(1)

W rozporządzeniu (WE) nr 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady (3) należy wprowadzić szereg zmian w celu zwiększenia ochrony pasażerów oraz zachęcenia ich do korzystania w większym stopniu z podróży koleją, przy jednoczesnym należytym uwzględnieniu art. 11, 12 i 14 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Mając na uwadze te zmiany, a także w celu zapewnienia jasności, rozporządzenie (WE) nr 1371/2007 powinno zostać przekształcone.

(2)

W ramach wspólnej polityki transportowej istotne jest zapewnienie ochrony praw pasażerów w ruchu kolejowym oraz poprawa jakości i efektywności kolejowych usług pasażerskich, aby pomóc w zwiększaniu udziału transportu kolejowego w stosunku do innych rodzajów transportu.

(3)

Pomimo dokonania znacznych postępów w zakresie ochrony konsumentów w Unii konieczna jest dalsza poprawa ochrony praw pasażerów w ruchu kolejowym.

(4)

W szczególności, z uwagi na to, że pasażer w ruchu kolejowym jest słabszą stroną umowy przewozu, prawa pasażera w ruchu kolejowym powinny podlegać ochronie.

(5)

Przyznanie tych samych praw pasażerom w ruchu kolejowym korzystającym z połączeń międzynarodowych oraz krajowych ma na celu zwiększenie poziomu ochrony konsumentów w Unii, zapewnienie równych warunków działania przedsiębiorstwom kolejowym oraz zagwarantowanie pasażerom jednolitego poziomu praw. Pasażerowie powinni otrzymywać możliwie najbardziej precyzyjne informacje dotyczące przysługujących im praw. Niektóre nowoczesne formaty biletów nie pozwalają na fizyczne wydrukowanie na nich informacji, dlatego powinna istnieć możliwość dostarczenia w inny sposób informacji wymaganych na mocy niniejszego rozporządzenia.

(6)

Usługi kolejowe oferowane wyłącznie na użytek historyczny lub turystyczny zazwyczaj nie służą zaspokajaniu zwykłych potrzeb transportowych. Takie usługi są zwykle odizolowane od reszty unijnego systemu kolei oraz wykorzystują technologię, która może ograniczać ich dostępność. Z wyjątkiem niektórych przepisów, które powinny mieć zastosowanie do wszystkich kolejowych usług pasażerskich w całej Unii, państwa członkowskie powinny mieć możliwość przyznawania zwolnień ze stosowania przepisów niniejszego rozporządzenia w odniesieniu do usług kolejowych oferowanych wyłącznie na użytek historyczny lub turystyczny.

(7)

Miejskie, podmiejskie i regionalne kolejowe usługi pasażerskie mają inny charakter niż dalekobieżne kolejowe usługi pasażerskie. Państwom członkowskim należy zatem dać możliwość zwolnienia takich usług ze stosowania niektórych przepisów niniejszego rozporządzenia dotyczącego praw pasażerów. Takie zwolnienia nie powinny jednak mieć zastosowania do przepisów podstawowych, w szczególności do tych przepisów, które odnoszą się do niedyskryminujących warunków umów przewozu, do prawa do nabycia biletów kolejowych bez nadmiernych trudności, do odpowiedzialności przedsiębiorstw kolejowych za pasażerów i ich bagaż, do wymogu posiadania przez przedsiębiorstwa kolejowe odpowiedniego ubezpieczenia oraz do wymogu zobowiązującego je do podejmowania odpowiednich środków w celu zapewnienia pasażerom bezpieczeństwa osobistego na stacjach kolejowych i w pociągach. Usługi regionalne są bardziej zintegrowane z resztą unijnego systemu kolei, a odnośne podróże są dłuższe. W przypadku regionalnych kolejowych usług pasażerskich należy zatem jeszcze bardziej ograniczyć zakres możliwych zwolnień. W odniesieniu do regionalnych kolejowych usług pasażerskich, zwolnienia z przepisów niniejszego rozporządzenia, które ułatwiają korzystanie z usług kolejowych przez osoby z niepełnosprawnością lub osoby o ograniczonej możliwości poruszania się, powinny zostać całkowicie wycofane, a zwolnienia nie powinny mieć zastosowania w odniesieniu do przepisów niniejszego rozporządzenia, które promują korzystanie z rowerów. Ponadto możliwość zwolnienia usług regionalnych z niektórych obowiązków odnoszących się do zapewniania wspólnych biletów i zmiany trasy powinna być ograniczona w czasie.

(8)

Celem niniejszego rozporządzenia jest poprawa kolejowych usług pasażerskich w Unii. Dlatego też państwa członkowskie powinny mieć możliwość przyznawania zwolnień w odniesieniu do usług w regionach, w których istotna część połączenia wykonywana jest poza Unią.

(9)

Ponadto, aby umożliwić sprawne przejście od ram ustanowionych na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1371/2007 do ram ustanowionych na podstawie niniejszego rozporządzenia, należy stopniowo wycofywać wcześniejsze zwolnienia krajowe w celu zapewnienia niezbędnej pewności prawa i jego ciągłości. Państwa członkowskie, w których obecnie stosuje się zwolnienia na podstawie art. 2 ust. 4 rozporządzenia (WE) nr 1371/2007, powinny mieć możliwość zwolnienia z przepisów niniejszego rozporządzenia wyłącznie tych krajowych kolejowych usług pasażerskich, które wymagają znaczącego dostosowania, lecz w każdym przypadku tylko na ograniczony okres. Państwa członkowskie powinny również mieć możliwość, w okresie przejściowym, przyznawania zwolnienia z obowiązku przekazywania informacji o ruchu pociągów i podróży między operatorami, ale jedynie w przypadku, gdy nie jest technicznie wykonalne, aby zarządca infrastruktury przekazywał dane w czasie rzeczywistym jakiemukolwiek przedsiębiorstwu kolejowemu, przedsiębiorstwu prowadzącemu sprzedaż biletów, organizatorowi turystyki lub zarządcy stacji. Ocenę wykonalności technicznej należy przeprowadzać co najmniej raz na dwa lata.

(10)

Państwa członkowskie powinny informować Komisję, gdy zwalniają kolejowe usługi pasażerskie ze stosowania określonych przepisów niniejszego rozporządzenia. Przekazując te informacje, państwa członkowskie powinny wyjaśnić powody przyznania takich zwolnień oraz środki podjęte lub planowane w celu wypełnienia obowiązków wynikających z niniejszego rozporządzenia po wygaśnięciu danych zwolnień.

(11)

W przypadku gdy za jedną stację odpowiada wielu zarządców stacji, państwa członkowskie powinny mieć możliwość wyznaczenia organu, na którym spoczywają obowiązki, o których mowa w niniejszym rozporządzeniu.

(12)

Dostęp do informacji o podróży w czasie rzeczywistym, w tym do informacji dotyczących taryf, sprawia, że podróże koleją stają się bardziej dostępne dla nowych klientów oraz zapewnia im szerszy zakres możliwości podróży i większy wybór taryf. Przedsiębiorstwa kolejowe powinny zapewnić innym przedsiębiorstwom kolejowym, przedsiębiorstwom prowadzącym sprzedaż biletów i organizatorom turystyki, którzy sprzedają ich usługi, dostęp do takich informacji o podróży oraz dać im możliwość dokonywania i anulowania rezerwacji w celu ułatwienia podróży koleją. Zarządcy infrastruktury powinni przekazywać przedsiębiorstwom kolejowym i zarządcom stacji, a także przedsiębiorstwom prowadzącym sprzedaż biletów i organizatorom turystyki dane w czasie rzeczywistym dotyczące przyjazdów i odjazdów pociągów w celu ułatwienia podróży koleją.

(13)

Bardziej szczegółowe wymogi dotyczące przekazywania informacji o podróży określone są w technicznych specyfikacjach interoperacyjności, o których mowa w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 454/2011 (4).

(14)

Wzmocnienie praw pasażerów w ruchu kolejowym powinno opierać się na istniejących przepisach prawa międzynarodowego zawartych w załączniku A – Przepisy ujednolicone o umowie międzynarodowego przewozu osób i bagażu kolejami (CIV) — do Konwencji o międzynarodowym przewozie kolejami (COTIF) z dnia 9 maja 1980 r., ze zmianami zawartymi w Protokole wprowadzającym zmiany do Konwencji o międzynarodowym przewozie kolejami z dnia 3 czerwca 1999 r. (zwanym dalej „Protokołem z 1999 r.”). Pożądane jest jednak rozszerzenie zakresu stosowania niniejszego rozporządzenia, aby zapewnić ochronę nie tylko pasażerom w międzynarodowym ruchu kolejowym, ale także pasażerom w krajowym ruchu kolejowym. W dniu 23 lutego 2013 r. Unia przystąpiła do COTIF.

(15)

Państwa członkowskie powinny zakazać dyskryminacji ze względu na obywatelstwo pasażera lub miejsce prowadzenia działalności w Unii przedsiębiorstwa kolejowego, przedsiębiorstwa prowadzącego sprzedaż biletów lub organizatora turystyki. Nie należy jednak zakazywać stosowania taryf socjalnych i zachęcania do szerszego korzystania z transportu publicznego, pod warunkiem że środki takie są proporcjonalne i nie są uzależnione od obywatelstwa danego pasażera. Przedsiębiorstwa kolejowe, przedsiębiorstwa prowadzące sprzedaż biletów i organizatorzy turystyki mogą swobodnie określać swoje praktyki handlowe, w tym korzystanie ze specjalnych ofert i promowania określonych kanałów sprzedaży. W świetle rozwoju internetowych platform prowadzących sprzedaż biletów na przewóz osób państwa członkowskie powinny zwracać szczególną uwagę na zapewnienie, aby nie dochodziło do dyskryminacji w trakcie uzyskiwania dostępu do internetowych interfejsów lub przy zakupie biletów. Ponadto niezależnie od sposobu zakupu określonego rodzaju biletu poziom ochrony pasażera powinien być taki sam.

(16)

Rosnąca popularność podróży rowerem w całej Unii ma konsekwencje dla ogólnej mobilności i turystyki. Wzrost wykorzystania zarówno kolei, jak i roweru w ramach podziału gałęziowego zmniejsza wpływ transportu na środowisko. Dlatego też przedsiębiorstwa kolejowe powinny w możliwie największym stopniu ułatwiać łączone podróże koleją i rowerem. W szczególności, nabywając nowy tabor lub dokonując znacznej modernizacji istniejącego taboru, powinny one zapewnić odpowiednią liczbę miejsc na rowery, chyba że nabycie lub modernizacja dotyczy wagonów restauracyjnych, wagonów sypialnych lub wagonów z miejscami do leżenia. Aby uniknąć negatywnego wpływu na poziom bezpieczeństwa istniejącego taboru, obowiązek ten powinien mieć zastosowanie wyłącznie w przypadku znacznej modernizacji wymagającej nowego zezwolenia na wprowadzenie pojazdu do obrotu.

(17)

Należy określić odpowiednią liczbę miejsc na rowery dla składu pociągu, biorąc pod uwagę zestawienie składu pociągu, rodzaj usługi oraz popyt na przewóz rowerów. Przedsiębiorstwa kolejowe powinny mieć możliwość ustanowienia planów określających konkretne liczby miejsc na rowery dla ich usług, po przeprowadzeniu konsultacji publicznych. W przypadku gdy przedsiębiorstwa kolejowe zdecydują się nie ustanawiać planów, należy stosować liczbę ustawową. Liczba ustawowa powinna również służyć jako wskazówka dla przedsiębiorstw kolejowych przy ustalaniu przez nie swoich planów. Liczba niższa niż liczba ustawowa powinna zostać uznana za odpowiednią jedynie w przypadku, gdy jest to uzasadnione szczególnymi okolicznościami, takimi jak świadczenie usług kolejowych w okresie zimowym, gdy wyraźnie nie ma popytu na przewóz rowerów lub popyt ten jest niski. Ponadto w niektórych państwach członkowskich popyt na przewóz rowerów jest szczególnie wysoki w odniesieniu do niektórych rodzajów usług. W związku z tym państwa członkowskie powinny mieć możliwość określenia minimalnej odpowiedniej liczby miejsc na rowery dla niektórych rodzajów usług. Liczby te powinny mieć pierwszeństwo przed konkretnymi liczbami wskazanymi w planach przedsiębiorstw kolejowych. Nie powinno to utrudniać swobodnego przepływu taboru kolejowego w Unii. Pasażerów należy informować o miejscach dostępnych dla rowerów.

(18)

Prawa i obowiązki dotyczące przewozu rowerów w pociągach powinny mieć zastosowanie do rowerów, z których można łatwo korzystać przed podróżą koleją i po tej podróży. Przewóz rowerów w opakowaniach i torbach, stosownie do przypadku, objęty jest przepisami niniejszego rozporządzenia dotyczącymi bagażu.

(19)

Prawa pasażerów w ruchu kolejowym obejmują otrzymywanie informacji dotyczących usługi zarówno przed podróżą, jak i w jej trakcie. Przedsiębiorstwa kolejowe, przedsiębiorstwa prowadzące sprzedaż biletów i organizatorzy turystyki powinni z wyprzedzeniem przed podróżą przekazywać ogólne informacje dotyczące usługi kolejowej. Informacje te należy przekazywać w formatach dostępnych dla osób z niepełnosprawnością lub osób o ograniczonej możliwości poruszania się. Przedsiębiorstwa kolejowe oraz, gdy jest to możliwe, przedsiębiorstwa prowadzące sprzedaż biletów i organizatorzy turystyki powinni w trakcie podróży przekazywać pasażerowi dalsze informacje wymagane na mocy niniejszego rozporządzenia. W przypadku gdy zarządca stacji dysponuje takimi informacjami, powinien również przekazać te informacje pasażerom.

(20)

Wielkość przedsiębiorstw prowadzących sprzedaż biletów jest znacznie zróżnicowana: od mikroprzedsiębiorstw do dużych przedsiębiorstw, przy czym niektóre z przedsiębiorstw prowadzących sprzedaż biletów oferują swoje usługi tylko poza internetem lub tylko przez internet. Obowiązek zapewnienia pasażerom informacji o podróży powinien być zatem współmierny do różnych wielkości, a w rezultacie różnych możliwości przedsiębiorstw prowadzących sprzedaż biletów.

(21)

Niniejsze rozporządzenie nie powinno uniemożliwiać przedsiębiorstwom kolejowym, organizatorom turystyki ani przedsiębiorstwom prowadzącym sprzedaż biletów oferowania pasażerom warunków korzystniejszych niż warunki określone w niniejszym rozporządzeniu. Niniejsze rozporządzenie nie powinno jednak prowadzić do tego, że przedsiębiorstwo kolejowe jest związane korzystniejszymi warunkami umownymi oferowanymi przez organizatora turystyki lub przedsiębiorstwo prowadzące sprzedaż biletów, chyba że porozumienie między przedsiębiorstwem kolejowym a organizatorem turystyki lub przedsiębiorstwem prowadzącym sprzedaż biletów przewiduje inaczej.

(22)

Wspólne bilety umożliwiają pasażerom płynne podróże i w związku z tym należy podjąć wszelkie rozsądne starania, aby oferować takie bilety na dalekobieżne, miejskie, podmiejskie i regionalne kolejowe usługi pasażerskie, międzynarodowe czy krajowe, w tym na kolejowe usługi pasażerskie objęte zwolnieniem na podstawie niniejszego rozporządzenia. W celu obliczania całkowitego opóźnienia, za które przysługuje odszkodowanie, powinno być możliwe wyłączenie okresów opóźnień w trakcie części podróży odnoszących się do usług kolejowych objętych zwolnieniem na podstawie niniejszego rozporządzenia.

(23)

W odniesieniu do usług świadczonych przez to samo przedsiębiorstwo kolejowe transfer pasażerów w ruchu kolejowym z jednej usługi na drugą powinien być ułatwiony dzięki wprowadzeniu obowiązku zapewniania wspólnych biletów, ponieważ nie są potrzebne żadne umowy handlowe między przedsiębiorstwami kolejowymi. Wymóg zapewniania wspólnych biletów powinien mieć również zastosowanie do usług świadczonych przez przedsiębiorstwa kolejowe należące do tego samego właściciela lub będące w całości jednostkami zależnymi jednego z przedsiębiorstw kolejowych świadczących usługi kolejowe w ramach danej podróży. Przedsiębiorstwo kolejowe powinno mieć możliwość określenia na wspólnym bilecie czasu odjazdu pociągu w ramach każdej usługi kolejowej, w tym usług regionalnych, na którą dany wspólny bilet jest ważny.

