(1)

W rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1806 (2) wymienione są państwa trzecie, których obywatele mają posiadać wizę podczas przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich (dalej „obowiązek wizowy”), oraz te, których obywatele są zwolnieni zobowiązku wizowego w przypadku, gdy ich całkowity pobyt jest nie dłuższy niż 90 dni w okresie 180 dni (dalej „zwolnienie z obowiązku posiadania wizy”).

(2)

Republika Vanuatu jest wymieniona w części 1 załącznika II do rozporządzenia (UE) 2018/1806 jako państwo trzecie, którego obywatele są zwolnieni z obowiązku wizowego. Zwolnienie z obowiązku posiadania wizy ma zastosowanie do obywateli Vanuatu od dnia 28 maja 2015 r., kiedy to podpisano Umowę między Unią Europejską a Republiką Vanuatu dotyczącą zniesienia wiz krótkoterminowych (3) (zwaną dalej „Umową”) i rozpoczęto jej tymczasowe stosowanie zgodnie z art. 8 ust. 1 Umowy. Umowa weszła w życie w dniu 1 kwietnia 2017 r.

(3)

Od dnia 25 maja 2015 r. Vanuatu prowadzi programy obywatelstwa dla inwestorów, za pośrednictwem których obywatele państw trzecich, którzy w przeciwnym razie podlegaliby obowiązkowi wizowemu, mogą uzyskać – w zamian za inwestycje – obywatelstwo Vanuatu, a tym samym bezwizowy dostęp do Unii.

(4)

Ponieważ uznano, że przyznanie obywatelstwa przez Vanuatu w ramach programów obywatelstwa dla inwestorów stanowi obejście unijnej procedury wydawania wiz krótkoterminowych oraz wiążącej się z nią oceny ryzyka dla bezpieczeństwa i ryzyka migracyjnego, a także wzrost zagrożenia dla bezpieczeństwa wewnętrznego i porządku publicznego państw członkowskich, w dniu 3 marca 2022 r. Rada przyjęła decyzję (UE) 2022/366 (4), którą częściowo zawieszono stosowanie Umowy, zgodnie z art. 8 ust. 4 Umowy. Zawieszenie stosowania Umowy ograniczało się do paszportów zwykłych wydanych przez Vanuatu od dnia 25 maja 2015 r., czyli od kiedy zaczęła znacząco rosnąć liczba osób, których wnioski składane w ramach prowadzonych przez Vanuatu programów obywatelstwa dla inwestorów są rozpatrywane pozytywnie.

(5)

W dniu 27 kwietnia 2022 r. Komisja przyjęła rozporządzenie wykonawcze (UE) 2022/693 (5), którym tymczasowo zawieszono zwolnienia obywateli Vanuatu z obowiązku posiadania wizy od dnia 4 maja 2022 r. do dnia 3 lutego 2023 r. zgodnie z art. 8 ust. 6 akapit pierwszy lit. a) rozporządzenia (UE) 2018/1806.

(6)

W okresie następującym po dniu 4 maja 2022 r., kiedy rozpoczęto stosowanie tymczasowego zawieszenia zwolnienia z obowiązku posiadania wizy oraz zgodnie z art. 8 ust. 6 akapit pierwszy lit. a) akapit trzeci rozporządzenia (UE) 2018/1806 Komisja nawiązała pogłębiony dialog z Vanuatu w celu zaradzenia okolicznościom, które doprowadziły do tymczasowego zawieszenia zwolnienia z obowiązku posiadania wizy. Vanuatu nie zaangażowało się jednak w znaczący sposób w trakcie tego dialogu.

(7)

Ze względu na utrzymywanie się okoliczności, które doprowadziły do tymczasowego zawieszenia zwolnienia z obowiązku posiadania wizy, oraz brak działań ze strony Vanuatu, które mogłyby tym okolicznościom zaradzić, decyzją Rady (UE) 2022/2198 (6) Rada uchyliła decyzję (UE) 2022/366 i zawiesiła stosowanie Umowy w całości od dnia 4 lutego 2023 r.

(8)

Zgodnie z art. 8 ust. 6 akapit pierwszy lit. b) rozporządzenia (UE) 2018/1806 w dniu 1 grudnia 2022 r. Komisja przyjęła rozporządzenie delegowane (UE) 2023/222, którym tymczasowo zawieszono zwolnienie z obowiązku posiadania wizy dla wszystkich obywateli Vanuatu od dnia 4 lutego 2023 r. do dnia 3 sierpnia 2024 r. (7).

