przywiązuje ona szczególną wagę do zapewnienia uczciwej konkurencji, poprawy bezpieczeństwa transportu, jak również nadania większego znaczenia aspektom związanym ze środowiskiem naturalnym i oddziaływaniem na nie.

2.4.1

Podejmując zagadnienie ponownego ożywienia kolei, wspomniana Biała księga uwydatnia absurdalne strony sektora kolejowego. Z jednej strony działają linie kolejowe dużej prędkości o wysokiej zdolności przewozowej, obsługujące nowoczesne dworce, z drugiej zaś pasażerom świadczone są też dość często archaiczne i przestarzałe usługi. Zdarza się, że ci ostatni przebywają na źle utrzymanych dworcach, lub na takich, które grożą wypadkiem, i gdzie przewozy lokalne obsługiwane są równolegle z przepełnionymi pociągami dalekobieżnymi, a czasem odnotowuje się opóźnienia.

2.4.2

Biała księga zwraca uwagę na konieczność pobudzenia, poprzez inwestycje, integracji sieci kolejowej dużej prędkości z transportem lotniczym, skupiając się w szczególności na dworcach obsługujących pasażerów korzystających z połączeń lotniczych. W kilku miejscach odnosi się do roli dworców w zakresie oferowania usług wspomagających przewozy pasażerskie, zwłaszcza w odniesieniu do transportu bagażowego.

2.5

Wraz z przyjęciem pierwszego i drugiego pakietu kolejowego (1) Unia dokonała stopniowego postępu w dziedzinie liberalizacji transportu towarowego, a następnie w zakresie ujednolicenia standardów jakości. EKES ma nadzieję, że podobne efekty przyniesie trzeci pakiet kolejowy. W kwestii dokończenia i realizacji poszczególnych etapów związanych ze swobodnym przepływem osób, Unia Europejska ma nadal przed sobą pracę do wykonania. Niniejszy dokument dotyczy ustanowienia standardów jakości międzynarodowych przewozów pasażerskich i ich rozpowszechnienia w Państwach Członkowskich.

3.1

Wspólnoty Europejskie przyjęły szereg rozporządzeń oraz dyrektyw w sprawie transportu kolejowego. W tym względzie odsyłamy do rozporządzenia ustanawiającego Europejską Agencję Kolejową (2), jak również do dyrektyw dotyczących bezpieczeństwa kolei (3), infrastruktury kolejowej (4), alokacji zdolności przepustowej (5), interoperacyjności (6) i rozwoju kolei wspólnotowych (7). Przytoczone powyżej prawodawstwo w co najwyżej marginalny sposób odnosi się do roli dworców kolejowych.

3.2

Komisja zajmuje się przede wszystkim ustanowieniem jednolitych standardów technicznych. Dotyczyć to będzie na przykład ujednolicenia wysokości peronów, by umożliwić korzystanie z nich również osobom o ograniczonej mobilności (dyrektywa nr 2001/16/WE). Promowanie interoperacyjności polega na ujednoliceniu elektrycznych sieci kolejowych, systemów bezpieczeństwa i innych standardów technicznych. Dotyczy to także ujednolicenia licencji maszynistów pociągów. Przeszkodą dla konkurencyjności sektora kolejowego jest między innymi czas oczekiwania na granicach z pewnymi krajami ze względu na rozbieżności w standardach technicznych (szerokość torów, konieczność dokonania zmian technicznych w lokomotywie i zmiany maszynisty).

3.3

W odniesieniu do dworców kolejowych, zasadniczo istotne są dyrektywy kładące nacisk na bezpieczeństwo podróżnych oraz właściwe im prawa (np. dyrektywa nr 2001/16/WE). Charakterystyczny w tym względzie jest trzeci pakiet kolejowy, którego celem jest egzekwowanie praw podróżujących. Ma on z jednej strony zapewnić otrzymanie biletów na czas, w prosty sposób i przy wykorzystaniu właściwych informacji — oraz w miarę możliwości ich wymianę — a z drugiej strony, ma on zagwarantować, by podróżujący byli informowani o warunkach korzystania z biletów. Inny pakiet dyrektyw dotyczy poprawy bezpieczeństwa na dworcach. Często zdarza się, zwłaszcza w godzinach mniejszego natężenia ruchu, że dworce w dużych miastach, a czasami składy pociągów stają się miejscem aktów przemocy. Ustanowienie wyższych standardów bezpieczeństwa, jak również zapewnienie uzyskania pomocy ze strony personelu dworca lub pociągu w przypadku zaistnienia przykrego incydentu z pewnością zachęciłoby więcej osób do podróżowania koleją.

3.4

W ramach swojej działalności, EKES na bieżąco śledzi prace Komisji związane z transportem kolejowym. W tym temacie opracował on opinie zajmujące się między innymi aspektami społecznymi, kwestiami finansowania, europejskimi obszarami metropolitalnymi i transeuropejskimi sieciami transportowymi (8).

4.1.1

Pojawienie się szybkich kolei (TGV, HST, ICE), zjawiska które w Europie przełożyło się równolegle na stworzenie sieci transeuropejskich (TEN) — było katalizatorem umożliwiającym stopniowo podupadającym dworcom na odzyskanie znaczenia dla miast. Gdy tylko pasażerski transport kolejowy stał się możliwy na odległościach (600 — 800 km), które wcześniej można było generalnie przemierzać jedynie drogą lotniczą, nie tylko wzrosła liczba podróżujących korzystających z dworców, ale zmienił się także ich profil, co podniosło wartość dworców kolejowych w centrach miast.

4.1.2

Kolejny czynnik, który mógł spowodować przeobrażenie sposobu postrzegania dworców kolejowych jako węzłów transportowych, nie wiąże się bezpośrednio z rolą szybkich kolei, ale raczej ze zmianą funkcji terenów podmiejskich i stref aglomeracyjnych, które z monofunkcjonalnych miast-sypialni mogły przekształcić się w zurbanizowane, wielobiegunowe i wielofunkcyjne obszary. Wszystkie te zmiany, jak również uświadomienie sobie braku możliwości zaspokojenia potrzeb wynikających ze wzrostu natężenia ruchu samochodowego spowodowanego przemieszczaniem się z domu do pracy osób mieszkających na terenach podmiejskich poprzez budowanie nowych dróg, unaoczniły konieczność zintegrowania ruchu miejskiego z podmiejskim oraz potrzebę nawiązania współpracy między spółkami transportowymi, harmonizacji rozkładów jazdy, taryf i systemów biletowych oraz wspólnego korzystania z infrastruktury transportu pasażerskiego. Niepokoje społeczne, które wstrząsnęły przedmieściami Paryża w końcu 2005 r. unaoczniają potrzebę zastosowania kilku instrumentów jednocześnie celem podjęcia działań na rzecz spójności społecznej i pokazują, że procesy, które przyczyniają się do osiągnięcia takiej spójności nie mogą zostać uznane jako zakończone.

4.1.3

Linie podmiejskie stanowią znaczącą część takich sieci, a nawet w pewnych wypadkach, zasadniczy element ich struktury. Z tego punktu widzenia dworce, które nadają się do tego idealnie, logicznie pełnią rolę ośrodków mobilności oraz stanowią kluczowe elementy systemów informowania podróżnych korzystających z tych złożonych i powiązanych ze sobą sieci transportowych.

4.1.4

I chociaż dworce obsługujące linie podmiejskie i dworce szybkich kolei TGV funkcjonują najczęściej oddzielnie, tendencja w kierunku większej integracji zbliżyła do siebie te dwa procesy i w nowo budowanych bądź remontowanych budynkach dworców podstawowym wymogiem staje się zapewnienie nowoczesnej, wysokiej jakości intermodalności między liniami międzynarodowymi a krajowymi, a także między tymi liniami a komunikacją miejską.

4.2.1

Stale powstają normy i standardy, których mają przestrzegać dworce kolejowe. Kiedyś dworce kolejowe stanowiły łącznik wśród wspólnoty całego narodu i przyczyniały się do kształtowania tożsamości narodowej. To nie infrastruktura jako taka budowała wspólną tożsamość (nawet jeżeli szyny i tory były konieczne do jej stworzenia), ale dworce, zasady, modele i normy.

4.2.2

W dzisiejszych czasach cel nie polega na ujednolicaniu dworców kolejowych objętych siecią TEN. Obecnie budowanie dworców kolejowych odzwierciedlających tożsamość europejską nie powinno się odbywać poprzez definiowanie norm architektonicznych, ale poprzez ustalanie standardów usług. Jedna z najważniejszych takich norm powinna polegać na stworzeniu połączeń intermodalnych, przy jednoczesnym zachowaniu różnorodności instrumentów lokalnych, odpowiadających wymogom jakości obowiązującym w wielojęzycznej Europie w zakresie informowania podróżnych i służenia im pomocą w dotarciu do celu ich podróży. W tym względzie należy rozróżnić trzy obszary: normy dotyczące informowania podróżnych, normy połączeń intermodalnych i rozwijanie roli ośrodków mobilności.

4.2.3

O ile wskazane jest, by wobec dworców znajdujących się w obrębie TEN stosowanie wymogów jakościowych dotyczących dogodności dla użytkowników zostało uregulowane zaleceniem lub wytyczną europejską, ważne jest też, ażeby nie były one sformułowane jako przywilej odnoszący się wyłącznie do TEN, oraz by były one wprowadzone w jak największym poszanowaniu zasady pomocniczości. Nie powinno zatem stanowić problemu wdrożenie tak opracowanych norm w odniesieniu do innych dworców i innych punktów węzłowych; nie zaszkodziłoby to jakości podróży, a wręcz przeciwnie wpłynęłoby to na jej ulepszenie.

5.1

Jeżeli dokonamy porównań w skali międzynarodowej, dojdziemy do wniosku, że w przypadku prawie każdego państwa prze- lub budowę dworców zapoczątkowały inne czynniki (motywy związane z rozbudową komunikacji lub miast, inicjatywa wychodząca od władz publicznych bądź sektora prywatnego, lub też różne kombinacje wszystkich tych elementów). W Wielkiej Brytanii, gdzie zagospodarowanie dworców pozostawiono wyłącznie mechanizmom rynkowym, zmiany takie: a) ograniczały się do terenów wykorzystywanych przez kolej, b) dotyczyły centralnego Londynu, c) przypadły na okres wzrostu koniunktury w sektorze nieruchomości, d) dotyczyły prawie wyłącznie budowy budynków biurowych.

5.2

W Szwajcarii wdrożono krajowy program modernizacji kolei i komunikacji publicznej, u podstaw którego leżały względy środowiskowe, w tym system kolei podmiejskich (S-Bahn w Zurychu, Bazylei i Bernie); pomimo problemów finansowych kolei szwajcarskich, z powodów których trzeba było przeznaczyć na cele handlowe nieruchomości w pobliżu dworców, zabiegu tego nie przeprowadzono poprzez sprzedaż nieruchomości, ale programy opracowane wspólnie z kolejami, przy uwzględnieniu interesów deweloperów, gmin, rządu i kolei.

5.3

W Szwecji inicjatorem tego procesu była spółka kolejowa, sprywatyzowana ale nie rozdrobniona, we współpracy z samorządami lokalnymi. Cel polegał na stworzeniu nowoczesnych centrów podróży, oferujących pod jednym dachem kolej, autobusy, taksówki i parkingi. W zrealizowanych projektach uczestniczyły samorządy lokalne i dotyczyły one różnych środków transportu.

5.4

We Francji główną siłą napędową była podjęta na szczeblu centralnym decyzja o budowie szybkich kolei TGV, dzięki czemu pojawiła się szansa na stworzenie połączeń z Paryżem. Rola szczebla lokalnego polegała głównie na lobbingu na rzecz budowy dworców TGV.

5.5

W Holandii w roku 1986 koleje wraz z ministerstwami ds. środowiska i transportu ogłosiły program zakładający koncentrację działalności wokół dworców kolejowych, zgodnie z zasadą zwartej rozbudowy miejskiej i wsparcia dla komunikacji publicznej. W okresie poprzedzającym prywatyzację, koleje i samorządy lokalne napotykały duże trudności z zaangażowaniem innych partnerów.

5.6

Na podstawie przytoczonych przykładów można wysnuć następującą konkluzję: już na etapie planowania ważne jest uwzględnienie roli dworców jako punktu węzłowego (wymiar transportowy) oraz ich znaczenia jako miejsca (wymiar urbanistyczny), a nie przyjmowanie podejścia jednostronnego. Podobnie względy rynkowo-finansowe należy zrównoważyć z całościowym punktem widzenia, odzwierciedlającym interesy miast i sieci celem zapobieżenia powstawaniu sytuacji, w których zaczynają przeważać krótkoterminowe interesy koniunkturalne lub też, odwrotnie, ambitne projekty nie biorą pod uwagę kwestii finansowych. Specjalistyczne analizy wskazują, że łatwiej jest osiągnąć konsensus, gdy dworce budowane są w nowych miejscach (np. w Lille); w innym przypadku istniejące, sprzeczne ze sobą interesy wielokrotnie bardzo komplikowały dokonywanie postępów przy realizacji projektów.

6.1

Wydawałoby się słuszne, by w ramach Komisji Europejskiej rozwijała się współpraca horyzontalna, umożliwiająca różnym urzędnikom przekrojowe badanie różnych aktualnie realizowanych w poszczególnych sektorach projektów finansowanych z funduszy strukturalnych. Analiza taka pozwoliłaby następnie określić w każdym sektorze wielkość pomocy wspólnotowej przyznanej danej działalności.

6.2

Wydaje się, że należy pamiętać o odpowiedzialności związanej z rozwojem sieci szybkich kolei w obliczu sprzeczności charakteryzujących obecnie koleje, jak np. mieszanina archaizmu i nowoczesności. Jeżeli budowa tych sieci wyszła na pierwszy plan bieżących spraw, to stało się tak dlatego, że w międzyczasie oddzieliły się one od systemu tradycyjnych kolei. Rozwój sieci szybkich kolei pociąga za sobą kolosalne koszty; niewątpliwie pozbawił on środków finansowych inne potencjalne projekty zagospodarowania. I tak we Francji rozwój kolei TGV spowodował takie pogorszenie stanu pewnych odcinków kolei tradycyjnych, że w wielu miejscach trzeba było wprowadzić znaczne ograniczenia prędkości. Dla użytkowników (pasażerów oraz zleceniodawców w przypadku przewozów towarowych) oznacza to znaczną stratę czasu, i można zastanowić się w jakim stopniu strata ta równoważona jest przez czas, który zyskują pasażerowie korzystający z szybkich kolei.

6.3

Z punktu widzenia polityki wzmacniania spójności społecznej i integracji słabiej prosperujących regionów, rozwój i upowszechnianie korzystania z tradycyjnych kolei jest bardziej korzystne niż w przypadku szybkich kolei, które przejeżdżają przez te regiony z dużą prędkością, bez umożliwienia im wzięcia na siebie obsługi przewozowej. Być może czasem słuszniej byłoby nadać większe znaczenie modernizacji tradycyjnych linii kolejowych i związanej z nimi infrastruktury, przy równoczesnej budowie szybkich kolei. Dworce są pierwszym punktem styczności pomiędzy takim rozwojem i modernizacją a pasażerami.

7.1

Istnieje poważne niebezpieczeństwo, że poprzez duże inwestycje przewagę zdobędą interesy krótkoterminowe — być może poprzez czystą spekulację nieruchomościami — i że zniknie to, co tworzy wartość dodaną kolei dla pasażerów i dla miast. W praktyce mogłoby to przyjąć formę sprzedaży, ze względu na deficytowy charakter kolei, terenów w centrach miast posiadających znaczną wartość, co prowadziłoby do budowy biur i centrów handlowych zamiast kolei. W tej perspektywie należałoby zastanowić się nad poniższymi uwagami.

7.2

Stworzenie bezpośrednich połączeń pomiędzy centrami miast stanowi istotną korzyść nie tylko z punktu widzenia szybkich kolei ale także dla wszystkich międzynarodowych tras kolejowych, włączając wszystkie odcinki TEN.

7.3

To właśnie w centrach miast zasadne jest tworzenie gęstej sieci komunikacji publicznej, zapewniającej dobre połączenia między dworcem kolejowym a innymi częściami miasta.

7.4

Dworzec kolejowy stanowi ośrodek mobilności, centralny punkt informacyjny dla wszystkich środków transportu tworzących sieć komunikacyjną.

7.5

Również słuszne jest stworzenie połączenia pomiędzy dworcem znajdującym się w centrum miasta a portem lotniczym takiego miasta.

7.6

W staraniach o podniesienie wartości nieruchomości należących do kolei należy także uwzględnić ich rolę w krajobrazie miejskim oraz ich wartość logistyczną celem zapewnienia w dłuższym okresie czasu maksymalnych korzyści dla miasta.

7.7

Doświadczenia pokazują, że stopniowo zanikają wyraźne niegdyś granice między funkcjami krajobrazu miejskiego a funkcjami dworca kolejowego, i że dworce kolejowe przeobrażają się w przynoszące zysk a jednocześnie atrakcyjne przestrzenie publiczne właśnie poprzez przejmowanie licznych funkcji usługowych miasta.

7.8

Obecne dworce główne niekoniecznie stanowią jednak idealne lokalizacje dla przyszłych dworców szybkich kolei. Obserwując działania, które do tej pory przeprowadzono z największym powodzeniem, stwierdzamy, że to poprzez budowę wewnątrz miast nowych centrów będących alternatywą dla tradycyjnych centrów można najskuteczniej połączyć energie powstałe wskutek odrodzenia kolei i urbanizacji. (Nie można niemniej zapominać, że przykłady najczęściej cytowane, takie jak Lille, stanowią szczególne przypadki i powinny być traktowane jako wyjątkowe sytuacje, które mogą być trudne do naśladowania).

7.9

Analiza przykładów potwierdza generalnie wniosek, że w zakresie budowy i zagospodarowania dworców obsługujących międzynarodowy ruch pasażerski, państwo, samorządy lokalne i przedsiębiorstwa finansujące mogą, we współpracy z kolejami, realizować projekty budowlane, które poprzez modernizację dworców obsługujących międzynarodowy ruch pasażerski, pozwalają na uwzględnienie wielu interesów.

11.4.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 88/13

1.1

EKES uznaje, że przedstawione wnioski stanowią krok we właściwym kierunku i popiera proponowane środki służące zapobieganiu określonym chorobom u zwierząt wodnych i zwalczaniu tychże chorób.

2.1

Akwakultura jest dla Wspólnoty niezwykle ważną branżą gospodarki, w szczególności na obszarach wiejskich oraz przybrzeżnych na terenach nadmorskich. W 2004 r. produkcja ryb, mięczaków oraz skorupiaków w unijnym sektorze akwakultury wyniosła 2,5 mld EUR. Jednak straty finansowe spowodowane chorobami (śmiertelność, osłabienie wzrostu i jakości) szacuje się na 20 % wartości produkcji. Celem wniosku jest wprowadzenie nowoczesnych i ukierunkowanych przepisów, które pozwolą obniżyć te koszty. Zmniejszenie ich choćby o ok. 20 % pozwoliłoby zwiększyć wartość rocznej produkcji o 100 mln euro.

2.2

Obowiązujące obecnie przepisy opracowano dwadzieścia lat temu, kiedy UE liczyła jedynie 12 Państw Członkowskich. Miały one przede wszystkim chronić główne gałęzie ówczesnej unijnej akwakultury, mianowicie hodowlę łososiowatych (pstrąga i łososia) oraz ostryg. Obecnie przepisy te wymagają zaktualizowania, tak aby odzwierciedlały szerszy wachlarz form działania akwakultury i gatunków hodowanych w rozszerzonej UE, a także aby uwzględniły istotne zmiany, jakie zaszły w tej branży, doświadczenie zdobyte przez 15 lat stosowania obowiązującego prawodawstwa, jak również postępy naukowe, jakich dokonano w tej dziedzinie. Należy również unowocześnić przepisy UE, aby były one zgodne z międzynarodowymi umowami oraz normami (jak np. Porozumienie WTO w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych — WTO/SPS, czy Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt — OIE).

3.1

Rozpatrywany wniosek uchyli obowiązujące przepisy, zastępując trzy istniejące dyrektywy (dyrektywy Rady 91/67/EWG, 93/53/EWG i 95/70/WE) jedną nową. Celem nowej dyrektywy jest zaktualizowanie, zmiana i skonsolidowanie zasad dotyczących zdrowia zwierząt w odniesieniu do handlu produktami akwakultury, włącznie z zapobieganiem chorobom oraz ich zwalczaniem, w celu zwiększenia konkurencyjności producentów z branży akwakultury w UE.

3.2

Wniosek zawiera ogólne wymogi dotyczące przedsiębiorstw produkcyjnych sektora akwakultury i zakładów przetwórczych, m.in. uzyskiwanie zatwierdzeń, oraz przepisy związane z ich działalnością.

3.3

Obejmuje on wymogi zdrowotne w zakresie wprowadzania zwierząt akwakultury i przetworów z nich do obrotu rynkowego, a także wprowadzania na obszar Wspólnoty zwierząt akwakultury pochodzących z krajów trzecich.

3.4

Proponuje on także przepisy dotyczące zgłaszania i zwalczania określonych chorób oraz przepisy dotyczące uznawania określonych obszarów za wolne od chorób.

3.5

Wniosek obejmuje również wymogi dotyczące właściwych organów Państw Członkowskich oraz laboratoriów; w załącznikach do wniosku zawarte są odpowiednie wytyczne.

3.6

Podstawę prawną wniosku stanowi art. 37 Traktatu. Wniosek uwzględnia zasadę proporcjonalności; oczekuje się, że wpływ ekonomiczny na budżet wspólnotowy będzie ograniczony.

3.7

Skutki budżetowe wniosku dotyczyć będą głównie dwóch dziedzin:

3.8

Drugi wniosek, dotyczący decyzji Rady, przewiduje niezbędne zmiany istniejących procedur dofinansowywania przez Wspólnotę środków weterynaryjnych dotyczących zwierząt akwakultury, ustanowionych decyzją Rady 90/424/EWG, tak by uwzględnić w nich wnioski dotyczące nowej dyrektywy w sprawie zdrowia zwierząt wodnych oraz Europejskiego Funduszu Rybołówstwa.

3.9

Zgodnie z drugim wnioskiem Państwa Członkowskie otrzymują możliwość wykorzystywania budżetu ustalonego w ramach programów operacyjnych zgodnie z Tytułem ΙΙΙ Europejskiego Funduszu Rybołówstwa do zwalczania i likwidacji niektórych chorób zwierząt akwakultury.

3.10

Procedury dotyczące wsparcia finansowego muszą być zgodne z obowiązującymi procedurami w zakresie zwalczania i likwidacji chorób zwierząt lądowych.

3.11

Także i w drugim wniosku uwzględniona została zasada proporcjonalności; podstawą prawną jest również art. 37 traktatu.

3.12

W drugim wniosku proponuje się, by w przyszłości pomoc finansowa Wspólnoty przeznaczona na zwalczanie chorób zwierząt wodnych była dostępna w ramach Europejskiego Funduszu Rybołówstwa (art. 32 dokumentu COM(2004) 497). Trudno jest ocenić wpływ wniosku na Europejski Fundusz Rybołówstwa, gdyż będzie on zależał od wielkości hodowli dotkniętych chorobą, wartości zwierząt w hodowlach itp.

4.1

Obecnie obowiązujące przepisy wspólnotowe dotyczą wyłącznie hodowli łososia, pstrąga i ostryg. Od chwili przyjęcia tych przepisów doszło do znaczącego rozwoju sektora akwakultury (hodowla skorupiaków, omułków, małży jadalnych itp.). Dlatego zdaniem EKES-u celowa i konieczna jest zmiana przepisów, tak by objęły one również pozostałe zwierzęta wodne będące przedmiotem akwakultury.

4.2

Komitet przyjmuje z zadowoleniem omawiane wnioski, stanowią one bowiem istotną reakcję na problemy zapobiegania i zwalczania chorób u zwierząt wodnych.

4.3

Zdaniem EKES-u dla zapewnienia racjonalnego rozwoju tego sektora oraz zwiększenia jego wydajności zasady dotyczące zdrowia zwierząt wodnych powinny zostać określone na szczeblu wspólnotowym. Zasady te są niezbędne jako czynnik sprzyjający urzeczywistnianiu rynku wewnętrznego oraz uniknięciu rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych. Przyjmowane przepisy powinny być elastyczne. Winny one również uwzględniać stały rozwój w obrębie rozpatrywanej branży oraz jej różnorodność.

4.4

Równolegle z podejmowaniem działań na szczeblu wspólnotowym EKES uznaje za konieczne podnoszenie poziomu wiedzy i przygotowania właściwych organów Państw Członkowskich w dziedzinie zapobiegania chorobom zwierząt wodnych oraz ich zwalczania i likwidacji.

4.5

Obecny system zatwierdzania jest szczególnie surowy i określa wymogi, które są bardziej rygorystyczne niż w państwach konkurujących z UE, co wpływa na rentowność tego sektora. EKES uważa, że wymogi te ujęte są w proponowanym rejestrze przedsiębiorstw, który zawiera szczegóły na temat systemu produkcji każdego przedsiębiorstwa, jak również na temat przedsiębiorstwa sektora akwakultury oraz istniejących zatwierdzeń w zakresie akwakultury.

4.6

Za niezbędne uważa EKES niedopuszczenie do rozprzestrzeniania się na terenie Wspólnoty głównych chorób zwierząt wodnych. Dlatego też narzuca się konieczność określenia zharmonizowanych przepisów dotyczących zdrowia zwierząt w zakresie wprowadzania produktów akwakultury do obrotu rynkowego, a także ustalenia wykazu chorób oraz gatunków na nie podatnych.