(24)

Pasażerowie powinni być wyraźnie informowani o tym, czy bilety sprzedawane przez przedsiębiorstwo kolejowe w ramach jednej transakcji handlowej stanowią wspólny bilet. W przypadku gdy pasażerowie nie są prawidłowo informowani, przedsiębiorstwo kolejowe powinno ponosić odpowiedzialność, tak jakby te bilety stanowiły wspólny bilet.

(25)

Należy promować ofertę wspólnych biletów. Prawidłowe informacje dotyczące usługi kolejowej są jednak niezbędne również wtedy, gdy pasażerowie kupują bilety od przedsiębiorstwa prowadzącego sprzedaż biletów lub organizatora turystyki. W przypadku gdy przedsiębiorstwa prowadzące sprzedaż biletów lub organizatorzy turystyki sprzedają oddzielne bilety jako pakiet, powinni oni wyraźnie poinformować pasażera, że bilety te nie oferują takiego samego poziomu ochrony co wspólne bilety i że bilety te nie zostały wystawione jako wspólne bilety przez przedsiębiorstwo kolejowe lub przedsiębiorstwa kolejowe świadczące usługę. W przypadku gdy przedsiębiorstwa prowadzące sprzedaż biletów lub organizatorzy turystyki nie spełnią tego wymogu, zakres ich odpowiedzialności powinien wykraczać poza zwrot kosztów biletów.

(26)

Gdy przedsiębiorstwa kolejowe oferują wspólne bilety, ważne jest, aby uwzględniały realistyczne i mające zastosowanie minimalne czasy połączenia w momencie pierwotnej rezerwacji, a także wszelkie istotne czynniki, takie jak wielkość i lokalizacja odpowiednich stacji i peronów.

(27)

W świetle Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych oraz w celu zapewnienia osobom z niepełnosprawnością i osobom o ograniczonej możliwości poruszania się możliwości podróży koleją porównywalnych do tych, jakimi dysponują inni obywatele, należy ustanowić przepisy zakazujące dyskryminacji oraz dotyczące udzielania takim osobom pomocy podczas ich podróży. Osoby z niepełnosprawnością i osoby o ograniczonej możliwości poruszania się mają takie same prawa do swobodnego przemieszczania się i niedyskryminacji jak wszyscy inni obywatele. Należy między innymi zwrócić szczególną uwagę na przekazywanie osobom z niepełnosprawnością i osobom o ograniczonej możliwości poruszania się informacji dotyczących dostępności usług kolejowych, warunków dostępu do taboru kolejowego oraz udogodnień w pociągach. W celu możliwie najlepszego przekazywania informacji o opóźnieniach pasażerom dotkniętym niepełnosprawnością sensoryczną powinno się korzystać z systemów informacji wizualnej i głosowej, stosownie do potrzeb. Osoby z niepełnosprawnością powinny mieć możliwość zakupu biletu w pociągu bez dodatkowych opłat, w przypadku gdy nie ma żadnego dostępnego sposobu zakupu biletu przed wejściem do pociągu. Powinna jednak istnieć możliwość ograniczenia tego prawa w okolicznościach związanych z bezpieczeństwem lub obowiązkową rezerwacją miejsca w pociągu. Personel powinien być należycie przeszkolony, aby był w stanie odpowiedzieć na potrzeby osób z niepełnosprawnością i osób o ograniczonej możliwości poruszania się, w szczególności przy udzielaniu pomocy. W celu zapewnienia równych warunków podróżowania powinno się zapewnić pomoc takim osobom na stacjach i w pociągu lub, w przypadku braku wyszkolonego personelu towarzyszącego w pociągu i na stacji, należy podjąć wszelkie rozsądne starania w celu umożliwienia tym osobom podróżowania koleją.

(28)

Przedsiębiorstwa kolejowe i zarządcy stacji powinni aktywnie współpracować z organizacjami reprezentującymi osoby z niepełnosprawnością w celu poprawy jakości dostępu do usług przewozowych.

(29)

Aby ułatwić dostęp do kolejowych usług pasażerskich osobom z niepełnosprawnością i osobom o ograniczonej możliwości poruszania się, państwa członkowskie powinny mieć możliwość wymagania od przedsiębiorstw kolejowych i zarządców stacji ustanowienia krajowych pojedynczych punktów kontaktowych w celu koordynacji informacji i pomocy.

(30)

W celu zapewnienia, aby osobom z niepełnosprawnością i osobom o ograniczonej możliwości poruszania się udzielona została pomoc, ze względów praktycznych niezbędne jest uprzednie powiadomienie o potrzebie pomocy przedsiębiorstwa kolejowego, zarządcy stacji, przedsiębiorstwa prowadzącego sprzedaż biletów lub organizatora turystyki. Niniejsze rozporządzenie ustanawia wspólny maksymalny okres dla takich uprzednich powiadomień, dobrowolne rozwiązania przewidujące krótsze okresy mają jednak znaczenie w przypadku gdy poprawiają mobilność osób z niepełnosprawnością i osób o ograniczonej możliwości poruszania się. W celu zagwarantowania jak najszerszego rozpowszechniania informacji o takich skróconych okresach ważne jest, aby Komisja uwzględniła w swoim sprawozdaniu dotyczącym wykonania i skutków niniejszego rozporządzenia informacje dotyczące rozwoju rozwiązań odnoszących się do skróconego okresu uprzednich powiadomień i związanego z tym rozpowszechniania informacji.

(31)

Przedsiębiorstwa kolejowe i zarządcy stacji powinni uwzględniać potrzeby osób z niepełnosprawnością i osób o ograniczonej możliwości poruszania się poprzez zapewnienie zgodności z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 (5) i rozporządzeniem Komisji (UE) nr 1300/2014 (6). W przypadku gdy niniejsze rozporządzenie odsyła do przepisów dyrektywy (UE) 2019/882, przepisy te powinny być stosowane przez państwa członkowskie od dnia 28 czerwca 2025 r. oraz zgodnie ze środkami przejściowymi określonymi w art. 32 tej dyrektywy. W odniesieniu do kolejowych usług pasażerskich zakres stosowania tych przepisów określony jest w art. 2 ust. 2 lit. c) tej dyrektywy.

(32)

Niektóre zwierzęta są przeszkolone, aby pomagać osobom z niepełnosprawnością w celu umożliwienia im niezależnej mobilności Z myślą o takiej mobilności istotne jest, aby zwierzęta te mogły być zabierane do pociągu. Niniejsze rozporządzenie ustanawia wspólne prawa i obowiązki w odniesieniu do psów towarzyszących. Państwa członkowskie powinny jednak mieć możliwość prowadzenia testów z wykorzystaniem innych zwierząt towarzyszących ułatwiających mobilność oraz zezwalania na zabieranie ich do pociągu w ramach swoich krajowych usług kolejowych. Ważne jest, aby Komisja monitorowała rozwój sytuacji w odniesieniu do tej kwestii z myślą o przyszłych pracach dotyczących zwierząt towarzyszących ułatwiających mobilność.

(33)

Pożądane jest, aby niniejsze rozporządzenie ustanowiło system odszkodowań dla pasażerów w przypadku opóźnień, w tym w przypadku gdy opóźnienie spowodowane jest odwołaniem lub utratą połączenia. W przypadku opóźnienia kolejowej usługi pasażerskiej przedsiębiorstwa kolejowe powinny wypłacać pasażerom odszkodowanie stanowiące określony procent ceny biletu.

(34)

Przedsiębiorstwa kolejowe powinny być zobowiązane do ubezpieczenia się – lub posiadania odpowiednich gwarancji – od odpowiedzialności wobec pasażerów w ruchu kolejowym w razie wypadku.

(35)

Wzmocnione prawa do odszkodowania i pomocy w przypadku opóźnienia, utraty połączenia lub odwołania usługi powinny wpłynąć stymulująco na rynek pasażerskich usług kolejowych, z korzyścią dla pasażerów.

(36)

W przypadku opóźnienia pasażerom należy zapewnić możliwość kontynuowania lub zmiany trasy przejazdu przy zachowaniu porównywalnych warunków przewozu. W takim przypadku należy uwzględniać potrzeby osób z niepełnosprawnością i osób o ograniczonej możliwości poruszania się.

(37)

Przedsiębiorstwo kolejowe nie powinno być jednak zobowiązane do wypłaty odszkodowania, jeżeli jest w stanie dowieść, że opóźnienie powstało w wyniku nadzwyczajnych okoliczności, takich jak ekstremalne warunki pogodowe lub poważne klęski żywiołowe zagrażające bezpiecznemu wykonaniu usługi. Każde tego rodzaju zdarzenie powinno mieć charakter wyjątkowej katastrofy naturalnej, odbiegającej od normalnych sezonowych warunków pogodowych, takich jak jesienne burze czy regularnie występujące powodzie na obszarach miejskich będące wynikiem pływów lub topnienia śniegu. Dodatkowo, przedsiębiorstwo kolejowe nie powinno być zobowiązane do wypłaty odszkodowania, jeżeli jest w stanie dowieść, że opóźnienie powstało w wyniku poważnego kryzysu w dziedzinie zdrowia publicznego, takiego jak pandemia. Ponadto, w przypadku gdy opóźnienie spowodowane jest przez pasażera lub określone działania osób trzecich, przedsiębiorstwo kolejowe nie powinno być zobowiązane do zapewnienia odszkodowania za opóźnienie. Przedsiębiorstwa kolejowe powinny udowodnić, że nie były w stanie przewidzieć ani uniknąć takich wydarzeń, ani nie mogły zapobiec opóźnieniu, nawet gdyby zastosowano wszelkie rozsądne środki, łącznie z odpowiednim prewencyjnym utrzymaniem ich taboru kolejowego. Strajki personelu przedsiębiorstwa kolejowego oraz działania lub zaniechania innych operatorów kolejowych korzystających z tej samej infrastruktury, zarządcy infrastruktury lub zarządców stacji nie powinny mieć wpływu na odpowiedzialność za opóźnienia. Należy obiektywnie uzasadnić okoliczności, w jakich przedsiębiorstwa kolejowe nie są zobowiązane do wypłaty odszkodowania. W przypadku gdy przedsiębiorstwa kolejowe mają dostęp do komunikatu lub dokumentu zarządcy infrastruktury kolejowej, organu publicznego lub innego organu niezależnego od przedsiębiorstw kolejowych, wskazującego okoliczności, na jakich przedsiębiorstwo kolejowe opiera twierdzenie, że jest zwolnione z obowiązku wypłaty odszkodowania, powinny one zwrócić uwagę pasażerów oraz, w stosownych przypadkach, zainteresowanych organów na takie komunikaty lub dokumenty.

(38)

Należy zachęcać przedsiębiorstwa kolejowe do uproszczenia procedury ubiegania się przez pasażerów o odszkodowanie lub zwrot. W szczególności państwa członkowskie powinny mieć możliwość wymagania od przedsiębiorstw kolejowych, aby przyjmowały zgłoszenia za pomocą określonych środków komunikacji, na przykład stron internetowych lub aplikacji mobilnych, pod warunkiem że wymogi te nie są dyskryminujące.

(39)

Aby ułatwić pasażerom składanie wniosków o zwrot lub odszkodowanie zgodnie z niniejszym rozporządzeniem, należy ustanowić formularze dla takich wniosków, które obowiązują w całej Unii. Pasażerowie powinni mieć możliwość składania swoich wniosków za pomocą takiego formularza.

(40)

We współpracy z zarządcami infrastruktury i zarządcami stacji przedsiębiorstwa kolejowe powinny opracować plany postępowania w sytuacjach nieprzewidzianych, aby zminimalizować skutki poważnych zakłóceń w podróży poprzez zapewnienie dotkniętym takimi zakłóceniami pasażerom odpowiednich informacji i odpowiedniej opieki.

(41)

Pożądane jest również przyznanie ofiarom wypadków i osobom będącym na ich utrzymaniu pomocy finansowej na zaspokojenie ich krótkoterminowych potrzeb w okresie następującym bezpośrednio po wypadku.

(42)

W interesie pasażerów w ruchu kolejowym jest, aby w porozumieniu z organami publicznymi podejmowano odpowiednie działania w celu zapewnienia bezpieczeństwa osobistego na stacjach oraz w pociągach.

(43)

Pasażerowie w ruchu kolejowym powinni mieć możliwość złożenia skargi do każdego zaangażowanego przedsiębiorstwa kolejowego lub do zarządców stacji na określonych stacjach lub, w stosownych przypadkach, do przedsiębiorstw prowadzących sprzedaż biletów i organizatorów turystyki, w odniesieniu do ich odpowiednich zakresów odpowiedzialności dotyczących praw i obowiązków ustanowionych niniejszym rozporządzeniem. Pasażerowie w ruchu kolejowym powinni mieć prawo do otrzymania odpowiedzi w rozsądnym terminie.

(44)

Mając na uwadze sprawne rozpatrywanie skarg, przedsiębiorstwa kolejowe i zarządcy stacji powinni mieć prawo do ustanowienia wspólnych mechanizmów obsługi klientów i rozpatrywania skarg. Informacje dotyczące procedur rozpatrywania skarg powinny być publicznie i łatwo dostępne dla wszystkich pasażerów.

(45)

Niniejsze rozporządzenie nie powinno mieć wpływu na prawa pasażerów do składania skarg do organu krajowego lub do dochodzenia roszczeń na drodze prawnej w ramach procedur krajowych.

(46)

Przedsiębiorstwa kolejowe i zarządcy stacji powinni określać normy jakości obsługi w kolejowych usługach pasażerskich, zarządzać nimi oraz je monitorować. Przedsiębiorstwa kolejowe powinny również udostępniać publicznie informacje dotyczące ich wyników w zakresie jakości usług.

(47)

W celu utrzymania wysokiego poziomu ochrony konsumentów w transporcie kolejowym państwa członkowskie powinny być zobowiązane do wyznaczenia krajowych organów odpowiedzialnych za egzekwowanie przepisów, aby ściśle monitorować stosowanie niniejszego rozporządzenia oraz egzekwować je na poziomie krajowym. Organy te powinny mieć możliwość podejmowania różnych środków egzekwowania. Pasażerowie powinni mieć możliwość składania do tych organów skarg na domniemane naruszenia niniejszego rozporządzenia. W celu zapewnienia skutecznego rozpatrywania takich skarg organy te powinny współpracować z krajowymi organami innych państw członkowskich odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów.

(48)

Państwa członkowskie, które nie mają systemu kolei i które nie planują go mieć w najbliższej przyszłości, ponosiłyby nieproporcjonalne i bezcelowe obciążenie, jeżeli byłyby poddane przewidzianym w niniejszym rozporządzeniu obowiązkom w zakresie egzekwowania przepisów w odniesieniu do zarządców stacji i zarządców infrastruktury. To samo ma zastosowanie do obowiązków w zakresie egzekwowania przepisów w odniesieniu do przedsiębiorstw kolejowych, dopóki państwo członkowskie nie udzieli licencji żadnemu przedsiębiorstwu kolejowemu. Dlatego też takie państwa członkowskie powinny być zwolnione z tych obowiązków.

(49)

Przetwarzanie danych osobowych powinno odbywać się zgodnie z przepisami prawa Unii dotyczącymi ochrony danych osobowych, w szczególności zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 (7).

(50)

Państwa członkowskie powinny ustanowić sankcje mające zastosowanie w przypadku naruszeń niniejszego rozporządzenia oraz zapewnić stosowanie tych sankcji. Sankcje, które mogą obejmować wypłatę odszkodowania danej osobie, powinny być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

(51)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia, a mianowicie rozwój kolei w Unii oraz wzmocnienie praw pasażerów w transporcie kolejowym, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule, niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(52)

Aby zapewnić wysoki poziom ochrony pasażerów, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w celu zmiany załącznika I w odniesieniu do przepisów ujednoliconych CIV oraz w celu dostosowania – w związku ze zmianami w ogólnounijnym zharmonizowanym indeksie cen konsumpcyjnych – minimalnej kwoty zaliczki w razie śmierci pasażera. Szczególnie ważne jest, aby w czasie swoich prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (8). W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(53)

W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszego rozporządzenia należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (9).

