20.5.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/1

1.1

W chwili obecnej nie istnieją w UE żadne zharmonizowane ramy kontroli nad firmami reasekuracyjnymi. Systemy nadzoru działalności reasekuracyjnej w poszczególnych Państwach Członkowskich wykazują w związku z tym znaczne różnice.

1.2

Na tym tle w dniu 21 kwietnia 2004 r. Komisja przedłożyła projekt dyrektywy o reasekuracji i zmianie dyrektyw 73/239/EWG, 92/49/EWG oraz dyrektyw 98/78/WE i 2002/83/WE. Zasadnicze cechy propozycji dyrektywy są następujące:

2.1

Dyrektywa powinna tworzyć zharmonizowane ramy dla towarzystw reasekuracyjnych i towarzystw wewnętrznych (captives) (1) w Unii Europejskiej.

2.2

Propozycja dyrektywy określa warunki minimalne, które są konieczne w celu uzyskania urzędowego zezwolenia. Warunkami są m.in. wymóg formy prawnej, przedłożenie planu przedsiębiorstwa i utrzymywanie minimalnego funduszu gwarantowanego. Działalność jest ograniczona do działań z zakresu reasekuracji i związanych z tym czynności. Dodatkowo przeprowadzana jest kontrola kwalifikowanego właściciela udziałów oraz kontrola prowadzenia przedsiębiorstwa. Udzielone zezwolenie dotyczy całego związku.

2.3

Celem dyrektywy jest zakazanie składania depozytów przez firmy reasekuracyjne w stosunku do ubezpieczycieli bezpośrednich, jeśli nie jest to nakazane przez narodowe ustawodawstwo Państw Członkowskich. Nie dotyczy to depozytów umownych. Oprócz stworzenia sprawnego rynku wewnętrznego, zamiarem Komisji jest wyznaczenie międzynarodowego benchmarku w celu zmniejszenia w skali światowej obciążeń europejskich firm reasekuracyjnych poprzez składanie depozytów.

2.4

W ramach przepisów odnośnie wypłacalności przedsiębiorstw u podstaw działalności reasekuracji szkód powinny leżeć wymagania stosowane w stosunku do wypłacalności towarzystw bezpośrednich ubezpieczeń szkód. W ramach procedury komitologii wypłacalność może być podwyższona o 50 %. Ustalenia w stosunku do wypłacalności towarzystw ubezpieczeniowych na życie powinny bazować na ustaleniach stosowanych w przypadku wypłacalności przedsiębiorstw ubezpieczeń bezpośrednich na życie. W przypadku równoczesnej działalności w zakresie reasekuracji na życie i reasekuracji szkód wymagane jest utrzymywanie rezerwy własnych środków. Podobnie jak towarzystwa ubezpieczeń bezpośrednich również towarzystwa reasekuracji powinny utrzymywać minimalny fundusz gwarantowany w wysokości nie mniejszej niż 3 mln €. W przypadku towarzystw wewnętrznych kwota ta może być zmniejszona do 1 mln €.

2.5

W przypadku, gdy sytuacja finansowa przedsiębiorstwa ulega pogorszeniu, gdy nie zostaną utworzone odpowiednio wysokie rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe lub wypłacalność jest zbyt niska, propozycja dyrektywy zawiera konkretne uprawnienia nadzoru prawnego. Uprawnienia te są analogiczne, jak w przypadku ubezpieczeń bezpośrednich i obejmują przedłożenie planu uzdrowienia sytuacji finansowej, planu finansowego, planu uzdrowienia finansowego oraz odebranie zezwolenia.

2.6

Towarzystwa reasekuracji, które posiadały prawo lub zezwolenie na działalność reasekuracyjną przed terminem wdrożenia dyrektywy o działalności reasekuracyjnej, mogą kontynuować swoją działalność bez składania wniosku o uzyskanie zezwolenia. Podlegają materialnym przepisom dyrektywy. Państwa Członkowskie mogą jednak wprowadzić dodatkowy okres przejściowy wynoszący do dwóch lat.

2.7

W propozycji dyrektywy przenoszone są uprawnienia Komisji do technicznego przystosowania dyrektywy („komitologia”).

2.8

Do przepisów dotyczących nadzoru towarzystw reasekuracji mają zostać dostosowane uregulowania odnoszące się do dyrektyw z zakresu ubezpieczeń na życie, szkód i grup ubezpieczeniowych. Zgodnie z tym:

3.1

Komitet popiera propozycję Komisji, która przyczynia się do wzmocnienia Europy jako centrum finansowego poprzez zapewnienie, że towarzystwa reasekuracji i towarzystwa wewnętrzne będą dysponowały wystarczającym kapitałem, aby wypełnić przejęte zobowiązania. W ten sposób trwale wzmacniania jest pozycja europejskich towarzystw reasekuracji na międzynarodowych rynkach ubezpieczeniowych.

3.2

Komitet wyraźnie podkreśla znaczenie gospodarki ubezpieczeniowej dla Europy jako centrum finansowego. W 2002 r. całkowita kwota składek 40 największych firm reasekuracyjnych wyniosła 138.601.200.000 USD, z czego 58.544.000.000 USD przypadło na firmy reasekuracyjne w UE.

3.3

Reasekuracja dotyczy w pierwszym rzędzie stosunków pomiędzy ubezpieczycielami bezpośrednimi i firmami reasekuracyjnymi. Wypadnięcie jednej lub większej ilości firm reasekuracyjnych może mieć jednak wpływ na konsumentów, jeżeli na skutek wycofania się tych firm ubezpieczyciel bezpośredni nie może wypełnić swoich zobowiązań. Dlatego Komitet uznaje, że propozycja dyrektywy przyczynia się do podwyższenia poziomu ochrony konsumentów w UE. Komitet wskazuje równocześnie na to, że odpowiednia ochrona reasekuracyjna leży również w interesie konsumenta. Zakłada to jednak sytuację, że na Europejskim Rynku będzie istniała odpowiednia oferta reasekuracji po stosownych składkach.

3.4

Komitet pochwala założenie „fast-track”, przyjęte przez Komisję, co oznacza, że uregulowania odnośnie nadzoru nad reasekuracją mają być stworzone w oparciu o istniejące uregulowania dotyczące nadzoru nad ubezpieczycielami bezpośrednimi. W szczególności na tle obecnie trwającego projektu Solvency-II wydaje się to być właściwym założeniem.

3.5

Niezwykle ważna jest okoliczność, że rynek reasekuracji jest rynkiem zglobalizowanym. Komitet wzywa zatem Parlament, Radę i Komisję do zwrócenia szczególnej uwagi w trakcie dalszej dyskusji nad dyrektywą na międzynarodową konkurencyjność europejskich firm reasekuracyjnych.

3.6

Komitet uznaje, że również europejskie firmy reasekuracyjne po zamachach 11 września udowodniły swoją rzetelność finansową. Na tym tle każde nowe obciążenie europejskich firm reasekuracyjnych powinno zostać poddane dokładnej analizie kosztów i korzyści.

3.7

Komitet uznaje, że dotychczas w UE istniały różnorodne systemy nadzoru. Charakteryzowały się one kombinacją uregulowań odnośnie wypłacalności, lokat kapitałowych i depozytów. Na podstawie propozycji Komisji zniesione zostaną przede wszystkim dotychczasowe uregulowania w zakresie składania depozytów. Przy tej okazji należy zapewnić, aby stosowne urzędy nadzoru zdobyły odpowiednie zaufanie do instrumentów nadzoru, jakimi będą w przyszłości dysponowały i rozwinęły ich jednolite stosowanie.

4.1

Zgodnie z propozycją dyrektywy przepisy o obliczaniu marginesu wypłacalności towarzystw ubezpieczeń na życie mają być przeniesione na towarzystwa reasekuracji na życie. W przypadku reasekuracji na życie Komisja proponuje przejęcie reguł odnośnie wypłacalności sektora ubezpieczeń bezpośrednich w niezmienionej formie. Obliczanie wypłacalności zawiera dwa składniki, mianowicie 3‰ sumę ryzyka (sum at risk) i 4 % rezerw matematyczncyh. Przez co z punktu widzenia Komitetu dochodzi do nieproporcjonalnego obciążenia europejskich towarzystw reasekuracji na życie. Propozycja Komisji:

4.2

Towarzystwa ubezpieczeń i reasekuracji na życie w Europie różnią się od siebie w znacznym stopniu pod względem swojej struktury ryzyka. W przypadku ubezpieczeń na życie ryzyko lokat kapitałowych leży z reguły po stronie ubezpieczyciela bezpośredniego. Tylko ta różnica pokazuje, że formuła wypłacalności w przypadku ubezpieczeń kapitałowych nie może zostać odpowiednio odwzorowana.

4.3

Porównanie z metodami obliczania agencji ratingowych pokazuje, że wymagania propozycji UE mogą być zbyt wysokie. Wymagania odnośnie wypłacalności w USA bazują co prawda na sumie ryzyka, uwzględniają jednak zmienny czynnik, który jest uzależniony od wielkości danego portfela (0,8‰ w przypadku stanu funduszu powyżej 25 mld €). Założenia kanadyjskich urzędów nadzoru i agencji ratingowych posiadają podobną strukturę.

4.4

Podczas gdy działalność ubezpieczeń bezpośrednich, zawieranych pomiędzy ubezpieczycielem i klientem nadal odbywa się na poziomie narodowym, reasekuracja stanowi raczej biznes międzynarodowy. Wynika to z potrzeby międzynarodowej dywersyfikacji ryzyka. Dlatego konieczny jest raczej Level-Playing-Field pomiędzy oferentami w ramach Unii z międzynarodowymi konkurentami z USA, Bermudów i Szwajcarii.

4.5

Europejskie towarzystwa reasekuracji, które podlegają międzynarodowej konkurencji obawiają się, że będą w gorszej sytuacji od swoich pozaeuropejskich konkurentów, ponieważ ci drudzy podlegają mniej rygorystycznym wymaganiom pod względem kapitału własnego. Działalność reasekuracyjna może przypuszczalnie w znacznym stopniu wyemigrować do pozaeuropejskich centrów reasekuracji, takich jak Bermudy lub USA. Przeniesienie oferty reasekuracji doprowadzi do znacznego osłabienia pozycji Europy jako centrum finansowego. Zbyt wysokie wymagania nieuchronnie doprowadzą do zmniejszenia się oferty reasekuracyjnej i/lub wzrostu jej ceny. Wzrost cen reasekuracji niechybnie przeniesie się na koszt produktów ubezpieczycieli bezpośrednich, a przez to dotknie konsumentów. Wyższe ceny będą miały siłą rzeczy negatywny wpływ na konieczność tworzenia prywatnych emerytalnych funduszy kapitałowych.

4.6

Wszystko to, zdaniem Komitetu, nie prowadzi do wspierania europejskiego rynku wewnętrznego. Szczególnie nowe Państwa Członkowskie UE są zainteresowane sprawnym funkcjonowaniem wewnętrznego rynku reasekuracji i byłyby szczególnie dotknięte negatywnymi zmianami struktury oferty reasekuracji.

4.7

Komitet dochodzi więc do wniosku, że propozycja dyrektywy odnośnie obliczania marginesu wypłacalności w przypadku ubezpieczeń na życie może zaszkodzić konkurencyjności europejskim towarzystwom reasekuracji. Z tych powodów Komitet jest zdania, iż propozycja Komisji odnośnie wypłacalności towarzystw reasekuracji na życie powinna być znacznie zmodyfikowana.

4.8

Komitet proponuje zatem, aby w zakresie reasekuracji na życie, kierować się obliczaniem wypłacalności, takim jak w przypadku towarzystw reasekuracji szkód.

4.8.1

Pod względem ryzyka, jak i konkurencji metoda obliczania wypłacalności towarzystw reasekuracji szkód jest więcej niż wystarczająca. Formuła wypłacalności szkód odpowiada w znacznym stopniu wymaganiom odnośnie wypłacalności w międzynarodowym porównaniu, co wykluczałoby w znacznym stopniu niekorzystną pozycję konkurencyjności europejskich towarzystw reasekuracji.

4.8.2

Formuła szkód odzwierciedla w adekwatny sposób działalność towarzystw reasekuracji na życie. Przede wszystkim poprzez przejmowanie ryzyka śmierci działalność towarzystw reasekuracji odpowiada raczej działalności ubezpieczycieli szkód i reasekuracji szkód niż działalności ubezpieczycieli na życie.

4.8.3

Pojedyncze ryzyka, które nie są uwzględniane w formułach szkód, mogą być w łatwy sposób uwzględniane w ramach projektu Solvency II.

4.8.4

Formuła szkód jest pod względem techniczno-ustawowym łatwa do wdrożenia, ponieważ Komisja w projekcie propozycji do dyrektywy (rewizja 3) przedłożyła już gotowy tekst dyrektywy.

4.8.5

Formuła szkód umożliwia towarzystwom reasekuracji na życie szybkie określenie swoich wymagań odnośnie wypłacalności, ponieważ potrzebne dane istnieją już w chwili obecnej i nie muszą być dopiero pozyskiwane. W szczególności ze względu na brak informacji w działalności międzynarodowej formuła szkód wydaje się bardzo korzystna.

4.8.6

Formuła wypłacalności szkód jest szczególnie odpowiednia w przypadku Fast Track Approach. Można ją łatwo wdrożyć, gdyż nie wymaga już żadnej dodatkowej regulacji w przypadkach, w których przykładowo składane są umowne depozyty.

5.1

Propozycja dyrektywy przewiduje, że przepisy odnośnie obliczania marginesu wypłacalności ubezpieczeń szkód będą przenoszone na reasekurację szkód. Połączone ma to być z możliwością podwyższenia wymagań odnośnie wypłacalności reasekuracji szkód nawet o 50 %, w ramach tzw. procedury Lamfalussy'ego.

5.2

Komitet uważa za właściwe przeniesienie uregulowań odnośnie wypłacalności ubezpieczeń szkód na reasekurację szkód w ramach koncepcji fast-track. Komitet ma jednak poważne zastrzeżenia wobec rozszerzania procedury Lamfalussy'ego na zakres wymagań odnośnie wypłacalności.

5.3

Niniejsza dyrektywa została zaplanowana jako projekt fast-track a nie jako dyrektywa ramowa w zakresie procedury Lamfalussy'ego. Przystosowanie wymagań odnośnie wypłacalności powinno następować dopiero w ramach dalszego projektu Solvency II.

5.4

Stosowanie procedury Lamfalussy'ego nie jest również w tej sprawie uzasadnione. Wymagania w stosunku do towarzystw reasekuracji odnośnie kapitału własnego nie stanowią w żadnym przypadku działań służących wdrożeniu, dla których wydania przewidziane są odpowiednie procedury Lamfalussy'ego. Jak wynika z długotrwałych negocjacji w zakresie banków przy projekcie Bazylea II, wymagania odnośnie kapitału własnego stanowią punkt centralny systemu nadzoru a w żadnym przypadku nie są późniejszą regulację szczegółową.

5.5

Konkretne wymagania odnośnie kapitału własnego zdaniem Komitetu powinny wynikać z samej dyrektywy, a nie z późniejszego ustawodawstwa wspólnotowego. To rozróżnienie znajduje również poparcie w aktualnym projekcie konwentu, który domaga się, aby zasadnicze uregulowania znajdowały się w samych dyrektywach. Wskazanie Komisji na szerokie konsultacje w odpowiednim kręgu wydaje się być zatem niewystarczające.

6.1

Projekt dyrektywy przewiduje, że przy obliczaniu wypłacalności retrocesje na innych reasekurantów mogą być uwzględniane wyłącznie do wysokości 50 % obciążenia szkód brutto. Jest to adekwatne do obowiązujących uregulowań dla ubezpieczycieli bezpośrednich w zakresie ubezpieczeń na życie i szkód. Przedłożona dyrektywa o nadzorze towarzystw reasekuracji powinna przyczynić się w znacznym stopniu do wzmocnienia finansowej wypłacalności branży reasekuracji w ramach Unii Europejskiej. Na tym tle Komitet uważa za uzasadnione całkowite uznawanie cesji ubezpieczycieli bezpośrednich i retrocesji reasekurantów, jeśli dokonujący cesji lub retrocesji podlega nadzorowi wewnątrz Unii Europejskiej.

6.2

Podwyższenie czynników reasekuracji i retrocesji jest, zdaniem Komitetu, zalecane również na tle wzrastających wymagań w stosunku do ubezpieczycieli w przypadku rozwiązywania problemów ogólnospołecznych, w szczególności z tego powodu, że po zamachach 11 września 2001 r. domagano się pokrycia ryzyka terroryzmu dla przemysłu i lotnictwa, natomiast ze względu na niski czynnik reasekuracji i retrocesji nie można było już po części oferować tańszych rozwiązań. W poszczególnych Państwach Członkowskich z powodu niskich czynników retrocesji nie mogły zostać rozwinięte żadne ubezpieczenia od ryzyka terroru.

7.1

Komitet akceptuje założenie, zawarte w artykule 34 odnośnie jakościowych zasad nadzoru (Prudent-Person-Principle). Na podstawie specyfiki, a w szczególności międzynarodowego charakteru reasekuracji założenie to jest bardziej odpowiednie niż sztywna koncepcja ilościowa. UE wdraża niniejszym nowoczesną koncepcję, która jest zalecane również przez International Association of Insurance Supervisors (IAIS). Równocześnie Komitet uznaje jednak, że założenie jakościowe nie jest listem żelaznym, lecz wymaga od przedsiębiorstw ciągłej kontroli i udoskonalania procesu inwestycji kapitałowych.

7.2

Ponieważ na mocy dyrektywy należy ograniczyć lub uchylić istniejące dotychczas zasady nadzoru (takie jak np. składanie depozytu) zaleca się przewidzenie w niej możliwości, dzięki której Państwa Członkowskie miałyby prawo żądać od reasekuratorów działających na ich terytorium, by ci przestrzegali uzupełniających jakościowych przepisów dotyczących lokat kapitałowych. Tego rodzaju przepisy musiałyby być jednak uzasadnione w aspekcie zasady „Prudent-Person-Principle” oraz podjętych zobowiązań.

9.1

Komitet popiera w ramach wyrażonych zastrzeżeń propozycję Komisji odnośnie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady o reasekuracji i zmianie dyrektyw 73/239/EWG, 92/49/EWG oraz dyrektyw 98/78/WE i 2002/83/WE. Komitet jest zdania, że propozycja obejmuje prawie wszystkie zakresy nadzoru towarzystw reasekuracji. Całkowite wdrożenie dyrektywy przyczyni się w znacznym stopniu do wzmocnienia i ustabilizowania rynków asekuracji w Unii Europejskiej, co jest zgodne z celem Komisji.

9.2

Po sprawdzeniu propozycji Komisji Komitet odniósł się do wybranych aspektów propozycji dyrektywy, aby przekazać Komisji konkretne wskazówki i impulsy do dalszych rozważań i analiz. Komitet proponuje, aby również w zakresie reasekuracji na życie u podstaw znalazło się obliczanie wypłacalności, takie jak w przypadku reasekuracji szkód. Ponadto warunki wypłacalności nie powinny znaleźć się w zakresie stosowania procedury Lamfalussy'ego. Ponieważ Komitet uważa inicjatywę dyrektywy za ważną, opowiada się za szybką procedurą ustawodawczą.

20.5.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/6

1.1

Substancje „istniejące” to substancje uznane za występujące na rynku Wspólnoty Europejskiej między 1 stycznia 1971 r. a 18 września 1981 r. 100.195 takich substancji zostało zidentyfikowanych i wymienionych w Europejskim Wykazie Istniejących Substancji o Znaczeniu Komercyjnym (EINECS) opublikowanym w Dzienniku Urzędowym w 1990 r. (1) Substancje wprowadzane na rynek po 18 września 1981 r. są definiowane jako „nowe” i wymagają zawiadomienia o zamiarze sprzedaży zgodnie z właściwymi przepisami Unii Europejskiej.

1.2

Zagrożenie dla zdrowia ludzi lub dla środowiska ze strony istniejących substancji oszacowano zgodnie z rozporządzeniem Rady (EWG) 793/93 (2). Dotychczas powstały cztery listy priorytetowe do oceny, przeznaczone do wdrożenia przez właściwe organy państw członkowskich. Ostatnia z nich pochodzi z 25 października 2000 r. (3). Określają one 141 substancji, w wypadku których można oczekiwać pewnego zagrożenia ze względu na specyficzne struktury tych substancji oraz znane lub przewidywane interakcje biochemiczne lub w wypadku których wytwarzanie w dużych ilościach (HPV) daje powód do zaniepokojenia.

1.3

Państwa członkowskie oceniają każdą substancję na wszystkich etapach produkcji i użycia pod względem zarówno zagrożenia, jak i narażenia na działanie substancji w celu określenia, czy rzeczywiście istnieje zagrożenie dla zdrowia i dla środowiska, a jeśli takie zagrożenie istnieje, jakie mogą być wymagane środki je ograniczające. Jeżeli zostanie ustalone, że pomimo występowania na liście priorytetowej nie stwarzają one żadnego lub stwarzają bardzo małe zagrożenie przy jakimkolwiek obecnym lub planowanym użyciu, środki kontrolne nie będą wymagane lub będą prawdopodobnie mało skuteczne zarówno pod względem działania, jak i korzyści.

1.4

Wypełnione raporty o ocenie zagrożenia (RAR) z Państw Członkowskich zostały następnie ocenione przez Komitet Naukowy ds. Toksykologii, Ekotoksykologii oraz Ochrony Środowiska (CSTEE). Jeżeli CSTEE zgodzi się z wnioskami i zatwierdzi ogólny proces oceny, środki zmniejszenia zagrożenia, jeżeli są wymagane, mogą zostać zaproponowane jako poprawki do załącznika 1 do dyrektywy Rady w sprawie wprowadzania do obrotu i stosowania niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych 76/769/EWG (4). Obecna propozycja stanowi dwudziesta ósmą nowelizację tego typu.

1.5

Dwie substancje, o których mowa w niniejszej propozycji (toluen i trichlorobenzen), zostały ocenione zgodnie z powyższą procedurą. Obie zostały ujęte w drugiej liście substancji priorytetowych opublikowanej jako rozporządzenie Komisji WE 2268/95 z 27 września 1995 roku (5). Obie zostały przyznane Danii do przeprowadzenia procesu oceny. CSTEE zasadniczo zgodził się i poparł otrzymane w następstwie tego raporty RAR w opiniach przedstawionych na swoim 24 i 25 posiedzeniu plenarnym odpowiednio w dniu 12 czerwca 2001 roku i 20 lipca 2001 roku.

1.6

Niniejsza propozycja określa środki redukcji zagrożenia dla tych dwóch substancji, które mają być wdrożone przez państwa członkowskie w ciągu osiemnastu miesięcy od wejścia dyrektywy w życie. Komisja opublikowała propozycję w dniu 28 kwietnia 2004 roku. Po przeprowadzeniu odpowiednich procedur, oraz jeżeli zostanie osiągnięta zgoda co do wszelkich wymaganych zmian, staje się ono skuteczne w państwach członkowskich nie później niż od czerwca 2006 roku.

2.1

Propozycja ma na celu ochronę zdrowia ludzi i ochronę środowiska, jak również ustanowienie (lub zachowanie) rynku wewnętrznego dla tych dwóch substancji. Uważa się, że może to być osiągnięte przy niewielkich lub żadnych kosztach, gdyż użycie w określonych zastosowaniach zostało już obniżone, a produkty zastępcze są łatwo dostępne.

2.2

W wypadku toluenu, uznanego za uniwersalną substancję HPV używaną jako zasadniczy surowiec do syntezy chemicznej oraz jako rozpuszczalnik w wielu zastosowaniach przemysłowych i konsumenckich, mają być wprowadzone ograniczenia na wszelkie użycia w stężeniach powyżej 0,1 % wagowo w klejach i farbach do malowania natryskowego przeznaczonych do powszechnej sprzedaży. Nie odnosi się to do jakichkolwiek zastosowań przemysłowych i ma na celu ochronę zdrowia konsumentów.

2.3

W wypadku trichlorobenzenu, o bardziej ograniczonym użyciu jako półproduktu dla niektórych herbicydów i jako rozpuszczalnika w procesach produkcyjnych w systemach zamkniętych, mają być wprowadzone ograniczenia na wszelkie użycia w stężeniach powyżej 0,1 % wagowo za wyjątkiem użycia jako półproduktu. To ogranicza wszelką możliwą sprzedaż dla ludności i zapewnia dodatkową ochronę zdrowia w miejscach pracy.

2.4

Dwa produkty, do których odnosi się niniejsza nowelizacja, są zdefiniowane poprzez ich numery CAS 108-88-3 120-82-1 w załączniku do projektu. Ograniczenia użycia będą dodane do załącznika 1 do dyrektywy 76/769/EWG.

2.5

Państwa członkowskie będą miały jeden rok na opublikowanie przepisów prawnych koniecznych do zachowania zgodności z niniejszą dyrektywą, przy kontrolach uruchomionych w ciągu dalszych sześciu miesięcy. To ma nastąpić licząc od daty wejścia w życie niniejszej propozycji, po wymaganych, zgodnie z artykułem 95 Traktatu, konsultacjach z Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym (EKES) i po procedurze podejmowania decyzji wspólnie z Parlamentem Europejskim.

3.1

Tak jak w wypadku dwudziestej szóstej nowelizacji dyrektywy Rady 76/769/EWG (ograniczenia we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu nonylofenolu, oksyetylenów nonylofenolu i cementu) (6), w sprawie której EKES przedstawił swoją opinię w marcu 2003 roku (7), ta propozycja zajmuje się substancjami nie związanymi ze sobą, które, dla zachowania jasności, będą omówione osobno. (Kolejna, dwudziesta siódma nowelizacja, dotycząca wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w rozcieńczalnikach olejowych i oponach, została opublikowana lecz nadal jest przeglądana.).

4.1

Toluen jest przezroczystą, bezbarwną cieczą o charakterystycznym zapachu. Znany również pod nazwą metylobenzenu, ma jako drugi po benzenie, najprostszą strukturę aromatyczną – sześcioatomowy pierścień węglowy z dołączonym jednym członem łańcucha węglowego (alkil). Występuje naturalnie w ropie naftowej, w niektórych roślinach i drzewach oraz wydzielany jest w trakcie erupcji wulkanicznych i pożarów lasów, a także może być celowo wyprodukowany w bardzo dużych ilościach z węgla i ropy naftowej.

4.2

Według źródeł branżowych, światowe zapasy i poziomy produkcji dla celowo wyprodukowanego toluenu w 2002 roku wyniosły odpowiednio 20 milionów ton i 14 milionów ton. 75 % tej wielkości jest zlokalizowane w USA, Azji i Japonii. W opinii CSTEE produkcja Unii Europejskiej w 1995 roku oszacowana jest na 2,6 miliona ton. Dużo większe ilości wynikają z rutynowej produkcji benzyny i przyczyniają się do ogólnego narażenia na kontakt, lecz nie są ujęte w tych oszacowaniach (8).

4.3

Toluen jest używany jako surowiec w systemach zamkniętych do celowej produkcji benzyny, pianek uretanowych i innych produktów chemicznych oraz, w dużo mniejszych ilościach, jako nośnik rozpuszczalnikowy w farbach, atramentach, klejach, produktach farmaceutycznych i kosmetykach. Jego wpływy na zdrowie ludzi i środowisko zostały szeroko zbadane i ogólnie zaakceptowane przez wszystkich zainteresowanych. Istnieje wyraźna potrzeba minimalizacji wszelkiego rzeczywistego lub teoretycznego niekontrolowanego kontaktu, w szczególności gdy istnieją produkty alternatywne o podobnej zdolności rozpuszczania.

4.4

Dwa zastosowania końcowe określone w niniejszej propozycji zaliczają się do tej ostatniej kategorii. Użycie toluenu jako rozpuszczalnika w klejach i farbach do malowania natryskowego przeznaczonych do sprzedaży powszechnej nie jest konieczne ani nie jest popierane przez producentów w Europie. Obecnie, rzeczywistą sprzedaż dla tych dwóch zastosowań końcowych uważa się za niską lub żadną. Z tego powodu jest to głównie środek ostrożności, o małym przypuszczalnym wpływie na koszty produkcji albo na możliwości wyboru lub zdrowie konsumentów.

4.5

EKES uznaje, że podstawowym wymaganiem jest zapewnienie, aby było możliwe bezpieczne postępowanie z toluenem w dużych ilościach w systemach zamkniętych w miejscach pracy. Ta propozycja gwarantuje, że członkowie społeczności, poza kontrolowanymi środowiskami pracy, będą odpowiednio chronieni, zarówno teraz jak i w przyszłości, przed zbędnym kontaktem z toluenem. EKES popiera więc tę część propozycji.

5.1

W przypadku trichlorobenzenu sytuacja różni się znacznie od powyższej, toteż projekt wymaga pewnych poprawek i wyjaśnień.

5.2

Trichlorobenzen jest celowo produkowanym związkiem chemicznym, który nie występuje w naturze w inny sposób niż w rezultacie degradacji innych chlorowanych związków aromatycznych. Istnieją trzy różne izomery, zależnie od lokalizacji atomów chloru wokół sześcioelementowego pierścienia węglowego. Każdy z nich ma (minimalnie) różne właściwości fizyczne i oddziaływania biochemiczne, na przykład, przy pomiarze ich wartości LD50. Każdy ma inny numer CAS i EINECS. Dodatkowo, w obu rejestrach istnieje dla trichlorobenzenu wpis ogólny. Wszystkie są dostępne w handlu w USA i wszędzie indziej. Uważa się, że 1,3,5-trichlorobenzen nie jest już produkowany w Europie. Szczegóły wykazów są następujące (9):

5.3

RAR i opinia CSTEE odnoszą się w szczególności do 1,2,4-trichlorobenzenu, o numerach EINECS i CAS jak wyżej. Obecny projekt potwierdza ten pojedynczy numer CAS (a w rezultacie ten jeden izomer, który został przestudiowany) w załączniku, lecz nie w tytule lub tekście.

5.4

Produkowane są różne izomery o wysokim stopniu czystości jako półprodukty do syntezy w systemach zamkniętych pewnych herbicydów, pestycydów, barwników i innych specjalistycznych produktów chemicznych. Gdy określona struktura izomeryczna jest mniej ważna, w systemach zamkniętych może być użyta mieszanina izomerów jako nośnik rozpuszczalnikowy do barwników, jako regulator procesu lub jako ośrodek do przenoszenia ciepła, w farbach do malowania natryskowego jako inhibitor korozji oraz w płynach do obróbki metali.

5.5

W krajach UE (i w innych) wykorzystywany jest głównie 1,2,4-trichlorobenzen (1,2,4-TCB) o różnych stopniach czystości. Uważa się, że od lat osiemdziesiątych (1980) produkcja stale maleje. Dane przedstawione Komisji OSPAR w odniesieniu do ochrony środowiska morskiego szacowały w 1994 roku produkcję 1,2,4-TCB na pomiędzy 7 a 10 tysięcy ton; 1,2,3-TCB na mniej niż 2 tysiące ton oraz 1,3,5-TCB na mniej niż 200 ton (10). W czerwcu 2000 roku OSPAR dołączyła wszystkie trzy izomery jako indywidualne wpisy do swojej listy substancji niebezpiecznych w celu wdrożenia działania priorytetowego. Opinia CSTEE z lipca 2001 roku również wymienia 7 tysięcy ton produkcji w Europie w latach 1994-95. Poziom produkcji ciągle spadał i obecnie uważa się, że spadł do około połowy poprzedniego, przy większej części przeznaczonej na eksport (11).

5.6

Obecnie uważa się, że pozostał tylko jeden producent w regionie UE/OSPAR. Mówi się, że sprzedaż ogranicza się do izomerów 1,2,4-TCB i 1,2,3-TCB do użycia wyłącznie jako półprodukty, co zostało potwierdzone w pisemnych oświadczeniach o wykorzystaniu składanych przed dostawą przez każdego klienta.

5.7

Ograniczona liczba zastosowań w systemach zamkniętych jest znana i rozpoznana przez Komisję i CSTEE, na przykład, jako rozpuszczalniki w procesach produkcyjnych bez uwalniania do środowiska zewnętrznego. Jako, że niniejsza propozycja ma na celu umożliwić istotną produkcję, poza ostrym ograniczeniem emisji spowodowanej użyciem w sposób otwarty, wydaje się być rozsądnym dodanie tego do dozwolonych zastosowań w załączniku do projektu.