4.7

Zdaniem EKES-u dla zapewnienia wczesnego wykrycia wszelkich możliwych ognisk chorób należy zobowiązać osoby mające styczność ze zwierzętami wodnymi gatunków podatnych na choroby do zawiadamiania o każdym podejrzanym przypadku.

4.8

Państwa Członkowskie powinny przeprowadzać zarówno rutynowe, wyrywkowe, jak i nadzwyczajne inspekcje dla upewnienia się, że przedsiębiorstwa produkcyjne sektora akwakultury zapoznały się z ogólnymi przepisami w zakresie zwalczania chorób i że ich przestrzegają.

4.9

Wiedza o nieznanych do tej pory chorobach zwierząt wodnych stale się rozszerza. Dlatego też zdaniem EKES-u za niezbędne uznać należy informowanie wszystkich Państw Członkowskich oraz Komisji o wystąpieniu lub podejrzeniu wystąpienia nieznanej choroby oraz o przyjętych środkach jej zwalczania.

4.10

W celu ochrony zdrowia zwierząt wodnych na obszarze Wspólnoty za konieczną uznaje się dbałość o to, by przesyłki żywych zwierząt przewożone przez obszar Wspólnoty spełniały wymogi właściwych przepisów w zakresie zdrowia zwierząt. Należy również zadbać o to, by zwierzęta akwakultury i przetwory z nich importowane z krajów trzecich były wolne od jakichkolwiek chorób zakaźnych.

5.1

EKES zgadza się z poglądem, że nie należy ustanawiać odrębnych przepisów dotyczących wprowadzania do obrotu ozdobnych i innych zwierząt wodnych hodowanych w warunkach kontrolowanych (akwaria lub stawy). EKES uważa jednak, że w przypadku, gdy zwierzęta wodne trzymane są poza zamkniętymi systemami lub akwariami i stykają się bezpośrednio z naturalnymi wodami wspólnotowymi, zastosowanie powinny mieć ogólne przepisy omawianej dyrektywy. Dotyczy to w szczególności populacji karpia (Cyprinidae), gdyż popularne ryby ozdobne, na przykład karp Koi, są podatne na niektóre choroby.

5.2

Państwa Członkowskie powinny ustanowić przepisy regulujące nakładanie kar w razie naruszenia przepisów dyrektywy. Zdaniem EKES-u kary te powinny być skuteczne.

5.3

Art. 5 ust. 2 stanowi, że przed podjęciem przez Państwo Członkowskie decyzji o odmowie wydania zatwierdzenia przedsiębiorstwa produkcyjnego zgodnie z art. 4 należy rozważyć sposoby ograniczania ryzyka rozprzestrzenienia się chorób, w tym alternatywną lokalizację dla prowadzenia rozpatrywanej działalności. Jednakże EKES jest świadomy faktu, iż alternatywna lokalizacja jest często niemożliwa do zrealizowania w przypadku zbiorników zawierających czynniki zoonotyczne wśród populacji ryb dziko żyjących. EKES jest zdania, że ryzyko tych chorób można zmniejszyć poprzez właściwe zarządzanie, trzymanie takich populacji w zamkniętych i kontrolowanych systemach, stosowanie właściwych praktyk w zakresie higieny oraz wdrożenie systemu monitorowania zdrowia zwierząt i wszelkich pozostałych środków proponowanych w omawianej dyrektywie Rady.

11.4.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 88/15

1.1

Przedmiotowy komunikat ustanawiający program ramowy „Solidarność i zarządzanie przepływami migracyjnymi” proponuje wraz z szeregiem innych wniosków (1) program wykonawczy, wdrażający „Perspektywy finansowe na lata 2007-2013” (2) oraz „Wyzwania polityczne i środki budżetowe w rozszerzonej Unii w latach 2007–2013” (3) (por. opinia EKES-u, sprawozdawca G. DASSIS (4)), zawierające propozycję, aby na przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości (linia 3 — Sprawy obywatelskie, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość) przeznaczyć w 2006 r. środki na zobowiązania w ogólnej kwocie 1 381 mln euro. Do roku 2013 kwota ta powinna stopniowo osiągnąć poziom 3 620 mln euro.

1.2

Ogół proponowanych rozwiązań ma zmierzać do jednakowo intensywnego promowania trzech celów, jakimi są wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość, w ramach zrównoważonego podejścia, którego teoretyczną podstawę stanowią zasady demokratyczne oraz poszanowanie swobód i praw podstawowych.

1.3

W ramach zaproponowanej początkowo ogólnej puli (9 500 mln euro) całkowita kwota przeznaczona na program ramowy „Solidarność i zarządzanie przepływami migracyjnymi” w latach 2007-2013 miał wynieść 5 866 mln euro, w tym 1 184 mln euro na azyl, 759 mln euro na Fundusz Powrotu Imigrantów, 1 771 mln euro na integrację obywateli państw trzecich i wreszcie 2 152 mln euro na zarządzanie granicami zewnętrznymi. Kwoty przyznane Państwom Członkowskim oraz przeznaczone na działania podejmowane bezpośrednio przez Wspólnotę (organizacje pozarządowe i projekty) nie mogą być przenoszone z jednego funduszu do innego.

1.4

Program ramowy „Solidarność” nie obejmuje agencji ani innych instrumentów wspólnotowych powiązanych z dziedziną wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości — jak Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych, która działa w ramach zaproponowanego programu ramowego i nowej perspektywy finansowej, system Eurodac (porównywanie odcisków palców), system informacji na temat wiz i system informacji Schengen II; stanowią one zobowiązania długoterminowe, których czas trwania nie został ograniczony w ustanawiających je aktach prawnych.

1.5

Celem rozpatrywanego programu ramowego jest m.in. zapewnienie niezbędnej spójności między działaniami w każdej dziedzinie poprzez powiązanie celów politycznych z dostępnymi środkami. Komisja stara się uprościć i zracjonalizować aktualne zasady finansowania. Program ramowy stawia sobie również za cel wzmocnienie przejrzystości i zapewnienie większej elastyczności w wyznaczaniu priorytetów.

1.6

Zgodnie z omawianym projektem solidarność finansowa Unii Europejskiej powinna znaleźć swe odbicie w czterech dziedzinach składających się na kompleksowe i zrównoważone podejście do przepływów migracyjnych:

1.7

Propozycja Komisji została poddana analizie oddziaływania (6), stanowiącej załącznik do niej.

2.1

Chociaż program powołuje się na spójne podejście zapewnione przez szczyt w Tampere i program haski, a także na art. 62-63 Traktatu, ramy programowe opierają się jedynie na niewielkiej liczbie zharmonizowanych przepisów prawnych pomimo podejmowanych przez Radę wysiłków w kierunku przyjęcia pewnych wspólnych działań w ramach programu z Tampere (7). Rada Europejska na szczycie w dniach 4-5 listopada 2004 r. zatwierdziła więc drugi wieloletni program na rzecz ustanowienia przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości — tzw. program haski.

2.2

Komitet zauważa, że pomimo programu haskiego nie wyłoniła się do tej pory wspólna i naprawdę zadowalająca koncepcja polityki w ścisłym rozumieniu. Komitet wypowiedział się już szczegółowo na temat planu działań Komisji mającego wdrożyć program haski w swej opinii w sprawie komunikatu Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego „Program haski: dziesięć priorytetów na najbliższe pięć lat — Partnerstwo na rzecz odnowy europejskiej w dziedzinie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości”  (8). Praktyki stosowane przez Państwa Członkowskie różnią się znacznie od siebie w zależności od położenia geograficznego państw. Zależnie np. od przynależności (całkowitej, częściowej lub braku przynależności) do układów Schengen I i II, do układu z Dublina I i II (9) czy od udziału w programach wspólnotowych dotyczących trwałych rozwiązań w zakresie przesiedlania uchodźców (10) Państwa Członkowskie skłonne są przyjmować odmienne postawy i zakresy odpowiedzialności wobec obywateli wspólnotowych, obywateli państw trzecich i siebie nawzajem, a także stają w obliczu współistnienia w ramach Wspólnoty polityk niekiedy sprzecznych lub konkurujących ze sobą nawzajem. Jak pokazuje doświadczenie, samo ustanowienie funduszy i instrumentów wspólnotowych nie wystarcza do prowadzenia polityk sprzyjających jednocześnie doskonaleniu praktyki oraz równoważeniu i integrowaniu zadań w perspektywie dążenia do wspólnego celu.

2.3

Jeśli chodzi o azyl polityczny i azyl ze względów humanitarnych, wobec faktu, iż utworzony wykaz bezpiecznych krajów budzi kontrowersje, zwłaszcza w opinii uznanych organizacji pozarządowych działających w dziedzinie praw człowieka i pomocy humanitarnej, Komitet nie uważa za trafne regulowania kwestii azylu i imigracji w tym samym akcie, zważywszy że ograniczenia i możliwości działania w obu tych dziedzinach znacznie się różnią.

2.4

Komitet jest świadomy kompleksowości i holistycznej koncepcji programu, ma jednak zastrzeżenia co do objęcia jedną inicjatywą ochrony granic i integracji migrantów. Mimo to uznaje, że rozpatrywanymi funduszami gospodarować należy w sposób skoordynowany i spójny, a to z następujących powodów:

Z drugiej strony — mając wciąż na względzie kompleksowość celów — Komitet pragnie podkreślić, że te dwa programy muszą być na tyle jednoznaczne, by dało się uniknąć ewentualnych nieporozumień.

3.1

Komitet pragnie zaznaczyć, że treść komunikatu Komisji nie może być taka sama niezależnie tego, czy Traktat Konstytucyjny zostanie ratyfikowany oraz czy do Traktatu włączona zostanie Karta Praw Podstawowych.

3.2

Komitet opowiada się za ustanowieniem funduszy solidarności, zachęca jednak Komisję do zmodyfikowania swego wniosku zgodnie z programem haskim oraz z uwzględnieniem opinii EKES-u (11).

4.1.1

W deklarowanych celach pojawiają się hasła „azyl”, „imigracja”, „kwestia wielowymiarowa”, „wiarygodne podejście”, „trwałe rozwiązania”. Tymczasem dla uzupełnienia ekonomicznych aspektów przedstawionych przez Komisję w zielonej księdze w sprawie podejścia UE do zarządzania migracją ekonomiczną (12) wskazane byłoby dopracowanie przez Komisję kwestii praw jednostki i praw powszechnych w kwestii migracji w powiązaniu z programem ramowym „Prawa podstawowe i sprawiedliwość” oraz przyjęcie za podstawę międzynarodowej konwencji o ochronie praw migrantów i ich rodzin (13).

Komitet zachęca również Komisję do korzystania w szerszym zakresie z raportu z oceny sporządzanego co cztery lata przez niezależną komisję biegłych prawników, podlegającą komisji międzyrządowej w ramach zrewidowanej Karty Społecznej Rady Europy oraz do uwzględnienia go w uzupełniających wnioskach, jakie sformułuje.

Komitet zauważa, że — zgodnie z zasadą pomocniczości — większość tych funduszy strukturalnych jest przekazywana do zarządzania delegowanego Państwom Członkowskim w ramach przysługujących im uprawnień. Co się tyczy zasady proporcjonalności, Komitet uważa — jak już to stwierdził w opinii na temat programu haskiego i planu działania — że „program haski nadaje wyraźnie priorytetowy charakter ustanowieniu mechanizmów oceny istniejących polityk. Przed zatwierdzeniem tych inicjatyw należy przeprowadzić dokładną analizę ich skuteczności, wartości dodanej, proporcjonalności i legalizmu (poszanowania praw człowieka i wolności obywatelskich)” (14).

Komitet wyraża także obawy co do dalszego biegu, jaki zostanie nadany wnioskom z przesłuchań na temat wspomnianej zielonej księgi zorganizowanych 14 czerwca 2005 r. z udziałem organizacji pozarządowych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w tym partnerów społecznych. Podczas tych przesłuchań wiele podmiotów wypowiedziało się przeciwko podejściu ekonomicznemu, przyznając pierwszeństwo prawom jednostki oraz konieczności rozpoznania skutków ludzkich, kulturalnych, społecznych i prawnych w ich wszelkich wymiarach dla całości populacji przyjmowanej oraz ludności kraju docelowego.

4.1.2

Komitet pragnie wreszcie wyrazić ubolewanie, że nie odnalazł w inicjatywie Komisji sugestii, które przekazał w swych poprzednich opiniach.

4.1.3

Komitet zaznacza, że zagadnień migracji osób nie należy z góry uważać za kłopot. Współczesna imigracja tworzy nową rzeczywistość polityczną, gospodarczą i społeczną, która nakłada się na imigrację z lat wcześniejszych; społeczeństwo jako całość musi ją przyjąć, uwzględniając prawo każdej jednostki do kształtowania własnego losu w ramach określonych przez przyjęte przez Państwa Członkowskie przepisy międzynarodowe, europejskie i krajowe, które są dla niego obowiązujące (15).

4.1.4

Przyjęcie przez Komisję jako „rozwiązania” zasady repatriacji imigrantów nie powinno prowadzić do przeciwstawiania sobie praw osób uznawanych za „legalne” prawom osób uznawanych za znajdujące się w sytuacji nieuregulowanej. Sytuacja ta nie jest stanem trwałym i świadomie wybranym w rzekomym celu korzystania z dobrodziejstw statusu, którego otrzymanie nie jest pewne. Istnieje wiele różnych rodzajów nielegalnej imigracji; Komitet opracował szereg opinii, których celem było wyjaśnienie instytucjom europejskim rzeczywistych problemów gospodarczych oraz sytuacji ofiar (16). Polityka w zakresie powrotu imigrantów musi zawsze opierać się na poszanowaniu praw człowieka i podstawowych wolności.

4.1.5

Zarządzanie granicami i polityka wizowa nie powinny być stawiane wyżej niż aspekt humanitarny, społeczny, polityczny i prawny.

Przyczyny o charakterze długofalowym, jak szalejąca w Afryce Subsaharyjskiej susza, wymagają innych zgoła środków na rozwój, współpracę i walkę z ociepleniem klimatu niż 750 mln euro przewidziane na przymusową repatriację czy 2,15 mld euro na zarządzanie granicami zewnętrznymi w dziedzinie konsularnej. Potrzebne tu są ocena polityczna i zdecydowane zaangażowanie w działania długofalowe. W obliczu faktu, że walka z głodem i suszą nie zostały niestety zapisane w Milenijnych Celach Rozwoju, Komitet wzywa Komisję i Radę do podjęcia aktywnych działań w tej dziedzinie oraz do:

Komitet nie uważa przerzucania odpowiedzialności za wydalenie imigranta na kraje tranzytowe za słuszne ani możliwe do przyjęcia rozwiązanie. Za konieczną uznaje poprawę koordynacji między instytucjami Unii europejskiej a władzami krajów trzecich, z których pochodzą imigranci. Zagadnienie imigracji powinno również należeć do sfery stosunków zewnętrznych UE.

4.1.6

Swobodny przepływ osób nie może podlegać „zarządzaniu” — jak to zostało ujęte w tytule komunikatu — na podobieństwo finansów lub usług.

4.1.7

Czterem zaproponowanym przez Komisję instrumentom finansowym na wsparcie działań Państw Członkowskich w dziedzinie imigracji powinno w praktyce towarzyszyć wdrażanie skoordynowanej polityki w tej materii, obejmujące — poza prawidłowym kierowaniem strumieniem migracji — również integrację obywateli państw trzecich legalnie przebywających na terytoriach Państw Członkowskich na równych prawach z obywatelami tych państw.

Korzystając z okazji, Komitet pragnie napiętnować dumping socjalny, który może być efektem transgranicznego świadczenia usług, stanowiącego główną drogę imigracji legalnej, w tym również dla pracowników wspólnotowych z nowych Państw Członkowskich Unii Europejskiej.

Kluczową rolę do odegrania mają w tej mierze partnerzy społeczni i organizacje społeczeństwa obywatelskiego; należy udzielić im należnego poparcia i uwagi.

Co się tyczy tzw. wtórnego przemieszczania się nielegalnych imigrantów: wskutek bardzo restrykcyjnych przepisów oraz — co Komitet pozwala sobie przypomnieć — nieprzyjęcia przez Radę dyrektywy w sprawie przyjmowania imigrantów w roku 2002 pomimo poparcia ze strony Komitetu i Parlamentu, „legalne przemieszczanie się” obejmuje de iure i de facto działania osób przebywających w jednym Państwie Członkowskim ponad 5 lat, które składają po raz drugi wniosek o zezwolenie na pobyt w innym Państwie Członkowskim lub osób przebywających w jednym Państwie Członkowskim mniej niż 5 lat, które składają wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy w innym Państwie Członkowskim. Komitet wnosi stąd, że określenie „wtórne przemieszczanie się nielegalnych imigrantów” dotyczyć ma w komunikacie przemieszczających się osób przebywających na terenie UE nielegalnie oraz osób ubiegających się o azyl, których wniosek został odrzucony w pierwszym kraju przyjmującym. Osoby takie jednak mają nie tylko prawo do złożenia wniosku, chociaż prawo to nie jest im przyznawane we wszystkich Państwach Członkowskich, lecz również do indywidualnego rozpatrzenia wniosku i do skorzystania z sądowej drogi odwoławczej. Tymczasem w niektórych Państwach Członkowskich odwołania praktycznie nie istnieją, są uniemożliwiane lub nie mają skutku zawieszającego. Komitet rozumie, że wdrożenie układów z Dublina I i II, na temat których już się wypowiadał, musi zostać umożliwione za pomocą odpowiedniego instrumentu finansowego. W tym kontekście, choć Komisja musi zapewnić sprawiedliwy podział środków finansowych oraz dbać o równie sprawiedliwy podział obowiązków, powinna ona zwrócić szczególną uwagę na te Państwa Członkowskie, które są najsilniej dotknięte presją migracyjną, biorąc pod uwagę nie tylko ich graniczne położenie, lecz również ich rozmiary (np. Cypr czy Malta) oraz ich ogólną zdolność przyjmowania imigrantów (azyl, przesiedlenie, imigracja), a także najlepsze praktyki w dziedzinie wywiązywania się ze spoczywających na nich obowiązków. Komunikat nie wyznacza na tyle ścisłych wytycznych, by zapewnić sprawiedliwy podział odpowiedzialności. Nie należy udzielać pomocy finansowej Państwom Członkowskim, które zamykają ośrodki przyjmowania cudzoziemców lub zmniejszają w nich liczbę miejsc.

4.1.8

W sprawie „zintegrowanego zarządzania” powrotami imigrantów: Komitet, trzymając się ściśle roli konsultacyjnej, którą pełni jako gremium reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, zwraca uwagę, że mamy do czynienia z istotami ludzkimi, z jednostkami. Należałoby raczej rozwijać trwałe formy współpracy, spełniające cele pokojowe, oraz określić odpowiednie kryteria wyznaczające stopień dobrowolności.

4.1.9

Komitet z zaskoczeniem odnajduje w proponowanym tekście sformułowanie zakładające, że w ramach celów szczegółowych wyznaczonych dla Europejskiego Funduszu Powrotu Imigrantów możliwe miałoby być zapewnienie szczególnej pomocy grupom wymagającym szczególnego traktowania, takim jak dzieci, osoby poddane torturom, ofiary gwałtów lub innych ciężkich form przemocy psychologicznej, fizycznej lub seksualnej. Należy przypomnieć, że konwencja genewska określa przysługujące tym osobom procedury, zasady indywidualnego rozpatrywania wniosków oraz odwołania od dotyczących ich decyzji. Unia Europejska przyjęła dyrektywę w sprawie w sprawie zasad uznawania imigrantów za uchodźców oraz statusu tych osób (17), a Państwa Członkowskie są stronami europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności; wobec tego Komitetowi trudno wyobrazić sobie, by osoby znajdujące się w takiej sytuacji mogły podlegać „dobrowolnemu powrotowi”.

4.1.10

Komisja powinna zastanowić się nad kryteriami powodzenia projektu dobrowolnej repatriacji; zdaniem Komitetu nie ma tu mowy o żadnej współpracy ani o kształtowaniu przez poszczególne jednostki własnych projektów, lecz o repatriacji po wydaniu postanowienia sądowego lub administracyjnego oraz decyzji o powrocie lub wydaleniu. Komitet zwraca uwagę na konieczność przestrzegania i popierania europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka oraz Karty Praw Podstawowych, a także stosowania się do wynikającej z nich zasady: żadnej osoby nie można zmuszać do powrotu, gdy powrót ten łączy się dla niej z zagrożeniem życia. Należy w tym względzie położyć nacisk na możliwości dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Zaskarżenie środków, o których mowa, powinno zawsze mieć skutek zawieszający. Repatriacja powinna mieć zastosowanie tylko na zasadach wyjątku, w myśl konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności Rady Europy. Tymczasem z niektórych sformułowań wniosku (rozdział 5.1.3) bynajmniej to nie wynika.

Komisja powinna przedstawić bardziej uszczegółowione przepisy wykonawcze, które zapewnią doradztwo, pomoc materialną i inne odpowiednie formy wspierania repatriacji. Powinna ona również zaproponować przepisy regulujące tryb niezależnego i wiarygodnego nadzoru i kontroli w zakresie bezpieczeństwa, ochrony i warunków bytowania repatriowanych osób.

—

Komitet popiera wniosek dotyczący ustanowienia Europejskiego Funduszu Integracji Obywateli Państw Trzecich na lata 2007-2013, Europejskiego Funduszu na rzecz Uchodźców kontynuującego działalność obecnego funduszu o tej nazwie oraz Funduszu Granic Zewnętrznych;

—

Zwraca się do Rady o przeanalizowanie i łączne przyjęcie projektu wniosku ustalającego ramy dla programu ogólnego „Solidarność i zarządzanie przepływami migracyjnymi” oraz decyzji w sprawie ustanowienia poszczególnych funduszy służących realizacji tegoż programu ogólnego;

—

Zachęca Komisję do uwzględnienia w swym planie działań dotyczącym programu haskiego zaleceń sformułowanych przez EKES;

—

Zaleca Radzie i Komisji zadbanie o przejrzyste zasady funkcjonowania tych nowych funduszy strukturalnych poprzez wyraźne uzgodnienie programu haskiego i rozpatrywanego komunikatu;

—

Zawrzeć w decyzjach powołujących poszczególne fundusze konkretne rozwiązania zapewniające włączenie podmiotów pozarządowych na jak najwcześniejszym etapie w kształtowanie przez Państwa Członkowskie i samą Komisję wytycznych corocznych i wieloletnich.

11.4.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 88/20

1.1

EKES proponuje, aby szczególną uwagę poświęcić:

2.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji dotyczący zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie mobilności we Wspólnocie w celach edukacji i kształcenia zawodowego: Europejska karta na rzecz jakości mobilności (1). Mobilność mieszkańców Unii Europejskiej i propozycja zniesienia jej wszelkich ograniczeń pomiędzy państwami UE pozwoli na podniesienie konkurencyjności UE, zgodnie z postanowieniami Strategii Lizbońskiej.

2.2

Cieszy fakt, iż Państwa Członkowskie, Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej oraz Komisja Europejska dążą do wyeliminowania przeszkód w mobilności w obszarach edukacji i kształcenia (2).

2.3

Mobilność w celach kształcenia odbywa się na terytorium UE od kilkudziesięciu lat, co pozwoliło wzbogacić uczestników różnych programów o nowe doświadczenia, przełamywanie barier językowych oraz kulturowych w Europie.

2.4

EKES zauważa, że od 2000 roku nastąpił trzykrotny wzrost liczby osób migrujących w celach edukacyjnych, dzięki programom edukacyjnym i wymiany międzynarodowej, zaoferowanym Państwom Członkowskim przez Komisję.

2.5

EKES postrzega te programy również jako szansę zbudowania Europejskiego społeczeństwa tolerancji otwartego na ludzi odmiennych wyznań, grup etnicznych, odmiennej orientacji seksualnej, itd.

2.6

EKES wyraża dużą przychylność dla nowej generacji programów kształcenia, zaproponowanych przez Komisję w 2004 roku. Duże zainteresowanie uczestnictwem w tych programach pozwala przypuszczać, że pośrednio młodzież realizuje postanowienia Strategii Lizbońskiej.

3.1

EKES uważa, że Państwa Członkowskie powinny zadbać o koordynację poszczególnych programów zarówno na szczeblu krajowym jak i na poziomie lokalnym.

3.2

Instytucje, organizacje, uczelnie, szkoły oraz osoby koordynujące programy dotyczące mobilności powinny dołożyć wszelkich starań, aby wszystkie procedury selekcji i doboru kandydatów były przejrzyste. Zauważoną praktyką jest, iż decydenci kwalifikujący uczestników programu traktują programy wymiany międzynarodowej jako nagrodę za osiągnięcie określonych celów.

3.3

Zaleca się także szerokie akcje informacyjne, które umożliwią dotarcie do maksymalnie dużej liczby uczestników. Należy dołożyć wszelkich starań, aby jak najwyższy odsetek młodej społeczności europejskiej był poinformowany o założeniach programów i możliwościach z nimi związanych.

3.4

EKES uważa, że kraje członkowskie powinny gwarantować uczestnikom programów uznawanie doświadczeń i kwalifikacji zdobytych w trakcie trwania programów.

3.5

Bardzo pozytywnie należy również ocenić wspieranie mobilności, zarówno w celach kształcenia zawodowego jak i programy dla wolontariuszy. Programy te niewątpliwie przyczynią się do rozwoju karier pracowników oraz ułatwią proces dostosowania się pracownika do pracy w środowisku międzynarodowym.

3.6

Zalecenia „Europejskiej karty na rzecz jakości mobilności” w zakresie edukacji i kształcenia stosuje już dzisiaj część Państw Członkowskich, w których przystosowanie do poszczególnych etapów procesu bolońskiego niedługo się zakończy. Założenia i proponowane działania w ramach karty należy uznać za pozytywne działanie, które ma na celu poprawę wykorzystania programów proponowanych przez Komisję.