(54)

Niniejsze rozporządzenie nie narusza praw podstawowych i zasad zapisanych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, w szczególności art. 21, 26, 38 i 47, dotyczących, odpowiednio, zakazu wszelkich form dyskryminacji, integracji osób z niepełnosprawnością, zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów oraz prawa do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu. Sądy państw członkowskich muszą stosować niniejsze rozporządzenie w sposób spójny z tymi prawami i zasadami,

(1)

Ustawodawstwo i polityki Unii w zakresie środowiska, klimatu i odpowiednich kwestii energetycznych zapewniły znaczną poprawę stanu środowiska. Główne wyzwania związane ze środowiskiem i klimatem wciąż jednak pozostają aktualne, a zaniechanie działań w tym zakresie będzie miało poważne negatywne skutki dla Unii oraz dobrostanu jej obywateli.

(2)

Program działań na rzecz środowiska i klimatu (LIFE), ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1293/2013 (4) na lata 2014–2020, jest najnowszym z wprowadzanej od 1992 r. serii programów Unii wspierających realizację priorytetów ustawodawstwa i polityki w dziedzinie środowiska i klimatu. LIFE został pozytywnie oceniony w ramach niedawnej oceny śródokresowej, która wykazała, że program staje się coraz bardziej skuteczny, wydajny i adekwatny. Realizację programu LIFE 2014–2020 należy zatem kontynuować z pewnymi modyfikacjami, które zostały zidentyfikowane w ocenie śródokresowej oraz późniejszych ocenach. W związku z powyższym należy ustanowić Program działań na rzecz środowiska i klimatu LIFE (zwany dalej „programem LIFE”) na okres siedmiu lat w celu dostosowania czasu jego trwania do okresu obowiązywania wieloletnich ram finansowych określonych w rozporządzeniu Rady (UE, Euratom) 2020/2093 (5).

(3)

Dążąc do osiągania celów i wartości docelowych Unii określonych w ustawodawstwie, polityce, planach – w szczególności celów określonych w komunikacie Komisji z dnia 11 grudnia 2019 r. w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu (zwanym dalej „Europejskim Zielonym Ładem”) – zobowiązaniach międzynarodowych Unii w zakresie środowiska, klimatu i odpowiednich kwestii energetycznych program LIFE powinien przyczyniać się do sprawiedliwej transformacji w kierunku zrównoważonej, energooszczędnej, opartej na energii ze źródeł odnawialnych, neutralnej dla klimatu i odpornej na zmianę klimatu gospodarki o obiegu zamkniętym, ochrony, odbudowy i poprawy jakości środowiska, w tym powietrza, wody i gleby, oraz zdrowia, a także do zatrzymania i odwrócenia procesu utraty różnorodności biologicznej, także poprzez wspieranie wdrażania sieci Natura 2000 i zarządzania nią oraz zwalczanie degradacji ekosystemów, w drodze bezpośrednich interwencji albo działania na rzecz włączania tych celów do innych polityk. Program LIFE powinien także przyczyniać się do realizacji ogólnych programów działania przyjętych zgodnie z art. 192 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), takich jak 7. program działań w zakresie środowiska (6) i wszelkie kolejne unijne programy działań w zakresie środowiska.

(4)

Unia z zaangażowaniem kształtuje swoją kompleksową odpowiedź na cele zrównoważonego rozwoju Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 Organizacji Narodów Zjednoczonych, w których podkreślono nierozerwalny związek między zarządzaniem zasobami naturalnymi w celu zapewnienia ich długoterminowej dostępności a usługami ekosystemowymi, i ich związkiem zarówno ze zdrowiem ludzi, jak i zrównoważonym wzrostem gospodarczym sprzyjającym włączeniu społecznemu. W tym kontekście program LIFE powinien odzwierciedlać zasady solidarności wnosząc jednocześnie istotny wkład zarówno w rozwój gospodarczy, jak i w spójność społeczną.

(5)

Aby promować zrównoważony rozwój, przy określaniu i wdrażaniu wszystkich strategii politycznych i działań Unii należy uwzględniać wymogi ochrony środowiska i klimatu. Należy zatem wspierać synergie i komplementarność z innymi unijnymi programami finansowania, między innymi przez ułatwianie finansowania działań, które uzupełniają strategiczne projekty zintegrowane i strategiczne projekty przyrodnicze, a także wspierają upowszechnianie i powielanie rozwiązań opracowanych w ramach programu LIFE. Aby wyeliminować ryzyko podwójnego finansowania niezbędna jest koordynacja. Komisja i państwa członkowskie powinny podjąć kroki w celu uniknięcia nakładania się obowiązków administracyjnych i obciążenia administracyjnego beneficjentów projektów, wynikających ze zobowiązań sprawozdawczych w zakresie różnych instrumentów finansowych.

(6)

Program LIFE powinien przyczyniać się do zrównoważonego rozwoju i osiągnięcia celów i wartości docelowych określonych w ustawodawstwie, strategiach, planach i zobowiązaniach międzynarodowych Unii w zakresie środowiska, klimatu i odpowiednich kwestii energetycznych, w szczególności w odniesieniu do Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 Organizacji Narodów Zjednoczonych, Konwencji o różnorodności biologicznej (7) i porozumieniu paryskim przyjętym w ramach Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (8) (zwanym dalej „porozumieniem klimatycznym z Paryża”) oraz, między innymi, Konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (9) (zwanej dalej „konwencją z Aarhus”) opracowanej przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ (EKG ONZ), Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości opracowanej przez EKG ONZ, oenzetowskiej Konwencji bazylejskiej o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych, oenzetowskiej konwencji rotterdamskiej w sprawie procedury zgody po uprzednim poinformowaniu w międzynarodowym handlu niektórymi niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i pestycydami oraz oenzetowskiej Konwencji sztokholmskiej w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych.

(7)

Unia przywiązuje dużą wagę do trwałości wyników projektów finansowanych przez program LIFE i zdolności do zabezpieczenia i utrzymania tych wyników po realizacji projektu, między innymi przez kontynuację projektów lub przez powielanie lub transfer rezultatów.

(8)

Do spełnienia zobowiązań Unii wynikających z porozumienia klimatycznego z Paryża konieczne jest przekształcenie Unii w zrównoważone społeczeństwo funkcjonujące w gospodarce o obiegu zamkniętym, energooszczędne, wykorzystujące energię ze źródeł odnawialnych, neutralne dla klimatu i odporne na zmianę klimatu. Takie przekształcenie wymaga z kolei podejmowania działań – ze szczególnym uwzględnieniem sektorów, które w największym stopniu przyczyniają się do obecnych poziomów emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń – propagujących efektywność energetyczną i energię ze źródeł odnawialnych, a także wnoszących wkład w realizację ram polityki klimatyczno-energetycznej na okres do 2030 r. i zintegrowanych krajowych planów państw członkowskich w dziedzinie energii i klimatu, a także w realizację unijnej długoterminowej strategii w dziedzinie klimatu i energii, zgodnie z celami długoterminowymi zapisanymi w porozumieniu klimatycznym z Paryża. Program LIFE powinien również obejmować środki przyczyniające się do realizacji unijnej polityki przystosowania się do zmiany klimatu w celu zmniejszenia wrażliwości na niekorzystne skutki zmiany klimatu.

(9)

Projekty w ramach podprogramu „Przejście na czystą energię” programu LIFE powinny skupiać się na budowaniu potencjału i rozpowszechnianiu wiedzy, umiejętności i innowacyjnych technik, metod i rozwiązań służących osiągnięciu celów ustawodawstwa i polityk Unii w zakresie przechodzenia na energię ze źródeł odnawialnych i większą efektywność energetyczną. Takie budowanie potencjału i rozpowszechnianie są zazwyczaj działaniami koordynacyjnymi i wspierającymi o wysokiej wartości dodanej na poziomie Unii, które mają na celu zniesienie barier rynkowych utrudniających społeczno-gospodarcze przejście na zrównoważoną energię i obejmują głównie podmioty małe i średniej wielkości, jak również wiele podmiotów, w tym lokalnych i regionalnych organów publicznych oraz organizacji nienastawionych na zysk. Takie działania przynoszą wiele dodatkowych korzyści, takich jak walka z ubóstwem energetycznym, poprawa jakości powietrza w pomieszczeniach, redukcja lokalnych zanieczyszczeń dzięki poprawie efektywności energetycznej oraz zwiększeniu wykorzystania rozproszonych odnawialnych źródeł energii, a także przyczynianie się do pozytywnych lokalnych skutków gospodarczych i zwiększenia wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu.

(10)

Aby przyczynić się do łagodzenia zmiany klimatu i realizacji międzynarodowych zobowiązań Unii w odniesieniu do dekarbonizacji, należy przyspieszyć transformację sektora energii. Do podprogramu „Przejście na czystą energię” programu LIFE powinny zostać włączone działania na rzecz budowania potencjału wspierające efektywność energetyczną i energię ze źródeł odnawialnych, finansowane do 2020 r. w ramach programu „Horyzont 2020” (10) ponieważ ich celem nie jest finansowanie doskonałości i generowanie innowacji, lecz ułatwienie upowszechniania dostępnych już technologii w zakresie energii ze źródeł odnawialnych i efektywności energetycznej, które przyczynią się do łagodzenia zmiany klimatu. Program LIFE powinien angażować wszystkie zainteresowane strony i sektory biorące udział w przechodzeniu na czystą energię. Włączenie do programu LIFE takich działań na rzecz budowania potencjału stwarza możliwości wytworzenia synergii między podprogramami i zwiększa ogólną spójność unijnego finansowania. Należy zatem gromadzić i rozpowszechniać dane dotyczące upowszechniania istniejących rozwiązań w zakresie badań naukowych i innowacji w projektach programu LIFE, w tym dane pochodzące z programu „Horyzont Europa” ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/695 (11) (zwanego dalej „programem »Horyzont Europa«”) i poprzedzających go programów.

(11)

W ocenie skutków towarzyszących wnioskowi Komisji w sprawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2008 (12), która zmieniła dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE (13) stwierdzono, że realizacja unijnych celów w dziedzinie energii na 2030 r. będzie wymagała dodatkowych inwestycji w wysokości 177 mld EUR rocznie w okresie od 2021 do 2030. Największe braki odnoszą się do inwestycji w dekarbonizację budynków w celu zwiększenia efektywności energetycznej i użycia małoskalowych odnawialnych źródeł energii, w przypadku których kapitał powinien być kierowany w stronę projektów o wysoce rozproszonym charakterze. Jednym z celów podprogramu „Przejście na czystą energię”, który obejmuje efektywność energetyczną i szybkie wprowadzanie energii ze źródeł odnawialnych, jest budowanie potencjału w zakresie tworzenia i agregacji takich projektów, co pomaga jednocześnie w absorpcji środków z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych oraz pełnieniu roli katalizatora dla inwestycji w energię ze źródeł odnawialnych i efektywność energetyczną, w tym z wykorzystaniem instrumentów finansowych przewidzianych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (EU) 2021/523 (14).

(12)

Program LIFE jest jedynym programem ukierunkowanym konkretnie na działania na rzecz środowiska i na rzecz klimatu, w związku z czym odgrywa kluczową rolę we wspieraniu wdrażania ustawodawstwa i polityk Unii w tych obszarach.

(13)

Dzięki synergiom z programem „Horyzont Europa”, podczas procesu strategicznego planowania badań i innowacji w ramach tego programu łatwiejsze powinno być zidentyfikowanie i ustalenie potrzeb w zakresie badań i innowacji w odniesieniu do podejmowania wyzwań w zakresie środowiska, klimatu i energii w Unii. Program LIFE powinien nadal pełnić rolę katalizatora we wdrażaniu ustawodawstwa i polityk Unii w zakresie środowiska, klimatu i odpowiednich kwestii energetycznych, w tym poprzez uwzględnianie i stosowanie wyników badań i innowacji realizowanych w ramach programu „Horyzont Europa” oraz pomoc we wprowadzaniu ich na większą skalę, jeżeli mogą one pomóc rozwiązać problemy związane ze środowiskiem, klimatem lub transformacją energetyczną. Europejska Rada ds. Innowacji w ramach programu „Horyzont Europa” może zapewnić wsparcie w zintensyfikowaniu rozwoju i komercjalizacji nowych przełomowych rozwiązań, które mogą pojawić się w wyniku realizacji projektów LIFE. Podobnie uwzględnić należy synergie z funduszem innowacyjnym w ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji, ustanowionym na mocy dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (15).

(14)

Działanie, które otrzymało wkład z programu LIFE, powinno móc również otrzymywać wkład z innych programów unijnych, pod warunkiem że takie wkłady nie pokrywają tych samych kosztów. Działania, które otrzymują finansowanie skumulowane z różnych programów unijnych powinny być poddawane tylko jednemu audytowi i w taki sposób, aby obejmował on wszystkie przedmiotowe programy unijne oraz mające do nich zastosowanie przepisy.

(15)

W komunikacie Komisji z dnia 3 lutego 2017 r. pt. „Przegląd wdrażania polityki ochrony środowiska UE – Wspólne wyzwania i jak łączyć wysiłki by uzyskiwać lepsze wyniki” stwierdzono, że należy poczynić znaczny postęp, aby przyspieszyć wdrażanie unijnego dorobku prawnego w obszarze środowiska i w większym stopniu włączać cele środowiskowe i klimatyczne do innych polityk i integrować je z tymi politykami. Program LIFE powinien zatem pełnić rolę katalizatora w podejmowaniu systemowych wyzwań horyzontalnych, a także usuwaniu podstawowych przyczyn niedociągnięć we wdrażaniu, które zidentyfikowano w przeglądzie wdrażania polityki ochrony środowiska, oraz w osiąganiu wymaganych postępów poprzez opracowywanie, testowanie i powielanie nowych podejść; wspieranie tworzenia, monitorowania i przeglądu polityki; usprawnianie zarządzania w dziedzinach środowiska, zmiany klimatu oraz pokrewnych dziedzinach związanych z transformacją energetyczną, w tym przez zwiększanie zaangażowania zainteresowanych stron na wszystkich poziomach, budowanie potencjału, działania komunikacyjne i kampanie informacyjne; uruchamianie inwestycji pochodzących z unijnych programów inwestycyjnych lub innych źródeł finansowania oraz poprzez wspieranie działań mających na celu pokonywanie różnych przeszkód w skutecznej realizacji kluczowych planów wymaganych w ustawodawstwie dotyczącym ochrony środowiska.

(16)

Zatrzymanie i odwrócenie procesu utraty różnorodności biologicznej oraz degradacji ekosystemów, także w ekosystemach morskich, wymaga wsparcia na rzecz opracowywania, wdrażania, egzekwowania i oceny odpowiedniego ustawodawstwa i polityki Unii, w tym komunikatu Komisji z dnia 20 maja 2020 r. dotyczącego unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 – Przywracanie przyrody do naszego życia, dyrektywy Rady 92/43/EWG (16), dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE (17) oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 (18), w szczególności poprzez stworzenie bazy wiedzy na potrzeby tworzenia i wdrażania polityki oraz poprzez opracowywanie, testowanie, demonstrowanie i stosowanie najlepszych praktyk i rozwiązań, takich jak skuteczne zarządzanie, na małą skalę lub w formie dostosowanej do konkretnych uwarunkowań lokalnych, regionalnych lub krajowych, w tym zintegrowanych podejść do realizacji priorytetowych ram działań przyjętych zgodnie z dyrektywą 92/43/EWG. Niniejsze rozporządzenie powinno przyczynić się do włączenia działań na rzecz różnorodności biologicznej do głównego nurtu polityki Unii oraz do osiągnięcia ogólnego celu zakładającego przeznaczenie 7,5 % rocznych wydatków w ramach wieloletnich ram finansowych na cele związane z różnorodnością biologiczną w 2024 r. oraz 10 % rocznych wydatków w ramach wieloletnich ram finansowych na cele związane z różnorodnością biologiczną w 2026 r. i 2027 r., przy uwzględnieniu istniejącego nakładania się na siebie celów w zakresie klimatu i różnorodności biologicznej.