(9)

W okresie następującym po dniu 4 lutego 2023 r., kiedy rozpoczęło się stosowanie rozporządzenia delegowanego (UE) 2023/222, Komisja kontynuowała pogłębiony dialog z Vanuatu; w okresie od lutego 2023 r. do kwietnia 2024 r. odbyły sięż cztery spotkania oraz wielokrotnie wymieniano informacje na piśmie.

(10)

Większość zastrzeżeń związanych z programami obywatelstwa dla inwestorów prowadzonymi przez Vanuatu, przedstawionych przez Komisję w rozporządzeniu wykonawczym (UE) 2022/693, utrzymuje się. Chociaż Vanuatu przyjęło w 2023 r. szereg zmian ustawodawczych mających na celu zaradzenie tym zastrzeżeniom, nie przedstawiło zadowalającego dowodu na to, że zmiany te są wdrażane i są wystarczające do ograniczenia zagrożeń dla bezpieczeństwa wynikających z jego programów obywatelstwa dla inwestorów.

(11)

Programy obywatelstwa dla inwestorów prowadzone przez Vanuatu wciąż nie wiążą się dla wnioskodawców z jakimkolwiek wymogiem rzeczywistego pobytu lub fizycznej obecności w Vanuatu. Procesem składania wniosków nadal zarządzają wyspecjalizowane agencje znajdujące się poza Vanuatu, co oznacza że wnioskodawcy nie muszą nawiązywać bezpośredniego kontaktu z władzami Vanuatu. W trakcie procedury składania wniosku nie odbywają się rozmowy z wnioskodawcami. Brak wymogu przeprowadzenia bezpośredniej rozmowy ogranicza możliwości władz Vanuatu, jeżeli chodzi o dokonanie właściwej oceny wnioskodawców oraz weryfikację informacji zawartych w ich wniosku, w tym ich prawdziwości i wiarygodności.

(12)

Wnioski są nadal rozpatrywane w bardzo któtkich terminach. Dla przykładu proces kontroli i dokładania należytej staranności w odniesieniu do wniosków trwa maksymalnie 14 dni, z możliwością przedłużenia do 30 dni. Odsetek odrzuconych wniosków jest nadal niezwykle niski, co potwierdza ocenę Komisji, że postępowanie sprawdzające jest niewiarygodne. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Vanuatu w 2022 r. i 2023 r. Vanuatu otrzymało 1 988 wniosków o przyznanie obywatelstwa w zamian za inwestycje, z których tylko 27 odrzucono.

(13)

W marcu 2023 r. Vanuatu zmieniło ustawę o obywatelstwie, zastępując instytucjeodpowiedzialne za postępowanie sprawdzające i przeprowadzenie kontroli należytej staranności w odniesieniu do wniosków i związanych z nimi procedur. W szczególności poprzednia Komisja Kontroli Wewnętrznej powołana przez Premiera została zastąpiona przez trzy instytucje: Policję Vanuatu, Jednostkę Analityki Finansowej i Służby Imigracyjne Vanuatu. Instytucje te przeprowadzają podstępowania sprawdzające i kontrole należytej staranności w odniesieniu do wniosków, w tym poprzez przeszukiwanie baz danych Interpolu, oraz składają sprawozdania Sekretarzowi Generalnemu Komisji ds. Obywatelstwa. Chociaż z jednej strony ta nowa procedura wydaje się zmniejszać ryzyko przyznania obywatelstwa osobom umieszczonym w bazach danych Interpolu, z drugiej strony nie zawiera ona innych elementów niezbędnych do właściwej oceny czy wnioskodawcy stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa. W szczególności brak jest odpowiednich środków umożliwiających organom Vanuatu weryfikację prawdziwości dokumentów wydanych przez państwo pochodzenia lub zamieszkania wnioskodawców, takich jak dokumenty tożsamości i informacje z rejestrów karnych, ponieważ organy te nie wymieniają informacji z państwem pochodzenia lub zamieszkania wnioskodawców.

(14)

W latach 2022 i 2023 państwa pochodzenia osób, których wnioski rozpatrzono pozytywnie, obejmują w większości kraje, których obywatele podlegają obowiązkowi wizowemu. W 2023 r. większość wniosków pochodziła od obywateli Chin (519) i Rosji (237). W przeciwieństwie do innych państw trzecich prowadzących programy obywatelstwa dla inwestorów Vanuatu nadal akceptuje i rozpatruje wnioski obywateli rosyjskich po rozpoczęciu wojny napastniczej Rosji wobec Ukrainy.