5.8

EKES jest przekonany, że, po uwzględnieniu uwag wniesionych powyżej, niniejszy projekt powinien zapewnić zwiększoną ochronę w miejscach pracy oraz wyeliminować łącznie wszelkie ryzyka kontaktu poza miejscami pracy. Wydaje się, że producenci i użytkownicy trichlorobenzenu oraz produktów konkurencyjnych w większości zaakceptowali tę propozycję. Z tego powodu, powinien wystąpić tylko nieznaczny wpływ na koszty producentów i użytkowników. Tak więc, EKES popiera tę część propozycji.

6.1

EKES zwraca uwagę, jak powyżej, że niniejszy projekt musi być oparty na stosownym RAR oraz opinii CSTEE i dlatego musi odnosić się wyłącznie do 1,2,4-TCB. Musi być to jasno stwierdzone w tytule i w tekście. Na szczęście, wpływ ograniczeń na użycie pozostanie taki sam, jako że ten izomer jest głównym składnikiem mieszaniny izomerów TCB poprzednio sprzedawanych w celu użycia w rozpuszczalnikach lub farbach do malowania natryskowego.

6.2

Inne zastosowania w systemach zamkniętych powinny być dozwolone, przez dodanie słów „lub w innych systemach zamkniętych, gdzie żadne uwolnienie do środowiska nie jest możliwe” do konkluzji odnośnego ograniczenia.

6.3

Jak w wypadku poprzednich nowelizacji dyrektywy Rady 76/769/EWG, EKES wyraża żal z powodu połączenia niezwiązanych ze sobą produktów w pojedynczym tekście, co może wymagać specyficznych i ciągłych zmian, w celu dostosowania do realiów zewnętrznych. To nie pomaga w dobrym i sprawnym zarządzaniu. Jeżeli wynika to z ograniczonych możliwości w trakcie końcowego i krytycznego etapu uzgadniania konkretnych środków zmniejszenia ryzyka, to ograniczenia te powinny zostać przezwyciężone tak szybko jak tylko jest to możliwe.

6.4

EKES zwraca uwagę, że ostatnia lista substancji priorytetowych do oceny była opublikowana w październiku 2000 roku. EKES wyraża żal, że to postępowanie zdaje się być zaniechane na długo przed wdrożeniem innych procedur takich jak REACH. Taka utrata rozmachu nie cieszy.

6.5

EKES zwraca uwagę na kluczową rolę odgrywaną przez CSTEE w przeszłości i ufa, że zostały podjęte odpowiednie kroki, aby tak było również w przyszłości, pomimo ostatnio zapowiedzianych zmian w organizacji i w zakresach obowiązków komitetów naukowych.

6.6

EKES podziela powszechnie wyrażane zaniepokojenie czasem potrzebnym do oceny substancji w ramach obecnego systemu. W odniesieniu do tych dwóch produktów upłynie blisko 11 lat zanim stosowne przepisy prawne wejdą w życie. Z tego upłynie pięć lat po uznaniu przez CSTEE raportów RAR za zadowalające. Kiedy przepisy prawne wejdą w życie, zasadniczo nie wynikną z tego koszty – albo wymierne korzyści dla zdrowia lub środowiska – dla kogokolwiek z zainteresowanych. Przy braku dalszych informacji, nie można powiedzieć czy jest to dobre (tj. rynek dostosował się pod naciskiem ciągłych oszacowań ryzyka) lub złe (proces dał bardzo niewiele, przy znacznych kosztach dla wszystkich zainteresowanych) – albo jak wprowadzić jakiekolwiek pożądane ulepszenia.

6.7

EKES uważa więc, że w uzupełnieniu do innych propozycji takich jak REACH oraz w celu zagwarantowania, że rzeczywiście raczej pomogą one niż zaszkodzą istniejącym procesom, przyczyny tego powolnego postępu winny zostać niezwłocznie ocenione. Powinno to odbywać się równolegle do innych obecnie trwających studiów, mających na celu pomiar skuteczności działania, kosztów i korzyści dla wszystkich udziałowców tych procesów, mających przynieść korzyści w zakresie ochrony zdrowia i ochrony środowiska, w ramach odnoszącej sukcesy i konkurencyjnej, opartej na wiedzy gospodarki europejskiej.

20.5.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/10

1.1

Komisja Europejska zwróciła się do EKES-u o sporządzenie niniejszej opinii rozpoznawczej, uznając rolę MSP i PS za szczególnie istotną z punktu widzenia strategii lizbońskiej i proponując opracowanie elementów pozwalających ustalić, jakich przepisów i jakiej formy pomocy potrzebować mogą te podmioty.

1.2

Wniosek ten wpłynął do EKES-u po ogłoszeniu przez Komitet opinii z inicjatywy własnej w sprawie roli MSP i PS w dywersyfikacji gospodarczej państw przystępujących do UE, uchwalonej jednomyślnie 1 kwietnia 2004 r. W opinii tej oba typy podmiotów traktowano już łącznie, podając ich definicje i wspominając o ich znaczeniu dla całej UE, wyrażającym się w ich udziale w gospodarce, w zatrudnieniu i spójności społecznej, a także o zachodzących miedzy nimi głębokich interakcjach i efektach synergii. W opinii tej stwierdzono również, że pojęcie przemian gospodarczych ma znacznie szerszy zasięg od pojęcia restrukturyzacji. Wspomniano w niej o raporcie grupy na wysokim szczeblu powołanej przez Komisję Europejską pt. „Zarządzanie zmianami” (tzw. raporcie Gyllenhammera), który kładzie nacisk na tworzenie miejsc pracy, podkreślając jednocześnie wartość strategii opierającej się na benchmarkingu, innowacyjności i spójności społecznej. Zaproponowano w niej dziesięciopunktowy kompleksowy program promowania MSP i PS w ramach dywersyfikacji gospodarczej krajów przystępujących do UE; natchnieniem dla tego programu były w dużym stopniu dobre praktyki zaobserwowane w szeregu PS działających w Unii Europejskiej.

1.3

Dobre praktyki unijnych PS mogą istotnie służyć za podstawę interakcji i synergii między PS a MSP; otwierają bowiem szereg możliwości innowacji z racji cechującego PS ducha współpracy, innowacyjności i dynamicznego działania oraz znacznych możliwości wykorzystania tego dorobku przez MSP z bardzo korzystnymi konsekwencjami dla ich ekspansji; praktyki te z racji swej własnej struktury sprzyjają na ogół współpracy, reprezentatywności i niezbędnemu zaufaniu między podmiotami.

1.4

W marcu 2000 r. Rada Europejska przedstawiła tzw. strategię lizbońską, wyznaczającą jako cel przekształcenie Europy w najbardziej dynamiczną i konkurencyjną w świecie gospodarkę opartą na wiedzy. Rada podkreśliła jednocześnie potrzebę stworzenia przyjaznego klimatu dla powstawania i rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw, w szczególności MSP, dodając, że konkurencyjność i dynamika przedsiębiorstw wynika bezpośrednio z otoczenia prawnego sprzyjającego inwestycjom, innowacjom i przedsiębiorczości (1). Na tej podstawie Rada Europejska w Feirze w dniach 19-20 czerwca 2000 r. zatwierdziła Europejską Kartę Małych Przedsiębiorstw, która stwierdza: „Małe przedsiębiorstwa są podstawą gospodarki europejskiej. Stanowią one główne źródło miejsc pracy i bazę dla pomysłów związanych z działalnością gospodarczą”  (2). W strategii lizbońskiej mówi się ponadto, iż wzrost gospodarczy stanowi kluczowy warunek spójności społecznej w Europie. Komisja stwierdziła później, że zadania wynikające ze strategii lizbońskiej obejmują konieczność zwiększenia podaży miejsc pracy oraz stopy zatrudnienia, poprawy umiejętności technicznych pracowników i zapewnienia sprawnego przepływu siły roboczej z rolnictwa i przemysłu do usług bez pogłębiania nierówności między regionami w państwach członkowskich (3).

1.5

Małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) – pojęcie to obejmuje również mikroprzedsiębiorstwa, podmioty o odrębnej specyfice – to przedsiębiorstwa spełniające ściśle określone kryteria ilościowe, określone przez Komisję Europejską w sposób następujący (4):

1.6

Przedsiębiorstwa społeczne (PS) obejmują cztery formy prawne: spółdzielnie, towarzystwa wzajemne, stowarzyszenia i fundacje. Ich wyróżnikiem jest prymat celu społecznego nad maksymalizacją zysku, co często wiąże je silnie z terytorium macierzystym i z rozwojem lokalnym. Do ich podstawowych wartości należą solidarność, spójność społeczna, odpowiedzialność społeczna, demokratyczne podejmowanie decyzji, udział społeczny i niezależność (5).

1.7

Większość PS wpisuje się w standardową definicję MSP obowiązującą w UE (6). Te natomiast, które nie mieszczą się w niej ze względu na swoje rozmiary, na ogół wykazują pewne wspólne cechy z MSP, na przykład niewielką stopę inwestycji zewnętrznych, fakt, że nie są one notowane na giełdzie, ścisłe kontakty z właścicielami/wspólnikami i ścisłe związki ze społecznością lokalną.

1.8

Instytucje europejskie stworzyły już ramy normatywne dla polityki wobec MSP. Do roku 2005 obowiązuje wiążący akt dotyczący MSP jako takich; jest to decyzja Rady z 20 grudnia 2000 r. w sprawie wieloletniego programu na rzecz przedsiębiorstw i przedsiębiorczości, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw (2001-2005). Program ten, którego realizacja również służy osiąganiu celów wyznaczonych w Europejskiej Karcie Małych Przedsiębiorstw, ma następujące zamierzenia:

1.9

Dnia 21 stycznia 2003 r. Komisja przedstawiła w swym komunikacie [COM (2003) 26 final] pięć raportów na temat polityki UE wobec MSP: dwa dotyczące realizacji Europejskiej Karty Małych Przedsiębiorstw w UE i w krajach przystępujących do UE, jeden poświęcony działaniom podejmowanym przez UE na rzecz MSP, raport pełnomocnika Komisji ds. kontaktów z MSP (SME Envoy); zieloną księgę w sprawie przedsiębiorczości. Raport o działaniach podejmowanych przez UE na rzecz MSP wśród zadań, które należy podjąć, wymienia większe zaangażowanie UE, m.in. poprzez wykorzystanie funduszy strukturalnych, wspomniany wyżej program wieloletni i szósty program ramowy. Na podstawie zielonej księgi powstał wspólnotowy plan działania na rzecz przedsiębiorczości i konkurencyjności przedsiębiorstw (2006-2010).

1.10

Komisja Europejska wypracowała również warunki prawne dla przedsiębiorstw społecznych. Najważniejszym z nich – spółdzielniom – poświęcony został komunikat w sprawie spółdzielni w Europie z dnia 23 lutego 2004 r. W komunikacie tym proponuje się nadanie większego rozgłosu działalności spółdzielni i poprawę zrozumienia ich specyfiki oraz działanie na rzecz zbliżania ram prawnych ich działania w krajach UE (7). Wymienia się w nim podstawowe normy dotyczące tego typu przedsiębiorstw, zgodne z zaleceniem MOP w sprawie promocji spółdzielczości, uchwalonym w czerwcu 2002 r. na szczeblu ogólnoświatowym, między innymi przez przedstawicieli rządów 25 państw członkowskich UE i większości krajowych organizacji pracodawców i pracobiorców; zalecenie to powołuje się również na główne międzynarodowe normy pracy, zaznaczając, że obowiązują one w całości w odniesieniu do pracowników spółdzielni. Komisja Europejska ogłosiła ponadto niedawno – 3 października 2003 r. – dokument roboczy w sprawie spółek wzajemnych pt. „Spółki wzajemne w rozszerzonej Europie”, zawierając w nim normy dotyczące tego typu PS (8).

2.1

Komisja uznała, że małe przedsiębiorstwa są podstawą gospodarki europejskiej, gdyż zapewniają 66 % całkowitego zatrudnienia i wytwarzają 60 % całkowitej wartości dodanej UE poza rolnictwem. Regiony będące dużymi skupiskami MSP, jak Emilia Romagna, Badenia-Wirtembergia czy Jutlandia, wykazują również najwyższe wskaźniki zatrudnienia i PKB na mieszkańca (9).

2.2

W opinii w sprawie „Przedsiębiorczość społeczna a jednolity rynek” (10) EKES podkreślił społeczno-gospodarcze znaczenie PS, zaznaczając, iż odgrywają one wielką rolę w pluralizmie przedsiębiorczości i dywersyfikacji gospodarki (11). Fakt ten uznała sama Komisja, między innymi w komunikacie w sprawie spółdzielni w Europie oraz w dokumencie roboczym pt. „Spółki wzajemne w rozszerzonej Europie”, wspomnianym już wyżej w punkcie 1.10. Społeczne i gospodarcze znaczenie przedsiębiorstw i innych form przedsiębiorczości społecznej w UE nieustannie wzrasta; zatrudniają one bezpośrednio około 9 milionów osób (w przeliczeniu na pełne etaty), czyli 7,9 % ogółu cywilnych pracowników najemnych (12). Ponadto zaangażowana jest w nie znaczna część społeczeństwa obywatelskiego: według Komisji Europejskiej spółdzielnie liczą ogółem 140 mln członków, a spółki wzajemne – 120 mln. Jak się ocenia, ponad 25 % obywateli UE należy do PS i odgrywa w ich ramach konkretną rolę społeczno-gospodarczą – producentów, konsumentów, oszczędzających, lokatorów, ubezpieczonych, studentów, wolontariuszy itp. PS działają we wszystkich branżach, a w szczególności w usługach użyteczności publicznej i powszechnych (13), jak opieka zdrowotna, ochrona środowiska, usługi socjalne i edukacja (14). Odgrywają również istotną rolę w budowaniu kapitału społecznego, zapewnianiu zatrudnienia dla osób w trudnej sytuacji życiowej, opiece społecznej, ożywianiu lokalnego życia gospodarczego oraz modernizacji lokalnych sposobów gospodarowania. Niektóre z nich wypracowały systemy „bilansów społecznych”, pozwalające na ocenę ich oddziaływania na tkankę społeczną i środowisko naturalne.

2.3

MSP i PS stanowią istotne źródło zatrudnienia i powrotu do pracy w warunkach trwających głębokich przemian strukturalnych, ułatwiając przepływ pracowników z branż schyłkowych i redukujących zatrudnienie do branż tradycyjnych (rzemiosła i wytwórczość ludowa) oraz do innych rozwijających się gałęzi gospodarki, jak usługi dla przedsiębiorstw, nowe technologie informacyjne i komunikacyjne, branże o zaawansowanej technologii, budownictwo i inwestycje publiczne, usługi lokalne (w tym zdrowotne) i turystyka.

2.4

Zarówno MSP, jak i PS stoją jednak w obliczu szczególnych zagrożeń. Jak stwierdza się w Europejskiej Karcie Małych Przedsiębiorstw, PS są bardziej wrażliwe na zmiany w otoczeniu przedsiębiorstw. W swej zielonej księdze w sprawie przedsiębiorczości Komisja Europejska przyznaje, że w związku z faktem, iż PS dla osiągnięcia swych celów społecznych i środowiskowych muszą stosować zasady przedsiębiorczości i spełniać wymogi wydajności ekonomicznej, mają one szczególnie utrudniony dostęp do finansowania, kształcenia w dziedzinie zarządzania oraz doradztwa (15).

2.5

MSP i PS mogą na różne sposoby uczestniczyć w sposób znaczący w przemianach społeczno-gospodarczych, oferując liczne przykłady dobrych praktyk. Wymienić tu można: zatrudnianie osób wkraczających po raz pierwszy na rynek pracy; wspieranie innowacyjności mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw; ponowne zatrudnianie bezrobotnych – byłych pracowników branż zmuszonych do redukcji zatrudnienia lub zaprzestania działalności; tworzenie towarzystw ubezpieczeń wzajemnych zapewniających zabezpieczenie społeczne; tworzenie nowych przedsiębiorstw w branżach rozwojowych; rozwój usług i podwykonawstwa; przejmowanie przedsiębiorstw przeżywających trudności przez zespoły pracownicze; wspieranie powstających mikroprzedsiębiorstw i osób podejmujących samodzielną działalność; przemiany jakościowe w ramach danej branży. Mogą one ponadto wnieść pewien szczególny wkład w owe przemiany, zarówno dzięki wykazanym już zdolnościom kształcenia przedsiębiorców, jak i promowanym przez siebie wartościom: społecznej odpowiedzialności biznesu, demokracji i uczestnictwie obywateli, powszechnemu – w tym również finansowemu – zaangażowaniu pracowników w działalność przedsiębiorstw, integracji społecznej, zainteresowaniu rozwojem lokalnym i rozwojem zrównoważonym.

2.6

W UE mamy do czynienia z silnymi wzajemnymi współzależnościami między typowymi MSP a PS i ogromnymi możliwościami dalszego rozwoju tych interakcji. Przybierają one obecnie co najmniej trzy następujące formy:

3.1.1

Komisja nagłaśniała przykłady dobrych praktyk w różnych opracowaniach dotyczących akcji BEST w ramach programu wieloletniego; są to praktyki, „które zdają się dobrze ilustrować zasługujące uwagę i zainteresowanie praktyków podejścia do bieżących tendencji pomocy dla przedsiębiorców” (16). Nie chodzi tu koniecznie o tzw. najlepsze praktyki (best practice); celem jest zainspirowanie zmian i poprawy praktyk (better practice), a w rezultacie wypracowanie koncepcji i kierunków dla polityk unijnych.

3.1.2

EKES ma świadomość faktu, że w ciągu ostatnich lat wiele już zrobiono w dziedzinie wzorców dobrych praktyk w sektorze MSP (por. wyżej wspomniany program BEST). Opisane niżej rodzaje dobrych praktyk dotyczą wyłącznie istniejących lub możliwych interakcji między MSP a PS. W załączniku przedstawiono tytułem ilustracji konkretne przykłady, które pokazują również możliwości przystosowania tych wzorów do konkretnych warunków oraz ich ewolucyjny charakter w obliczu ciągłych zmian gospodarczych w warunkach jednolitego rynku i globalizacji.

3.1.3

Przydatna tu może być ekstrapolacja w ramach poszczególnych typów; może ona pozwolić na sformułowanie propozycji polityki publicznej służącej umacnianiu dynamiki rozwoju MSP i PS w perspektywie strategii lizbońskiej. Są to przykłady dobrych praktyk w stosunkach między PS, które mogą zostać wykorzystane przez MSP, lub w stosunkach między MSP a PS, w których bezpośrednie korzystanie przez MSP z usług PS może przynieść istotne korzyści.

3.1.4

Jako hipotezę roboczą – w niektórych wypadkach już częściowo zresztą udowodnioną – przyjęto, że każdy z tych wzorów oznacza znaczny koszt alternatywny (opportunity cost) (17) lub wręcz korzyść netto dla budżetu publicznego w średnim terminie.

3.2.1

Tworzenie i ochrona zatrudnienia miejsc pracy poprzez zakładanie i restrukturyzację przedsiębiorstw: Doświadczenia PS w różnych krajach UE zdają się świadczyć o tym, że wprowadzenie w życie systemów finansowania pomagających pracownikom, którzy tracą swe miejsce pracy, w ponownym uruchomieniu swej firmy lub w rozpoczęciu nowej działalności (w połączeniu z odpowiednim wsparciem merytorycznym) może nie tylko pozwolić na uratowanie lub stworzenie miejsc pracy oraz na rozwój aktywności gospodarczej, ale również umożliwia państwu względnie innym dawcom środków na odzyskanie w stosunkowo krótkim czasie całości wyłożonych kwot, niekiedy wręcz z nadwyżką (18).

3.2.2

Systemy i klastry przedsiębiorstw promujące rozwój, innowacyjność i konkurencyjność: Niektóre PS tworzą zbiorowości, tzw. klastry (ang. clusters) regionalne, które na dalszym etapie łączą się w sieci lub grupy na zasadzie horyzontalnej lub równorzędnej. Ruch ten, istniejący m.in. w północnych Włoszech i w Kraju Basków w Hiszpanii, uczynił z tych przedsiębiorstw (w większości małych i średnich rozmiarów) czołowych graczy gospodarczych na skalę regionalną, przyczyniając się do powstania przodujących ośrodków innowacji w dziedzinie technologii i zarządzania.

3.2.3

Oszczędności skali osiągane dzięki połączeniu zasobów: W szeregu krajów europejskich znaczna część „konwencjonalnych” MSP w określonych branżach, nie wyłączając mikroprzedsiębiorstw i osób prowadzących samodzielną działalność (np. handel detaliczny we Włoszech, fryzjerzy i rzeźnicy we Francji, piekarze w Niemczech) zorganizowana jest w grupach, przyjmujących na ogół formę spółdzielni, w celu wspólnego realizowania zaopatrzenia, zbytu lub świadczenia usług. Każde z tych MSP – zachowując pełną niezależność – może dzięki temu poprawić swą konkurencyjność, utrzymać i rozszerzyć rynek zbytu, zrezygnować z podwykonawców i pośredników i wreszcie uzyskać oszczędności skali. Z punktu widzenia społeczności lokalnej system taki jest gwarantem utrzymania zatrudnienia i rozwoju lokalnego (19).

3.2.4

Dostęp do finansowania i ograniczanie ryzyka: Wzajemne udzielanie gwarancji umożliwia uzyskanie dostępu do kredytu tym MSP (a także mikroprzedsiębiorstwom i osobom prowadzącym samodzielną działalność), które nie dysponują dostatecznymi zabezpieczeniami. Powoływany do tego celu podmiot (często w postaci spółki wzajemnej) udziela gwarancji wyłącznie na korzyść kredytodawcy. W razie niespłacenia pożyczki ponosi on ciężar gwarancji, czerpiąc z funduszu gwarancyjnego zasilanego ze składek zrzeszonych MSP. Wspólne środki PS bywają inwestowane w przedsięwzięcia związane z zakładaniem, restrukturyzacją lub rozwojem przedsiębiorstw, podwyższając w ten sposób zaufanie i wiarygodność w oczach banków i doprowadzając do zwiększenia kwoty kredytów (20).

3.2.5

Usługi dla społeczności lokalnych: PS okazują się ważnym graczem w dziedzinie usług socjalnych, zdrowotnych, edukacyjnych i kulturalnych; wykazują to m.in. w ramach prywatyzacji, łącząc w swej działalności przedsiębiorczość z dbałością o interes wspólny, który leży u podstaw tych usług. Przypadki takie udowadniają, że przedsiębiorstwa te często zapewniają świadczenia lepszej jakości po niższych kosztach niż państwo. Niekiedy usługi takie świadczone bywają w ramach lokalnych partnerstw publiczno-prywatnych między PS a samorządami lokalnymi w dziedzinie usług użyteczności publicznej – agencji zatrudnienia, ośrodków opieki zdrowotnej, pomocy w domu pacjenta itp.

3.2.6

Sieci producentów i handlu produktami wysokiej jakości oraz produkcji i handlu etycznego: Niektóre PS specjalizują się w obrocie produktami gwarantowanej wysokiej jakości, a także towarami, których proces produkcyjny gwarantuje spełnienie wymogów etycznych (brak wyzysku pracowników, przestrzeganie prawa pracy, uczciwe wynagrodzenie itp.).

4.1.1

Walne znaczenie MSP i PS dla gospodarki europejskiej oraz dla wdrażania strategii lizbońskiej, a także wielkie możliwości wzajemnie korzystnej współpracy między tymi dwoma rodzajami podmiotów dzięki wykorzystaniu wzorów i struktur PS wskazuje na zasadność udzielenia im pomocy i promowania ich poprzez nowe wspólne przedsięwzięcia na szczeblu UE.

4.1.2

EKES wziął pod uwagę istniejące programy wsparcia przeznaczone w szczególności dla MSP, pragnie jednak zwrócić również uwagę na niewystarczające struktury wsparcia dla PS oraz na potrzebę promowania inicjatyw sprzyjających współpracy między MSP a PS.

4.1.3

Pragnie ponadto zauważyć, że brak do tej pory solidnych, wyczerpujących, ogólnoeuropejskich i interdyscyplinarnych opracowań udowadniających i kwantyfikujących koszt alternatywny dobrych praktyk sprzyjających wzmocnieniu zarówno MSP, jak i PS dzięki wzajemnej między nimi interakcji.

4.1.4

Brak ten poważnie ogranicza możliwości formułowania polityk promujących MSP i PS w drodze tej współpracy. Aby można bowiem było te polityki kształtować, niezbędny jest regularny monitoring i analiza kosztów i korzyści w tym względzie.

4.2.1.1

EKES proponuje powołanie Europejskiego Ośrodka Badań nad Przedsiębiorstwami Społecznymi, który prowadziłby analizy nie tylko samych PS i aktualnych lub potencjalnych interakcji między MSP a PS, ale również podstawowego znaczenia, jakie interakcja taka może mieć dla rozwoju gospodarczego MSP i PS oraz dla promocji społecznej odpowiedzialności biznesu i walki z wykluczeniem społecznym.

4.2.1.2

Ośrodek taki byłby wspierany przez Komisję Europejską i rządy 25 państw członkowskich UE. Wymagałby on również zaangażowania ze strony organizacji PS oraz ośrodków badań nad PS na wyższych uczelniach. Ściśle współpracowałby również z ośrodkiem badań nad MSP.

4.2.1.3

EKES proponuje również uruchomienie przez ów ośrodek trzyletniego programu ogólnoeuropejskich badań interdyscyplinarnych, których zadaniem byłoby zebranie dobrych praktyk z udziałem systemów PS przyczyniających się do rozwoju MSP lub praktyk służących za wzór dający nowy potencjał rozwoju MSP, w szczególności w dziedzinach wymienionych w sekcji 3.

4.2.1.4

Celem badań będzie ustalenie kosztu alternatywnego w oparciu m.in. o kalkulację:

4.2.1.5

Poważnego wysiłku wymagałoby upowszechnianie wyników badań Europejskiego Ośrodka Badań nad Przedsiębiorstwami Społecznymi, aby docierały one do instytucji europejskich, rządów państw członkowskich i ogółu obywateli.

4.2.1.6

EKES dbać będzie o prawidłowy rozwój badań w Ośrodku, a po upływie trzech lat dokona oceny ich wyników, ustalając ich ewentualne implikacje dla polityki Komisji Europejskiej wobec MSP i PS.

4.2.2.1

EKES apeluje do Komisji, by zapewniła PS możność wzięcia udziału na równych prawach w nowym wieloletnim programie na rzecz przedsiębiorczości na lata 2006-2010 oraz by wspierała inicjatywy sprzyjające interakcjom między MSP a PS, w tym wykorzystania PS jako narzędzi współpracy pomiędzy MSP.

4.2.2.2

EKES domaga się również, aby zwiększenie poziomu udziału MSP i PS w unijnych programach na rzecz dostępu do badań, innowacji i rynków światowych stało się jednym z priorytetów polityk europejskich.

4.2.2.3

EKES sądzi, że należy utrzymać udział projektów na rzecz MSP w ramach funduszy strukturalnych i zwiększyć znaczenie projektów na rzecz PS i współdziałania między PS a MSP, zwłaszcza gdy projekty takie sprzyjają powstawaniu nowych miejsc pracy i rozwojowi obszarów wiejskich. Dostęp do funduszy strukturalnych nie może być uzależniany od rodzaju sektora, w którym dane przedsiębiorstwo prowadzi działalność.

4.2.3.1

EKES proponuje również Komisji powrót do konkluzji politycznych konferencji ministrów OECD w sprawie MSP ze Stambułu i rozciągnięcie ich na PS. Wnosi zatem o bardziej odpowiednie potraktowanie potrzeb i szczególnych cech MSP i PS, w tym między innymi:

4.2.4.1

W szeregu krajów UE, w tym w niektórych nowych państwach członkowskich, MSP nie są dostatecznie reprezentowane w krajowych organach dialogu społecznego. EKES jest zdania, że ich reprezentację należy zwiększyć, choćby tylko w trosce o skuteczność publicznej polityki promocji i regulacji tych przedsiębiorstw oraz po to, by sektor MSP mógł wyrażać swoje opinie na równi z dużymi przedsiębiorstwami.

4.2.4.2

W większości krajów UE, podobnie jak i na szczeblu wspólnotowym, PS nie są w ogóle reprezentowane w dialogu społecznym. EKES uważa, że organizacje reprezentujące PS, zarówno na szczeblu wspólnotowym jak i w poszczególnych państwach UE, powinny się nadal rozbudowywać i umacniać i że powinny one zostać włączone do struktur dialogu społecznego zarówno na szczeblu wspólnotowym, jak i na szczeblu państw członkowskich. Należy też w większym stopniu brać pod uwagę punkt widzenia tych organizacji przy wypracowywaniu aktów normatywnych dotyczących przedsiębiorstw (22).

4.2.5.1

PS mają szczególny dorobek w dziedzinie udziału pracowników w systemie decyzyjnym oraz w kapitale przedsiębiorstw, w których są zatrudnieni. Część spółdzielni wypracowała m.in. model spółdzielczości pracy (23), zgodnie z którym ogół lub przynajmniej większość członków spółdzielni jest w niej jednocześnie zatrudniona i na odwrót. Każdy członek-pracownik ma wówczas prawo głosu w podejmowaniu decyzji niezależnie od wysokości jego udziału finansowego w przedsiębiorstwie; udziały są zresztą imienne i niezbywalne. Ta forma organizacyjna to jedna z głównych przyczyn powodzenia wielu przykładów dobrych praktyk. Wymaga ona bowiem od pracowników wzięcia bezpośredniej odpowiedzialności za losy ich firmy, umożliwiając im jednocześnie pełny udział w kształtowaniu strategii jego rozwoju. We współczesnym świecie, który coraz powszechniej uznaje tzw. kapitał ludzki za podstawowy zasób przedsiębiorstwa, zwłaszcza w kontekście „gospodarki opartej na wiedzy”, do której tworzenia wzywa strategia lizbońska, ten rodzaj spółdzielczości zaczyna ukazywać się w nowym świetle – jako koncepcja nowoczesna i innowacyjna.

4.2.5.2

EKES proponuje Komisji, by zarówno w organizowanych przez nią seminariach tematycznych, jak i w pracach wyżej wspomnianego Ośrodka Badań, poddano tę formę spółdzielczości analizie pod kątem:

5.1

MSP stanowią podstawę gospodarki i zatrudnienia w Europie i z tego tytułu na nich w pierwszym rzędzie spoczywa odpowiedzialność za osiągnięcie celów strategii lizbońskiej. PS odgrywają coraz większą rolę w spójności społecznej i rozwoju lokalnym. Potencjał interakcji między MSP a PS, w szczególności w drodze wykorzystania PS przez MSP na szeroką skalę z pożytkiem dla obu rodzajów podmiotów, pozostaje wciąż w znacznym stopniu niewykorzystany.

5.2

EKES proponuje zatem Komisji, by dokonała przeglądu istniejących i potencjalnych interakcji między MSP a PS oraz wykazała, że interakcje te sprzyjają rozwojowi obu tych typów przedsiębiorstw w obliczu głębokich przemian, jakie pociąga za sobą rozwój gospodarczy między innymi w politykach rozwoju regionalnego, spójności społecznej i innowacji.

20.5.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/17

1.1

Stała grupa analityczna podjęła ponownie prace w styczniu 2003 r., po rozszerzeniu zakresu tematycznego (1) na wszystkie sprawy związane z paneuropejskimi korytarzami transportowymi. W grudniu 2002 r., Zgromadzenie Plenarne zostało poinformowane o działaniach prowadzonych w trakcie poprzedniej kadencji i wyraziło dla nich zdecydowane poparcie. Równolegle z kontynuowaniem i rozwojem zadań związanych z korytarzami, w latach 2003-2004 Komisja Europejska podjęła nowe, istotne decyzje w zakresie budowy transeuropejskich sieci infrastruktury transportowej (TEN-T), które dotyczą również 10 korytarzy ustanowionych w Helsinkach (1997). Rozszerzenie Unii Europejskiej w maju 2004 r. oraz perspektywa przystąpienia państw Europy Południowo-Wschodniej zmieniają także ogólne ramy wspólnej polityki infrastrukturalnej i współpracy w odniesieniu do korytarzy.