Aby wypełnić swoje obowiązki sprawozdawcze wynikające z Konwencji o różnorodności biologicznej, Unia i państwa członkowskie powinny śledzić swoje wydatki związane z różnorodnością biologiczną. Należy również spełnić wymogi dotyczące śledzenia wydatków określone w innych odnośnych przepisach Unii. Unijne wydatki związane z różnorodnością biologiczną powinny być mierzone zgodnie ze skuteczną, przejrzystą i kompleksową metodyką określoną przez Komisję, we współpracy z Parlamentem Europejskim i Radą, o której to metodyce mowa w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 16 grudnia 2020 r. między Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami oraz w sprawie nowych zasobów własnych, w tym również harmonogramu wprowadzania nowych zasobów własnych (19).

(17)

Z niedawnych ocen i przeglądów, w tym przeglądu śródokresowego unijnej strategii ochrony różnorodności biologicznej na okres do 2020 r. i oceny adekwatności ustawodawstwa dotyczącego przyrody, wynika, że jedną z głównych przyczyn, dla których nie wdrożono w wystarczającym stopniu ustawodawstwa Unii w dziedzinie przyrody oraz strategii ochrony różnorodności biologicznej, jest brak odpowiedniego finansowania.

Główne unijne instrumenty finansowania, w tym Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1301/2013 (20) (zwany dalej „Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego”) i Fundusz Spójności, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1300/2013 (21) (zwany dalej „Funduszem Spójności”), Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 (22) (zwany dalej „Europejskim Funduszem Rolnym na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich”) oraz Europejski Fundusz Morski, Rybacki i Akwakultury, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury oraz uchylającym rozporządzenie (UE) nr 508/ 2014 (zwany dalej „Europejskim Funduszem Morskim, Rybackim i Akwakultury”), mogłyby znacząco przyczynić się do zaspokojenia tych potrzeb, pełniąc rolę uzupełniającą. Program LIFE mógłby dodatkowo poprawić skuteczność włączania celów środowiskowych i klimatycznych do innych polityk dzięki strategicznym projektom przyrodniczym poświęconym pełnieniu roli katalizatora we wdrażaniu ustawodawstwa i polityk Unii w dziedzinie przyrody i różnorodności biologicznej, w tym działaniom określonym w priorytetowych ramach działań przyjętych zgodnie z dyrektywą 92/43/EWG. Strategiczne projekty przyrodnicze powinny wspierać programy działań podejmowane w państwach członkowskich mające na celu włączanie odnośnych celów w zakresie przyrody i różnorodności biologicznej do innych polityk i programów finansowania, zapewniając tym samym uruchomienie odpowiednich funduszy na realizację tych polityk.

W ramach strategicznego planu dotyczącego wspólnej polityki rolnej państwa członkowskie powinny mieć możliwość podjęcia decyzji o wykorzystaniu pewnej części przydziału środków z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w celu pozyskania wsparcia dla działań uzupełniających strategiczne projekty przyrodnicze określone w niniejszym rozporządzeniu.

(18)

Propagowanie gospodarki o obiegu zamkniętym i zasobooszczędności wymaga zmiany w sposobie projektowania, produkcji, konsumpcji, naprawy, ponownego używania, recyklingu i unieszkodliwiania materiałów i produktów, w tym tworzyw sztucznych, oraz położenia nacisku na cały cykl życia produktów. Program LIFE powinien przyczynić się do przejścia na model gospodarki o obiegu zamkniętym dzięki wsparciu finansowemu skierowanemu do różnych podmiotów takich jak przedsiębiorstwa, organy publiczne i konsumenci, w szczególności poprzez stosowanie, rozwijanie i powielanie najlepszych technologii, praktyk i rozwiązań dostosowanych do konkretnych uwarunkowań lokalnych, regionalnych lub krajowych, w tym poprzez zintegrowane podejścia do stosowania hierarchii postępowania z odpadami oraz wdrażanie planów gospodarowania odpadami i zapobiegania powstawaniu odpadów. Poprzez wsparcie realizacji komunikatu Komisji z dnia 16 stycznia 2018 r. w sprawie europejskiej strategii na rzecz tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym możliwe byłoby podjęcie działań w celu rozwiązania w szczególności problemu odpadów morskich.

(19)

Wysoki poziom ochrony środowiska ma zasadnicze znaczenie dla zdrowia i dobrostanu obywateli Unii. Program LIFE powinien wspierać cele Unii dotyczące produkcji i stosowania chemikaliów w sposób prowadzący do minimalizacji poważnych negatywnych skutków dla zdrowia ludzi i dla środowiska z myślą o osiągnięciu celu nietoksycznego środowiska w Unii. Program LIFE powinien wspierać również działania ułatwiające wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/49/WE (23) w celu osiągnięcia takich poziomów hałasu, które nie powodują poważnych negatywnych skutków ani zagrożeń dla zdrowia ludzi.

(20)

Długoterminowym celem Unii w odniesieniu do polityki dotyczącej powietrza jest osiągnięcie takich poziomów jakości powietrza, które nie powodują poważnych negatywnych skutków ani zagrożeń dla zdrowia ludzi i dla środowiska, a przy tym zwiększają synergię między poprawą jakości powietrza a redukcją emisji gazów cieplarnianych. Świadomość społeczna na temat zanieczyszczenia powietrza jest wysoka, a obywatele oczekują od władz podjęcia działań, zwłaszcza na obszarach, na których ludność i ekosystemy są narażone na wysoki poziom zanieczyszczeń powietrza. W dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2284 (24) podkreślono rolę, jaką finansowanie unijne może odegrać w osiągnięciu celów związanych z czystym powietrzem. W związku z tym w ramach programu LIFE należy wspierać projekty, w tym strategiczne projekty zintegrowane, które mają potencjał pozyskania środków publicznych i prywatnych, aby stały się przykładami najlepszych praktyk i pełniły rolę katalizatora we wdrażaniu planów i ustawodawstwa dotyczących jakości powietrza, na poziomie lokalnym, regionalnym, międzyregionalnym, krajowym i ponadnarodowym.

(21)

W dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE (25) ustanowiono ramy ochrony unijnych wód powierzchniowych, wód przybrzeżnych, wód przejściowych i wód podziemnych. Cele tej dyrektywy byłyby wspierane poprzez skuteczniejszą realizację oraz lepsze włączanie celów polityki wodnej do innych obszarów polityki. W związku z tym program LIFE powinien wspierać projekty, które przyczyniają się do skutecznego wdrożenia dyrektywy 2000/60/WE oraz innych odpowiednich przepisów unijnych dotyczących wody, sprzyjających osiąganiu dobrego stanu wód w Unii poprzez stosowanie, opracowywanie i powielanie najlepszych praktyk, jak również poprzez uruchamianie działań uzupełniających w ramach innych unijnych programów lub źródeł finansowania.

(22)

Ochrona i odbudowa środowiska morskiego jest jednym z ogólnych celów unijnej polityki ochrony środowiska. W ramach programu LIFE należy wspierać następujące działania: zarządzanie różnorodnością biologiczną i ekosystemami morskimi, ich ochronę, odbudowę i monitorowanie, w szczególności na obszarach morskich Natura 2000, oraz ochronę gatunków zgodnie z priorytetowymi ramami działań przyjętymi zgodnie z dyrektywą 92/43/EWG; dążenie do osiągnięcia dobrego stanu środowiska zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE (26); działania na rzecz czystych i zdrowych mórz; realizację komunikatu Komisji z dnia 16 stycznia 2018 r. w sprawie europejskiej strategii na rzecz tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym, w szczególności w celu rozwiązania problemu zagubionych narzędzi połowowych i odpadów morskich; oraz propagowanie zaangażowania Unii w międzynarodowe zarządzanie oceanami, które jest niezbędne do osiągnięcia celów Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 Organizacji Narodów Zjednoczonych i do tego, by zagwarantować przyszłym pokoleniom zdrowe oceany. Strategiczne projekty zintegrowane i strategiczne projekty przyrodnicze w ramach programu LIFE powinny obejmować odpowiednie działania mające na celu ochronę środowiska morskiego.

(23)

Usprawnienie zarządzania w dziedzinach dotyczących środowiska, zmiany klimatu oraz pokrewnych dziedzinach związanych z transformacją energetyczną wymaga udziału społeczeństwa obywatelskiego poprzez podnoszenie świadomości społecznej, w tym za pomocą strategii komunikacyjnej, która uwzględnia nowe media i sieci społecznościowe, zaangażowania konsumentów oraz zwiększenia zaangażowania zainteresowanych stron, w tym organizacji pozarządowych, w konsultacjach i realizacji odnośnych polityk na wszystkich poziomach. W ramach programu LIFE należy zatem wspierać szerokie spektrum organizacji pozarządowych oraz sieci podmiotów nienastawionych na zysk, które realizują cel leżący w ogólnym interesie Unii i są aktywne przede wszystkim w obszarze działań na rzecz środowiska lub klimatu, poprzez przyznawanie – w sposób konkurencyjny i przejrzysty – dotacji na działalność, aby pomóc takim organizacjom pozarządowym, sieciom i podmiotom we wnoszeniu rzeczywistego wkładu w politykę Unii oraz budować i wzmacniać ich potencjał, tak by stawały się efektywniejszymi partnerami.

(24)

Usprawnienie zarządzania na wszystkich poziomach powinno być przekrojowym celem wszystkich podprogramów programu LIFE, a jednocześnie w ramach programu LIFE należy wspierać rozwój, wdrażanie, egzekwowanie oraz przestrzeganie dorobku prawnego w obszarze środowiska i klimatu, w szczególności ustawodawstwa horyzontalnego dotyczącego zarządzania środowiskiem, w tym ustawodawstwa wdrażającego konwencję z Aarhus.

(25)

W ramach programu LIFE należy przygotować podmioty działające na rynku do przejścia na zrównoważoną, energooszczędną, opartą na energii ze źródeł odnawialnych, neutralną dla klimatu i odporną na zmianę klimatu gospodarkę o obiegu zamkniętym, a także wspierać te podmioty w tym zakresie, poprzez testowanie nowych możliwości rynkowych, podnoszenie umiejętności zawodowych, ułatwianie konsumentom dostępu do zrównoważonych produktów i usług, zaangażowanie i wzmocnienie pozycji osób wpływających na decyzje konsumentów oraz testowanie nowych metod dostosowywania istniejących procesów i otoczenia biznesowego. Aby wspierać szerszą absorpcję rynkową zrównoważonych rozwiązań, należy zwiększać ich akceptację wśród ogółu społeczeństwa i sprzyjać zaangażowaniu konsumentów.

(26)

Program LIFE ma wspierać prezentowanie technik, podejść i najlepszych praktyk, które mogą być powielane i stosowane na większą skalę. Innowacyjne rozwiązania przyczyniłyby się do poprawy efektywności środowiskowej i zrównoważoności, w szczególności do rozwoju zrównoważonych praktyk rolniczych na obszarach podejmujących działania w dziedzinie klimatu, wody, gleby, różnorodności biologicznej i odpadów. Należy w związku z tym uwypuklić synergię z innymi programami i politykami, takimi jak europejskie partnerstwo innowacyjne na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa oraz unijny system ekozarządzania i audytu.

(27)

Na poziomie Unii duże inwestycje w działania na rzecz środowiska i klimatu są finansowane przede wszystkim przez główne unijne programy finansowania. W związku z tym należy zintensyfikować starania na rzecz włączania celów środowiskowych i klimatycznych do innych politykach w celu zapewnienia, by działania podejmowane w ramach innych programów finansowania unijnego uwzględniały zasadę zrównoważonego rozwoju oraz nie przyczyniały się do utraty różnorodności biologicznej, zmian klimatu i były na te zmiany odporne oraz w celu zapewnienia, by do wszystkich instrumentów Unii włączano gwarancje na rzecz zrównoważonego rozwoju. Pełniąc rolę katalizatora, strategiczne projekty zintegrowane oraz strategiczne projekty przyrodnicze, które zostaną opracowane w ramach programu LIFE, powinny zwiększać możliwości pozyskiwania środków w ramach tych programów finansowania oraz innych źródeł finansowania, takich jak fundusze krajowe, oraz tworzyć synergie.

(28)

Powodzenie strategicznych projektów przyrodniczych oraz strategicznych projektów zintegrowanych zależy od ścisłej współpracy między władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi oraz podmiotami niepaństwowymi, których dotyczą cele programu LIFE. Należy zatem stosować zasady przejrzystości i upubliczniania w odniesieniu do decyzji dotyczących opracowywania, realizacji, oceny i monitorowania projektów, w szczególności w przypadku uwzględniania celów środowiskowych i klimatycznych w innych politykach lub gdy w grę wchodzi wiele źródeł finansowania.

(29)

Program LIFE, który jest odzwierciedleniem znaczenia, jakie ma przeciwdziałanie zmianie klimatu w sposób skoordynowany i ambitny zgodnie z zobowiązaniami Unii do realizacji porozumienia klimatycznego z Paryża i celów zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych, przyczyni się do włączenie działań na rzecz klimatu do innych polityk i do osiągnięcia ogólnego celu, jakim jest przeznaczenie co najmniej 30 % wydatków z budżetu UE na cele w zakresie klimatu. Oczekuje się, że w ramach działań objętych programem LIFE 61 % ogólnej puli środków finansowych programu LIFE będzie przeznaczone na osiąganie celów w zakresie klimatu. W trakcie przygotowania i realizacji programu LIFE zidentyfikowane zostaną odpowiednie działania, które zostaną poddane ponownej ocenie w ramach stosownych procedur oceny i przeglądu. Zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem działania w ramach programu LIFE powinny być zgodne z zasadą „nie szkodzić”.

(30)

Przy wdrażaniu programu LIFE należy odpowiednio uwzględnić strategię dla regionów najbardziej oddalonych, zawartą w komunikacie Komisji z dnia 24 października 2017 r. w sprawie silniejszego i odnowionego partnerstwa strategicznego z regionami najbardziej oddalonymi UE w świetle art. 349 TFUE, a także szczególnych potrzeb i trudności tych regionów. Należy również uwzględnić inne polityki Unii poza politykami w zakresie środowiska, klimatu i odpowiednich kwestii energetycznych.

(31)

W celu wsparcia procesu realizacji programu LIFE Komisja powinna: współpracować z siecią krajowych punktów kontaktowych programu LIFE aby stymulować współpracę mającą na celu usprawnienie świadczonych przez te punkty usług i zwiększenie ich skuteczności w całej Unii w celu podniesienia ogólnej jakości przedkładanych wniosków; powinna organizować seminaria i warsztaty; publikować wykazy projektów finansowanych w ramach programu LIFE lub podejmować inne działania, takie jak kampanie w mediach, aby skuteczniej rozpowszechniać rezultaty projektów oraz ułatwiać wymianę doświadczeń, wiedzy i najlepszych praktyk oraz powielanie rezultatów projektów w całej Unii, wspierając tym samym współpracę i komunikację. Takie działania powinny być w szczególności ukierunkowane na państwa członkowskie o niskiej absorpcji funduszy oraz powinny ułatwiać komunikację i współpracę między beneficjentami projektów, wnioskodawcami i zainteresowanymi stronami uczestniczącymi w zakończonych lub trwających projektach w tej samej dziedzinie. Istotne jest, aby takie działania w zakresie komunikacji i współpracy były adresowane do władz na poziomie regionalnym i lokalnym oraz zainteresowanych stron.

(32)

Kryterium stosowanym przy ocenie projektów i przyznawaniu finansowania w ramach programu LIFE powinna być jakość. Aby ułatwić realizację celów programu LIFE w całej Unii i działać na rzecz wysokiej jakości wniosków projektowych, należy udostępnić finansowanie projektów dotyczących pomocy technicznej mających na celu skuteczne uczestnictwo w programie LIFE. Komisja powinna dbać o faktyczny, geograficzny rozkład wsparcia w całej Unii na podstawie kryteriów jakościowych, w tym poprzez wspieranie państw członkowskich w podnoszeniu jakości projektów przez budowanie potencjału. W oparciu o wskaźniki uczestnictwa i powodzenia wnioskodawców z odnośnych państw członkowskich w wieloletnim programie prac należy sprecyzować niski poziom skutecznego uczestnictwa, działania kwalifikowalne oraz kryteria przyznawania finansowania w ramach programu LIFE, z uwzględnieniem, między innymi, liczby ludności i gęstości zaludnienia, całkowitej powierzchni obszarów Natura 2000 w każdym z państw członkowskich wyrażonej jako odsetek całkowitej powierzchni obszarów Natura 2000, oraz odsetka powierzchni terytorium państwa członkowskiego, jaki zajmują obszary Natura 2000. Kwalifikowalne działania powinny mieć na celu poprawę jakości wniosków projektowych.