3.7

Należy zauważyć, że wniosek Komisji zawiera tylko te elementy, które mogą zostać przyjęte z pożytecznym skutkiem na poziomie europejskim.

3.8

Pozytywnym aspektem zalecenia Komisji opiniowanego w tym dokumencie jest fakt, że nie nakłada on dodatkowych obciążeń finansowych dotyczących koordynacji, co powoduje, iż nie istnieją żadne bariery, które uniemożliwiłyby implementację zaleceń.

3.9

Zasada dobrowolności dotycząca przyjęcia „Europejskiej Karty na rzecz Jakości Mobilności” stwarza niebezpieczeństwo negocjowania przez kraje członkowskie poszczególnych zapisów, co z kolei może mieć wpływ na efektywność realizacji założeń Karty i opóźnienie w implementacji na poziomie krajowym.

3.10

EKES informuje również o sygnałach ze strony organizacji obywatelskich, które odnotowują sytuacje, w których organizacje goszczące oraz organizacje zapraszające nie są właściwie przygotowane do realizacji programów, co negatywnie wpływa na ocenę końcową programu przez ich uczestników.

3.11

EKES jest zdania, że Komisja powinna zalecić datę wejścia w życie Karty, aby tym samym zmobilizować Państwa Członkowskie do działania.

11.4.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 88/22

1.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje komunikat Komisji jako okazję do podsumowania sukcesów i niedociągnięć związanych z organizacją Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych w celu wyciągnięcia wniosków na potrzeby przygotowania kolejnych wydarzeń tego typu, a także dalszego monitorowania inicjatyw podjętych w trakcie Roku Europejskiego 2003.

1.2

EKES podziela pogląd, iż sukces Europejskiego Roku 2003, w porównaniu z poprzednimi przedsięwzięciami tego rodzaju, wynika z faktu, że został on ogłoszony na wniosek samych organizacji zrzeszających osoby niepełnosprawne, jak również z ich zaangażowania w proces planowania i realizację wydarzeń. Komitet zachęca Komisję Europejską i inne instytucje europejskie, by przygotowując w przyszłości podobne inicjatywy, tak samo skłaniały się do przyjęcia podejścia oddolnego.

1.3

EKES z ubolewaniem przyjmuje brak informacji w treści komunikatu na temat działań podejmowanych na szczeblu krajowym i regionalnym, uważając, że w przyszłości należy stworzyć ramy zapewniające odpowiedni przepływ informacji oraz gromadzenie i udostępnianie danych dotyczących dobrych praktyk.

1.4

Kroki podejmowane celem edukacji społeczeństwa i zwiększenia obecności niepełnosprawnych w mediach poddano ocenie pod względem ilościowym, pomijając aspekt jakościowy. W związku z tym EKES zachęca Komisję Europejską do zajęcia się tą kwestią przy okazji przyszłych inicjatyw.

1.5

Zdaniem EKES-u sukces Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych 2003 przekładać się powinien na obszar polityki i prawodawstwa, w rzeczywistości natomiast reakcje polityczne rozczarowują, biorąc pod uwagę oczekiwania, jakie wzbudził Rok Europejski.

1.6

EKES zachęca Komisję Europejską do dokonania oceny w przygotowywanym przez siebie co dwa lata sprawozdaniu na temat sytuacji osób niepełnosprawnych dalszych działań podejmowanych w rezultacie zobowiązań politycznych podjętych w trakcie Roku Europejskiego, a zwłaszcza działań wynikających z rezolucji Rady w sprawie zatrudnienia, edukacji, „dostępności elektronicznej” i dostępu do działalności kulturalnej, a także przedstawienia zaleceń w zakresie włączenia kwestii niepełnosprawności do procesów otwartej metody koordynacji w ramach strategii lizbońskiej.

1.7

EKES ubolewa również nad ograniczoną ilością informacji na temat poczynań Państw Członkowskich zmierzających do włączania problematyki niepełnosprawności do głównego nurtu polityki oraz wzywa Komisję Europejską do opracowania narzędzia na potrzeby gromadzenia i oceny informacji o polityce Państw Członkowskich.

1.8

Europejski Rok Osób Niepełnosprawnych 2003 zachęcił Komitet do podjęcia licznych inicjatyw, takich jak: stworzenie zespołu zadaniowego ds. niepełnosprawności, uwzględnienie problematyki niepełnosprawności w swoich pracach, wzięcie pod uwagę wymogów dostępności przy remoncie budynków nowej siedziby oraz wprowadzenie zmian w regulaminie pracowniczym dotyczących osób niepełnosprawnych.

1.9

EKES wzywa także, by idea uwzględniania kwestii niepełnosprawności realizowana była w praktyce we wszystkich politykach UE oraz do umożliwienia zorganizowanego dialogu z udziałem podmiotów zrzeszających osoby niepełnosprawne, odnoszącego się zwłaszcza do procesu prawodawstwa na rynku wewnętrznym.

2.1

EKES z ogromnym zainteresowaniem przyjął komunikat Komisji w sprawie realizacji, wyników i ogólnej oceny Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych 2003.

2.2

Europejski Rok Osób Niepełnosprawnych ogłoszony został decyzją Rady UE z 3 grudnia 2001 r (1). Kampania trwała w rzeczywistości niemal półtora roku od momentu rozpoczęcia prac przygotowawczych w połowie 2002 roku oraz dysponowała ograniczonym budżetem środków wspólnotowych w wysokości około 12 milionów euro.

2.3

Główne cele ogłoszonego Roku Osób Niepełnosprawnych obejmowały podnoszenie świadomości praw przysługujących niepełnosprawnym oraz zachęcanie do refleksji i dyskusji na temat środków niezbędnych do propagowania idei równych szans oraz walki z różnymi formami dyskryminacji, w obliczu której stają niepełnosprawni w Europie. Za cel obrano również promowanie i wzmacnianie wymiany dobrych praktyk i strategii tworzonych na szczeblu lokalnym, krajowym i europejskim, a także poprawę informowania o niepełnosprawności oraz propagowanie pozytywnego wizerunku osób niepełnosprawnych.

2.4

Komisja Europejska podkreśla, że Rok Osób Niepełnosprawnych to rezultat partnerstwa pomiędzy UE, Państwami Członkowskimi a organizacjami niepełnosprawnych, zwłaszcza Europejskiego Forum Niepełnosprawności, przy udziale innych zainteresowanych reprezentantów społeczeństwa obywatelskiego.

2.5

Na szczeblu europejskim, Komisja Europejska podjęła szereg działań, takich jak kampania informacyjna pod hasłem „get on board” (wsiądź) czy autobus jeżdżący po Europie. Przeznaczono odpowiednie środki na sfinansowanie programów dotyczących młodzieży, edukacji i kultury, jak również inicjatyw w dziedzinie badań naukowych oraz społeczeństwa informacyjnego. Ponadto, niektóre instytucje UE, takie jak Parlament Europejski, Komitet Regionów oraz Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny, podjęły szczególne inicjatywy w ramach Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych 2003.

2.6

Inicjatywy na szczeblu krajowym i regionalnym koncentrowały się głównie na podnoszeniu świadomości praw, poprawie dostępności zabudowań, zagadnieniach społeczeństwa informacyjnego, transporcie, pracach nad nowym ustawodawstwem krajowym, sprawozdawczości i wsparciu dla rodzin osób niepełnosprawnych. Komisja zwraca również uwagę, że Rok Europejski przyczynił się do wprowadzenia problematyki niepełnosprawności do programów politycznych.

3.1

EKES żałuje, iż komunikat dokonujący oceny Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych 2003 wydano niemal dwa lata po jego zakończeniu. Jednakże Komitet z zadowoleniem przyjmuje okazję do podsumowania wyników przedsięwzięcia oraz wskazania pewnych dalszych działań.

3.2

EKES wyraża swoje poparcie dla pozytywnej oceny wyników Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych 2003, który prawdopodobnie był najbardziej udanym Rokiem Europejskim pod względem wyeksponowania i zaangażowania społecznego, dając impuls procesowi opracowywania środków i regulacji prawnych w całej Europie.

3.3

Komunikat przedstawia rzetelne streszczenie i analizę działań podjętych na szczeblu europejskim. Jednakże zawiera on niewiele informacji na temat inicjatyw na szczeblu krajowym i regionalnym. Należało w nim wskazać istotne projekty lub działania sfinansowane w ramach Roku Europejskiego, mając na celu wspieranie wymiany dobrych praktyk, a także określić, które inicjatywy można by kontynuować, zarówno na szczeblu krajowym, jak i europejskim.

3.4

Warto zwrócić uwagę, iż w zewnętrznych ocenach podkreśla się, że projektowi pilotażowemu uruchomionemu przez Parlament Europejski przewidującemu monitorowanie efektów Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych zabrakło synchronizacji z samym Rokiem Europejskim. Zdaniem EKES-u środki przeznaczone na ten cel zostałyby lepiej spożytkowane, gdyby analizę interesujących działań i partnerstw podjęto w czasie trwania Roku Europejskiego.

3.5

Decyzja o ogłoszeniu roku 2003 Europejskim Rokiem Osób Niepełnosprawnych przewidywała uczestnictwo krajów EFTA/EEA, krajów stowarzyszonych z Europy Środkowej i Wschodniej, Cypru, Malty i Turcji, z których większość wstępowała właśnie do UE lub kandydowała do przystąpienia. Niemniej jednak komunikat nie podaje żadnych informacji na temat działań podjętych w wymienionych krajach, bez względu na fakt podpisania konkretnej umowy z Komisją Europejską bądź jej brak.

3.6

Komunikat wskazuje również, że ilość informacji na temat osób niepełnosprawnych w mediach wzrosła w 2003 r. o 600 %. Interesująca byłaby możliwość porównania tych wyników z obecnością w mediach odnotowaną w roku 2004 i 2005 w celu poznania średnio czy nawet długookresowych efektów przeprowadzonych kampanii informacyjnych.

3.7

Ponadto dokument Komisji nie analizuje jakości informacji. Jednym z celów Roku Europejskiego było propagowanie pozytywnego wizerunku osób w różny sposób niepełnosprawnych. Sprawozdanie zawiera niewiele danych, które mogłyby sugerować, że sytuacja taka miała bądź nie miała miejsca, ani czy pracowano nad jakimikolwiek innowacyjnymi wizerunkami niepełnosprawnych.

3.8

Zastosowana metoda postępowania o charakterze zdecentralizowanym spowodowała, że krajowe władze i komitety przyjmowały szereg różnych podejść. W niektórych krajach skupiano się na ograniczonej liczbie projektów o większym zasięgu, podczas gdy w innych preferowano raczej wspieranie licznych niewielkich inicjatyw lokalnych. Byłoby ciekawe dowiedzieć się, na ile efektywne okazały się poszczególne podejścia pod względem dostrzegalności prowadzonych kampanii, jak również trwałości podjętych inicjatyw.

3.9

EKES odnotowuje także, iż w poszczególnych państwach poziom zaangażowania politycznego w realizację programu Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych na szczeblu krajowym był znacznie zróżnicowany. Jednakże Komitet z żalem stwierdza, że Komunikat nie zawiera żadnej analizy dotyczącej przełożenia owego zaangażowania na dalsze inicjatywy polityczne w danym kraju bądź braku takiego przełożenia.

3.10

Na szczeblu europejskim, podjęto szereg zobowiązań politycznych, w szczególności na przykład rezolucje Rady w sprawie zatrudnienia i szkoleń, dostępu do działalności kulturalnej, edukacji oraz „dostępności elektronicznej” (2), a także inicjatywy innych instytucji UE w zakresie dostępności (3) i zatrudnienia.

3.11

Komisja Europejska powinna dokonać przeglądu realizacji postanowień wspomnianych rezolucji w swoim sporządzanym co dwa lata sprawozdaniu na temat planu działania na rzecz równych szans dla osób niepełnosprawnych.

3.12

Rok Europejski stanowił doskonałą okazję do edukacji społeczeństwa na temat kluczowej roli, jaką przedsiębiorstwa odegrać mogą dla społecznej integracji niepełnosprawnych, jak również integracji takich osób na rynku pracy. W wyniku działań podjętych w ramach Roku Europejskiego coraz więcej firm zatrudnia osoby niepełnosprawne oraz projektuje swoje produkty i usługi z myślą o wymogach powszechnej dostępności. Inicjatywą o szczególnie pozytywnym charakterze było European Year Corporate Partnership (Partnerstwo Biznesu na rzecz Roku Europejskiego) wspierane przez Komisję Europejską, które zaowocowało stworzeniem Business and Disability Network (Sieć Biznes-Niepełnosprawni) stanowiącej jeden z długookresowych rezultatów Roku Europejskiego.

3.13

Podczas Roku Europejskiego szczególną aktywność wykazywały również przedsiębiorstwa społeczne, podejmując setki inicjatyw na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim. Szczególnie interesującym wydarzeniem było opublikowanie przez CEP-CMAF (Europejska Konferencja Spółdzielni, Towarzystw Ubezpieczeń Wzajemnych, Stowarzyszeń i Fundacji) we współpracy z EKES-em przewodnika na temat sposobów, w jakie przedsiębiorstwa społeczne przyczynić się mogą do integracji społecznej niepełnosprawnych oraz integracji takich osób na rynku pracy.

3.14

W roku 2003 byliśmy także świadkami wystąpień związków zawodowych w obronie praw pracowniczych osób niepełnosprawnych.

3.15

Rok Europejski dopomógł organizacjom uzyskać, względnie rozszerzyć, udział w procesie podejmowania decyzji, być może dając osobom niepełnosprawnym większe możliwości występowania w obronie swoich praw.

3.16

Grupa Wysokiego Szczebla ds. osób niepełnosprawnych powinna zorganizować wymianę dobrych praktyk i przegląd inicjatyw politycznych, określając jasny mandat i program działania.

3.17

Ponadto, kluczowe znaczenie ma włączenie zagadnienia równych szans dla osób niepełnosprawnych do głównego nurtu najróżniejszych procesów UE wykorzystujących otwartą metodę koordynacji. Jest to tym ważniejsze, jako że polityka wobec niepełnosprawności pozostaje w znacznej mierze w sferze kompetencji władz krajowych. Od zakończenia Roku Europejskiego obserwujemy niestety coraz mniej nawiązań do problematyki osób niepełnosprawnych oraz celów dotyczących zagadnienia niepełnosprawności, które zniknęły ze strategii lizbońskiej.

4.1

Europejski Rok Osób Niepełnosprawnych swój sukces zawdzięcza w znacznej mierze przyjętemu podejściu oddolnemu. Komunikat Komisji podkreśla, że inicjatorem i promotorem Roku Europejskiego był europejski ruch osób niepełnosprawnych, który zaangażował się także bardzo aktywnie w jego przygotowanie i realizację. Rozczarowuje fakt, iż takiego samego podejścia nie przyjęto w odniesieniu do decyzji dotyczących następnych „lat europejskich”, co miało oczywiste konsekwencje pod względem mobilizacji i zainteresowania zarówno grup będących adresatami podejmowanych działań, jak i ogółu społeczeństwa.

4.2

Bliską współpracę z organizacjami zrzeszającymi osoby niepełnosprawne przy opracowywaniu kampanii informacyjnej w ramach Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych należy kontynuować i wręcz zacieśniać w kontekście Europejskiego Roku na rzecz Równych Szans 2007, biorąc pod uwagę występujące w tym przypadku zróżnicowanie zainteresowanych stron. Trzeba koniecznie zadbać, aby grupom, do których adresowana będzie kampania, pozwolić odczuć, że jej ramy i narzędzia odpowiadają ich potrzebom, a także by zapewnić im wpływ na organizowane wydarzenia celem zagwarantowania ich pomyślnej realizacji. Ważne jest również, by od momentu decyzji o organizacji Roku Europejskiego do chwili jego rozpoczęcia było wystarczająco dużo czasu na przygotowania.

4.3

Osoby z zewnątrz dokonujące oceny Roku Europejskiego podkreślały, że wymóg stosowania się do rozporządzeń finansowych nadmiernie obciążał zarówno Państwa Członkowskie, jak i wykonawców, lecz także Komisję Europejską, która mogłaby poświęcić więcej czasu na dalsze inicjatywy. Fakt ten Komisja Europejska powinna uwzględnić w swoich bieżących przeglądach rozporządzeń finansowych i przepisów wykonawczych.

4.4

Ponadto, opracowanie wskaźników oraz systemu monitorowania pozwoliłoby Państwom Członkowskim rejestrować dane dotyczące podejmowanych działań, co umożliwiłoby efektywne monitorowanie oraz gromadzenie informacji na temat dobrych praktyk.

4.5

Wydarzenia typu „Rok Europejski” muszą być nie tylko okazją do edukowania społeczeństwa czy do świętowania, lecz także punktem wyjścia dla dalszych inicjatyw. Europejski Rok Osób Niepełnosprawnych wzbudził wiele oczekiwań zarówno na szczeblu krajowym, jak i europejskim. Ważne jest, by kampanie informacyjne przekładały się na trwałe praktyki oraz aby zagwarantowano odpowiednią politykę i ramy prawne niezbędne do stawienia czoła wyzwaniom pojawiającym się w trakcie Roku Europejskiego. Kluczowe znaczenie z punktu widzenia kontynuacji nawiązanych partnerstw i innowacyjnych projektów opracowanych w trakcie Roku Europejskiego ma także dostępność odpowiednich środków.

5.1

EKES zaangażował się w szereg inicjatyw w ramach Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych 2003. Omawiane sprawozdanie jest okazją do dokonania przeglądu owego zaangażowania oraz do zaproponowania pewnych rozwiązań na przyszłość.

5.2

Spośród swoich członków i urzędników EKES stworzył zespół zadaniowy ds. niepełnosprawności celem przygotowania i realizacji działań Komitetu w ramach Roku Europejskiego.

5.3

EKES popierał założenia deklaracji madryckiej oraz zaangażował się w ich propagowanie (4). Komitet wydał szereg opinii i udzielał odpowiedzi w ramach przygotowań do Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych oraz jego monitorowania i oceny (5), które rozpowszechniane były szeroko wśród instytucji europejskich i zainteresowanych organizacji. Ponadto, EKES zorganizował dwa seminaria poświęcone zagadnieniom zatrudniania osób niepełnosprawnych i ocenie Roku Europejskiego 2003.

5.4

EKES zobowiązał się do włączania problematyki niepełnosprawności do głównego nurtu wszelkich swoich prac oraz do uwzględniania interesów, praw i obowiązków osób niepełnosprawnych we wszystkich swoich opiniach. Choć wciąż istnieją znaczne możliwości poprawy, Komitet zmierza we właściwym kierunku, a coraz większa liczba wydawanych przezeń opinii uwzględnia zagadnienia niepełnosprawności, zwracając tym samym uwagę innych instytucji na prawa osób niepełnosprawnych.

5.5

Opinie poświęcone problematyce osób niepełnosprawnych EKES wydawał zarówno z inicjatywy własnej, jak i w odpowiedzi na komunikaty i wnioski legislacyjne (6). W szczególności Komitet opracował opinię przedstawiającą wytyczne w zakresie włączania zagadnień niepełnosprawności do głównego nurtu prowadzonej działalności oraz konsultacji z organizacjami zrzeszającymi niepełnosprawnych (7). Liczne opinie Komitetu poruszają kwestie związane z niepełnosprawnością w kontekście zatrudnienia, integracji społecznej i przemysłu (8). EKES zobowiązał się również do dokonywania regularnej oceny, którą prowadzić będzie komitetowa grupa robocza w 2006 r.

5.6

Ponadto, EKES zastosował się do wymogów dostępności przy okazji renowacji swojej nowej siedziby, której inauguracja miała miejsce w maju 2004 r. Nowa siedziba umożliwiła Komitetowi zapewnienie niepełnosprawnym członkom i urzędnikom niemalże pełnego dostępu. Dodatkowo, dzięki dokonanej modernizacji możliwe stało się zorganizowanie w budynku EKES-u seminariów z udziałem organizacji zrzeszających osoby niepełnosprawne. Stanowi to przykład dla innych instytucji i organów UE.

5.7

EKES dostrzega zmiany wprowadzone w regulaminie pracowniczym WE opracowanym w 2003 r. oraz przewidziane w nim przepisy mające na celu ułatwienie zatrudniania osób niepełnosprawnych. Komitet zwraca jednak uwagę, iż należy przyjąć jeszcze bardziej aktywne podejście do tego zagadnienia, aby zagwarantować zatrudnianie większej liczby osób niepełnosprawnych.

5.8

EKES wzywa Komisję Europejską do dokonania oceny zmian w regulaminie pracowniczym pod kątem zatrudniania osób niepełnosprawnych, w ramach Europejskiego Roku na rzecz Równych Szans 2007.

5.9

Komitet wzywa również do stworzenia systemu praktyk zawodowych dla osób niepełnosprawnych. Doskonałą okazją do dokonania takiego przeglądu może być Europejski Rok na rzecz Równych Szans 2007.

6.1

W swoich opiniach EKES zawsze podkreślał, że realizację założeń Roku Osób Niepełnosprawnych należy oceniać w aspekcie konkretnych wyników.

6.2

Komitet żałuje, iż Rok Europejski 2003 nie doprowadził do przyjęcia kompleksowych rozwiązań prawnych w zakresie niedyskryminacji osób niepełnosprawnych we wszelkich dziedzinach polityki UE.

6.3

Plan działania na rok 2003 w zakresie równych szans spotkał się z życzliwym przyjęciem ze strony EKES-u wyrażonym w opinii z lutego 2004 r. Komitet podkreślał również w treści wspomnianej opinii, iż plan ten jest zbyt mało ambitny oraz sugerował dalsze działania, których podjęcie Komisja Europejska powinna rozważyć (9).

6.4

EKES odnotowuje, że opublikowano właśnie pierwsze z przygotowywanych co dwa lata sprawozdań na temat sytuacji osób niepełnosprawnych, jak również nowe priorytety do realizacji w następnej fazie Europejskiego Planu Działania (10).

6.5

Należy przygotować zalecenia dotyczące oddziaływania na osoby niepełnosprawne europejskich strategii na rzecz opieki społecznej, zatrudnienia i kształcenia przez całe życie. Jest to szczególnie istotne, jako że o osobach niepełnosprawnych brak jest jakiejkolwiek wzmianki w nowej, usprawnionej strategii lizbońskiej oraz w krajowych programach reform przedstawionych w 2005 r. W tym kontekście EKES z zadowoleniem przyjął dokument roboczy w sprawie uwzględnienia problematyki niepełnosprawności w strategii zatrudnienia (11) oraz wzywa Komisję Europejską do dokonania oceny realizacji postanowień wspomnianego dokumentu.

6.6

EKES z zadowoleniem przyjął również zgłoszoną przez prezydencję brytyjską propozycję organizowania dorocznej konferencji ministerialnej poświęconej problematyce niepełnosprawności celem propagowania dyskusji politycznej na najwyższym szczeblu, z udziałem organizacji zrzeszających osoby niepełnosprawne.

6.7

Zdaniem EKES-u Komisja Europejska powinna opracować we współpracy z organizacjami zrzeszającymi osoby niepełnosprawne narzędzie umożliwiające pomiar oddziaływania na osoby niepełnosprawne, które stosowane będzie w odniesieniu do prawodawstwa UE, a także przygotować program szkoleń dla urzędników w różnych dyrekcjach generalnych w zakresie posługiwania się takim narzędziem.

6.8

Zgodnie z postanowieniami traktatu amsterdamskiego Wspólnota Europejska zobowiązała się do uwzględniania interesów osób niepełnosprawnych przy tworzeniu środków odnoszących się do rynku wewnętrznego. Niestety deklaracja 22 nie została wykonana, co powoduje powstawanie coraz więcej barier w przepływie towarów i usług.

6.9

EKES wzywa Komisję Europejską do wystąpienia z inicjatywą, która zgromadziłaby urzędników zajmujących się sprawami rynku wewnętrznego oraz ekspertów reprezentujących organizacje zrzeszające osoby niepełnosprawne celem opracowania planu strategicznego.

6.10

EKES z zadowoleniem przyjmuje szybkie wykonanie rozporządzenia w sprawie praw osób o ograniczonej możliwości poruszania się podróżujących drogą lotniczą, które dopomoże uporać się z dyskryminacją, z jaką spotykają się osoby niepełnosprawne podróżując drogą lotniczą, jak również szereg innych inicjatyw prawodawczych w dziedzinie transportu, promujących również prawa osób niepełnosprawnych.

6.11

EKES wzywa do włączenia wymogów dostępności do postępowań w sprawie wszelkich grantów udzielanych przez UE oraz w jej własnej polityce zamówień publicznych.

6.12

EKES śledzi również z uwagą negocjacje dotyczące Międzynarodowej Konwencji Praw Człowieka Osób Niepełnosprawnych i z zadowoleniem przyjmuje propozycję UE, by także Wspólnota Europejska była stroną tejże Konwencji, zapewniając również ochronę osobom niepełnosprawnym mieszkającym na terytorium UE, także w odniesieniu do czynności podejmowanych przez instytucje i organy UE.

6.13

Zdaniem EKES-u istnieje potrzeba dalszych uregulowań prawnych mających na celu walkę z dyskryminacją we wszelkich dziedzinach leżących w obszarze kompetencji UE oraz z niecierpliwością oczekuje na wyniki studium wykonalności dotyczącego dalszych inicjatyw prawodawczych w zakresie niedyskryminacji. Ponadto, Komitet przekonany jest, że w przyszłym roku pojawi się wniosek dotyczący dyrektywy odnoszącej się w szczególności do problematyki niepełnosprawności.