1.2

Celem tej opinii z własnej inicjatywy jest nie tylko sporządzanie informacji dotyczących działalności i stanowiska Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie paneuropejskich korytarzy transportowych w ciągu ostatnich dwóch lat, lecz również ustalanie, jakie dalsze kroki powinny podjąć zainteresowane strony i w jaki sposób Komitet może służyć pomocą.

2.1

Komisja rozpoczęła przegląd TEN-T w połowie 2003 r., od sprawozdania grupy ekspertów pod kierownictwem Karela van Miert. W jej wyniku poszerzono listę projektów priorytetowych z 1996 r. oraz zaproponowano nowe możliwości finansowania przez UE i nową formę lepszej koordynacji (2). Przedstawiono także plany włączenia koncepcji korytarzy transportowych do polityki wspólnotowej w zakresie infrastruktury, z zamiarem skoncentrowania się w przyszłości na priorytetach dotyczących pewnych głównych linii komunikacyjnych, zamiast na ogólnej, wspólnotowej polityce w zakresie infrastruktury. To podejście grupy van Mierta nie zyskało poparcia.

2.2

EKES omówił szczegółowo kwestię Przyszłości TEN-T , w czasie spotkania sekcji w Rzymie we wrześniu 2003 r. z Komisją V ds. dużych projektów i sieci infrastrukturalnych przy włoskiej Radzie ds. Gospodarki i Pracy (CNEL). Wydano wspólne oświadczenie (3), w którym wezwano do wzmocnienia zaangażowania w realizację zintegrowanej sieci transportowej, obejmującej nowe Państwa Członkowskie, ale jednocześnie wychodzącej poza ich zasięg. Na pierwszym planie powinny znaleźć się takie aspekty, jak intermodalność i zachowanie długookresowej trwałości (sustainability); należałoby także wspólnie zwiększyć finansowanie i ewentualnie wesprzeć je, przy pomocy europejskiego funduszu na rzecz transeuropejskich sieci transportowych.

2.3

Włoska prezydencja zwróciła się do EKES z wnioskiem o przygotowanie opinii z własnej inicjatywy celem pogłębienia dyskusji zainicjowanej w Rzymie. Komitet przedstawił w zarysie swoje aktualne, zasadnicze poglądy na temat europejskiej polityki infrastruktury transportowej w dokumencie zatytułowanym Przygotowanie infrastruktury transportowej do przyszłych potrzeb: planowanie i kraje sąsiednie – trwała mobilność – finansowanie  (4). EKES zaproponował wypróbowanie w przyszłości nowych form i środków finansowania, przyznanie większego priorytetu kwestiom ochrony środowiska naturalnego, długookresowej równowagi ekologicznej i trwałości społecznej oraz w zakresie planowania i realizacji paneuropejskiej sieci transportowej, a także kontynuowanie prac przynoszących pozytywne wyniki w odniesieniu do korytarzy helsińskich i zastosowanie innowacyjnych metod w odpowiedzi na nowe wyzwania.

2.4

Jako główny priorytet, Unia Europejska wyznaczyła sobie pokojową odbudowę regionu Europy Południowo-Wschodniej, stale kładąc nacisk na przywrócenie sprawnej infrastruktury transportowej. W uzupełnieniu do istniejących już korytarzy o znaczeniu regionalnym (X, V, VII, IV i VIII) oraz w oparciu o Deklarację Helsińską z 1997 r. i doświadczenia związane z procesem TINA (5), opracowano koncepcję w zakresie transportu dla Europy Południowo-Wschodniej. Obejmuje ona intermodalną sieć infrastruktury, tak zwaną Sieć Transportową Regionów Centralnych Europy Południowo-Wschodniej (South East Europe Core Regional Transport Network), która powinna zostać zrealizowana w drodze wspólnych, skoordynowanych działań. Zainteresowane państwa (6) przygotowały Protokół Ustaleń, który między innymi wyraźnie odnosi się do współpracy między grupami interesów społeczno-gospodarczych w tym regionie i stałą grupą analityczną EKES.

2.5

Koordynacja prac komitetów sterujących w zakresie 10 korytarzy helsińskich (7) i 4 obszarów transportowych (PETRAs) (8) przybrała nowy kształt. Mniej więcej raz do roku Komisja zaprasza przewodniczących i kierowników sekretariatów ds. korytarzy transportowych oraz innych przedstawicieli instytucji europejskich lub instytucji UE, w celu omówienia dokonanego postępu prowadzonych prac i ich przyszłych perspektyw. Była grupa robocza ds. transportu G-24 powinna zostać zastąpiona przez mniejszą i bardziej efektywną strukturę. Jednocześnie osoby odpowiedzialne w Komisji rozumieją, że tylko sama Komisja jest w stanie zapewnić pewne aspekty koordynacji i wsparcia na płaszczyźnie techniczno-organizacyjnej. Ostatnie spotkania miały miejsce w czerwcu 2003 r. i 15 marca 2004 r. Najważniejsze wnioski wynikające z tych spotkań zostały uwzględnione w punktach 3 i 4 poniżej.

2.6

Rozszerzenie i nowa polityka sąsiedztwa UE mają także pewien wpływ na przyszłe planowanie polityki transportowej w Europie i poza nią. W czerwcu odbyło się wspólne posiedzenie strategiczne Komisji i Parlamentu Europejskiego, na które zaproszono przedstawicieli europejskiego sektora transportu, w tym z nowych państw sąsiadujących z UE. Postanowiono stworzyć grupę roboczą wysokiego szczebla, której zadaniem będzie opracowywanie umów w dziedzinie rozbudowy głównych transeuropejskich linii komunikacyjnych, przede wszystkim w kierunku krajów sąsiadujących na wschodzie, Federacji Rosyjskiej, regionu Morza Czarnego i Bałkanów. W odniesieniu do regionu Morza Śródziemnego, zainicjowano projekt mający na celu stworzenie sieci transportowej Europa – Morze Śródziemne. W przypadku Turcji, w chwili obecnej badane jest zapotrzebowanie w zakresie infrastruktury transportowej.

3.1.1

Trwający już siedem lat proces wdrażania Deklaracji Helsińskiej i wzmacniania współpracy poprzez komitety sterujące, a także ogólne zaangażowanie Komisji Europejskiej, nie wpłynęły znacząco na poprawę przejrzystości i ściślejsze powiązanie różnych procesów planowania. Nowe wytyczne TEN-T, korytarze i obszary transportowe, Sieć Transportowa Regionów Centralnych Europy Południowo-Wschodniej, prace Europejskiej Konferencji Ministrów Transportu (ECMT) i Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych (UN-ECE) oraz różne regionalne inicjatywy na rzecz wzmocnionej współpracy nadal pozostają domeną wąskiego kręgu ekspertów.

3.1.2

Brak przejrzystości silniej zaznacza się na poziomie zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego. Jednym z kluczowych zadań stałej grupy analitycznej jest i będzie pełnienie funkcji łącznika przekazującego informacje nie tylko pomiędzy organami urzędowymi, ale i do zainteresowanych organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Komisja pracuje nad systemem informacji geograficznej (Geographical Information System - GIS), który miałby być ogólnie dostępny w celu planowania i analiz wyników. Obecnie system ten jest przeznaczony jedynie na potrzeby wewnętrzne, ale mógłby on zostać rozbudowany o dane społeczno-gospodarcze, tym samym stając się bardziej użytecznym dla EKES. Sprawa ta powinna zostać przedyskutowana z Komisją.

3.2.1

Wyniki prac grupy van Mierta wyraźnie zwróciły uwagę na trudności, powodujące lukę pomiędzy ambitnymi planami europejskimi a ich realizacją, na którą to bardzo trudno jest oddziaływać. Słusznie wskazano na potrzebę przyjęcia bardziej transgranicznego podejścia, w zakresie procedur planowania, oraz zwiększenia udziału grup interesów społeczeństwa obywatelskiego celem poprawy przyszłych wyników. Kwestie te zostały także uwzględnione w nowych wytycznych TEN.

3.2.2

Udział organizacji społeczeństwa obywatelskiego stanowi klucz do zrównoważonego rozwoju, biorącego pod uwagę interesy lokalne i regionalne i warunkującego efektywność funkcjonowania i eksploatacji dróg transportowych. Projekty infrastrukturalne o oddziaływaniu ogólnoeuropejskim spełniają swoją funkcję tylko wtedy, gdy są w interesie trwałości. Dla osiągnięcia tego celu konieczne jest zapewnienie udziału stowarzyszeń gospodarczych, przedsiębiorstw transportowych, związków zawodowych, organizacji ochrony środowiska i konsumentów, działających ponad granicami na poziomie europejskim. Warunkiem utrzymania impulsu do wdrożenia inicjatywy „europejskich” dróg transportowych jest ukształtowanie w społeczeństwie świadomości „europejskiej” i osiągnięcie konsensusu, uwzględniającego rzeczywistość społeczno-gospodarczą. EKES wielokrotnie proponował swoje wsparcie celem osiągnięcia tego konsensusu, co wymaga systematycznego organizowania przesłuchań, czy też debat informacyjnych, na szczeblu europejskim. EKES zaleca jednak, by przesłuchania nie były traktowane jako działanie o charakterze obowiązkowym bez późniejszego wzięcia pod uwagę ich wyników. Przesłuchanie na temat procesu TINA, przeprowadzone w 1998 r. we współpracy z Komisją UE, nie zostało uwzględnione w raporcie końcowym, mimo dużego zainteresowania i sformułowania jasnych wniosków.

3.3.1

W ciągu wielu lat prowadzenia prac przez Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny nad paneuropejską polityką transportową, przez długi okres czasu w formułowanych przez siebie wnioskach nawoływał on do uczestnictwa i konsultacji. Aktualnie problematyka ta w dużym stopniu została podjęta przez różne strony w całej Europie, a EKES w tym obszarze nawiązał dobre kontakty robocze. Komitet może słusznie domagać się udziału w pracach komitetów sterujących i innych organów, przedstawiając swoje koncepcje oraz poprzez praktyczne formy współpracy.

3.3.2

Podstawę merytoryczną współpracy koncepcyjnej stanowi najnowsza opinia z własnej inicjatywy Przygotowanie infrastruktury transportowej do przyszłych potrzeb, która wyraźnie definiuje zasady europejskiej polityki transportowej z punktu widzenia Komitetu. Trzy podstawowe kwestie to: cel trwałości, koncepcje usprawnienia finansowania i ukierunkowanie infrastruktury transportowej na potrzeby ogólnoeuropejskie. Opinia formułuje także priorytety działania w odniesieniu do rozbudowy korytarzy transportowych. Z uwagi na ich znaczenie jako wytycznych dla prac stałej grupy analitycznej, zostały one pokrótce przedstawione poniżej (9):

3.3.3

Cele te zostały częściowo uwzględnione przez Komisję w zrewidowanych wytycznych TEN. Teraz zasadniczą sprawą jest doprowadzenie do ich spójnej realizacji w praktyce w ramach współpracy transgranicznej. EKES ma możliwość przyczynienia się do osiągnięcia tychże celów, podejmując konkretne działania, przy uwzględnieniu praktycznych zagadnień.

3.4.1

Prace w ramach komitetów sterujących prowadzone są w mniej więcej tym samym tempie w odniesieniu do wszystkich korytarzy transportowych. Jednocześnie zauważa się istnienie połączeń regionalnych, co oznacza iż na dzień dzisiejszy mamy do czynienia raczej z siecią korytarzy, aniżeli pojedynczymi liniami komunikacyjnymi. W podejściu do problematyki obszarów transportowych, coraz bardziej widoczny jest regionalny aspekt współpracy, na przykład w Europie Południowo-Wschodniej w przypadku korytarzy IV, V, VII i X, lub w obszarze Morza Bałtyckiego w korytarzach I i IX. Natomiast obserwuje się niską aktywność w obrębie oficjalnie wyznaczonych obszarów transportowych (PETRAs).

3.4.2

Obydwa podejścia, a więc tworzenie głównych linii komunikacyjnych i rozbudowa na dużą skalę połączeń regionalnych, wzajemnie się uzupełniają. W przyszłości stała grupa analityczna powinna skoncentrować się bardziej na koncepcjach rozwoju regionalnego. Istotnym aspektem prac EKES w ramach jego sekcji, jest powiązanie ze sobą polityki transportowej, tematyki rozwoju regionalnego i priorytetów w zakresie jego stosunków zewnętrznych (wschodnie państwa sąsiednie, Wymiar Północny, Europa Południowo-Wschodnia).

3.5.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt zorganizowania spotkania Komisji i PE w czerwcu 2004 r., jako że zawsze podkreślał, iż inicjatywa UE na rzecz realizacji europejskich dróg transportowych nie powinna ulegać osłabieniu w miarę poszerzania Wspólnoty. W liście skierowanym do EKES, Komisja zapewnia, że wspomniane spotkanie stanowi początek szerszego i bardziej otwartego procesu koordynacji, w którym mogą uczestniczyć wszystkie strony. Osiągnięcie to jest decydujące dla powodzenia i trwałości planowania w dziedzinie transportu na szczeblu europejskim.

3.5.2

Dotychczasowe doświadczenia, w szczególności zaś prace komitetów sterujących, stanowią ważną i nieodzowną podstawę nowego planowania. Wkład wniesiony przez EKES, przedstawiony w niniejszej opinii i wynikający z doświadczeń zebranych na przestrzeni wielu lat, mógłby zostać teraz wykorzystany na wczesnym etapie planowania infrastruktury. Szansę tą należy wykorzystać.

4.1

W przypadku korytarza II  (10), została właśnie utworzona grupa robocza związków zawodowych. Jej pierwsze posiedzenie odbyło się w dn. 10-11 kwietnia 2003 r. w Moskwie. EKES wziął również udział w oficjalnym posiedzeniu komitetu sterującego w dn. 15-16 maja 2003 r. w Berlinie. Obydwa spotkania wskazują na obiecujące perspektywy dla naszych dalszych prac. Problem związany z korytarzem II spowodowany jest utrudnioną współpracą z Białorusią. W międzyczasie pojawiła się tendencja do omijania trasą północną Białorusi, a zatem także sporej i dobrze rozbudowanej części korytarza. Przyczyną tego stanu rzeczy są trudności na granicy. Aktualnie zacieśnia się współpracę ze spółkami przewozu kolejowego. Niedawno zaproponowano rozszerzenie korytarza do Jekatierinburga. Szczególnie ważne jest znalezienie sposobów rozwiązania problemów z ruchem drogowym i procedurami na przejściach granicznych oraz skorzystanie z pomocy EKES w tym względzie.

4.2

Zwiększano udział w pracach w ramach korytarza IV  (11) . Na posiedzeniu komitetu sterującego w Sopron/Węgry w dn. 20-21 maja 2003 r. spotkali się także przedstawiciele przedsiębiorstw kolejowych i związków zawodowych kolejarzy w korytarzu IV. Przeprowadzili oni owocną dyskusję na temat wsparcia dla transportu kolejowego, która miała być kontynuowana. Stało się tak na ostatnim posiedzeniu w dn. 10-11 listopada 2003 r. w Dortmundzie. Głównym tematem dalszych rozmów były przeszkody techniczno-organizacyjne i propozycje rozwiązań dotyczące przejść granicznych. W celu zachowania ciągłości tej tematyki, w posiedzeniach komitetu sterującego będzie uczestniczyć na zasadzie obserwatora, przedstawiciel współpracy związkowej pracowników kolei. Obecnie należałoby podjąć tematy związane z aspektami gospodarczymi, społecznymi, technicznymi i organizacyjnymi w dziedzinie drogowego transportu towarowego w odniesieniu do korytarza IV.

4.3

Komitetowi szczególnie zależy na wspieraniu korytarza X  (12). W tym celu, zacieśniono kontakty z właściwymi komitetami sterującymi. Podjęto bardziej konkretne kroki wobec potencjalnych działań EKES, w czasie posiedzenia komitetu sterującego w dn. 18-19 lipca 2003 r. w Słowenii. 3 listopada 2003 r. EKES zorganizował bardzo udaną konferencję w Belgradzie, mającą charakter dialogu, która zakończyła się wystosowaniem wspólnego oświadczania (13). Spowodowało to podjęcie dalszych kroków w celu wzmocnienia współpracy, przede wszystkim w dziedzinie transportu kolejowego. Kontakty robocze w Sarajewie oraz współpraca z komitetem sterującym Sieci Transportowej Regionów Centralnych Europy Południowo-Wschodniej to kolejne zagadnienia, stanowiące przedmiot tych prac. Mając na względzie zagwarantowanie zrównoważonej polityki w zakresie portów morskich i włączenia ich do systemów dróg komunikacyjnych w głębi lądu, korytarz V  (14) stanowi ważną linię komunikacyjną.

4.3.1

Na początku listopada 2004 r. ma zostać zorganizowana inicjatywa celem promowania lepszych usług transportu kolejowego, wspólnie z ARGE Xline – związkiem pracowników kolei. Zaplanowany jest przejazd specjalnego pociągu pokazowego oraz imprezy w Villach (Austria), Zagrzebiu (Chorwacja) i Sarajewie (Bośnia-Hercegowina). (15)

4.4

W celu wspierania żeglugi śródlądowej i korytarza VII  (16), Dunaj, EKES opracował szereg propozycji. (17). Ostatnie posiedzenie komitetu sterującego odbyło się w lipcu 2004 r. Obecnie pod kierunkiem stałej grupy analitycznej prowadzone są dyskusje, przedmiot których stanowią utrudnienia w rozwoju żeglugi śródlądowej w korytarzu VII i odpowiednie regulacje zmierzające do usunięcia tych przeszkód. Omawiane są także opcje i potrzeby inwestycje celem lepszej integracji w ramach multimodalnego systemu transportowego. (18)

4.4.1

W opinii Przygotowanie infrastruktury transportowej do przyszłych potrzeb, uchwalonej 28 stycznia 2004 r. (19) EKES podkreślił następujące wymogi: „szczególne wspieranie korytarza żeglugi śródlądowej VII, Dunaj, powiązanie z liniami transportu kolejowego oraz odpowiednie regulacje dotyczące aspektów technicznych i społecznych transgranicznej żeglugi śródlądowej”.

4.4.2

Ponadto dla zoptymalizowania pełnionej przez Dunaj roli paneuropejskiego korytarza transportowego Wspólny Komitet Konsultacyjny UE-Rumunia (Bukareszt 23-24/5/02) zaproponował podjęcie działań na rzecz zwiększenia wsparcia finansowego dla żeglowności tej rzeki i połączenia z Morzem Czarnym.

4.5

Od konferencji dotyczącej korytarzy III  (20) i VI  (21) w Katowicach w 2001 r., EKES nie podejmował żadnych działań w odniesieniu do tych korytarzy. Jednakże w sierpniu 2004 r. sekretariat ds. korytarza transportowego III wystosował pismo, w którym zaprasza do uczestnictwa w dalszych pracach poprzez przygotowanie propozycji programu prac na lata 2003/2004.

4.6

W ciągu ostatnich 1-2 lat, szczególne wsparcie EKES uzyskał ze strony tworzącej się właśnie współpracy związków zawodowych pracowników sektora transportu wzdłuż korytarzy transportowych i w całej Europie, zorganizowanych w Europejskiej Federacji Pracowników Transportu (ETF). Obejmujący wszystkie sektory transportu i zawierający istotny wkład koncepcyjny i praktyczny projekt ETF przyczynił się w znacznym stopniu do sukcesu działań EKES i będzie on wzmacniał współpracę również w przyszłości.

4.7

Należy również wspomnieć, że przewodniczący stałej grupy analitycznej, we współpracy z sekretariatem TEN i przy wsparciu odpowiednich działów Komisji Europejskiej, sporządził zestawienie danych w sprawie każdego z korytarzy. Są one dostępne w sekretariacie sekcji TEN w siedzibie EKES. (22)

5.1

Nowe, opisane wyżej cele paneuropejskiej polityki transportowej zostały przyjęte przez stałą grupę analityczną i uwzględnione w planach regionalnych, praktycznych i koncepcyjnych. Jak nigdy dotąd siła EKES polega na jego zdolności godzenia interesów i przedstawiania praktycznych propozycji. Akcentować należy organizowanie działań i obecność na miejscu.

5.2

Zainteresowane strony, zarówno wewnątrz jak i poza Komitetem, mają do swojej dyspozycji stałą grupę analityczną, która jest swego rodzaju punktem wymiany informacji i kontaktów. W zakresie kompetencji stałej grupy analitycznej przede wszystkim leży prowadzenie i koordynacja działań EKES i rozpowszechnianie informacji na temat takiej działalności. Odgrywa ona także istotną rolę w globalnej koordynacji na poziomie europejskim. Grupa ta może korzystać z doświadczeń zebranych w ciągu 13 lat aktywnego uczestnictwa EKES w tworzeniu paneuropejskiej polityki transportowej.

5.3

W ciągu kolejnych dwóch lat EKES powinien w swoich działaniach skupić się praktycznej współpracy i uczestnictwie organizacji społeczeństwa obywatelskiego na miejscu. Cel polega na umożliwieniu właściwym organizacjom zaangażowania się w realizację celów polityki transportowej, wymienionych w punkcie 3.3.2, poprzez dokonywanie ocen, przekazywanie uwag i sugestii wprowadzenia usprawnień w odniesieniu do poszczególnych korytarzy, regionów czy projektów infrastrukturalnych.

5.4

Powinno wzmocnić się współpracę EKES z komitetami sterującymi korytarzy oraz Komisją Europejską. Stała grupa analityczna powinna podjąć się nowej roli, pomagając w realizacji Sieci Transportowej Regionów Centralnych Europy Południowo-Wschodniej (patrz punkt 2.4).

5.5

Stała grupa analityczna musi zastanowić się nas sposobami zagwarantowania, iż w większym zakresie uwzględnione zostaną operacyjne aspekty działalności transportowej w ramach realizacji paneuropejskich korytarzy. W szczególności możliwe powinno być zdefiniowanie konkretnych aspektów polityki w zakresie korytarzy transportowych odnoszących się do intermodalności, ochrony środowiska naturalnego, bezpieczeństwa, uwarunkowań społecznych i efektywności.

5.6

W kontekście europejskiej polityki sąsiedztwa (European Neighbourhood Policy - ENP), w obecnej chwili planuje się nowe korytarze. Stała grupa analityczna powinna wnieść swój wkład, odpowiadając na apel Komisji Europejskiej o otwartość w tym procesie.

5.7

Prace Komisji Europejskiej i komitetów sterujących w zakresie korytarzy i transportu powinny być ze sobą bardziej powiązane. Komisja Europejska ma do odegrania istotną rolę poprzez koordynację i udzielanie wsparcia technicznego i organizacyjnego. Pożądanym byłoby umożliwienie szerszej, wspólnej koordynacji, przez wszystkie strony, różnych działań podejmowanych na szczeblu europejskim, oraz większego uczestnictwa Parlamentu Europejskiego.

20.5.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/22

1.1

Komitet przyjmuje z zadowoleniem analizę i zalecenia zawarte w komunikacie Komisji COM(2004) 61 final - „Szybkie połączenia internetowe dla Europy: najnowsze osiągnięcia w sektorze łączności elektronicznej”. Jest to przenikliwe sprawozdanie na czasie; wyrażono w nim łącznie wizję strategiczną i wolę działania na rzecz ukierunkowania europejskiego sektora łączności elektronicznej w kolejnej fazie jego rozwoju.

1.2

W niniejszej opinii, która wyraża poparcie dla przeprowadzonej analizy i zasadniczych założeń komunikatu, skoncentrowano się także na dziedzinach będących przedmiotem szczególnej troski Komitetu.

2.1

W dniu 3 lutego 2004 r. Komisja przyjęła komunikat „Szybkie połączenia internetowe dla Europy: najnowsze osiągnięcia w sektorze łączności elektronicznej”. Komunikat stanowił odpowiedź na wniosek Rady Europejskiej z wiosny 2003 r. o sporządzenie sprawozdania dotyczącego najnowszych osiągnięć w przedmiotowym sektorze na posiedzenie Rady wiosną 2004 r. Dokument stanowi podsumowanie aktualnej sytuacji w sektorze łączności elektronicznej w Europie i jego wpływu na realizację strategii lizbońskiej, w tym zawiera analizę podstawowych czynników wpływających na przyszły rozwój. Stanowi on zarazem wezwanie do udzielenia politycznego poparcia działaniom niezbędnym do wspierania przyszłego rozwoju sektora.

2.2

W ramach strategii lizbońskiej technologie informatyczne i komunikacyjne (TIK) uznawane są za podstawowe motory wzrostu oraz zwiększania wydajności i konkurencyjności. Przyczyniają się one do poprawy zarówno wyników gospodarczych, jak i spójności społecznej. Komunikat podkreśla znaczenie sektora łączności elektronicznej - obejmującego zarówno segment usług, jak i wyposażenia - dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki europejskiej oraz jego kluczową rolę we wzroście wydajności. Sektor ten odgrywa tak istotną rolę ze względu na swoje rozmiary, dynamikę oraz wpływ na prawie wszystkie pozostałe obszary działalności gospodarczej. Najnowsze dane wskazują, że miał on największy udział we wzroście europejskiej wydajności pracy.

2.3

Pomimo żywiołowego wzrostu na początku lat dziewięćdziesiątych oraz ambicji strategii lizbońskiej, Europa znalazła się za USA i niektórymi państwami azjatyckimi, jeżeli chodzi o tempo wytwarzania oraz wykorzystanie technologii informatycznych i komunikacyjnych (TIK) (1) i ten niedostateczny poziom inwestycji w sektorze TIK niekorzystnie wpływa na europejską konkurencyjność. Rozwój sektora łączności elektronicznej w najbliższych 18 miesiącach ma kluczowe znaczenie dla pomyślnej realizacji planu działania e-Europa 2005 oraz bardziej długofalowych celów strategii lizbońskiej. Sektor ten znajdował się w fazie szybkiego wzrostu pod koniec lat dziewięćdziesiątych, po czym nastąpiło gwałtowne załamanie w latach 2000 i 2001, które spowodowało, że Rada i Komisja zaczęły z uwagą śledzić rozwój sytuacji w sektorze komunikacji oraz sporządziły sprawozdanie na szczyt Rady Europejskiej wiosną 2003 r.

2.4

Po dwóch latach konsolidacji w sektorze, aktualne warunki zdają się sprzyjać powrotowi wyższego tempa rozwoju. Zdaniem Komisji, do takich warunków można zaliczyć lepszą sytuację finansową operatorów oraz stały wzrost dochodów z usług. Jednakże koniecznym warunkiem utrzymania stałego wzrostu sektora jest ożywienie wydatków kapitałowych oraz dalszy rozwój nowych, innowacyjnych usług.

2.5

Od tzw. „pęknięcia internetowej bańki mydlanej” operatorzy telekomunikacyjni obniżali wydatki kapitałowe w ramach realizacji planów konsolidacji. Aby cały sektor mógł ponownie wkroczyć na drogę wzrostu, konieczne jest ożywienie wydatków kapitałowych. Na poziom inwestycji będą wpływać poczynania rządów: stosowanie nowych ram regulacyjnych zapewni większą pewność prawną w zakresie inwestycji; stosowanie krajowych strategii w dziedzinie łączy szerokopasmowych zapewni szerszą dostępność; promowanie nowych usług i dostępność innowacyjnych treści pobudzi popyt, a usunięcie barier prawnych i technicznych ułatwi wprowadzenie na rynek sieci 3G (trzeciej generacji).

Dlatego w komunikacie wyróżniono cztery priorytetowe dziedziny działania:

2.6

Na szczycie Rady telekomunikacyjnej w dniach 8-9 marca 2004 r. w Brukseli, Rada podkreśliła polityczne zaangażowanie w realizację wynikających ze strategii lizbońskiej celów zrównoważonego wzrostu, tworzenia miejsc pracy i spójności społecznej, poprzez poparcie wezwań do działania zawartych w komunikacie [COM(2004) 61 final] oraz komunikacie e-Europa: śródokresowe sprawozdanie [COM(2004) 108 final].

3.1

Komunikat dotyczy szerokiej i skomplikowanej dziedziny o kluczowym znaczeniu dla wizji lizbońskiej - przemysłu łączności elektronicznej. W poprzednich latach Komitet wydał wiele opinii dotyczących różnych aspektów polityki w tym sektorze (3). Obecnie z zadowoleniem przyjmujemy możliwość przedstawienia uwag dotyczących ogólnego rozwoju przemysłu łączności elektronicznej, udostępniania szerokopasmowych łączy, rozwoju sektora mobilnej łączności oraz nowych ram reglamentacyjnych dla tego przemysłu.

3.2

Komisja wykonała doskonałą pracę, pomagając w opracowaniu i realizacji polityki wspierania rozwoju sektora łączności elektronicznej. Dzięki zdecydowanym działaniom podmiotów gospodarczych i społecznych realizujących swoje własne cele oraz przy silnym wsparciu politycznym ze strony Rady Ministrów, rządów krajowych i władz regionalnych, dziedzina ta stale i w szybkim tempie ewoluuje.

3.3

Komitet uważa, że ze względu na skomplikowany i dynamiczny charakter omawianej kwestii oraz jej znaczenie dla gospodarczego i społecznego rozwoju Unii, istotne jest stworzenie wszystkim zainteresowanym stronom możliwości regularnego wyrażania swojej opinii, co pozwoli na implementację bardziej kompletnej i zintegrowanej polityki. Komitet popiera zamiar Komisji, aby kontynuować współpracę z zainteresowanymi podmiotami na rzecz kształtowania polityki w takich dziedzinach jak: prawo własności intelektualnej, zarządzanie prawami do danych cyfrowych, kwestie zaufania i bezpieczeństwa, interoperacyjność i standaryzacja, zarządzanie zakresem częstotliwości oraz objęcie zasięgiem obszarów peryferyjnych i wiejskich. Komitet będzie nadal aktywnie interesował się tym sektorem i wszystkimi powyższymi kwestiami.

3.4

Komitet szczególnie popiera uwagi, jaką Komisja przywiązuje do potrzeby zapewnienia interoperacyjności i otwarcia na różnych poziomach technologii i usług: między urządzeniem a siecią, urządzeniem a urządzeniem, siecią a siecią oraz między treścią i/lub aplikacjami. Bez odpowiedniej interoperacyjności i otwarcia platform, rozwój masowego rynku nowych technologii będzie poważnie utrudniony.

3.5

Jak zaznaczono w pkt. 1.1, Komitet popiera komunikat oraz gratuluje Komisji doskonałej pracy, jaką wykonuje w tej dziedzinie. Dostrzegamy, że rozległe badania i konsultacje pozwoliły Komisji osiągnąć dobre rozeznanie w sektorze łączności elektronicznej oraz opracować politykę wspierającą silny i zrównoważony rozwój- dlatego wyrażamy stanowcze poparcie dla Planu działania e-Europa 2005 i popieramy realizację działań zalecanych w komunikacie COM(2004) 61 final.

3.6

Pragniemy podkreślić, że Komitet jest szczególnie zainteresowany kilkoma dziedzinami:

3.6.1.1

Komitet z zadowoleniem przyjmuje nowe ramy regulacyjne dotyczące łączności elektronicznej, zapewniające większą przewidywalność, spójność i bardziej harmonijne podejście do sposobu funkcjonowania rynków w Unii. Większa pewność i przejrzystość wynikające z tych ram będą zachęcały do inwestowania w sektorze łączności elektronicznej oraz przyśpieszą tempo konkurencji i wprowadzanie nowych, innowacyjnych usług.

3.6.1.2

Zgadzamy się z Komisją, że dla stworzenia żywiołowego i konkurencyjnego rynku, kluczowe znaczenie ma takie podejście do rozwoju opartej na infrastrukturze konkurencji po stronie podażowej sektora łączności elektronicznej, które charakteryzować będzie neutralność technologiczna, otwartość norm i koordynacja. Komitet z zadowoleniem przyjmuje fakt, że nowe ramy regulacyjne zachęcają do uczciwej konkurencji między różnymi technologiami dostępowymi (łącza szerokopasmowe, 3G, telewizja cyfrowa etc.). Takie podejście obniży koszty sieci oraz ceny usług, a także oznaczać będzie łatwiejsze korzystanie i większą mobilność dla klientów. Technologicznie neutralne i oparte na otwartej platformie podejście do sektora będzie także znacząco pobudzać popyt na usługi.