(33)

Zgodnie z komunikatem Komisji z dnia 18 stycznia 2018 r. w sprawie działań UE na rzecz poprawy przestrzegania prawa ochrony środowiska i zarządzania środowiskiem Europejska Sieć Wdrażania i Egzekwowania Prawa Ochrony Środowiska (IMPEL), Europejska Sieć Prokuratorów ds. Przestępczości przeciwko Środowisku (ENPE) oraz Europejskie Forum Sędziów na rzecz Środowiska (EUFJE) zostały utworzone w celu ułatwienia współpracy między państwami członkowskimi i odgrywania szczególnej roli w egzekwowaniu unijnego ustawodawstwa w dziedzinie ochrony środowiska. Wnoszą one istotny wkład w zwiększenie spójności wdrażania i egzekwowania unijnego ustawodawstwa w dziedzinie ochrony środowiska w całej Unii, w unikanie zakłóceń konkurencji oraz w poprawę jakości kontroli środowiskowych i mechanizmów egzekwowania prawa dzięki tworzeniu sieci zarówno na poziomie Unii, jak i na poziomie państw członkowskich, a także zapewniają wymianę informacji i doświadczeń na różnych poziomach administracyjnych poprzez szkolenia i pogłębione dyskusje na temat kwestii środowiskowych i aspektów związanych z egzekwowaniem prawa, w tym procedur monitorowania i wydawania pozwoleń. Z uwagi na wkład IMPEL, ENPE i EUFJE w realizację celów programu LIFE należy zezwolić im na otrzymywanie dotacji bez zaproszenia do składania wniosków, aby nadal wspierać działania tych organów. Ponadto w innych przypadkach zaproszenie do składania wniosków może nie być wymagane na mocy ogólnych wymogów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 (27) (zwanego dalej „rozporządzeniem finansowym”), np. w przypadku organów wyznaczonych przez państwa członkowskie i działających na ich odpowiedzialność, jeżeli te państwa członkowskie są określone jako beneficjenci dotacji aktem ustawodawczym Unii.

(34)

Należy określić pulę środków finansowych na program LIFE, która stanowić ma główną kwotę odniesienia – w rozumieniu pkt 18 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 16 grudnia 2020 r. między Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami oraz w sprawie nowych zasobów własnych, w tym również harmonogramu wprowadzania nowych zasobów własnych – dla Parlamentu Europejskiego i Rady podczas corocznej procedury budżetowej.

(35)

Maksymalne poziomy współfinansowania dotacji finansowanych w oparciu o program LIFE powinny być ustanowione na takich poziomach, jakie są niezbędne do utrzymania skutecznego poziomu wsparcia udzielanego w ramach programu LIFE. Aby uwzględnić niezbędną zdolność adaptacyjną, która jest konieczna z uwagi na istniejący zakres działań i podmiotów, szczegółowe poziomy współfinansowania powinny ułatwić uzyskanie pewności, a jednocześnie zapewniać pewną elastyczność proporcjonalnie do konkretnych potrzeb lub wymogów. Szczegółowe poziomy współfinansowania powinny zawsze odpowiadać ustalonym odpowiednim maksymalnym poziomom współfinansowania.

(36)

Do niniejszego rozporządzenia stosuje się rozporządzenie finansowe, przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 TFUE. Rozporządzenie finansowe określa zasady wykonania budżetu Unii, w tym zasady dotyczące dotacji, nagród, zamówień, zarządzania pośredniego, instrumentów finansowych, gwarancji budżetowych, pomocy finansowej oraz zwrotu kosztów poniesionych przez ekspertów zewnętrznych oraz przewiduje kontrolę odpowiedzialności podmiotów upoważnionych do działań finansowych. Zasady przyjęte na podstawie art. 322 TFUE obejmują także ogólny system warunkowości służący ochronie budżetu Unii.

(37)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 (28) i rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 (29), (Euratom, WE) nr 2185/96 (30) i (UE) 2017/1939 (31) interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nieprawidłowościom – w tym nadużyciom finansowym – ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań, odzyskiwania środków utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych oraz, w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja lub wszelka inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii.

Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska (EPPO) jest uprawniona do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 (32). Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF, Europejskiemu Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939, EPPO, niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa.

(38)

Rodzaje finansowania i metody realizacji budżetu programu LIFE powinny być wybierane w zależności od możliwości osiągnięcia szczegółowych celów działań i uzyskania wyników, biorąc pod uwagę w szczególności koszty kontroli, obciążenia administracyjne oraz przewidywane ryzyko nieprzestrzegania przepisów. W przypadku dotacji należy rozważyć zastosowanie kwot ryczałtowych, stawek ryczałtowych i stawek jednostkowych. Komisja powinna zapewniać zrozumiałość zasad realizacji i wspierać rzeczywiste uproszczenie procedur obowiązujących wykonawców projektów.

(39)

W stosownych przypadkach strategiczne cele programu LIFE powinny być realizowane za pomocą instrumentów finansowych i gwarancji budżetowych na podstawie rozporządzenia (UE) 2021/523, w tym także poprzez wykorzystanie kwoty przyznanej z programu LIFE, określonej w wieloletnich programach prac tego programu.

(40)

Zgodnie z art. 94 decyzji Rady 2013/755/UE (33) podmioty z siedzibą w krajach i terytoriach zamorskich kwalifikują się do finansowania z zastrzeżeniem zasad i celów programu LIFE oraz ewentualnych uzgodnień mających zastosowanie do państwa członkowskiego, z którym dany kraj lub terytorium zamorskie są powiązane. Udział takich podmiotów w programie LIFE powinien być ukierunkowany przede wszystkim na projekty, które wchodzą w zakres podprogramu „Przyroda i różnorodność biologiczna”.

(41)

Dobrowolny program Różnorodności Biologicznej i Usług Ekosystemowych Na Europejskich Terytoriach Zamorskich (BEST) przyczynia się do zachowania różnorodności biologicznej, w tym różnorodności biologicznej mórz, i zrównoważonego korzystania z usług ekosystemowych, w tym ekosystemowych podejść do łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do niej w najbardziej oddalonych regionach Unii oraz krajach i terytoriach zamorskich. Dzięki działaniu przygotowawczemu BEST przyjętemu w 2011 r. oraz zrealizowanemu następnie programowi BEST 2.0 i projektowi BEST RUP, BEST pomógł w podnoszeniu świadomości ekologicznego znaczenia regionów najbardziej oddalonych oraz krajów i terytoriów zamorskich i ich kluczowej roli, jeśli chodzi o zachowanie światowej różnorodności biologicznej. Komisja szacuje, że zapotrzebowanie na wsparcie finansowe na projekty w terenie realizowane na tych obszarach wynosi 8 mln EUR rocznie. W deklaracjach ministerialnych w 2017 i 2018 r. kraje i terytoria zamorskie wyraziły uznanie dla tego systemu drobnych dotacji na rzecz różnorodności biologicznej. Z programu LIFE należy zatem finansować drobne dotacje na rzecz różnorodności biologicznej, w tym na rzecz budowania potencjału i działań, które mają efekt katalizatora zarówno w regionach najbardziej oddalonych oraz w krajach i terytoriach zamorskich.

(42)

Udział w programie LIFE powinien być otwarty dla państw trzecich zgodnie z umowami między Unią a tymi państwami, ustanawiającymi szczegółowe warunki ich uczestnictwa.

(43)

Państwa trzecie będące członkami Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) mogą uczestniczyć w programach unijnych w ramach współpracy ustanowionej na mocy Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (34), które przewiduje realizację programów na podstawie decyzji wydanej na mocy tego porozumienia. Państwa trzecie mogą także uczestniczyć w tych programach na podstawie innych instrumentów prawnych. W niniejszym rozporządzeniu należy wprowadzić przepis szczególny zobowiązujący państwa trzecie do przyznania właściwemu urzędnikowi zatwierdzającemu, OLAF oraz Trybunałowi Obrachunkowemu praw i dostępu niezbędnych do wykonywania w pełni ich odpowiednich kompetencji.

(44)

Zgodnie z pkt 22 i 23 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (35) program LIFE powinien być oceniany na podstawie informacji zgromadzonych zgodnie ze szczególnymi wymogami dotyczącymi monitorowania, przy czym należy unikać obciążeń administracyjnych, w szczególności dla państw członkowskich, a także nadmiernej regulacji. Wymogi te powinny, w stosownych przypadkach, obejmować mierzalne wskaźniki stanowiące podstawę oceny skutków w praktyce programu LIFE. Na całkowite oddziaływanie programu LIFE składają się pośrednie, długoterminowe i trudne do zmierzenia wkłady w osiąganie pełnego zakresu unijnych celów w zakresie środowiska i klimatu. W celu monitorowania programu LIFE bezpośrednie wskaźniki produktu i wymogi dotyczące monitorowania określone w niniejszym rozporządzeniu należy uzupełnić zagregowanymi wskaźnikami na poziomie projektu, które zostaną opisane w wieloletnich programach prac lub zaproszeniach do składania wniosków, między innymi w odniesieniu do sieci Natura 2000 oraz do emisji niektórych rodzajów zanieczyszczenia powietrza.

(45)

W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszego rozporządzenia w odniesieniu do przyjmowania wieloletnich programów prac, należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (36).

(46)

W celu zapewnienia, by wsparcie udzielane w ramach programu LIFE i realizacja tego programu były spójne z politykami i priorytetami Unii, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w celu zmiany niniejszego rozporządzenia poprzez dokonanie przeglądu lub uzupełnienie wskaźników lub w celu uzupełnienia niniejszego rozporządzenia poprzez określenie szczegółowych wskaźników dla każdego podprogramu oraz typu projektu, oraz ustanowienie ram monitorowania i oceny. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa. W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(47)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia, a mianowicie przyczynienie się do wysokiego poziomu ochrony środowiska i ambitnych działań na rzecz klimatu, do zrównoważonego rozwoju, a także do osiągania celów i wartości docelowych określonych w ustawodawstwie, strategiach, planach i zobowiązaniach międzynarodowych Unii dotyczących środowiska, różnorodności biologicznej, klimatu, gospodarki o obiegu zamkniętym i odpowiednich aspektów energii odnawialnej i efektywności energetycznej poprzez dobre zarządzanie i zastosowanie podejścia z udziałem wielu zainteresowanych stron, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na zakres i skutki niniejszego rozporządzenia, możliwe jest lepsze ich osiągniecie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(48)

Należy zatem uchylić rozporządzenie (UE) nr 1293/2013.

(49)

Należy zapewnić płynne i nieprzerwane przejście między poprzednim programem działań na rzecz środowiska i klimatu (LIFE) a obecnym programem LIFE oraz dostosować rozpoczęcie programu LIFE do początku obowiązywania wieloletnich ram finansowych określonych w rozporządzeniu (UE, Euratom) 2020/2093. Niniejsze rozporządzenie powinno zatem wejść życie w trybie pilnym oraz powinno się je stosować z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2021 r.,

(1)

Niniejsze rozporządzenie ma na celu zapewnienie sprawnego funkcjonowania jednolitego rynku cyfrowego w otwartym i demokratycznym społeczeństwie poprzez przeciwdziałanie wykorzystywaniu usług hostingowych do celów terrorystycznych oraz przyczynianie się do poprawy bezpieczeństwa publicznego w całej Unii. Należy poprawić funkcjonowanie jednolitego rynku cyfrowego poprzez zwiększenie pewności prawa dla dostawców usług hostingowych i zwiększenie zaufania użytkowników do środowiska internetowego, a także wzmocnienie gwarancji dotyczących wolności wypowiedzi, w tym wolności otrzymywania i przekazywania informacji i idei w otwartym i demokratycznym społeczeństwie oraz wolności i pluralizmu mediów.

(2)

Środki regulacyjne mające przeciwdziałać rozpowszechnianiu w internecie treści o charakterze terrorystycznym powinny zostać uzupełnione strategiami państw członkowskich dotyczącymi walki z terroryzmem, obejmującymi między innymi wzmacnianie umiejętności korzystania z mediów i umiejętności krytycznego myślenia, przedstawianie alternatywnych narracji lub kontrnarracji i inne inicjatywy służące zmniejszeniu wpływu umieszczanych w internecie treści o charakterze terrorystycznym i podatności na te treści, a także inwestycje w pracę społeczną, inicjatywy na rzecz deradykalizacji i kontakty z zainteresowanymi społecznościami, w celu wypracowania trwałego zapobiegania radykalizacji w społeczeństwie.

(3)

Przeciwdziałanie treściom o charakterze terrorystycznym w internecie to element szerszego problemu dotyczącego treści nielegalnych w internecie i wymaga połączenia środków o charakterze prawodawczym, nieprawodawczym i środków dobrowolnych, opartych na współpracy między organami a dostawcami usług hostingowych, w sposób, który w pełni szanuje prawa podstawowe.

(4)

Dostawcy usług hostingowych działający w internecie odgrywają zasadniczą rolę w gospodarce cyfrowej, łącząc przedsiębiorstwa i obywateli, a także ułatwiając publiczną debatę oraz dystrybucję i otrzymywanie informacji, opinii i idei, co znacząco przyczynia się do innowacji, wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy w Unii. Usługi dostawców usług hostingowych są jednak w niektórych przypadkach wykorzystywane przez osoby trzecie w celu prowadzenia nielegalnej działalności w internecie. Szczególnie niepokojące jest wykorzystywanie tych usług przez grupy terrorystyczne i ich zwolenników do rozpowszechniania w internecie treści o charakterze terrorystycznym w celu szerzenia ich przesłania, w celu radykalizacji i rekrutacji zwolenników oraz w celu ułatwiania działalności terrorystycznej i kierowania nią.

(5)

Chociaż obecność treści o charakterze terrorystycznym w internecie jest tylko jednym z czynników radykalizacji osób, okazała się ona katalizatorem tej radykalizacji, która może prowadzić do aktów terrorystycznych, a zatem ma poważne negatywne konsekwencje dla użytkowników, obywateli i ogółu społeczeństwa, a także dla dostawców usług hostingowych w internecie, u których zamieszczane są tego rodzaju treści, ponieważ podważa zaufanie ich użytkowników i szkodzi ich modelom biznesowym. Dostawcy usług hostingowych, ze względu na ich kluczową rolę oraz technologiczne środki i zdolności związane ze świadczonymi przez nich usługami, mają szczególne obowiązki wobec społeczeństwa w zakresie ochrony swoich usług przed wykorzystaniem przez terrorystów i udzielania pomocy w przeciwdziałaniu rozpowszechniania w internecie, za pośrednictwem ich usług, treści o charakterze terrorystycznym, z jednoczesnym uwzględnieniem podstawowego znaczenia wolności wypowiedzi, w tym wolności otrzymywania i przekazywania informacji i idei w otwartym i demokratycznym społeczeństwie.

(6)

Wysiłki na poziomie Unii w celu zwalczania treści o charakterze terrorystycznym w internecie zainicjowano w 2015 r. poprzez ustanowienie ram dobrowolnej współpracy między państwami członkowskimi a dostawcami usług hostingowych. Wysiłki te należy uzupełnić jasnymi ramami prawnymi, aby w dalszym stopniu ograniczyć dostępność w internecie treści o charakterze terrorystycznym i odpowiednio rozwiązać ten szybko ewoluujący problem. Te ramy prawne mają opierać się na dobrowolnych wysiłkach, które zostały wzmocnione zaleceniem Komisji (UE) 2018/334 (3), i stanowią odpowiedź na wezwania Parlamentu Europejskiego do wzmocnienia środków przeciwdziałania nielegalnym i szkodliwym treściom w internecie, zgodnie z ramami horyzontalnymi ustanowionymi w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/31/WE (4), a także na wezwania Rady Europejskiej do usprawnienia wykrywania i usuwania treści w internecie, które podżegają do aktów terrorystycznych.