11.4.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 88/27

1.1

z zadowoleniem przyjmuje rozpoczęcie debaty nad stanowiskiem Wspólnoty w sprawie programu oznakowania ekologicznego dla produktów rybołówstwa;

1.2

podkreśla chęć aktywnego uczestnictwa w wynikających z niej pracach;

1.3

zaleca Komisji, aby oprócz koniecznej koordynacji między swoimi wydziałami mającymi kompetencje w dziedzinie oznakowania ekologicznego prowadziła także ścisłą współpracę z organizacjami międzynarodowymi o kompetencjach w tej dziedzinie, jak FAO (Światowa Organizacja Żywności), WTO (Światowa Organizacja Handlu), OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), UNCTAD (Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju), ISEAL (International Social and Environmental Accreditation Labelling — międzynarodowy system akredytacji oznakowania produktów ekologicznych i społecznie odpowiedzialnych) oraz ISO (Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna);

1.4

proponuje Komisji, aby jednocześnie utrzymywała stały dialog z zainteresowanymi stronami z organizacji ekologicznych, społecznych, a szczególnie z branż przedmiotowych (rybołówstwa, przetwórstwa i handlu) oraz z konsumentami;

1.5

uważa, że w obecnej chwili oraz ze względu na skomplikowanie sytuacji w tej sprawie, lepiej jest wybrać trzecią z opcji przedstawionych w komunikacie Komisji, tj. ustalenie minimalnych wymogów dla dobrowolnych programów oznakowania ekologicznego;

1.6

stwierdza jednak, że te minimalne wymogi muszą być dosyć rygorystyczne i poparte przepisami, które będą zapobiegać ich łamaniu i przewidywać za to sankcje;

1.7

zwraca uwagę na fakt, że oznaczenia ekologiczne przyjęte już przez regionalne organizacje rybołówstwa, zgodne z uregulowaniami przyjętymi przez samą Unię Europejską (np. oznaczenie „Bezpieczne dla Delfinów” Międzynarodowego Programu Ochrony Delfinów (1) (AIDCP)), powinny w każdym przypadku być poszanowane, a także należy wymagać poszanowania ich od podmiotów działających na rynku, poprzez wdrożenie jasnych przepisów wykonawczych;

1.8

wzywa Komisję, aby poświęciła szczególną uwagę problemom wynikającym z kosztów, jakie niesie ze sobą wprowadzenie oznakowania ekologicznego dla produktów rybołówstwa oraz odpowiedniego ich rozłożenia w łańcuchu wartości pomiędzy producentami, przetwórcami, dystrybutorami oraz konsumentami.

2.1

W lutym 2004 r. Rada Unii Europejskiej uznała za konieczne włączenie do swojego programu politycznego otwarcia debaty w sprawie oznakowania ekologicznego dla produktów rybołówstwa. W dotyczącym tej kwestii komunikacie Rada podkreśliła, że zaproponuje warunki identyfikacji sposobów połowów, a także możliwości bieżącego odtwarzania historii produktu, od kutra rybackiego aż do konsumenta, z zapewnieniem przestrzegania zasad odpowiedzialnego rybołówstwa i handlu.

2.1.1

Rada uważała wówczas, że Wspólnota powinna odgrywać główną rolę w tej debacie, która odbywa się na różnych forach międzynarodowych.

2.1.2

Za pośrednictwem omawianego komunikatu Komisja rozpoczęła debatę nad stanowiskiem Wspólnoty w sprawie oznakowania ekologicznego dla produktów rybołówstwa i zaprosiła pozostałe instytucje Unii Europejskiej do wyrażenia swojego punktu widzenia, czego ostatecznym celem jest stworzenie inicjatyw legislacyjnych i innych zaleceń.

2.1.3

W związku z tym do Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego należy teraz wypowiedzenie się na temat tego wniosku i wyrażenie swojego stanowiska.

2.1.4

Gdy w niniejszej opinii jest mowa o „produktach rybołówstwa”, należy rozumieć, że określenie to dotyczy również produktów akwakultury, bez wchodzenia w detale szczególnych cech środowiskowych każdej z tych działalności.

2.2.1

Omawiany komunikat Komisji jest efektem znacznych wysiłków w celu stworzenia syntezy skomplikowanej sytuacji prawnej i praktycznej; dlatego też Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny pragnie w pierwszej kolejności pogratulować odpowiedniemu wydziałowi Komisji dobrego wykonania tego zadania. Wypada przypomnieć, że Komitet odniósł się już w sposób ogólny do niektórych kwestii sformułowanych teraz konkretnie przy oznakowaniu ekologicznym dla produktów rybołówstwa w swojej opinii w sprawie etycznego handlu i systemów gwarancji konsumenckiej  (2).

2.2.2

Aby móc usytuować tę debatę w aktualnym kontekście, należy wziąć pod uwagę, że odpowiedni Komitet FAO, agencji ONZ o kompetencjach w dziedzinie rybołówstwa, przyjął niedawno (11 i 13 marca br.) własne Wytyczne na temat oznakowania ekologicznego dla ryb i produktów rybołówstwa z łowisk morskich , konsultowane z ekspertami i zredagowane w październiku 2004 r. (3) Początek debaty w FAO miał miejsce już w 1998 r.

2.2.3

Niniejsza opinia nie może dokładnie odtwarzać treści wytycznych wspomnianych w punkcie powyżej, ale trzeba tu podkreślić, że zawierają one istotne wymogi minimalne oraz kryteria służące do określenia, czy danemu łowisku można nadać oznaczenie ekologiczne, zakładając, że jednostką certyfikacji ma być łowisko. Krotko mówiąc, konieczny jest zestaw zasad, ramy kontroli administracyjnej oraz solidne dane naukowe na temat istniejących zasobów i wpływu rybołówstwa na dany ekosystem. Z drugiej strony, FAO opracowała wytyczne dotyczące tworzenia zasad zrównoważonego rybołówstwa oraz, przede wszystkim, obowiązujących mechanizmów akredytacji i certyfikacji. W szczególności należy podkreślić, że wytyczne FAO wymieniają jako podstawowe wymogi funkcjonowania systemu oznakowania ekologicznego: przejrzystość, udział wszystkich zainteresowanych stron, przepisy dotyczące zgłaszania, tworzenie rejestru, przegląd i korektę procedur i norm, dysponowanie wystarczającymi zasobami ludzkimi i finansowymi, odpowiedzialność finansową, dostępność informacji i systemów utrzymywania, zawieszania lub odbierania akredytacji, oraz odpowiednie prawa do zgłaszania skarg.

2.2.4

Jednocześnie należy wziąć pod uwagę, że oznakowanie ekologiczne jest działaniem stosunkowo nowym i stosowanym głównie w państwach należących do OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) (4) oraz że w WTO (Światowej Organizacji Handlu) trwają prace na ten temat. Ponadto Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO) opracowała własne kryteria metodologiczne i koncepcyjne dotyczące zarządzania jakością ekologiczną poprzez szereg norm ISO 14000. Komisja musi podjąć znaczny wysiłek, aby przyjęte normy były spójne i zharmonizowane z istniejącymi wytycznymi i normami międzynarodowymi.

2.2.5

Poszczególne Państwa Członkowskie oraz, w zależności od ich modeli ustrojowych, niektóre ich jednostki regionalne posiadają kompetencje w tej dziedzinie; w jednych przypadkach rozwinięto odpowiednie działania, a w innych jeszcze nie. W Unii Europejskiej istnieje zatem wiele różnych oznaczeń ekologicznych, publicznych i prywatnych, ponadnarodowych, narodowych i regionalnych, co może powodować zagubienie konsumentów i podmiotów działających na różnych rynkach (5).

2.2.6

Dlatego też, ze względu na znaczne rozbieżności prawne oraz różnorodność oznaczeń ekologicznych istniejących obecnie na różnych rynkach, konieczne jest podejście multidyscyplinarne, mające na celu harmonizację.

2.2.7

Poprzez przyjęcie w dniu 23 marca 1992 r. Rozporządzenia Rady 880/92 (6) Unia Europejska uzyskała pierwsze zharmonizowane oznaczenie ekologiczne. Rewizja tego rozporządzenia, która miała miejsce pięć lat temu, w postaci obowiązującego obecnie rozporządzenia (7), ustanowiła system oznakowania ekologicznego różnych kategorii produktów, do których jednak nie zaliczają się produkty rybołówstwa. Dlatego też Komisja powinna dokładnie zbadać możliwości rozszerzenia obecnie obowiązującego oznakowania tak, aby objęło też produkty rybołówstwa i akwakultury.

2.2.8

Należy pamiętać, że debata na temat systemów oznakowania ekologicznego dla produktów rybołówstwa odbywa się w kontekście bieżących polityk Unii Europejskiej. Chodzi tu konkretnie o Szósty wspólnotowy program działań w zakresie środowiska naturalnego, przyjęty we wspólnej decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady 1600/2002/WE, z dnia 22 lipca 2002 r. (8) oraz Plan Działań Wspólnotowych włączający wymogi ochrony środowiska do Wspólnej Polityki Rybołówstwa (9), w którym rozważa się analizę oznakowania ekologicznego dla produktów rybołówstwa jako środek uzupełniający.

2.2.9

Komitet pragnie zwrócić uwagę Komisji, pozostałych instytucji i zainteresowanych podmiotów UE na istnienie systemu zharmonizowanego i ujednoliconego zastosowania oznakowania, które bez wątpienia można uznać za ekologiczne, gdyż gwarantuje ono przestrzeganie dyrektyw dotyczących recyklingu opakowań (10), chociaż omawiana sytuacja nie jest taka sama. Mowa tu o tzw. „zielonym punkcie”, który jest umieszczany w krajach Unii Europejskiej na większości opakowań nadających się do przetworzenia. Oznaczenie to było zarejestrowanym znakiem pewnego niemieckiego przedsiębiorstwa, które w 1996 r. przeniosło swą siedzibę do Brukseli i zezwoliło na stosowanie znaku, jako formę współpracy z większością Państw Członkowskich i krajów trzecich, a także z podmiotami gospodarczymi zajmującymi się prawidłowym zarządzaniem przetwarzaniem opakowań. Aktualnie podstawę prawną stanowią dyrektywy wspólnotowe i rozwijające je przepisy krajowe, co w praktyce może doprowadzić do zastosowania jednego tylko znaku o jasnym przesłaniu, poprzez działanie prywatnej organizacji (Packaging Recovery Organisation Europe s.p.r.l.) monitorującej harmonizację kryteriów, oraz do ich rozwijania przez różne organizacje krajowe w większości Państw Członkowskich (11).

2.2.10

Biorąc pod uwagę sytuację dotychczasową, Komitet jest zdania, że debata dotycząca oznakowania ekologicznego produktów rybołówstwa i akwakultury odbywa się w Unii Europejskiej w odpowiednim momencie; dlatego też nie powinny mieć miejsca opóźnienia ani zbytnie przedłużanie terminów niezbędnych do rozwiązania tej skomplikowanej kwestii. Debata ta powinna być oparta na wytycznych FAO, ale bez rezygnacji z własnych kryteriów UE oraz ulepszania ich w miarę możliwości, z zastosowaniem podejścia multidyscyplinarnego i kryterium harmonizacji, mając za główne cele ochronę środowiska naturalnego, zasobów i służbę konsumentom.

3.1.1

FAO, organizacja o kompetencjach w dziedzinie rybołówstwa i w związku z tym stanowiąca punkt odniesienia dla różnych regionalnych organizacji rybołówstwa, powiązanych z obecnym systemem prawa morza, obowiązującym od przyjęcia Konwencji ONZ o prawie morza, skoncentrowała się w swoich pracach nad oznakowaniem produktów rybołówstwa na ochronie zasobów i tylko pośrednio odnosi się do pozostałych faz wprowadzania produktów na rynek.

3.1.2

Z drugiej strony, prace innych organizacji międzynarodowych, a w szczególności WTO (12) i UNCTAD, skupione są na tym, aby w ramach Porozumienia w sprawie barier technicznych w handlu systemy oznakowania ekologicznego nie stanowiły niedozwolonych barier dla handlu międzynarodowego, oraz żeby nie stawiały w gorszej sytuacji krajów rozwijających się (13). Prace tych organizacji mają na celu uzgodnienie środków uzupełniających w dziedzinie odpowiedzialnego rybołówstwa — jak np. oznakowanie ekologiczne — z normami międzynarodowymi, które zabraniają ustanawiania barier technicznych lub środków o zbliżonym efekcie na handel międzynarodowy, mając przy tym na uwadze konieczność współpracy na rzecz tego, aby państwa posiadające mniej zasobów technicznych i finansowych potrzebnych do wdrożenia oznakowania ekologicznego mogły otrzymać konieczne wsparcie w tym celu. W tym kontekście Komitet uważa, że oznakowanie ekologiczne produktów rybołówstwa nie stanowi samo w sobie bariery dla handlu międzynarodowego, pod warunkiem, że w przepisach go dotyczących zostaną przewidziane konieczne mechanizmy przejrzystości i równości dostępu.

3.1.3

Ponadto, prace ISO i innych organizacji normalizacyjnych koncentrują się raczej na metodologii i dobrych praktykach w zarządzaniu środowiskowym i powiązanym z tym oznakowaniem ekologicznym; nie powstały żadne dokumenty uwzględniające specyfikę produktów rybołówstwa.

3.1.4

Jedynie prace FAO odnoszą się wyraźnie do oznakowania ekologicznego produktów rybołówstwa, ale podzielamy zdanie Komisji, że każda podjęta decyzja musi być oparta nie tylko na przestrzeganiu ustaleń organizacji międzynarodowych, lecz także na zharmonizowaniu różnych stanowisk, zależnych od charakteru i zadań tych organizacji.

3.1.5

Biorąc pod uwagę powyższe fakty, EKES uważa, że wniosek legislacyjny, który ma być przyjęty przez Komisję, powinien uwzględniać poza pracami międzynarodowymi znaczny dorobek wspólnotowy i doświadczenia Unii Europejskiej wynikające z obecnie stosowanego systemu oznakowania ekologicznego (oraz równoległe doświadczenia z „zielonym punktem”); wydziały posiadające kompetencje w dziedzinie rybołówstwa powinny koordynować swoje działania z wydziałami kompetentnymi w dziedzinie środowiska naturalnego i harmonizacji rynków, tak aby nie pojawiały się niepotrzebne zaburzenia czy nie powstawało jeszcze więcej nowych oznakowań, co nie dość, że nie spełnia swej roli wobec podmiotów działających na rynku i konsumentów, to powoduje jeszcze większy zamęt. Pomimo związanych z tym trudności, Komisja powinna ustalić harmonogram zapewniający, że jej wniosek legislacyjny nie zostanie przyjęty później niż na koniec pierwszej połowy 2006 r.

3.2.1

Wobec braku podstawowego uregulowania prawnego — co trafnie wskazano w dokumencie Komisji — które nadawałoby dość rygorystyczne warunki dla harmonizacji kryteriów, pojawiają się różne sytuacje faktyczne, z których jedne można traktować jako przykłady do naśladowania, a inne jako przykłady praktyk, które należy zlikwidować.

3.2.2

Z analizy dostępnej dokumentacji (14), np. obowiązującego prawodawstwa międzynarodowego, wynika, że mamy do czynienia z różnorodnością sytuacji, które nie zawsze spełniają wymogi przejrzystości i sprawiedliwości, stanowiących niezbędny element wszelkich systemów oznakowania ekologicznego.

3.2.3

W pewnych przypadkach mamy do czynienia z dobrowolnymi mechanizmami, powstałymi we współpracy między podmiotami działającymi na rynku a organizacjami społeczeństwa obywatelskiego. Organizacje te dysponują zasadami przyznawania, certyfikacji i stosowania ich oznaczenia ekologicznego, które są jasne, sprawiedliwe i dostępne dla wszystkich i które stosuje się na różnych łowiskach w różnych krajach świata. Organizacje tego typu mają komitety konsultacyjne i dysponują odpowiednimi mechanizmami kontrolnymi.

3.2.4

Jednak w innych przypadkach (które wymienia Komisja w omawianym komunikacie) mamy do czynienia zaledwie z prywatnymi „logo” ekologicznymi, których zasady nie istnieją lub nie są udostępnione publicznie, a ich zastosowanie praktyczne odbiega od kodeksów dobrych praktyk w dziedzinie oznakowania ekologicznego. Jeden z tych przypadków może służyć za przykład ilustrujący szkodliwe skutki zastosowania oznaczenia ekologicznego do produktów rybołówstwa, które narusza prawodawstwo międzynarodowe, tworzy niepożądane bariery dla handlu międzynarodowego i opiera się na metodologii zupełnie niezgodnej z jakimikolwiek zaleceniami w dziedzinie oznakowania ekologicznego, tworząc, według pewnego wysokiego urzędnika europejskiego, „faktyczny monopol”.

3.2.5

Tego typu przykłady wykazują, że obecny stan rzeczy, gdzie możliwe jest tworzenie oznakowań ekologicznych bez solidnej podstawy prawnej, a nawet niezgodnie z istniejącym prawodawstwem międzynarodowym i wspólnotowym, nie może już dłużej trwać, ponieważ przynosi to szkodę producentom, konsumentom i innym zainteresowanym stronom.

3.2.6

W przypadku tuńczyka poławianego we wschodniej części Oceanu Spokojnego, właściwa regionalna organizacja rybołówstwa, Inter-American Tropical Tuna Commission (Ogólnoamerykańska komisja ds. tuńczyka tropikalnego) poparła przyjęcie Porozumienia w sprawie Międzynarodowego Programu Ochrony Delfinów (AIDCP) (15), do którego dobrowolnie przyłączyła się Unia Europejska poprzez decyzję Rady nr 1993/37/WE z 26 kwietnia 1999 r. (16) Porozumienie to nadaje zasady dla własnego oznaczenia ekologicznego, popieranego także przez Wspólnotę Europejską, co jest obecnie przedmiotem debaty legislacyjnej w Parlamencie Europejskim (17).

3.2.7

Ta szczególna sytuacja powinna zostać uwzględniona jako przyczynek do analizy i stworzenia wniosku dotyczącego rozporządzenia w tej dziedzinie, jako że w przypadkach, gdy regionalna organizacja rybołówstwa kompetentna dla danego łowiska promuje własne oznakowanie ekologiczne zgodne z zasadami FAO, Unia Europejska powinna, po pierwsze, uczestniczyć w pracach dążących do zapewnienia, że metodologia certyfikacji i wydawania oznaczeń spełnia stawiane wymogi, a po drugie powinna przewidzieć we własnych przepisach zastosowanie takich oznaczeń oraz zakazanie takich, które naruszają jej przepisy.

3.2.8

Komitet jest zdania, że każde prywatne oznakowanie ekologiczne produktów rybołówstwa i akwakultury musi być poddane rygorystycznym kryteriom akredytacji i niezależnej certyfikacji, oraz uważa, że wniosek legislacyjny opracowywany przez Komisję powinien ustanowić stworzenie rejestru publicznego dostępnego dla wszystkich zainteresowanych oraz dla podmiotów działających na rynku produktów rybołówstwa i akwakultury, umożliwiającego sprawdzenie, które oznakowania będące w użytku spełniają prawnie ustanowione wymogi.

4.1.1

Oznakowanie ekologiczne musi wyraźnie odróżniać się od ogólnych przepisów o oznakowaniu produktów spożywczych. Zastosowanie oznaczenia ekologicznego nie stanowi samo w sobie dowodu przestrzegania przepisów, których przestrzeganie jest oczywiście i tak wymagane, (również wobec produktów nieoznakowanych ekologicznie), lecz jest dowodem spełniania pewnych wysokich standardów ochrony środowiska, które w interesującym nas przypadku obejmują praktyki odpowiedzialnego rybołówstwa, zachowanie zasobów produktu objętego oznakowaniem oraz minimalizację szkód dla różnorodności biologicznej i szeroko pojętego środowiska morskiego.

4.1.2

Oznakowanie ekologiczne produktów rybołówstwa, podobnie jak jakiegokolwiek innego produktu eksploatowanego z zasobów naturalnych czy pochodzącego z akwakultury, mogłoby być przyznawane zarówno produktom nieprzetworzonym (całe ryby, świeże lub mrożone), jak i przetworzonym, czy to mrożonym, czy solonym, konserwowanym, gotowym do podgrzania czy przygotowanym na bazie mięsa rybnego. W pierwszym przypadku, oznaczenie ekologiczne powinno stanowić gwarancję, że metody połowów przeprowadzonych przez rybaków są zgodne nie tylko z zasadami kontroli danego łowiska, lecz także z Kodeksem Odpowiedzialnego Rybołówstwa FAO. W drugim przypadku, oznaczenie ekologiczne musi gwarantować to, że poprawne zastosowanie zasad odtwarzania historii produktów spożywczych oznacza, że przetworzony i wprowadzony na rynek produkt, który trafia do klientów, naprawdę pochodzi z połowów, które zasługują na oznaczenie ekologiczne.

4.1.3

Dla prawidłowego wdrożenia oznakowania ekologicznego dla produktów rybołówstwa nie wystarczą ogólne ramy prawne; konieczne jest także ustanowienie jasnego mechanizmu akredytacji dla organizacji zajmujących się certyfikacją, a także wydawania oznakowań, rozwiązywania konfliktów, nadzoru i sankcji wobec niestosowania się do reguł i nadużyć. Mechanizm ten może służyć za kryterium odróżniania oznakowanych produktów rybołówstwa od innych produktów rybołówstwa.

4.1.4

EKES jest zdania, że takim jasnym mechanizmem byłby rejestr, o którym mowa w punkcie 3.2.8. Zarówno odpowiednie przepisy jak i rejestr powinny zagwarantować, że głównym elementem tego systemu będzie przejrzystość, co w połączeniu z informacją dla konsumentów powinno pobudzić zaufanie konieczne do zmniejszenia istniejącej obecnie różnicy między liczbą konsumentów zainteresowanych aspektami ekologicznymi produktów, które nabywają (obecnie ok. 44 %), a tymi, którzy faktycznie uwzględniają to zainteresowanie przy dokonywaniu zakupu (obecnie ok. 10 %).

4.1.5

Zarówno dane zawarte we wspomnianym powyżej raporcie EVER, jak i stanowisko wyrażone przez EUROPECHE/COGECA (18) w nocie na temat kwestii poruszanej w niniejszej opinii, pobudzają do pewnego pesymizmu co do tego, czy oznakowanie ekologiczne w ogóle, a zastosowane dla produktów rybołówstwa w szczególności, wniesie wartość dodaną dla producentów i poprawę przejrzystości i uczciwości informacji dla konsumentów. Ochrona środowiska, w najszerszym tego słowa znaczeniu, staje się jednak obecnie, obok walki z głodem, jednym z najważniejszych wyzwań ludzkości. Dlatego też konieczne jest, aby Unia Europejska starała się przewodniczyć procesom umożliwiającym odpowiedzialnym konsumentom odróżnienie i wybór produktów, przy których połowie, przetwórstwie i wprowadzaniu na rynek przestrzegano kryteriów ochrony środowiska.

4.1.6

Komitet został poinformowany o stanowisku oficjalnie wyrażonym przez WWF i cieszy się, że pomimo pewnych różnic w podejściu do konkretnych szczegółów, jest ono w dużym stopniu zbieżne ze stanowiskiem wyrażonym w niniejszej opinii, szczególnie jeśli chodzi o oczekiwaną rygorystyczność przepisów dotyczących oznakowania ekologicznego produktów rybołówstwa.

4.1.7

Komitet jest zdania, że reguły, które Komisja przedstawi w odpowiednim momencie, powinny szczególnie uwzględniać ewentualną możliwość wykorzystania oznakowania ekologicznego produktów rybołówstwa jako środka umożliwiającego wsparcie branży rybołówstwa, którego koszty można rozłożyć w łańcuchu handlowym, bez uszczerbku dla konsumentów. Oznacza to, że oznakowanie ekologiczne mogłoby się stać metodą uświadamiania rybaków i przedsiębiorstw rybackich co do konieczności uprawiania zrównoważonego rybołówstwa i akwakultury, w celu zachowania zasobów, które stanowią podstawę działalności połowowej, jak i całego następującego łańcucha handlowego.

4.1.8

Komitet pragnie wskazać Komisji, że oznakowanie ekologiczne produktów rybołówstwa niesie ze sobą koszty finansowe, które muszą być przejęte przez łańcuch produkcyjny przed dotarciem produktu do konsumenta. Małe i średnie przedsiębiorstwa lub przedsiębiorstwa z rozwijających się krajów trzecich mogą mieć w pewnych okolicznościach trudności z dostępem do oznakowania ekologicznego, dlatego też przyjęte przepisy powinny zawierać mechanizmy interwencyjne za pośrednictwem organizacji producentów, zrzeszeń rybaków lub umów o partnerstwie. W każdym razie, pełna skuteczność oznakowania ekologicznego wymaga znacznego wysiłku edukacyjnego i informacyjnego. Dlatego też EKES uważa, że instytucje publiczne powinny sfinansować kampanie informacyjne skierowane do podmiotów działających na tym rynku i do konsumentów.

4.1.9

W związku z tym każde działanie, jakie Unia Europejska podejmie w tym kierunku, trzeba traktować jako pierwszy krok na długiej drodze. Krok taki powinien jednak być na tyle ambitny, aby ustalić:

11.4.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 88/32

1.1

EKES zgadza się z Parlamentem Europejskim, że zagadnienie większej reprezentacji kobiet w organach decyzyjnych grup interesów społecznych i gospodarczych w UE jest ważnym tematem. Popiera apel Parlamentu do właściwych organizacji krajowych oraz ich federacji europejskich, jak i do Komisji Europejskiej, o bardziej systematyczne zwracanie na to większej uwagi. Parlament wezwał Komisję Europejską do rozpoczęcia prac nad gromadzeniem danych oraz utworzeniem bazy danych dotyczących reprezentacji kobiet w organach decyzyjnych grup interesów społecznych i gospodarczych w UE. Komitet stwierdza, że w międzyczasie poczyniono kroki w tym kierunku. Jest zdania, że Europejski Instytut ds. Równości Mężczyzn i Kobiet, jak również Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy mogą wnieść w tym względzie znaczący wkład. W odniesieniu do wskaźników, Komitet zauważa, że Komisja aktualnie pracuje nad dziewięcioma kryteriami sformułowanymi przez prezydencję włoską w 2003 r.