3.6.1.3

Dlatego z zadowoleniem przyjmujemy technologicznie neutralne podejście przyjęte w nowych ramach regulacyjnych w celu odzwierciedlenia konwergencji pomiędzy usługami stacjonarnymi a mobilnymi, treściami dostępnymi on-line a emitowanymi oraz całym wachlarzem różnych platform dostępowych. Pragniemy, by Komisja dopilnowała, aby wdrożenie interoperacyjnych platform nastąpiło zgodnie z dyrektywą ramową 2002/21/WE.

3.6.1.4

Warunkiem istnienia naprawdę konkurencyjnego rynku usług jest konkurencja cenowa w zakresie usług przyłączenia domu lub lokalu klienta (pętla lokalna). Obecnie na większości rynków przeszkodę we wprowadzaniu nowych usług i obniżaniu cen stanowi fakt, że pętle lokalne kontrolowane są przez dominujących operatorów. Dlatego Komisja powinna stale sprawdzać, czy ramy regulacyjne są na wszystkich rynkach odpowiednie dla celów uwolnienia lokalnych pętli spod kontroli dominujących operatorów.

3.6.1.5

Komitet z ubolewaniem przyjmuje fakt, że Komisja zmuszona była do wszczęcia przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości postępowań o naruszenie przeciwko Państwom Członkowskim, ponieważ nie implementowały one nowych ram regulacyjnych. Wzywamy Komisję, by nadal czuwała nad pełną implementacją ram regulacyjnych we wszystkich Państwach Członkowskich, także nowo przyjętych.

3.6.1.6

Popieramy niedawno zawarte porozumienie Grupy Operatorów Europejskich w zakresie sposobu stosowania środków mających zaradzić problemom związanym z konkurencją na nowo otwartych rynkach łączności elektronicznej (4). Uznając, że celem ram regulacyjnych jest uproszczenie regulacji i wspieranie konkurencji, Komitet wzywa Komisję do zagwarantowania, że ramy będą implementowane w sposób, który pobudzi wschodzące rynki i usługi i nie przeszkodzi w ich rozwoju. Wzywamy Komisję do zbadania, czy środki zaradcze stosowane w przypadku naruszeń są właściwe i stosowane w sposób spójny w Państwach Członkowskich.

3.6.2.1

Powszechna, bezpieczna infrastruktura szerokopasmowa jest niezbędna dla rozwoju oraz świadczenia usług i używania aplikacji takich jak eHealth (e-Zdrowie), eBusiness (e-Biznes), eGovernment (e-Rząd) i eLearning (e-Kształcenie), co sprawia, że szerokopasmowy dostęp ma decydujące znaczenie dla europejskiego rozwoju i jakości życia w nadchodzących latach. Szerokopasmowy dostęp jest dobrem publicznym - medium, do którego dostęp powinien być prawem wszystkich obywateli UE. Zalecamy, by Komisja rozważyła dodanie dostępu szerokopasmowego do listy usług o charakterze powszechnym.

3.6.2.2

Plan działania e-Europa 2005 zawiera wezwanie do zapewnienia powszechnego dostępu do łączy szerokopasmowych i ich wykorzystywania do roku 2005 r., jednak mamy opóźnienia w realizacji naszych ambitnych celów. Jeżeli tempo wprowadzania łączy szerokopasmowych, zwłaszcza poza miejskimi centrami, nie ulegnie zwiększeniu, Unia nie osiągnie celów wyznaczonych w Barcelonie (5).

3.6.2.3

Komitet przyjmuje z zadowoleniem fakt, że Państwa Członkowskie UE15 przedstawiły krajowe strategie wprowadzania łączy szerokopasmowych i odnotowuje, że nowe Państwa Członkowskie przedstawią własne strategie do końca 2004 r. Odnotowujemy, że Komisja wstępnie pozytywnie ocenia strategie (6) i oczekujemy na bardziej szczegółowe sprawozdanie w tej sprawie w czerwcu.

3.6.2.4

Jednakże nasze wątpliwości budzi definicja „łącza szerokopasmowego” używana w różnych opracowaniach i sprawozdaniach (np. łącze zapewniające połączenie z prędkością zaledwie 144 kbs jest określane jako „szerokopasmowe” w COCOM04-20 FINAL - sprawozdaniu, o którym mowa poniżej, to samo sprawozdanie zalicza także łącza 3G do ogólnej puli łączy szerokopasmowych we Włoszech, czego nie czyni w stosunku do pozostałych Państw Członkowskich). Wspomniany brak dokładnej definicji zmniejsza przejrzystość i użyteczność pojęcia „łącze szerokopasmowe” dla wszelkich rozważań. Wzywamy Komisję do ustanowienia precyzyjnej i wąskiej definicji prawnej pojęcia „łącze szerokopasmowe”, która będzie obowiązywać w Unii.

3.6.2.5

Nasze wątpliwości budzi także fakt, że statystyki zasięgu łączy szerokopasmowych nie obejmują jakości udostępnianych łączy. Wzywamy Komisję do uwzględnienia minimalnego standardu jakości połączenia w precyzyjnej definicji „łącza szerokopasmowego”. Dopiero w takim przypadku statystki dotyczące łączy szerokopasmowych będą miarodajne.

3.6.2.6

Komitet zdaje sobie w pełni sprawę z potrzeby zasypania cyfrowej przepaści dzielącej Europę i szkodzącej jednostkom najmniej uprzywilejowanym i powszechności dostępu do sieci. Jakkolwiek uwzględniamy fakt, że Rada Ministrów poparła przesunięcie ciężaru działań z zapewniania połączeń na rozwój i efektywne wykorzystanie innowacyjnych usług, wyrażamy zaniepokojenie z powodu niewielkiego rozmachu i zasięgu działań na rzecz wprowadzania połączeń szerokopasmowych. Nasz szczególny niepokój budzą nierówności pomiędzy niektórymi państwami i regionami wynikające z najnowszych statystyk dotyczących upowszechnienia łączy szerokopasmowych, przedstawionych przez komitet ds. łączności Komisji (7). W UE15, 20 % populacji europejskiej jest obecnie pozbawiona dostępu do łączy szerokopasmowych ze względu na niedostateczny zasięg sieci. Przyjmujemy z zadowoleniem fakt, że Komisja podkreśla w komunikacie potrzebę wprowadzania połączeń szerokopasmowych na obszarach o niedostatecznym zasięgu odpowiedniej sieci. Wzywamy także Komisję, by podczas szczegółowego przeglądu krajowych strategii łączy szerokopasmowych, zwróciła szczególną uwagę na potrzebę zwiększenia zasięgu sieci szerokopasmowych, tak aby w krótkim czasie pokryły one całą Unię, oraz wskazywała w przyszłych sprawozdaniach obszary, na których występują braki w tej dziedzinie.

3.6.2.7

Popieramy inicjatywę Quick-Start („szybki start”) oraz udostępnienie funduszy strukturalnych na zapewnianie dostępu na obszarach wiejskich lub mniej atrakcyjnych z punktu widzenia opłacalności, jednakże pragniemy by Komisja ściśle czuwała nad implementacją krajowych strategii łączy szerokopasmowych Państw Członkowskich oraz koncentrowała się na tempie ich rozwoju, zasięgu i jakości.

3.6.2.8

Komitet wyraża ubolewanie, że komunikat Komisji traktuje tylko o geograficznej „przepaści cyfrowej” (obszary zaniedbane pod względem digitalizacji), a nie wspomina o finansowej „przepaści cyfrowej” (brak środków na opłacenie dostępu do sieci). Argument Komisji głoszący, że usługi szerokopasmowe polepszają warunki życia poprzez zmniejszanie odległości i ułatwienie dostępu do opieki zdrowotnej, oświaty i usług użyteczności publicznej, odnosi się nie tylko do obywateli odizolowanych geograficznie, lecz także do najbiedniejszych.

3.6.2.9

Komitet uważa twierdzenie Komisji, iżby wszelka interwencja rządu zmierzająca do przeciwstawienia się „przepaści cyfrowej” musiała być przeprowadzana zgodnie z zasadami i prawami konkurencyjności, za błędne: mamy do czynienia z „przepaścią cyfrową”, ponieważ rynek nie jest zainteresowany populacją docelową. Niezbędne są zatem zlecenia na świadczenie usług publicznych, których udziela się oficjalnie i w których jasno podaje się, jakiego rodzaju są zobowiązania wynikające ze świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym.

3.6.3.1

Komitet z zadowoleniem przyjmuje ustanowienie przez Komisję w październiku ubiegłego roku platformy mobilnej łączności i technologii, która skupia podmioty reprezentujące operatorów sieci komórkowych, producentów urządzeń i części oraz dostawców treści. Przyjmujemy także z zadowoleniem pierwsze sprawozdanie tej grupy (8), które zawiera 20 zaleceń w sprawie środków, jakie należy podjąć w celu wspierania i podtrzymywania procesu wprowadzania mobilnych sieci i usług w Europie - w tym działania dotyczące badań, norm, treści, bezpieczeństwa, zakresu częstotliwości, współpracy i regulacji międzynarodowej.

3.6.3.2

Przyjmujemy z zadowoleniem fakt, że zarówno w sprawozdaniu mobilnej platformy, jak i w deklaracjach Komisji, w odniesieniu do 3G nacisk kładzie się na zapewnienie bezpiecznego i zorientowanego na konsumenta środowiska, które pomoże uzyskać „zawsze i wszędzie” szybki dostęp do danych i usług rozrywkowych przy użyciu całego wachlarza urządzeń przystosowanych do korzystania z szerokopasmowego połączenia.

3.6.3.3

Komitet w pełni podziela pogląd wyrażony przez wszystkie strony, że przyjętym celem są otwarte, wzajemnie połączone sieci i interoperacyjność aplikacji i usług, oraz z zadowoleniem przyjmuje fakt, że mobilna platforma podjęła się przygotowania strategicznego programu badań na rzecz przyszłego bezprzewodowego świata w ramach 7. Ramowego Programu Badań.

3.6.3.4

Komitet chciałby, aby Komisja wykorzystała wszystkie możliwe formy nacisku, by wprowadzenie nowych sieci 3G było łatwiejsze i bardziej rentowne. W szczególności Państwa Członkowskie muszą pomagać w szybkim pokonaniu przeszkód związanych z planowaniem i ochroną środowiska, które hamują wprowadzenie tej nowej, istotnej platformy.

3.6.3.5

Wyrażamy zaniepokojenie w związku z faktem, że uzyskanie koncesji na 3G w niektórych Państwach Członkowskich wiąże się ze znacznymi wydatkami po stronie operatorów, co może negatywnie wpłynąć na przyszłą strategię tych ostatnich. Pragnęlibyśmy, by Komisja przedstawiła w sposób szczegółowy swoją opinię w tej kwestii oraz zaproponowała środki, które mogłyby równoważyć negatywny wpływ tej sytuacji na strategię Unii w zakresie wprowadzania i wykorzystywania TIK.

3.6.3.6

W interesie konsumentów i efektywnego wykorzystania zasobów UE, chcielibyśmy, by Komisja rozważyła możliwość nałożenia na operatorów 3G, w stosownych przypadkach, obowiązku wzajemnego udostępniania posiadanej infrastruktury. Taka polityka umożliwiłaby szybsze uzyskanie dostępu, pozwoliła zmniejszyć negatywny wpływ na środowisko oraz obniżyłaby koszty świadczenia usługi. Odnotowujemy, że Komisja uważa, że niektórzy znaczniejsi operatorzy sprzeciwiają się dzieleniu infrastruktury z przyczyn konkurencyjnych, jednakże uważamy, że interesy Unii jako całości powinny przeważać nad wąskimi, komercyjnymi motywami kilku operatorów.

3.6.3.7

Odnotowujemy, że mobilna platforma uważa, iż konieczne jest opracowanie nowych, ogólnych ram politycznych, aby odpowiednio rozstrzygnąć wszelkie kwestie związane z 3G. Grupa ma zebrać się ponownie w czerwcu i będziemy oczekiwać na obiecany przez Komisję komunikat w odpowiedzi na rezultaty czerwcowego posiedzenia.

3.6.4.1

Komisja wskazuje, że nawet na obszarach, gdzie dostępność łączy szerokopasmowych wynosi 90 %, popyt jest niski (średnio 12 %) i ma tendencję spadkową. Przyczyną są wysokie ceny, niska jakość i brak odpowiednio bogatej treści - klienci nie są wystarczająco zainteresowani korzystaniem z dostępu szerokopasmowego.

3.6.4.2

Wzbogacenie treści i zakresu usług w celu pobudzenia popytu na łącza szerokopasmowe postrzegane jest jako niezbędny warunek zwiększenia popytu na TIK, a tym samym konkurencyjności, wzrostu wydajności i zatrudnienia w Unii Europejskiej. W tym kontekście Komitet z zadowoleniem przyjmuje niedawny projekt Komisji dotyczący programu eContentplus (2005-2008) (9), którego celem jest stworzenie warunków dla szerszej dostępności i wykorzystywania danych cyfrowych.

3.6.4.3

Komitet uznaje, że pobudzenie popytu na łącza szerokopasmowe i sieci 3G, zapotrzebowanie na nowe, innowacyjne usługi, konkurencja i wprowadzanie sieci są ze sobą powiązane. Postęp w jednej dziedzinie wspiera postęp w innej. Mieliśmy już okazję podjąć powyżej problemy dotyczące strony podażowej; przyjmujemy także z zadowoleniem wszelkie inicjatywy ze strony Komisji, mające na celu promowanie rozwoju nowych i innowacyjnych usług, które pobudzają popyt ze strony konsumentów oraz pozwalają wykorzystać możliwości, które stwarzają nowe technologie i sieci.

3.6.4.4

Komitet uważa, że interoperacyjność sieci, platform i urządzeń stanowić będzie silny bodziec dla adaptacji i rozwoju usług. Wzywamy Komisję, by dążyła do interoperacyjności zarówno w dziedzinie ram regulacyjnych, jak i stosunkach z zainteresowanymi podmiotami w sektorze łączności elektronicznej.

3.6.4.5

Popieramy wezwanie Komisji skierowane do Państw Członkowskich, by utrzymały obecny rozmach we wprowadzaniu rządowych e-usług (w tym usług typu e-Zdrowie, e-Kształcenie etc.) oraz uznajemy, że to sektor publiczny będzie w największym stopniu napędzał popyt na wczesnym etapie rozwoju tych nowych usług informatycznych.

3.6.4.6

Przyjmujemy ze szczególnym zadowoleniem zaangażowanie Komisji we współpracę z przemysłem na rzecz przezwyciężenia trudności, które zostały uznane za bariery w rozwoju nowych usług - systemów zarządzania prawami cyfrowymi (ang. DRM systems), mikropłatności (ang. micro-payments), płatności za pomocą telefonu komórkowego (ang. m-payments) etc. W tym kontekście z zadowoleniem przyjmujemy niedawny komunikat (10) oraz proces konsultacyjny dotyczący praw własności intelektualnej i pragniemy zwrócić uwagę Komisji na opinię Komitetu dotyczącą praw własności intelektualnej z 2003 r. (11).

3.6.4.7

Komitet podkreśla znaczenie, jakie dla rozpowszechnienia się nowych usług wśród konsumentów mają kwestie bezpieczeństwa. Zaufanie klientów do nowych technologii i usług będzie zależeć do tego, czy klientom zostanie zagwarantowana ochrona ich interesów

3.6.4.8

Komitet wzywa Komisję, by nadal prowadziła warsztaty z udziałem operatorów, dostawców usług internetowych, dostawców treści, nadawców i przedstawicieli przemysłu rozrywkowego w ramach których zdobywają oni wiedzę o tym, jak dzięki nowym formom partnerstwa dostosować swoją działalność do tworzenia nowych wzorców biznesowych i usług dla konwergentnej i mobilnej Unii.

3.6.4.9

Przyjmujemy także z zadowoleniem wspieranie B&R w ramach 6. Programu Ramowego Badań i Rozwoju Technologicznego. Podkreślamy potrzebę, by w sektorze technologii łączności elektronicznej, podobnie jak we wszystkich innych dziedzinach rozwoju technologicznego w Europie, inwestowano w B&R oraz innowacje, zgodnie z założeniami, które przyjęliśmy w strategii lizbońskiej. Uwzględniając fakt, że w sektor przeszedł okres konsolidacji i redukcji inwestycji, Komitet wzywa obecnie wszystkie zainteresowane strony - UE, Państwa Członkowskie i sektor prywatny, by ponownie zaangażowały się w inwestowanie w przyszłość łączności poprzez znaczne zwiększenie skali i tempa działań w dziedzinie B&R.

20.5.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/28

1.1

Od czasu ataków terrorystycznych z 11 września 2001 r. i 11 marca 2004 r. świat przekonał się, iż wojna z terroryzmem będzie trwać bardzo długo. Już na wczesnym etapie komisarz Loyola De Palacio zwróciła się do EKES o przygotowanie opinii rozpoznawczej w sprawie bezpieczeństwa transportu. EKES opracował zestaw wytycznych (1) dla przyszłej polityki UE w sprawie bezpieczeństwa transportu i z zadowoleniem przyjął fakt, że zostały one wszystkie przyjęte przez Komisję.

1.2

W nawiązaniu do Komunikatu UE w sprawie bezpieczeństwa transportu morskiego oraz Rozporządzenia w sprawie poprawy bezpieczeństwa statków i obiektów portowych, EKES sporządził opinię (2) dotyczącą bezpieczeństwa terminali portowych.

1.3

Dnia 30 czerwca 2004 r. EKES przyjął kolejną opinię (3) dotyczącą proponowanej dyrektywy w sprawie poprawy bezpieczeństwa portów. Proponowana dyrektywa stanowi uzupełnienie środków bezpieczeństwa wprowadzonych rozporządzeniem w sprawie poprawy bezpieczeństwa statków i obiektów portowych poprzez zapewnienie, że w rezultacie ich wdrożenia cały port będzie objęty systemem bezpieczeństwa.

2.1

W następstwie dyskusji w Radzie nad projektem dyrektywy w sprawie poprawy bezpieczeństwa portów, Komisja proponuje (4) zmianę w artykule 7, według której, na podstawie oceny ryzyka danego obiektu, plan bezpieczeństwa portu zapewni, aby właściwe władze krajowe przeprowadzały odpowiednie kontrole bezpieczeństwa samochodów osobowych i ciężarowych, które mają płynąć na pokładzie statków prowadzących również transport pasażerski.

2.2

Propozycja ta dotyczy statków typu ro-ro w żegludze krajowej i międzynarodowej. Przy czym w tym drugim przypadku, Państwa Członkowskie, których to dotyczy, będą współpracowały ze sobą przy ocenie ryzyka.

3.1

EKES stanowczo popiera wyważone stanowisko, które zapewni bezpieczeństwo bez uszczerbku dla wolnego handlu. EKES rozumie więc zaniepokojenie Komisji wyrażone w nowym wywodzie ósmym proponowanej dyrektywy.

3.2

Zgodnie ze swoimi poprzednimi opiniami, EKES w pełni zgadza się z proponowaną zmianą w projekcie dyrektywy w sprawie poprawy bezpieczeństwa portów. Mimo że nigdy nie będzie można osiągnąć pełnego bezpieczeństwa, EKES powtarza, że środki bezpieczeństwa muszą objąć całą strukturę transportu i wyeliminować wszystkie słabe ogniwa. Pierwszeństwo należy dać transportowi pasażerskiemu, gdzie konsekwencje ataku terrorystycznego byłyby największe z uwagi na zagrożenie życia ludzkiego.

3.2.1

Statki typu ro-ro są szczególnie zagrożone atakami terrorystycznymi, a zwłaszcza, gdy statki te prowadzą przewóz pasażerski. Samochody wjeżdżające na pokład statku ro-ro mogą bowiem stać się współczesnymi „końmi trojańskimi” w kontekście bezpieczeństwa.

3.2.2

Należy przedsięwziąć odpowiednie kroki, aby zapewnić bezpieczny przewóz samochodów osobowych i ciężarowych na pokładzie statków typu ro-ro. Kroki te powinny być podjęte w porcie lub na jego granicach przed załadowaniem statku w sposób minimalizujący utrudnienia w płynności ruchu.

3.2.3

Kontrola bezpieczeństwa samochodów osobowych i ciężarowych, które mają zostać załadowane na pokład promu pasażerskiego typu ro-ro stanowi problem z uwagi na charakter ładunków przewożonych w tych pojazdach. Długie doświadczenie pokazuje, że kontrolę zawartości pojazdów najlepiej przeprowadzić na terenie portu przed załadowaniem na statek, aby można było wykorzystać zaawansowane urządzenia zabezpieczające, jak również właściwie wyszkolony personel.

3.3

EKES pragnie zwrócić uwagę na kwestię odpowiedzialności wynikającą ze wspomnianych kontroli. Oczywiście odpowiedzialność za kontrole bezpieczeństwa winna leżeć po stronie odpowiednich władz, a nie po stronie statku, na pokład którego mają zostać załadowane te pojazdy.

3.4

W kwestii identyfikacji żeglarzy i personelu portu zajmującego się kontrolami bezpieczeństwa, wymagania powinny być stosowane w sposób praktyczny, aby niepotrzebnie nie utrudniać działań komercyjnych.

3.5

EKES zauważa, że w rezultacie proponowanej zmiany Komisja, we współpracy z władzami państwowymi, sześć miesięcy po dacie wejścia w życie proponowanej dyrektywy rozpocznie kontrole w celu sprawdzenia środków monitorujących wdrażanie przyjętych planów narodowych zgodnie z dyrektywą. EKES podkreśla potrzebę natychmiastowego przygotowania portów Państw Członkowskich, jak i portów państw nie będących członkami UE do stosowania nowych środków bezpieczeństwa (Międzynarodowy Kodeks Ochrony Statków i Obszarów Portowych ) w terminalach portowych, które weszły w życie 1 lipca 2004 r.

3.6

EKES ponagla wreszcie, aby gospodarczy wymiar bezpieczeństwa portów znalazł wkrótce rozwiązanie na szczeblu Unii Europejskiej oraz aby opracować jednolite stanowisko celem uniknięcia zniekształceń konkurencji pomiędzy poszczególnymi portami i rodzajami transportu, w szczególności na niekorzyść transportu ro-ro. EKES zachęca Komisję do przeprowadzenia całościowego badania finansowych następstw polepszenia bezpieczeństwa portów oraz do stworzenia unijnego planu finansowania wdrażanych środków bezpieczeństwa, tam, gdzie to konieczne.

20.5.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/30

1.1

Policykliczne węglowodory aromatyczne są naturalnie występującymi substancjami, tworzonymi zawsze gdy związki zawierające węgiel są spalane w niskich temperaturach w niekontrolowanych warunkach. Ma to miejsce w czasie pożarów lasów i erupcji wulkanów; w czasie działań człowieka takich jak palenie; przy ogrzewaniu pomieszczeń mieszkalnych, generowaniu energii elektrycznej i prowadzeniu pojazdów, napędzanych paliwami kopalnymi; w czasie gotowania i palenia odpadów; oraz w wielu procesach przemysłowych. Policykliczne węglowodory aromatyczne występują naturalnie w ropie naftowej i węglu, a tworząc się łatwo i cechując się stabilnością, akumulują się we wczesnych etapach krakowania i destylacji.

1.2

Ten proces częściowego utleniania skutkuje powstaniem mieszanki związków, połączonych z pięcio- i sześciowęglowymi pierścieniami, które mogą się powtarzać w dowolnym kierunku. Zidentyfikowano około 600 struktur; zaledwie kilka zostało scharakteryzowanych lub wyizolowanych do użytku jako półprodukty. Żadna z nich nie była celowo produkowana w znaczących ilościach. Dalsza oksydacja skutkuje tworzeniem się sadzy (tzn. nieoczyszczonych cząsteczek węgla), z którą często kojarzone są policykliczne węglowodory aromatyczne.

1.3

Ponieważ zawsze występują one w niezróżnicowanych grupach, indywidualna charakterystyka policyklicznych węglowodorów aromatycznych nie może być z łatwością określona (a z tego samego powodu jest ona w dużej mierze nieistotna). Jednakże, ponieważ niektóre z nich są rakotwórcze dla zwierząt, sensowne jest sklasyfikowanie tych mieszanek jako mogących spowodować raka u ludzi. Stąd oleje i inne preparaty, które zawierają policykliczne węglowodory aromatyczne wymagają oznakowania informującego o zagrożeniu i bezpieczeństwie oraz odpowiedniego obchodzenia się w celu zapewnienia bezpieczeństwa w miejscu pracy. Procesy jakie mogą uwalniać policykliczne węglowodory aromatyczne do środowiska powinny, gdy jest to możliwe, podlegać kontroli lub należy ich unikać.

1.4

Jednym z takich procesów jest zastosowanie rozcieńczalników olejowych w oponach samochodów, aut dostawczych, motocykli, samochodów wyścigowych i samolotów. Oleje stanowiące aż 28 % bieżnika nadają mu konieczne cechy elastyczności i przyczepności, które w bardziej sztywnych ścianach bocznych nie są wymagane. Jeżeli bieżnik nie pracuje prawidłowo lub nie umożliwia harmonicznej pracy, wtedy bezpieczeństwo i osiągi są gorsze. Powoduje to oczywiste konsekwencje dla kierowców i pojazdów.

1.5

Pod względem technicznym, oleje muszą umożliwić rozpuszczenie naturalnej i syntetycznej gumy i innych materiałów, używanych w oponach; muszą być długotrwałe i stabilne; muszą się dobrze rozprowadzać i pozostawać związane z gumową formą; muszą funkcjonować w różnych warunkach temperaturowych i różnej wilgotności; muszą być bezpieczne w produkcji i użytkowaniu. Oleje muszą być również: dostępne w dużych ilościach, produkowane zgodnie z powszechnie uzgodnionymi specyfikacjami przez wielu konkurujących ze sobą dostawców, przy kosztach poniżej cen gumy aby zredukować ogólny koszt opon.

1.6

Wysoce aromatyczne oleje, które spełniają te specyfikacje są tradycyjnie dostarczane przez wiodących producentów olejów, jako destylowane ekstrakty aromatyczne (DAE). Wymagana zdolność rozpuszczania zależy od obecności znaczących poziomów policyklicznych węglowodorów aromatycznych. Wraz z niszczeniem się bieżnika opony należy założyć, że policykliczne węglowodory aromatyczne są uwalniane do środowiska. Tak czy owak uwolnienia te są znaczące w porównaniu do innych uwolnień jakie są przedmiotem dyskusji. Jednakże w Europie trwa proces zamiany na inne oleje i istnieje potrzeba jego pomyślnego zakończenia.

1.7

Jest to przede wszystkim ważne, gdyż światowa podaż DAE staje się również ograniczona, podczas gdy unowocześnione rafinerie koncentrują się obecnie na produkcji wyższej jakości produktów w pełni uwodornionych (tzn. z niską aromatycznością i zdolnością rozpuszczania) oraz na 'czystej' benzynie i produktach paliwowych.

1.8

Zważywszy, że około 300 milionów opon jest produkowanych co roku w Europie, a światowy rynek rozcieńczalników olejowych i olejów specjalnych dla przemysłu oponiarskiego wynosi niemal 1 milion ton, dokonanie tego w oszczędny sposób, jednocześnie prowadząc działania mające na celu bezpieczeństwo i wysokie osiągi przy niskich lub możliwych do zaakceptowania kosztach, jest głównym wyzwaniem zarówno dla dostawców olejów, producentów opon jak i urzędów regulacyjnych.

1.9

Dotąd zaproponowano dwa wzory olejów, które nie są rakotwórcze. Wymagają one zróżnicowanego stopnia inwestycji ze strony dostawców oleju i różnych zmian we wzorach ze strony firm z branży oponiarskiej. Są one znane odpowiednio jako słaby solwat ekstrakcyjny (MES) i oczyszczony destylat ekstraktu aromatycznego (TDAE). Inne oleje mogą być opracowane przez innych dostawców poza Europą.

1.10

Na tyle, na ile można to określić (gdyż na bardzo konkurencyjnym rynku opon szczegóły nie są publicznie dostępne), dokonano już pewnych zastąpień – na przykład w oponach zimowych i w przypadku samochodów ciężarowych, gdzie elastyczność bieżnika jest mniej ważna. Jednakże powszechnie wiadomo, że przekształcenie opon letnich o wyższych parametrach zajmie więcej czasu, nie wspominając już o oponach do samochodów wyścigowych i samolotów. Nie ma też gotowych zdolności produkcyjnych dla MES i TDAE, poza już wspomnianą ograniczoną dostępnością DAE.

1.11

W celu dokonania pożądanych zmian, terminowo i zgodnie z innymi przepisami legislacyjnymi UE zarówno odnośnie konkurencji jak i zdrowia i bezpieczeństwa, przedstawiciele sektorów przemysłu (CONCAWE, IISRP i BLIC) podjęli pracę z Komisją i innymi organami nadzorującymi, w celu uzgodnienia odpowiedniego podejścia ze strony producentów i uzgodnienia odpowiednich ram regulacyjnych. Wciąż do wykonania pozostają testy w celu określenia, które oleje są akceptowalne do użytku w Europie oraz testy dla importowanych opon, które mają udowodnić, że akceptowalne oleje o niskim poziomie policyklicznych węglowodorów aromatycznych są używane w gotowych artykułach.

2.1

W lipcu 2003 r. Komisja zaproponowała ogólne restrykcje dla metali ciężkich i policyklicznych węglowodorów aromatycznych w powietrzu. EKES przedłożył swoją opinię odnośnie tej pierwszej propozycji w lutym 2004 r. Obecny projekt, opublikowany również w lutym 2004 r., stara się stworzyć Wewnętrzny Rynek, jak również zapewnić wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska naturalnego, umieszczając pewne policykliczne węglowodory aromatyczne w załączniku 1 dyrektywy 76/769/EWG. Zawarte na liście policykliczne węglowodory aromatyczne nie są substancjami o wysokim poziomie produkcyjnym (HPV) i nie pojawiały się one na żadnej z czterech list priorytetowych dla oceny istniejących substancji. Niemniej jednak są one uważane za grupę stanowiącą Stałe Zanieczyszczenia Organiczne (POP) zgodnie z odpowiednim Protokołem i Konwencją UN ECE.

2.2

Jeden konkretny policykliczny węglowodór aromatyczny (PAH), benzo(a)piren (BaP, numer CAS 50-32-8) został sklasyfikowany w ramach dyrektywy 67/548/EWG, jako rakotwórczy mutagenny oraz mający toksyczny wpływ na rozrodczość w Kategorii 2. W niniejszym dokumencie proponuje się, żeby był on ilościowym i jakościowym znacznikiem obecności innych policyklicznych węglowodorów aromatycznych.

2.3

Rozcieńczalniki olejowe nie mogą być wprowadzane na rynek i używane do produkcji opon, jeżeli zawierają więcej niż 1mg/kg BaP lub ponad 10mg/kg sumy wszystkich umieszczonych na liście policyklicznych węglowodorów aromatycznych.

2.4

Komisja przyznaje, że należy wciąż rozwiązać wiele problemów technicznych. Dlatego też data ogólnego zastosowania przepisów dyrektywy wyznaczona została na 1 stycznia 2009 r. Opony samochodów wyścigowych zostaną objęte przepisami dyrektywy od 1 stycznia 2012 r., a opony samolotów w późniejszym terminie, który zostanie jeszcze określony. Brak stosowanych zharmonizowanych metod prowadzenia testów na zawartość policyklicznych węglowodorów aromatycznych w rozcieńczalnikach olejowych i oponach, np. zgodnych z CEN lub ISO, nie powinien opóźnić wprowadzenia w życie dyrektywy.

2.5

Komisja pragnie zwrócić uwagę, że przeprowadziła konsultacje z Komitetem Naukowym ds. Toksyczności, Ekotoksyczności i Środowiska (CSTEE) odnośnie odkryć naukowych związanych z niekorzystnym wpływem na zdrowie policyklicznych węglowodorów aromatycznych.