(7)

Niniejsze rozporządzenie nie powinno mieć wpływu na stosowanie dyrektywy 2000/31/WE. W szczególności środki podjęte przez dostawcę usług hostingowych zgodnie z niniejszym rozporządzeniem, w tym środki szczególne, nie powinny same w sobie prowadzić do utraty przez tego dostawcę usług hostingowych możliwości skorzystania ze zwolnienia od odpowiedzialności przewidzianego w tej dyrektywie. Ponadto niniejsze rozporządzenie nie ma wpływu na uprawnienia organów i sądów krajowych do ustalenia odpowiedzialności dostawców usług hostingowych w przypadku, gdy nie zostały spełnione warunki zwolnienia od odpowiedzialności określone w tej dyrektywie.

(8)

W przypadku konfliktu między niniejszym rozporządzeniem a dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE (5) w zakresie przepisów dotyczących audiowizualnych usług medialnych zdefiniowanych w art. 1 pkt 1 lit. a) tej dyrektywy pierwszeństwo powinna mieć dyrektywa 2010/13/UE. Obowiązki wynikające z niniejszego rozporządzenia, w szczególności obowiązki dotyczące dostawców platformy udostępniania wideo, powinny pozostać bez zmian.

(9)

W niniejszym rozporządzeniu należy ustanowić przepisy mające na celu przeciwdziałanie wykorzystywaniu usług hostingowych do rozpowszechniania w internecie treści o charakterze terrorystycznym, aby zagwarantować sprawne funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Przepisy te powinny zapewniać pełne poszanowanie praw podstawowych chronionych w Unii, a w szczególności praw gwarantowanych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”).

(10)

Niniejsze rozporządzenie ma przyczyniać się do ochrony bezpieczeństwa publicznego, a jednocześnie mają w nim zostać ustanowione odpowiednie i solidne gwarancje zapewniające ochronę praw podstawowych, w tym prawa do poszanowania życia prywatnego, ochrony danych osobowych, wolności wypowiedzi, w tym wolności otrzymywania i przekazywania informacji, wolności prowadzenia działalności gospodarczej oraz prawa do skutecznego środka prawnego. Ponadto zakazana jest wszelka dyskryminacja. Właściwe organy i dostawcy usług hostingowych powinni przyjmować wyłącznie środki, które są konieczne, odpowiednie i proporcjonalne w społeczeństwie demokratycznym, biorąc pod uwagę szczególne znaczenie, jakie przyznano wolności wypowiedzi i informacji oraz wolności i pluralizmowi mediów, które są podstawowymi fundamentami pluralistycznego społeczeństwa demokratycznego oraz wartościami, na których opiera się Unia. Środki, które mają wpływ na wolność wypowiedzi i informacji, powinny być ściśle ukierunkowane na przeciwdziałanie rozpowszechnianiu w internecie treści o charakterze terrorystycznym, przy poszanowaniu prawa do zgodnego z prawem otrzymywania i przekazywania informacji, z uwzględnieniem centralnej roli dostawców usług hostingowych w ułatwianiu debaty publicznej oraz w rozpowszechnianiu i pozyskiwaniu faktów, opinii i idei zgodnie z prawem. Skuteczne środki internetowe służące przeciwdziałaniu treściom o charakterze terrorystycznym w internecie oraz ochrona wolności wypowiedzi i informacji nie stanowią sprzecznych celów, lecz uzupełniają się i wzajemnie się wzmacniają.

(11)

W celu zapewnienia jasności w odniesieniu do działań, które zarówno dostawcy usług hostingowych, jak i właściwe organy mają podejmować, aby przeciwdziałać rozpowszechnianiu w internecie treści o charakterze terrorystycznym, należy ustanowić w niniejszym rozporządzeniu, w celach zapobiegawczych, definicję pojęcia „treści o charakterze terrorystycznym”, która powinna być spójna z definicjami odpowiednich przestępstw zawartymi w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/541 (6). Z uwagi na potrzebę przeciwdziałania najbardziej szkodliwej propagandzie terrorystycznej w internecie definicja ta powinna obejmować materiały, które podżegają lub nakłaniają kogoś do popełniania przestępstw terrorystycznych lub do przyczynienia się do ich popełniania, materiały, które nakłaniają kogoś do uczestniczenia w działaniach grupy terrorystycznej lub które pochwalają działalność terrorystyczną, w tym poprzez rozpowszechnianie materiałów przedstawiających atak terrorystyczny. Definicja ta powinna także obejmować materiały, które udzielają instruktażu w zakresie wytwarzania lub stosowania materiałów wybuchowych, broni palnej lub innych rodzajów broni lub trujących lub niebezpiecznych substancji, jak również substancji chemicznych, biologicznych, radiologicznych i jądrowych (CBRJ), lub instruktażu w zakresie innych szczególnych metod lub technik, w tym w zakresie wyboru celów, w celu popełniania przestępstw terrorystycznych lub przyczynienia się do ich popełniania. Materiały takie obejmują tekst, obrazy, nagrania dźwiękowe i nagrania wideo, a także transmisje na żywo przestępstw terrorystycznych, które stwarzają niebezpieczeństwo popełnienia kolejnych takich przestępstw. Oceniając, czy materiały stanowią treści o charakterze terrorystycznym w rozumieniu niniejszego rozporządzenia, właściwe organy oraz dostawcy usług hostingowych powinni uwzględniać takie czynniki, jak charakter i treść komunikatów, kontekst, w jakim komunikaty te zostały przedstawione, oraz to, w jakim stopniu mogą one spowodować szkodliwe skutki dla bezpieczeństwa i ochrony osób. Ważny czynnik w tej ocenie stanowi fakt, że dany materiał został wyprodukowany przez osobę, grupę lub podmiot umieszczone w unijnym wykazie osób, grup i podmiotów uczestniczących w aktach terrorystycznych i podlegających środkom ograniczającym, że można go przypisać takiej osobie, grupie lub podmiotowi lub że jest on rozpowszechniany w imieniu takiej osoby, grupy lub podmiotu.

(12)

Materiały rozpowszechniane w celach edukacyjnych, dziennikarskich, artystycznych lub badawczych lub w celu zwiększenia świadomości z myślą o przeciwdziałaniu działalności terrorystycznej nie powinny być uznawane za treści o charakterze terrorystycznym. Ustalając, czy dany materiał dostarczony przez dostawcę treści stanowi „treści o charakterze terrorystycznym” zdefiniowane w niniejszym rozporządzeniu, należy uwzględnić w szczególności prawo do wolność wypowiedzi i informacji, w tym wolność i pluralizm mediów, oraz wolność sztuk i nauk. W szczególności w przypadku gdy dostawca treści ponosi odpowiedzialność redakcyjną, decyzje o usunięciu rozpowszechnionego materiału powinny uwzględniać standardy dziennikarskie ustanowione w przepisach dotyczących prasy lub mediów zgodnie z prawem Unii, w tym Kartą. Ponadto wyrażanie w ramach debaty publicznej radykalnych, polemicznych lub kontrowersyjnych poglądów na drażliwe kwestie polityczne nie powinno być uznawane za treści o charakterze terrorystycznym.

(13)

Aby w skuteczny sposób przeciwdziałać rozpowszechnianiu w internecie treści o charakterze terrorystycznym, a jednocześnie zapewniać poszanowanie życia prywatnego osób, niniejsze rozporządzenie powinno mieć zastosowanie do dostawców usług społeczeństwa informacyjnego, którzy przechowują i publicznie rozpowszechniają informacje i materiały dostarczone przez użytkownika usługi na jego wniosek, nawet jeżeli przechowywanie i publiczne rozpowszechnianie takich informacji i materiałów ma charakter czysto techniczny, automatyczny i bierny. Pojęcie „przechowywania” należy rozumieć jako przechowywanie danych w pamięci fizycznego lub wirtualnego serwera. Dostawcy usług „zwykłego przekazu” lub „cachingu” oraz innych usług świadczonych w innych warstwach infrastruktury internetowej, które nie obejmują przechowywania, takie jak rejestry i rejestratorzy, a także dostawcy usług DNS (system nazw domen), usług płatniczych lub usług ochrony przed atakami typu DDoS (rozproszony atak typu „odmowa usługi”) nie powinni zatem być objęci zakresem stosowania niniejszego rozporządzenia.

(14)

Pojęcie „publicznego rozpowszechniania” powinno obejmować udostępnianie informacji potencjalnie nieograniczonej liczbie osób, mianowicie zapewnienie ogółowi użytkowników łatwego dostępu do informacji bez konieczności podejmowania dalszych działań przez dostawcę treści, niezależnie od tego, czy osoby te rzeczywiście korzystają z dostępu do tych informacji. W związku z tym w przypadku gdy dostęp do informacji wymaga rejestracji lub dopuszczenia do udziału w grupie użytkowników, informacje te należy uznawać za publicznie rozpowszechniane jedynie wtedy, gdy użytkownicy poszukujący dostępu do informacji są automatycznie rejestrowani lub dopuszczani do udziału w grupie użytkowników bez konieczności podejmowania decyzji lub dokonywania wyboru przez człowieka co do tego, komu przyznać taki dostęp. Usługi łączności interpersonalnej zdefiniowane w art. 2 pkt 5 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1972 (7), takie jak usługi poczty elektronicznej lub przesyłania wiadomości prywatnych, nie powinny być objęte zakresem stosowania niniejszego rozporządzenia. Należy uznać, że informacje są przechowywane i publicznie rozpowszechniane w rozumieniu niniejszego rozporządzenia tylko wtedy, gdy takie działania są wykonywane na bezpośredni wniosek dostawcy treści. W związku z tym dostawcy usług takich jak infrastruktura w chmurze – które są świadczone na wniosek stron innych niż dostawcy treści i przynoszą korzyści dostawcom treści jedynie pośrednio – nie powinni być objęci zakresem stosowania niniejszego rozporządzenia. Zakresem stosowania niniejszego rozporządzenia powinni być objęci na przykład dostawcy usług w zakresie mediów społecznościowych, usług wymiany materiałów wideo, obrazów i plików audio, a także usług wymiany plików i innych usług w chmurze, pod warunkiem że usługi te są wykorzystywane do publicznego udostępniania przechowywanych informacji na bezpośredni wniosek dostawcy treści. Jeżeli dostawca usług hostingowych świadczy kilka rodzajów usług, niniejsze rozporządzenie powinno być stosowane wyłącznie do tych usług, które wchodzą w zakres jego stosowania.

(15)

Treści o charakterze terrorystycznym są często publicznie rozpowszechniane za pośrednictwem usług świadczonych przez dostawców usług hostingowych mających jednostkę organizacyjną w państwach trzecich. Aby chronić użytkowników w Unii i zapewnić, by wszyscy dostawcy usług hostingowych działający na jednolitym rynku cyfrowym podlegali tym samym wymogom, niniejsze rozporządzenie powinno mieć zastosowanie do wszystkich dostawców odpowiednich usług oferowanych w Unii, niezależnie od państwa, w którym mają oni główną jednostkę organizacyjną. Należy uznać, że dany dostawca usług hostingowych oferuje usługi w Unii, jeżeli umożliwia on osobom fizycznym lub prawnym w co najmniej jednym państwie członkowskim korzystanie z jego usług i którego łączy z tym państwem członkowskim istotny związek.

(16)

Uznaje się, że istotny związek z Unią istnieje, jeżeli dostawca usług hostingowych ma jednostkę organizacyjną w Unii, z jego usług korzysta znaczna liczba użytkowników w co najmniej jednym państwie członkowskim lub jeżeli jego działalność jest kierowana do co najmniej jednego państwa członkowskiego. To, czy działalność jest kierowana do co najmniej jednego państwa członkowskiego, należy ustalić na podstawie wszelkich istotnych okoliczności, w tym takich czynników, jak posługiwanie się językiem lub walutą, które są powszechnie używane w danym państwie członkowskim, lub możliwość składania zamówień na towary lub usługi z takiego państwa członkowskiego. Takie kierowanie działalności można również stwierdzić na podstawie dostępności aplikacji w danym krajowym sklepie z aplikacjami, z obecności reklam na rynku lokalnym lub z posługiwania się w reklamach językiem powszechnie używanym w danym państwie członkowskim, lub z zarządzania relacjami z klientem polegającego np. na obsłudze klientów w języku powszechnie używanym w tym państwie członkowskim. W przypadku gdy dostawca usług hostingowych kieruje swoją działalność do co najmniej jednego państwa członkowskiego, jak określono w art. 17 ust. 1 lit. c) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 (8), należy również założyć istnienie istotnego związku. Dostępność strony internetowej dostawcy usług hostingowych, adresu poczty elektronicznej lub innych danych kontaktowych w co najmniej jednym państwie członkowskim nie powinna sama w sobie, w oderwaniu od innych czynników, być wystarczająca, aby stanowić istotny związek. Ponadto świadczenie usługi mające na celu jedynie przestrzeganie zakazu dyskryminacji ustanowionego w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/302 (9) nie powinno stanowić wyłącznie z tego powodu istotnego związku z Unią.

(17)

Należy zharmonizować, po przeprowadzeniu oceny przez właściwe organy, procedurę i obowiązki wynikające z nakazów usunięcia zobowiązujących dostawców usług hostingowych do usunięcia treści o charakterze terrorystycznym lub uniemożliwienia do nich dostępu. Biorąc pod uwagę prędkość, z jaką treści o charakterze terrorystycznym są rozpowszechniane za pośrednictwem usług internetowych, na dostawców usług hostingowych powinien zostać nałożony obowiązek zapewnienia usunięcia treści o charakterze terrorystycznym zidentyfikowanych w nakazie usunięcia lub uniemożliwienia dostępu do takich treści we wszystkich państwach członkowskich w ciągu jednej godziny od otrzymania nakazu usunięcia. Z wyjątkiem należycie uzasadnionych przypadków wyjątkowych właściwy organ powinien udzielić dostawcy usług hostingowych informacji o procedurach i mających zastosowanie terminach z co najmniej 12-godzinnym wyprzedzeniem przed wydaniem wobec tego dostawcy usług hostingowych po raz pierwszy nakazu usunięcia. Należycie uzasadnione przypadki wyjątkowe mają miejsce, gdy usunięcie lub uniemożliwienie dostępu do treści o charakterze terrorystycznym po upływie jednej godziny od otrzymania nakazu usunięcia skutkowałoby poważną szkodą, na przykład w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia lub integralności cielesnej osoby, lub gdy taka treść przedstawia na żywo wydarzenia, których skutkiem jest szkoda stanowiąca zagrożenie życia lub integralności cielesnej osoby. Właściwy organ powinien ustalić, czy przypadki stanowią przypadki wyjątkowe i należycie uzasadnić swoją decyzję w nakazie usunięcia. Jeżeli dostawca usług hostingowych nie jest w stanie wykonać nakazu usunięcia w ciągu godziny od jego otrzymania ze względu na siłę wyższą lub faktyczną niemożliwość, w tym z dających się obiektywnie uzasadnić przyczyn technicznych lub operacyjnych, powinien jak najszybciej poinformować o tym właściwy organ wydający i wykonać nakaz usunięcia, gdy tylko sytuacja zostanie naprawiona

(18)

Nakaz usunięcia powinien zawierać uzasadnienie dotyczące uznania materiału, który ma zostać usunięty lub dostęp do którego ma zostać uniemożliwiony, za treści o charakterze terrorystycznym i powinien zawierać informacje wystarczające do zlokalizowania tych treści, poprzez wskazanie dokładnego adresu URL i, w razie potrzeby, wszelkich innych dodatkowych informacji, takich jak zrzut ekranu zawierający dane treści. Uzasadnienie to powinno umożliwiać dostawcy usług hostingowych i, w związku z tym, dostawcy treści, skuteczne skorzystanie z przysługującego im prawa do środka zaskarżenia. W przedstawionym uzasadnieniu nie należy zamieszczać informacji szczególnie chronionych, które mogłyby narazić na szwank trwające postępowania.