1.2

W swojej analizie Parlament koncentruje się przede wszystkim na organizacjach pracodawców i związkach zawodowych. Wydaje się, że ze strony związków zawodowych miało miejsce więcej pozytywnych działań niż można by wywnioskować z rezolucji i raportu. Z drugiej strony wydaje się, że aby dokonać dobrej oceny sytuacji i rozwoju wydarzeń po stronie pracodawców, jak również w odniesieniu do innych grup interesów społecznych i gospodarczych, należy uświadomić sobie, że organizacje te funkcjonują w inny sposób niż organizacje, których członkami są osoby fizyczne.

1.2.1

Wszystkie grupy interesów społecznych i gospodarczych reprezentowane w EKES-ie mają swoje własne cechy charakterystyczne. Polityki, które mają pozytywny wpływ w jednym typie organizacji niekoniecznie muszą przynosić podobne efekty w innych organizacjach.

1.2.2

Mając to na uwadze, Komitet z zainteresowaniem przyjmuje do wiadomości ramy działań na rzecz równouprawnienia mężczyzn i kobiet popierane przez ETUC (Europejską Organizację Związków Zawodowych), UNICE (Europejską Unię Konfederacji Przemysłowych i Pracodawców)/UEAPME (Europejską Unię Rzemiosła, Małych i Średnich Przedsiębiorstw) oraz CEEP (Europejskie Centrum Przedsiębiorstw Publicznych), a w szczególności priorytet, jaki przyznają te organizacje zagadnieniu „kobiety w podejmowaniu decyzji”. Z zainteresowaniem oczekuje na zapowiedziane krajowe i europejskie raporty w sprawie osiągniętych postępów.

1.3

EKES, podobnie jak Parlament, zgadza się z istniejącymi politykami UE dotyczącymi zrównoważonego udziału mężczyzn i kobiet w procesie decyzyjnym. EKES zgadza się z Parlamentem, że musi zostać wykazana prawdziwa wola polityczna, aby wdrożyć zmiany i osiągnąć zrównoważoną reprezentację mężczyzn i kobiet. W wielu organizacjach, także działających poza kręgiem pracodawców i pracowników, ta wola polityczna faktycznie istnieje. EKES zaleca, by wszystkie reprezentowane organizacje regularnie udostępniały Komisji informacje o osiąganych wynikach. Zaleca również Komisji rozbudowanie wspomnianej bazy danych w ścisłej współpracy z federacjami europejskimi, a także ustanowienie, w uzupełnieniu do inicjatywy prezydencji włoskiej z 2003 r., odpowiednich wskaźników dotyczących wzmocnienia oddziaływania kobiet w społecznych i gospodarczych organach decyzyjnych.

1.4

Kluczowym szczeblem, na który należy zwrócić szczególną uwagę w organizacjach wysyłających przedstawicieli na fora krajowe i międzynarodowe oraz, gdy jest to właściwe, do udziału w dialogu społecznym, jest wyraźnie szczebel kierowniczy. Ważne jest jednak także, by organizacje pragnące wnieść wkład we wzmocnienie reprezentacji kobiet skierowały uwagę na szczebel przygotowania polityk, na którym już teraz wiele organizacji rekrutuje swoich delegatów.

1.5

Oddzielne i pomocnicze struktury, jak również sieci pracowników i członków płci żeńskiej w znaczny sposób przyczyniły się do pozytywnych zmian w niektórych organizacjach. Jakkolwiek takie instrumenty niekonieczne wszędzie i zawsze będą stanowiły środek zaradczy, EKES uważa, że warto je nadal i szerzej promować, przy tym szczególnie zwracając uwagę na reprezentację organizacji na zewnątrz.

1.6

Rozwiązania dotyczące łączenia szkoleń i edukacji oraz pracy i opieki wydają się być najbardziej odpowiednimi środkami wspierania karier kobiet w odnośnych organizacjach. Nadal najważniejsze jest promowanie takich polityk poprzez właściwe służby Komisji, które opracowały działania na rzecz zwalczania dyskryminacji i sprzyjania uwzględnieniu kwestii równouprawnienia w politykach (mainstreaming). Pracodawcy i związki zawodowe mają tutaj istotną rolę do odegrania.

1.7

Kwoty są zalecane przez wielu ekspertów. Systemy kwot, które w niektórych krajach okazały się skuteczne w polityce oraz w organizacjach społecznych, powinny zostać starannie przeanalizowane przez zainteresowane organizacje oraz Komisję pod kątem ich funkcjonowania i skuteczności.

1.8

EKES z zadowoleniem przyjąłby planowane zwiększenie o 30 % udziału zbyt nisko reprezentowanej płci w Komitecie w ramach nominacji dokonywanych przez państwa członkowskie (spośród kandydatur przedstawianych przez grupy interesów gospodarczych i społecznych) na okres kadencji 2006 — 2010, z możliwością zwiększenia pułapu do 40 % na kolejną kadencję.

1.9

EKES ponownie przyjrzy się wynikom aktualnie przeprowadzanego badania na przełomie 2006 i 2007 roku, po odnowieniu swojego czteroletniego mandatu. Będzie to także okazja do sprawdzenia, czy polityki i praktyki organizacji w nowych państwach członkowskich różnią się zasadniczo od polityk i praktyk w starych państwach członkowskich. Według Komitetu Parlament powinien wtedy również ponownie zbadać bieżącą sytuację w świetle swojej rezolucji i raportu z 2002 roku.

2.1.1

W styczniu 2003 r. Parlament Europejski zwrócił się do Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES) z prośbą o wydanie opinii w sprawie reprezentacji kobiet w organach decyzyjnych „partnerów społecznych” (1). Celem wniosku było uzupełnienie danych statystycznych dostępnych Parlamentowi w momencie sporządzania rezolucji i raportu o reprezentacji kobiet wśród partnerów społecznych Unii Europejskiej (2002/2026 INI), oraz przedstawienie zaleceń w sprawie strategii zwiększania reprezentacji kobiet w różnych organach tych „partnerów społecznych”.

2.1.2

W swojej rezolucji Parlament zauważył zbyt niski udział kobiet w organach i strukturach, w których „partnerzy społeczni” konsultują się ze sobą w sprawach polityki społecznej. Stwierdził, że dla osiągnięcia bardziej wyważonej reprezentacji potrzebne są programy i strategie. Wezwał Komisję Europejską i „partnerów społecznych” do systematycznego zbierania odpowiednich danych i podjęcia właściwych działań w celu zwiększenia oddziaływania kobiet w społecznych i gospodarczych ciałach decyzyjnych, nie tylko poprzez większy udział kobiet w tych organach, ale także poprzez włączanie wymiaru płci do ich polityk.

2.1.2.1

Ponadto stwierdza się w dokumencie Parlamentu Europejskiego, że niewiążące oświadczenia woli są nieodpowiednie, i że konieczna jest prawdziwa wola polityczna w ramach tych organizacji, gdzie spotykają się „partnerzy społeczni”, w celu wprowadzenia w życie zmian i osiągnięcia zrównoważonej reprezentacji.

2.1.3

W swojej rezolucji i w raporcie Parlament nie odniósł się do EKES-u

2.1.4

EKES jest najbardziej reprezentatywnym zgromadzeniem grup interesów społecznych i gospodarczych („zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego”) w UE. Jakkolwiek nie jest jego zadaniem doradzanie reprezentowanym organizacjom w zakresie polityk odnoszących się do reprezentacji kobiet w organach decyzyjnych, czy też ich polityk dotyczących równouprawnienia, jego skład może być niewątpliwie postrzegany jako częściowe odzwierciedlenie tych polityk. Znajduje się on wśród wspomnianych przez Parlament organizacji, w których spotykają się grupy interesów społecznych i gospodarczych, oraz wśród organów i struktur, w łonie których konsultują się one wzajemnie w sprawach polityki społecznej. Jego członkowie są zatem dobrym źródłem informacji i wskazówek, o które prosi Parlament.

2.2.1

EKES zgadza się z Parlamentem, że reprezentacja kobiet w strukturach decyzyjnych grup interesów społecznych i gospodarczych w UE jest ważnym zagadnieniem. Podziela także pogląd, że lepsza baza statystyczna oraz większa ilość informacji o odnośnych politykach tych organizacji to istotne warunki wstępne dla wdrażania polityk UE dotyczących zrównoważonej reprezentacji kobiet i mężczyzn w procesie decyzyjnym.

2.2.1.1

Stwierdza, że Komisja zaczęła już zbierać właściwe dane. Podjęto tymczasem pierwsze działania celem stworzenia bazy danych, której domagał się Parlament Europejski oraz określenia wskaźników umożliwiających wzmocnienie oddziaływania kobiet w społeczno-gospodarczych organach decyzyjnych Unii Europejskiej. Komisja stwierdza jednak trudności z uzyskaniem informacji dotyczących odnośnych grup interesów. Oczekuje się, że Instytut Europejski ds. Równości Mężczyzn i Kobiet będzie mógł w przyszłości wnieść wkład w tym względzie, jak dotychczas czyniła to Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy.

2.2.1.2

Komisja powinna ponadto nadal pracować nad tworzeniem ogólnych polityk, które umożliwiłyby większy udział kobiet w procesach decyzyjnych, takich jak polityki mające na celu zwalczanie utrzymującej się dyskryminacji w zatrudnieniu i wykonywaniu zawodu, oraz poprawę równowagi pomiędzy życiem prywatnym a zawodowym w państwach członkowskich UE, jak również polityki na rzecz promowania równego traktowania i równych szans w miejscu pracy.

2.2.2

Jeżeli chodzi o prośby i żądania Parlamentu w odniesieniu do pracodawców, pracowników i całego zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w UE, EKES popiera je w ich ogólnym wydźwięku. Odniósł się do większości z nich w badaniu, opartym na kwestionariuszu, który został wysłany w 2003 roku do wszystkich (wówczas) 222 członków (2). Kwestionariusz został wypełniony przez 107 członków, co daje wskaźnik uzyskanych odpowiedzi na poziomie ok. 50 % (3).

2.2.2.1

Uzyskano podobną liczbę odpowiedzi z trzech grup EKES-u, 34 % odpowiedzi pochodziło od Grupy I (pracodawcy), 31 % od Grupy II (pracownicy) i 34 % od Grupy III (interesy różne).

2.2.2.2

Udział kobiet wśród członków EKES-u w momencie przeprowadzania badania wynosił 23 % (4).

2.2.2.3

Organizacje posiadające wśród swoich członków procentowo wysoki odsetek kobiet są prawdopodobnie lekko nadreprezentowane wśród respondentów. Mogło to doprowadzić do nieco zafałszowanego, „przyjaznego kobietom” ogólnego obrazu.

2.2.3

Kwestionariusz dotyczył kolejno rodzaju i charakteru reprezentowanej organizacji, jej struktur kierowniczych, reprezentacji w krajowych i międzynarodowych organizacjach i forach, obecności kobiet w takiej organizacji oraz polityk równouprawnienia płci.

2.2.4

Przeanalizowano ponadto istniejący materiał, zebrany podczas przesłuchania ekspertów na temat sytuacji i doświadczeń w Belgii, Hiszpanii i krajach skandynawskich, oraz przez członków EKES-u. Materiał ten dotyczył przede wszystkim związków zawodowych. Podobnie jak w rezolucji i raporcie Parlamentu faktyczne podstawy oceny w odniesieniu do pracodawców były słabe i nie dysponowano praktycznie żadnymi informacjami o innych organizacjach (5).

2.2.5

Przeprowadzone badanie i uwzględniony dodatkowy materiał wzmocniły początkowe wrażenie wywołanie rezolucją Parlamentu, że: a) baza statystyczna jest w rzeczywistości bardzo mała; jedynym wyjątkiem są związki zawodowe, ale w tym przypadku materiał nie oddaje odpowiednio pozytywnego rozwoju sytuacji w niedawnej przeszłości (6), oraz że b) trudne, jeżeli nie problematyczne, jest porównanie wniosków dotyczących różnych organizacji, np. organizacji zrzeszających osoby fizyczne (takich jak związki zawodowe) oraz organizacji, których członkami są organizacje (takie jak przedsiębiorstwa). Różnice organizacyjne (np. organizacji rolników czy MŚP) mogą wymagać różnych sposobów oceny istnienia zrównoważonej reprezentacji mężczyzn i kobiet. Należy także zauważyć, że mała reprezentacja kobiet w organach decyzyjnych nie musi być koniecznie dowodem braku polityk równouprawnienia w danej organizacji.

2.2.6

Jedna z uwag krytycznych wobec rezolucji PE dotyczyła faktu, że rezolucja ta skupia się jedynie na ilościowym aspekcie reprezentacji, ignorując aspekty jakościowe tworzenia polityk w organizacjach, w których kobiety odgrywają czasem ważniejszą rolę niż można by przypuszczać na podstawie ich formalnej reprezentacji. Dostrzegając niewątpliwe znaczenie wspomnianych aspektów jakościowych, EKES zdecydował się mimo to nie zajmować się nimi dogłębnie. Uwzględnił jednak reprezentację kobiet w organach przygotowujących polityki. Aspekty jakościowe tworzenia polityk w tym znaczeniu zasługują na większą uwagę ze strony grup interesów społecznych i gospodarczych, ich europejskich federacji, a także ze strony Parlamentu i Komisji Europejskiej.

2.2.7

Przyglądając się odnośnym politykom i praktycznym działaniom grup interesów społecznych i gospodarczych w UE, EKES postanowił przeanalizować polityki dotyczące reprezentacji w sposób zintegrowany (na szczeblu krajowym, europejskim — łącznie z dialogiem społecznym — oraz międzynarodowym).

2.2.7.1

W badaniu nie zostały uwzględnione europejskie rady zakładowe. Wymagałoby to przeprowadzenia oddzielnego badania, do czego lepiej przygotowane są inne struktury niż EKES (7).

2.2.8

Komitet odsyła do ram działań na rzecz równości mężczyzn i kobiet z 1 marca 2005 r. opracowanych przez ETUC, UNICE/UEAPME oraz CEEP, których jeden z czterech priorytetów polega na promowaniu kobiet w podejmowaniu decyzji.

2.3.1

Prawie połowa organizacji należąca do dwóch podstawowych rodzajów organizacji reprezentowanych w EKES-ie (różnego rodzaju organizacje patronackie z jednej strony oraz organizacje oparte na indywidualnym członkostwie z drugiej) posiada wysoki udział kobiet wśród swoich członków (40 % lub więcej). Jedynie 10 — 15 % znajduje się w kategorii niskiego udziału kobiet (0 — 19 %). Ogółem udział kobiet w reprezentowanych organizacjach wynosi 36 %. (Uwaga: jak zostało powiedziane wyżej odsetek kobiet wśród członków EKES-u w czasie badania wynosił 23 %).

2.3.2

Jeżeli kobiety są obecne w tych organizacjach, najczęściej można je znaleźć wśród osób odpowiedzialnych za tworzenie polityk, rzadziej w charakterze delegatów na kongres danej organizacji czy też w zespole kierowniczym, najrzadziej w zarządzie.

2.3.3

Jest to prawdopodobnie jedna z ważnych przyczyn stosunkowo niskiego udziału kobiet w EKES-ie, jako że wielu członków pochodzi z zarządów.

2.3.4

Organizacje posiadające wysoki poziom kobiet-reprezentatów w EKES-ie rekrutują je raczej spośród osób odpowiedzialnych za tworzenie polityki, albo też stosują innego rodzaju rozwiązania (np. mieszane), aniżeli wybierają takich reprezentantów wyłącznie spośród najwyższego wewnętrznego szczebla decyzyjnego.

2.3.5

Jeżeli chodzi o reprezentowanie na forach krajowych i międzynarodowych, preferowaną opcją są rozwiązania mieszane. W tym przypadku reprezentacja przez członka/ków zarządu zajmuje drugie miejsce.

2.3.6

Znaczna część organizacji reprezentowanych w EKES-ie nie uczestniczy w Komitecie na rzecz Dialogu Społecznego (około jedna czwarta). Spośród organizacji, które wchodzą w skład tego Komitetu, około jedna trzecia wybiera mieszaną formę reprezentacji lub wysyła przedstawicieli kierownictwa.

2.3.7

Jedną z polityk uzyskiwania bardziej zrównoważonej reprezentacji kobiet w organach decyzyjnych jest, zdaniem Parlamentu, tworzenie struktur dla kobiet wewnątrz organizacji. Jednocześnie Parlament zauważa, że struktury te często pozostają symbolicznym gestem lub odizolowanym forum dyskusyjnym. Zdaniem Parlamentu Europejskiego struktury takie nie powinny izolować kobiet od procesu decyzyjnego, ale raczej włączać je w ten proces i zapewniać im do niego większy dostęp. Komitet podziela ten punkt widzenia.

2.3.7.1

Parlament podkreśla również, że mentoring oraz tworzenie sieci przez kobiety w ramach organizacji są bardzo ważne z uwagi na przygotowywanie do funkcji kierowniczych.

2.3.8

Jedynie mniejszość (33 %) organizacji obecnych w EKES-ie, których reprezentanci odpowiedzieli na kwestionariusz, posiada osobną lub pomocniczą organizację dla członków płci żeńskiej. W prawie wszystkich przypadkach struktury te są reprezentowane na szczeblu zarządu tych organizacji, a około połowa z nich posiada inne możliwości wywierania wpływu w takich organizacjach. W 15 % przypadków personel tworzący politykę i członkowie płci żeńskiej stworzyły sieć; 4 % posiada oba rozwiązania (tj. osobne/pomocnicze organizacje i sieci).

2.3.8.1

Osobne organizacje i sieci można znaleźć przede wszystkim w organizacjach wchodzących w skład Grupy II (tzn. związków zawodowych): w 50 do 75 % z nich. W Grupie III ich udział waha się w granicach 19 — 39 %, a w Grupie I, gdzie zjawisko to jest znacznie mniej powszechne, pomiędzy 6 a 19 %. Organizacje pomocnicze nie są czymś niezwykłym w organizacjach rolników (33 %) i mówi się o ich istnieniu w około 10 % organizacji konsumenckich i ochrony zdrowia.

2.3.9

Jeżeli chodzi o politykę wspierania karier kobiet, a w szczególności przygotowywania ich do zajmowania stanowisk kierowniczych, 46 % respondentów odpowiedziało, że w ich organizacjach istnieje taka polityka. Najpopularniejsze polityki obejmowały szkolenia (26 %), rozwiązania dot. ułatwień w pracy/opieki nad dziećmi (22 %) oraz monitorowanie/ocenę (19 %). Jednakże zaledwie jedna czwarta organizacji posiada takie formy zwiększania możliwości kariery.

2.3.10

Zwracanie specjalnej uwagi na pracowników i personel płci żeńskiej wyraża się także poprzez zbieranie danych statystycznych dotyczących obecności kobiet w organizacji. Prawie połowa reprezentowanych organizacji (48 %) oświadczyła, że gromadzi takie dane, a większość z nich twierdzi, że uaktualnia je co roku (67 %).

2.3.10.1

Najbardziej aktywne w tym obszarze są wyraźnie organizacje z Grupy II (znacznie ponad 50 %), po nich — organizacje z Grupy III (z których około jedna trzecia jest aktywna na tym polu). Natomiast w organizacjach z Grupy I odsetek ten jest niski. Można tu zauważyć znaczną rozbieżność pomiędzy wskazanym niskim poziomem gromadzenia danych statystycznych (1 %) a zadeklarowanymi politykami wspierania karier (11 %).

2.3.11

W 75 % z 61 wspomnianych przypadków wdrażania polityk wspierania karier kobiet, respondenci oświadczyli, że przyniosły one wyniki. 40 organizacji posiada dział lub osobę odpowiedzialną za politykę równości płci. W połowie tych przypadków oznacza to równowartość jednego pełnego etatu.

2.3.11.1

Sukces polegający na wzroście liczby kobiet na wysokich stanowiskach odnotowano w 49 % przypadków, natomiast na wzroście liczby kobiet na stanowiskach związanych z tworzeniem polityk w 46 % przypadków.

2.3.12

Obecność polityk równouprawnienia w 68 % przypadków dotyczy związków zawodowych (Grupa II), w 25 % organizacji Grupy III i 5 % organizacji z Grupy I.

2.3.13

Pewna liczba organizacji (33 członków) stwierdziła, że pytania dotyczące polityk na rzecz promowania karier kobiet oraz uwzględniania problematyki płci ich nie dotyczą.

2.3.14

Stosunek liczby mężczyzn/kobiet reprezentujących organizacje w EKES-ie wydaje się być silnie powiązany ze stosunkiem liczby mężczyzn/kobiet wśród reprezentantów na poziomie międzynarodowym, natomiast w znacznie mniejszym stopniu wiąże się ze stosunkiem tej liczby w dialogu społecznym, a w ogóle nie łączy się z taką relacją w reprezentacji na forach krajowych.

2.3.15

Biorąc pod uwagę fakt, że respondenci z Grupy I określili stosunek reprezentacji mężczyzn do kobiet w ich organizacji na 70/30 %, ich stosunek liczby mężczyzn/kobiet w EKES-ie jest relatywnie wysoki (35 %) i znacznie wyższy niż odpowiednie wartości dla Grupy II (25 %, przy stosunku liczby mężczyzn/kobiet wśród członków organizacji wynoszącym 60/40 %) i Grupy III (odpowiednio 27 %, 65/35 %).

2.3.16

Z badania wynika, że stosunek liczby mężczyzn do kobiet w kierownictwie organizacji w dużym stopniu determinuje obecność męskich/żeńskich reprezentantów w EKES-ie (por. pkt 2.3.2 i 2.3.3 powyżej). Parlament wezwał „partnerów społecznych” (grupy interesów społecznych i gospodarczych) do dokonania przeglądu swoich mechanizmów reprezentacji i procedur wyboru, postawienia zrównoważonej reprezentacji kobiet i mężczyzn w centrum uwagi oraz zapisania tego w statutach swoich organizacji (8).

2.3.16.1

W badaniu EKES zajął się rodzajem procedur rekrutacji kierownictwa z uwagi na stosunek liczby mężczyzn/kobiet w zarządach. Najbardziej niekorzystna dla kobiet okazała się kooptacja, a następnie desygnacja przez organizacje stowarzyszone. Procedury ocenione przez respondentów jako bardziej pozytywne zostały wspomniane przez nich zbyt rzadko, by można było je traktować jako solidną podstawę do sformułowania wniosków.

2.3.17

Odnosząc średni stosunek reprezentacji mężczyzn/kobiet w organach decyzyjnych do różnych polityk mających na celu wzmocnienie karier kobiet, został wysnuty wniosek, że jedynie wartości docelowe zdają się prowadzić do mocnej reprezentacji kobiet. Podwójne kandydatury czy kwoty (które zajmują dużo miejsca w politycznych dyskusjach partii politycznych UE) rzadko były wymieniane przez respondentów.

11.4.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 88/37

1.1

Celem omawianych wniosków jest rozszerzenie mandatu Europejskiego Centrum Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii (EUMC) oraz utworzenie Agencji Unii Europejskiej ds. Praw Podstawowych zgodnie z decyzją Rady Europejskiej z 13 grudnia 2003 r.

1.2

Zasadnicza różnica pomiędzy istniejącym prawodawstwem a przedstawianymi wnioskami polega na tym, że wnioski te rozszerzają zakres przepisów poza uregulowania uznawane obecnie przez ONZ, MOP oraz Radę Europy, obejmując — obok rasizmu i ksenofobii — wszystkie dziedziny praw podstawowych wymienione w Karcie, nie naruszając przy tym kompetencji Wspólnoty w tych dziedzinach, które zostały już objęte działaniem innych agencji.

1.3

Agencja zajmować się będzie prawami podstawowymi w dziedzinie wykonywania prawa unijnego w Unii i państwach członkowskich oraz w tych krajach kandydujących i potencjalnych krajach kandydujących, które współuczestniczą w działalności agencji. Ponadto Komisja może skierować do agencji wniosek o przedstawienie informacji i analizy na temat krajów trzecich, z którymi Wspólnota zawarła porozumienia o stowarzyszeniu lub porozumienia zawierające postanowienia dotyczące przestrzegania praw człowieka, lub z którymi rozpoczęła lub planuje rozpoczęcie negocjacji dotyczących tego rodzaju porozumień.

1.4

Celem Agencji jest zapewnianie pomocy oraz wiedzy fachowej w zakresie praw podstawowych odpowiednim instytucjom, organom, biurom i agencjom Wspólnoty i państw członkowskich wykonującym prawo wspólnotowe, aby zagwarantować pełne przestrzeganie praw podstawowych poprzez wsparcie przy podejmowaniu środków lub określaniu linii działania w ramach ich kompetencji.

1.5

W ramach omawianych obszarów tematycznych Agencja, ciesząc się zupełną niezależnością, będzie gromadzić i oceniać dane dotyczące praktycznego wpływu środków unijnych na prawa podstawowe i na dobre praktyki w zakresie przestrzegania i promowania tych praw, wydawać opinie na temat postępów w zakresie polityki praw podstawowych, popularyzować wszelkie teksty i instrumenty prawne, do których odnosi się UE oraz promować dialog ze społeczeństwem obywatelskim, jak również koordynować i budować kontakty z różnymi podmiotami działającymi na polu praw podstawowych. Agencja nie będzie posiadać możliwości rozpatrywania skarg.