2.6

Państwa Członkowskie opublikują przepisy prawa, konieczne do spełnienia wymogów niniejszej dyrektywy w ciągu jednego roku. Termin ten obowiązuje od daty wejścia w życie niniejszej propozycji, po konsultacjach, wymaganych zgodnie z art. 95 Traktatu, z Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym (EKES) oraz po realizacji procedury współdecydowania z Parlamentem Europejskim.

3.1

Niniejsza propozycja, która uzupełnia inne kontrole policyklicznych węglowodorów aromatycznych, oparta jest o raporty na temat rzekomych wpływów na zdrowie i środowisko naturalne wywieranych przez odpady opon z niemieckiego Umweltbundesamt (UBV) z dnia 18 marca 2003 r. i Państwowego Inspektoratu Środków Chemicznych Szwecji (KEMI) z dnia 27 marca 2003 r. Policykliczne węglowodory aromatyczne zostały zbadane przez Komisję Naukową d/s Toksyczności, Toksyczności Ekologicznej i Środowiska (CSTEE), zgodnie z przedłożoną opinią przyjętą w czasie 40 sesji plenarnej w dniach 12-13 listopada 2003 r.

3.2

CSTEE uzgodniło, z powyżej podanych powodów, że policykliczne węglowodory aromatyczne, jako grupa, powinny być uważane za prawdopodobne czynniki rakotwórcze dla człowieka oraz, że policykliczne węglowodory aromatyczne są emitowane do środowiska w wyniku zużycia opon. Dało to jednak zaledwie częściowe poparcie dla zastosowania BaP jako ilościowego i jakościowego znacznika dla innych policyklicznych węglowodorów aromatycznych i poważnie poddało w wątpliwość ogólny wpływ tej drogi emisji.

3.3

Podsumowując, emisje PAH pochodzące ze zużytych opon stanowią mniej niż 2 % całkowitego wpływu na człowieka, podczas gdy środki wymienione w pkt. 1.1 stanowią pozostałe 98+ %. Jest to zgodne z kolejną oceną Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), z której wynika, że główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza i związanych z tym chorób, łącznie z rakiem, jest palenie oraz spalanie drewna i węgla w celu ogrzewania i przygotowywania posiłków. Dlatego też CSTEE zdecydowała, że „ograniczenie policyklicznych węglowodorów aromatycznych w oponach nie wpłynie znacząco na stężenie policyklicznych węglowodorów aromatycznych w powietrzu i osadach”.

3.4

Wynika z tego, że stwierdzenie, iż dyrektywa „przyniesie korzyści pod względem zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia człowieka i środowiska” nie może być potwierdzone. Rozcieńczalniki olejowe są już oznakowane i można obchodzić się z nimi bezpiecznie w miejscu pracy, zgodnie z istniejącą legislacją dotyczącą Substancji Niebezpiecznych. Stąd, propozycja ta nie przyniesie żadnych korzyści w miejscach pracy a przyniesie minimalne korzyści dla środowiska.

3.5

Należy również zwrócić uwagę, że niniejszy projekt, podobnie jak dwudziesta szósta poprawka do dyrektywy Rady 76/769/EWG jest próbą ograniczenia stężenia naturalnie występującego chromu VI w cemencie i odnośnie której EKES przedłożył swoją opinię w marcu 2003 r., a także poszerza zakres dyrektywy do lub powyżej jej planowanych ograniczeń. Policykliczne węglowodory aromatyczne nie są ani celowo wytwarzane ani wprowadzane na rynek jako takie. Zostało to uwzględnione w załączniku – gdzie ograniczenia prawidłowo dotyczą produktów zawierających policykliczne węglowodory aromatyczne – ale nie w tytule, wobec czego należy wnieść poprawki.

3.6

Tytuł i tekst są również mylące, odwołując się do „pewnych policyklicznych węglowodorów aromatycznych” jako konkretnej i znaczącej grupy. Biorąc pod uwagę to, na co zwraca uwagę CSTEE, bardzo niewiele policyklicznych węglowodorów aromatycznych zostało scharakteryzowanych, a nawet mniejsza liczba z nich okazała się mało prawdopodobnym czynnikiem rakotwórczym, należy wnioskować, że cała klasa stanowi zagrożenie w przypadku gdy może mieć miejsce oddziaływanie na ludzi. Zatem restrykcje w zakresie wprowadzania do obrotu i korzystania powinny dotyczyć „olejów bogatych w policykliczne węglowodory aromatyczne używane w produkcji opon, i opon zawierających te oleje”.

3.7

Biorąc pod uwagę powyższe oraz zbieżność z poprzednimi propozycjami Komisji w zakresie metali ciężkich i policyklicznych węglowodorów aromatycznych w powietrzu, można utrzymywać, że dyrektywa ta jest niepotrzebna i powinna być wycofana. Rynek uległ podzieleniu i przynajmniej dwa produkty potrzebne są do zastąpienia jednego używanego uprzednio. Brak jest wystarczającej wydajności produkcyjnej aby sprostać wymaganiom. Wciąż istnieją obawy odnośnie bezpieczeństwa zastępczych rozwiązań; jeżeli bieżniki produkowane z niską zawartością olejów z zawartością policyklicznych węglowodorów aromatycznych zawiodą w użytku, rzeczywiste zgony zastąpią hipotetyczne zgony, wykorzystywane do uzasadnienia działań zapobiegawczych.

3.8

EKES zdaje sobie sprawę z tych obaw, ale, biorąc pod uwagę wszystkie aspekty, uważa że dyrektywa musi być kontynuowana, w ścisłej konsultacji z przemysłami, na jakie ma ona wpływ, w celu dokonania udanego przejścia do powszechnego stosowania rozcieńczalników olejowych o niskim poziomie policyklicznych węglowodorów aromatycznych w produkcji opon na całym świecie. Dlatego też utworzenie efektywnego, konkurencyjnego i niezawodnego Rynku Wewnętrznego dla tych produktów w Europie jest wystarczającą i odpowiednią przesłanką dla tej propozycji.

3.9

Czas wprowadzenia umowy dotyczącej testów, jakie mają być stosowane w celu określenia, które oleje mogą być dopuszczone do użytku jest bardzo ważny. Obecny załacznik sugeruje przeprowadzanie testów na obecność pojedynczych policyklicznych węglowodorów aromatycznych. Jest to nieadekwatne w przypadku ciągłego funkcjonowania rafinerii działających na dużą skalę, gdzie rzeczywiste chemiczne składniki konkretnych strumieni są zróżnicowane przy przetwarzaniu ropy naftowej. Inne testy, takie jak IP-346, pochodzący z Instytutu Ropy Naftowej (który kontroluje całkowitą zawartość policyklicznych węglowodorów aromatycznych poprzez pomiar ilości w zakresie od trój- do pięciopierścieniowych policyklicznych węglowodorów aromatycznych podlegających wyekstrahowaniu przez solwent DMSO) są już stosowane w branżach naftowej, gumowej i oponiarskiej, w świetle dyrektywy 67/548/EWG. Badania przeprowadzane przez CONCAWE dla branży naftowej podtrzymują opinię CSTEE, według której pojedynczy pomiar BaP daje słabą współzależność z całkowitym potencjalnym działaniem rakotwórczym. Zatem, zdecydowanie rekomendowane jest stosowanie IP-346 w celu zdefiniowania i testowania różnych rozcieńczalników olejowych.

3.10

W celu ochrony przemysłu oponiarskiego w Europie – oraz środowiska naturalnego, jeżeli będzie to dla niego korzystne – musi istnieć podobny test dla olejów używanych w importowanych oponach. Szkic standardu pochodzący z Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej (ISO TC 45/SC 3 N z dnia 29 października 2003 r.) proponuje, w celu przeprowadzenia kontroli i przedłożenia komentarzy, metodę testową służącą określeniu typu oleju w mieszankach gumowych. Sfinalizowanie tej pracy powinno zakończyć się sukcesem przed wdrożeniem tej dyrektywy.

3.11

Zważywszy na powyższe, powinno być możliwe usunięcie obecnych restrykcji w dostawach, w szczególności odnośnie TDAE, który wymaga wyższych nakładów inwestycyjnych niż MES. Niemniej jednak, wszystko to jest czasochłonne, a obecne wymagania ukończenia zmian dla wszystkich opon ogólnego zastosowania do 1 stycznia 2009 r. wydają się być coraz bardziej nierealistyczne. Uwzględniając, że korzyści tej propozycji będą prawdopodobnie minimalne, a koszty i zagrożenia nieudanych zmian są znaczące, EKES proponuje, aby końcowy termin został wydłużony o 12 miesięcy, do 1 stycznia 2010 r. Nawet w tym przypadku pociągnie to za sobą znaczące negocjacje pomiędzy różnymi zainteresowanymi stronami, które są konkurencyjne wobec siebie. Komisja nadal odgrywać będzie kluczową rolę w ułatwianiu tego procesu, w ramach ograniczeń jakie niesie ze sobą prawo UE i ostatecznie w doprowadzeniu go do pomyślnego zakończenia.

4.1

W świetle powyższego, tytuł niniejszego projektu i kolejne sformułowania powinny być zgodne z ogólnym celem wprowadzenia restrykcji w dopuszczaniu do obrotu i korzystaniu „z olejów bogatych w policykliczne węglowodory aromatyczne, używanych w produkcji opon, oraz restrykcji w dopuszczaniu do obrotu i korzystaniu z oponach zawierających te oleje”.

4.2

Powinno to być odzwierciedlone w załączniku poprzez nałożenie ograniczeń dla wprowadzania do obrotu i korzystania z olejów używanych w produkcji opon, mających więcej niż 3 % DMSO, ulegających wyekstrahowaniu według IP-346 i dlatego też klasyfikowanych jako rakotwórcze w świetle dyrektywy 67/548/EWG. Wszelkie odniesienia do BaP jako znacznika oraz do innych indywidualnych policyklicznych węglowodorów aromatycznych powinny zostać usunięte.

4.3

Należy opracować międzynarodową metodę testów w celu charakteryzacji olejów w mieszankach gumowych, w konkretnych oponach i uwzględnić ją w tej dyrektywie.

4.4

Należy przeznaczyć odpowiedni czas dla przemysłu gumowego i oponiarskiego w celu ukończenia prowadzonych prac wdrażających zmiany oraz dla przemysłu naftowego w celu dokonania inwestycji i dostarczenia wymaganych surowców. Obecnie uważa się, że wszystkie strony mogą spełnić te wymagania do dnia 1 stycznia 2010 r. Data ta powinna być zatem uwzględniona w tym projekcie jako termin początkowy. Derogacje dla opon w samochodach wyścigowych, samolotach i innych końcowych zastosowaniach o wysokich parametrach powinny być uzgodnione z zainteresowanymi stronami. W związku z tym trudno jest dojrzeć jakiekolwiek wymierne korzyści z tych zmian, wobec oczywistego ryzyka jakie płynie z niewypełnienia ich, dla wszystkich branych pod uwagę stron.

20.5.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/34

1.1

Współfinansowanie przez Unię Europejską kampanii informacyjnych i działań promocyjnych dotyczących produktów rolnych na terenie UE i poza nią odbywało się do roku 1999 w ramach różnych programów wspólnej organizacji rynku. Następnie na podstawie rozporządzeń (WE) nr 2702/1999 i (WE) nr 2826/2000 dotyczących państw trzecich i rynku wewnętrznego przepisy sektorowe zostały zastąpione bardziej horyzontalną strategią mającą na celu wspieranie własnych działań promocyjnych państw członkowskich i przedsiębiorstw. Pierwsze z tych rozporządzeń wygaśnie pod koniec 2004 r., o ile nie zostanie przedłużone. Zgodnie z wymogami zapisanymi w tych rozporządzeniach Komisja w marcu 2004 r. przedstawiła szczegółowe sprawozdanie w sprawie ich stosowania, w którym znajdują się propozycje dotyczące uproszczeń i ulepszeń.

1.2

Jeśli chodzi o rynek wewnętrzny UE, to skandale związane z gąbczastym zwyrodnieniem mózgu u bydła, dioksynami i listeriozą podkreśliły potrzebę zwiększenia zaufania do europejskiej żywności i rozpowszechniania informacji dotyczących systemów kontroli mających na celu zagwarantowanie jakości i identyfikowalności. Dlatego też duże znaczenie przypisuje się kwestii informowania o takich aspektach jak: prawodawstwo odnoszące się do jakości, bezpieczeństwa, etykietowania, identyfikowalności, systemy chronionych oznaczeń geograficznych, oznaczeń pochodzenia, świadectwa o szczególnym charakterze oraz o produkcji ekologicznej i produkcji zintegrowanej, a wszystko to w celu polepszenia obrazu europejskich produktów w oczach konsumentów.

1.3

Co do państw trzecich, to aktualny system ma również na celu rozpowszechnianie informacji na temat wysiłków, które Unia Europejska wkłada w zapewnienie jakości i bezpieczeństwa, jak również właściwości produktów pochodzących z określonych regionów oraz wymogów dotyczących jakości produktów ekologicznych. Zarówno na terytorium UE jak i w państwach trzecich środki używane w tym celu obejmują kampanie informacyjne, działania z zakresu public relations, działania promocyjne i reklamę, jak również udział w targach i wystawach, które mogą przygotować grunt dla kampanii krajowych i prywatnych mających na celu zwiększenie udziału rynkowego własnych produktów.

1.4

Wkład UE w programy promocyjne stanowi z reguły 50 %; właściwe stowarzyszenia zawodowe i międzyzawodowe wnoszą 30 %, a państwa członkowskie 20 %, przy czym w przypadku dwóch ostatnich mogą zostać do tego celu wykorzystane opłaty parafiskalne. Wydatki poniesione przez państwa członkowskie traktowane są jako interwencje i są refundowane przez Komisję.

1.5

Organizacje europejskie lub krajowe powinny we własnym zakresie podjąć inicjatywy dotyczące programów, natomiast Państwa Członkowskie są odpowiedzialne za zarządzanie, kontrolę i płatności. Dla ochrony wymiaru europejskiego pierwszeństwo mają programy przedkładane wspólnie przez co najmniej dwa Państwa Członkowskie i organizacje zawodowe. Jednakże programy te w praktyce napotykają na całą serię przeszkód, które wynikają z różnic w przepisach i procedurach administracyjnych, jak również z braku zaangażowania ze strony niektórych państw członkowskich. Ponadto koordynacja, kontrola i administracja wymagają od podmiotów składających propozycje poświęcania dużej ilości czasu i środków.

1.6

Propozycje, o których mowa, mają na celu zmniejszenie niedogodności istniejących ze względu na złożoność przepisów administracyjnych i biurokracji, jak to Komisja szczegółowo wyjaśnia w swoim sprawozdaniu. Proponowane zmiany mają poza tym zapewnić, by programy, co do swojej istoty, odznaczały się przesłaniem o rzeczywistym znaczeniu europejskim.

2.1

Reforma wspólnej polityki rolnej i zwiększenie konkurencji na rynkach potwierdza potrzebę systemu, o którym tutaj mowa. Podobnie wsparcie udzielane przez konkurujące ze sobą państwa kampaniom informacyjnym i promocyjnym na rynkach wywozu uzasadnia utrzymanie systemu wspólnotowego zarówno na terytorium Unii jak i poza nią.

2.1.1

Istnieje jednakże znacząca potrzeba uproszczenia i udoskonalenia systemu. Po zasięgnięciu opinii organizacji zawodowych i innych zainteresowanych stron Komisja opracowała wyczerpującą propozycję aktualizacji, o której tutaj mowa, w celu uproszczenia procedur administracyjnych oraz zapewnienia możliwie najbardziej zadowalającego funkcjonowania systemu.

2.2

Jak wskazuje Komisja, za wcześnie jest jeszcze, aby oceniać funkcjonowanie nowego systemu. Stopniowe jego wdrożenie rozpoczęło się dopiero w 2001 r. dla państw trzecich oraz w 2002 r. dla rynku wewnętrznego. W 2003 r. system został po raz pierwszy zastosowany w całości. Dlatego też, jak proponuje Komisja, niezbędne jest sporządzenie pod koniec 2006 r. nowego sprawozdania, które przeanalizuje funkcjonowanie systemu po reformie, co umożliwi dodatkowo ocenę jego wdrożenia w nowych państwach członkowskich UE

2.3

Z tego względu wiele organizacji dopiero teraz zapozna się z przepisami i wymogami administracyjnymi systemu. Część przedstawionych propozycji programów ma jednak, jak zauważa Komisja, jedynie ograniczone znaczenie z europejskiego punktu widzenia. Dlatego też należy kłaść większy nacisk z jednej strony na programy, których zakres jest znaczący w kontekście Unii Europejskiej, zaś z drugiej strony na konieczność zapewnienia współdziałania między działaniami na poziomie krajowym i działaniami na poziomie wspólnotowym.

2.4

W trosce o przejrzystość Unia Europejska powinna szczególnie po rozszerzeniu starać się opracować możliwie jak najprostsze przepisy ramowe. Chociaż programy wewnętrzne i zewnętrzne różnią się pod względem celów i treści, podział na dwa rozporządzenia wynika z ich historii. W trosce o dalsze uproszczenie zasad należy, kiedy tylko stanie się to możliwe, połączyć te rozporządzenia w jedno rozporządzenie wspólne, tak by zapewnić jeszcze łatwiejsze z nich korzystanie. Przepisy zawarte w obu aktach są w znacznej części identyczne, a różnice najczęściej nieuzasadnione. Propozycje zmian rozporządzeń, o których mowa, są również identyczne pod względem przedstawienia propozycji programów, podejmowania decyzji i kontroli.

2.5

Pomoc dla działań informacyjnych, promocyjnych i reklamowych w odniesieniu do produktów rolnych i środków spożywczych przyznawana jest ponadto na podstawie przepisów dotyczących rozwoju obszarów wiejskich, odmiennych od uregulowań, o których tu mowa. Pomijając fakt, że ostatnio sprecyzowano dokładniej różnicę między zakresami zastosowania każdego z systemów, Komisja powinna już teraz podjąć się oceny, co należy uczynić w celu uniknięcia dublowania działań. Nie ma więc żadnego powodu, aby dalej odkładać dyskusję, jak to proponuje Komisja.

2.6

Współfinansowanie przez UE powinno przebiegać w takich samych warunkach jak do tej pory, a uwzględniając rozszerzenie oraz przyszłe potrzeby należałoby zwiększyć środki budżetowe. System może zatem przyczynić się do integracji i ustanowienia jednolitego rynku dla różnych obszarów produktów z uwzględnieniem odmienności i różnorodności gastronomicznej. Dlatego europejskie organizacje zawodowe powinny bardziej angażować się we wdrażanie kampanii informacyjnych, które dostarczą informacji o jakości produktów i różnorodności upodobań konsumentów na terytorium UE. Rynki państw trzecich powinny być traktowane priorytetowo przy jednoczesnym stopniowym wycofywaniu dopłat do eksportu i przy uwzględnianiu rzeczywistych możliwości wdrożenia skutecznych programów.

2.7

Fakt, że aktualny system wykorzystywany jest jedynie w ograniczonym zakresie na rynkach państw trzecich, jest spowodowany m.in. wymogiem, według którego programy powinny jedynie dotyczyć ogólnych kampanii. Konsekwencją tego jest, że najbardziej znaczące przedsiębiorstwa będące członkami organizacji zawodowych powstrzymują się od działania i nie chcą uczestniczyć w finansowaniu programów. Wykluczone jest przyznanie wsparcia konkretnym markom i w konsekwencji konkretnym przedsiębiorstwom. Aby jednak środki mogły mieć dostrzegalny wpływ na rynki eksportowe, Komisja powinna wykazać pewną elastyczność w kampaniach i podobnych działaniach i zaakceptować dopuszczenie wyważonej liczby marek jako integralnej części kampanii ogólnej, tak by możliwe było ustalenie związku pomiędzy przesłaniem kampanii a produktami dostępnymi na rynku, starając się pogodzić względy ogólne i jednostkowe, aby wywołać efekt synergii. W żaden sposób nie wpłynie to na zmianę przesłania kampanii, ułatwi natomiast nabywcom i klientom znaleźć na rynku produkty prezentowane w jej ramach. Coraz większą wagę przywiązuje się również do pochodzenia produktów na terytorium Unii Europejskiej. Jeżeli jednak rynek jest już zdominowany przez marki, działania promocyjne Unii Europejskiej mają ograniczoną wartość dodaną, gdyż w takich przypadkach prywatne znaki firmowe konkurują ze sobą nawzajem, przeznaczając wysokie budżety na reklamę w celu zwiększenia swojego udziału w rynku.

2.8

Nie ma powodu, dla którego należałoby zmieniać stawki współfinansowania Państw Członkowskich oraz organizacji zawodowych. Problem polega na tym, iż niektóre Państwa Członkowskie wykazują brak zaangażowania lub mają trudności ze spełnieniem warunków współfinansowania. Oznacza to, że organizacje zawodowe z tych krajów są pozbawione możliwości korzystania z systemów, chyba że finansowanie zapewnione zostanie przez opłaty parafiskalne. Dla uproszczenia administracji należałoby znieść aktualne degresywne stawki współfinansowania dla programów wieloletnich i ustalić stopę współfinansowania przez Unię Europejską na 50 %.

2.9

Traktowanie opłat parafiskalnych jako środka finansowania implikuje już samo w sobie, że niektóre organizacje pokrywają w rzeczywistości 50 %. Taką możliwość powinno się zachować. Oznacza to jednakże, że należałoby złagodzić reguły dotyczące obowiązkowego 20 % udziału państw członkowskich w taki sposób, by państwa członkowskie mogły podejmować indywidualne decyzje o wysokości finansowania, które chcą przyznać danemu programowi. Wobec powyższego minimalny – powiedzmy 20 % – wkład ze strony organizacji powinien być obowiązkowy.

2.10

Komitet jest zdania, że powinna istnieć możliwość wspierania promocji kwiatów i roślin na rynkach krajów trzecich tak samo, jak się to robi na rynku wewnętrznym.

2.11

Podporządkowanie zasad regulujących wysokość finansowania Państw Członkowskich w ramach tego systemu postanowieniom traktatowym w zakresie pomocy publicznej stanowi administracyjne utrudnienie i nie służy żadnemu obiektywnemu celowi. Zatem proponowane odstępstwo od procedury notyfikacji powinno stosować się od samego początku w taki sam sposób, jak w przypadku środków na rzecz rozwoju regionalnego.

2.12

Uwzględniając potrzebne nakłady administracyjne i znaczną liczbę programów o mniejszym znaczeniu, które nie mają żadnego wpływu na rynki, o których tu mowa, wskazane byłoby ustalenie minimalnego i maksymalnego budżetu dla wybranych programów. Należy dać pierwszeństwo tym programom, których czas trwania jest wystarczająco długi, a budżet odpowiednio wysoki, mogły one rokować optymalne wyniki.

2.13

W przypadku produktów ekologicznych na rynku UE istnieje potrzeba włączenia w jak najszerszym zakresie krajowych i prywatnych procedur certyfikacji i nadzoru do wspólnego systemu Unii Europejskiej stosowanego do takich produktów. Proces ten został już zapoczątkowany i należy go w miarę możliwości wspierać poprzez kampanie informacyjne, w celu ustanowienia autentycznego rynku wewnętrznego produktów ekologicznych, który zastąpi systemy krajowe i prywatne. Na dzień dzisiejszy efekty organizowanych w państwach trzecich kampanii informacyjnych dotyczących produktów ekologicznych pochodzących z UE są niewielkie. Ustanowienie rynku wewnętrznego produktów ekologicznych stanowi zasadniczy warunek wstępny wprowadzenia tych produktów na rynki krajów trzecich. Do tej pory pojawiały się problemy dotyczące wzajemnego uznawania różnych systemów, na przykład między UE a Stanami Zjednoczonymi.

3.1

Należy rozważyć możliwość podjęcia bardziej radykalnych działań, niż określone w propozycji, w odniesieniu do wewnętrznego podziału kompetencji i odpowiedzialności między państwami członkowskimi a Komisją. Tak samo istnieje potrzeba uproszczenia i bardziej przejrzystego podziału zadań i kompetencji, wziąwszy pod uwagę dużą liczbę komitetów i organów zaangażowaną w ustanawianie zasad oraz w proces wyboru, wdrażania, nadzorowania i kontroli. Proponuje się zatem stworzyć grupy robocze ad hoc, składające się z przedstawicieli Państw Członkowskich i/lub ekspertów posiadających specjalistyczną wiedzę w dziedzinie promocji i reklamy, którzy potrafią odpowiednio doradzać Komisji przy formułowaniu strategii funkcjonowania systemu i ustanawianiu środków wykonawczych potrzebnych do jego stosowania.

3.2

Proponowana zmiana dotycząca wyboru organów wykonawczych stanowi znaczne uproszczenie. W zależności od charakteru kampanii właściwe organizacje muszą same wykonywać pewne zadania w ramach programu, a organ wykonawczy może zostać wybrany dopiero podjęciu decyzji przez Komisję.

3.3

Proponowane zmiany są w pewnym stopniu odpowiedzią na różne krytyczne uwagi, dotyczące zwłaszcza czasu, jaki dzieli złożenie wniosku od ostatecznej decyzji, poziomu szczegółowości wymaganego na tym wczesnym etapie, jak również braku przejrzystości decyzji. Jednocześnie należy także rozważyć złagodzenie uciążliwych wymogów w zakresie sprawozdawczości.

3.4

Z zadowoleniem przyjmuje się proponowaną elastyczność, pozwalającą Komisji na inicjowanie kampanii informacyjnych i działań promocyjnych w celu zapewnienia bardziej równego udziału różnych sektorów produkcji, biorąc pod uwagę przewagę wniosków z branży owocowo-warzywnej oraz fakt, że inne sektory są całkowicie zaniedbywane lub przyciągają niewielką uwagę. Jednakże praktyczne zastosowanie tej koncepcji nasuwa szereg pytań; dotyczy to m.in. wzmianki o załącznikach ograniczających wykaz krajów i produktów mogących korzystać z unijnej promocji.

3.5

W przypadku produkcji ekologicznej, we wszelkich działaniach informacyjnych i promocyjnych logo UE powinno być wyraźnie wyeksponowane celem zwiększenia poziomu świadomości i wiedzy na temat wspólnotowego systemu certyfikacji i nadzoru oraz celem promowania harmonizacji systemów krajowych. Logo to przedstawia m.in. dwanaście gwiazdek i symbolizuje Unię Europejską. Z tego też powodu należy złagodzić wymóg prezentacji flagi UE w materiałach promocyjnych według konkretnie określonych zasad. Stosowanie obecnych wymogów prowadzi do sytuacji, w której w tych samych materiałach promocyjnych pojawiają się różne loga UE. Równocześnie załączane są loga produktów ekologicznych poszczególnych krajów oraz symbole miejsca pochodzenia, wskutek czego przekazywany komunikat traci swoją wyrazistość. Na przykład w kampaniach wspierających program LIFE używa się logo LIFE, które przedstawia również dwanaście gwiazdek, ale nie flagę Unii Europejskiej.

3.6

Obowiązujący obecnie wymóg, zgodnie z którym zamieszczanie krajowego logo produkcji ekologicznej jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy w grę wchodzą dalej idące przepisy krajowe, ma charakter dyskryminujący i sprzeczny z zasadą harmonizacji. W projekcie europejskiego planu działania w zakresie żywności i produkcji ekologicznej (1) proponuje się zatem stosowanie logo krajowego jednocześnie z logo UE.

3.7

EKES wzywa Komisję do sporządzenia objaśniającego procedurę vademecum dla podmiotów gospodarczych; vademecum takie będzie użyteczne nie tylko dla nich, ale i dla organów publicznych, którym pomoże również w ich działaniach kontrolnych, przyczyniając się w rezultacie do powodzenia całokształtu nowej polityki promocji produktów wspólnotowych.

3.8

Przedmiotowe rozporządzenia obowiązują od niedawna, można już jednak ustalić istotne potrzeby, które należy uwzględnić na przyszłość. W szczególności mamy na myśli dbałość, z jaka Komisja winna koordynować różnorodne działania, aby uniknąć dublowania prac i sprzecznych komunikatów, które mogą tylko pogorszyć skuteczność promocji.

4.1

Propozycja Komisji powinna zostać przyjęta z uwzględnieniem powyższych uwag dotyczących konieczności dalszych uproszczeń.

20.5.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/37

1.1

Niniejsza opinia z inicjatywy własnej koncentruje się na relacji pomiędzy przemianami w przemyśle a pomocą publiczną, co zilustrowane zostało na przykładzie sektora stalowego.

1.2

Autorzy niniejszej opinii z inicjatywy własnej pod terminem „przemiany w przemyśle” rozumieją normalny, ustawiczny proces w danym sektorze przemysłowym polegający na aktywnym reagowaniu na dynamiczne trendy w danej gałęzi gospodarki w celu zapewnienia jego konkurencyjności i możliwości rozwoju.

1.3

Europa nie może pozostać na uboczu obecnych przekształceń w sektorze przemysłowym. W świetle narastającej globalizacji rynków struktury gospodarcze prędzej czy później będą musiały funkcjonować zgodnie z wydarzeniami na rynku światowym. W tym kontekście Unia Europejska musi spróbować odegrać aktywną rolę w definiowaniu ramowych warunków międzynarodowych.

1.4

Niniejsza opinia z inicjatywy własnej została opracowana ze względu na następujące czynniki:

Niniejsza opinia z własnej inicjatywy analizuje na przykładzie przemysłu stalowego, jaki wpływ może mieć pomoc publiczna na proces niezbędnych przemian strukturalnych.

1.5

Przedsiębiorstwa, które nie otrzymują pomocy publicznej, dzięki której mogą chronić swoją konkurencyjność, są często w gorszej sytuacji niż przedsiębiorstwa, które ją otrzymują; negatywne skutki dla rozwoju takich przedsiębiorstw mogą być bardzo poważne i grożą nawet wyparciem ich z rynku. Pomimo doświadczeń zgromadzonych przez kilka dekad restrukturyzacji, przykład europejskiego przemysłu stalowego pokazuje, że politycznym decydentom często trudno powstrzymać się od udzielania subwencji wielkim przedsiębiorstwom, zatrudniającym bardzo dużą liczbę pracowników i zagrożonym zamknięciem. Ogólnie rzecz biorąc oznacza to, że niewykorzystane moce produkcyjne i nieekonomiczne działania są sztucznie „podtrzymywane przy życiu” bez uwzględniania mechanizmów rynkowych. Natomiast niezbędne procesy dostosowawcze wdrażane są bardzo powoli.

1.6

Pomimo tego kręgi polityczne, gospodarcze oraz związki zawodowe są zgodne co do nieuchronności przemian w sektorze przemysłowym oraz potrzeby kształtowania tych przemian w drodze międzynarodowych porozumień ramowych (np. WTO, OECD, MOP). Przekonanie to wynika z wielu dekad przemian, których doświadczył już przemysł stalowy i węglowy. Restrukturyzację i konsolidację wraz z towarzyszącym im dialogiem społecznym uznaje się obecnie za warunki wstępne względnie ramy konieczne do zapewnienia konkurencyjności przedsiębiorstw europejskich na coraz bardziej zintegrowanych rynkach.

1.7

W komunikacie w sprawie polityki przemysłowej wydanym pod koniec kwietnia 2004 r. (1) Komisja Europejska zwróciła uwagę na fakt, że przemian w sektorze przemysłowym nie można utożsamiać z całkowitą deindustrializacją, która charakteryzuje się równoczesnym spadkiem zatrudnienia, produkcji i produktywności. Skutkiem całkowitej deindustrializacji jest utrata miejsc pracy o niskiej wydajności na rzecz krajów rozwijających się i nowo uprzemysłowionych, gdzie koszty siły roboczej są niższe. Głównym powodem takiego przepływu miejsc pracy jest fakt, że porównywalne struktury kosztów stały się korzystniejsze dla krajów spoza UE.