(19)

Właściwy organ powinien przekazać nakaz usunięcia bezpośrednio punktowi kontaktowemu wyznaczonemu lub ustanowionemu przez dostawcę usług hostingowych do celów niniejszego rozporządzenia za pomocą dowolnego środka elektronicznego dającego możliwość sporządzenia pisemnego potwierdzenia na warunkach, które umożliwiają dostawcy usług hostingowych ustalenie autentyczności nakazu, w tym dokładności daty i godziny jego wysłania i otrzymania, np. za pomocą zabezpieczonej poczty elektronicznej lub platform lub innych zabezpieczonych kanałów, w tym udostępnionych przez dostawcę usług hostingowych, zgodnie z przepisami prawa Unii dotyczącymi ochrony danych osobowych. Spełnienie tego wymogu powinno być możliwe poprzez skorzystanie z, między innymi, kwalifikowanych usług rejestrowanego doręczenia elektronicznego zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 910/2014 (10). Jeżeli główna jednostka organizacyjna dostawcy usług hostingowych lub miejsce pobytu lub siedziba jego przedstawiciela prawnego znajdują się w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie właściwego organu wydającego, kopię nakazu usunięcia należy przekazać jednocześnie właściwemu organowi tego państwa członkowskiego.

(20)

Właściwy organ państwa członkowskiego, w którym dostawca usług hostingowych ma główną jednostkę organizacyjną lub w którym jego przedstawiciel prawny ma miejsce pobytu lub siedzibę, powinien móc zweryfikować nakaz usunięcia wydany przez właściwe organy innego państwa członkowskiego, by sprawdzić, czy nakaz ten w poważny lub oczywisty sposób nie narusza niniejszego rozporządzenia lub praw podstawowych zapisanych w Karcie. Zarówno dostawca treści, jak i dostawca usług hostingowych powinni mieć prawo wystąpienia z wnioskiem o przeprowadzenie takiej weryfikacji przez właściwy organ w państwie członkowskim, w którym dostawca usług hostingowych ma główną jednostkę organizacyjną lub w którym jego przedstawiciel prawny ma miejsce pobytu lub siedzibę. W przypadku wystąpienia z takim wnioskiem, właściwy organ powinien podjąć decyzję stwierdzającą, czy przedmiotowy nakaz usunięcia stanowi takie naruszenie. Jeżeli w decyzji tej stwierdzono takie naruszenie, nakaz usunięcia powinien przestać wywoływać skutki prawne. Przedmiotowa weryfikacja powinna zostać przeprowadzona szybko, aby zapewnić jak najszybsze przywrócenie treści błędnie usuniętych lub do których dostęp został uniemożliwiony.

(21)

Dostawcy usług hostingowych narażeni na treści o charakterze terrorystycznym, którzy stosują warunki umowne, powinni umieścić w tych warunkach postanowienia mające przeciwdziałać wykorzystywaniu ich usług do publicznego rozpowszechniania takich treści. Powinni oni stosować te postanowienia z zachowaniem należytej staranności, w sposób przejrzysty, proporcjonalny i niedyskryminacyjny.

(22)

Ze względu na skalę problemu i tempo niezbędne do skutecznego identyfikowania i usuwania treści o charakterze terrorystycznym istotnym elementem w zwalczaniu tych treści w internecie są skuteczne i proporcjonalne środki szczególne. W celu zmniejszenia dostępności treści o charakterze terrorystycznym w ramach świadczonych przez siebie usług dostawcy usług hostingowych narażeni na takie treści powinni wdrożyć środki szczególne, uwzględniając ryzyko i poziom narażenia na treści o charakterze terrorystycznym, a także wpływ na prawa osób trzecich oraz interes publiczny w zakresie informacji. Dostawcy usług hostingowych powinni ustalić, jakie odpowiednie, skuteczne i proporcjonalne środki szczególne powinny zostać wdrożone, by identyfikować i usuwać treści o charakterze terrorystycznym. Środki szczególne mogą obejmować odpowiednie techniczne lub operacyjne środki lub zdolności, takie jak personel lub środki techniczne, do celów identyfikowania i niezwłocznego usuwania treści o charakterze terrorystycznym lub uniemożliwiania dostępu do nich, mechanizmy umożliwiające użytkownikom zgłaszanie lub sygnalizowanie domniemanych treści o charakterze terrorystycznym lub inne środki, które dostawca usług hostingowych uzna za odpowiednie i skuteczne w celu przeciwdziałania dostępności, w ramach jego usług, treści o charakterze terrorystycznym.

(23)

Przy wdrażaniu środków szczególnych dostawcy usług hostingowych powinni zapewnić zachowanie prawa użytkowników do wolności wypowiedzi i informacji, a także do wolności i pluralizmu mediów podlegających ochronie na mocy Karty. Oprócz wymogów określonych w prawie, w tym w przepisach dotyczących ochrony danych osobowych, dostawcy usług hostingowych powinni działać z należytą starannością i wdrażać zabezpieczenia, w stosownych przypadkach, w tym nadzór i weryfikacje dokonywane przez człowieka, aby uniknąć niezamierzonych lub błędnych decyzji prowadzących do usunięcia lub uniemożliwienia dostępu do treści, które nie są treściami o charakterze terrorystycznym.

(24)

Dostawca usług hostingowych powinien informować właściwy organ o wdrożonych środkach szczególnych, aby umożliwić temu organowi ustalenie, czy środki te są skuteczne i proporcjonalne oraz czy, w razie wykorzystywania środków automatycznych, dostawca usług hostingowych posiada niezbędne zasoby na potrzeby nadzoru i weryfikacji dokonywanych przez człowieka. Oceniając skuteczność i proporcjonalność środków, właściwe organy powinny uwzględnić odpowiednie parametry, w tym liczbę nakazów usunięcia wydanych wobec dostawcy usług hostingowych, rozmiary i zdolność ekonomiczną dostawcy usług hostingowych oraz wpływ jego usług na rozpowszechnianie treści o charakterze terrorystycznym, na przykład na podstawie liczby użytkowników w Unii, a także zabezpieczenia wprowadzone w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu jego usług do rozpowszechniania w internecie treści o charakterze terrorystycznym.

(25)

Jeżeli właściwy organ uzna, że wdrożone środki szczególne są niewystarczające, by przeciwdziałać ryzykom, powinien mieć możliwość zażądania przyjęcia dodatkowych odpowiednich, skutecznych i proporcjonalnych środków szczególnych. Żądanie wprowadzenia takich dodatkowych środków szczególnych nie powinno prowadzić do nałożenia ogólnego obowiązku w zakresie nadzoru ani aktywnego poszukiwania faktów w rozumieniu art. 15 ust. 1 dyrektywy 2000/31/WE, ani obowiązku stosowania zautomatyzowanych narzędzi. Jednakże dostawcy usług hostingowych powinni móc stosować zautomatyzowane narzędzia, jeżeli uznają to za stosowne i konieczne do skutecznego przeciwdziałania wykorzystywaniu ich usług do rozpowszechniania w internecie treści o charakterze terrorystycznym.

(26)

Obowiązek dostawców usług hostingowych w zakresie zachowywania usuniętych treści i powiązanych z nimi danych powinien być ustanowiony do celów szczególnych i ograniczony do niezbędnego okresu. Istnieje potrzeba rozszerzenia wymogu w zakresie zachowywania na powiązane dane w takim zakresie, w jakim tego rodzaju dane zostałyby utracone w wyniku usunięcia przedmiotowych treści o charakterze terrorystycznym. Powiązane dane mogą obejmować dane takie jak dane abonenta, w szczególności dane odnoszące się do tożsamości dostawcy treści, a także dane dotyczące dostępu, w tym dane o dacie i godzinie skorzystania z usługi przez dostawcę treści i o logowaniu do usługi i wylogowaniu się z niej, wraz z adresem IP przydzielonym dostawcy treści przez dostawcę usług dostępu do internetu.

(27)

Obowiązek zachowywania treści do celów kontroli w postępowaniach administracyjnych lub sądowych jest konieczny i uzasadniony ze względu na potrzebę zapewnienia dostawcom treści, których treści zostały usunięte lub do których dostęp został uniemożliwiony, skutecznych środków prawnych, jak również w celu zapewnienia możliwości przywrócenia tych treści w zależności od wyniku tych postępowań. Obowiązek zachowywania materiałów do celów postępowania przygotowawczego lub ścigania jest uzasadniony i konieczny ze względu na wartość, jaką materiały te mogłyby mieć do celów udaremniania działalności terrorystycznej lub zapobiegania jej. Z tego powodu zachowywanie usuniętych treści o charakterze terrorystycznym do celów zapobiegania przestępstwom terrorystycznym, ich wykrywania, prowadzenia postepowań przygotowawczych w ich sprawie i ich ścigania powinno być również uznane za uzasadnione. Treści o charakterze terrorystycznym i powiązane z nimi dane powinny być przechowywane jedynie przez okres niezbędny do sprawdzenia przez organy ścigania tych treści o charakterze terrorystycznym i podjęcia decyzji, czy będą one potrzebne do tych celów. Do celów zapobiegania przestępstwom terrorystycznym, ich wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych w ich sprawie i ich ścigania wymagane zachowywanie danych powinno być ograniczone do danych, które mogą mieć związek z przestępstwami terrorystycznymi, i w związku z tym mogłyby przyczynić się do ścigania przestępstw terrorystycznych lub do zapobiegania poważnym zagrożeniom bezpieczeństwa publicznego. W przypadku gdy dostawcy usług hostingowych usuwają materiały lub uniemożliwiają dostęp do nich, w szczególności za pomocą własnych środków szczególnych, powinni oni natychmiast informować właściwe organy o treściach zawierających informacje, które wiążą się z bezpośrednim zagrożeniem życia lub podejrzeniem popełnienia przestępstwa terrorystycznego.

(28)

W celu zapewnienia proporcjonalności okres zachowywania powinien być ograniczony do sześciu miesięcy, aby dać dostawcom treści wystarczająco dużo czasu na wszczęcie kontroli w postępowaniach administracyjnych lub sądowych oraz aby umożliwić organom ścigania dostęp do odpowiednich danych na potrzeby prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawie przestępstw terrorystycznych i ich ścigania. Jednakże na wniosek właściwego organu lub sądu, powinno być możliwe przedłużenie tego okresu o niezbędny okres, w przypadku gdy postępowania te nie zakończyły się w okresie sześciu miesięcy. Okres zachowywania powinien być wystarczający, aby organy ścigania mogły zachować niezbędne materiały w związku z postępowaniem przygotowawczym i ściganiem, zapewniając jednocześnie równowagę w zakresie praw podstawowych.

(29)

Niniejsze rozporządzenie nie powinno mieć wpływu na gwarancje procesowe ani środki procesowe w postępowaniu przygotowawczym dotyczące dostępu do treści i powiązanych danych zachowanych do celów prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawie przestępstw terrorystycznych i ich ścigania na podstawie prawa Unii lub prawa krajowego.

(30)

Przejrzystość zasad dostawców usług hostingowych dotyczących treści o charakterze terrorystycznym ma zasadnicze znaczenie dla zwiększenia ich odpowiedzialności wobec użytkowników oraz podniesienia zaufania obywateli do jednolitego rynku cyfrowego. Dostawcy usług hostingowych, którzy w danym roku kalendarzowym podjęli działania na podstawie niniejszego rozporządzenia lub zostali zobowiązani do podjęcia takich działań, powinni udostępniać publicznie roczne sprawozdania z przejrzystości zawierające informacje o działaniach podjętych w związku z identyfikacją i usuwaniem treści o charakterze terrorystycznym.

(31)

Właściwe organy powinny publikować roczne sprawozdania z przejrzystości zawierające informacje o liczbie nakazów usunięcia, liczbie przypadków, w których nakaz nie został wykonany, liczbie decyzji dotyczących środków szczególnych, liczbie przypadków poddanych kontroli w postępowaniu administracyjnym lub sądowym oraz liczbie decyzji w sprawie nałożenia kar.

(32)

Prawo do skutecznego środka prawnego jest zapisane w art. 19 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i w art. 47 Karty. Każda osoba fizyczna lub prawna ma prawo do skutecznego środka prawnego przed właściwym sądem krajowym przeciwko środkom podjętym na podstawie niniejszego rozporządzenia, które mogą negatywnie wpłynąć na prawa tej osoby. Prawo to powinno obejmować w szczególności możliwość skutecznego zaskarżenia przez dostawców usług hostingowych i dostawców treści nakazów usunięcia lub wszelkich decyzji podjętych w wyniku weryfikacji nakazów usunięcia na podstawie niniejszego rozporządzenia przed sądem państwa członkowskiego, którego właściwy organ wydał nakaz usunięcia lub podjął decyzję, oraz możliwość skutecznego zaskarżenia przez dostawców usług hostingowych decyzji dotyczącej środków szczególnych lub kar przed sądem państwa członkowskiego, którego właściwy organ podjął taką decyzję.

(33)

Procedury rozpatrywania skarg stanowią niezbędną gwarancję na wypadek błędnego usunięcia treści w internecie lub uniemożliwiania dostępu do nich, w przypadku gdy treści te są chronione w ramach wolności wypowiedzi i informacji. W związku z tym dostawcy usług hostingowych powinni ustanowić przyjazne dla użytkownika mechanizmy rozpatrywania skarg oraz zapewnić, by skargi były rozpatrywane bez zbędnej zwłoki i z zachowaniem pełnej przejrzystości wobec dostawcy treści. Nakazanie dostawcy usług hostingowych przywrócenia treści, które zostały błędnie usunięte lub do których dostęp został uniemożliwiony, nie powinno mieć wpływu na możliwość egzekwowania przez dostawcę usług hostingowych własnych warunków umownych.

(34)

Skuteczna ochrona prawna zgodnie z art. 19 TUE i art. 47 Karty wymaga, aby dostawcy treści byli w stanie ustalić powody, dla których dostarczone przez nich treści zostały usunięte lub do których dostęp został uniemożliwiony. W tym celu dostawca usług hostingowych powinien udostępnić dostawcy treści informacje dotyczące zaskarżania usunięcia lub uniemożliwienia dostępu. W zależności od okoliczności dostawcy usług hostingowych mogą zastąpić treści, które zostały usunięte lub do których dostęp został uniemożliwiony, komunikatem wskazującym, że treści te zostały usunięte lub dostęp do nich został uniemożliwiony zgodnie z niniejszym rozporządzeniem. Bardziej szczegółowe informacje na temat powodów usunięcia lub uniemożliwienia dostępu oraz środków prawnych wobec usunięcia lub uniemożliwienia dostępu powinny być udzielane na żądanie dostawcy treści. W przypadku gdy właściwe organy postanowią, że ze względu na bezpieczeństwo publiczne, w tym w kontekście prowadzonego postępowania przygotowawczego, bezpośrednie powiadomienie dostawcy treści o usunięciu lub uniemożliwieniu dostępu jest niewłaściwe lub przynosi efekty odwrotne do zamierzonych, powinny poinformować o tym dostawcę usług hostingowych.

(35)

Do celów niniejszego rozporządzenia państwa członkowskie powinny wyznaczyć właściwe organy. Powyższe nie oznacza koniecznie ustanowienia nowego organu; powinno być możliwe powierzenie zadań przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu istniejącemu organowi. Niniejsze rozporządzenie powinno wymagać wyznaczenia organów właściwych do wydawania nakazów usunięcia, ich weryfikacji oraz nadzorowania środków szczególnych i nakładania kar, podczas gdy państwa członkowskie powinny mieć możliwość decydowania o liczbie właściwych organów, które mają zostać wyznaczone, i o tym, czy mają to być organy administracyjne, organy ścigania czy organy sądowe. Państwa członkowskie powinny zapewnić, by właściwe organy wypełniały swoje zadania w sposób obiektywny i niedyskryminacyjny oraz by nie zwracały się o instrukcje do żadnego innego organu ani nie przyjmowały od niego instrukcji w związku z wykonywaniem zadań powierzonych im na podstawie niniejszego rozporządzenia. Nie powinno to wykluczać sprawowania nadzoru zgodnie z krajowym prawem konstytucyjnym. Państwa członkowskie powinny powiadomić Komisję o właściwych organach wyznaczonych na mocy niniejszego rozporządzenia, a Komisja powinna opublikować w internecie wykaz właściwych organów. Taki wykaz internetowy powinien być łatwo dostępny, tak by dostawcy usług hostingowych mogli szybko weryfikować autentyczność nakazów usunięcia.

(36)

W celu uniknięcia powielania wysiłków i ewentualnych konfliktów w zakresie prowadzenia postępowań przygotowawczych, a także w celu ograniczenia do minimum obciążeń spoczywających na dostawcach usług hostingowych, właściwe organy powinny wymieniać się informacjami, koordynować swoje działania i współpracować ze sobą, w stosownych przypadkach włączając w te działania Europol, przed wydaniem nakazów usunięcia. Podejmując decyzję w sprawie wydania nakazu usunięcia, właściwy organ powinien należycie uwzględnić powiadomienia o konflikcie w zakresie prowadzenia postępowań przygotowawczych (unikanie konfliktu). Jeżeli właściwy organ został poinformowany przez właściwy organ innego państwa członkowskiego o istnieniu nakazu usunięcia, nie powinien wydawać nakazu usunięcia w tej samej sprawie. Przy wdrażaniu przepisów niniejszego rozporządzenia wsparcie mógłby zapewnić Europol, zgodnie ze swoim obecnym mandatem i obowiązującymi ramami prawnymi.

(37)

W celu zapewnienia skutecznego i wystarczająco spójnego wdrażania środków szczególnych podjętych przez dostawców usług hostingowych właściwe organy powinny koordynować swoje działania i współpracować ze sobą w zakresie wymiany informacji z dostawcami usług hostingowych na temat nakazów usunięcia oraz określania, wdrażania i oceny środków szczególnych. Taka koordynacja i współpraca są konieczne również w związku z innymi środkami mającymi na celu wykonywanie niniejszego rozporządzenia, w tym w odniesieniu do przyjmowania przepisów dotyczących kar i ich nakładania. Komisja powinna ułatwiać taką koordynację i współpracę.

(38)

Ważne jest, aby właściwy organ państwa członkowskiego odpowiedzialnego za nakładanie kar był w pełni poinformowany o wydaniu nakazów usunięcia oraz o późniejszej wymianie informacji między dostawcą usług hostingowych a właściwymi organami w innych państwach członkowskich. W tym celu państwa członkowskie powinny zapewnić odpowiednie i bezpieczne kanały i mechanizmy komunikacji umożliwiające terminową wymianę istotnych informacji.

(39)

Aby ułatwić szybką wymianę informacji między właściwymi organami, jak również z dostawcami usług hostingowych, oraz aby uniknąć powielania wysiłków, należy zachęcać państwa członkowskie do korzystania ze specjalnych narzędzi opracowanych przez Europol, takich jak obecna aplikacja zarządzania zgłoszeniami podejrzanych treści w internecie lub narzędzia, które ją zastąpią.

(40)

Zgłoszenia dokonywane przez państwa członkowskie i Europol okazują się być skutecznym i szybkim sposobem zwiększania świadomości dostawców usług hostingowych na temat konkretnych treści dostępnych za pośrednictwem ich usług, umożliwiającym im podejmowanie szybkich działań. Takie zgłoszenia, które są mechanizmem powiadamiania dostawców usług hostingowych o informacjach, które mogłyby zostać uznane za treści o charakterze terrorystycznym, na potrzeby dobrowolnego rozważenia przez dostawcę zgodności tych treści z jego własnymi warunkami umownymi, powinny pozostać dostępne jako uzupełnienie nakazów usunięcia. Ostateczna decyzja dotycząca tego, czy usunąć treści z powodu braku zgodności z warunkami umownymi dostawcy usług hostingowych, pozostaje w jego gestii. Niniejsze rozporządzenie nie powinno mieć wpływu na mandat Europolu określony w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/794 (11). W związku z tym żadnego z przepisów niniejszego rozporządzenia nie należy rozumieć jako uniemożliwiającego państwom członkowskim i Europolowi wykorzystywania zgłoszeń jako instrumentu służącego do przeciwdziałania treściom o charakterze terrorystycznym w internecie.

(41)

Ze względu na szczególnie poważne skutki niektórych treści o charakterze terrorystycznym w internecie dostawcy usług hostingowych powinni natychmiast informować odpowiednie organy zainteresowanego państwa członkowskiego lub właściwe organy państwa członkowskiego, w którym mają jednostkę organizacyjną lub swojego przedstawiciela prawnego, o treściach o charakterze terrorystycznym, które wiążą się z bezpośrednim zagrożeniem życia lub podejrzeniem popełnienia przestępstwa terrorystycznego. W celu zapewnienia proporcjonalności obowiązek ten powinien zostać ograniczony do przestępstw terrorystycznych zdefiniowanych w art. 3 ust. 1 dyrektywy (UE) 2017/541. Ten obowiązek informowania nie powinien oznaczać obowiązku dostawców usług hostingowych do aktywnego poszukiwania dowodów takiego bezpośredniego zagrożenia życia lub podejrzenia popełnienia przestępstwa terrorystycznego. Przez zainteresowane państwo członkowskie należy rozumieć państwo członkowskie, które ma jurysdykcję w zakresie prowadzenia postepowań przygotowawczych w sprawie tych przestępstw terrorystycznych i ich ścigania w oparciu o obywatelstwo sprawcy lub potencjalnej ofiary przestępstwa lub o miejsce będące celem aktu terrorystycznego. W przypadku wątpliwości dostawcy usług hostingowych powinni przekazywać informacje Europolowi, który powinien zapewnić odpowiednie dalsze działania zgodnie ze swoim mandatem, w tym przekazywać dalej te informacje odpowiednim organom krajowym. Właściwe organy państw członkowskich powinny być uprawnione do korzystania z takich informacji w celu podejmowania środków postępowania przygotowawczego, dostępnych na podstawie prawa Unii lub prawa krajowego.

(42)

Dostawcy usług hostingowych powinni wyznaczyć lub ustanowić punkty kontaktowe w celu ułatwienia niezwłocznego zajmowania się nakazami usunięcia. Punkt kontaktowy służy jedynie celom operacyjnym. Punkt kontaktowy powinien obejmować wyspecjalizowane środki, wewnętrzne lub zlecone usługodawcom zewnętrznym, umożliwiające elektroniczne przyjmowanie nakazów usunięcia oraz środki techniczne lub kadrowe umożliwiające ich niezwłoczne przetwarzanie. Nie jest niezbędne, aby punkt kontaktowy znajdował się w Unii. Dostawca usług hostingowych powinien mieć swobodę skorzystania z istniejącego punktu kontaktowego do celów niniejszego rozporządzenia, pod warunkiem że ten punkt kontaktowy jest w stanie wykonywać zadania przewidziane w niniejszym rozporządzeniu. W celu zapewnienia usuwania treści o charakterze terrorystycznym lub uniemożliwienia dostępu do nich w ciągu jednej godziny od otrzymania nakazu usunięcia, punkt kontaktowy dostawców usług hostingowych narażonych na treści o charakterze terrorystycznym powinien być nieustannie dostępny. Informacje na temat punktu kontaktowego powinny zawierać informacje o języku, w którym można się do niego zwracać. Aby ułatwić komunikację między dostawcami usług hostingowych a właściwymi organami, dostawców usług hostingowych zachęca się do umożliwienia komunikacji w jednym z języków urzędowych instytucji Unii, w którym dostępne są ich warunki umowne.

(43)

Z braku ogólnego wymogu, by dostawcy usług hostingowych zapewniali fizyczną obecność na terytorium Unii, należy zapewnić, aby było jasne, któremu państwu członkowskiemu przysługuje jurysdykcja w stosunku do dostawcy usług hostingowych oferującego usługi w Unii. Co do zasady dostawca usług hostingowych podlega jurysdykcji państwa członkowskiego, w którym ma główną jednostkę organizacyjną lub w którym jego przedstawiciel prawny ma miejsce pobytu lub siedzibę. Powyższe powinno pozostawać bez uszczerbku dla przepisów dotyczących właściwości, które ustanowiono do celów wydawania nakazów usunięcia oraz decyzji wynikających z weryfikacji nakazów usunięcia na podstawie niniejszego rozporządzenia. W przypadku dostawców usług hostingowych, którzy nie mają jednostki organizacyjnej w Unii i nie wyznaczyli przedstawiciela prawnego, jurysdykcję powinno mieć jednak każde państwo członkowskie, a tym samym możliwość nakładania kar, pod warunkiem przestrzegania zasady ne bis in idem.

(44)

Dostawcy usług hostingowych, którzy nie mają jednostki organizacyjnej w Unii, powinni wyznaczyć na piśmie przedstawiciela prawnego w celu zapewnienia wypełniania i egzekwowania obowiązków wynikających z niniejszego rozporządzenia. Dostawcy usług hostingowych powinni móc wyznaczyć, do celów niniejszego rozporządzenia, przedstawiciela prawnego już wyznaczonego do innych celów, pod warunkiem że ten przedstawiciel prawny jest w stanie wykonywać zadania przewidziane w niniejszym rozporządzeniu. Przedstawiciel prawny powinien być uprawniony do działania w imieniu dostawcy usług hostingowych.

(45)

Kary są niezbędne do zapewnienia skutecznego wykonywania niniejszego rozporządzenia przez dostawców usług hostingowych. Państwa członkowskie powinny przyjąć przepisy dotyczące kar – które mogą mieć charakter administracyjny lub karny – w tym, w stosownych przypadkach, wytyczne w sprawie nakładania kar pieniężnych. Nieprzestrzeganie przepisów w poszczególnych przypadkach może być karane przy jednoczesnym przestrzeganiu zasady ne bis in idem i zasady proporcjonalności oraz zapewnieniu, by kary takie odzwierciedlały systematyczne niewypełnianie obowiązków. Kary mogą mieć różną formę, w tym oficjalne ostrzeżenia w przypadku drobnych naruszeń lub kary pieniężne w przypadku poważniejszych lub systematycznych naruszeń. Szczególnie surowe kary powinno nakładać się w przypadku, gdy dostawca usług hostingowych systematycznie lub uporczywie nie wypełnia obowiązków w zakresie usuwania treści o charakterze terrorystycznym lub uniemożliwiania dostępu do nich w ciągu jednej godziny od otrzymania nakazu usunięcia. Aby zapewnić pewność prawa, w niniejszym rozporządzeniu należy określić, jakie naruszenia podlegają karom oraz okoliczności, które są istotne dla określania rodzaju i poziomu takich kar. Przy ustalaniu, czy należy nałożyć kary pieniężne, należy odpowiednio uwzględnić zasoby finansowe dostawcy usług hostingowych. Ponadto właściwy organ powinien wziąć pod uwagę, czy dostawca usług hostingowych jest przedsiębiorstwem typu start-up lub należy do kategorii mikro-, małych lub średnich przedsiębiorstw jak zdefiniowano w zaleceniu Komisji 2003/361/WE (12). Pod uwagę należy wziąć dodatkowe okoliczności, takie jak to, czy zachowanie dostawcy usług hostingowych było obiektywnie nierozważne lub naganne, lub czy naruszenie zostało popełnione w wyniku zaniedbania lub umyślnie. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby kary nałożone za naruszenie niniejszego rozporządzenia nie zachęcały do usuwania materiałów, które nie są treściami o charakterze terrorystycznym.

(46)

Stosowanie standardowych wzorów ułatwia współpracę i wymianę informacji między właściwymi organami i dostawcami usług hostingowych, co umożliwia im szybszą i skuteczniejszą komunikację. Szczególnie ważne jest zapewnienie niezwłocznego działania po otrzymaniu nakazu usunięcia. Wzory obniżają koszty tłumaczenia i przyczyniają się do zapewnienia wyższego standardu procesu. Wzory dotyczące informacji zwrotnych umożliwiają znormalizowaną wymianę informacji i mają szczególne znaczenie w przypadku, gdy dostawcy usług hostingowych nie są w stanie wykonać nakazów usunięcia. Uwierzytelnione kanały przekazywania informacji mogą zagwarantować autentyczność nakazu usunięcia, w tym dokładność daty i godziny wysłania i otrzymania nakazu.

(47)

W celu umożliwienia, w razie potrzeby, szybkiej zmiany treści wzorów, które mają być stosowane do celów niniejszego rozporządzenia, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w odniesieniu do dokonywania zmian załączników do niniejszego rozporządzenia. Aby móc uwzględnić rozwój technologii i powiązanych z nią ram prawnych, Komisja powinna być również uprawniona do przyjmowania aktów delegowanych w celu uzupełnienia niniejszego rozporządzenia o wymogi techniczne dotyczące środków elektronicznych, które mają być stosowane przez właściwe organy do przekazywania nakazów usunięcia. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na szczeblu ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (13). W szczególności, aby zapewnić równy udział w przygotowywaniu aktów delegowanych, Parlament Europejskiego i Rada otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(48)

Państwa członkowskie powinny gromadzić informacje na temat wykonywania niniejszego rozporządzenia. Państwa członkowskie powinny móc korzystać ze sprawozdań z przejrzystości przygotowywanych przez dostawców usług hostingowych i w razie konieczności uzupełniać je bardziej szczegółowymi informacjami, takimi jak własne sprawozdania z przejrzystości przygotowywane zgodnie z niniejszym rozporządzeniem. Na potrzeby oceny wykonywania niniejszego rozporządzenia powinien zostać opracowany szczegółowy program monitorowania wyników, rezultatów i skutków niniejszego rozporządzenia.

(49)

W oparciu o ustalenia i wnioski zawarte w sprawozdaniu z wdrażania oraz wyniki monitorowania Komisja powinna przeprowadzić ocenę niniejszego rozporządzenia w terminie trzech lat od dnia jego wejścia w życie. Ocena ta powinna opierać się na kryteriach skuteczności, konieczności, efektywności, proporcjonalności, adekwatności, spójności i unijnej wartości dodanej. W jej ramach należy ocenić funkcjonowanie poszczególnych środków operacyjnych i technicznych przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu, w tym skuteczność środków mających na celu poprawę wykrywania, identyfikacji i usuwania w internecie treści o charakterze terrorystycznym, skuteczność mechanizmów zabezpieczających oraz skutki dla potencjalnie zagrożonych praw podstawowych, takich jak wolność wypowiedzi i informacji, w tym wolność i pluralizm mediów, wolność prowadzenia działalności gospodarczej, prawo do prywatności i ochrony danych osobowych. Komisja powinna również ocenić wpływ na potencjalnie zagrożone interesy osób trzecich.

(50)

Ponieważ cel niniejszego rozporządzenia, a mianowicie zapewnienie sprawnego funkcjonowania jednolitego rynku cyfrowego poprzez przeciwdziałanie rozpowszechnianiu w internecie treści o charakterze terrorystycznym, nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiary i skutki możliwe jest jego lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodne z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną w tym artykule, niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu,

(1)

Art. 325 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) nakłada na Unię i państwa członkowskie obowiązek zwalczania nadużyć finansowych i wszelkich innych działań nielegalnych naruszających interesy finansowe Unii. Unia powinna wspierać działania w tych obszarach.

(2)

Wsparcie tego typu działań udzielane w przeszłości w drodze decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady nr 804/2004/WE (3) (program Herkules), która została zmieniona i której okres obowiązywania został przedłużony decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady nr 878/2007/WE (4) (program Herkules II), uchylonej i zastąpionej rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 250/2014 (5) (program Herkules III), pozwoliło na intensyfikację działań podejmowanych przez Unię i państwa członkowskie w dziedzinie zwalczania nadużyć finansowych, korupcji i wszelkich innych działań nielegalnych naruszających interesy finansowe Unii.

(3)

W ustawodawstwie unijnym zawierającym uregulowania dotyczące Europejskiego Funduszu Gwarancji Rolnej, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, Funduszu Azylu, Migracji i Integracji i instrumentu na rzecz wsparcia finansowego współpracy policyjnej, zapobiegania i zwalczania przestępczości oraz zarządzania kryzysowego, Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym, a także pomocy przedakcesyjnej w odniesieniu do okresu programowania 2014–2020 i następnych lat, ustanowiony został obowiązek spoczywający na państwach członkowskich, państwach kandydujących oraz potencjalnych kandydatach dotyczący zgłaszania nieprawidłowości i nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii. System zarządzania nieprawidłowościami (IMS) jest bezpiecznym narzędziem łączności elektronicznej, które ułatwia państwom członkowskim, jak również państwom kandydującym i potencjalnym kandydatom wywiązywanie się z obowiązku zgłaszania wykrytych nieprawidłowości i które wspiera również zarządzanie nieprawidłowościami i ich analizę.