1.6

Omawiany wniosek nadaje Agencji prawo prowadzenia działalności w dziedzinach wymienionych w Tytule VI Traktatu o Unii Europejskiej.

2.1

Komitet przyjmuje z zadowoleniem decyzję Rady Europejskiej o utworzeniu Agencji Unii Europejskiej ds. Praw Podstawowych (zwanej dalej „Agencją”) w celu udoskonalenia realizacji unijnych zasad i praktyk zapisanych w art. 6 TUE. Stworzy to mechanizm monitorowania praw podstawowych w Unii, który będzie mógł poprawić koordynację polityk dotyczących praw podstawowych prowadzonych przez poszczególne państwa członkowskie. Wniosek Komisji zawiera wiele treści, które Komitet przyjmuje z zadowoleniem, a w szczególności:

2.2

Komitet z zadowoleniem przyjmuje punkt 2 preambuły do proponowanego rozporządzenia, uznający zakres obowiązujących praw ochrony obywateli UE i osób nie będących jej obywatelami na terenie Unii. W preambule stwierdza się mianowicie: „Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej potwierdza prawa wynikające zwłaszcza z tradycji konstytucyjnych i zobowiązań międzynarodowych wspólnych Państwom Członkowskim, z Traktatu o Unii Europejskiej, Traktatów wspólnotowych, europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Kart Społecznych przyjętych przez Wspólnotę i Radę Europy oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka”.

Komitet uznaje potrzebę zachowania równowagi między bezpieczeństwem — w szczególności działaniami wymierzonymi przeciwko terroryzmowi — a ochroną i propagowaniem praw człowieka i podstawowych wolności na terytorium Unii. Niektóre z nowych rozwiązań antyterrorystycznych przyjętych przez państwa członkowskie po zamachu z 11 września i ostatnich atakach w Madrycie i Londynie mogą stanowić zagrożenie dla praw człowieka i podstawowych wolności. Jednakże jedną z największych słabości europejskiej współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa jest fakt, że polityka ta pozostaje poza kompetencjami Wspólnoty i jest sporządzana przede wszystkim w ramach współpracy międzyrządowej (trzeci filar UE). Rola Unii Europejskiej jest zatem bardzo ograniczona. Powoduje to brak przejrzystości w procesie decyzyjnym z uwagi na wykluczenie z niego Parlamentu Europejskiego i Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Poszerzenie kompetencji nowej agencji, aby obejmowały one działania w trzecim filarze UE (Tytuł VI TUE) stanowiłoby kluczowy element zachowania równowagi między ideami wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w politykach UE (1).

2.3

Komitet uznaje wiedzę fachową oraz mechanizmy kontrolne funkcjonujące w ramach Rady Europy w dziedzinie praw człowieka i podstawowych wolności, włącznie z egzekwowalnymi prawami socjalnymi zapisanymi w zmienionej Europejskiej Karcie Społecznej. Uznajemy także kompetencje Rady Europy i jej Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w zakresie walki z naruszeniami praw człowieka zgodnie z różnorodnymi konwencjami i prawem międzynarodowym, gdzie Agencja nie posiada takich kompetencji. Bardziej energiczna koordynacja i współpraca pomiędzy Agencją a Radą Europy ma zatem ogromne znaczenie. Agencja, podobnie jak Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, musi odwoływać się w swoich opiniach i orzeczeniach do tekstów międzynarodowych jeśli chodzi o interpretację i zastosowanie prawa pierwotnego i wtórnego UE.

Komitet ponawia swój wniosek, aby UE podpisała Europejską Konwencję Praw Człowieka i zrewidowaną Kartę Społeczną Rady Europy po uzyskaniu przez UE niezbędnych kompetencji.

2.4

Komitet jest poważnie zaniepokojony faktem, że wniosek nie promuje ani nie wspiera szerszej reprezentacji zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w zarządzie ani forum praw podstawowych (zwanym dalej „forum”) nowej agencji. Jest to sprzeczne z białą księgą dotyczącą sprawowania rządów w Europie, która stwierdza, że społeczeństwo obywatelskie odgrywa ważną rolę w artykułowaniu trosk obywateli i zapewnianiu usług spełniających potrzeby ludzi i że społeczeństwo obywatelskie w coraz większym stopniu dostrzega, iż Europa stanowi dobrą platformę dla zmiany kierunków polityki i przemian społeczeństwa. Stwarza to prawdziwe możliwości poszerzenia debaty nad rolą Europy. Jest to szansa na większe zaangażowanie obywateli w osiąganie celów Unii oraz zapewnienie im sformalizowanego kanału przekazu opinii, krytyki i protestów  (2).

2.5

Członkami zarządu i forum nie powinni być wyłącznie prawnicy i pracownicy naukowi. W ich skład powinni wchodzić ludzie reprezentujący różne środowiska, a w szczególności organizacje pozarządowe, partnerów społecznych, organizacje kulturalne, religijne i humanistyczne, które popierają i bronią praw podstawowych grup społecznie wykluczonych i upośledzonych w naszym społeczeństwie.

3.1.1

Można argumentować, że samo zastosowanie art. 308 TWE w połączeniu z decyzją Rady przyjętą na podstawie tytułu VI może nie być wystarczające dla zapewnienia Agencji kompetencji w obszarach objętych prawem UE. Art. 308 TWE nadaje Wspólnocie (a nie Unii) prawo do jednomyślnego podejmowania działań niezbędnych do osiągnięcia jednego z celów Wspólnoty w sytuacji, gdy TWE nie przewidział kompetencji do działania wymaganego w tym celu. Ogólnym celem Wspólnoty jest dbałość o to, by jej własne działania w pełni respektowały i chroniły podstawowe prawa człowieka, ale Traktat nie ustanawia w tym celu żadnych konkretnych uprawnień.

3.1.2

Proponowana decyzja Rady ma zatem nadać Agencji uprawnienia pozwalające jej na prowadzanie działalności w dziedzinach określonych w tytule VI Traktatu o Unii Europejskiej.

3.1.3

Komitet pragnie podkreślić, że ochrona i propagowanie praw człowieka należą do wspólnych wartości i celów Unii, zgodnie ze sformułowaniem art. 6 ust. 4 TUE, który stanowi: „Unia zapewnia sobie środki niezbędne do osiągnięcia swych celów i prowadzenia swych polityk”. Komitet zwraca się zatem do Rady o zapewnienie kompetencjom Agencji możliwie najsolidniejszych podstaw prawnych zgodnie z art. 6 ust. 4, by umożliwić jej dysponowanie środkami niezbędnymi do wypełniania swych zadań.

3.2.1

Komitet zaleca dodanie w art. 2 dotyczącym celu agencji zdania mówiącego, że jednym z celów Agencji jest formułowanie zaleceń, z których mogą korzystać instytucje, organy, biura i agencje Wspólnoty i państw członkowskich przy podejmowaniu działań i określaniu linii działania w zakresie praw podstawowych i informowanie o możliwościach złożenia odwołania i powództwa sądowego, celem zagwarantowania prawa osobom lub grupom dyskryminowanym przez prawodawstwo lub praktyki krajów, które nie respektują zasad państwa prawa. Agencja powinna sporządzać roczny raport na temat wprowadzania praw podstawowych w UE i raporty okresowe w ramach stosunków z instytucjami międzynarodowymi, szczególnie w dziedzinie handlu i pomocy rozwojowej, oraz w ramach umów o stowarzyszeniu i umowy z Kotonu.

3.2.2

Komitet zaleca ponadto wprowadzenie możliwości zwracania się do agencji przez Parlament Europejski, Radę czy Komisję o sporządzanie sprawozdań oceniających zgodność nowych proponowanych przepisów i polityk unijnych (łącznie z polityką zewnętrzną, m.in. dotyczącą handlu z krajami rozwijającymi się) z kartą praw podstawowych, przy zachowaniu prawa Agencji do inicjowania ocen zgodności na dowolny temat związany z proponowanymi przepisami unijnymi, w porozumieniu z jej władzami lub na ich wniosek.

3.3.1

Z informacji uzyskanych w trakcie konsultacji wynika, że 90 % ich uczestników oczekuje gwarancji, że Agencja nie straci z pola widzenia walki z rasizmem i ksenofobią. Z zadowoleniem przyjmujemy zatem zawartą w art. 5 ust. 1 lit. b) propozycję Komisji, by Agencja zawsze uwzględniała walkę z rasizmem i ksenofobią w obszarach tematycznych swojej działalności ustanowionych w wieloletnich ramach działania.

3.3.2

Komitet jest jednak zdania, że w celu utrzymania walki z rasizmem i ksenofobią w głównym nurcie działalności Agencji zgodnie z postanowieniem art. 5 ust. 1 lit. b) należy powołać w ramach zarządu specjalny komitet ds. rasizmu i ksenofobii, który będzie określał kierunki tej działalności i przyznawał na nią odpowiednie środki.

3.6.1

Komitet jest zaniepokojony faktem, że wniosek nie promuje ani nie wspiera szerszej reprezentacji zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w forum. W organie tym powinny być silnie reprezentowane zainteresowane strony, takie jak organizacje pozarządowe, partnerzy społeczni, organizacje kulturalne, religijne i humanistyczne, zajmujące się obroną praw człowieka. Komitet zaleca, by przedstawiciele zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego stanowili co najmniej 1/3 członków forum.

3.6.2

We wniosku Komisji proponuje się, by przewodniczącym forum był dyrektor Agencji. Forum powinno jednak stanowić gremium doradcze dla całego zarządu, a nie tylko dyrektora. Dlatego też kierować nim powinien przewodniczący zarządu, co zapewni ścisłe powiązanie między obydwoma tymi organami.

3.6.3

Specjalistyczna wiedza dostępna dzięki istniejącej sieci niezależnych ekspertów zajmujących się prawami człowieka i prawami podstawowymi nie powinna pozostawać niewykorzystana. Komitet zaleca włączenie do forum reprezentacji sieci niezależnych ekspertów.

3.7.1

Dla zapewnienia niezależności Agencji konieczne jest stworzenie mechanizmów gwarantujących — w miarę możności — zgodność z tzw. zasadami paryskimi ONZ dotyczącymi krajowych instytucji praw człowieka. Komitet zaleca zatem nadanie przepisowi art. 15 ust. 1, który stanowi: „Agencja, realizując zadania, jest całkowicie niezależna”, następującego brzmienia:

„Agencja jest całkowicie niezależna w wykonywaniu swych zadań zgodnie z zasadami paryskimi ONZ dotyczącymi krajowych instytucji praw człowieka.”

3.8.1

Komitet zaleca zatem dodanie przed art. 19 ust. 1 następującej klauzuli:

„1a. Agencja otrzymuje od Unii wystarczające finansowanie umożliwiające jej wypełnianie swych zadań w całym rocznym cyklu budżetowym. Agencja może w drodze wyjątku występować o dodatkowe środki na realizację zadań specjalnych lub dodatkowych, nieprzewidzianych w rocznym budżecie.”

11.4.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 88/41

1.1

Od dziesięciu — piętnastu lat zainteresowanie instytucji europejskich dialogiem ze społeczeństwem obywatelskim, w szczególności ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim na szczeblu europejskim, ciągle wzrasta. Uznały one bowiem, że bez wysłuchania obywateli, bez uczestnictwa i zgody osób, których dotyczą decyzje wspólnotowe, nie można prowadzić skutecznej polityki.

1.2

Doświadczenie i wiedza podmiotów społeczeństwa obywatelskiego, dialog prowadzony między nimi, a także z władzami i instytucjami publicznymi na wszystkich płaszczyznach, negocjacje i poszukiwanie zbieżności, a nawet konsensusu, pozwalają na wypracowanie wniosków, w których przeważa interes ogólny. Jakość i wiarygodność decyzji politycznych także na tym zyskują, ponieważ poprawia to zrozumienie i szersze akceptowanie tych decyzji przez obywateli.

1.2.1

Zapewniając obywatelom możliwość udziału — w ramach zaangażowania indywidualnego i zbiorowego — w zarządzaniu sprawami publicznymi poprzez działalność zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego, demokracja uczestnicząca uzupełnia demokrację przedstawicielską oraz wzmacnia legitymizację demokratyczną Unii Europejskiej.

1.3

Warto tu przypomnieć i podkreślić, że Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny, ze względu na swój skład i rolę oraz zadania przyznane mu w traktatach, jest od momentu powstania w pełni zaangażowany w demokrację uczestniczącą na szczeblu europejskim i jest jej najstarszym uczestnikiem.

1.4

„Prawo uczestnictwa”, którego domagało się społeczeństwo obywatelskie i organizacje od dawna aktywnie działające na płaszczyźnie europejskiej, nabiera obecnie szczególnego znaczenia. Wyzwania, przed jakimi stoi Unia Europejska, wymagają bowiem mobilizacji wszystkich podmiotów lokalnych i ich przedstawicieli.

1.5

Wymóg ten został dostrzeżony między innymi przez Radę Europejską na posiedzeniu w Lizbonie w dniach 23 i 24 marca 2000 r., w związku z wdrażaniem strategii lizbońskiej (1) i ponownie przez nią podkreślony podczas posiedzenia w dn. 22-23 marca 2005 r., w kontekście ożywiania wspomnianej strategii (2).

1.6

W Białej księdze w sprawie sprawowania rządów w Europie (3) z lipca 2001 r. Komisja uznaje udział społeczeństwa obywatelskiego w opracowywaniu i wdrażaniu polityk Unii za jedną z podstawowych zasad dobrego sprawowania rządów i jednocześnie jedną z priorytetowych dziedzin działania na rzecz odnowy metody wspólnotowej i poprawy demokratycznego funkcjonowania instytucji.

1.7

Zasada demokracji przedstawicielskiej została także zapisana w art. I-47 Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy  (4) . W tym względzie, nie zważając na niepewny przebieg procesu ratyfikacji traktatu konstytucyjnego, instytucje UE muszą kierować się tą logiką i ustanowić rzeczywistą demokrację uczestniczącą. Aby mogła ona spełnić wymogi związane z nowoczesnym europejskim sprawowaniem rządów, należy wprowadzić instrumenty, które obywatelom europejskim, a zwłaszcza zrzeszającym ich organizacjom, umożliwią prowadzenie debat, konsultacje i rzeczywisty wpływ na rozwój Unii i tworzeniu jej polityk w ramach prawdziwego, uporządkowanego dialogu obywatelskiego ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim.

1.8

Jeśli chodzi o Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES), to działa on aktywnie na rzecz rozwoju demokracji uczestniczącej, we współpracy z innymi instytucjami Unii i organizacjami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie.

1.8.1

W październiku 1991 r. EKES zorganizował pierwszy Konwent na temat roli i wkładu organizacji społeczeństwa obywatelskiego w integrację europejską i od tego czasu wydał kilka opinii, które wpisują się w perspektywę rozwoju i polepszenia uporządkowanego dialogu między organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i instytucjami europejskimi (5)  (6).

2.1

Podmiotami dialogu obywatelskiego na płaszczyźnie europejskiej są organizacje, które reprezentują konkretne lub ogólne interesy obywateli. Z tej racji, europejskie organizacje partnerów społecznych mają oczywiste powołanie do uczestniczenia w dialogu obywatelskim. Dialog społeczny jest doskonałym przykładem praktycznego wdrażania demokracji uczestniczącej. Należy jednak podkreślić zasadniczą różnicę pomiędzy dialogiem społecznym a dialogiem obywatelskim. Europejski dialog społeczny jest jasno określony tak w zakresie uczestników, jak i celów i procedur, a europejscy partnerzy społeczni posiadają kompetencje quasi-legislacyjne (8). Specyfika dialogu społecznego wynika ze szczególnych upoważnień i kompetencji jego uczestników, którzy działają w sposób niezależny.

2.2

Na szczeblu europejskim organizacje te mają różnorodne formy i określenia, z których najpopularniejsze to stowarzyszenia, federacje, fundacje, fora i sieci (9). Często te różne formy są umieszczane w jednej kategorii „organizacji pozarządowych”, która w rzeczywistości obejmuje wszystkie rodzaje niezależnych struktur prowadzących działalność niezarobkową. Okazuje się też, że duża liczba organizacji europejskich posiada też struktury na skalę międzynarodową.

2.3

Te europejskie organizacje koordynują działalność swoich członków i podmiotów stowarzyszonych w różnych Państwach Członkowskich, a nawet w skali ponadpaństwowej. Ponadto coraz częściej łączą się one, tworząc sieci europejskie np. w dziedzinie społecznej, środowiska naturalnego, praw człowieka, rozwoju, konsumpcji czy gospodarki społecznej.

2.4

Aby zbadać zasięg europejskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego i sposób, w jaki one działają, w Załączniku do niniejszej opinii zamieszczono przegląd organizacji, federacji i sieci o największym znaczeniu w różnych sektorach zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego na szczeblu europejskim, z wyjątkiem organizacji społeczno-zawodowych. W dokumencie wyszczególniono około dwadzieścia odrębnych sektorów.

2.4.1

Przegląd ten odzwierciedla coraz silniejszą tendencję do tworzenia struktur europejskiego zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego i zróżnicowanie w samej strukturze zainteresowanych organizacji: mogą one składać się wyłącznie z organizacji krajowych — a nawet w pewnych przypadkach organizacji regionalnych i lokalnych — reprezentujących dany sektor; ich członkami mogą być organizacje zarówno europejskie jak i krajowe, a także osoby fizyczne i prawne wszystkich szczebli. Łączenie organizacji w sieci następuje zazwyczaj według dwóch schematów: sieć składa się z organizacji europejskich danego sektora lub skupia organizacje krajowe i europejskie.

2.5

Jest sprawą oczywistą, że pewna liczba europejskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego, a nawet pewne organizacje lub sieci narodowe, dysponują doświadczeniem i wiedzą, które upoważniają je do domagania się prawa do udziału w procesach konsultacyjnych przy kształtowaniu polityk Unii. Jednakże równie oczywiste jest, że ze względu na brak obiektywnych kryteriów oceny, reprezentatywność europejskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego, innych niż organizacje partnerów społecznych, jest często poddawana w wątpliwość. Środowisko stowarzyszeń postrzegane jest jako zbyt rozczłonkowane, gdyż często podzielone jest na szereg organizacji reprezentujących indywidualne interesy swoich członków zamiast interesu ogólnego, a także jako niedostatecznie przejrzyste. Ponadto wiele osób uważa, że jest on w rzeczywistości niezdolny do odgrywania roli w procesie kształtowania polityk i przygotowywania decyzji.

3.1

EKES podkreślał wielokrotnie, że jedynie jasno określona reprezentatywność może nadawać podmiotom społeczeństwa obywatelskiego prawo do efektywnego udziału w procesie kształtowania polityk i przygotowywania decyzji wspólnotowych.

3.1.1

Oprócz podstawowej zasady demokratycznej wymóg reprezentatywności jest również odpowiedzią na wysiłki zmierzające do zapewnienia większej czytelności i zwiększenia wpływu organizacji społeczeństwa obywatelskiego na płaszczyźnie europejskiej.

3.1.2

W tej perspektywie EKES opracował kryteria reprezentatywności, które zebrał po raz ostatni w opinii z dnia 20 marca 2002 r. dotyczącej Białej Księgi w sprawie sprawowania rządów w Europie (10). Aby organizacja europejska mogła zostać uznana za reprezentatywną, powinna spełniać dziewięć kryteriów:

3.1.3

EKES zaproponował w tej samej opinii, aby „kryteria te były przedmiotem dyskusji z instytucjami i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego jako podstawa przyszłej współpracy”.

3.2

Aby uniknąć nieporozumień co do zakresu stosowania kryteriów reprezentatywności określonych w niniejszej opinii, wydaje się konieczne, aby wprowadzić wyraźne rozróżnienie między „konsultacją”, zasadniczo otwartą dla wszystkich organizacji posiadających wiedzę w danej dziedzinie, a „uczestnictwem”, jako określoną możliwością zaoferowaną organizacji formalnego i aktywnego udziału w zbiorowym procesie podejmowania decyzji, w ogólnym interesie Unii i jej obywateli. Proces ten, który opiera się na demokratycznych zasadach, pozwala organizacjom społeczeństwa obywatelskiego na rzeczywiste uczestnictwo w kształtowaniu polityk i przygotowywaniu decyzji dotyczących zmian i przyszłości UE oraz wspomnianych polityk (11).

3.2.1

Nawet jeżeli może się wydawać, że podział ten ma głównie charakter teoretyczny, należy go uznać za trafny, jako że reprezentatywność stanowi warunek wstępny uczestnictwa o tyle, o ile nadaje mu legitymizację. W procesie konsultacji celem jest wysłuchanie poglądów i zgromadzenie doświadczeń podmiotów społeczeństwa obywatelskiego, bez nakładania uprzednich warunków. Konsultacje pozostają jednak bardzo istotnym składnikiem dialogu obywatelskiego.

3.3

W Białej Księdze w sprawie sprawowania rządów w Europie, o której mowa powyżej, Komisja zamierzała opracować dla niektórych sektorów, w których zakorzeniona jest praktyka konsultacji, normy partnerstwa wykraczające poza minimalne normy konsultacji stosowane do wszystkich jego służb. Komisja uwarunkowała jednak zawarcie takich układów gwarancjami ze strony organizacji społeczeństwa obywatelskiego co do otwartości i reprezentatywności, lecz nie poruszała kwestii kryteriów, które miałyby być stosowane.

3.4

Komunikat z dnia 11 grudnia 2002 r. (12) ustanawiający ogólne zasady i minimalne normy mające zastosowanie w odniesieniu do konsultacji podejmowanych przez Komisję z zainteresowanymi stronami rozróżnia natomiast konsultacje „otwarte”, w ramach podejścia ogólnego i nikogo nie wykluczającego, i konsultacje „ukierunkowane”, w ramach których zainteresowane strony i strony, których konsultacje dotyczą (grupy docelowe), są wyraźnie określone na podstawie kryteriów wyboru, które — zgodnie z komunikatem — muszą być „odpowiednio ustalone” i „przejrzyste”. Niemniej jednak żadne kryterium nie zostało w tekście określone.

3.4.1

W tym samym komunikacie Komisja podkreśla znaczenie, jakie przywiązuje do wkładu reprezentatywnych organizacji europejskich, lecz również odsyła do prac przeprowadzonych przez EKES w kwestii kryteriów reprezentatywności, w odniesieniu do wyboru organizacji mogących uczestniczyć w dialogu.

3.5

Jako że traktat nicejski wzmacnia rolę EKES-u jako uprzywilejowanego pośrednika między społeczeństwem obywatelskim a instancjami decyzyjnymi Unii, Komitet w większym stopniu jest odpowiedzialny za:

3.6

Należy jednak podkreślić, że niniejsza opinia nie dotyczy:

3.7

W związku z powyższym, opracowanie niniejszej opinii wpisuje się przede wszystkim w perspektywę nadania większej przejrzystości i racjonalizacji stosunków między EKES-em a europejskimi organizacjami i sieciami społeczeństwa obywatelskiego, zaś celem opinii jest zapewnienie dialogowi ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim większej wiarygodności poprzez wzmocnienie legitymizacji tych organizacji i sieci.

3.7.1

Wspomniana perspektywa wpisuje się z kolei w ramy dalszego wdrażania wzmocnionego i uporządkowanego dialogu ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim Europy jednocześnie:

3.8

Opinia ta może również:

3.9

W tym kontekście EKES podkreśla, że ustanowienie systemu akredytacji organizacji społeczeństwa obywatelskiego przy instytucjach europejskich ma zarówno zalety, jak i wady. Niniejsza opinia nie stanowi jednak dla EKES-u odpowiednich ram do wypowiadania się na temat wartości takiego systemu. Uważa jednak, że istnieje ścisły związek między tą kwestią a problemem reprezentatywności, a zatem powinny one zostać zbadane równolegle w ramach szeroko zakrojonej debaty łączącej wszystkie zainteresowane strony, instytucje europejskie i organizacje społeczeństwa obywatelskiego.

4.1

Świadom, że ukazuje jedynie część rozbieżności i zmian zawartych w terminie „organizacje społeczeństwa obywatelskiego”, EKES podjął inicjatywy i wdrożył reformy, które mają zapewnić jak najszerszą reprezentatywność organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

4.2

Dlatego też do swoich struktur i prac włącza — pod różnymi postaciami i w coraz większym zakresie — między innymi organizacje i sieci europejskie społeczeństwa obywatelskiego, które nie są lub jeszcze nie są bezpośrednio reprezentowane w Komitecie, chociaż stowarzyszenie takie nie opiera się na wyraźnie określonych kryteriach reprezentatywności.

4.2.1

W ten sposób każda z trzech Grup  (14) EKES-u uznaje organizacje europejskie, nadając im status organizacji uznanej. Z reguły członkowie Komitetu są bezpośrednio lub pośrednio powiązani z tymi organizacjami, lecz nie stanowi to warunku koniecznego.

4.2.2

Na poziomie sekcji  (15) organizacje europejskie, które mogą wnieść rzeczywisty wkład w przygotowywanie opinii, są często angażowane w prace Komitetu. Są one informowane o bieżących pracach, przedstawiają uwagi i mogą być reprezentowane przez ekspertów oraz brać udział w organizowanych przesłuchaniach i konferencjach.

4.2.3

EKES organizuje konferencje, seminaria, przesłuchania itp. na tematy przekrojowe, na przykład ostatnio dotyczyły one strategii lizbońskiej, zrównoważonego rozwoju i perspektyw finansowych na lata 2007 — 2013; należy również wspomnieć o spotkaniach w sprawie śledzenia przebiegu prac Konwentu Europejskiego (16).