(15)

Przed 2021 r. osoby, które nabyły obywatelstwo Vanuatu w ramach programu obywatelstwa dla inwestorów, mogły następnie ubiegać się o zmianę nazwiska w Vanuatu. Podczas pogłębionego dialogu Vanuatu poinformowało Komisję, że w 2021 r. zmieniono odpowiednie przepisy w celu uniemożliwienia rejestracji zmiany nazwiska w Vanuatu przez osoby posiadające podwójne obywatelstwo. Vanuatu poinformowało jednak również Komisję, że nie posiada rejestrów zmian nazwisk zarejestrowanych przed 2019 r. W związku z czym nie może ono podać żadnych informacji na temat liczby osób, które nabyły obywatelstwo w drodze inwestycji, a następnie zmieniły swoje imię i nazwisko, ani na temat jakichkolwiek kontroli następczych tych osób.

(16)

Vanuatu poinformowało Komisję, że zgodnie z jego orzecznictwem możliwe jest cofnięcie obywatelstwa, jeżeli zostało ono uzyskane w wyniku oszustwa lub nielegalnie, ale nie przedstawiło informacji na temat faktycznych przypadków cofnięcia obywatelstwa uzyskanego w ramach jego programów obywatelstwa dla inwestorów. Vanuatu nie wdrożyło ponadto żadnego strukturalnego mechanizmu monitorowania ex post, aby wyeliminować potencjalne luki w zakresie bezpieczeństwa związane z ponad 10 000 paszportów wydanych przed zmianą jego ustawy o obywatelstwie i wprowadzeniem rzekomo solidniejszej procedury kontroli. W lutym 2023 r. Vanuatu powołało komisję dochodzeniową, której zadaniem było zbadanie wszelkich domniemanych nadużyć popełnionych podczas prowadzenia programów obywatelstwa dla inwestorów od czasu ich ustanowienia. W kwietniu 2024 r. Vanuatu poinformowało Komisję, że to dochodzenie jest nadal w toku i że nie może podać konkretnej daty przekazania ustaleń przez komisję dochodzeniową.

(17)

Zgodnie z art. 8 ust. 7 rozporządzenia (UE) 2018/1806, przed zakończeniem stosowania rozporządzenia delegowanego (UE) 2023/222, Komisja przedłożyła Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie w sprawie zawieszenia zwolnienia obywateli Vanuatu z obowiązku wizowego, w którym szczegółowo opisała pogłębiony dialog z Vanuatu oraz stwierdziła, że Vanuatu nie zaradziło okolicznościom, które doprowadziły do zawieszenia zwolnienia z obowiązku posiadania wizy.

(18)

Należy zatem zmienić rozporządzenie (UE) 2018/1806 poprzez przeniesienie odniesienia do Vanuatu z części 1 załącznika II do części 1 załącznika I w celu przywrócenia obowiązku wizowego wobec obywateli Vanuatu.

(19)

W odniesieniu do Islandii i Norwegii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy zawartej przez Radę Unii Europejskiej i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii dotyczącej włączenia tych dwóch państw we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (8), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. B decyzji Rady 1999/437/WE (9).

(20)

W odniesieniu do Szwajcarii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (10), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. B i C decyzji 1999/437/WE, w związku z art. 3 decyzji Rady 2008/146/WE (11).

(21)

W odniesieniu do Liechtensteinu niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Protokołu między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu w sprawie przystąpienia Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (12), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. B i C decyzji 1999/437/WE, w związku z art. 3 decyzji Rady 2011/350/UE (13).

(22)

Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, w którym nie uczestniczy Irlandia, zgodnie z decyzją Rady 2002/192/WE (14). Irlandia nie uczestniczy zatem w jego przyjęciu i nie jest nim związana ani go nie stosuje.

(23)

W odniesieniu do Cypru niniejsze rozporządzenie jest aktem opartym na dorobku Schengen lub w inny sposób z nim związanym w rozumieniu art. 3 ust. 1 Aktu przystąpienia z 2003 r.,

1)

w części 1 załącznika I, po pozycji „Uzbekistan” dodaje się pozycję w brzmieniu:

„Vanuatu”

2)

w części 1 załącznika II skreśla się wpis w brzmieniu:

„Vanuatu (*1)

(*1)  Zawiesza się zwolnienie wszystkich obywateli Vanuatu z obowiązku wizowego od 4 lutego 2023 r. do 3 lutego 2025 r. ”."