1.8

W swojej analizie polityki przemysłowej Komisja Europejska dochodzi jednak do wniosku, że deindustrializacja dotyczy obecnie obok przemysłu wydobywczego jedynie kilku innych sektorów (branży włókienniczej, odzieżowej, przemysłu skórzanego, stoczniowego, koksowniczego, przemysłu rafineryjnego oraz produkcji i przetwarzania paliw jądrowych oraz materiałów rozszczepialnych). O ile przemiany strukturalne są niewątpliwie bolesne dla poszczególnych regionów, to z ekonomicznego punktu widzenia są one korzystne dla ogółu, pod warunkiem, że są właściwie przewidziane, rozpoznane i że udzielone jest im odpowiednie wsparcie.

1.9

Proporcjonalny spadek udziału przemysłu w ogólnej aktywności gospodarczej jest wyrazem długotrwałego procesu strukturalnego. O ile większość sektorów przemysłu, takich jak przemysł żelaza i stali, znacznie zredukowało liczbę zatrudnianych pracowników przez ostatnie kilka dziesięcioleci, to odnotowały one jednocześnie znaczny wzrost wartości dodanej ich produktów oraz wydajności siły roboczej.

1.10

Wzrost społecznego znaczenia sektora usług jest często uważany przez społeczeństwo za dowód tego, że proces przemian strukturalnych odbywa się kosztem przemysłu. Zmianę tę należy jednak rozpatrywać w aspekcie wzrastającej współzależności pomiędzy tymi dwoma sektorami. Przez ostatnich kilka dekad sektor przemysłu przetwórczego zlecał wykonanie niektórych usług (transport, logistyka, przetwarzanie danych itd.) dostawcom zewnętrznym. Konieczna jest zatem niezmierna ostrożność w interpretacji statystyk, dotyczących przemian w sektorze przemysłowym. Niewłaściwe wnioski, oparte na powierzchownych analizach lub politycznie motywowane półprawdy mogą szybko przynieść fatalne konsekwencje dla przemysłu.

1.11

W opartej na wiedzy Unii Europejskiej wartość dodana produkowana przez przemysł jest bardzo istotnym czynnikiem. Biorąc pod uwagę całkowitą wartość dodaną wypracowaną dla przemysłu przez inne sektory gospodarki, jasne się staje, że od początku lat 90 przemysł był nadal sprawą ogromnej wagi dla Unii Europejskiej. Dla przykładu w Niemczech przemysł nadal stanowi dobre 40 % wartości dodanej brutto – wliczając w to świadczenia pośrednie.

1.12

W obliczu blisko trzydziestoletnich, często bolesnych doświadczeń na polu prywatyzacji i restrukturyzacji przemysłu Komisja Europejska proponuje, by przyszłe działania restrukturyzacyjne (podejmowane w krajach Europy Środkowo-Wschodniej w sektorze stalowym i innych sektorach) opierały się na doświadczeniu zdobytym przez unijny sektor stalowy przy wdrażaniu działań dostosowawczych.

1.13

W ostatnich dziesięcioleciach nastąpiły znaczne zmiany w środowisku politycznym, technicznym i gospodarczym, w którym funkcjonuje przemysł stalowy. Kryzysy naftowe, powstanie wspólnotowego rynku wewnętrznego, rozszerzenie Unii Europejskiej, a także globalizacja miały ogromny wpływ na ten sektor, który jest bardzo ważny dla innych sektorów przemysłu. Pomimo wszystkich wahań koniunkturalnych i strukturalnych, które miały miejsce od czasu pierwszego kryzysu w 1975 roku, poziom produkcji stali w UE jest zasadniczo stabilny. Stal, również obecnie, produkowana jest właściwie we wszystkich 15 Państwach Członkowskich starej UE. Jednakże dziś, dzięki postępowi technicznemu, do tej produkcji potrzeba jedynie około jednej trzeciej liczby pracowników z roku 1975. Udział procentowy przedsiębiorstw w sektorze stalowym unijnej Piętnastki, w których dominujący udział ma państwo spadł z 53 % w 1985 roku do niecałych 10 % obecnie. Ponadto, przedsiębiorstwa państwowe i prywatne w sektorze stalowym podlegają tym samym warunkom ekonomicznym.

1.14

Z uwagi na powyższe, Komisja ds. Przemian w Przemyśle Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego podejmuje się analizy roli, jaką pomoc publiczna odgrywa w ogóle w kontekście przemian strukturalnych oraz roli, jaką pomoc państwowa odgrywała w odniesieniu do europejskiego przemysłu stalowego. Na potrzeby niniejszej opinii z inicjatywy własnej termin „sektor stalowy” oznaczać będzie wszelkie działania przemysłowe, związane z produkcją i zbytem stali oraz jego kluczową rolę w sektorach wykorzystujących stal w UE.

2.1

Pomoc państwa to wybiórcze dotacje, których udzielają instytucje państwowe wybranym gałęziom produkcji, a w efekcie również określonym grupom. Aby ustalić, czy dane działania stanowią pomoc publiczną, należy dokonać rozróżnienia pomiędzy działaniami, których celem jest udzielenie wsparcia niektórym przedsięwzięciom lub produkcji pewnych towarów zgodnie z art. 87 ust. 1 Traktatu ustanawiającego WE a działaniami ogólnymi, które są także stosowane w Państwach Członkowskich, ale których celem jest przyniesienie korzyści gospodarce w ogóle. Działania, które należą do tej drugiej kategorii, nie są uznane za pomoc publiczną w rozumieniu art. 87 ust. 1, są natomiast ogólnymi działaniami polityki gospodarczej stosowanymi w odniesieniu do wszystkich przedsiębiorstw (np. ulgi podatkowe na cele inwestycyjne).

2.2

Powinno się jednakże mieć na uwadze, że w gospodarce rynkowej, działania gospodarcze są warunkowane podażą i popytem, a koordynowane przez mechanizm cenowy. Wszelkie działania, które stanowią zagrożenie dla roli ceny w dostarczaniu informacji, wskazówek i bodźców, mogą być szkodliwe.

2.3

Pomoc publiczna może długotrwale zagrażać wolnej konkurencji, uniemożliwiać skuteczną alokację zasobów, a także szkodzić wspólnotowemu rynkowi wewnętrznemu. Unia Europejska uznaje zatem, że chronienie wolnej i niezakłóconej konkurencji jest jedną z podstawowych zasad Wspólnoty.

2.4

Poszczególne przypadki alokacji pomocy państwowej (pomoc finansowa lub ulgi podatkowe) mogą być uzasadnione tylko wówczas, jeżeli rynek nie funkcjonuje w pełni i jeżeli istnieje realna szansa, że udzielenie subwencji przyniesie lepsze ekonomicznie skutki. W przypadku nieefektywności rynku, interwencja państwa w formie pomocy finansowej może pomóc w uniknięciu niewłaściwych alokacji subwencji. Państwo jednakże rzadko kiedy posiada wiedzę, dzięki której mogłoby zapewnić, że w przypadku nieefektywności rynku nastąpi właściwa dawka zastrzyku kapitału publicznego. Przedsiębiorstwa, które walczą o pomoc państwa, nie zawsze są wiarygodnym źródłem informacji.

2.5

Kolejnym problemem jest fakt, że rynek podlega ciągłym zmianom. Pomoc publiczna, która początkowo była uzasadniona może, z biegiem czasu, okazać się ekonomicznie niekonieczna, ale jednak nadal jest ona udzielana ze względu na opieszałość procesu politycznego lub wynik wpływu wywieranego przez regionalne i sektorowe grupy interesów.

2.6

Udzielenie pomocy państwa przynosi często zmiany w zachowaniu uczestników rynku. Kiedy otrzymują subwencje, maleje ich gotowość do przeprowadzania działań dostosowawczych koniecznych do odzyskania lub ponownego ustanowienia konkurencyjności przedsiębiorstwa; w subsydiowanych przedsiębiorstwach może się także rozwinąć „mentalność subwencyjna”.

2.7

Przynajmniej średnioterminowo pomoc państwa może doprowadzić do zwiększenia obciążeń podatkowych. Redukcje w udzielaniu pomocy państwa są nie tylko ważne jako sposób osiągnięcia długotrwałej konsolidacji budżetowej, ale także z przyczyn ekonomicznych i prawnych. Zmiana strukturalna jest niemożliwa, jeżeli w ramach subwencji zastosuje się niewłaściwe metody.

2.8

Po licznych posiedzeniach Rady Ministrów UE, z nadzieją na redukcję w ogólnej ilości pomocy publicznej, zaczęto apelować o zmianę kierunku udzielania wsparcia. Zamiast wspierać poszczególne przedsiębiorstwa lub gałęzie przemysłu, powinny zostać osiągnięte horyzontalne cele wspólne dla wszystkich, łącznie z celami spójności. Pomoc publiczna udzielana na cele osiągnięcia celów horyzontalnych zmierza najczęściej do tego, by zrekompensować niewydolność rynku i przeważnie przynosi mniej zakłóceń konkurencji niż pomoc sektorowa i pomoc udzielana na konkretne cele. Większość pomocy tego drugiego rodzaju udzielana jest na cele ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorstw, które mają kłopoty.

2.9

Do głównych celów horyzontalnych, które powinny być objęte finansowaniem publicznym należą:

2.10

Państwo od zawsze wywierało znaczny wpływ na przemysł stalowy; względy militarne i bezpieczeństwa odgrywały niebagatelną rolę w tej dziedzinie. Aby zilustrować, jak wielki był wpływ Państwa, wystarczy zauważyć, że w 1980 roku około 60 % światowej produkcji stali powstawało nadal w przedsiębiorstwach, które były pod pośrednią bądź też bezpośrednią kontrolą państwa.

2.11

Państwowa własność przedsiębiorstw produkujących stal sprawia, że poniesione straty są często anulowane przez państwo; w ten sposób praktycznie udziela się im gwarancji przetrwania. Z punktu widzenia skutecznej konkurencji sytuacja ta jest tak samo niezdrowa jak udzielanie pomocy państwowej w celu wzmocnienia konkurencyjności przedsiębiorstw lub wprowadzenie działań zapobiegających nieuchronnemu zamknięciu przedsiębiorstw nie należących bezpośrednio do państwa. Oprócz działań ekonomicznych podejmowanych w celu zapobieżenia takim zamknięciom realizowane są dodatkowo posunięcia polityczne w tym zakresie. W rezultacie ciężar działań dostosowawczych spychany jest na bardziej konkurencyjne przedsiębiorstwa. Takie działania mogą być zaczątkiem całej serii interwencji.

2.12

Oprócz pomocy udzielanej przedsiębiorstwom, które kończą działalność, jedyna pomoc, która nadal może być udzielana europejskiemu przemysłowi stalowemu to pomoc horyzontalna. Z uwagi na fakt, że proces przemian strukturalnych postępował niezmiernie wolno aż do lat 90, europejski przemysł stalowy uznał w końcu potrzebę zmiany formy pomocy z sektorowej i doraźnej na pomoc horyzontalną. Europejski przemysł stalowy posunął się na tyle daleko odnośnie systemu pomocy publicznej, że rezygnuje również z pomocy regionalnej (2).

2.13

W Unii Europejskiej szczególną wagę kładzie się na monitorowanie wszelkich wydatków krajowych. Komisja Europejska musi zapewnić, by polityka pomocy publicznej oparta była na tak przejrzystym monitoringu i wykorzystaniu pomocy państwa, jak ma to już obecnie ma miejsce w przypadku sektora stalowego.

2.14

Komisja Europejska jest obecnie w trakcie rewidowania ogólnych zasad i podstawowych przepisów regulujących pomoc publiczną. Muszą one być określone w prostszy i jaśniejszy sposób. Wszelkie rozbieżności należy usunąć. Komisja priorytetowo potraktuje następujące działania: nowelizacja przepisów, regulujących pomoc państwa udzielaną na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw zagrożonych; reformę postanowień UE regulujących pomoc regionalną po rozszerzeniu UE; opracowanie nowych podstawowych przepisów regulujących ocenę tego, co stanowi względnie małe sumy pomocowe; oraz wyjaśnienia dotyczące usług leżących w ogólnym interesie ekonomicznym.

2.15

Nadchodzący w przeciągu następnych lat rozwój ogólnego systemu pomocy UE musi uwzględniać kontekst międzynarodowy, a zwłaszcza wielostronne zobowiązania. Pomoc w stosunku do produktów i towarów nierolnych podlega Porozumieniu o Subwencjach i Środkach Wyrównawczych Światowej Organizacji Handlu.

3.1

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali z 1952 r. zawierał jasne zasady dotyczące tego, czy Państwom Członkowskim wolno udzielać pomocy przedsiębiorstwom w przemyśle stalowym i węglowym: „Wymienione poniżej uznaje się za niezgodne ze wspólnym rynkiem węgla i stali i w konsekwencji za zakazane w granicach Wspólnoty, jak przewidziano w niniejszym Traktacie: ... subwencje lub pomoc udzielana przez państwo, niezależnie od ich postaci”. Ten zakaz udzielania pomocy przedsiębiorstwom przez poszczególne państwa, określony w art. 4c, był logiczną konsekwencją likwidacji wszelkich narodowych środków ochronnych w ramach Wspólnego Rynku.

3.2

Po ustanowieniu wspólnego rynku bardzo szybko stało się oczywiste, że bez pomocy państwowej w Europie nie będzie możliwe zabezpieczenie ani zaopatrzenia w energię ani produkcji żelaza czy stali w oparciu o rodzime zasoby węgla. Poszukiwanie rozwiązania, które nie wymagałoby zmian w Traktacie ustanawiającym EWWiS doprowadziło do tego, że polityczni decydenci zaproponowali, by pewne formy pomocy państwa mogły być interpretowane jako pomoc wspólnotowa, która co do zasady była dozwolona. Wykorzystano art. 95, czyli postanowienia przyjęte na wypadek nieprzewidzianych okoliczności w momencie podpisania traktatu. Pozwala on na interwencję Wspólnoty w przypadkach, gdzie konieczne było osiągnięcie jednego lub większej liczby celów Traktatu.

3.3

Utrzymanie przemysłu wydobywczego, a zwłaszcza związanych z nim miejsc pracy, było jednym z takich celów. Od tego czasu pomoc wypłacana przedsiębiorstwom przemysłu wydobywczego przez Państwa Członkowskie w zamian za bezpieczne dostawy energii i stali uważana była za pomoc wspólnotową.

3.4

W latach 70 wiele Państw Członkowskich nawet nie próbowało wykorzystać tej formalnej lukę na pomoc, której udzielały przedsiębiorstwom przemysłu stalowego. Zamiast tego, bez napotykania jakiegokolwiek sprzeciwu, wypłacały miliony, początkowo by wspomóc rozwój względnie funkcjonowanie należących w większości do państwa przedsiębiorstw w sektorze stalowym. Jeszcze na początku lat 80 ówczesny Dyrektor Generalny ds. Konkurencji na posiedzeniu Komisji otwarcie określił zakaz pomocy w Traktacie ustanawiającym EWWiS jako przestarzały.

3.5

Od roku 1978 prywatne firmy przemysłu stalowego, które znacznie ucierpiały wskutek zakłóceń konkurencji będących wynikiem „wyścigu o pomoc”, zaczęły odnosić coraz większe sukcesy w swoich próbach o przywrócenie zakazu subwencji.

3.6

Kodeksy subwencji dla przemysłu stalowego, opierając się na art. 95, stawiały od roku 1980 warunek, że pomoc dla przedsiębiorstw przemysłu stalowego może być udzielana wyłącznie w ściśle określonych okolicznościach. Jednakże formy początkowo dozwolonej pomocy obejmowały niemal całą pomoc, którą Państwa Członkowskie i tak wypłacały swoim przedsiębiorstwom. Można więc uznać, że pierwszy kodeks subwencji służył jedynie legalizacji istniejących praktyk. Dopiero później stopniowo zostały zakazywane całkowicie formy pomocy najbardziej zagrażające konkurencji, takie jak pomoc doraźna, pomoc na działalność czy pomoc inwestycyjny.

3.7

Od drugiej połowy lat 80 według kodeksu subwencyjnego dozwolona była już tylko pomoc na cele badawczo-rozwojowe, ochronę środowiskę i na zamykanie zakładów. Pomimo tego niektóre przedsiębiorstwa przemysłu stalowego należące do państwa nadal otrzymywały finansową pomoc państwa aż do połowy lat 90; była ona przeznaczona na cele oddłużenia i restrukturyzacji w oparciu o kolejne derogacje określone art. 95.

3.8

W końcu udzielanie wszelkiej „pomocy wspólnotowej” zostało uzależnione od zasadniczej redukcji mocy produkcyjnych. Wreszcie Państwa Członkowskie osiągnęły porozumienie, zgodnie z którym nie ma żadnych więcej wyjątków od zakazu subwencjonowania, poza tymi, które przewidziano w kodeksie subwencji.

3.9

Te surowe uregulowania dotyczące pomocy dla przemysłu stalowego, które był już zamysłem sygnatariuszy Traktatu ustanawiającego EWWiS i odpowiedzialność, którą wzięła na siebie Komisja, kiedy traktat wygasł w 2002 roku, zostały osiągnięte w dużej mierze dzięki długotrwałym wysiłkom politycznym i działaniom prawnym podejmowanym przez sam przemysł stalowy. Nawet jeżeli sprawy, który trafiały do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości nie zawsze prowadziły do wycofania zapisu o możliwości udzielenia pomocy państwa, który był zaskarżony, to przyczyniły się do dokładnego określenia i ograniczenia prawnych granic wyjątków od zakazu subwencji dla przemysłu stalowego.

3.10

Całkowita kwota przekazana przedsiębiorstwom przemysłu stalowego EWWiS była znacząca: ponad 70 miliardów € od roku 1975! Kwotę tą można podzielić następująco:

3.11

Według najnowszego raportu o pomocy publicznej w UE, wydanego przez Komisję Europejską, udział przemysłu stalowego w całkowitej pomocy UE wynosi obecnie mniej niż dwie tysięczne. Pomoc ta jest przeznaczana niemal wyłącznie na ochronę środowiska. Dzisiejsze ustawodawstwo i praktyczne procedury dotyczące pomocy dla przemysłu stalowego są zdecydowanie bardziej surowe niż uzgodnienia dotyczące pomocy WE w innych sektorach przemysłu.

3.12

W latach 60 i pierwszej połowie lat 70 światowe zużycie stali wykazywało duży i stabilny wzrost, średnio ponad 5 % rocznie. W 1974 roku produkcja stali surowej w ówczesnej Dziewiątce Wspólnoty Europejskiej osiągnęła rekordowy poziom niemal 156 milionów ton, co stanowiło 87 % całkowitego wykorzystania zdolności produkcyjnej.

3.13

Jednak rok później, w roku 1975, kryzys naftowy spowodował nagły spadek produkcji stali, i w konsekwencji produkcja w WE zmniejszyła się w ciągu jednego roku o 30 milionów ton (19 %). Odpowiadający mu spadek cen stali przerósł nawet spadek produkcji. Jednocześnie przedsiębiorstwa przemysłu stalowego EWWiS musiały zmierzyć się ze wzrostem rynkowym importu, któremu towarzyszył równie wyraźny spadek ich własnego eksportu. Spadek zapasów stali spowodował dalsze zmniejszenie się wykorzystania stali na rynku wewnętrznym.

3.14

Początkowo wyglądało to jak szczególnie nasilona recesja cyklu koniunkturalnego. Wszyscy eksperci uważali zatem, że szybko po tym nastąpi okres wzrostu. Instytuty ekonomiczne konsultowane przez Komisję Europejską potwierdziły, że ożywienie będzie znaczne i długotrwałe. Długoterminowa prognoza Komisji Cele ogólne 1985, opracowana wraz z producentami, konsumentami i przedstawicielami handlu, przewidywała, że produkcja stali osiągnie nie mniej niż 188 milionów ton w dziewięciu państwach WE w 1985 roku. Wyprodukowano jednak 120 milionów ton. Średnio- i długoterminowe plany inwestycyjne były zatem oparte na całkowicie niewłaściwych parametrach; gromadzone były nadwyżki produkcyjne, a rozbieżność między popytem a podażą zwiększała się coraz bardziej.

3.15

Działalność inwestycyjna konsumentów na rynku stali zmniejszyła się drastycznie ze względu na ogólnoświatowe zmniejszenie się wzrostu gospodarczego, co niekorzystnie wpłynęło na wykorzystanie stali; około dwie trzecie ogólnego wykorzystania stali w wysoko rozwiniętych i uprzemysłowionych państwach związana jest z działalnością inwestycyjną.

3.16

Innym kluczowym powodem stagnacji w ogólnoświatowym popycie na stal od 1975 r. jest to, że mniej stali wykorzystywana jest na cele specjalne, ponieważ obecnie wykorzystuje się ją w dużo wydajniejszy sposób. Utrzymująca się tendencja polegająca na odchodzeniu od wzrostu ilościowego na rzecz zwiększania jakości oraz ekspansja rynku usług również doprowadziły do spadku popytu na stal w Europie.

3.17

Pomimo zmniejszającego się wykorzystania stali od roku 1975, produkcja stali ponownie bardzo się zwiększyła. Nominalna światowa wydajność produkcji surowej stali wzrosła o 150 milionów ton w samym okresie 1974-1983 a w tym samym okresie ogólnoświatowy popyt na stal spadł o 44 miliony ton. Jednocześnie, produkcja w „nowych” krajach produkujących stal i w krajach bloku wschodniego wzrosła wyjątkowo gwałtownie. W porównaniu do rzeczywistego wykorzystania stali, nominalna nadprodukcja w 1974 roku wynosiła 130 milionów ton w skali światowej, i niemal potroiła się w ciągu dziesięciu lat (343 milionów ton).

3.18

Ponieważ załamanie popytu w tym czasie było nadal uważane jako zjawisko czysto koniunkturalne, zdolności produkcyjne były utrzymywane pomimo działań kryzysowych. Działania te nie zdołały powstrzymać presji podażowej, zapobiec wojnom cenowym na europejskim rynku stali i zmniejszyć spadek cen. Przedsiębiorstwa o dużych kosztach produkcyjnych i z niewielkimi zapasami stały w obliczu poważnych trudności. Apelowały one o wsparcie państwa i przeważnie otrzymywały je od swoich rządów krajowych. Problemy poszczególnych firm stały się zatem problemami całego sektora. System dobrowolnych ograniczeń przyjęty przez członków nowo powstałej Europejskiej Konfederacji Przemysłu Żelaznego i Stalowego „Eurofer” w końcu upadł, kiedy już wszystkie bardziej znaczące przedsiębiorstwa przestały być jej członkami.

3.19

Po upadku dobrowolnego systemu, jesienią 1980 roku, Komisja była zmuszona do ogłoszenia kryzysu i wprowadzenia obowiązkowego systemu kwot produkcyjnych (rozporządzenie o kwotach obowiązkowych) dla wszystkich zakładów w WE. Od tego momentu kwoty produkcyjne były ustalane przez Komisję w systemie kwartalnym. System przewidywał możliwość wprowadzenia sankcji w przypadku niezastosowania się do ustalonych kwot. Ponadto ustalono ceny minimalne dla poszczególnych produktów. Głównymi założeniami przyjętego podejścia były również stabilizacja cen oraz redukcje produkcji, będące do przyjęcia zarówno z regionalnego jak i społecznego punktu widzenia. Kwoty produkcyjne i kwoty dostaw na wspólny rynek były uzgodnione dla każdego przedsiębiorstwa produkującego stal w WE. Dobrowolne porozumienia ograniczające zostały również zawarte z 15 krajami importującymi. W obliczu niskich cen produktów stalowych na rynku światowym ważną sprawą było uniknięcie strat eksportowych, które wymagałyby dodatkowych subwencji od WE na warunkach systemu kryzysowego. We wczesnych latach 80 koło 70 % europejskiej produkcji stali podlegało systemowi kwot.

3.20

Jednak polityczny cel stopniowego zmniejszania mocy produkcyjnych nie został początkowo osiągnięty. Nadzieje przedsiębiorstw na ożywienie popytu i eliminację konkurencji, jak również pomoc publiczną i kontrolowaną podaż, zahamowały zmniejszenie mocy produkcyjnych przez najmniej konkurencyjne przedsiębiorstwa. Zmniejszenie zdolności produkcyjnych zaczęło następować stopniowo dopiero w momencie wprowadzenia drugiego kodeksu subwencji, który stanowił, że wdrożenie programu restrukturyzacyjnego będzie warunkiem do udzielenia pomocy. Rozporządzenie o kwotach obowiązkowych, które początkowo miało obowiązywać do 1981 roku, musiało być po raz kolejny przedłużone ze względu na problem konkurencji.

3.21

W celu przeforsowania niezbędnych redukcji mocy produkcyjnych Komisja uznała, że wykorzysta subwencje państwowe zakazanie na mocy Traktatu ustanawiającego EWWiS jako środek wywierania presji i zalegalizowała wprowadzając kodeks subwencji nielegalne dotychczas praktyki, jednocześnie Komisja zażądała jednak również stworzenia systemu przyznawania licencji, uwarunkowanych wymogiem zmniejszania mocy produkcyjnych. Ten etap w polityce sektora stalowego trwał do końca 1985 roku. W odpowiedzi na zatwierdzenie pomocy publicznej na zasadzie obowiązujących dotychczas uregulowań kwotowych zredukowano 44 miliony ton surowej stali i 32 miliony ton stali walcowanej na gorąco.

3.22

Tylko pomiędzy rokiem 1983 a 1985 około 15 miliardów € pomocy państwa zostało przeznaczone dla przedsiębiorstw przemysłu stalowego. Zamiast ujednolicić przepisy dotyczące konkurencji, polityczni decydenci niedostatecznie wykorzystali okazję do narzucenia zamknięcia odpowiedniej części produkcji w finansowo silnych przedsiębiorstwach. W efekcie opóźnili już dawno wymaganą przez rynek redukcję zbyt dużych mocy produkcyjnych.

3.23

W 1985 roku, zapewniając, że wyraźny kryzys już minął, Komisja Europejska w końcu zaapelowała o radykalną zmianę polityki sektora stalowego WE. Tuż po tym, jak udzielono pomocy publicznej w wysokości 15 miliardów €. Częścią działań mających na celu uelastycznienie systemu kwot i następnie pełną liberalizację rynku, powinna była być wymuszona przez rynek redukcja zbyt dużych mocy produkcyjnych, coś, czego nie udałoby się osiągnąć interwencyjnymi działaniami z Brukseli. Jednak podczas tej nagłej zmiany kierunku, Komisja zignorowała fakt, że miliardy, które poświęciła na pomoc do końca roku 1985 przyczynią się do konkurencji dopiero w latach kolejnych. Do końca 1986 roku Komisja drastycznie zredukowała udział produktów objętych regulacją.

3.24

Pomimo dostosowania wydajności produkcji o około 40 milionów ton i zlikwidowaniu dziesiątek tysięcy miejsc pracy, nadmierny potencjał produkcyjny w wysokości 25 milionów ton nadal wywierał presję na ówczesny rynek.

3.25

Krótkotrwały wzrost popytu po roku 1987 stanowił poparcie argumentu Komisji, że kryzys w przemyśle stalowym należy do przeszłości. Działania regulacyjne, takie jak certyfikaty produkcyjne i obowiązkowe zapisy na dostawy zostały zniesione. Presja na rządy krajowe i Komisję była coraz większa, więc wydany został trzeci (1985), czwarty (1989) i piąty (1992) kodeks subwencji, aby ostatecznie zamknąć beczkę z subwencjami wspólnotowymi. W przyszłości pomoc w państwach członkowskich będzie mogła być udzielana wyłącznie na cele badawczo-rozwojowe, ochronę środowiska i na likwidację określonych zakładów (3), przy czym pomoce te udzielane były wyłącznie ze środków funduszu EWWiS finansowanych w ramach repartycji.

3.26

Po krótkotrwałym wyżu w 1990 roku popyt na stal znów się obniżył; ceny stali również spadły o około 20 %. W 1992 roku, ponownie pojawiły się coraz częstsze apele o dalszą interwencję Komisji. Dotyczyły one zwłaszcza kwartalnej produkcji i szacowanych dostaw poszczególnych produktów, uproszczenia fuzji przedsiębiorstw, ochrony importu w stosunku do Europy Wschodniej i pomocy restrukturyzacyjnej. W celu zmniejszenia zbytnich mocy produkcyjnych, zaproponowano stworzenie kartelu na wypadek kryzysu strukturalnego, system podziału obciążenia pomiędzy przedsiębiorstwami oraz trwałe 20 % obniżenie mocy produkcyjnych do roku 1996, przy redukcji zatrudnienia o 50 tysięcy pracowników.

3.27

Komisja jednak odrzuciła ideę kartelu na wypadek kryzysu strukturalnego i nowego systemu kwot produkcyjnych; w 1993 roku przedstawiła swój własny wniosek składający się wyłącznie ze środków pośrednich. Środki przeznaczone na wstępne finansowanie przez Komisję redukcję mocy produkcyjnych, wspieranie fuzji przedsiębiorstw i współpracy w zakresie produkcji, tymczasowej ochrony rynku stali przed importem z Europy Wschodniej, zwiększenie przejrzystości rynku przez informowanie UE na temat produkcji i podaży oraz na dodatkowe działania społeczne, które byłyby zachętą do zmniejszania mocy produkcyjnych. Wprowadzono proces restrukturyzacyjny, podczas którego zdolności produkcyjne zostały zmniejszone o następne 19 milionów ton, a 100 tysięcy ludzi zostało zwolnionych we wspólnotowym przemyśle stali i żelaza. Nie wykorzystano modelu wstępnego finansowania, który został przyjęty przez Radę Ministrów.

3.28

Wbrew piątemu kodeksowi subwencyjnemu w grudniu 1993 roku na wniosek Komisji - w zamian za zmniejszenie zdolności produkcyjnych - Rada Ministrów UE jednogłośnie zgodziła się na dalszą pomoc państwową wynoszącą niemal 7 miliardów € na rzecz kilku europejskich producentów stali, podkreślając jednakże jednorazowy charakter tego rodzaju pomocy.

3.29

Traktat ustanawiający EWWiS, w artykule 4c wprowadził rygorystyczny zakaz pomocy publicznej. Jednak zakaz ten tylko w ograniczonym stopniu przyczynił się do powstrzymywania państw od wspierania rodzimego przemysłu stalowego, przy pełnej aprobacie na najwyższym szczeblu europejskim. Ponad 70 miliardów € z pieniędzy podatników, wypłacone do momentu wygaśnięcia Traktatu ustanawiającego EWWiS, opóźniło niezbędne działania dostosowawcze w zakresie przemian w przemyśle, ale nie powstrzymało ich do końca. Komisja Europejska również podtrzymała wypróbowaną zasadę udzielania zgody na przyznawanie pomocy państwowej w zamian za zmniejszenie wydajności produkcji w latach 90 również w odniesieniu do restrukturyzacji przemysłu stalowego w krajach Europy Środkowej i Wschodniej w ramach ich przygotowań do przystąpienia do UE.

3.30

W 1982 roku Państwa Członkowskie UE - omijając zasadę rynkową – osiągnęły polityczne porozumienie w sprawie równomiernego rozłożenia niezbędnych redukcji zdolności produkcyjnych. Jest to naruszenie art. 2 Traktatu ustanawiającego EWWiS, który stanowi, że stal powinna być produkowana tam, gdzie koszt produkcji jest najkorzystniejszy. Zamiast popierać – z odpowiednią osłoną socjalną - eliminowanie z rynku nierentownych przedsiębiorstw i w ten sposób umożliwiając szybkie odzyskanie równowagi pomiędzy podażą a popytem, Państwa Członkowskie UE i Komisja Europejska wykorzystały instrumenty przewidziane w Traktacie ustanawiającym EWWiS do sytuacji kryzysowych, co niekoniecznie było korzystne dla całego sektora stalowego. Z powodów społecznych, regionalnych i polityki dystrybucji, wspierano nierentowne moce produkcyjne, zaś produkcja rentowna, przeważnie w sektorze prywatnym, została zniszczona, wraz z miejscami pracy, które w porównaniu z innymi powinny być stosunkowo bezpieczne.