4.2.3.1

Uczestnicy wywodzący się z organizacji społeczeństwa obywatelskiego są wybierani w sposób pragmatyczny na podstawie propozycji grup, członków EKES-u, sekcji lub Sekretariatu. Wspomniane posiedzenia są również otwarte dla przedstawicieli organizacji społeczeństwa obywatelskiego, które wyrażą zainteresowanie udziałem.

4.3

Kolejny etap tej współpracy został zapoczątkowany wraz z utworzeniem w 2004 r. Grupy Łącznikowej między EKES-em a przedstawicielami głównych sektorów europejskiego zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego. Liczy ona obecnie — oprócz dziesięciu przedstawicieli EKES-u (w tym Przewodniczącej EKES-u oraz Przewodniczących trzech Grup i sześciu sekcji) — czternastu członków pochodzących z głównych organizacji i sieci czynnie działających w sektorach reprezentowanych w Grupie Łącznikowej, bez względu na fakt, czy chodzi o organizacje posiadające status organizacji uznanej.

4.3.1

Do zadań Grupy Łącznikowej należy zapewnienie po pierwsze skoordynowanego podejścia EKES-u do europejskich organizacji i sieci społeczeństwa obywatelskiego, a po drugie nadzorowanie realizacji wspólnie podjętych inicjatyw.

4.4

Taka sytuacja świadczy o pragmatycznym podejściu stosowanym dotychczas przez EKES, które w ujęciu ogólnym odzwierciedla otwarte i nikogo nie wykluczające podejście w ramach stopniowej strukturyzacji jego stosunków z europejskimi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego. Natomiast jeżeli chodzi o przyznanie statusu organizacji uznanej lub konsultacje sektorowe prowadzone przez sekcje, podejście jest o wiele bardziej ukierunkowane.

4.5

W tym względzie sprawozdanie końcowe grupy ad hoc ds. zinstytucjonalizowanej współpracy z europejskimi organizacjami i sieciami społeczeństwa obywatelskiego z dnia 10 lutego 2004 r. podkreśla, że „kwestia reprezentatywności zasługuje bezsprzecznie na dużą uwagę”, lecz „nie może ona stanowić przeszkody dla wszelkich działań nowatorskich” i zaleca „roztropność w kwestii, która nie wyklucza ostrożności, lecz zaleca otwartość i pragmatyzm”.

5.1

Oczywiście kryteria określone przez EKES w opinii dotyczącej Białej księgi w sprawie sprawowania rządów w Europie nie są przywoływane w sposób jednakowo precyzyjny. Dlatego też wydaje się konieczne, aby sprecyzować ich znaczenie i zakres, aby stały się one wymierne i możliwe do stosowania w praktyce.

5.2

W związku z tym, EKES uważa, że należy wdrożyć jasną, jednolitą i prostą procedurę oceny reprezentatywności europejskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego, jednocześnie unikając złożonych i kontrowersyjnych kwestii.

5.3

Procedura ta powinna umożliwić przeprowadzenie analizy kryteriów w sposób dostosowany do struktury i metod działania obowiązujących w organizacjach europejskich. Powinna również opierać się na udziale samych organizacji w przedmiotowym procesie oceny. EKES nie zamierza w żaden sposób ograniczać autonomii tych organizacji.

5.4

Dlatego też procedura ta powinna opierać się na następujących zasadach:

5.5

Proponuje się, aby procedura oceny opierała się na trzech następujących podstawach:

5.5.1

Dwie pierwsze podstawy oceny są precyzyjne i odnoszą się do struktury właściwej dla każdej organizacji. Oferują one zatem odpowiednie możliwości dokonania stosunkowo obiektywnej oceny reprezentatywności organizacji, zachowując przy tym dynamikę społeczeństwa obywatelskiego. Trzecia płaszczyzna jest bardziej złożona.

5.6

EKES uważa, że proponowane rozwiązanie nie stanowi żadnego szczególnego obciążenia lub ograniczenia dla organizacji, o których mowa, lecz wymaga przejrzystości, jeżeli chodzi o struktury i metody działania. Przejrzystość stanowi zresztą podstawową zasadę demokratyczną leżącą w interesie ogółu, gdyż pozwala różnym grupom interesu występującym w społeczeństwie oraz indywidualnie obywatelom, a także władzom publicznym na zaznajomienie się ze strukturami i działalnością organizacji oraz sformułowanie własnej oceny w tej kwestii.

5.7

W oparciu o te zasady i podstawy oceny EKES powinien być w stanie opracować procedurę pozwalającą na ocenę reprezentatywności europejskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Procedurę tę można by zastosować poprzez wdrożenie specjalnego instrumentu oceny we współpracy, przede wszystkim, z Grupą Łącznikową z europejskimi organizacjami i sieciami społeczeństwa obywatelskiego.

6.1

EKES uważa, że istnieje bezpośredni i ścisły związek między kryteriami, które zaproponował wcześniej, a statutami europejskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

6.2

Zasadniczo wszystkie organizacje aktywne na płaszczyźnie europejskiej, na mocy prawa lub faktycznie, powinny posiadać regulamin (17).

6.3

Zgodnie z kryteriami, które EKES opracował wcześniej (18), oraz w celu zapewnienia im zdolności działania, statut organizacji europejskiej powinien określać:

6.4

Wobec braku prawodawstwa europejskiego w tej kwestii każda organizacja przyjmuje indywidualnie swój statut w ramach obowiązujących przepisów prawa krajowego (19).

6.4.1

W tym względzie należy przypomnieć, że w 1991 r. (20) Komisja Europejska przedstawiła projekt prawodawczy umożliwiający ustanowienie „stowarzyszeń europejskich”. Dokument ten miał na celu utworzenie formy prawnej, która byłaby właściwa dla stowarzyszeń posiadających organizacje członkowskie w wielu Państwach Członkowskich, na wzór systemu funkcjonującego w odniesieniu do spółek akcyjnych i spółdzielni. Konkretne przepisy znajdujące się we wniosku są zbieżne z rozwiązaniami zaproponowanymi powyżej w odniesieniu do treści statutu.

6.4.2

Wniosek ten, na temat którego EKES wypowiedział się pozytywnie (21), został zablokowany ze względu na sprzeciw niektórych Państw Członkowskich, a teraz został nawet wycofany przez Komisję. EKES jest jednak nadal przekonany, że statut taki jest niezbędnym instrumentem potwierdzającym prawo do stowarzyszania się, które stanowi jedną z wolności podstawowych zapisanych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej oraz wyraz obywatelstwa UE. EKES uważa ponadto, że zasady wymienione w art. I-47 traktatu konstytucyjnego powinny stanowić bodziec do ponownego rozpatrzenia tej sprawy.

6.4.3

W związku z tym EKES opowiada się ponownie za stworzeniem europejskiego statutu stowarzyszeń ponadnarodowych, analogicznie do statutu europejskich partii politycznych, który wszedł w życie w listopadzie 2003 r. (22), co wpisuje się również w logikę propozycji sformułowanych w niniejszej opinii.

6.5

Tym niemniej należy jednak wyjść z założenia, że to organizacje członkowskie muszą zapewnić — poprzez zastosowanie odpowiednich mechanizmów i procedur — kontrolę statutu i jego zastosowania w ramach wewnętrznych demokratycznych procesów decyzyjnych właściwych dla danej organizacji.

6.6

Aby zapewnić rzeczywistą przejrzystość funkcjonowania organizacji europejskich społeczeństwa obywatelskiego należy podawać do wiadomości publicznej statut oraz sporządzane co roku sprawozdanie finansowe i sprawozdanie z działalności — oraz wszystkie informacje dotyczące zobowiązań finansowych organizacji członkowskich i źródeł finansowania, w miarę możliwości także poprzez publikację na stronie internetowej każdej z zainteresowanych organizacji.

7.1

Wśród kryteriów zaproponowanych przez EKES znajduje się również postulat, aby organizacja europejska posiadała w większości krajów europejskich organizacje zrzeszone, które byłyby uznane za reprezentatywne dla interesów, których bronią.

7.2

W odniesieniu do stosowania tego kryterium EKES uważa, że organizacja europejska musi być obecna w ponad połowie Państw Członkowskich Unii Europejskiej, aby mogła zostać uznana za reprezentatywną. Taki wymóg wydaje się konieczny, mimo że w wyniku obecnego rozszerzenia Unii sytuacja stała się bardziej złożona.

7.3

Aby umożliwić ocenę zasięgu poparcia, każda organizacja europejska powinna bez względu na okoliczności podać do wiadomości publicznej wykaz jej organizacji członkowskich, zarówno organizacji (osób prawnych) niezależnych od zewnętrznych grup interesów i reprezentujących społeczeństwo obywatelskie w Państwach Członkowskich, jak i europejskich zrzeszeń organizacji o podobnym charakterze.

7.4

Ocena sytuacji organizacji europejskiej lub zrzeszonych w niej organizacji krajowych pod względem możliwości ich uznania i uznania za reprezentatywne jest trudna w każdej sytuacji. Taką oceną powinny zatem kierować następujące zasady.

7.5

Należy przyjąć kryterium wyjściowe, zgodnie z którym przynależność danej organizacji, krajowej lub transnarodowej, do organizacji europejskiej odpowiada nie tylko kryteriom zrzeszania przewidzianym w statucie danej organizacji europejskiej, lecz również kryteriom przewidzianym przez statuty organizacji zrzeszonych.

7.6

W związku z powyższym zrzeszone organizacje krajowe, a także organizacje europejskie, których są ich członkami, powinny w sposób przejrzysty udostępnić do wiadomości swój statut i sprawozdania z działalności, co pozwoli uwidocznić strukturę organizacji i jej metody działania. Byłoby także pożądane, podobnie jak tego wymaga Rada Europy, by można było znać liczbę członków indywidualnych pośrednio lub bezpośrednio powiązanych z daną organizacją.

8.1

Kryteria, o których mowa powyżej, mogą — ze względu na swój charakter — zostać poddane obiektywnej, dość prostej ocenie. Bardziej złożone są natomiast kwestie związane ze stosowaniem i oceną kryteriów jakościowych. Oczywiście statut organizacji, w szczególności cele i środki działania, a także zasięg geograficzny jej działalności stanowią pewne elementy oceny. Mogą się one jednak okazać niewystarczające przy ocenie reprezentatywności danej organizacji. Dlatego też kryteria jakościowe stanowią raczej narzędzie oceny zdolności wnoszenia wkładu przez oceniane organizacje.

8.2

W związku z tym należy ponownie przypomnieć, że niniejsza opinia nie dotyczy organizacji mających doświadczenie wymagane do uczestnictwa w procesie otwartych konsultacji (zob. powyżej), lecz organizacji, które mają rzeczywiście i formalnie uczestniczyć w procesie kształtowania polityk. Analiza ta powinna zatem zostać pogłębiona.

8.3

W ten sposób kryteria jakościowe odwołują się po pierwsze do doświadczenia organizacji i jej zdolności do wyrażania interesów obywateli w instytucjach europejskich, a po drugie do zaufania, którym zostaje obdarzona i reputacji, która została uznana przez wspomniane instytucje, jak i inne grupy wchodzące w skład zorganizowanego społeczeństwa europejskiego.

8.4

Dlatego też należy ocenić zdolności konsultacyjne organizacji europejskich na podstawie ich reprezentatywności jakościowej, w oparciu o sposób, w jaki dana organizacja może wyrażać poprzez swoją działalność stopień zaangażowania w procesy konsultacyjne prowadzone przez instytucje europejskie.

8.5

Zasadniczą kwestią w tym względzie jest, żeby organizacje europejskie przedstawiały sprawozdania z działalności i wszelkie inne niezbędne informacje w przejrzystej postaci. Istnieje również możliwość zastosowania „wskaźników osiągnięć”, metody w szczególności stosowanej w środowisku uniwersyteckim oraz w dziedzinie badań. Wskaźniki te powinny zostać określone we współpracy z europejskimi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego.

8.6

W każdym przypadku EKES zamierza działać w przedmiotowej dziedzinie w sposób przejrzysty, pragmatyczny i obiektywny w ramach dynamicznego i otwartego procesu.

Pierwszą z nich jest dialog na temat przyszłości Unii i jej polityk między organizacjami europejskimi reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie;

Druga forma obejmuje uporządkowany i regularny dialog między wszystkimi takimi organizacjami a Unią,

Wreszcie trzecią formę stanowi codzienny dialog w obrębie danej branży między organizacjami społeczeństwa obywatelskiego a rozmówcami w organach prawodawczych i wykonawczych.

11.4.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 88/48

1.1

Komisarz europejski László Kovács w dniu 13 maja 2005 r. zwrócił się do Komitetu o przygotowanie opinii rozpoznawczej w sprawie wspólnej skonsolidowanej podstawy wymiaru opodatkowania przedsiębiorstw. Członek Komisji wskazał, że tego rodzaju wspólna podstawa wymiaru opodatkowania zlikwidowałaby liczne problemy, jakie napotykają dziś przedsiębiorstwa prowadzące transgraniczne interesy w ramach UE. Projekt spotkał się z dużym poparciem zarówno ze strony środowisk gospodarczych, jak i wielu rządów.

1.2

Od 2001 roku Komisja przedłożyła liczne informacje i sprawozdania na temat podatku od osób prawnych, m.in. obszerne sprawozdanie z października 2001 r. w sprawie opodatkowania przedsiębiorstw.

1.2.1

Po przedłożeniu w lipcu 2004 r. nieformalnego dokumentu w sprawie wspólnej skonsolidowanej podstawy wymiaru podatku od osób prawnych i po przedyskutowaniu tej kwestii w Radzie Ministrów powołano specjalną grupę roboczą, w skład której wchodzą eksperci z Państw Członkowskich. Grupa ta powinna do 2007 roku rozpatrzyć wszystkie szczegóły dotyczące praktycznego wprowadzenia wspólnej podstawy wymiaru opodatkowania. Przedmiotem jej prac, podobnie jak niniejszej opinii, jest wyłącznie podstawa wymiaru podatku od osób prawnych, z pominięciem stawek podatkowych. Nie porusza się także kwestii opodatkowania według zasad państwa macierzystego (Home State Taxation). W tamtym przypadku mogłoby chodzić o ograniczony w czasie projekt pilotażowy, podczas gdy wspólna podstawa wymiaru opodatkowania jest projektem globalnym.

1.3

Chodzi tu nie tylko o stworzenie wspólnej podstawy wymiaru opodatkowania, ale także podstawy skonsolidowanej. Dotyczy to szczególnie przedsiębiorstw prowadzących działalność w kilku Państwach Członkowskich. Aby wspólna podstawa wymiaru opodatkowania mogła w optymalny sposób spełniać swoją rolę, grupa przedsiębiorstw musi mieć możliwość wspólnego obliczenia wszystkich zysków dla całego koncernu według jednolitej podstawy wymiaru opodatkowania, dzięki czemu obliczenie to określone będzie jako skonsolidowane. Wymaga to systemu podziału zysku całkowitego na poszczególne części przedsiębiorstwa.

1.4

Dyskusje dotyczą wyłącznie podatku od osób prawnych, nie zaś wszelkich form opodatkowania. Występuje duża liczba prawnych form przedsiębiorstw, jak np. organizacje niedochodowe i fundacje, różniących się między sobą w zależności od Państwa Członkowskiego. Jeśli np. wprowadzi się wspólną podstawę opodatkowania dla spółek akcyjnych, wówczas dojdzie do naruszenia równowagi między tą formą a pozostałymi formami przedsiębiorstw i instytucji w zakresie opodatkowania zysków. Z tego też względu konieczne mogłyby się okazać krajowe dostosowania w zakresie opodatkowania zysków przedsiębiorstw i instytucji o innej formie prawnej. Aspekt ten nie będzie jednak rozpatrywany ani przez wyżej wymienioną grupę roboczą, w której skład wchodzą przedstawiciele Komisji i Państw Członkowskich, ani w ramach niniejszej opinii.

2.1

Już w swoich poprzednich opiniach Komitet zajmował się problemem różnych podstaw wymiaru podatku od osób prawnych w Państwach Członkowskich UE. Włączył się on w tworzenie swobodnych i uczciwych warunków konkurencji na rzecz wspierania działań transgranicznych, jednakże bez znoszenia krajowych podstaw opodatkowania przedsiębiorstw (1). Zdaniem Komitetu należy najpierw dążyć do stworzenia wspólnej podstawy wymiaru podatku od osób prawnych, a dopiero potem rozmawiać o wysokości stawek podatkowych (2).

2.2

Z chwilą wprowadzenia wspólnej podstawy wymiaru podatku od osób prawnych mogłaby zostać ograniczona lub wręcz zlikwidowana większość barier stojących na drodze działań transgranicznych wewnątrz UE. Takie bariery to m.in.:

2.2.1

Chociaż opodatkowanie przedsiębiorstw ma zasadnicze znaczenie dla stworzenia korzystniejszych warunków działania, nie można jednak zapominać, że zarówno przy handlu transgranicznym, jak i przy wyborze miejsca produkcji decydujące znaczenie może mieć też szereg innych czynników (3).

2.3

Komitet zwrócił również uwagę na to, że problemy nie wynikają wyłącznie z różnic w podstawach wymiaru opodatkowania. Należy także wspomnieć szereg praktycznych różnic, np. jeśli chodzi o przepisy dotyczące warunków uiszczania podatków, przedkładania sprawozdań rachunkowych, jak również wyjaśniania zażaleń. Część tych problemów można by zmniejszyć w ramach praktycznych przepisów, jakie muszą towarzyszyć wspólnej podstawie wymiaru opodatkowania (4).

2.3.1

Największą praktyczną zaletą wspólnej podstawy wymiaru opodatkowania przedsiębiorstw może być fakt, iż będą one musiały znać i stosować tylko jeden zbiór przepisów. Różne części przedsiębiorstwa mogą prowadzić jednolitą księgowość w miejsce dotychczasowej odrębnej. Ponadto wspólna podstawa wymiaru opodatkowania może prowadzić, obok uczciwszej konkurencji, także do wzrostu efektywności nie tylko przedsiębiorstw, ale również urzędów podatkowych (5).

2.4

Komitet zalecił także, aby podczas debaty o wspólnej podstawie wymiaru opodatkowania nie ograniczać się jedynie do kluczowej problematyki działań transgranicznych. Wprowadzenie wspólnej podstawy wymiaru opodatkowania jest korzystne nie tylko dla przedsiębiorstw prowadzących interesy w skali międzynarodowej, ale także tych działających wyłącznie na terenie własnego kraju. Centralne zadanie, jakim jest stworzenie warunków uczciwej konkurencji dla przedsiębiorstw prowadzących działania transgraniczne, nie może prowadzić do powstawania nowych różnic pomiędzy tymi przedsiębiorstwami a firmami działającymi wyłącznie na arenie krajowej.

2.4.1

Kryje się za tym pragnienie wprowadzenia ułatwień dla małych przedsiębiorstw, z których prawie wszystkie działają na rynkach macierzystych. Próba wprowadzenia prostych i jasnych przepisów podatkowych ma ogromne znaczenie również w tym kontekście (6).

2.5

Komitet wyraził już swoją opinię, że wspólna podstawa wymiaru opodatkowania nie może mieć charakteru dobrowolnego, co oznacza, że nie będzie możliwości wyboru pomiędzy nadal istniejącymi krajowymi systemami podatkowymi, a szczególnym uregulowaniem dla przedsiębiorstw prowadzących działalność transgraniczną. Dlatego też Komitet jest zdania, iż nowa wspólna podstawa wymiaru podatku od osób prawnych musi być obligatoryjna (7).

2.6

Komitet zawsze zajmował stanowisko, że w ramach uregulowań dotyczących wspólnej podstawy wymiaru opodatkowania w jak najszerszym zakresie należy uwzględnić postanowienia obejmujące międzynarodowe zasady rachunkowości. Komitet jest przy tym świadomy, że MSSF dla rachunkowości międzynarodowej mogą służyć tylko jako punkt wyjścia w ramach uregulowań dotyczących wspólnej podstawy wymiaru opodatkowania.

2.7

Niepożądanym skutkiem ubocznym dotychczasowego braku porozumienia ze strony Rady i Parlamentu Europejskiego w kwestiach wspólnej podstawy wymiaru opodatkowania przedsiębiorstw jest to, iż niezbędne decyzje zostaną ostatecznie podjęte przez Trybunał Sprawiedliwości. Jak długo będą występować różnice między systemami podatkowymi Państw Członkowskich, tak długo będą też potrzebne decyzje sądowe. Systemy podatkowe Państw Członkowskich będą sukcesywnie zmieniane na rynku wewnętrznym w wyniku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości i bez udziału decyzji politycznych (8)  (9). Widać to wyraźnie na przykładzie sprawy Marks & Spencer, rozstrzygniętej ostatnio przez Trybunał Sprawiedliwości.

2.8

Dążenie Komitetu do tego, aby opodatkowanie przedsiębiorstw postrzegać w szerokim kontekście politycznym oznacza, że neutralność polityki podatkowej odnosić należy nie tylko do samego opodatkowania przedsiębiorstw, ale także do obu czynników produkcji, jakimi są praca i kapitał. To zasadnicze przekonanie wiąże się jednak w pierwszym rzędzie z wyborem stawek podatkowych (10).

2.9

Integracja i rozwój konkurencji są ściśle ze sobą powiązane i mogą prowadzić do wzrostu efektywności i przyspieszenia rozwoju gospodarczego. Jednak oznacza to również, że ci uczestnicy rynku, którzy nie zdołają dotrzymać kroku rosnącej presji konkurencji, nie mogą też zrekompensować sobie niedostatecznej produktywności niższymi podatkami. Trzeba będzie usunąć elementy opodatkowania przedsiębiorstw zniekształcające warunki konkurencji, aby mogły dać o sobie znać pozytywne skutki integracji (11).

2.10

Wspólna — miejmy nadzieję, że obligatoryjna — podstawa wymiaru opodatkowania ułatwiłaby kontrolę uiszczania podatków, ponieważ władze musiałyby opanować tylko jeden system, łatwiejsza byłaby także wymiana informacji. Przyczyniłoby się to również do zmniejszenia ilości oszustw podatkowych. Niezobowiązująca wspólna podstawa wymiaru, z zachowaniem możliwości wyboru między tą ostatnią a dotychczasowymi krajowymi metodami obliczeń dla przedsiębiorstw działających wyłącznie na rynku krajowym, prowadziłaby ponadto do sytuacji, w której państwa — nie przedsiębiorstwa — musiałyby operować kilkoma systemami podatkowymi.

3.1

Podatkowe obciążenie przedsiębiorstw jest różne w różnych Państwach Członkowskich, co przede wszystkim należy przypisać rozbieżności stawek podatkowych (wynoszących pomiędzy 12,5 % a 40 %). Ponieważ jednak różne są także podstawy wymiaru opodatkowania, nie można jednoznacznie stwierdzić, w jakiej mierze obciążenia te rzeczywiście wynikają z różnych stawek podatkowych (12).

3.2

Komisja dokonała zestawienia danych na temat tzw. „implicit tax rate” (ukrytych stawek podatkowych), dających obraz udziału faktycznie płaconych podatków w zysku przedsiębiorstw. Często porównuje się jedynie stawki podatkowe, co może prowadzić do błędnych wniosków, jako że np. wysoka stawka przy wysokiej kwocie wolnej od podatku może powodować niższe wpływy podatkowe. Różnice w obciążeniach podatkowych mogą wynikać również ze skuteczności ściągania podatków lub z rodzaju kontroli podatkowej. Dla zasobów przedsiębiorstwa związanych w wyniku płacenia podatku od osób prawnych nie jest również bez znaczenia, czy organa podatkowe działają efektywnie, czy też raczej są zbiurokratyzowane (13).

3.3

W roku 1990 OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) stwierdziła, że 60 % światowego handlu realizowane jest wewnątrz grup przedsiębiorstw. Zróżnicowane krajowe systemy podatkowe stanowią problem dla przedsiębiorstw ze względu na różnice występujące w ramach tego samego przedsiębiorstwa.

3.4

Nie da się w prosty sposób obliczyć gospodarczych skutków wspólnej podstawy wymiaru opodatkowania podatkiem od osób prawnych. Ostatnie badanie szacuje tego rodzaju oddziaływanie na PKB na poziomie 0,2-0,3 % PKB. Obliczenia dotyczą jedynie wspólnych zasad ustalania podstawy wymiaru opodatkowania, nie uwzględniając konsolidacji ani oszczędności administracyjnych. Wielkość tę należy także postrzegać w powiązaniu z faktem, że całkowite opodatkowanie przedsiębiorstw stanowi ok. 3 % PKB (14).

3.5

Transgraniczne działania gospodarcze prowadzone są dziś w głównej mierze przez duże przedsiębiorstwa. Dlatego zróżnicowane opodatkowanie stanowi dla tych przedsiębiorstw problem. Działające w kilku krajach firmy przyswoiły sobie niezbędną wiedzę w tym zakresie i zabezpieczyły finansowanie powstających dodatkowych kosztów. Jednak największe skutki zróżnicowania systemów podatkowych powstają przypuszczalnie dla tych MŚP, które wprawdzie rozważały działanie za granicą, jednakże zachowały dystans. Wspólne przepisy mogłyby znacząco zmniejszyć przeszkody w podejmowaniu działalności gospodarczej w kilku krajach. Istnieje tu duże pole manewru dla zwiększonej integracji i silniejszej konkurencji, co stanowi prawdopodobnie jedną z największych zalet wspólnego systemu obliczania podstawy wymiaru opodatkowania.

4.1

W sprawie opodatkowania przedsiębiorstw przyjęto jak dotąd jedynie trzy dyrektywy. W dyrektywie w sprawie wspólnego systemu opodatkowania w przypadku spółek dominujących i spółek zależnych różnych Państw Członkowskich (90/435/EWG) ustanowiono, że wypłaty dywidendy w spółce — córce w Państwie Członkowskim, w którym posiada swoją siedzibę spółka — matka, są zwolnione z opodatkowania. Zwolnienie to można jednak zastąpić przepisem, zgodnie z którym podatki zapłacone przez spółkę — córkę mogą zostać odliczone od podatków, jakie powinna zapłacić spółka — matka.

4.2

Dyrektywą w sprawie wspólnego systemu opodatkowania mającego zastosowanie w przypadku łączenia, podziałów, wnoszenia aktywów i wymiany udziałów, dotyczących spółek z różnych Państw Członkowskich (90/434/EWG) uregulowano opodatkowanie restrukturyzacji przedsiębiorstw. Mimo braku przepisów prawa cywilnego regulujących sprawy transgranicznych fuzji lub dzielenia się przedsiębiorstw, to ostatnie nie zostało uregulowane w dyrektywie, która w głównej mierze odnosi się do sprzedaży przedsiębiorstw.

4.3

Trzecia, niedawno przyjęta dyrektywa (2003/49/WE) dotyczy opodatkowania stosowanego do odsetek oraz należności licencyjnych pomiędzy powiązanymi spółkami z różnych Państw Członkowskich. Na mocy tej dyrektywy zwalnia się tego rodzaju płatności transgraniczne z podatku u źródła.

4.4

Od 1997 roku istnieje kodeks postępowania w odniesieniu do opodatkowania przedsiębiorstw, zgodnie z którym Państwom Członkowskim nie wolno przyciągać inwestycji drogą ukrytych działań w obszarze podatków. W kodeksie tym Państwa Członkowskie zobowiązują się do niewprowadzania nowych podatków ukrytych i do dokonania odpowiedniego przeglądu istniejących postanowień. Kodeks postępowania został uzupełniony o listę 66 działań ukrytej konkurencji w obszarze podatków, które obecnie są znoszone.

5.1

Największe różnice wśród Państw Członkowskich przy obliczaniu podstawy wymiaru tkwią w postanowieniach dotyczących kwot wolnych od podatku, co w efekcie odgrywa znaczącą rolę w prowadzonych rozmowach. W związku z tym należy z całym naciskiem wskazać na znaczenie szerokich podstaw wymiaru opodatkowania osób prawnych. Należy jednak pamiętać, że szersza podstawa wymiaru opodatkowania może wymagać zmiany stawki podatkowej.

Niestety, rozmowy musiały dotyczyć bardzo podstawowego stadium. Koszty można dziś klasyfikować bardzo różnie, w zależności od tego, czy traktowane będą jako wydatki zwyczajne, a następnie włączone do podstawy wymiaru, czy też można je będzie odliczać od zysku dopiero po określeniu podstawy wymiaru. Zanim jednak eksperci podatkowi będą mogli przedstawić wspólną propozycję, trzeba jeszcze rozwiązać wiele problemów.

5.2

System podstawy wymiaru opodatkowania musi kierować się potrzebami konkurencji w celu stworzenia dobrych warunków do inwestowania w Europie. Jednak ogólnie rzecz biorąc, system podatkowy nie może wywierać wpływu na to, jakiego rodzaju i w którym z Państw Członkowskich inwestycje będą dokonywane. Decydująca powinna być rentowność, nie zaś kwestia udostępniania środków inwestycyjnych. Oczywiście, musi np. istnieć możliwość wspierania inwestycji przyjaznych środowisku naturalnemu czy też kierowania inwestycji w rejony gorzej rozwinięte, ale istnieją ku temu bardziej przydatne instrumenty niż podstawa wymiaru podatku od osób prawnych.

5.2.1

Trzeba również wprowadzić wyraźne odgraniczenie od podatku dochodowego. Sprawa wypłaty dywidendy dla posiadaczy akcji jest kwestią podatku dochodowego, która nie ma specjalnego znaczenia dla dyskusji o opodatkowaniu zysków spółek jako takich. Nie ma również znaczenia dla decyzji dotyczących lokalizacji przedsiębiorstwa.

5.3

Aby udało się uzgodnić wspólną podstawę wymiaru opodatkowania, trzeba przewidzieć specjalne postanowienia dla określonych branż. Na przykład być może potrzeba będzie specjalnych postanowień odnośnie rezerw w przypadku niektórych sektorów, takich jak sektor bankowo-finansowy czy branża ubezpieczeń na życie, w których rezerwy mają szczególne, typowe dla tej branży znaczenie. Innym przykładem jest gospodarka leśna, w której w skrajnych przypadkach dochodów można oczekiwać dopiero po kilkudziesięciu, a nawet po stu latach.

5.4

Kolejnym aspektem jest pytanie, czy finansowanie przedsiębiorstw bazuje przede wszystkim na kredytach czy raczej na środkach własnych. Jeśli można odpisać odsetki od kredytu, to wówczas opodatkowaniu podlega tylko niewielka część dochodu przedsiębiorstwa w formie zysku od akcji. W przypadku niekorzystania z kredytu i pełnego pokrycia finansowania ze środków własnych wszystko podlega opodatkowaniu jako zysk. W miarę możliwości należy uniknąć wpływania na wybór formy finansowania przedsiębiorstwa poprzez podatek od osób prawnych.

5.5

Po ustaleniu wysokości kwot wolnych od podatku należy dojść do porozumienia co do czasu i procedury. Największa różnica pomiędzy Państwami Członkowskimi polega na tym, że albo każdy rodzaj inwestycji jest amortyzowany odrębnie, albo sumuje się wszystkie inwestycje, stosując amortyzację globalną. System amortyzacji globalnej jest łatwiejszy dla przedsiębiorstw, ponieważ nie ma potrzeby prowadzenia odrębnych obliczeń dla każdej maszyny lub przedmiotu wyposażenia.

5.6

Aby możliwe było wprowadzenie skonsolidowanej podstawy wymiaru opodatkowania dla ustalenia zysku całej grupy przedsiębiorstw, należy sformułować definicję grupy przedsiębiorstw. Alternatywą dla tego rodzaju definicji mógłby też być procentowy udział własnościowy każdego przedsiębiorstwa cząstkowego albo jego udział w działalności spółki-matki. Należałoby wybrać pewną kombinację obu tych możliwości, jako że nie ma powodu dla wprowadzania skonsolidowanej podstawy wymiaru dla przedsiębiorstw różnych branż o wspólnej strukturze własności.

5.7

Kiedy zostanie osiągnięte porozumienie w sprawie wspólnej podstawy wymiaru podatku od osób prawnych, do rozwiązania pozostanie jeszcze problem konsolidacji: jak należy podzielić zyski przedsiębiorstw działających w kilku krajach pomiędzy te kraje. Wspólna podstawa wymiaru nie wystarczy, jeśli chcemy uniknąć przemieszczania zysków w ramach zróżnicowanych systemów podatkowych. Należy więc stworzyć prosty i logiczny system dzielenia zysków przedsiębiorstwa pomiędzy Państwa Członkowskie (a tym samym pomiędzy kraje stosujące różne stawki podatkowe). Jeżeli zyski osiągane przez różne części jednego przedsiębiorstwa w różnych krajach będą w ten sposób łączone, potrzeba będzie ściślejszej współpracy pomiędzy władzami podatkowymi.

5.7.1

W świetle profilu wymogów interesujące mogłoby być zbadanie systemu kanadyjskiego (zysk dzielony jest po połowie odpowiednio do procentowego udziału ilości zatrudnionych i wielkości sprzedaży).

5.8

Aby w praktyce podział zysku mógł płynnie funkcjonować, oprócz przepisów dotyczących podstawy wymiaru trzeba ujednolicić dalsze przepisy. Obliczenia powinny być np. przeprowadzane na bazie całorocznej, a płatności podatków dokonywane jednocześnie we wszystkich Państwach Członkowskich. Kolejny wymóg dotyczy przekazywania danych drogą elektroniczną.

5.9

Jednym z najważniejszych efektów wprowadzenia wspólnej podstawy wymiaru opodatkowania jest większa przejrzystość systemu. Obecnie jedyną skalą porównawczą dostępną laikowi jest sama stawka podatku. Jeśli jednak porównać stawkę podatku od osób prawnych z udziałem dochodów z tego podatku w PKB, wówczas okazuje się, jak mylące może być tego rodzaju postępowanie. Najniższy udział dochodów z podatku od osób prawnych w odniesieniu do PKB (0,8 % w 2003 r.) odnotowuje się w Niemczech przy stawce podatku 39,5 %, co prawdopodobnie wynika w pewnej mierze z problemów ze zdefiniowaniem podstawy wymiaru opodatkowania. Nowe Państwa Członkowskie dysponują dochodami z podatku od przedsiębiorstw w wysokości przeciętnie ok. 2,7 % PKB, przy czym stawki podatkowe mieszczą się w przedziale 15 — 35 %. W większości starych Państw Członkowskich dochody z podatku od osób prawnych — przy skali stawek podatkowych od 12,5 % do 38 % — dają ponad ok. 3 % PKB (15). Demokracja nakazuje, aby nie tylko przedsiębiorstwa, ale i wyborcy mieli świadomość istnienia tak dużych i zaskakujących różnic.

11.4.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 88/53

1.1

Dążenie do racjonalizacji zużycia energii stało się dla przedsiębiorstw koniecznością. Stąd też dobrowolnie zawierane porozumienia odpowiadają w większości przypadków na główne wyzwania wynikające ze wzrostu cen energii.

1.2

Unia Europejska odegra szczególnie ważną rolę opracowując informacje na temat dobrych praktyk i innowacji w tej dziedzinie. DG ds. Energii mogłaby stać się ośrodkiem skupiającym i rozpowszechniającym informacje na temat racjonalizacji zużycia energii.

1.3

Przydatne mogłyby tu być kampanie uczulające społeczeństwo na te zagadnienia. Powinny być one organizowane na poziomie bliskim konsumenta — ostatecznego odbiorcy i przedmiotowej branży. Tak więc odpowiedzialność za tę dziedzinę powinny ponosić władze krajowe i lokalne.

1.4

Odwoływanie się do wydawania rozporządzeń powinno więc być wyjątkiem, a nie regułą, gdyż przyjęto już wiele instrumentów prawnych i należy zająć się podsumowaniem ich wdrażania.

1.5

Racjonalizacja zużycia energii nie jest sloganem, luksusem czy gadżetem. W kontekście międzynarodowym stale wzrastającego popytu na energię, spowodowanego zwłaszcza szybkim rozwojem krajów o gospodarkach wschodzących, takich jak Chiny, Indie czy Brazylia, leży ona w interesie obywateli, przedsiębiorstw, państw członkowskich i Unii Europejskiej. Międzynarodowa Agencja Energii przewiduje, że światowe zapotrzebowanie na energię wzrośnie do 2030 r. o 60 %, a Unia Europejska — która w 80 % zależna jest od paliw kopalnych — zwiększy związany z nią import z 50 % do 70 % w tym samym czasie. Tymczasem wobec krajów produkujących energię i w porównaniu z innymi konsumującymi ją na dużą skalę, Unia Europejska nie występuje jako zintegrowany podmiot na rynku światowym. Dlatego właśnie Tony Blair, jako przewodniczący Rady, wezwał do utworzenia wspólnej polityki energetycznej podczas nieoficjalnego szczytu w Hampton Court w październiku 2005 r.

1.6

Nie należy ukrywać faktu, że gwałtowny wzrost popytu i wzrost kosztów energii może poważnie zaciążyć na wzroście gospodarczym Unii Europejskiej, sprzyjać delokalizacjom pewnych energochłonnych branży i w konsekwencji, pogorszyć sytuację społeczną państw członkowskich, gdzie już obecnie występują silne przeciążenia systemu zabezpieczenia socjalnego wynikające ze starzenia się ludności i niżu demograficznego. W tym kontekście środki podnoszenia efektywności energetycznej są szczególnie sensowne, ponieważ przyczyniają się do obniżenia kosztów i tym samym do zwiększenia konkurencyjności.

1.7

Podobnie konkurencja w odniesieniu do zapewnienia sobie zasobów energetycznych może spowodować silne napięcia polityczne, a nawet stać się zagrożeniem dla pokoju w niektórych regionach świata; groźba ta łatwo może rozprzestrzenić się poprzez sieć terroryzmu międzynarodowego.

1.8

Racjonalne, wydajne i oszczędne korzystanie ze źródeł energii wynika z konieczności osiągnięcia równowagi o istotnym znaczeniu dla naszej planety i dla przyszłych pokoleń.

1.9

EKES uważa, że Zielona księga w sprawie racjonalnego zużycia energii — czyli jak uzyskać więcej mniejszym nakładem środków, stawia trafne pytania i proponuje realistyczne działania. Zdecydowanie popiera dążenie, by zużycie energii zmniejszyć o 20 % i uważa za konieczne nie tylko jak najszybsze osiągnięcie celu corocznego zmniejszenia zużycia energii o 1 %, lecz również, by w następnym etapie wyznaczyć sobie cel rzeczywistego zmniejszenia zużycia o 2 %.

1.10

Uważa on, że dobrowolne porozumienia z ważnymi branżami gospodarki są bez wątpienia rozwiązaniami skutecznymi i, o ile są one możliwe, lepszymi niż wprowadzanie wiążących przepisów.

Dwie branże najbardziej energochłonne to transport i budownictwo, wobec czego to pod ich kątem należy czynić najwięcej wysiłków i poszukiwać nowatorskich rozwiązań.

Stałe i stopniowe wprowadzanie skutecznych innowacji w zakresie racjonalizacji zużycia energii odpowiada zarówno oczekiwaniom konsumentów, jak i przemysłu. Unia Europejska i państwa członkowskie muszą z zaangażowaniem włączyć się do realizowania zbieżnych polityk mających na celu promowanie racjonalizacji zużycia energii, wymiany dobrych praktyk i rozpowszechnianie najlepszych technologii, jak i do organizowania skierowanych na gospodarstwa domowe i na konsumentów kampanii informacyjnych i zachęcających do racjonalizacji zużycia energii.

—

zwrócenie uwagi opinii publicznej na zagadnienia efektywności energetycznej;

—

zaproponowanie wspólnych rozwiązań i działań w ramach uzgodnień z Kioto;

—

uściślenie podziału zadań pomiędzy Wspólnotą a państwami członkowskimi;

—

urzeczywistnienie potencjału wzrostu efektywności energetycznej; planuje się podniesienie tempa spadku całkowitej energochłonności do 1 % rocznie, przy czym zakłada się, że wskaźnik ten może zostać przekroczony;

—

upowszechnianie nowych technologii.

—

konieczność rozwoju zrównoważonego,

—

konieczność ekonomiczna,

—

konieczność niezależności politycznej.

3.1

22 czerwca 2005 r. Komisja opublikowała Zieloną księgę w sprawie racjonalizacji zużycia energii zatytułowaną: „Jak uzyskać więcej mniejszym nakładem środków”. Opracowanie to pojawiło się już po opublikowaniu i rozpoczęciu debat parlamentarnych na temat wniosku dotyczącego dyrektywy w sprawie efektywności wykorzystania energii przez odbiorców końcowych oraz usług energetycznych i po złożeniu do EKES-u wniosku o opinię rozpoznawczą w sprawie efektywności energetycznej. Ten porządek chronologiczny może się wydawać niezwykły, gdyż na ogół zielone księgi są opracowywane zanim powstaną teksty natury prawnej. Zasięg, jaki obejmuje ta Zielona księga jest jednak większy niż wniosku o dyrektywę. Opinia rozpoznawcza EKES-u mogłaby zostać uznana za wkład w konsultację zainicjowaną przez Komisję.

3.2

Stwierdziwszy, że pomimo wezwań do bardziej racjonalnego wykorzystania energii, zapotrzebowanie na nią nie przestaje wzrastać, Komisja uznała, iż konieczny jest silny bodziec, by opracować dynamiczny program promowania efektywności energetycznej na wszystkich poziomach społeczeństwa europejskiego. Uznała ona, że Unia Europejska mogłaby zaoszczędzić przynajmniej 20 % ze swego obecnego zużycia energii. EKES wyraża zadowolenie, że Komisja oraz Parlament Europejski mają tak ambitne zamierzenia wobec celów i zróżnicowania źródeł dostaw. Stwierdza, że uruchamia to spiralę pozytywnych działań, co dodatkowo powinno przyczynić się do tworzenia miejsc pracy dzięki rozwinięciu nowych technologii. Jednakże należy czuwać nad tym, by zastosowana polityka energetyczna nie doprowadziła do podniesienia kosztów energii, co pociągnie za sobą wyższe koszta produkcji w kontekście wzmożonej konkurencji światowej. Świadectwa emisji CO2 przedstawiają znaczny koszt dla bardzo energochłonnych branży przemysłu (np. przemysł cementowy), co mogłoby doprowadzić do delokalizacji. Nie należy pomijać skutków społeczno-gospodarczych proponowanych bądź wprowadzonych już środków.

3.3

Zgodnie ze zwyczajem, w Zielonej księdze Komisja stawia 25 pytań dotyczących różnych opcji, co umożliwia nadanie odpowiedniego kształtu konsultacji publicznej. Przewiduje ona działania na poziomie Unii, kraju, regionu i na szczeblu lokalnym oraz w ramach współpracy międzynarodowej, wspominając polityki, jakie należy prowadzić i branże, których to dotyczy. Całość ilustrują przykłady.

3.4

Zadziwiające jest, że niektóre zagadnienia nie są nawet wspomniane, podczas gdy mają one realne znaczenie dla tej dziedziny. Tytułem przykładu można przytoczyć oświetlenie miejskie, o którym w ogóle nie ma mowy, podobnie jak i produkcja na bazie materiałów z odzysku, która w niektórych przypadkach jest mniej energochłonna (metale, aluminium, itp.), czy też wykorzystanie biogazu z wysypisk śmieci.

3.5

Celem Zielonej księgi jest zidentyfikowanie obszarów zastojów (brak bodźców do działania, informacji, szkoleń, finansów...), które obecnie uniemożliwiają wprowadzenie skutecznych i rentownych ulepszeń. Środki, które warto promować to te, które pozwalają na osiągnięcie oszczędności netto po zamortyzowaniu koniecznej inwestycji. Na postawione pytania oczekuje się odpowiedzi w formie sugestii czy przykładów wpisujących się w realizację proponowanego celu. Następnym po Zielonej księdze etapem będzie opracowanie w 2006 r. planu działania.

3.6

Komisja zdaje się być nastawiona optymistycznie, gdyż uważa, że ścisłe wdrożenie wszystkich środków przyjętych po 2001 r. (dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków i w sprawie kogeneracji) połączone z nowymi środkami mogłoby doprowadzić do oszczędności energetycznej wysokości 1,5 % rocznego zużycia, a docelowo osiągnięcie poziomu z roku 1990.

4.1

Łańcuch energetyczny składa się z producenta, przewoźnika, dystrybutora i konsumenta. Ważne jest więc, by oddziaływać na wszystkie ogniwa tego łańcucha, od podaży do popytu. Prawdopodobnie najskuteczniejsze są działania na krańcowych ogniwach tego łańcucha: produkcji i konsumpcji.

4.2

W branży produkcyjnej regularnie wprowadza się metody produkcji zagadnienia poprawy wydajności.

4.2.1

I tak, skojarzona produkcja ciepła i energii elektrycznej (kogeneracja) opiera się na zasadzie odzyskiwania energii, która w przeciwnym wypadku zostałaby zmarnowana. Wykorzystywane są też nowe technologie pozwalające na użycie alternatywnych źródeł energii. W ten sposób wychwytywanie i wykorzystanie gazu kopalnianego umożliwia zasilanie instalacji do produkcji skojarzonej (np. w Freyming Merlebach w Lotaryngii). Można również odzyskać i wykorzystać ciepło z pieców hutniczych (technika wprowadzona we Włoszech w Brescii).

W krajach nordyckich urządzenia do produkcji skojarzonej ciepła i elektryczności zostały przestawione na wykorzystywanie drewna, dzięki czemu rozwinął się sektor drewna.

Ponadto badania dotyczące rozwiązania problemów wynikających z zanieczyszczenia instalacji i anomalii procesu spalania, powinny doprowadzić do zwiększenia wydajności instalacji.

4.2.2

Odzyskiwanie i zagospodarowanie biogazu ze składowisk śmieci pozwala wykorzystywać źródło energii uprzednio pomijane, jednocześnie walcząc z powstawaniem gazów cieplarnianych. Ten rodzaj innowacji i zagospodarowania sprzyja zakładaniu instalacji w pobliżu miejsca użycia, co pozwala na uniknięcie lub zmniejszenie strat energii w wyniku transportu.

4.2.3

W zakresie produkcji energii elektrycznej obserwuje się znaczny wzrost wydajności np. przy wykorzystaniu energii słońca i wiatru, podobnie jak i w przypadku wszystkich klasycznych i jądrowych elektrowni nowej generacji o dużej mocy.

4.3

W odniesieniu do zużycia, technologie bardziej energooszczędne są systematycznie wprowadzane do branż energochłonnych. Podnoszenie się kosztów energii odbija się na konsumencie końcowym, co skłania przemysł do poszukiwania innowacji technologicznych.

4.3.1

Postęp i innowacja w branży transportu samochodowego dotyczą w równej mierze zagadnień poprawy napędu, jakości i wydajności paliw, jak i charakterystyki opon. Wskaźniki zużycia paliw przez samochody poprawiły się w ciągu ostatnich dziesięciu lat, trzeba jednak stwierdzić, że ten postęp został zniwelowany przez zwiększenie się liczby pojazdów. Na zwiększenie użycia biopaliw wpływa się drogą zachęt fiskalnych, np. nie nakładając na te produkty tego samego opodatkowania, jak na produkty naftowe (5).

Przemysł samochodowy dobrowolnie zobowiązał się wobec Unii Europejskiej, że będzie dążył do osiągnięcia średniej wielkości emisji CO2 na poziomie 140g/km do 2008 r. Parlament i Rada Ministrów chciałyby, aby ACEA zobowiązała się do ustanowienia normy 120g/km do 2010 r. W każdym razie, jeśli producenci wywiążą się z zobowiązania, samochody osobowe dostępne na rynku w roku 2008/2009 będą zużywały 25 % paliwa mniej niż w roku 1998.

4.3.2

W odniesieniu do transportu, samorządy lokalne wszędzie w Europie zobowiązują się rozwijać politykę przemieszczania się w miastach, zmierzającą do poprawy jakości transportu publicznego, celem ograniczenia przejazdów samochodami osobowymi. Na przykład we Francji każda gmina musi opracować, przedstawić i zatwierdzić program przemieszczania się i transportu w mieście. Zdarzają się przypadki przedsięwzięcia środków przymusu, takich jak opłaty za wjazd pojazdu do miasta (Londyn).

4.3.3

Należałoby zastosować system zachęt dla środków transportu tracących na znaczeniu, takich jak kolejowy przewóz towarowy, którego udział w rynku stale maleje (mniej niż 7 %) czy żegluga śródlądowa. Trzeba jednak zaznaczyć, że pomimo tego typu zamiarów, rozwój obu tych ważnych pod względem energooszczędności branż napotyka na trudności, zwłaszcza z braku infrastruktur oraz dlatego, że koszt ich modernizacji lub założenia jest bardzo wysoki (Kanał Ren-Rodan, czy transalpejski kontenerowy transport kolejowy). Ponadto utworzenie tych infrastruktur często napotyka, słusznie bądź nie, na opór grup nacisku z ramienia obrońców środowiska naturalnego.

4.3.4

Zarządzanie oświetleniem miejskim również podlega innowacjom mającym na celu oszczędności energetyczne. Systemy zdalnego sterowania siecią pozwalają z jednej strony na kontrolę w czasie rzeczywistym funkcjonowania systemu, ale również na ustawianie napięcia elektrycznego i dostosowanie wysyłanego przepływu w zależności od rzeczywistych potrzeb, co przynosi oszczędności energetyczne.

Oświetlenie publiczne oparte na starej technologii (np. opary rtęci) jest często zastępowane wysokociśnieniowymi, mniej kosztownymi w eksploatacji lampami sodowymi o mniejszej mocy. Rozwijają się energooszczędne białe diody oraz wykorzystywanie energii słonecznej. Lampy o niskim zużyciu prądu stopniowo utrwalają swą pozycję na rynku i przyczyniają się do zmniejszenia zużycia energii. Niektórzy dostawcy energii elektrycznej oferują swym klientom bony na zakup żarówek energooszczędnych (Włochy).

4.3.5

W odniesieniu do budownictwa, rezultaty dać powinno wdrożenie dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Niezależnie od tego, normy w zakresie izolacji, tak jak i postęp w zakresie szklenia okien, to znaczne osiągnięcia wykorzystywane przy wznoszeniu nowych budowli.

4.3.6

Wiele ważnych branż przemysłu, jak np. przemysł samochodowy, podjęły dobrowolne zobowiązania w zakresie polepszenia wydajności energetycznej swych produktów, które zresztą podlegają europejskim normom oznakowania. Powstaje coraz więcej urządzeń do produkcji skojarzonej elektryczności i ciepła dla potrzeb przemysłu. Warto wspomnieć, że niektóre bardzo energochłonne branże, jak np. przemysł aluminiowy przeprowadzają znaczne oszczędności wykorzystując produkty z odzysku.

4.4

Wyżej wymienione przykłady wskazują, że w kontekście trwałego wzrostu kosztu energii, racjonalizacja zużycia energii stała się procesem naturalnym dla podmiotów gospodarczych, co skłania do konkluzji, że działania dobrowolne są równie skuteczne w perspektywie średnio- i długoterminowej, jak wydawanie rozporządzeń.

—

połączyć tę kwestię z wdrożeniem dyrektywy w sprawie proekologicznej konstrukcji urządzeń energochłonnych,

—

sporządzić podsumowanie z dobrowolnych zobowiązań podjętych w tym zakresie w przemyśle.

11.4.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 88/61