3.31

Niemniej jednak nie można zaprzeczyć, że przemysł stalowy UE był, w jakimś stopniu, zdolny do przetrwania takiego kryzysu. W końcu producentom stali udało się uzyskać wystarczającą konkurencyjność zgodnie z międzynarodowymi standardami. Proces ten, który można było zakończyć tylko dzięki dialogowi pomiędzy partnerami społecznymi, odbył się wysokim kosztem: 550 tysięcy osób straciło pracę, chociaż i tak najpoważniejszych społecznych konsekwencji udało się uniknąć. Patrząc z perspektywy ekonomicznej, Państwa Członkowskie UE mogły wydać tę kwotę 70 miliardów, którą przeznaczyły na cały ten proces, w bardziej rentowny sposób.

3.32

Wiele technicznych innowacji, które przekształciły europejski przemysł stalowy zostało zrealizowanych względnie zainicjowanych w dużej mierze dzięki programowi badawczemu EWWiS finansowanemu przez repartycje tej organizacji. Traktat ustanawiający EWWiS miał na celu udostępnienie zasobów badawczych Wspólnocie, aby wspierać konkurencyjność przemysłu w ogóle i poprawić bezpieczeństwo pracy.

3.33

Pierwszy program badawczy EWWiS rozpoczął się już w 1955 roku. Od tego czasu, naukowcy i inżynierowie działający w sferze innowacji technologicznych coraz bardziej dostosowywali swoją pracę do europejskiego modelu opartego na współpracy. Przemysł stalowy, a wraz z nim społeczeństwo europejskie, korzystało z tego rodzaju badań opartych na współpracy; podejmowane próby były koordynowane, wysiłki były wspólne, a ich wyniki były udostępniane wszystkim zainteresowanym. Innowacja w przemyśle przebiegała zatem szybko i w drodze ciągłych ulepszeń.

3.34

Badania EWWiS mogły osiągać znaczące wyniki w dziedzinie środowiska naturalnego, tak bardzo ważnego dla społeczeństwa. Emisję dwutlenku siarki obniżono o 70 % a emisję sadzy o 60 %. Produkcja dwutlenku węgla zmniejszyła się o połowę w stosunku do danych z początku lat 80. Europejscy producenci stali wykorzystują dziś o 40 % mniej energii na tonę stali niż 20 lat temu.

3.35

Początkowo tylko 7 milionów € rocznie przyznano na badania wspólnotowe w budżecie EWWiS na rok 1955. W latach 90 w unijnej Piętnastce cyfra ta wzrosła do około 50 milionów € rocznie. Program badawczy EWWiS wsparł działania badawcze w projektach wspólnotowych mających na celu poprawę procedur, materiałów i środowiska o 60 %. W roku 1983, dodatkowe 40 % pomocy zostało przyznane na projekty pilotażowe i badawcze.

3.36

W ten sposób, każde Euro zainwestowane w badania dało średnio 13 €. Dlatego nie dziwi fakt, że po wygaśnięciu Traktatu ustanawiającego EWWiS, Państwa Członkowskie UE jednogłośnie zgodziły się wykorzystać pozostałe zasoby, zebrane ze składek przedsiębiorstw sektora stalowego i węglowego, wyłącznie na cele badawcze w tymże sektorze. Przyjęte wskazówki mają na celu wykorzystanie odsetek z kapitałówbyłej EWWiS w wysokości około 60 milionów € rocznie wyłącznie na cele badawcze w sektorze stalowym i węglowym, a jeśli chodzi o stal zwłaszcza na:

3.37

Przemysł stalowy w rozszerzonej UE jest dobrze przygotowany do stawienia czoła konkurencji globalnej. Przez ostatnie kilka lat europejski przemysł stalowy umocnił swoją pozycję nie tylko pod względem technicznym i ekonomicznym, ale także z punktu widzenia środowiska naturalnego. Niektóre przedsiębiorstwa, które należały wcześniej do państwa, wykorzystały otrzymane wsparcie finansowe na konkretne cele i dzięki dostosowaniu technologicznemu oraz usprawnionym strukturom osiągnęły czołową pozycję na rynku światowym.

3.38

W przemyśle stalowym udało się sprostać wymogom globalizacji i stałego rozwoju. Europejski przemysł stalowy z pewnością wyciągnął wnioski z kryzysów, które przeszedł w latach 70 80 i 90. Obecnie sektor stalowy jest tak konkurencyjny, że nawet w gorszej sytuacji gospodarczej będzie generalnie w stanie przynosić zyski.

3.39

Duże zapotrzebowanie na stal na rynku wewnętrznym UE podkreśla wysiłek, jaki producenci stali w UE włożyli w to, by ich produkcja była opłacalna przy zachowaniu wysokiej jakości oraz bliskiego kontaktu z klientem. Dzięki fuzjom i przejęciom przedsiębiorstw oraz zwiększaniu efektywności i zmniejszaniu kosztów producenci stali UE stworzyli podwaliny dla konkurencyjnego przemysłu stalowego w XXI wieku. Takie pojęcia jak „pomoc na ratowanie przedsiębiorstwa” lub „pomoc na restrukturyzację” zniknęły ze słownika producentów stali. Jasno opowiadając się za utrzymaniem surowych zasad regulujących pomoc państwa nawet po wygaśnięciu Traktatu ustanawiającego EWWiS przedsiębiorstwa produkujące stal podkreślały, że erę mentalności subwencji i zakłóceń konkurencji chcą uznać za zakończoną.

3.40

Natomiast procesy konsolidacji i przemian w sektorze przemysłowym nie są bynajmniej zakończone. Niektóre przedsiębiorstwa planują już transkontynentalne związki. Coraz większe znaczenie Chin jako partnera przemysłowego ma obecnie ogromny wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstw. Rosnące zapotrzebowanie na stal w Chinach zaostrza sytuację popytu na międzynarodowych rynkach towarowych. Chiński import na przykład żelaza i jego odpadów powoduje, że na rynkach światowych panuje niedobór tych towarów, czego skutkiem są horrendalne ceny surowców i frachtu.

3.41

Również w nowych Państwach Członkowskich przyspiesza się obecnie tempo przemian strukturalnych w przemyśle stalowym. Wyzwania, przed którymi stoją te państwa, w zakresie restrukturyzacji ich przemysłu stalowego są podobne do tych, które Europa Zachodnia doświadczyła 25 lat temu, chociaż od tego czasu rynki stały się dużo bardziej zglobalizowane. W świetle tego bardzo istotne jest, by także partnerzy z Europy Środkowo-Wschodniej wykorzystali doświadczenia w zakresie restrukturyzacji przemysłu stalowego i dialogu społecznego zdobyte w Europie Zachodniej.

3.42

W zamian za otrzymanie specjalnej pomocy (podczas okresu karencji) już na mocy Układów Europejskich z wczesnych lat 90 w stosunku do państw Europy Środkowo-Wschodniej zastosowano wymóg wprowadzenia skutecznych działań restrukturyzacyjnych, znacznej redukcji zbyt dużych mocy produkcyjnych oraz wykazanie, że przedsiębiorstwa, które otrzymują pomoc publiczna stały się bardziej samodzielne. W celu zapewnienia swobodnej i wolnej konkurencji na rynku stali w UE również po rozszerzeniu, nowe Państwa Członkowskie są zobowiązane na mocy traktatów akcesyjnych do przestrzegania istniejących przepisów UE (np. dyrektyw i decyzji ramowych w dziedzinie konkurencji, pomocy publicznej, podatków, środowiska, pomocy społecznej itd.). Komisja Europejska musi dokładnie monitorować sytuację czuwając, by pomoc publiczna udzielana przez rządy narodowe państw Europy Środkowo-Wschodniej była zgodna z ustalonym, rygorystycznym systemem pomocy publicznej w UE oraz by nieefektywne moce produkcyjne były redukowane zgodnie z planem, uwzględniając rzeczywisty popyt.

4.1

W Stanach Zjednoczonych, konsekwencją trudnej sytuacji na światowym rynku stali było wprowadzenie przez amerykańską administrację - wbrew postanowieniom Światowej Organizacji Handlu - tymczasowych ceł przywozowych w marcu 2002 na mocy art. 201 Ustawy Handlowej USA w celu ochrony krajowego rynku stali. W obliczu znacznej niestabilności handlu stalą, spowodowanej niewydajnymi nadmiernymi mocami produkcyjnymi na całym świecie, administracja Georga Busha również ogłosiła, że jest gotowa wesprzeć międzynarodowe negocjacje dotyczące likwidacji niewydajnych mocy produkcyjnych i powstrzymania pomocy publicznej dla przemysłu stalowego na skalę światową.

4.2

Państwa Członkowskie UE i Komisja Europejska oferują swoje wsparcie wszelkim próbom zmierzającym do osiągnięcia większej dyscypliny w odniesieniu do udzielania pomocy przemysłowi stalowemu na całym świecie. Początek wielonarodowych negocjacji pod egidą OECD w Paryżu w grudniu 2002 dał UE okazję zaproponowania, by jej wypróbowany system pomocy dla przemysłu stalowego stanowił podstawę międzynarodowego Porozumienia w sprawie Subwencji w Przemyśle Stalowym (SSA).

4.3

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny popiera działanie Komisji Europejskiej, mimo iż przedstawiciele przemysłu stalowego w UE mają poważne wątpliwości co do prawdziwych zamiarów innych państw i regionów, jeśli chodzi o redukcję subwencji dla przemysłu stalowego i - co za tym - idzie podpisanie obowiązującego Porozumienia w sprawie Subwencji w Przemyśle Stalowym, które obejmuje obowiązek notyfikowania i sankcje. Komitet wyraża poza tym niepokój, że zagadnienia pomocy i zdolności produkcyjnych nie są omawiane równocześnie z instrumentami obrony handlu, z których korzysta się często bez żadnego uzasadnienia i które często prowadzą do zakłóceń konkurencji.

4.4

Europejscy producenci stali są zainteresowani szerszym zakresem stosowania ewentualnego Porozumienia w sprawie Subwencji w Przemyśle Stalowym niż ma to miejsce w przypadku większości reprezentantów krajowych przy OECD. Podczas negocjacji OECD producenci stali z UE żądają jednogłośnie wydania (w ramach Porozumienia w sprawie Subwencji w Przemyśle Stalowym) zakazu udzielania jakiejkolwiek pomocy publicznej, pozwalającej na zwiększanie lub podtrzymywanie nierentownych mocy produkcyjnych. Zatem żądanie to nie odnosi się tylko do konkretnej pomocy ograniczonej do wybranych producentów stali, lecz również do tzw. pomocy ogólnej.

4.5

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny podziela opinię producentów stali w UE, że na pomoc publiczną powinno się zezwalać pod warunkiem, że nie ma ona szkodliwego wpływu na rozwój zdolności produkcyjnych, uczciwej konkurencji i przepływu handlu. Mając to wszystko na uwadze w negocjacjach z OECD Komitet popiera poniżej wymienione wyjątki:

4.6

W ramach porozumień o subwencjach należy poza tym uwzględnić, że niektóre kraje rozwijające się mają już w pełni konkurencyjny przemysł stalowy. Producenci stali w krajach rozwijających się lub wschodzących są w korzystnej sytuacji ze względu na niskie koszty siły roboczej, dostęp do surowców, niższe standardy środowiskowe i ochrona wysokich ceł przywozowych. Pomoc państwa dla przedsiębiorstw stalowych w tych gospodarkach wchodziłaby w rachubę tylko pod warunkiem, że:

5.1

Doświadczenia z restrukturyzacji europejskiego przemysłu stalowego pokazują, że pomoc publiczna udzielana przedsiębiorstwom ma swoje plusy i minusy: korzyści odnoszą tylko niektóre przedsiębiorstwa i skutkiem może być też przydzielenie jej niewłaściwemu przedsiębiorstwu, przez co w kategoriach średnioterminowych podtrzymuje się nierentowne zdolności produkcyjne. Z drugiej strony pomoc państwa -jeżeli jest częścią wynegocjowanego programu restrukturyzacyjnego - może łagodzić trudne sytuacje społeczne i w ten sposób wspierać akceptację i konsekwencje przemian w sektorze przemysłowym. W praktyce sprawdziła się zasada sterowania tym procesem poprzez dialog społeczny.

5.2

Powstaje również pytanie, czy ogromne sumy płacone przez podatników nie mogłyby być przeznaczone na co innego, bardziej pożytecznego - np. na szkolenia czy badania.

5.3

Innym problemem jest to, że w latach, kiedy miał miejsce kryzys przemysłu stalowego mimo jasnej sytuacji prawnej (art. 4c Traktat ustanawiający EWWiS jednoznacznie zabraniał subwencji państwowych) różne kodeksy subwencyjne, decyzje Rady Ministrów i orzeczenia sądowe odbiegały od ustalonego sposóbu postępowania, sprawiając że stał się on nieprzewidywalny. Firmy produkujące stal skarżyły się dlatego na brak stabilnych danych ramowych oraz na niemożność długofalowego planowania.

5.4

W kontekście przystąpienia dziesięciu lub dwunastu nowych Państw Członkowskich, tym bardziej ważne jest ścisłe przestrzeganie jednoznacznych przepisów dotyczących pomocy dla przemysłu stalowego oraz wyciąganie konsekwencji z ich naruszeń, tak jak to miało miejsce np. w przypadku USS Kosice.

5.5

Nie wolno na przyszłość powtarzać błędów popełnionych w unijnej Piętnastce.

5.6

Zerwane w międzyczasie negocjacje w ramach OECD mają sens tylko wówczas, jeżeli doprowadzą do trwałej poprawy obecnej sytuacji, tzn. jeśli:

20.5.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/47

1.1

Bezpieczeństwo sanitarne obywateli europejskich, stanowiące jedną z podstawowych dziedzin zdrowia publicznego, wymaga zwiększenia obowiązków właściwych władz (nawet gdy chodzi o bioterroryzm) oraz – na tej podstawie – umożliwienia obywatelom korzystania z nowego przysługującego im prawa do uzyskiwania przejrzystych informacji o decyzjach tych władz.

1.2

Bezpieczeństwo i system opieki zdrowotnej to dwa pojęcia, które zwykle kojarzy się ze sobą, choć nie wprost, podczas gdy pojęcie zdrowia publicznego wciąż jeszcze zderza się z bezwładnością socjologiczną i z przyzwyczajeniami medycznymi nastawionymi na skuteczność diagnostyczną i indywidualną terapię.

1.3

Wstrząsy, jakie przeżywała ostatnio Europa, ukazują jasno, że zagrożenie sanitarne wyszło poza domenę ściśle medyczną, wkraczając z całą mocą w sferę społeczną i polityczną. Nakreślenie strategii zdrowotnej dającej poczucie bezpieczeństwa staje się więc wspólnym obowiązkiem wszystkich, w szczególności przywódców politycznych; obywatele powinni mieć pewność, że dysponują takimi gwarancjami.

1.4

Bezpieczeństwa sanitarnego nie tworzy się od zera; wzbogaca ono i uzupełnia tradycyjne dziedziny zdrowia publicznego, w szczególności epidemiologię, oparte jest na refleksji i systemach kontroli leków; jego potrzeba staje się coraz bardziej oczywista w miarę odkrywania jatrogennych skutków wszelkich praktyk medycznych.

1.5

Sposób postępowania w dziedzinie bezpieczeństwa sanitarnego nie różni się zasadniczo od działania lekarza. Jest to działanie etapowe – ciąg wyborów podejmowanych w danym momencie na podstawie prawdopodobnych przesłanek oraz dyktowanych oceną korzyści, kosztów i zagrożeń. Jakość bezpieczeństwa sanitarnego jest odbiciem jakości systemu opieki zdrowotnej.

1.6

Bezpieczeństwo sanitarne opiera się na działaniu typu medycznego i wymaga również pilnie metodologii bezpieczeństwa sanitarnego i rzeczywistego zaangażowania w działanie publiczne. Zakres bezpieczeństwa sanitarnego jest oczywiście o wiele szerszy, ponieważ jego rozwój postępuje równolegle do ciągłych innowacji w medycynie.

1.7

Pojęcie bezpieczeństwa sanitarnego ma siłą rzeczy charakter ewolucyjny; w szczególności w sytuacji zagrożenia na przykład działaniami bioterrorystycznymi nie można zadowalać się ustalonymi rozwiązaniami, należy poszukiwać pośredniej drogi między dążeniem do nieosiągalnego bezpieczeństwa absolutnego a całkowitym zaniechaniem lub wstrzymaniem się od działania. Wzrost skuteczności systemu opieki zdrowotnej rodzi konieczność bezpieczeństwa sanitarnego, przy czym nie należy zapominać tu o porównaniu z krajami najbiedniejszymi, w przypadku których jedynym występującym aktualnie problemem jest zbudowanie najpierw podstaw systemu zdrowia publicznego.

1.8

W Unii Europejskiej, bogatszej i przywiązanej do technik rozkładania ryzyka na większą liczbę podmiotów, wyzwaniem chwili jest wytworzenie instytucjonalnej świadomości bezpieczeństwa sanitarnego. W celu omówienia decyzji dotyczących bezpieczeństwa sanitarnego, a w szczególności nadania im charakteru publicznego, należy użyć wszelkich dostępnych środków, aby zaoferować obywatelom Unii Europejskiej inne alternatywy niż panika czy zatajanie informacji; tylko w ten sposób Unia Europejska stanie się dojrzałą demokracją w dziedzinie zdrowia publicznego.

2.1

Przed Traktatem o Unii Europejskiej podpisanym w Maastricht 7 lutego 1992 r. prawo wspólnotowe jedynie marginalnie poruszało zagadnienia polityki zdrowotnej. Traktat z 25 marca 1957 r. ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom) zawierał postanowienia szczególne dotyczące ochrony zdrowia ludności przed zagrożeniami promieniowania jonizującego.

2.2

Natomiast w Traktacie Rzymskim z 25 marca 1957 r. „ochrona zdrowia” pojawiła się tylko w art. 36 o następującym brzmieniu:

2.2.1

„Postanowienia artykułów 30 i 34 nie stanowią przeszkody w stosowaniu zakazów lub ograniczeń przywozowych, wywozowych lub tranzytowych, uzasadnionych względami moralności publicznej, porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi i zwierząt lub ochrony roślin, ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej, bądź ochrony własności przemysłowej i handlowej. Zakazy te i ograniczenia nie powinny jednak stanowić środka arbitralnej dyskryminacji ani ukrytych ograniczeń w handlu między Państwami Członkowskimi.”

2.3

Wprowadzenie przez Jednolity Akt Europejski w 1986 r. artykułu 118A rozszerzyło kompetencje instytucji wspólnotowych, umożliwiając Komisji Europejskiej formułowanie propozycji w dziedzinie zdrowia przy założeniu „wysokiego poziomu ochrony”.

2.4

O kwestie ochrony zdrowia zatrąca również nie wprost art. 130r Traktatu Rzymskiego, dodany w Jednolitym Akcie Europejskim, który stanowi, że działania Wspólnoty w dziedzinie środowiska naturalnego mają w szczególności na celu „przyczynianie się do ochrony zdrowia ludzkiego”.

2.5

Perspektywy integracji europejskiej w dziedzinie zdrowia poważnie zmienił Traktat o Unii Europejskiej, który wprowadził Tytuł X „Zdrowie publiczne”, stanowiący iż „Wspólnota przyczynia się do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony ludzkiego zdrowia”. Art. 129 ust. 4 stanowi, że Rada może dla realizacji swoich celów stosować albo zachęty przewidziane w art. 189B, albo zalecenia.

2.6

Pojęcie ochrony zdrowia pojawia się również w innych artykułach Traktatu o Unii Europejskiej: art. 129a, poświęcony ochronie konsumentów, mówi m.in. o ochronie zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów.

2.7

Rozwinięcie działalności w dziedzinie zdrowia publicznego umożliwią instytucjom europejskim szczegółowe ramy prawne, które udoskonalić może art. 179 projektu europejskiego Traktatu Konstytucyjnego:

2.8

Nowo powołane struktury (Europejska Agencja Oceny Leków itp.) mogą wywrzeć tym większy wpływ, że instytucje europejskie prowadzą politykę intensywnej współpracy z krajami trzecimi i wielkimi organizacjami międzynarodowymi – w szczególności ze Światową Organizacją Zdrowia, Radą Europy, Organizacją Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, Międzynarodową Agencją Energii Atomowej (w dziedzinie ochrony radiologicznej), Biurem Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Zapobiegania Przestępczości (w dziedzinie narkomanii). Polityka ta powinna być kontynuowana i umacniana.

3.1.1

Decyzje medyczne podejmuje się w warunkach niepewności co do rozpoznania patologii, skutków leczenia i związanych z jednym i z drugim zagrożeń; niepełnej informacji medycznej na temat pacjenta, niepewności co do wyboru dodatkowych badań, niedoskonałego wyposażenia sanitarnego, niedokładności wywiadu lekarskiego, zdominowanego przez emocje lub niepokój, jak również badania klinicznego, które ze swej natury ma charakter przybliżony.

3.1.2

Czynność medyczna bywa często wynikiem szeregu decyzji podejmowanych na zasadzie rachunku prawdopodobieństwa w sytuacji niepewności: im większej liczby wyborów i decyzji wymaga diagnoza lub leczenie, tym wyższe jest ryzyko – a nawet prawdopodobieństwo – popełnienia pomyłki, przy czym pomyłka ta nie musi wcale być zawiniona.

3.1.3

Każda decyzja lub czynność medyczna zawiera w sobie element nie podlegający ocenie, element przypadku niemożliwego do opanowania przy aktualnym stanie wiedzy, nieuniknione ryzyko statystyczne nierozerwalnie związane z medycyną.

3.1.4

U źródła braku bezpieczeństwa sanitarnego leży czynnik ludzki – błąd lub pomyłka nie wynikająca z winy lekarza – oraz przyczyny materialne – ryzyko znane, ale statystycznie nieuniknione przy aktualnym stanie wiedzy, oraz ryzyko nieznane, zawsze możliwe.

3.1.5

Nie sposób mówić o bezpieczeństwie sanitarnym, nie wspominając o tych podstawowych cechach charakterystycznych decyzji lekarskiej. Gdy zdrowie lub życie jest zagrożone, trudno jest często pogodzić się z myślą, że można żądać tylko tego, co możliwe. Bez ryzyka nie ma jednak działalności medycznej, ponieważ nie ma bez niego i życia.

3.2.1

Stwierdzenia dotyczące decyzji medycznych zachowują swą wagę w odniesieniu do decyzji sanitarnych; wstrzymanie się od działania jest taką samą decyzją jak działanie i może łączyć się z winą.

3.2.2

Należy rozważyć zarówno ryzyko terapeutyczne, jak i ryzyko spontanicznego rozwoju sytuacji. Irracjonalne odrzucanie ryzyka w dziedzinie zdrowia jest dowodem takiej samej nieodpowiedzialności, jak zaniedbanie.

3.2.3

Rozumowanie w kategoriach stosunku korzyści do ryzyka jest obce społeczeństwu europejskiemu, któremu udało się znacznie ograniczyć zagrożenia naturalne.

3.2.4

Dla oceny bezpieczeństwa sanitarnego czynności lub produktu posłużyć się skalą ryzyka umożliwiającą określenie minimalnego ryzyka, a nie ryzyka zerowego. Przy wyważaniu korzyści i ryzyka uwzględnić należy pięć kryteriów:

3.2.5

Zadaniem władz publicznych, które podlegają zbieżnym lub sprzecznym naciskom opinii publicznej i służby zdrowia, jest dokonanie wyboru w warunkach niepewności i przyjęcie albo hipotezy najbardziej pesymistycznej w kategoriach zdrowia publicznego (a zatem wymagającej najdalej posuniętych działań ochronnych), albo hipotezy najbardziej prawdopodobnej.

3.2.6

Co więcej, decyzje sanitarne trzeba niekiedy podejmować w sytuacji kryzysowej. Władze muszą wówczas stawiać czoło mnożącym się jednocześnie problemom, zakłóceniom funkcjonowania pewnych systemów oraz głębokim rozbieżnościom poglądów co do decyzji, którą należy podjąć.

3.2.7

Aby w sytuacji nagłego zagrożenia uniknąć improwizowania, należy mieć możliwość skorzystania z wcześniej ustalonych i wypróbowanych procedur oceny, kontroli i działania; stąd konieczność przemyślenia dotychczasowych kryzysów i wypracowania metodologii bezpieczeństwa sanitarnego.

3.2.8

Bez względu na gwarancje naukowe i medyczne, ocena relacji korzyści do ryzyka w ostatecznym rozrachunku zależy często w dużej mierze od osobistego, wewnętrznego przekonania.

4.1.1

Ponieważ nadzór epidemiologiczny jest zasadniczą składową ochrony zdrowia publicznego, należy zapewnić prowadzenie przez odpowiedni europejski ośrodek specjalnego nadzoru sanitarnego w celu zagwarantowania bezpieczeństwa sanitarnego (por. punkt 6.3.).

4.1.2

Zadaniem tego nadzoru jest wykrywanie wypadków medycznych i patologii jatrogennych, identyfikowanie nieprzewidzianych lub niepożądanych skutków wykorzystywania protokołów terapeutycznych, przeprowadzanie kontroli i analizowanie ustaleń kontrolnych, ocena skuteczności systemów interwencji sanitarnej; wszystkie te zadania nadzoru mają zasadnicze znaczenie dla bezpieczeństwa sanitarnego.

4.1.3

Nadzór sanitarny rozwija się w skali międzynarodowej: mechanizmy wymiany informacji i wzajemnego ostrzegania zostały wdrożone pod egidą WHO i Unii Europejskiej.

4.1.4

Wielostronne uzgodnienia stwarzają podstawę organizacji współpracy na wszystkich szczeblach, we wszystkich dziedzinach, na wszystkich kontynentach. Umożliwia to bezzwłoczne podejmowanie środków sanitarnych pozwalających na zagwarantowanie maksymalnego bezpieczeństwa sanitarnego.

4.2.1

Jakość i bezpieczeństwo wybranej strategii leczenia zależy w pierwszej kolejności od stanu nauki, a zatem i od wiedzy lekarza.

4.3.1

Przestrzeganie obowiązków jest kontrolowane przez wszystkie władze, a bogate i jednolite orzecznictwo określa dokładnie obowiązki pracowników służby zdrowia oraz pojęcie opieki sumiennej, starannej i zgodnej z aktualnym stanem wiedzy naukowej.

4.3.2

Oczywiście, wykonywanie czynności medycznych zależy od ustrojów bezpieczeństwa sanitarnego, które bywają bardzo różne w zależności od charakteru czynności i występujących zagrożeń „naturalnych”.

4.3.3

Już samo porównanie trudności nieodłącznie związanych z wykonywaniem tych czynności – w tym również ryzyka możliwego do uniknięcia ze statystycznego punktu widzenia, choćby i marginalnego – pozwala na ustalenie warunków bezpieczeństwa sanitarnego, jakich należy przestrzegać. Mamy tu do czynienia ze swoistą oceną stosunku korzyści do ryzyka, pozwalającą na ustalenie normalnego poziomu bezpieczeństwa sanitarnego, który się akceptuje i którego się oczekuje.

—

Bezpieczeństwo sanitarne uwarunkowane jest w znacznym stopniu jakością organizacji i funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej.

—

Wymaga ono bowiem od wszystkich placówek publicznych i prywatnych podejmowania starań przewidzianych odpowiednimi przepisami i podlegających specjalnym zezwoleniom. System opieki zdrowotnej powinien być w stanie spełniać oczekiwania ludności i zapewniać opiekę w jak najlepszych warunkach bezpieczeństwa.

4.5.1

Produkty medyczne i sprzęt medyczny używane w profilaktyce, diagnozowaniu i leczeniu podlegają ścisłym i szczegółowym przepisom prawnym dotyczącym:

4.5.2

Zasady bezpieczeństwa sanitarnego dotyczące tych substancji i urządzeń tworzą prawdziwy łańcuch bezpieczeństwa.

5.1.1

Organy zdrowia publicznego krajów Unii Europejskiej nie uwzględniły jeszcze zasad bezpieczeństwa sanitarnego.

5.1.2

Bezpieczeństwo sanitarne nie jest ani wynikiem równania ani stosowania gotowych recept; wymaga ono kierowania się ostrożnością i zasadą kontradyktoryjności.

5.1.3

Bezpieczeństwo sanitarne wymaga rozwijania powszechnej świadomości i działań transgranicznych. Nie ma co liczyć na możliwość schronienia się za jakąś linią Maginota; kolejna epidemia przełamie ją z łatwością. Zagrożenia sanitarne są zmienne i nieskończenie zróżnicowane, na ogół nie sposób ich przewidzieć. Zachowania w obliczu choroby zmieniają się, wirusy ulegają mutacjom, czynniki zakaźne odnawiają się lub ulegają utajeniu.

5.2.1

W obliczu braku instrumentów prawnych wyraźnie regulujących ochronę zdrowia publicznego w niektórych krajach Unii Europejskiej pojawia się tendencja do używania okrężnych lub wątpliwych dróg – w tym w szczególności nadużywania przepisów dotyczących ubezpieczenia społecznego, co prowadzi do pomieszania zagadnień zdrowotnych i ekonomicznych. O ile uzasadniona jest ocena kosztu zdrowia i dążenie do jak najbardziej racjonalnego wykorzystania przeznaczonych na nie (a ograniczonych) zasobów, o tyle mieszanie tych dwóch problematyk staje się niebezpieczne.

5.2.2

Czym innym jest ocena skuteczności, jakości i bezpieczeństwa produktu lub leczenia, a czym innym decydowanie o ich refundacji przez system ubezpieczeń społecznych. Trudności związane z podejmowaniem decyzji w dziedzinie zdrowia publicznego pogłębia fakt, że w dziedzinie tej zbiegają się kompetencje szeregu organów.

5.2.3

Ustalenie kompetencji oznacza zarazem określenie odpowiedzialności, a zatem określenie, kto sprawuje władzę w dziedzinie bezpieczeństwa sanitarnego i kto bierze na siebie ciężar związanej z tym odpowiedzialności moralnej, administracyjnej lub sądowej. Odpowiedzialność można w pełni ponosić tylko jeżeli nie ma w przepisach luk ani niejasności prowadzących do konfliktów lub do działań zagrażających prawidłowości dokonywanych wyborów.

5.3.1

Organy zdrowia publicznego na szczeblu europejskim są niewystarczająco rozbudowane, a ich podstawy prawne są bardzo słabe. Brak im również legitymizacji medycznej z racji niedostatecznych środków. Wszystko to powinno ulec poprawie.

5.3.2

Działanie organów publicznych jest skuteczne tylko wtedy, gdy posiadają one rzeczywistą legitymizację; organy ochrony zdrowia mogą w pełni spełniać zadania w dziedzinie bezpieczeństwa sanitarnego tylko mając podwójną legitymizację – ze strony nadzorujących je władz każdego kraju Unii Europejskiej oraz oczywiście ze strony opinii publicznej, to znaczy konsumentów.

5.3.3

Naukowa i medyczno-techniczna wiarygodność wymaga zwiększenia środków, zatrudniania wysoko wykwalifikowanych specjalistów, ale również współpracy wszystkich instytucji europejskich i krajowych.

5.3.4

Wyróżnić można pięć podstawowych funkcji: formułowanie zaleceń, nadzór, kontrola, ekspertyzy i ocena.

5.3.5

Wdrażanie europejskiej sieci zdrowia publicznego świadczy o woli wszystkich europejskich władz publicznych, by połączyć organy zdrowia publicznego i poprawić spójność i skuteczność istniejących w każdym kraju UE instrumentów nadzoru sanitarnego.

5.4.1

Bez względu na doskonałość techniczną i naukową służb bezpieczeństwa sanitarnego w wykonywaniu zadań z dziedziny bezpieczeństwa sanitarnego należy bezwzględnie przestrzegać tradycyjnej i godnej szacunku zasady kontradyktoryjności.

5.4.2

Korzystanie z niezależnych ekspertów stanowi odpowiedź na konieczność zapewnienia władzom europejskim pomocy najlepszych i najbardziej wyspecjalizowanych fachowców; pozwala również na doskonalenie i uzupełnianie w drodze dialogu informacji, na podstawie których podejmuje się decyzje.

5.4.3

W dziedzinach najbardziej wrażliwych lub najbardziej zaawansowanych wręcz niezbędne wydaje się korzystanie z wiedzy fachowej wybitnych specjalistów zagranicznych o światowej sławie. Takie międzynarodowe otwarcie może umożliwić osiąganie konsensusu możliwego do zaakceptowania przez wszystkie zainteresowane kraje i uniknięcie opóźnień, które są szkodliwe dla wszystkich (zarówno dla chorych, jak i dla wszelkich innych zainteresowanych podmiotów).

5.4.4

Może ono również pozwolić na przełamanie partykularyzmów związanych ze zwyczajami panującymi w poszczególnych administracjach służby zdrowia i z różnorodnością warunków kształcenia lekarzy w różnych krajach.

5.5.1

Uprawnienia władzy sanitarnej, które faktycznie należą do kompetencji decydentów (wydawanie lub niewydawanie zezwoleń lub zakazów), wykonywać można w sposób w pełni uzasadniony tylko wtedy, gdy uwzględnia się wszystkie aspekty związane z danym problemem zdrowia publicznego.

5.5.2

Zawsze wymaga to oceny relacji korzyści do ryzyka. Ocena ta nie może mieć wyłącznie charakteru naukowego, nie powinien jej też narzucać menedżer ani podmiot mający materialny lub intelektualny interes w jej upowszechnieniu.

5.5.3

Rozdzielenie ról eksperta i decydenta zapewnia przejrzystość związków między ekspertami a zarządzającymi. Należy wprowadzić i ugruntować rygorystyczny kodeks etyczny eksperta i przestrzegać go w praktyce. Nie zawsze mamy do czynienia z oczywistymi sytuacjami; zwłaszcza w przypadku bardzo trudnych problemów kompetentnych ekspertów jest niewielu i często bywają oni powiązani z zainteresowanymi instytucjami i przedsiębiorstwami.

5.5.4

Przejrzystość, jaka powinna cechować podejmowanie decyzji w dziedzinie bezpieczeństwa sanitarnego, wymaga, by każdy ekspert deklarował przed władzami sanitarnymi, jakie związki łączą go ewentualnie z instytucjami, przedsiębiorstwami lub osobami, których dotyczyć ma ekspertyza.

5.5.5

Wspólnota Europejska rozpoczęła definiowanie takich procedur: upowszechnianie procedur przejrzystości, której pragną skądinąd sami eksperci, to najlepsza gwarancja obiektywizmu ekspertyz.

5.6.1

Nowe zagrożenia sanitarne – podobnie jak wszystkie nowości – burzą i podważają zwykle dotychczasowe przekonania i przyzwyczajenia.

5.6.2

Należy wobec nich przyjąć stałą postawę intelektualną – „nasłuchiwać ciszy”.

5.6.3

Bez względu na jakość działającego systemu nadzoru zapobiegawczego nie można wykluczyć możliwości zbiorowego zaślepienia.

5.6.4

Publiczna debata jest koniecznością. Pacjenci i lekarze spoza kręgu ekspertów powinni mieć możliwość wypowiadania się, zadawania nurtujących ich pytań, wszczynania alarmu.

5.6.5

Tę możliwość wypowiedzi należy ująć w pewne ramy organizacyjne, aby uniknąć niepotrzebnego niepokoju.

5.6.6

Tak rozumiany „pluralizm sanitarny” – niezbędny dla jak najlepszego zabezpieczenia się przed nowymi tragediami – wymaga większej przejrzystości procedur decyzyjnych. Z zastrzeżeniem ochrony tajemnicy lekarskiej czy tajemnicy przemysłowej, wyniki ekspertyzy – a także uzasadnienia decyzji sanitarnych – powinny być podawane do publicznej wiadomości.

5.7.1

Pomimo jej niezwykle szerokiego zasięgu społecznego, polityka informacyjna w dziedzinie zdrowia publicznego wykazuje pewne cechy szczególne, które z jeszcze większą mocą ujawniają się w sferze bezpieczeństwa sanitarnego.

5.7.2

W dziedzinie tej polityka informacyjna wiąże się często z przekazywaniem informacji o chorobie lub śmierci. W organizowaniu tej trudnej funkcji systemu ochrony zdrowia zachować należy przejrzystość i umiar.

5.7.3

Przejrzystość jest niezbędna dla zapewnienia zaufania i uniknięcia niepokoju, jaki wzbudza informacja podana do publicznej wiadomości, a której sensacyjny charakter wynika z poczucia tajemnicy, jaka ją otaczała.

5.7.4

Jest ona obowiązkiem władz i instytucji sanitarnych, podobnie jak obowiązkiem lekarza, jest udzielanie informacji pacjentowi. W obliczu zagrożeń, które mogą dotyczyć zdrowia każdej jednostki, mówienie prawdy jest obowiązkiem.

5.7.5

Ale temu zobowiązaniu moralnemu towarzyszy również obowiązek umiaru. Ponieważ informacje tego typu często przekazuje się w sytuacji zagrożenia, należy je formułować w sposób zrozumiały i naukowy, unikając sensacyjności i budzenia paniki. Wymaga to ustalenia właściwych reguł współpracy między mediami, pracownikami służby zdrowia, stowarzyszeniami pacjentów i władzami publicznymi. Alternatywa „straszyć ludzi czy ukrywać prawdę” nie jest prawdziwa.

5.8.1

Informacje z dziedziny zdrowia zawsze mogą liczyć na szczególną uwagę pacjentów.

5.8.2

Należy zatem rozróżnić informację przeznaczoną dla lekarzy i informację przeznaczoną dla społeczeństwa.

5.8.3

Ta pierwsza bazuje na wiedzy naukowej, jaką dysponują grupy, do których jest adresowana. Ma ona swoje własne nośniki: wykłady, konferencje, kongresy, zrzeszenia zawodowe i przemysłowe.

5.8.4

Informacja przeznaczona dla społeczeństwa nie może zakładać posiadania wiedzy medycznej niezbędnej do oceny jej treści; inaczej rodzi ryzyko niewłaściwego zrozumienia lub wywołania paniki. Należy dbać o zachowanie równowagi między koniecznością informowania o nowych lub tradycyjnych sposobach leczenia a zagrożeniami związanymi z niewłaściwą interpretacją tych wiadomości.

5.8.5

Przekazane informacje mogą wzbudzać w społeczeństwie niepotrzebny lub przesadny niepokój lub przeciwnie rodzić nieuzasadnione nadzieje na skuteczniejszą terapię. Informowanie społeczeństwa należy do edukacji zdrowotnej, która bezpośrednio wpływa na skuteczność polityki na rzecz higieny, zapobiegania zagrożeniom i szybkiego reagowania na problemy przez system opieki zdrowotnej.

5.9.1

W sytuacji kryzysu sanitarno-epidemiologicznego lub poważnego zagrożenia zdrowia publicznego przekazywanie informacji spełniać musi trzy wymogi:

5.9.2

Rola prasy jest w każdym przypadku decydująca dla powodzenia przekazu informacji w sytuacji kryzysowej. Media powinny czasami akceptować sytuację, że informacja nie może rozpowszechniana w społeczeństwie, dopóki nie zostaną w pełni poinformowani pracownicy służby zdrowia. Wynika stąd więc potrzeba kształcenia wyspecjalizowanych dziennikarzy zdolnych zrozumieć zagadnienia bezpieczeństwa sanitarnego i poprawnie o nich informować.

5.9.3

Jest to rzecz niełatwa, ponieważ – na przykład – kwantyfikacja niepożądanych skutków, określenie ich przyczyny, wpływ mediów na liczbę zgłoszeń, ogólna ocena zagrożenia wymagają trudnej i złożonej analizy, podczas gdy opinia publiczna oczekuje natychmiastowej informacji przekazanej prostym i emocjonalnym językiem.

6.1

Mając świadomość wielu epidemii i klęsk, które wstrząsały światem w ciągu ostatnich dwóch dziesięcioleci (wybuch epidemii AIDS, sprawa zakażonej krwi, kryzys związany z epidemią SARS, tzw. legionelloza, obawy przed użyciem wąglika przez terrorystów), Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny proponuje regularne organizowanie europejskich kongresów zdrowia publicznego na wysokim szczeblu.

6.2

Celem tych kongresów byłoby omawianie działań zbiorowych, jakie należy podejmować, udzielanie dokładnych informacji na temat tych sytuacji kryzysowych, udzielanie skoordynowanych odpowiedzi, ocena zagrożeń zewnętrznych, pomoc w szybkim formułowaniu diagnoz i właściwe reagowanie w tej dziedzinie.

6.3

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny zaleca nadanie już teraz przyszłemu Europejskiemu Ośrodkowi Nadzoru Sanitarnego w Sztokholmie szerokich uprawnień w celu ustanowienia stałych, specjalistycznych kontaktów w dziedzinie zdrowia publicznego i spowodowania podjęcia przez kraje Unii Europejskiej niezbędnych działań z poszanowaniem zasady subsydiarności.

6.4

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny uważa, że stanowi szczególnie odpowiednie forum uwrażliwiania i ostrzegania europejskiego społeczeństwa obywatelskiego.

6.5

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny zwraca się do wszystkich zainteresowanych podmiotów o przyjęcie aktywnej postawy w kwestii zdrowia publicznego. W czasach, gdy sytuacje kryzysowe w dziedzinie zdrowia publicznego nabierają wymiaru globalnego, całościowe na nie spojrzenie umożliwi wymianę doświadczeń.

6.6

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny uważa, że należy rozwijać szeroką politykę informacyjną na skalę europejską, łącznie ze szkoleniem wszystkich zainteresowanych podmiotów i wszystkich organów prasowych mających szczególną odpowiedzialność w tej dziedzinie.

6.7

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny przypomina, że jego zalecenia mają charakter komplementarny i że ich wdrożenie wymaga silnej woli ze strony krajów Unii Europejskiej. Niezbędne jest między innymi:

20.5.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/54

1.1

Istnieje wiele, wzajemnie z sobą pozwiązanych, przyczyn tych przeobrażeń:

1.2

To w sposób nieunikniony spowoduje problemy w dziedzinie polityki zdrowotnej, czy to w odniesieniu do jakości bądź dostępności transgranicznych usług medycznych, czy też do potrzeb informacyjnych pacjentów, pracowników służby zdrowia i polityków.

1.3

Konieczna jest zatem już teraz ewaluacja krajowych polityk, które muszą uwzględniać wszystkie te potrzeby z uwagi na związane z UE zobowiązania, które stopniowo się sumują i z których wyrastają nowe prawa dla obywateli Unii.

1.4

Ta nowa sytuacja zmienia obecnie perspektywę sporu między zwolennikami tezy głoszącej, że ta nowa swoboda doprowadzi do niebezpiecznej destabilizacji istniejących systemów opieki zdrowotnej, ponieważ ograniczenie mobilności pacjentów pozwala na lepszą kontrolę systemów pod względem kosztów i priorytetów – a tymi, którzy bronią idei mobilności pacjentów argumentując, że pozwala ona na interoperacyjność systemów, wykorzystanie tych samych wskaźników, wymianę najlepszych praktyk oraz mądrzejszy podział środków. Należy bez wątpienia rozwinąć ten drugi tok rozumowania, wyciągając z niego wszystkie właściwe wnioski w kwestii harmonizacji systemów krajowych.

2.1

W opinii z inicjatywy własnej wydanej przez Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny dnia 16 czerwca 2003 r. (1) zdrowie nazwano „wartością o podstawowym znaczeniu społecznym”, które „jest równie ważne dla każdego obywatela, rodziny i dla całego narodu”. Komitet doszedł do wniosku, że jego zamiarem jest „podejmowanie odpowiednich działań w zakresie opieki zdrowotnej, przy jednoczesnym poszanowaniu istniejących wspólnotowych ram prawnych i politycznych”.

2.2

W opinii tej Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny przedstawił argumenty i propozycje podejścia i metod analizy, które Komisja Europejska podjęła w wydanych niedawno dwóch komunikatach (z dnia 20 kwietnia 2004) skierowanych do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów.

2.3

Potrzeba wydania takiego komunikatu spowodowana była opublikowaniem (dnia 9 lutego) najnowszej propozycji dyrektywy w sprawie usług. Niestety jej podejście do usług społecznych i zdrowotnych wywołało wiele krytyki, gdyż jej brzmienie pozostawia zbyt wiele miejsca na interpretację. Potrzeba zatem precyzyjniejszych definicji w tych rozdziałach dyrektywy, aby w odpowiedni sposób uwzględnić szczególny charakter tych usług, które dotyczą bezpieczeństwa i równouprawnienia pacjentów.

2.4

Wydane przez Komisję dwa komunikaty związane są z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości, począwszy od orzeczenia w sprawie Kohll, z dnia 28 kwietnia 1998, poprzez inne, aż do orzeczenia w sprawie Leichtle z dnia 18 marca 2004 r., zgodnie z którym obywatele Unii Europejskiej mają prawo do korzystania z opieki zdrowotnej w innych krajach Unii Europejskiej. Orzeczenie to wyjaśnia również zasady zwrotu kosztów za usługi medyczne.

2.5

Od dnia 1 czerwca 2004 r. obywatele Unii Europejskiej uprawnieni są do dokumentowania swych uprawnień za pomocą przyszłej Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego (2), która zastępuje formularz E-111.

2.6

Różnice w warunkach opieki zdrowotnej oraz środowisko w różnych krajach UE może sprzyjać poszukiwaniu najbardziej efektywnych systemów przez pacjentów, powodując nagłe wąskie gardła lub blokując europejskie centra referencyjne. Istnieje zagrożenie, że systemy ochrony socjalnej nie poradzą sobie z nieregularnym napływem pacjentów z innych państw. W tym kontekście, nowe rozporządzenie 1408/71 może przyczynić się do powstawiania nowych i problematycznych sytuacji.

2.7

Dlatego stworzenie polityki europejskiej, która pozwoli na wprowadzenie konstruktywnych celów, nawet przy zmianie, jeżeli okaże się to absolutnie konieczne, prerogatyw krajowych systemów opieki zdrowotnej, stanowi poważne wyzwanie.

2.8

Głębsza analiza opinii z własnej inicjatywy przyjętej przez Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny w dniu 16 lipca 2003 r. wykazuje, że dotyczy ona tej samej tematyki co proces refleksyjny wysokiego szczebla zainicjowany przez Komisję Europejską oraz, że zawarte w zaleceniach Komisji punkty zawarte są i poddane analizie we wspomnianym projekcie opinii: Współpraca na poziomie europejskim, informowanie pacjentów, środowisk zawodowych i polityków, zapewnienie wysokiej jakości opieki zdrowotnej, pogodzenie krajowej polityki zdrowotnej ze zobowiązaniami europejskimi itp.

3.1

Komunikat w sprawie mobilności pacjentów zawiera szereg konkretnych propozycji w wielu dziedzinach. Przedstawione propozycje umożliwią włączenie do polityki wspólnotowej zawartych w Traktatach celów zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia.

3.2

Prawo wspólnotowe uprawnia obywateli do korzystania z opieki zdrowotnej w innych Państwach Członkowskich oraz otrzymywania zwrotu poniesionych wydatków. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości oraz projekt dyrektywy w sprawie usług w ramach rynku wewnętrznego jasno określają warunki zwrotu kosztów za opiekę medyczną w Państwie Członkowskim innym niż państwo, w którym pacjent jest ubezpieczony. Jednakże często w praktyce trudno jest skorzystać z tych uprawnień.

3.3

Z tego względu niezbędne wydaje się opracowanie strategii europejskiej w celu:

3.3.1

promowania współpracy europejskiej, która prowadziłaby do lepszego wykorzystania środków:

3.3.2

W celu stworzenia jasnych i przejrzystych zasad płatności za opiekę zdrowotną, z których mogłyby skorzystać właściwe organy w Państwach Członkowskich przy zawieraniu wzajemnych umów, Komisja Europejska zwróci się z prośbą o udostępnienie informacji w sprawie istniejących rozwiązań i przedstawi stosowne propozycje.

3.3.3

Zaspokojenie zapotrzebowania na informacje ze strony pacjentów, personelu medycznego oraz polityków:

3.3.4

Wzmacnianie roli Unii w realizacji celów związanych z ochroną zdrowia:

3.3.5

W odpowiedzi na rozszerzenie – wzrost inwestycji w zdrowie i infrastrukturę medyczną.

3.3.5.1

W ramach procesu refleksyjnego zaproszono Komisję, Państwa Członkowskie oraz państwa przystępujące do rozważenia w jaki sposób sprawić, aby inwestycje w zdrowie, rozwój infrastruktury medycznej oraz rozwijanie kompetencji zostały priorytetowymi obszarami inwestycyjnymi w ramach istniejących instrumentów finansowych Wspólnoty, w szczególności w ramach Celu 1. Unia faktycznie wspiera już inwestycje w dziedzinie zdrowia w obecnych Państwach Członkowskich, w przypadku gdy dziedzina ta została uznana za priorytetową przez odnośne państwa i regiony. Przyjmowanie tego zalecenia zależy więc od tego, czy regiony i państwa określą inwestycje w zdrowie i infrastrukturę medyczną jako obszary priorytetowe w ramach wsparcia europejskiego. Komisja będzie pracować z Państwami Członkowskimi w ramach Grupy Wysokiego Szczebla ds. Usług Medycznych i Opieki Medycznej oraz w ramach struktur odpowiednich dla właściwych instrumentów finansowych w celu zapewnienia, że w opracowaniu ogólnych planów zdrowiu nadano należną mu wagę. Potrzebę zapewnienia inwestycji w infrastrukturę medyczną na poziomie europejskim należy również uwzględnić w ramach opracowywania nowej perspektywy finansowej Unii po roku 2006.

4.1

Ze swobodnym przepływem pacjentów pomiędzy Państwami Członkowskimi związane jest kilka kwestii, których skutki należy oszacować, ocenić, poddać analizie i uwzględnić w praktyce. Pierwsza z nich to pełne zrozumienie różnych, istniejących systemów ochrony społecznej, co idealnie oznaczałoby wymienienie kryteriów ich tworzenia w ramach dynamicznego procesu, tzn. w świetle obecnych i przewidywanych tendencji.

4.2

Bez wątpienia jednym z priorytetów jest prewencja, gdyż umożliwia osiągnięcie znacznych oszczędności i jest najlepszym sposobem podejścia do polityki zdrowotnej, przy czym zalety dobrej polityki prewencyjnej w zakresie wypadków drogowych, rozprzestrzeniania się AIDS czy też spożycia tytoniu są oczywiste. Ogólne skutki prewencji w tym zakresie są imponujące.

4.3

Do tej listy, która na pewno nie jest wyczerpująca, dodać można chociażby środki profilaktyczne, które obecnie przyciągają uwagę wszystkich zainteresowanych stron, personelu medycznego, mediów oraz decydentów politycznych, a dotyczą nadużywania środków odurzających (narkotyków, alkoholu, leków), zdrowego stylu życia (ćwiczenia, właściwe odżywianie, odpoczynek), wypadków w miejscu pracy, chorób zawodowych itp.

4.4

Ocena ryzyka zagrożenia indywidualnego, społecznego i rodzinnego pozwala na oszacowanie przedwczesnych śmierci, których można uniknąć, jak również kosztów z tym związanych.

4.5

Postęp technologiczny w medycynie lub technikach badawczych nieuchronnie prowadzi do efektywnego zastępowania starych technologii nowymi.

4.6

Przede wszystkim konieczne jest poszukiwanie większej efektywności, mimo ograniczeń wynikających z interesów społecznych, kulturowych i/lub ze strony przedsiębiorstw. W ostateczności przynosi to społeczeństwu większe oszczędności.

4.6.1

Wskazane jest promowanie poszukiwania bardziej szczegółowych i skutecznych środków, które stymulowałyby inicjatywy podejmowane przez środowiska społeczno-zawodowe w celu poprawy wspólnej polityki zdrowotnej.

4.7

Jeżeli sprawdzą się przewidywania odnośnie mobilności pacjentów, Unia Europejska będzie musiała zagwarantować, aby pacjenci udający się za granicę w celu skorzystania z opieki zdrowotnej mieli dostęp do najlepszych ośrodków medycznych i szpitalnych, które niekoniecznie są skoncentrowane w bogatych państwach, które zainwestowały znaczące środki w opiekę zdrowotną. W tym celu Unia Europejska powinna wspierać opracowanie systemów oceny, certyfikacji i zatwierdzania nowych technologii i sposobów leczenia, a efektywność systemów szpitalnych i wszelkich innych ośrodków zdrowia musi opierać się na procedurach zatwierdzania i certyfikacji.

4.8

Taka kampania na rzecz jakości powinna pozwolić Unii Europejskiej na stworzenie obejmującej całą UE sieci instytucji, które gromadzą zarówno naukowców jak i wysoce wykwalifikowanych specjalistów, tak ważnych dla istnienia centrów referencyjnych. Niebezpodstawnie można mieć nadzieję, że takie centra pojawią się w najbliższym czasie w niektórych państwach poszerzonej Unii Europejskiej obejmującej 25 państw, w szczególności jeżeli Unia wprowadzi mechanizmy monitorowania, analizy oraz wymiany informacji na temat polityki narodowej, przy jednoczesnym poszanowaniu podstawowych zasad zawartych w Traktatach, w tym subsydiarności i zakresu kompetencji krajowych.

4.9

Z tych samych powodów należy pamiętać o harmonizacji wskaźników zdrowia publicznego. Harmonizacja pomocna jest w poprawie stanu informacji na temat celów Unii Europejskiej w dziedzinie zdrowia, a podstawowe wskaźniki śmiertelności, zapobiegania śmiertelności, zapadalności na choroby i zapobiegania chorobom nie są powszechnie przyjęte we wszystkich Państwach Członkowskich UE.

4.10

Z istniejących różnic wynika, że wyniki można poprawić poprzez dostosowanie poziomu opieki zdrowotnej do państwa najlepszego w tej dziedzinie. Obecnie wskaźnik określający ilość pacjentów, którzy pozostają przy życiu przez pięć lat po nowotworze płuc we Francji i w Polsce nie jest taki sam. Leczenie chorób krwi, takich jak białaczka nie jest równie skuteczne w Wielkiej Brytanii i we Francji, w zależności od zastosowanych metod leczenia.

4.11

Informowanie pacjentów, środowisk zawodowych i polityków jako najważniejszy cel polityki Komisji Europejskiej.

4.12

Jeżeli chodzi o informowanie pacjentów, edukacja w dziedzinie zdrowia poprawia zrozumienie zdrowia przez obywateli europejskich, np. jeżeli chodzi o ich oczekiwania i postępowanie. Obecnie zdrowie jest postrzegane jako dobro absolutne i w każdym wypadku powinno być chronione przez właściwe organy. Sprostanie tym oczekiwaniom powoduje wzrost środków przeznaczanych na cele zdrowotne w zakresie leczenia, ale często także zwiększenie prewencji i uwagi poświęconej czynnikom środowiskowym; w innym wypadku systemy ochrony socjalnej będą ciągle paraliżowane i podważane.

4.13

Ochrona zdrowia stała się prawem i jako takie stanowi nowonabyte uprawnienie obywateli Unii Europejskiej (3).

4.14

Technologia, ochrona prywatności, udostępnianie dokumentacji medycznej, swoboda dostępu do informacji oraz ochrona danych to sprawy, które należy poddać dyskusji w sposób jak najbardziej transparentny, w celu uwrażliwienia na te kwestie zainteresowanych stron. Potrzeba debaty występuje w sposób nieprzerwany, ponieważ z szybkim tempem rozwoju łączy się konieczność szybkiego podejmowania trudnych decyzji. Każdy z tych czynników ma duże znaczenie dla trzech grup podmiotów związanych z opieką zdrowotną.

4.15

Pogodzenie celów narodowych za zobowiązaniami nakładanymi przez Unię Europejską: analiza porównawcza systemów opieki zdrowotnej wiąże się z trudnymi kwestiami o charakterze strategicznym, mającymi zastosowanie w celu promowania współpracy na poziomie europejskim w sferze ochrony zdrowia oraz monitorowania wpływu, jaki Unia Europejska wywiera na systemy opieki zdrowotnej. Na przykład konieczna jest bliższa analiza zagadnień horyzontalnych, które mogą wywołać poważne skutki, takich jak: stosowanie zasad dobrej praktyki i wydajność w sektorze zdrowia, w zakresie opieki zdrowotnej i opieki nad ludźmi starszymi, zdrowie w nowych Państwach Członkowskich UE oraz ocena oddziaływania różnych czynników w dziedzinie zdrowia.

4.16

Należy również jak najszybciej zanalizować sposoby stworzenia pewności prawnej poprzez zapewnienie praw pacjenta do korzystania z wysokiej jakości usług medycznych w którymkolwiek z Państw Członkowskich UE. W dziedzinie tej UE musi przedstawić stosowne propozycje (aby ułatwić stosowanie orzecznictwa, uprościć zasady koordynowania systemów opieki socjalnej oraz ułatwić współpracę wewnątrzwspólnotową).

4.17

Najbardziej nieoczekiwana, a zarazem cenna wiadomość, którą Komisja zawarła w wydanym komunikacie dotyczy wykorzystania Funduszu Spójności i Funduszy Strukturalnych UE do promowania inwestycji w sferze zdrowia oraz rozwoju infrastruktury medycznej oraz kompetencji medycznych, które zostały priorytetowymi celami wsparcia przez finansowe instrumenty Wspólnoty.

4.18

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wyraża silne poparcie dla tej decyzji: w ten sposób otwiera się nowe pole działania sprzyjające rozwojowi i sukcesowi Unii Europejskiej, szczególnie w kontekście Strategii Lizbońskiej.

4.19

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny zasadniczo popiera również pozycję Komisji w kwestii personelu medycznego. Rozwój systemów ochrony zdrowia zależy od rozwoju umiejętności zawodowych i wiedzy. W zakresie służby zdrowia niezbędny jest dobrze przygotowany i wysoce wykwalifikowany personel oraz nieustające podnoszenie kwalifikacji zawodowych.

4.20

Zadaniem Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego jest promowanie świadomości odnośnie tych kwestii, mających zasadnicze znaczenie dla opieki zdrowotnej oraz wywierających wpływ na Unię Europejską, jej spójność i zdolność do przekształcenia się w gospodarkę opartą na wiedzy.

4.21

Istnieje konieczność analizy i zapobiegania problemom w celu promowania mobilności zawodowej, jednak bez naruszenia stabilności systemów krajowych. W związku z tym, Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wyraża przekonanie, że dyrektywa w sprawie kwalifikacji i umiejętności, która ma być przyjęta, jest cennym dokumentem o fundamentalnym znaczeniu, niezbędnym w celu wprowadzenia rynku wewnętrznego.

4.22

Przewidziane środki są praktyczne i stosowne do wymagań. Ponadto Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wyraża przekonanie, że również bardzo użyteczne będzie zharmonizowanie kodeksów dobrej praktyki dla wszystkich pracowników służby zdrowia i że zostanie on dobrze przyjęty.

4.23

Wszystkie wspomniane środki przyjęto ze względu na spodziewaną w najbliższych latach niedostateczną ilość pracowników służby zdrowia. Inwestycje w zawody medyczne są cenne, opłacalne i celowe, jeżeli celem jest zapewnienie obywatelom UE wysokiej jakości usług medycznych.

4.23.1

Poprawa zdrowia i opieki zdrowotnej za pomocą informacji i technologii komunikacyjnych.

4.24

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wyraża przekonanie, że najmocniejsze argumenty na rzecz reformowania systemów opieki zdrowotnej i poprawy ich jakości w Unii Europejskiej wynikają właśnie z tej dziedziny. Niektóre z nich są już znane.

4.25

Obecnie działają już sieci informacyjne, zgodne z wnioskami zgłoszonymi przez organizacje pacjentów. Jednocześnie należy zapewnić ochronę tajemnicy zawodowej w stosunkach między lekarzem a pacjentem.

5.1

W opinii z dnia 16 lipca 2003 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny uznał, że polityka w tym zakresie ma kluczowe znaczenie oraz przedstawił propozycje, które najwyraźniej zostały już uwzględnione przez Komisję Europejską, gdyż argumenty Komisji opierają się na tej właśnie myśli przewodniej.

5.2

Współpraca między Państwami Członkowskimi musi opierać się na jasno wytkniętych wspólnych celach, które prowadzą do stworzenia planów narodowych, natomiast właściwie dobrane wskaźniki pozwolą na dokładne monitorowanie polityki zdrowotnej prowadzonej przez wszystkie państwa Unii Europejskiej.

5.3

Komitet pragnie podkreślić, że nieodzowne jest ustanowienie obserwatorium lub agencji w celu zbierania komentarzy, analiz oraz wymiany opinii w zakresie narodowej polityki zdrowotnej, przy jednoczesnym zapewnieniu ścisłej zgodności z Traktatami oraz zasadą pomocniczości i zakresem kompetencji krajowych, ze szczególnym uwzględnieniem procesu poprawy jakości ochrony zdrowia, wysiłków władz publicznych oraz kadry kierowniczej, mających na celu wzmocnienie efektywności wszystkich podmiotów służby zdrowia, zarówno prywatnych jak i państwowych oraz stworzenie sieci wzorcowych centrów na terenie całej Unii Europejskiej, zarówno w bogatych jak i w biednych regionach.

5.4

Należy kontynuować energiczną i trwałą politykę zatrudnienia, aby zapobiec brakowi personelu medycznego, a nie wolno czekać na wzrost zapotrzebowania w tym zakresie.

5.5

Konieczne jest promowanie polityki informacyjnej w oparciu o wyniki programów opieki zdrowotnej; określenie potrzeb informacyjnych zainteresowanych stron, tj. pacjentów, pracowników służby zdrowia oraz władz publicznych, jak również uwzględnienie informacji ze źródeł takich jak Światowa Organizacja Zdrowia i Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju.

5.6

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny może jedynie wyrazić swe zadowolenie wobec zamiaru Komisji wdrożenia otwartej metody koordynacji (patrz opinie EKES z lipca 2003 r.), określając z góry zasadę działania i szczegóły techniczne. Metoda ta ma dotyczyć następujących kwestii o zasadniczym znaczeniu:

6.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny jest świadomy, że ostatnie trzy komunikaty Komisji są owocem dyskusji pięciu właściwych Dyrekcji Generalnych.

6.2

Świadczy to o zrozumieniu Komisji Europejskiej implikacji polityki zdrowotnej dla tworzenia rynku wewnętrznego i rozszerzenia UE.

6.3

W pierwszej kolejności połączenie woli politycznej, umiejętności i zasobów pięciu Dyrekcji Generalnych Komisji Europejskiej, w celu zapewnienia różnym krajom UE środków umożliwiających koordynację polityki zdrowotnej i socjalnej, korzystnej dla wszystkich obywateli UE.

6.4

Z tego względu Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny pragnie powołania nieformalnej stałej grupy roboczej w celu monitorowania polityki w tym zakresie oraz umożliwiającej Komitetowi udział w przeprowadzanych przez nią analizach, ekspertyzach i korzystanie ze zgromadzonego doświadczenia w tej niezwykle ważnej a jednocześnie delikatnej dla wszystkich obywateli UE dziedzinie.

20.5.2005   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 120/60

—

propozycji dyrektywy Rady w sprawie szczególnej procedury przyjmowania obywateli państw trzecich, przybywających w celu prowadzenia badań naukowych;

—

propozycji zalecenia Rady w sprawie ułatwienia przyjmowania obywateli państw trzecich, przybywających w celu prowadzenia badań naukowych we Wspólnocie Europejskiej;

—

propozycji zalecenia Rady w sprawie ułatwiania wydawania przez Państwa Członkowskie jednolitych wiz krótkiego pobytu naukowcom z państw trzecich przemieszczającym się przez terytorium Wspólnoty Europejskiej w celu prowadzenia badań naukowych

1.1

Przedmiotem omawianego komunikatu jest propozycja dyrektywy i dwie propozycje zaleceń w sprawie przyjmowania obywateli państw trzecich, przybywających w celu prowadzenia badań naukowych we Wspólnocie Europejskiej.

1.2

Propozycje te stanowią część wyznaczonego Unii Europejskiej w Lizbonie strategicznego celu, jakim jest rozwój badań w celu przekształcenia Unii do roku 2010 w najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarkę świata opartą na wiedzy. Jak wynika z obliczeń, aby zrealizować ten cel, Unia Europejska potrzebować będzie dodatkowych 700 000 naukowców. Określono następujące, ściśle powiązane między sobą środki: