(1)

W Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza z dnia 10 grudnia 1982 r., której Unia jest umawiającą się stroną, określono obowiązki ochrony, w tym dotyczące utrzymania lub odtwarzania populacji poławianych gatunków na poziomach, które mogą zapewnić maksymalny podtrzymywalny połów (MSY – ang. maximum sustainable yield).

(2)

Podczas zorganizowanego przez Organizację Narodów Zjednoczonych Szczytu w sprawie Zrównoważonego Rozwoju, który odbył się w Nowym Jorku w 2015 r., Unia i jej państwa członkowskie zobowiązały się, że do 2020 r. skutecznie uregulują odławianie, zaprzestaną przełowień, nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów i destrukcyjnych praktyk połowowych oraz wdrożą uzasadnione naukowo plany zarządzania w celu odtworzenia w jak najkrótszym czasie stad ryb co najmniej do poziomów, które mogą zapewnić MSY wynikający z ich cech biologicznych.

(3)

W deklaracji ministerialnej z Malty w ramach inicjatywy MedFish4Ever z dnia 30 marca 2017 r. (3) określono nowe ramy zarządzania rybołówstwem w Morzu Śródziemnym i opracowano program prac zawierający pięć konkretnych działań na najbliższe 10 lat. Jednym z podjętych zobowiązań jest ustanowienie planów wieloletnich.

(4)

W rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1380/2013 (4) ustanowiono przepisy wspólnej polityki rybołówstwa (zwanej dalej „WPRyb”) zgodnie z międzynarodowymi obowiązkami Unii. WPRyb ma przyczyniać się do ochrony środowiska morskiego, do zrównoważonego zarządzania wszystkimi gatunkami eksploatowanymi w celach handlowych oraz w szczególności do osiągnięcia dobrego stanu środowiska do 2020 r.

(5)

Do celów WPRyb należą między innymi: zapewnienie, aby działalność połowowa i w zakresie akwakultury była zrównoważona środowiskowo, społecznie i gospodarczo w perspektywie długoterminowej, stosowanie podejścia ostrożnościowego do zarządzania rybołówstwem oraz wdrożenie podejścia ekosystemowego do zarządzania rybołówstwem. WPRyb przyczynia się również do zapewnienia odpowiedniego poziomu życia w sektorze rybołówstwa, w tym w sektorze tradycyjnego łodziowego rybołówstwa przybrzeżnego. Osiągnięcie tych celów przyczynia się także do zapewnienia dostępności dostaw żywności i przynosi korzyści w dziedzinie zatrudnienia.

(6)

Aby osiągnąć cele WPRyb, należy przyjąć szereg środków ochronnych, takich jak plany wieloletnie, środki techniczne oraz środki w zakresie ustalania i przydziału maksymalnego dopuszczalnego nakładu połowowego.

(7)

Zgodnie z art. 9 i 10 rozporządzenia (UE) nr 1380/2013 plany wieloletnie mają być oparte na opiniach naukowych, technicznych i ekonomicznych. Zgodnie z tymi przepisami plan wieloletni ustanowiony w niniejszym rozporządzeniu (zwany dalej „planem”) powinien zawierać cele ogólne, cele wymierne z wyraźnie określonymi ramami czasowymi, punkty odniesienia do celów ochrony, zabezpieczenia i środki techniczne mające na celu uniknięcie i ograniczenie niechcianych połowów.

(8)

Należy rozumieć, że „najlepsze dostępne opinie naukowe” odnoszą się do publicznie dostępnych opinii naukowych, których podstawę stanowią najbardziej aktualne dane i metody naukowe i które zostały wydane lub potwierdzone przez niezależną instytucję naukową uznaną na poziomach unijnym lub międzynarodowym.

(9)

Komisja powinna uzyskać najlepsze dostępne opinie naukowe na temat stad objętych zakresem stosowania planu. W tym celu powinna w szczególności zasięgnąć opinii Komitetu Naukowo-Technicznego i Ekonomicznego ds. Rybołówstwa (zwanego dalej „STECF”). Komisja powinna w szczególności uzyskać publicznie dostępne opinie naukowe, w tym opinie dotyczące połowów wielogatunkowych, w których uwzględniono plan i w których określono przedziały FMSY i punkty odniesienia do celów ochrony (BPA i BLIM).

(10)

Rozporządzeniem Rady (WE) nr 1967/2006 (5) ustanowiono ramy zarządzania zrównoważoną eksploatacją zasobów rybołówstwa w Morzu Śródziemnym i nałożono wymóg przyjęcia planów zarządzania dotyczących połowów przy użyciu włoków, niewodów łodziowych, niewodów dobrzeżnych, sieci okrążających i drag na wodach terytorialnych państw członkowskich.

(11)

Francja, Włochy i Hiszpania przyjęły plany zarządzania na mocy rozporządzenia (WE) nr 1967/2006. Plany te nie są jednak ze sobą spójne i nie uwzględniono w nich wszystkich narzędzi połowowych stosowanych do eksploatacji stad dennych oraz międzystrefowego rozmieszczenia niektórych stad i flot rybackich. Poza tym plany te okazały się nieskuteczne w osiąganiu celów WPRyb. Państwa członkowskie i zainteresowane strony wyraziły swoje poparcie dla opracowania i wdrożenia na poziomie unijnym planu wieloletniego dotyczącego przedmiotowych stad.

(12)

STECF wykazał, że eksploatacja wielu stad dennych w zachodniej części Morza Śródziemnego znacznie przekracza poziomy wymagane do osiągnięcia MSY.

(13)

Należy zatem ustanowić plan wieloletni dotyczący ochrony i zrównoważonej eksploatacji stad dennych w zachodniej części Morza Śródziemnego.

(14)

W planie tym należy uwzględnić wielogatunkowy charakter połowów i różnice w dynamice stad docelowych, tj. morszczuka (Merluccius merluccius), barbaty (Mullus barbatus), krewetki głębokowodnej różowej (Parapenaeus longirostris), homarca (Nephrops norvegicus), bladoczerwonej krewetki głębinowej (Aristeus antennatus) i czerwonej krewetki głębinowej (Aristaeomorpha foliacea). Należy w nim również uwzględnić gatunki odławiane jako przyłów w ramach połowów dennych i stada denne, w odniesieniu do których nie ma wystarczających danych. Plan powinien mieć zastosowanie do połowów dennych (w szczególności z wykorzystaniem włoków, sieci dennych, pułapek i takli), które są prowadzone na wodach Unii lub przez unijne statki rybackie poza wodami Unii w zachodniej części Morza Śródziemnego.

(15)

W przypadku gdy śmiertelność spowodowana połowami rekreacyjnymi ma znaczący wpływ na przedmiotowe stada, Rada powinna mieć możliwość ustalenia niedyskryminujących limitów dla rybaków rekreacyjnych. Przy ustalaniu takich limitów Rada powinna odnosić się do przejrzystych i obiektywnych kryteriów. W stosownych przypadkach państwa członkowskie powinny przyjmować niezbędne i proporcjonalne środki w celu monitorowania i gromadzenia danych z myślą o wiarygodnym oszacowaniu rzeczywistych poziomów połowów rekreacyjnych. Ponadto powinna istnieć możliwość przyjęcia technicznych środków ochronnych w odniesieniu do połowów rekreacyjnych.

(16)

Zakres geograficzny planu należy określić na podstawie geograficznego rozmieszczenia stad według wskazań najlepszych dostępnych opinii naukowych. W wyniku uzyskania dokładniejszych informacji naukowych w przyszłości może zaistnieć konieczność wprowadzenia zmian do geograficznego rozmieszczenia stad określonego w planie. W związku z tym Komisja powinna być uprawniona do przyjmowania aktów delegowanych dostosowujących geograficzne rozmieszczenie stad określone w planie, jeżeli z opinii naukowej wynika, że geograficzne rozmieszczenie danych stad uległo zmianie.

(17)

Celem planu powinno być przyczynienie się do realizacji celów WPRyb, a w szczególności osiągnięcie i utrzymanie MSY stad docelowych, wdrożenie obowiązku wyładunku dotyczącego stad dennych i przyłowów pelagicznych złowionych w ramach połowów dennych, których dotyczy minimalny rozmiar odniesienia do celów ochrony, przyczynienie się do propagowania odpowiedniego poziomu życia osób zależnych od działalności połowowej, z uwzględnieniem przybrzeżnego rybołówstwa i aspektów społeczno-ekonomicznych. Za pomocą planu należy również wdrażać ekosystemowe podejście do zarządzania rybołówstwem, aby zminimalizować negatywny wpływ działalności połowowej na ekosystem morski. Plan powinien być spójny z unijnym prawodawstwem dotyczącym środowiska, w szczególności z celem, jakim jest osiągnięcie do 2020 r. dobrego stanu środowiska zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE (6), oraz z celami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE (7) i dyrektywy Rady 92/43/EWG (8).

(18)

Należy ustanowić docelowy wskaźnik śmiertelności połowowej (F) odpowiadający celowi, jakim jest osiągnięcie i utrzymanie MSY, wyrażony jako przedziały wartości, które są spójne z osiągnięciem MSY (FMSY). Przedziały te, oparte na najlepszych dostępnych opiniach naukowych, są niezbędne do zapewnienia elastyczności, która pozwoli na uwzględnianie zmian w opiniach naukowych, przyczyni się do wdrożenia obowiązku wyładunku oraz uwzględni połowy wielogatunkowe. Zgodnie z przedmiotowym planem przedziały te ustala się po to, aby zapewnić maksymalnie 5-procentowe zmniejszenie odłowu długoterminowego w stosunku do MSY. Ponadto górny limit przedziału FMSY jest ograniczony, tak aby prawdopodobieństwo spadku liczebności stad do wartości poniżej granicznego punktu odniesienia (BLIM) nie przekraczało 5 %.

(19)

Na potrzeby ustalania maksymalnego dopuszczalnego nakładu połowowego należy stosować przedziały FMSY dla „zwykłego wykorzystania” oraz, jeżeli stan przedmiotowych stad zostanie uznany za dobry, powinna istnieć możliwość ustalania maksymalnego dopuszczalnego nakładu połowowego powyżej tych przedziałów FMSY dla najwrażliwszego stada, jeżeli na podstawie opinii naukowej jest to niezbędne, aby osiągnąć cele niniejszego rozporządzenia w odniesieniu do połowów wielogatunkowych, uniknąć szkody dla stada z powodu dynamiki wewnątrz- lub międzygatunkowej lub ograniczyć roczne wahania w zakresie maksymalnego dopuszczalnego nakładu połowowego. Wartości docelowe śmiertelności połowowej zgodne z tymi przedziałami FMSY powinny zostać osiągnięte w sposób progresywny i stopniowy w miarę możliwości do 2020 r. i najpóźniej do dnia 1 stycznia 2025 r.

(20)

W przypadku stad, dla których dostępne są wartości docelowe MSY, oraz na potrzeby stosowania zabezpieczeń należy określić punkty odniesienia do celów ochrony wyrażone jako ostrożnościowe punkty odniesienia (BPA) oraz graniczne punkty odniesienia (BLIM).

(21)

Należy wprowadzić odpowiednie zabezpieczenia w celu zapewnienia osiągnięcia wartości docelowych i, w razie potrzeby, uruchomienia środków naprawczych między innymi w sytuacji, gdy wielkość stada spadnie poniżej punktów odniesienia do celów ochrony. Środki naprawcze powinny obejmować środki nadzwyczajne zgodnie z art. 12 i 13 rozporządzenia (UE) nr 1380/2013, maksymalny dopuszczalny nakład połowowy i inne specjalne środki ochronne.

(22)

W celu zapewnienia przejrzystego dostępu do zasobów rybnych i osiągnięcia wartości docelowych śmiertelności połowowej należy przyjąć unijny system nakładu połowowego w odniesieniu do włoków, które stanowią główne narzędzie połowowe stosowane w eksploatacji stad dennych w zachodniej części Morza Śródziemnego. W tym celu należy określić grupy nakładu połowowego, aby umożliwić Radzie coroczne ustalanie maksymalnego dopuszczalnego nakładu połowowego, wyrażonego liczbą dni połowowych. W razie konieczności system nakładu połowowego powinien objąć inne narzędzia połowowe.

(23)

Ze względu na to, że sytuacja wielu stad dennych w zachodniej części Morza Śródziemnego budzi obawy – a także aby zmniejszyć aktualne wysokie poziomy śmiertelności połowowej – system nakładu połowowego powinien przyczynić się do znacznego zmniejszenia nakładu połowowego w pierwszych pięciu latach wdrażania planu.

(24)

Państwa członkowskie powinny zastosować konkretne środki w celu zapewnienia, aby system nakładu połowowego był skuteczny i wykonalny, przez zastosowanie metody przydzielania kwot nakładu połowowego zgodnie z art. 17 rozporządzenia (UE) nr 1380/2013, opracowywanie wykazu statków, wydawanie upoważnień do połowów oraz rejestrowanie i przekazywanie istotnych danych dotyczących nakładu połowowego.

(25)

Aby przyczynić się do skutecznego osiągnięcia celów planu oraz zgodnie z zasadami dobrych rządów ustanowionymi w art. 3 rozporządzenia (UE) nr 1380/2013, państwa członkowskie powinny mieć możliwość promowania systemów zarządzania partycypacyjnego na poziomie lokalnym.

(26)

W celu ochrony obszarów dojrzewania narybku i wrażliwych siedlisk oraz zabezpieczenia tradycyjnego łodziowego rybołówstwa przybrzeżnego należy regularnie rezerwować strefę przybrzeżną dla stosowania bardziej selektywnych narzędzi połowowych. W związku z tym w ramach planu należy ustanowić przez trzy miesiące każdego roku zamknięcie dotyczące włoków wykorzystywanych w obrębie sześciu mil morskich od wybrzeża z wyjątkiem obszarów o głębokości większej niż wyznaczona izobatą 100 m. Powinna istnieć możliwość ustanowienia innych obszarów zamkniętych, w przypadku gdy mogłoby to zapewnić zmniejszenie połowów młodych osobników morszczuka o co najmniej 20 %.

(27)

W odniesieniu do stad dennych należy zastosować dalsze środki ochronne. W szczególności należy, na podstawie opinii naukowych, wprowadzić dodatkowe zamknięcia na obszarach dużych skupisk tarłowych w celu ochrony populacji dorosłych osobników morszczuka, która poniosła znaczne szkody.

(28)

W odniesieniu do stad stanowiących przyłów i tych stad dennych, w przypadku których nie ma wystarczających danych, należy stosować podejście ostrożnościowe. W przypadku gdy opinie naukowe wskazują, że potrzebne są środki naprawcze, należy przyjąć specjalne środki ochronne zgodnie z art. 18 rozporządzenia (UE) nr 1380/2013.

(29)

W planie należy określić dodatkowe techniczne środki ochronne, które zostaną przyjęte w drodze aktów delegowanych. Jest to niezbędne do osiągnięcia celów planu, w szczególności w odniesieniu do ochrony stad dennych i zwiększenia selektywności.

(30)

Aby zapewnić zgodność z obowiązkiem wyładunku ustanowionym w art. 15 ust. 1 rozporządzenia (UE) nr 1380/2013, w planie należy przewidzieć dodatkowe środki zarządzania, które powinny zostać doprecyzowane zgodnie z art. 18 rozporządzenia (UE) nr 1380/2013.

(31)

W celu umożliwienia szybkiego dostosowania planu do postępu technicznego i naukowego należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w odniesieniu do uzupełniania niniejszego rozporządzenia naprawczymi i technicznymi środkami ochronnymi, wdrożenia obowiązku wyładunku oraz zmiany niektórych elementów planu. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (9). W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowywaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(32)

Zgodnie z wymogami rozporządzenia (UE) nr 1380/2013 należy ustanowić termin przekazywania wspólnych rekomendacji przez państwa członkowskie mające bezpośredni interes w zarządzaniu.

(33)

Aby ocenić postępy w dążeniu do osiągnięcia MSY, plan powinien umożliwiać regularne monitorowanie naukowe przedmiotowych stad i, w miarę możliwości, stad stanowiących przyłów.

(34)

Zgodnie z art. 10 ust. 3 rozporządzenia (UE) nr 1380/2013 Komisja powinna przeprowadzać okresową ocenę stosowności oraz skuteczności niniejszego rozporządzenia. Ocena ta powinna nastąpić po ocenie okresowej planu, a także się na niej opierać, oraz powinna zostać przeprowadzona na podstawie opinii naukowej wydanej przez STECF, do dnia 17 lipca 2024 r., a następnie co trzy lata. Okres ten umożliwi pełne wdrożenie obowiązku wyładunku, a także przyjęcie i wdrożenie regionalnych środków oraz wywarcie wpływu na stada i połowy.

(35)

W celu zapewnienia pewności prawa należy wyjaśnić, że środki czasowego zaprzestania, przyjęte w celu zrealizowania celów planu, mogą być uznane za kwalifikujące się do wsparcia na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 508/2014 (10).

(36)

Aby osiągnąć równowagę między zdolnością połowową floty a dostępnym maksymalnym dopuszczalnym nakładem połowowym, w niezrównoważonych segmentach floty objętych niniejszym rozporządzeniem należy umożliwić wsparcie w ramach Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego na rzecz trwałego zaprzestania działalności połowowej. Należy zatem odpowiednio zmienić rozporządzenie (UE) nr 508/2014.

(37)

Zgodnie z art. 9 ust. 4 rozporządzenia (UE) nr 1380/2013 przed opracowaniem planu należycie oceniono jego prawdopodobne skutki gospodarcze i społeczne.

(38)

Przy uwzględnieniu faktu, że maksymalny dopuszczalny nakład połowowy jest ustalany dla każdego roku kalendarzowego, przepisy dotyczące systemu nakładu połowowego powinny mieć zastosowanie od dnia 1 stycznia 2020 r. Przy uwzględnieniu zrównoważoności środowiskowej, społecznej i gospodarczej przepisy dotyczące przedziałów FMSY i zabezpieczeń w odniesieniu do stad poniżej BPA powinny mieć zastosowanie od dnia 1 stycznia 2025 r.,

(1)

Celem niniejszej dyrektywy jest przyczynienie się do prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz wyeliminowanie przeszkód w korzystaniu z podstawowych swobód, takich jak swoboda przepływu kapitału i swoboda przedsiębiorczości, które wynikają z różnic między krajowymi przepisami i postępowaniami dotyczącymi restrukturyzacji zapobiegawczej, niewypłacalności, umorzenia długów i zakazu prowadzenia działalności. Nie naruszając podstawowych praw i swobód pracowników, niniejsza dyrektywa ma na celu usunięcie tych przeszkód poprzez zapewnienie, aby: rentowne przedsiębiorstwa oraz przedsiębiorcy, którzy znajdują się w trudnej sytuacji finansowej, mieli dostęp do skutecznych krajowych ram restrukturyzacji zapobiegawczej, które umożliwią im kontynuowanie działalności; uczciwi niewypłacalni lub nadmiernie zadłużeni przedsiębiorcy mogli korzystać z całkowitego umorzenia długów po upływie rozsądnego terminu, umożliwiając im w ten sposób skorzystanie z drugiej szansy; oraz poprawiona została skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów, w szczególności z myślą o skróceniu czasu trwania tych postępowań.

(2)

Restrukturyzacja powinna umożliwiać dłużnikom znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej kontynuowanie działalności, w pełnym zakresie lub częściowo, poprzez zmianę składu, stanu lub struktury ich aktywów oraz ich pasywów lub jakiejkolwiek innej części ich struktury kapitałowej - w tym poprzez sprzedaż aktywów lub części przedsiębiorstwa - lub, w przypadku gdy tak przewidziano w prawie krajowym, całości przedsiębiorstwa, a także poprzez przeprowadzanie zmian operacyjnych. O ile przepisy prawa krajowego nie stanowią w szczególności inaczej, zmiany operacyjne, takie jak rozwiązanie lub zmiana umów, lub sprzedaż lub inne zbycie aktywów, powinny spełniać ogólne wymogi przewidziane w prawie krajowym w odniesieniu do takich środków, w szczególności w przepisach prawa cywilnego i prawa pracy. Wszelkie zamiany długu na udziały w kapitale własnym powinny być również zgodne z zabezpieczeniami przewidzianymi w prawie krajowym. Ramy restrukturyzacji zapobiegawczej powinny przede wszystkim umożliwiać dłużnikom skuteczną restrukturyzację na wczesnym etapie oraz uniknięcie niewypłacalności, ograniczając w ten sposób niepotrzebną likwidację rentownych przedsiębiorstw. Ramy te powinny pomóc w zapobieganiu utracie miejsc pracy, wiedzy fachowej i umiejętności oraz zapewniać wierzycielom maksymalny zwrot z zaangażowanych środków – w porównaniu z tym, co mogliby uzyskać w przypadku likwidacji majątku przedsiębiorstwa lub w przypadku realizacji drugiego najlepszego w kolejności scenariusza alternatywnego, gdyby nie powstał plan restrukturyzacji – a także dla właścicieli i dla całej gospodarki.

(3)

Ramy restrukturyzacji zapobiegawczej powinny także zapobiegać narastaniu kredytów lub pożyczek zagrożonych. Dostępność skutecznych ram restrukturyzacji zapobiegawczej zapewniłoby podejmowanie działań zanim przedsiębiorstwa stracą zdolność do spłaty swoich kredytów lub pożyczek, tym samym pomagając zmniejszyć ryzyko, że w okresach gorszej koniunktury kredyty lub pożyczki staną się zagrożone, oraz ograniczając negatywny wpływ na sektor finansowy. Znaczący procent przedsiębiorstw i miejsc pracy można by uratować, gdyby we wszystkich państwach członkowskich, w których znajdują się zakłady, majątek lub wierzyciele przedsiębiorstw, istniały ramy zapobiegawcze. W ramach restrukturyzacji prawa wszystkich zaangażowanych stron, w tym pracowników, powinny być chronione w sposób zrównoważony. Jednocześnie nierentowne przedsiębiorstwa bez szans na przetrwanie należy jak najszybciej likwidować. W przypadku gdy dłużnik znajdujący się w trudnej sytuacji finansowej nie jest rentowny ekonomicznie lub gdy nie ma możliwości szybkiego przywrócenia mu rentowności ekonomicznej, wysiłki restrukturyzacyjne mogłyby spowodować przyspieszenie i nagromadzenie strat ze szkodą dla wierzycieli, pracowników i innych zainteresowanych podmiotów, a także dla całej gospodarki.

(4)

Istnieją różnice między państwami członkowskimi, jeżeli chodzi o wybór procedur, z których mogą skorzystać dłużnicy znajdujący się w trudnej sytuacji finansowej w celu przeprowadzenia restrukturyzacji swoich przedsiębiorstw. Niektóre państwa członkowskie mają ograniczony wybór procedur, które umożliwiają restrukturyzację przedsiębiorstw jedynie na stosunkowo późnym etapie, w kontekście postępowań upadłościowych. W innych państwach członkowskich restrukturyzacja jest możliwa na wcześniejszym etapie, ale dostępne procedury mogłyby być bardziej skuteczne lub są bardzo sformalizowane, w szczególności z powodu ograniczania przez te procedury korzystania z pozasądowych sposobów rozpoznawania sporów. Rozwiązania zapobiegawcze to rosnący trend w prawie upadłościowym. W ramach tego trendu faworyzuje się podejścia, które – w odróżnieniu od tradycyjnego podejścia polegającego na likwidacji przedsiębiorstwa w trudnej sytuacji finansowej – mają na celu jego przywrócenie do dobrego stanu lub przynajmniej uratowanie tych jego jednostek, które wciąż są ekonomicznie rentowne. Obok innych korzyści dla gospodarki to podejście często pomaga zachować miejsca pracy lub zmniejszyć zakres ich utraty. Ponadto stopień zaangażowania organów sądowych lub administracyjnych, lub osób przez nie powołanych, jest zróżnicowany: w niektórych państwach członkowskich ich zaangażowanie jest żadne lub minimalne, w innych – pełne. Analogicznie, przepisy krajowe umożliwiające przedsiębiorcom skorzystanie z drugiej szansy, w szczególności przez przyznawanie im umorzenia długów zaciągniętych w ramach prowadzenia działalności gospodarczej, różnią się między państwami członkowskimi pod względem długości okresu wymaganego dla uzyskania umorzenia długów oraz warunków jego przyznania.

(5)

W wielu państwach członkowskich mijają ponad trzy lata, zanim uczciwi przedsiębiorcy, którzy są niewypłacalni, mogą uzyskać umorzenie swoich długów i rozpocząć na nowo działalność. Nieskuteczne ramy dotyczące umorzenia długów i zakazu prowadzenia działalności sprawiają, że przedsiębiorcy są zmuszeni do przenoszenia się do innych jurysdykcji, aby skorzystać z możliwości rozpoczęcia na nowo działalności w rozsądnym terminie, co pociąga za sobą znaczne dodatkowe koszty zarówno dla ich wierzycieli, jak i dla samych przedsiębiorców. Długie okresy zakazu prowadzenia działalności, które często towarzyszą postępowaniu prowadzącemu do umorzenia długów, tworzą przeszkody dla swobody podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w ramach samozatrudnienia.

(6)

Zbyt długie postępowania dotyczące restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów w szeregu państw członkowskich są ważnym czynnikiem skutkującym niskimi stopami odzysku i zniechęcającym inwestorów do prowadzenia działalności gospodarczej w jurysdykcjach, w których postępowania mogą trwać zbyt długo i być nadmiernie kosztowne.

(7)

Różnice między państwami członkowskimi w odniesieniu do postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów przekładają się na dodatkowe koszty dla inwestorów przy ocenie ryzyka popadnięcia przez dłużników w trudną sytuację finansową w jednym lub większej liczbie państw członkowskich, lub ryzyka związanego z inwestowaniem w rentowne przedsiębiorstwa w trudnej sytuacji finansowej, a także koszty związane z restrukturyzacją przedsiębiorstw, których zakłady, wierzyciele lub majątek znajdują się w innych państwach członkowskich. Szczególnym tego przykładem jest restrukturyzacja międzynarodowych grup spółek. Inwestorzy wskazują na niepewność dotyczącą przepisów prawa upadłościowego lub ryzyko długotrwałych lub skomplikowanych postępowań upadłościowych w innym państwie członkowskim jako jeden z głównych powodów decyzji o nieinwestowaniu lub nienawiązywaniu relacji biznesowych z kontrahentami poza państwem członkowskim, w którym mają siedzibę. Niepewność ta działa zniechęcająco, co utrudnia swobodę przedsiębiorczości i promowanie przedsiębiorczości, a także zakłóca prawidłowe funkcjonowanie rynku wewnętrznego. W szczególności mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa (zwane dalej „MŚP”) w większości przypadków nie posiadają zasobów niezbędnych do oceny ryzyka związanego z działalnością transgraniczną.

(8)

Różnice między państwami członkowskimi w zakresie postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów prowadzą do niejednakowych warunków dostępu do kredytu lub pożyczki oraz niejednakowych stóp odzysku w państwach członkowskich. Wyższy stopień harmonizacji w dziedzinie restrukturyzacji, niewypłacalności, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności jest zatem niezbędny do dobrego funkcjonowania rynku wewnętrznego w ujęciu ogólnym, a w szczególności do dobrego funkcjonowania unii rynków kapitałowych, a także niezbędny dla odporności europejskich gospodarek, w tym dla zachowania i tworzenia miejsc pracy.

(9)

Należy także zmniejszyć dodatkowe koszty oceny ryzyka i transgranicznej egzekucji wierzytelności ponoszone przez wierzycieli nadmiernie zadłużonych przedsiębiorców, którzy przenoszą się do innego państwa członkowskiego, aby mieć możliwość uzyskania umorzenia długów w znacznie krótszym czasie. Należy także zmniejszyć dodatkowe koszty ponoszone przez przedsiębiorców wynikające z potrzeby przeniesienia się do innego państwa członkowskiego w celu skorzystania z umorzenia długów. Ponadto przeszkody wynikające z długiego okresu obowiązywania zakazów prowadzenia działalności związanych z niewypłacalnością przedsiębiorcy hamują przedsiębiorczość.

(10)

Każda restrukturyzacja, w szczególności restrukturyzacja o dużych rozmiarach, która powoduje znaczące skutki, powinna być oparta na dialogu z zainteresowanymi podmiotami. Dialog ten powinien obejmować wybór środków przewidzianych w odniesieniu do celów restrukturyzacji, a także rozwiązania alternatywne, a przedstawiciele pracowników powinni być odpowiednio zaangażowani zgodnie z prawem Unii i prawem krajowym.

(11)

Przeszkody w korzystaniu z podstawowych swobód nie ograniczają się do sytuacji o charakterze czysto transgranicznym. Rynek wewnętrzny z coraz większą siecią powiązań, na którym istnieje swobodny przepływ towarów, usług, kapitału i pracowników, i który ma coraz silniejszy wymiar cyfrowy, oznacza, że bardzo niewiele przedsiębiorstw zachowuje czysto narodowy charakter, jeśli wziąć pod uwagę wszystkie istotne czynniki, takie jak baza klientów, łańcuch dostaw, zakres działalności, baza inwestorów i baza kapitałowa. Nawet niewypłacalność o charakterze czysto krajowym może mieć wpływ na funkcjonowanie rynku wewnętrznego przez tzw. efekt domina, kiedy niewypłacalność jednego dłużnika może spowodować niewypłacalność kolejnych przedsiębiorstw w łańcuchu dostaw.

(12)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 (4) dotyczy kwestii jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń, prawa właściwego oraz współpracy w zakresie transgranicznego postępowania upadłościowego, a także wzajemnego połączenia rejestrów upadłości. Swoim zakresem obejmuje ono postępowania zapobiegawcze, które wspierają ratowanie rentownych ekonomicznie dłużników, a także postępowania umorzenia długów dla przedsiębiorców i innych osób fizycznych. Rozporządzenie to nie rozwiązuje jednak problemu różnic między prawami krajowymi regulującymi te postępowania. Ponadto instrument ograniczający się wyłącznie do upadłości transgranicznych nie usunąłby wszystkich przeszkód dla swobodnego przepływu; co więcej, inwestorzy nie byliby w stanie określić z góry, czy ewentualne trudności finansowe dłużnika w przyszłości będą miały wymiar transgraniczny, czy krajowy. Konieczne jest zatem wykroczenie poza kwestie współpracy sądowej oraz ustanowienie minimalnych standardów materialnych w odniesieniu do postępowań dotyczących restrukturyzacji zapobiegawczej, a także postępowań prowadzących do umorzenia długów przedsiębiorców.

(13)

Niniejsza dyrektywa powinna pozostawać bez uszczerbku dla zakresu stosowania rozporządzenia (UE) 2015/848. Niniejsza dyrektywa ma być w pełni zgodna z tym rozporządzeniem oraz uzupełniać je, poprzez zobowiązanie państw członkowskich do ustanowienia postępowań dotyczących restrukturyzacji zapobiegawczej zgodnych z określonymi minimalnymi zasadami skuteczności. Niniejsza dyrektywa nie zmienia podejścia przyjętego w tym rozporządzeniu, zgodnie z którym państwa członkowskie mogą utrzymywać lub wprowadzać procedury niespełniające warunku publikacji dotyczącego powiadamiania zgodnie z załącznikiem A do tego rozporządzenia. Chociaż niniejsza dyrektywa nie wymaga, aby postępowania objęte zakresem jej stosowania spełniały wszystkie warunki dotyczące powiadamiania zgodnie z tym załącznikiem, ma ona na celu ułatwienie transgranicznego uznawania tych postępowań oraz uznawanie i wykonywanie orzeczeń.

(14)

Zaletą stosowania rozporządzenia (UE) 2015/848 jest to, że przewiduje ono zabezpieczenie przed nadużywaniem możliwości przenoszenia głównego ośrodka podstawowej działalności dłużnika w trakcie transgranicznego postępowania upadłościowego. Pewne ograniczenia powinny mieć zastosowanie również do postępowań nieobjętych zakresem stosowania tego rozporządzenia.

(15)

Niezbędne jest obniżenie kosztów restrukturyzacji zarówno dla dłużników, jak i wierzycieli. Należy w związku z tym zmniejszyć różnice między państwami członkowskimi, które utrudniają wczesną restrukturyzację rentownych dłużników znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej oraz możliwość umorzenia długów dla uczciwych przedsiębiorców. Zmniejszenie takich różnic powinno zwiększyć przejrzystość, pewność prawa i przewidywalność w całej Unii. Powinno ono zapewnić maksymalny zwrot z zaangażowanych środków wszystkim rodzajom wierzycieli i inwestorów oraz zachęcić do inwestycji transgranicznych. Większa spójność postępowań restrukturyzacyjnych i upadłościowych powinna również ułatwić restrukturyzację grup spółek, niezależnie od tego, gdzie na terytorium Unii znajdują się siedziby członków grupy.

(16)

Likwidacja barier dla skutecznej restrukturyzacji zapobiegawczej rentownych dłużników znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej przyczynia się do zminimalizowania utraty miejsc pracy oraz strat dla wierzycieli w łańcuchu dostaw, a także chroni wiedzę fachową i umiejętności, co przynosi korzyści szerzej pojętej gospodarce. Ułatwienie umarzania długów przedsiębiorcom pomogłoby uniknąć wykluczenia ich z rynku pracy i umożliwiałoby im podjęcie na nowo działalności gospodarczej, po wyciągnięciu wniosków z wcześniejszych doświadczeń. Ponadto skrócenie długości postępowań restrukturyzacyjnych skutkowałoby wyższymi stopami odzysku dla wierzycieli, ponieważ w miarę upływu czasu dłużnik lub przedsiębiorstwo dłużnika zwykle tylko dalej traci na wartości. Skuteczne postępowania dotyczące restrukturyzacji zapobiegawczej, niewypłacalności i umorzenia długów umożliwiałyby również lepszą ocenę ryzyka związanego z podejmowaniem decyzji o udzielaniu i zaciąganiu kredytów lub pożyczek oraz ułatwiałyby przeprowadzenie działań naprawczych w odniesieniu do niewypłacalnych lub nadmiernie zadłużonych dłużników, minimalizując ekonomiczne i społeczne koszty związane z procesem zmniejszania ich zadłużenia. Niniejsza dyrektywa powinna umożliwiać państwom członkowskim elastyczność w odniesieniu do stosowania wspólnych zasad, przy jednoczesnym poszanowaniu krajowych systemów prawnych. Państwa członkowskie powinny móc utrzymać w swoich krajowych systemach prawnych ramy restrukturyzacji zapobiegawczej inne niż przewidziane w niniejszej dyrektywie, lub wprowadzić je do swoich krajowych systemów prawnych.

(17)

Przedsiębiorstwa, w szczególności MŚP, które stanowią 99 % wszystkich przedsiębiorstw w Unii, powinny odnieść korzyści z bardziej spójnego podejścia na poziomie Unii. Prawdopodobieństwo likwidacji MŚP zamiast poddania ich restrukturyzacji jest wyższe ponieważ muszą one ponosić koszty, które są nieproporcjonalnie wyższe od kosztów ponoszonych przez większe przedsiębiorstwa. MŚP, zwłaszcza w sytuacji, gdy napotykają trudności finansowe, często nie dysponują zasobami niezbędnymi do sprostania wysokim kosztom restrukturyzacji i skorzystania ze skuteczniejszych postępowań restrukturyzacyjnych dostępnych jedynie w niektórych państwach członkowskich. Aby pomóc takim dłużnikom w przeprowadzeniu niskokosztowej restrukturyzacji, należy opracować na poziomie krajowym oraz udostępnić online kompleksowe listy kontrolne dla planów restrukturyzacji, dostosowane do potrzeb i specyfiki MŚP. Ponadto, biorąc pod uwagę ograniczone zasoby MŚP w zakresie zatrudniania profesjonalnej obsługi, należy wprowadzić narzędzia wczesnego ostrzegania, aby uprzedzać dłużników o pilnej konieczności działania.

(18)

Przy definiowaniu MŚP państwa członkowskie mogłyby należycie uwzględnić dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE (5) lub zalecenie Komisji z dnia 6 maja 2003 r. dotyczące definicji mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (6).

(19)

Z zakresu stosowania niniejszej dyrektywy należy wyłączyć dłużników będących zakładami ubezpieczeń i zakładami reasekuracji zdefiniowanymi w art. 13 pkt 1 i 4 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/138/WE (7), instytucjami kredytowymi zdefiniowanymi w art. 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 (8), firmami inwestycyjnymi i przedsiębiorstwami zbiorowego inwestowania zdefiniowanymi w art. 4 ust. 1 pkt 2 i 7 rozporządzenia (UE) nr 575/2013, kontrahentami centralnymi zdefiniowanymi w art. 2 pkt 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 (9), centralnymi depozytami papierów wartościowych zdefiniowanymi w art. 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 909/2014 (10) oraz innymi instytucjami i podmiotami finansowymi wymienionymi w art. 1 ust. 1 akapit pierwszy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE (11). Tacy dłużnicy podlegają szczególnym zasadom, a krajowe organy nadzoru i organy ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji dysponują wobec nich szerokimi uprawnieniami interwencyjnymi. Państwa członkowskiego powinny móc wyłączyć inne podmioty finansowe świadczące usługi finansowe podlegające porównywalnym zasadom i uprawnieniom interwencyjnym.

(20)

Z podobnych względów z zakresu stosowania niniejszej dyrektywy należy również wyłączyć podmioty publiczne podlegające prawu krajowemu. Państwa członkowskie powinny również móc ograniczyć dostęp do ram restrukturyzacji zapobiegawczej do osób prawnych, gdyż trudnościom finansowym przedsiębiorców można skutecznie zaradzić nie tylko w drodze postępowania dotyczącego restrukturyzacji zapobiegawczej, lecz także poprzez postępowania, które prowadzą do umorzenia długów, lub poprzez nieformalną restrukturyzację w oparciu o porozumienia umowne. Państwa członkowskie, które mają odmienne systemy prawne, w których ten sam rodzaj podmiotu ma inny status prawny, powinny móc stosować jednolity zestaw zasad do takich podmiotów. Ramy restrukturyzacji zapobiegawczej określone zgodnie z niniejszą dyrektywą nie powinny mieć wpływu na roszczenia i uprawnienia względem dłużnika do wypłat związanych z pracowniczymi programami emerytalnymi, jeśli te roszczenia i uprawnienia zostały nabyte w okresie przed restrukturyzacją.

(21)

Nadmierne zadłużenie konsumentów jest kwestią o bardzo dużym znaczeniu ekonomicznym i społecznym i jest ściśle związane ze zmniejszaniem nawisu długu. Ponadto często nie jest możliwe dokonanie wyraźnego rozróżnienia pomiędzy długami zaciągniętymi przez przedsiębiorców w ramach prowadzenia przez nich działalności handlowej, gospodarczej, rzemieślniczej lub zawodowej, a długami zaciągniętymi poza ramami tej działalności. Przedsiębiorcy nie skorzystaliby skutecznie z drugiej szansy, jeżeli musieliby przechodzić odrębne postępowania, różniące się warunkami dostępu i długością okresów wymaganych dla uzyskania umorzenia długów, aby uzyskać umorzenie swoich długów związanych z prowadzeniem działalności oraz innych długów zaciągniętych poza ramami tej działalności. Z tego względu, mimo iż niniejsza dyrektywa nie zawiera wiążących przepisów dotyczących nadmiernego zadłużenia konsumentów, zaleca się, aby państwa członkowskie jak najwcześniej rozpoczęły stosowanie przepisów niniejszej dyrektywy dotyczących umorzenia długów także w odniesieniu do konsumentów.

(22)

Im szybciej dłużnicy będą w stanie wykrywać swoje trudności finansowe i odpowiednio reagować na nie, tym większe prawdopodobieństwo uniknięcia zbliżającej się niewypłacalności lub – w przypadku przedsiębiorstw, które trwale utraciły rentowność – tym bardziej uporządkowana i skuteczna będzie ich likwidacja. W związku z tym, aby zachęcić do wczesnego podjęcia działań dłużników, którzy zaczynają doświadczać trudności finansowych, należy zapewnić jasne, aktualne, zwięzłe i przyjazne dla użytkownika informacje na temat dostępnych postępowań dotyczących restrukturyzacji zapobiegawczej oraz jedno lub większą liczbę narzędzi wczesnego ostrzegania. Narzędzia wczesnego ostrzegania, które mają formę mechanizmów alarmowych sygnalizujących, gdy dłużnik nie dokonał określonych rodzajów płatności, mogłyby być uruchamiane na przykład w przypadku niepłacenia podatków lub składek na ubezpieczenie społeczne. Takie narzędzia mogłyby być opracowane przez państwa członkowskie albo przez prywatne podmioty, pod warunkiem że cel zostanie osiągnięty. Państwa członkowskie powinny udostępniać informacje o narzędziach wczesnego ostrzegania online, na przykład na specjalnym portalu lub stronie internetowej. Państwa członkowskie powinny móc dostosowywać narzędzia wczesnego ostrzegania w zależności od wielkości przedsiębiorstwa oraz ustanawiać szczegółowe przepisy dotyczące narzędzi wczesnego ostrzegania dla dużych przedsiębiorstw i grup, uwzględniające ich specyfikę. Niniejsza dyrektywa nie powinna nakładać na państwa członkowskie jakiejkolwiek odpowiedzialności za ewentualne szkody poniesione w związku z postępowaniami restrukturyzacyjnymi uruchamianymi przez takie narzędzia wczesnego ostrzegania.

(23)

Aby zwiększyć wsparcie dla pracowników i ich przedstawicieli, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby przedstawiciele pracowników mieli dostęp do stosownych i aktualnych informacji dotyczących dostępności narzędzi wczesnego ostrzegania, a także powinny mieć możliwość zapewnienia wsparcia dla przedstawicieli pracowników w przeprowadzaniu oceny sytuacji ekonomicznej dłużnika.

(24)

Ramy restrukturyzacji powinny być dostępne dla dłużników, w tym podmiotów prawnych oraz – w przypadku gdy tak przewidziano w prawie krajowym – osób fizycznych i grup przedsiębiorstw, aby umożliwić im uporanie się z trudnościami finansowymi na wczesnym etapie, gdy wydaje się prawdopodobne, że można jeszcze zapobiec niewypłacalności oraz zapewnić rentowność przedsiębiorstwa. Ramy restrukturyzacji powinny być dostępne, zanim dłużnik stanie się niewypłacalny na podstawie prawa krajowego, a mianowicie zanim spełni ustanowione w prawie krajowym warunki objęcia go zbiorowym postępowaniem upadłościowym, które zwykle wiąże się z odebraniem dłużnikowi zarządu majątkiem i powołaniem likwidatora. Aby zapobiec nadużywaniu ram restrukturyzacji, trudności finansowe dłużnika powinny wskazywać na prawdopodobieństwo niewypłacalności, a plan restrukturyzacji powinien móc jej zapobiec oraz zapewnić rentowność przedsiębiorstwa.

(25)

Państwa członkowskie powinny móc określić, czy wierzytelności, które stają się wymagalne lub które powstają po złożeniu wniosku o wszczęcie postępowania dotyczącego restrukturyzacji zapobiegawczej lub po wszczęciu tego postępowania, są objęte zakresem środków restrukturyzacji zapobiegawczej lub wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych. Państwa członkowskie powinny móc decydować o tym, czy wstrzymanie indywidualnych czynności egzekucyjnych ma wpływ na należne odsetki od wierzytelności.

(26)

Państwa członkowskie powinny móc wprowadzić test rentowności jako warunek dostępu do postępowania dotyczącego restrukturyzacji zapobiegawczej przewidzianego w niniejszej dyrektywie. Taki test powinien być przeprowadzony bez szkody dla majątku dłużnika oraz mógłby przyjąć formę, między innymi, przyznania tymczasowego wstrzymania czynności egzekucyjnych lub przeprowadzenia testu bez zbędnej zwłoki. Jednakże brak szkody nie powinien uniemożliwiać państwom członkowskim wymagania od dłużników, aby udowodnili swoją rentowność na swój własny koszt.

(27)

Fakt, że państwa członkowskie mogą ograniczyć dostęp do ram restrukturyzacji w odniesieniu do dłużników, którzy zostali skazani za poważne naruszenia obowiązków w zakresie rachunkowości lub księgowości, nie powinien także uniemożliwiać państwom członkowskim ograniczania dłużnikom dostępu do ram restrukturyzacji zapobiegawczej w przypadku gdy ich księgi i rejestry są niekompletne lub obarczone wadami w takim stopniu, że niemożliwe jest ustalenie sytuacji biznesowej i finansowej dłużników.

(28)

Państwa członkowskie powinny móc rozszerzyć zakres stosowania ram restrukturyzacji zapobiegawczej przewidzianych w niniejszej dyrektywie, aby uwzględnić sytuacje, w których dłużnicy, którzy napotykają trudności inne niż finansowe, o ile takie trudności powodują realne i poważne zagrożenie dla obecnej lub przyszłej zdolności dłużnika do spłaty jego długów w terminie ich wymagalności. Ramy czasowe, w których należy oceniać takie zagrożenie, mogą obejmować okres wielu miesięcy, a nawet dłuższy, aby uwzględnić przypadki, w których dłużnik napotyka trudności inne niż finansowe zagrażające kontynuacji działalności jego przedsiębiorstwa, a w średniej perspektywie – jego płynności. Może tak być na przykład w przypadku gdy dłużnik utracił kluczowe dla niego zamówienie.

(29)

Aby wspierać skuteczność oraz zmniejszyć opóźnienia i koszty, krajowe ramy restrukturyzacji zapobiegawczej powinny obejmować elastyczne procedury. W przypadku gdy niniejsza dyrektywa jest wdrażana w drodze więcej niż jednej procedury w obrębie ram restrukturyzacyjnych, dłużnik powinien mieć dostęp do wszystkich praw i zabezpieczeń przewidzianych w niniejszej dyrektywie w celu osiągnięcia skutecznej restrukturyzacji. Z wyjątkiem przypadków obowiązkowego zaangażowania organów sądowych lub administracyjnych przewidzianych na podstawie niniejszej dyrektywy, państwa członkowskie powinny móc ograniczyć zaangażowanie takich organów do sytuacji, gdy jest ono konieczne i proporcjonalne, z jednoczesnym uwzględnieniem, między innymi, celu zabezpieczenia praw i interesów dłużników oraz zainteresowanych uczestników, a także celu zmniejszenia opóźnień i kosztów postępowań. W przypadkach gdy prawo krajowe zezwala wierzycielom lub przedstawicielom pracowników na wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego oraz w przypadku gdy dłużnik jest MŚP, państwa członkowskie powinny wymagać zgody dłużnika jako warunku wstępnego wszczęcia postępowania oraz powinny także móc rozszerzyć zakres tego wymogu na dłużników będących dużymi przedsiębiorstwami.

(30)

Aby unikać niepotrzebnych kosztów, odzwierciedlić wczesny charakter restrukturyzacji zapobiegawczej oraz zachęcić dłużników, aby ubiegali się o restrukturyzację zapobiegawczą na wczesnym etapie swoich trudności finansowych, powinni oni co do zasady zachowywać kontrolę nad swoim majątkiem i nad bieżącą działalnością swojego przedsiębiorstwa. Powołanie nadzorcy restrukturyzacyjnego w celu nadzorowania działalności dłużnika lub częściowego przejęcia kontroli nad bieżącą działalnością dłużnika, nie powinno być obowiązkowe w każdym przypadku – decyzja ta powinna być podejmowana indywidualnie w zależności od okoliczności danej sprawy lub szczególnych potrzeb dłużnika. Państwa członkowskie powinny jednak móc określić, że powołanie nadzorcy restrukturyzacyjnego jest zawsze konieczne w określonych okolicznościach, takich jak w przypadku gdy: dłużnik korzysta z ogólnego wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych; plan restrukturyzacji musi zostać zatwierdzony wbrew sprzeciwowi grupy wierzycieli; plan restrukturyzacji obejmuje środki mające wpływ na prawa pracowników; lub dłużnik lub kadra zarządzająca dłużnika działali w ramach stosunków handlowych w sposób przestępczy, nieuczciwy lub szkodliwy.

(31)

W celu udzielenia pomocy stronom w negocjowaniu i sporządzeniu planu restrukturyzacji, państwa członkowskie powinny przewidzieć obowiązkowe powołanie nadzorcy restrukturyzacyjnego w przypadku gdy: organ sądowy lub administracyjny przyznaje dłużnikowi ogólne wstrzymanie indywidualnych czynności egzekucyjnych, pod warunkiem że w takich przypadkach nadzorca jest niezbędny, aby zabezpieczyć interesy stron; plan restrukturyzacji musi zostać zatwierdzony przez organ sądowy lub administracyjny wbrew sprzeciwowi grupy wierzycieli; występuje o to dłużnik; lub występuje o to większość wierzycieli, pod warunkiem że wierzyciele pokryją koszty i honoraria nadzorcy.

(32)

Dłużnik powinien móc skorzystać z tymczasowego wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych, przyznanego przez organ sądowy lub administracyjny, lub z mocy prawa, w celu wsparcia negocjacji dotyczących planu restrukturyzacji, aby móc kontynuować działalność lub przynajmniej zachować wartość swojej masy układowej i upadłościowej podczas negocjacji. W przypadku gdy tak przewidziano w prawie krajowym, wstrzymanie czynności egzekucyjnych powinno być również możliwe na korzyść podmiotów trzecich udzielających zabezpieczenia, w tym gwarantów i dających przedmiot zabezpieczenia. Jednakże państwa członkowskie powinny móc przewidzieć, że organy sądowe lub administracyjne mogą odmówić wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych, w przypadku gdy takie wstrzymanie nie jest konieczne lub w przypadku gdy nie służyłoby celowi wspierania negocjacji. Podstawy odmowy mogłyby obejmować brak poparcia wymaganej większości wierzycieli lub, w przypadku gdy tak przewidziano w prawie krajowym, faktyczna niezdolność dłużnika do spłacania długów w terminie ich wymagalności.

(33)

W celu ułatwienia i przyspieszenia postępowań państwa członkowskie powinny móc ustanowić wzruszalne domniemania istnienia podstaw odmowy wstrzymania czynności egzekucyjnych, na przykład w przypadku gdy dłużnik zachowuje się w sposób typowy dla dłużnika niezdolnego do spłacenia długów w terminie ich wymagalności, na przykład ma poważne zaległości w regulowaniu płatności należnych pracownikom, urzędom podatkowym lub urzędom ds. zabezpieczenia społecznego, lub w przypadku gdy dłużnik lub aktualny zarząd przedsiębiorstwa popełnili przestępstwo finansowe, co daje powód do przypuszczeń, że większość wierzycieli nie poparłaby rozpoczęcia negocjacji.

(34)

Wstrzymanie indywidualnych czynności egzekucyjnych mogłoby być całkowite, czyli mieć wpływ na wszystkich wierzycieli, lub mogłoby mieć zastosowanie tylko do niektórych wierzycieli lub kategorii wierzycieli. Państwa członkowskie powinny móc wyłączyć niektóre roszczenia lub kategorie roszczeń z zakresu wstrzymania czynności egzekucyjnych, w ściśle określonych okolicznościach, na przykład roszczenia zabezpieczone aktywami, których usunięcie nie zagroziłoby restrukturyzacji przedsiębiorstwa, lub roszczenia wierzycieli, którzy zostaliby pokrzywdzeni wskutek wstrzymania czynności egzekucyjnych, na przykład ponieśliby stratę bez otrzymania odszkodowania lub ich zabezpieczenie straciłoby na wartości.

(35)

W celu zapewnienia uczciwej równowagi pomiędzy prawami dłużnika a prawami wierzycieli wstrzymanie indywidualnych czynności egzekucyjnych powinno być stosowane przez okres nieprzekraczający czterech miesięcy. Skomplikowane przypadki restrukturyzacji mogą jednak wymagać więcej czasu. Państwa członkowskie powinny móc przewidzieć, że w takich przypadkach przedłużenie pierwotnego okresu wstrzymania czynności egzekucyjnych może być przyznawane przez organ sądowy lub administracyjny. W przypadku gdy organ sądowy lub administracyjny nie podejmie decyzji w sprawie przedłużenia okresu wstrzymania czynności egzekucyjnych przed jego upływem, wstrzymanie czynności egzekucyjnych powinno utracić swoją moc z dniem wygaśnięcia okresu tego wstrzymania. W interesie pewności prawa łączny okres wstrzymania czynności egzekucyjnych należy ograniczyć do dwunastu miesięcy. Państwa członkowskie powinny móc przewidzieć wstrzymanie czynności egzekucyjnych na czas nieokreślony, w przypadku gdy dłużnik staje się niewypłacalny na mocy prawa krajowego. Państwa członkowskie powinny móc decydować, czy krótkoterminowe, tymczasowe wstrzymanie czynności egzekucyjnych, w oczekiwaniu na decyzję organu sądowego lub administracyjnego dotyczącą dostępu do ram restrukturyzacji zapobiegawczej, podlega ograniczeniom czasowym określonym w niniejszej dyrektywie.

(36)

Aby zapewnić ochronę wierzycieli przed poniesieniem niepotrzebnej szkody, państwa członkowskie powinny przewidzieć, że organy sądowe lub administracyjne mogą uchylić wstrzymanie indywidualnych czynności egzekucyjnych, jeśli przestało ono spełniać cel wspierania negocjacji, na przykład gdy staje się jasne, że wymagana większość wierzycieli nie popiera kontynuowania negocjacji. W przypadku gdy państwa członkowskie przewidują taką możliwość, wstrzymanie czynności egzekucyjnych należy również uchylić, jeżeli wierzyciele są pokrzywdzeni wskutek tego wstrzymania. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość ograniczenia możliwości uchylania wstrzymania czynności egzekucyjnych do sytuacji, w których wierzyciele nie mieli możliwości bycia wysłuchanymi, zanim wstrzymanie zaczęło obowiązywać lub zostało przedłużone. Państwa członkowskie powinny również mieć możliwość wprowadzenia minimalnego okresu, podczas którego wstrzymanie czynności egzekucyjnych nie może zostać uchylone. W celu ustalenia, czy wierzyciele zostali pokrzywdzeni, organy sądowe lub administracyjne powinny móc wziąć pod uwagę czy wstrzymanie czynności egzekucyjnych chroniłoby całkowitą wartość masy układowej i upadłościowej oraz czy dłużnik działa w złej wierze lub z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli, lub generalnie działa wbrew uzasadnionym oczekiwaniom ogółu wierzycieli.

(37)

Niniejsza dyrektywa nie obejmuje przepisów dotyczących odszkodowania lub gwarancji dla wierzycieli, których zabezpieczenie prawdopodobnie straci na wartości w okresie obowiązywania wstrzymania czynności egzekucyjnych. Jeden wierzyciel lub grupa wierzycieli zostaliby pokrzywdzeni na przykład w sytuacji, gdyby wskutek wstrzymania czynności egzekucyjnych wierzyciele mieli znacznie mniejsze szanse na zaspokojenie swoich roszczeń niż gdyby wstrzymanie nie zostało zastosowane, lub gdy dany wierzyciel znajdzie się w mniej korzystnym położeniu niż inni wierzyciele będący w podobnej sytuacji. Państwa członkowskie powinny móc przewidzieć, że każdorazowo w przypadku stwierdzenia, że jeden lub większa liczba wierzycieli lub jedna lub większa liczba grup wierzycieli zostali pokrzywdzeni, wstrzymanie czynności egzekucyjnych może zostać uchylone w odniesieniu do tych wierzycieli lub grup wierzycieli, lub w odniesieniu do wszystkich wierzycieli. Państwa członkowskie powinny móc decydować o tym, kto jest uprawniony do występowania o uchylenie wstrzymania czynności egzekucyjnych.

(38)

Wstrzymanie indywidualnych czynności egzekucyjnych powinno również skutkować zawieszeniem obowiązku dłużnika do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, które mogłoby zakończyć się likwidacją dłużnika, lub wszczęcia takiego postępowania na wniosek wierzyciela. Takie postępowania upadłościowe powinny, oprócz postępowań, w przypadku których prawo przewiduje wyłącznie skutek w postaci likwidacji dłużnika, obejmować również postępowania, które mogłyby prowadzić do restrukturyzacji dłużnika. Zawieszenie wszczęcia postępowania upadłościowego na wniosek wierzycieli powinno mieć zastosowanie nie tylko w przypadku gdy państwa członkowskie przewidują ogólne wstrzymanie indywidualnych czynności egzekucyjnych obejmujące wszystkich wierzycieli, lecz również w przypadku gdy państwa członkowskie przewidują opcję wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych obejmującego jedynie ograniczoną liczbę wierzycieli. Państwa członkowskie powinny jednak móc przewidzieć, że – z uwagi na interes ogólny – postępowania upadłościowe mogą być wszczynane na wniosek organów publicznych, które nie występują w charakterze wierzycieli, na przykład prokuratury.

(39)

Niniejsza dyrektywa nie powinna uniemożliwiać dłużnikom spłacania, w ramach prowadzenia zwykłej działalności, roszczeń wierzycieli, których wstrzymanie czynności egzekucyjnych nie dotyczy, oraz wierzytelności zainteresowanych wierzycieli powstałych w okresie obowiązywania wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych. W celu zapewnienia, aby wierzyciele, których roszczenia powstały przed wszczęciem postępowania restrukturyzacyjnego lub przed wstrzymaniem indywidualnych czynności egzekucyjnych, nie wywierali na dłużnika nacisku, aby spłacił te roszczenia, które w przeciwnym razie zostałyby zmniejszone wskutek realizacji planu restrukturyzacji, państwa członkowskie powinny móc przewidzieć zawieszenie obowiązku spłaty tych roszczeń przez dłużnika.

(40)

Gdy dłużnik zostaje objęty postępowaniem upadłościowym, niektórym dostawcom mogą przysługiwać wynikające z umowy, przewidziane w tzw. klauzulach ipso facto, prawa do rozwiązania umowy na dostawy na podstawie samego faktu niewypłacalności, nawet jeśli dłużnik należycie wywiązywał się ze swoich zobowiązań. Klauzule ipso facto mogłyby zostać uruchomione również w przypadku wystąpienia przez dłużnika o restrukturyzację zapobiegawczą. W przypadku gdy strony umowy powołują się na tego typu klauzule, gdy dłużnik dopiero negocjuje plan restrukturyzacji lub występuje o wstrzymanie indywidualnych czynności egzekucyjnych, lub gdy strony umowy powołują się na nie w związku z jakimkolwiek zdarzeniem dotyczącym tego wstrzymania, przedterminowe rozwiązanie umowy może mieć niekorzystny wpływ na przedsiębiorstwo dłużnika i powodzenie działań służących uratowaniu jego przedsiębiorstwa. W takich przypadkach konieczne jest zatem zapewnienie, aby wierzyciele nie mogli powoływać się na klauzule ipso facto, które zawierają odniesienia do negocjacji dotyczących planu restrukturyzacji lub wstrzymania czynności egzekucyjnych, lub jakiegokolwiek innego podobnego zdarzenia związanego ze wstrzymaniem czynności egzekucyjnych.

(41)

Przedterminowe rozwiązanie umów może zagrażać zdolności przedsiębiorstwa do kontynuowania działalności podczas negocjacji dotyczących restrukturyzacji, zwłaszcza gdy dotyczy to umów na podstawowe usługi, takie jak zaopatrzenie w gaz, energię elektryczną, wodę, usługi telekomunikacyjne lub usługi dotyczące kart płatniczych. Państwa członkowskie powinny przewidzieć, że w okresie obowiązywania wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych wierzycielom, których dotyczy to wstrzymanie i których roszczenia powstały przed wstrzymaniem czynności egzekucyjnych i nie zostały spłacone przez dłużnika, nie wolno wstrzymać się z wykonaniem, rozwiązać ani przyspieszyć wykonania podstawowych umów wzajemnych podlegających wykonaniu, lub w jakikolwiek inny sposób zmieniać tych umów, pod warunkiem że dłużnik wywiązuje się ze swoich zobowiązań wynikających z takich umów, które to zobowiązania stają się wymagalne w okresie obowiązywania tego wstrzymania. Umowami wzajemnymi podlegającymi wykonaniu są na przykład umowy leasingu i umowy licencyjne, długoterminowe umowy na dostawy i umowy franczyzy.

(42)

Niniejsza dyrektywa określa minimalne standardy dotyczące treści planu restrukturyzacji. Państwa członkowskie powinny jednak móc wymagać dodatkowych wyjaśnień w planie restrukturyzacji, dotyczących na przykład kryteriów, według których pogrupowano wierzycieli, co może mieć znaczenie w przypadkach gdy dług jest tylko częściowo zabezpieczony. Państwa członkowskie nie powinny być zobowiązane do wprowadzenia wymogu zasięgania opinii biegłego co do wartości majątku, która musi być wskazana w planie.

(43)

Prawo do udziału w głosowaniu w sprawie przyjęcia planu restrukturyzacji powinno przysługiwać zainteresowanym wierzycielom, w tym pracownikom, a w przypadku gdy zezwala na to prawo krajowe – także udziałowcom. Państwa członkowskie powinny móc przewidzieć ograniczone wyjątki od tej zasady. Strony, których plan restrukturyzacji nie dotyczy, nie powinny mieć prawa do głosowania w odniesieniu do tego planu, a ich poparcie nie powinno być wymagane do zaaprobowania jakiegokolwiek planu. Pojęcie „zainteresowanych uczestników” powinno obejmować pracowników tylko wtedy, gdy występują w charakterze wierzycieli. Dlatego też, jeżeli państwa członkowskie zadecydują o wyłączeniu roszczeń pracowników wynikających z ram restrukturyzacji zapobiegawczej, pracownicy nie powinni być uznawani za zainteresowanych uczestników. Głosowanie w sprawie przyjęcia planu restrukturyzacji mogłoby odbywać się w formie formalnego głosowania lub w formie konsultacji i porozumienia z wymaganą większością zainteresowanych uczestników. Jednakże w przypadku gdy głosowanie ma formę porozumienia zakładającego wymaganą większość, zainteresowani uczestnicy, którzy nie byli zaangażowani w porozumienie, mogliby jednak otrzymać możliwość przyłączenia się do planu restrukturyzacji.

(44)

W celu zapewnienia, aby co do istoty podobne prawa były traktowane sprawiedliwie, a przyjmowanie planów restrukturyzacji nie powodowało niesprawiedliwego traktowania praw zainteresowanych uczestników, zainteresowani uczestnicy powinni być traktowani jako odrębne grupy, które odpowiadają kryteriom tworzenia grup określonym w prawie krajowym. Tworzenie grup oznacza grupowanie zainteresowanych uczestników do celów przyjęcia planu w taki sposób, aby podział ten odzwierciedlał ich prawa oraz stopnie uprzywilejowania ich wierzytelności i interesów. Należy utworzyć oddzielne grupy co najmniej dla wierzycieli zabezpieczonych i niezabezpieczonych. Państwa członkowskie powinny jednak móc wymagać stworzenia więcej niż dwóch grup wierzycieli, w tym różnych grup wierzycieli niezabezpieczonych lub zabezpieczonych oraz grup wierzycieli posiadających należności podporządkowane. Państwa członkowskie powinny również móc traktować jako odrębne grupy rodzaje wierzycieli, których nie łączy wystarczająca wspólnota interesów, takich jak organy podatkowe lub organy ds. zabezpieczenia społecznego. Państwa członkowskie powinny móc przewidzieć, że zabezpieczone wierzytelności można podzielić na zabezpieczone i niezabezpieczone części w oparciu o wycenę zabezpieczenia. Państwa członkowskie powinny również móc określić przepisy szczegółowe wspierające tworzenie grup w przypadku gdy byłoby to korzystne dla wierzycieli niezdywersyfikowanych lub wymagających szczególnego traktowania z innych względów, takich jak pracownicy lub mali dostawcy.

(45)

Państwa członkowskie powinny móc przewidzieć, że dłużnicy będący MŚP, z uwagi na ich stosunkowo prostą strukturę kapitałową, mogą być zwolnieni z obowiązku traktowania zainteresowanych uczestników jako odrębnych grup. W przypadkach gdy MŚP zadecydowały o stworzeniu tylko jednej grupy dysponującej prawem do głosowania, a grupa ta głosuje przeciwko planowi, należy umożliwić dłużnikom przedstawienie innego planu, zgodnie z ogólnymi zasadami niniejszej dyrektywy.

(46)

Państwa członkowskie powinny w każdym przypadku zapewniać, aby w ich prawie krajowym uwzględniano odpowiednio kwestie o szczególnym znaczeniu dla tworzenia grup, takie jak roszczenia stron powiązanych, oraz aby prawo krajowe obejmowało przepisy dotyczące wierzytelności warunkowych i wierzytelności spornych. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość regulowania sposobu traktowania wierzytelności spornych do celów przydzielania praw do głosowania. Organ sądowy lub administracyjny powinien zweryfikować tworzenie grup, w tym wybór wierzycieli, których dotyczy plan, po przedłożeniu planu restrukturyzacji do zatwierdzenia. Państwa członkowskie powinny jednak móc przewidzieć, że organ taki może również weryfikować tworzenie grup na wcześniejszym etapie, jeżeli podmiot proponujący plan zwróci się do nich wcześniej o sprawdzenie planu lub wskazówki.

(47)

W prawie krajowym należy ustanowić wymagane większości w celu zapewnienia, aby mniejszość zainteresowanych uczestników w każdej grupie nie mogła blokować przyjęcia planu restrukturyzacji, który nie powoduje niesprawiedliwego ograniczenia ich praw i interesów. Gdyby zabezpieczonych wierzycieli wyrażających sprzeciw nie obowiązywał wymóg uzyskania większości, przeprowadzenie wczesnej restrukturyzacji byłoby w wielu przypadkach niemożliwe, na przykład w sytuacji, gdy potrzebna jest restrukturyzacja finansowa, ale działalność przedsiębiorstwa jest generalnie rentowna. W celu zapewnienia, aby prawo głosu stron w odniesieniu do przyjęcia planów restrukturyzacji było proporcjonalne do udziałów, które mają w przedsiębiorstwie, wymagana większość powinna być ustalana w każdej danej grupie na podstawie kwoty roszczeń wierzycieli lub wartości udziałów posiadanych przez udziałowców. Państwa członkowskie powinny móc dodatkowo wymagać uzyskania większości ustalanej na podstawie liczby zainteresowanych uczestników w każdej grupie. Państwa członkowskie powinny móc ustanowić przepisy w odniesieniu do zainteresowanych uczestników z prawem do głosowania, którzy nie korzystają w prawidłowy sposób z tego prawa do głosowania lub którzy nie są reprezentowani, na przykład przepisy umożliwiające uwzględnianie tych zainteresowanych uczestników przy ustalaniu, czy osiągnięty został próg uczestnictwa lub czy osiągnięto większość. Państwa członkowskie powinny mieć również swobodę w określaniu progu uczestnictwa w głosowaniu.

(48)

Zatwierdzenie planu restrukturyzacji przez organ sądowy lub administracyjny jest niezbędne do zapewnienia, aby ograniczenie praw wierzycieli lub udziałów posiadanych przez udziałowców było proporcjonalne do korzyści wynikających z restrukturyzacji oraz aby mieli oni dostęp do skutecznych środków ochrony prawnej. Zatwierdzenie jest szczególnie niezbędne w przypadku gdy: istnieją zainteresowani uczestnicy wyrażający sprzeciw; plan restrukturyzacji zawiera postanowienia dotyczące nowego finansowania; lub plan ten obejmuje likwidację ponad 25 % miejsc pracy. Państwa członkowskie powinny jednak móc przewidzieć, że zatwierdzenie przez organ sądowy lub administracyjny jest niezbędne także w innych przypadkach. Zatwierdzenie planu, który obejmuje likwidację ponad 25 % miejsc pracy, powinno być niezbędne wyłącznie w przypadku, gdy prawo krajowe zezwala, aby ramy restrukturyzacji zapobiegawczej przewidywały środki mające bezpośrednie skutki dla umów o pracę.

(49)

Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby organ sądowy lub administracyjny mógł odrzucić plan w przypadku, gdy zostało stwierdzone, że ogranicza prawa wyrażających sprzeciw wierzycieli lub udziałowców poniżej poziomu, którego mogliby oni racjonalnie oczekiwać w przypadku likwidacji przedsiębiorstwa dłużnika – czy to w drodze stopniowej likwidacji, czy sprzedaży jako przedsiębiorstwa kontynuującego działalność, w zależności od konkretnej sytuacji danego dłużnika, albo poniżej poziomu, którego mogliby oni racjonalnie oczekiwać w przypadku zastosowania drugiego najlepszego w kolejności scenariusza alternatywnego, w sytuacji niezatwierdzenia planu restrukturyzacji. Jeżeli jednak plan zatwierdzono wbrew sprzeciwowi grupy wierzycieli, należy określić, który z mechanizmów ochrony zastosowano w takim scenariuszu. W przypadku gdy państwa członkowskie wybrały rozwiązanie polegające na wycenie dłużnika jako przedsiębiorstwa kontynuującego działalność, wycena taka powinna uwzględniać przedsiębiorstwo dłużnika w dłuższej perspektywie, a nie wartość likwidacyjną. Wartość przedsiębiorstwa kontynuującego działalność jest, co do zasady, wyższa niż wartość likwidacyjna, ponieważ opiera się na założeniu, że dane przedsiębiorstwo w dalszym ciągu prowadzi działalność z minimalnymi zakłóceniami, cieszy się zaufaniem wierzycieli finansowych, akcjonariuszy oraz klientów, dalej generuje przychody oraz ogranicza skutki dla pracowników.

(50)

Chociaż, aby uniknąć przeprowadzania wyceny w każdym przypadku, organ sądowy lub administracyjny powinien weryfikować spełnienie kryterium ochrony najlepszych interesów wierzycieli jedynie wówczas, gdy plan restrukturyzacji został zakwestionowany z tego względu, państwa członkowskie powinny móc przewiedzieć, że inne warunki zatwierdzenia planu mogą być weryfikowane z urzędu. Państwa członkowskie powinny móc dodawać inne warunki, które należy spełnić, aby plan restrukturyzacji mógł zostać zatwierdzony, na przykład warunek odpowiedniej ochrony udziałowców. Organy sądowe lub administracyjne powinny móc odmówić zatwierdzenia planów restrukturyzacji, które nie dają racjonalnych szans na zapobieżenie niewypłacalności dłużnika lub na zapewnienie rentowności przedsiębiorstwa. Jednakże państwa członkowskie nie powinny być zobowiązane do zapewnienia, aby taka ocena była przeprowadzana z urzędu.

(51)

Powiadomienie wszystkich zainteresowanych uczestników powinno być jednym z warunków zatwierdzenia planu restrukturyzacji. Państwa członkowskie powinny móc określać formy takiego powiadomienia, chwili jego dokonywania, a także określać przepisy dotyczące traktowania roszczeń nieznanych w odniesieniu do powiadamiania. Powinny one również móc przewidzieć, że strony, których plan restrukturyzacji nie dotyczy, muszą zostać o nim poinformowane.

(52)

Spełnienie „kryterium ochrony najlepszych interesów wierzycieli” powinno oznaczać, że żaden wierzyciel wyrażający sprzeciw nie znajduje się w przypadku planu restrukturyzacji w gorszej sytuacji, niż ta, w jakiej taki wierzyciel znalazłby się w przypadku likwidacji – czy to w drodze stopniowej likwidacji, czy sprzedaży jako przedsiębiorstwa kontynuującego działalność – albo w przypadku zastosowania drugiego najlepszego w kolejności scenariusza alternatywnego, gdyby plan restrukturyzacji nie został zatwierdzony. Państwa członkowskie powinny móc dokonać wyboru jednego z tych progów podczas wdrażania „kryterium ochrony najlepszych interesów wierzycieli” w prawie krajowym. Kryterium to należy stosować w każdym przypadku, gdy konieczne jest zatwierdzenie planu, aby był on wiążący dla wierzycieli wyrażających sprzeciw lub, w zależności od przypadku, dla grupy wierzycieli wyrażających sprzeciw. W wyniku zastosowania kryterium ochrony najlepszych interesów wierzycieli, w przypadkach gdy publiczni wierzyciele instytucjonalni mają na mocy prawa krajowego uprzywilejowany status, państwa członkowskie mogłyby przewidzieć, że plan restrukturyzacji nie może narzucać całkowitego lub częściowego anulowania wierzytelności tych wierzycieli.

(53)

Chociaż należy zawsze przyjmować plan restrukturyzacji jeżeli popiera go wymagana większość w każdej zainteresowanej grupie, powinno być również możliwe zatwierdzenie przez organ sądowy lub administracyjny, na wniosek dłużnika lub za zgodą dłużnika planu restrukturyzacji, który nie został poparty przez wymaganą większość w każdej zainteresowanej grupie. W przypadku osoby prawnej państwa członkowskie powinny móc decydować, czy do celów przyjęcia lub zatwierdzenia planu restrukturyzacji, dłużnika należy rozumieć jako zarząd danej osoby prawnej czy określoną większość akcjonariuszy lub udziałowców. Aby plan mógł zostać zatwierdzony w przypadku sprzeciwu grupy wierzycieli, powinien uzyskać poparcie większości głosujących grup zainteresowanych uczestników. Co najmniej jedna z tych grup powinna być grupą wierzycieli zabezpieczonych lub grupą uprzywilejowaną w stosunku do grupy zwykłych wierzycieli niezabezpieczonych.

(54)

Należy umożliwić, aby w przypadku gdy większość głosujących grup nie popiera planu restrukturyzacji, plan mógł zostać jednak zatwierdzony jeśli jest on poparty przez co najmniej jedną grupę zainteresowanych wierzycieli lub doznających uszczerbku wierzycieli, którzy - po wycenie wartości dłużnika jako przedsiębiorstwa kontynuującego działalność - otrzymaliby płatności lub zachowaliby jakiekolwiek udziały, lub, w przypadku gdy tak przewidziano w prawie krajowym, można racjonalnie domniemywać, że otrzymaliby płatności lub zachowaliby jakiekolwiek udziały, gdyby zastosowana została normalna kolejność zaspokajania w postępowaniu likwidacyjnym na mocy prawa krajowego. W takich przypadkach państwa członkowskie powinny móc zwiększyć liczbę grup wymaganą do zaaprobowania planu, bez konieczności wymagania, aby wszystkie te grupy - po wycenie dłużnika jako przedsiębiorstwa kontynuującego działalność - otrzymały płatności lub zachowały jakiekolwiek udziały na mocy prawa krajowego. Państwa członkowskie nie powinny jednak wymagać zgody wszystkich grup. Dlatego też, w przypadku gdy istnieją tylko dwie grupy wierzycieli, zgodę co najmniej jednej z nich należy uznać za wystarczającą, jeśli spełnione są pozostałe warunki zatwierdzenia planu restrukturyzacji wbrew sprzeciwowi grupy wierzycieli. Uszczerbek wierzyciela należy rozumieć jako zmniejszenie wartości jego roszczeń.

(55)

W przypadku zatwierdzenia planu restrukturyzacji wbrew sprzeciwowi grupy wierzycieli, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby grupy zainteresowanych wierzycieli wyrażające sprzeciw nie zostały pokrzywdzone w ramach proponowanego planu, a także powinny zapewnić takim grupom wyrażającym sprzeciw wystarczającą ochronę. Państwa członkowskie powinny móc chronić grupę zainteresowanych wierzycieli wyrażającą sprzeciw poprzez zapewnienie, aby była ona traktowana w sposób co najmniej tak korzystny jak każda inna grupa o takim samym stopniu uprzywilejowania i w sposób bardziej korzystny niż jakakolwiek inna grupa o niższym stopniu uprzywilejowania. Alternatywnie, państwa członkowskie mogłyby chronić grupę zainteresowanych wierzycieli wyrażającą sprzeciw poprzez zapewnienie, aby – w sytuacji gdy grupa mająca niższy stopień uprzywilejowania otrzymuje jakiekolwiek środki z podziału lub zachowuje jakiekolwiek udziały na mocy planu restrukturyzacji – taka grupa zainteresowanych wierzycieli wyrażająca sprzeciw została w pełni spłacona („zasada bezwzględnego pierwszeństwa). Państwa członkowskie powinny mieć swobodę we wdrażaniu koncepcji „pełnej spłaty”, w tym w odniesieniu do harmonogramu płatności, o ile kwota główna roszczenia, a w przypadku wierzycieli zabezpieczonych – wartość zabezpieczenia - są objęte ochroną. Państwa członkowskie powinny również móc decydować o wyborze równoważnych środków, za pomocą których pierwotne roszczenie może zostać w pełni zaspokojone.

(56)

Państwa członkowskie powinny móc stosować odstępstwo od zasady bezwzględnego pierwszeństwa, na przykład w przypadku gdy jest uważane za uczciwą praktykę, aby udziałowcy zachowali na mocy planu restrukturyzacji określoną część udziałów chociaż bardziej uprzywilejowana grupa wierzycieli zmuszona jest do zaakceptowania zmniejszenia swoich roszczeń, lub aby dostawcy usług podstawowych objęci przepisem o wstrzymaniu indywidualnych czynności egzekucyjnych otrzymali zapłatę przed bardziej uprzywilejowanymi grupami wierzycieli. Państwa członkowskie powinny móc dokonać wyboru, które z mechanizmów ochrony opisanych powyżej wprowadzą w życie.

(57)

Bez uszczerbku dla ochrony uzasadnionych interesów akcjonariuszy lub innych udziałowców, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby nie mogli oni bezzasadnie uniemożliwiać przyjęcia planów restrukturyzacji, które przywróciłyby dłużnikowi rentowność. Państwa członkowskie powinny móc stosować różne środki, aby osiągnąć ten cel, na przykład nie przyznając udziałowcom prawa do głosowania w sprawie planu restrukturyzacji i nie uzależniając przyjęcia planu restrukturyzacji od zgody udziałowców, którzy - po wycenie przedsiębiorstwa - nie otrzymaliby żadnych płatności lub innych świadczeń, gdyby zastosowano normalną kolejność zaspokajania w postępowaniu likwidacyjnym. Jeżeli jednak udziałowcom przysługuje prawo do głosowania w sprawie planu restrukturyzacji, organ sądowy lub administracyjny powinien móc zatwierdzić ten plan stosując zasady dotyczące zatwierdzenia planu restrukturyzacji wbrew sprzeciwowi grupy wierzycieli, pomimo sprzeciwu jednej lub większej liczby grup lub grup udziałowców. Państwa członkowskie, które wykluczają udziałowców z głosowania, nie powinny być zobowiązane do stosowania zasady bezwzględnego pierwszeństwa w relacjach między wierzycielami a udziałowcami. Innym możliwym sposobem zapewnienia, aby udziałowcy nie uniemożliwiali bezzasadnie przyjęcia planów restrukturyzacyjnych, byłoby zapewnienie, aby środki restrukturyzacyjne, które bezpośrednio wpływają na prawa udziałowców i które muszą być zatwierdzone przez walne zgromadzenie akcjonariuszy na mocy prawa spółek, nie podlegały nieracjonalnie wysokim wymogom dotyczącym większości oraz aby udziałowcy nie mieli kompetencji w zakresie środków restrukturyzacyjnych, które nie mają bezpośredniego wpływu na ich prawa.

(58)

W przypadku gdy istnieją różne rodzaje akcji lub udziałów, z którymi wiążą się różne prawa, potrzebna może być większa liczba grup udziałowców. Restrukturyzacja na takich warunkach mogłaby nie być interesująca dla udziałowców w MŚP, którzy nie są jedynie inwestorami, lecz właścicielami przedsiębiorstwa i wnoszą w nie wkład w inny sposób, na przykład poprzez wiedzę fachową w zakresie zarządzania. Z tego względu zatwierdzanie planu restrukturyzacji wbrew sprzeciwowi grupy wierzycieli powinno pozostać fakultatywne w przypadku dłużników będących MŚP.

(59)

Do celów realizacji planu restrukturyzacji należy przewidzieć w tym planie możliwość zapewnienia przez udziałowców MŚP niepieniężnego wsparcia restrukturyzacji, na przykład skorzystania z ich doświadczenia, reputacji lub kontaktów handlowych.

(60)

Pracownicy powinni być objęci pełną ochroną prawa pracy przez cały okres trwania postępowań dotyczących restrukturyzacji zapobiegawczej. W szczególności, niniejsza dyrektywa powinna pozostawać bez uszczerbku dla praw pracowniczych gwarantowanych dyrektywami Rady 98/59/WE (12) i 2001/23/WE (13) oraz dyrektywami Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/14/WE (14), 2008/94/WE (15) i 2009/38/WE (16). Obowiązki w zakresie informowania pracowników i konsultowania się z nimi, przewidziane w prawie krajowym stanowiącym transpozycję tych dyrektyw pozostają w pełni nienaruszone. Obejmuje to między innymi obowiązki informowania przedstawicieli pracowników i konsultowania się z nimi w odniesieniu do decyzji o skorzystaniu z ram restrukturyzacji zapobiegawczej zgodnie z dyrektywą 2002/14/WE.

(61)

Pracownikom i ich przedstawicielom należy przekazywać informacje dotyczące proponowanego planu restrukturyzacji, w zakresie przewidzianym w prawie Unii, aby umożliwić im dokonanie szczegółowej oceny różnych scenariuszy. Ponadto należy zapewnić w niezbędnym zakresie zaangażowanie pracowników i ich przedstawicieli, aby spełnić wymogi w zakresie konsultacji przewidziane w prawie Unii. Ze względu na potrzebę zapewnienia odpowiedniego poziomu ochrony pracowników państwa członkowskie powinny zostać zobowiązane do wyłączenia niezaspokojonych roszczeń pracowników z zakresu każdej decyzji o wstrzymaniu indywidualnych czynności egzekucyjnych, niezależnie od tego, czy roszczenia te powstały przed wydaniem czy po wydaniu decyzji o wstrzymaniu czynności egzekucyjnych. Wstrzymanie dochodzenia niezaspokojonych roszczeń pracowników powinno być dozwolone tylko w odniesieniu do takich kwot i na taki okres, w jakim spłata takich roszczeń jest skutecznie gwarantowana na podobnym poziomie innymi środkami na mocy prawa krajowego. W przypadku gdy prawo krajowe przewiduje ograniczenia odpowiedzialności instytucji gwarancyjnych dotyczące okresu gwarancji albo wysokości kwot wypłacanych pracownikom, pracownicy powinni mieć możliwość dochodzenia od pracodawcy pozostałej części swoich niezaspokojonych roszczeń nawet w okresie obowiązywania wstrzymania czynności egzekucyjnych. Alternatywnie, państwa członkowskie powinny móc wyłączyć roszczenia pracowników z zakresu ram restrukturyzacji zapobiegawczej oraz przewidzieć dla nich ochronę na mocy prawa krajowego.

(62)

W przypadku gdy plan restrukturyzacji wiąże się z przeniesieniem części przedsiębiorstwa lub jego działalności, prawa pracownicze wynikające z umowy o pracę lub stosunku pracy, w szczególności prawo do wynagrodzenia, powinny być chronione zgodnie z art. 3 i 4 dyrektywy 2001/23/WE, bez uszczerbku dla szczególnych przepisów stosowanych w przypadku postępowania upadłościowego na mocy art. 5 tej dyrektywy, w szczególności możliwości przewidzianych w jej art. 5 ust. 2. Niniejsza dyrektywa powinna pozostawać bez uszczerbku dla praw do informacji i konsultacji, gwarantowanych na mocy dyrektywy 2002/14/WE, w tym w odniesieniu do decyzji, które prawdopodobnie spowodują znaczne zmiany w organizacji pracy lub w stosunkach umownych, w celu osiągnięcia porozumienia w sprawie takich decyzji. Ponadto na mocy niniejszej dyrektywy pracownicy, na których roszczenia plan restrukturyzacji ma wpływ, powinni mieć także prawo do głosowania w sprawie tego planu. Do celów głosowania nad planem restrukturyzacji państwa członkowskie powinny móc decydować o umieszczeniu pracowników w odrębnej grupie niż pozostałe grupy wierzycieli.

(63)

Organy sądowe lub administracyjne powinny decydować o wycenie przedsiębiorstwa będącego w likwidacji albo w sytuacji zastosowania drugiego najlepszego w kolejności scenariusza alternatywnego, w przypadku gdy plan restrukturyzacji nie został zatwierdzony, tylko jeśli wyrażający sprzeciw zainteresowany uczestnik kwestionuje plan restrukturyzacji. Nie uniemożliwia to państwom członkowskim przeprowadzania wycen w innym kontekście zgodnie z prawem krajowym. Należy jednak umożliwić, aby decyzja taka polegała również na zatwierdzeniu wyceny dokonanej przez biegłego lub wyceny przedłożonej przez dłużnika lub inną stronę na wcześniejszym etapie procesu. W przypadku gdy podjęto decyzję o przeprowadzeniu wyceny, państwa członkowskie powinny móc określić przepisy szczególne, odrębne od ogólnego prawa cywilnego procesowego, dotyczące wyceny w sprawach dotyczących restrukturyzacji, w celu zapewnienia przeprowadzenia wyceny w trybie przyśpieszonym. Żaden przepis niniejszej dyrektywy nie powinien wpływać na przepisy dotyczące ciężaru dowodu przewidziane w prawie krajowym w przypadku wyceny.

(64)

Wiążące skutki planu restrukturyzacji powinny być ograniczone do zainteresowanych uczestników, którzy byli zaangażowani w przyjęciu planu. Państwa członkowskie powinny móc określić co oznacza zaangażowanie wierzyciela, w tym w przypadku wierzycieli nieznanych lub wierzycieli wierzytelności przyszłych. Na przykład państwa członkowskie powinny móc decydować jak postępować w odniesieniu do wierzycieli, którzy zostali prawidłowo powiadomieni, ale nie uczestniczyli w postępowaniu.

(65)

Zainteresowani uczestnicy, których plan restrukturyzacji dotyczy, powinny móc odwoływać się od decyzji w sprawie zatwierdzenia planu wydanego przez organ administracyjny. Państwa członkowskie powinny także móc wprowadzić opcję odwołania od decyzji w sprawie zatwierdzenia planu restrukturyzacji wydanego przez organ sądowy. W celu zapewnienia skuteczności planu restrukturyzacji, zmniejszenia niepewności oraz uniknięcia nieuzasadnionych opóźnień, odwołanie co do zasady nie powinno jednak mieć skutku zawieszającego i dlatego nie powinno uniemożliwiać realizacji planu restrukturyzacji. Państwa członkowskie powinny móc określić oraz ograniczyć podstawy odwołania. W przypadku wniesienia odwołania od decyzji w sprawie zatwierdzenia planu państwa członkowskie powinny móc umożliwić organowi sądowemu wydawanie decyzji wstępnej lub decyzji w trybie doraźnym, która chroni wykonanie i realizację planu przed konsekwencjami uwzględnienia rozpatrywanego odwołania. W przypadku gdy odwołanie zostanie uwzględnione, organy sądowe lub administracyjne powinny móc rozważyć – jako alternatywę wobec odrzucenia planu – wprowadzenie zmian do planu, jeśli państwa członkowskie przewidują taką możliwość, a także zatwierdzenia planu bez zmian. Należy umożliwić proponowanie wszelkich zmian do planu przez strony lub głosowanie nad planem przez uczestników, z ich własnej inicjatywy lub na wniosek organu sądowego. Państwa członkowskie mogłyby również przewidzieć odszkodowanie za straty pieniężne poniesione przez uczestnika, którego odwołanie zostało uwzględnione. Prawo krajowe powinno móc rozstrzygać kwestie ewentualnego nowego wstrzymania czynności egzekucyjnych lub przedłużenia pierwotnego wstrzymania w przypadkach gdy organ sądowy postanowi, że odwołanie ma skutek zawieszający.

(66)

Powodzenie planu restrukturyzacji często zależy od udzielenia dłużnikowi pomocy finansowej, najpierw na pokrycie kosztów operacyjnych przedsiębiorstwa podczas negocjacji dotyczących restrukturyzacji, a następnie na realizację planu restrukturyzacji po jego zatwierdzeniu. Pomoc finansową należy rozumieć w szerokim znaczeniu, w tym jako zapewnianie środków pieniężnych lub gwarancji udzielanych przez osoby trzecie oraz dostarczanie towarów, zapasów, surowców i usług komunalnych, na przykład poprzez przyznanie dłużnikowi dłuższego okresu spłaty. Finansowanie przejściowe oraz nowe finansowanie powinno zatem zostać chronione przed czynnościami zmierzającymi do uznania ich za bezskuteczne, nieważne lub niepodlegające wykonaniu, jako czynności dokonane ze szkodą dla ogółu wierzycieli w związku z późniejszym postępowaniem upadłościowym.

(67)

Krajowe przepisy o postępowaniu upadłościowym, które przewidują możliwość uznania finansowania przejściowego oraz nowego finansowania za bezskuteczne lub które przewidują możliwość nakładania na nowych kredytodawców lub pożyczkodawców sankcji cywilnych, administracyjnych lub karnych za udzielanie kredytów lub pożyczek dłużnikom znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej, mogłyby zagrażać dostępności finansowania niezbędnego do zapewnienia powodzenia negocjacji dotyczących planu restrukturyzacji i jego skutecznej realizacji. Niniejsza dyrektywa powinna pozostawać bez uszczerbku dla innych podstaw uznawania nowego i przejściowego finansowania za bezskuteczne, nieważne lub niepodlegające wykonaniu, lub dla podstaw pociągania do odpowiedzialności cywilnej, karnej lub administracyjnej podmiotów zapewniających tego rodzaju finansowanie, zgodnie z prawem krajowym. Takie inne podstawy mogłyby obejmować między innymi oszustwo, działanie w złej wierze, określony rodzaj relacji między stronami, z którymi wiązałby się konflikt interesów, na przykład w przypadku transakcji między podmiotami powiązanymi lub pomiędzy akcjonariuszami a spółką, oraz transakcje, w których strona otrzymała wartości majątkowe lub zabezpieczenia bez posiadania do nich uprawnień w momencie przeprowadzania transakcji lub z uwagi na sposób jej przeprowadzenia.

(68)

W momencie udzielania finansowania przejściowego strony nie wiedzą jeszcze, czy plan restrukturyzacji zostanie ostatecznie zatwierdzony. Dlatego też państwa członkowskie nie powinny być zobowiązane do ograniczenia ochrony finansowania przejściowego tylko do sytuacji, gdy plan został już przyjęty przez wierzycieli lub zatwierdzony przez organ sądowy lub administracyjny. Aby zapobiec możliwym nadużyciom, ochroną powinno być objęte tylko takie finansowanie, które jest racjonalnie i niezwłocznie konieczne, aby umożliwić kontynuowanie działalności przedsiębiorstwa dłużnika lub jego przetrwanie, lub aby utrzymać lub zwiększyć wartość tego przedsiębiorstwa w okresie poprzedzającym zatwierdzenie tego planu. Ponadto niniejsza dyrektywa nie powinna uniemożliwiać państwom członkowskim wprowadzania mechanizmu kontroli ex ante w odniesieniu do finansowania przejściowego. W odniesieniu do nowego finansowania państwa członkowskie powinny móc ograniczyć ochronę do przypadków, w których plan został zatwierdzony przez organ sądowy lub administracyjny, a w odniesieniu do finansowania przejściowego – do przypadków, w których było ono przedmiotem kontroli ex ante. Mechanizm kontroli ex ante w odniesieniu do finansowania przejściowego lub innych transakcji mógłby być stosowany przez nadzorcę restrukturyzacyjnego, komitet wierzycieli lub przez organ sądowy lub administracyjny. Ochrona przed uznaniem czynności za bezskuteczną oraz ochrona przed odpowiedzialnością osobistą to minimalne gwarancje, którymi należy objąć finansowanie przejściowe i nowe finansowanie. Skłonienie nowych kredytodawców lub pożyczkodawców do podejmowania zwiększonego ryzyka, jakie wiąże się z inwestycjami w rentowne przedsiębiorstwo będące dłużnikiem znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej, mogłoby jednak wymagać dodatkowych zachęt, takich jak na przykład przyznanie temu finansowaniu wyższej kolejności zaspokojenia, przynajmniej przed wierzytelnościami niezabezpieczonymi, w późniejszym postępowaniu upadłościowym.

(69)

W celu wspierania kultury zachęcającej do restrukturyzacji zapobiegawczej na wczesnym etapie pożądane jest, aby ochrona uznaniem czynności za bezskuteczną w późniejszym postępowaniu upadłościowym obejmowała także transakcje, które są racjonalnie i niezwłocznie konieczne do prowadzenia negocjacji w sprawie planu restrukturyzacji lub do jego realizacji. Ustalając racjonalność i niezwłoczną konieczność kosztów i opłat, organy sądowe lub administracyjne powinny móc na przykład uwzględniać prognozy i szacunki przedkładane zainteresowanym uczestnikom, komitetowi wierzycieli, nadzorcy restrukturyzacyjnemu lub samemu organowi sądowemu lub administracyjnemu. W tym celu państwa członkowskie powinny również móc wymagać od dłużników dostarczania i aktualizowania stosownych szacunków. Taka ochrona powinna zwiększyć pewność transakcji z przedsiębiorstwami, o których wiadomo, że znajdują się w trudnej sytuacji finansowej, oraz usunąć obawy wierzycieli i inwestorów, że wszystkie tego typu transakcje mogłyby zostać uznane za nieważne w przypadku niepowodzenia restrukturyzacji. Państwa członkowskie powinny móc określić moment – przed wszczęciem postępowania dotyczącego restrukturyzacji zapobiegawczej i przyznaniem wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych – od którego honoraria i koszty związane z negocjowaniem, przyjmowaniem i zatwierdzaniem planu restrukturyzacji oraz uzyskiwaniem profesjonalnego doradztwa w związku z tym planem korzystają z ochrony przed uznaniem czynności za bezskuteczną. W przypadku innych płatności i wypłat oraz ochrony wynagrodzeń wypłacanych pracownikom takim punktem wyjścia mógłby być również moment przyznania wstrzymania czynności egzekucyjnych lub wszczęcie postępowania dotyczącego restrukturyzacji zapobiegawczej.

(70)

W celu dalszego propagowania restrukturyzacji zapobiegawczej ważne jest zapewnienie, aby kadra kierownicza nie obawiała się podejmowania racjonalnych decyzji biznesowych lub uzasadnionego ryzyka handlowego, zwłaszcza w przypadku gdy takie działania mogłyby poprawić perspektywy restrukturyzacji potencjalnie rentownych przedsiębiorstw. W przypadku spółka doświadcza trudności finansowych jej kadra kierownicza powinna podejmować kroki mające na celu zminimalizowanie strat i uniknięcie niewypłacalności, takie jak: zwrócenie się o profesjonalne doradztwo, w tym w zakresie restrukturyzacji i upadłości, na przykład przez skorzystanie w stosownych przypadkach z narzędzi wczesnego ostrzegania; ochrona majątku spółki w celu zmaksymalizowania wartości i zapobieżenia utracie najważniejszych składników majątku; analiza struktury i funkcji przedsiębiorstwa pod kątem uzyskania rentowności i zmniejszenia wydatków; powstrzymanie się od podejmowania w imieniu spółki zobowiązań dotyczących transakcji, które mogą zostać uznane za bezskuteczne, chyba że mają one odpowiednie uzasadnienie biznesowe; w stosownych przypadkach – kontynuowanie działalności handlowej, gdy służy to maksymalizacji wartości przedsiębiorstwa jako przedsiębiorstwa kontynuującego działalność; prowadzenie negocjacji z wierzycielami i wszczęcie postępowania dotyczącego restrukturyzacji zapobiegawczej.

(71)

W przypadku gdy dłużnik jest bliski niewypłacalności, ważna jest również ochrona uzasadnionych interesów wierzycieli przed decyzjami zarządczymi, które mogą mieć wpływ na skład masy układowej i upadłościowej dłużnika, w szczególności w przypadku gdy decyzje te mogłyby mieć wpływ na dalszy spadek wartości masy układowej do celów restrukturyzacji lub masy upadłościowej dostępnej do podziału wśród wierzycieli. Niezbędne jest zatem zapewnienie, aby w takiej sytuacji kadra kierownicza unikała jakichkolwiek działań, które celowo lub w wyniku rażącego zaniedbania przynoszą jej osobiste korzyści kosztem zainteresowanych podmiotów, oraz unikała wyrażania zgody na transakcje poniżej wartości rynkowej ani nie faworyzowała jednego lub większej liczby zainteresowanych podmiotów. Państwa członkowskie powinny móc wdrożyć odpowiednie przepisy niniejszej dyrektywy, zapewniając, aby organy sądowe lub administracyjne, gdy dokonują oceny, czy dany członek kadry kierowniczej jest odpowiedzialny za naruszenia obowiązku dochowania należytej staranności, uwzględniały przepisy o obowiązkach kadry kierowniczej określone w niniejszej dyrektywie. Niniejsza dyrektywa nie ma na celu ustanowienia jakiejkolwiek hierarchii między różnymi stronami, których interesy należy należycie uwzględnić. Jednak państwa członkowskie powinny móc ustalić taką hierarchię. Niniejsza dyrektywa powinna pozostawać bez uszczerbku dla przepisów krajowych państw członkowskich dotyczących procesów decyzyjnych w przedsiębiorstwie.

(72)

Przedsiębiorcy prowadzący działalność handlową, gospodarczą, rzemieślniczą lub niezależną działalność zawodową na własny rachunek mogą być zagrożeni niewypłacalnością. Różnice pomiędzy państwami członkowskimi dotyczące możliwości rozpoczęcia na nowo działalności mogłyby zachęcać nadmiernie zadłużonych lub niewypłacalnych przedsiębiorców do przeniesienia się do państwa członkowskiego innego niż państwo członkowskie, w którym mają siedzibę, aby skorzystać tam z krótszych okresów wymaganych dla uzyskania umorzenia długów lub atrakcyjniejszych warunków umorzenia długów, co prowadzi do pogłębienia niepewności prawa i zwiększa ponoszone przez wierzycieli koszty odzyskiwania wierzytelności. Ponadto skutki niewypłacalności, w szczególności piętno społeczne, skutki prawne, takie jak pozbawianie przedsiębiorców prawa do podjęcia i kontynuowania działalności gospodarczej, oraz trwała niemożność spłaty zadłużenia stanowią istotne czynniki zniechęcające przedsiębiorców, którzy chcą rozpocząć działalność gospodarczą lub skorzystać z drugiej szansy, nawet jeżeli istnieją dowody na to, że przedsiębiorcy, wobec których wcześniej ogłoszono upadłość, mają następnym razem większe szanse powodzenia w prowadzeniu działalności.

(73)

Należy zatem podjąć kroki w celu zmniejszenia niekorzystnych skutków, jakie mają dla przedsiębiorców nadmierne zadłużenie lub niewypłacalność, w szczególności przez wprowadzenie możliwości całkowitego umorzenia długów po upływie określonego okresu czasu oraz skrócenie okresu zakazu prowadzenia działalności wydawanego w związku z nadmiernym zadłużeniem lub niewypłacalnością dłużnika. Pojęcie „niewypłacalności” powinno zostać zdefiniowane w prawie krajowym i mogłoby przyjąć postać nadmiernego zadłużenia. Pojęcie „przedsiębiorcy” w rozumieniu niniejszej dyrektywy nie powinno mieć wpływu na położenie zarządzających lub kadry kierowniczej spółki, którzy powinni być traktowani zgodnie z prawem krajowym. Państwa członkowskie powinny móc decydować o sposobie otrzymania dostępu do umorzenia długów, w tym o możliwości wymagania od dłużnika złożenia wniosku o umorzenie długów.

(74)

Państwa członkowskie powinny móc przewidzieć korygowanie obowiązków związanych ze spłatą ciążących na niewypłacalnych przedsiębiorcach w przypadku gdy ich sytuacja finansowa uległa znaczącej zmianie, niezależnie od tego czy doszło do poprawy sytuacji, czy jej pogorszenia. Niniejsza dyrektywa nie powinna wymagać, aby plan spłaty wierzycieli uzyskał poparcie większości wierzycieli. Państwa członkowskie powinny móc przewidzieć, że nie uniemożliwia się przedsiębiorcom rozpoczynania nowej działalności, w tej samej lub innej dziedzinie, podczas realizacji planu spłaty wierzycieli.

(75)

Umorzenie długów powinno być dostępne w ramach postępowań, które obejmują plan spłaty wierzycieli, sprzedaż majątku lub połączenie obu. Wdrażając te przepisy, państwa członkowskie powinny móc swobodnie wybierać spośród tych opcji. W przypadku gdy na mocy prawa krajowego istnieje dostęp do więcej niż jednego rodzaju postępowań prowadzących do umorzenia długów, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby co najmniej jedno z tych postępowań dawało niewypłacalnym przedsiębiorcom możliwość uzyskania całkowitego umorzenia długów w terminie nieprzekraczającym trzech lat. W przypadku postępowań, które obejmują połączenie sprzedaży majątku z planem spłaty wierzycieli, okres wymagany dla uzyskania umorzenia długów powinien rozpocząć się najpóźniej w dniu zatwierdzenia planu spłaty wierzycieli przez sąd lub w momencie rozpoczęcia jego realizacji, na przykład w momencie wniesienia pierwszej raty w ramach planu, lecz mógłby również rozpocząć się wcześniej, na przykład wraz z podjęciem decyzji o wszczęciu postępowania.

(76)

W postępowaniach, które nie obejmują planu spłaty wierzycieli, okres wymagany dla uzyskania umorzenia długów powinien rozpoczynać się najpóźniej w dniu, w którym organ sądowy lub administracyjny podejmuje decyzję o wszczęciu postępowania lub w dniu ustanowienia masy upadłościowej. Do celów obliczania długości okresu wymaganego dla uzyskania umorzenia długów na podstawie niniejszej dyrektywy państwa członkowskie powinny móc przewidzieć, że pojęcie „wszczęcie postępowania” nie obejmuje wstępnych środków, takich jak środki zabezpieczające lub powołanie tymczasowego zarządcy, chyba że środki takie pozwalają na upłynnienie majątku, w tym na sprzedaż składników majątku i ich podział między wierzycieli. Ustanowienie masy upadłościowej niekoniecznie powinno wiązać się z formalną decyzją lub zatwierdzeniem przez organ sądowy lub administracyjny, w przypadku gdy taka decyzja nie jest wymagana na mocy prawa krajowego, oraz mogłoby polegać na przedłożeniu spisu składników majątku i zobowiązań.

(77)

W przypadku gdy ścieżka proceduralna prowadząca do umorzenia długów wiąże się ze sprzedażą majątku przedsiębiorcy, nie należy uniemożliwiać państwom członkowskim postanowienia, że wniosek o umorzenie rozpatruje się odrębnie od sprzedaży majątku, pod warunkiem że taki wniosek stanowi integralny element ścieżki proceduralnej prowadzącej do umorzenia długów na mocy niniejszej dyrektywy. Państwa członkowskie powinny móc decydować o przepisach dotyczących ciężaru dowodu, aby możliwe było umorzenie długów, co oznacza, że należy umożliwić wymaganie na mocy prawa od przedsiębiorców udowodnienia wywiązania się ze swoich obowiązków.

(78)

Nie we wszystkich okolicznościach właściwe jest, aby po upływie okresu nie dłuższego niż trzy lata następowało całkowite umorzenie długów lub wygasał zakaz prowadzenia działalności, a zatem konieczne może być wprowadzenie odstępstw od tego przepisu, należycie uzasadnionych względami określonymi w prawie krajowym. Takie odstępstwa należy wprowadzić na przykład w przypadkach, gdy dłużnik jest nieuczciwy lub działał w złej wierze. W przypadku gdy na mocy prawa krajowego przedsiębiorcy nie korzystają z domniemania uczciwości i dobrej wiary, ciężar dowodu dotyczący ich uczciwości i dobrej wiary nie powinien sprawiać, że dostęp do postępowania staje się dla nich nadmiernie trudny lub uciążliwy.

(79)

Ustalając, czy przedsiębiorca postępował nieuczciwie, organy sądowe lub administracyjne mogą uwzględnić okoliczności, takie jak: charakter i skala długu; moment zaciągnięcia długu; starania przedsiębiorcy mające na celu spłatę zadłużenia i wywiązanie się z obowiązków prawnych, w tym obowiązków dotyczących licencji publicznych i konieczności prawidłowej rachunkowości; działania podjęte przez przedsiębiorcę w celu uniemożliwienia wierzycielom dochodzenia roszczeń; w przypadku gdy zachodzi prawdopodobieństwo niewypłacalności – wywiązywanie się z obowiązków, które spoczywają na przedsiębiorcach będących kadrą kierowniczą spółki; a także przestrzeganie przepisów unijnego i krajowego prawa konkurencji i prawa pracy. Powinno być także możliwe wprowadzenie odstępstw w przypadku gdy przedsiębiorca nie wywiązał się z niektórych obowiązków prawnych, w tym obowiązków dotyczących zapewnienia wierzycielom maksymalnego zwrotu z zaangażowanych środków, które mogłyby przybrać formę ogólnego obowiązku generowania dochodów lub aktywów. Należy ponadto umożliwić wprowadzenie szczególnych odstępstw w przypadku konieczności zagwarantowania równowagi między prawami dłużnika, a prawami jednego lub większej liczby wierzycieli, na przykład gdy wierzyciel jest osobą fizyczną potrzebującą większej ochrony niż dłużnik.

(80)

Odstępstwo mogłoby być również uzasadnione w przypadku, gdy koszty postępowania prowadzącego do umorzenia długów, w tym opłaty na rzecz organów sądowych i administracyjnych oraz nadzorców, nie są pokrywane. Państwa członkowskie powinny móc przewidzieć, że korzyści wynikające z takiego umorzenia długów mogą zostać cofnięte, na przykład w przypadku gdy sytuacja finansowa dłużnika ulega znaczącej poprawie na skutek niespodziewanych okoliczności, takich jak wygrana na loterii lub nabycie spadku bądź darowizna. Nie należy uniemożliwiać państwom członkowskim wprowadzenia dodatkowych odstępstw w ściśle określonych okolicznościach i gdy ma to należyte uzasadnienie.

(81)

W przypadku gdy istnieje należycie uzasadniony powód zgodnie z prawem krajowym, właściwe mogłoby być ograniczenie możliwości umorzenia długów w przypadku niektórych kategorii długu. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość wyłączenia długów zabezpieczonych z możliwości umorzenia tylko do wartości zabezpieczenia zgodnie z prawem krajowym, podczas gdy pozostałą część długu należy traktować jak dług niezabezpieczony. Państwa członkowskie powinny móc wyłączyć dalsze kategorie długu, gdy ma to należyte uzasadnienie.

(82)

Państwa członkowskie powinny móc przewidzieć, że organy sądowe lub administracyjne mogą weryfikować, z urzędu albo na wniosek osoby mającej w tym uzasadniony interes, czy przedsiębiorcy spełnili warunki uzyskania całkowitego umorzenia długów.

(83)

W przypadku gdy na skutek zakazu prowadzenia działalności odmówiono przedsiębiorcy wydania zezwolenia lub licencji na prowadzenie danej działalności rzemieślniczej, gospodarczej, handlowej lub zawodowej, lub gdy takie zezwolenie lub licencję cofnięto, niniejsza dyrektywa nie powinna uniemożliwiać państwom członkowskim wymagania od przedsiębiorcy złożenia wniosku o nowe zezwolenie lub licencję po wygaśnięciu zakazu prowadzenia działalności. Przy przyjmowaniu decyzji dotyczącej działalności szczególnie nadzorowanej organ państwa członkowskiego powinien również móc brać pod uwagę fakt – nawet po wygaśnięciu zakazu prowadzenia działalności – że niewypłacalny przedsiębiorca uzyskał umorzenie długów zgodnie z niniejszą dyrektywą.

(84)

Długi prywatne oraz długi wynikające z działalności zawodowej, których nie da się racjonalnie rozdzielić, na przykład w przypadku gdy dany składnik majątku jest wykorzystywany zarówno w ramach prowadzenia działalności zawodowej przedsiębiorcy, jak i poza nią, powinny być przedmiotem jednego postępowania. W przypadku gdy państwa członkowskie przewidują, że takie długi są przedmiotem różnych postępowań upadłościowych, potrzebne jest koordynacja tych postępowań. Niniejsza dyrektywa powinna pozostawać bez uszczerbku dla możliwości dokonania wyboru przez państwa członkowskie, aby wszystkie długi przedsiębiorcy były przedmiotem jednego postępowania. Nie należy uniemożliwiać państwom członkowskim, w których przedsiębiorcom pozwala się na kontynuowanie ich działalności na własny rachunek podczas postępowania upadłościowego, postanowienia, że tacy przedsiębiorcy mogą podlegać nowym postępowaniom upadłościowym, w przypadku gdy taka kontynuowana działalność doprowadzi do niewypłacalności.

(85)

Niezbędne jest utrzymanie i zwiększenie przejrzystości i przewidywalności postępowań, tak aby ich wyniki sprzyjały podtrzymywaniu działalności przedsiębiorstw i pozwalały przedsiębiorcom na drugą szansę lub umożliwiały skuteczną likwidację nierentownych przedsiębiorstw. Niezbędne jest również zmniejszenie przewlekłości postępowań upadłościowych w wielu państwach członkowskich, gdyż prowadzi do braku pewności prawa dla wierzycieli i inwestorów oraz niskich stóp odzysku. Ponadto w kontekście mechanizmów ściślejszej współpracy pomiędzy sądami a zarządcami w sprawach transgranicznych ustanowionych na mocy rozporządzenia (UE) 2015/848 profesjonalizm wszystkich zaangażowanych podmiotów powinien osiągnąć zbliżony wysoki poziom w całej Unii. Aby osiągnąć te cele, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby członkowie organów sądowych i administracyjnych zajmujących się postępowaniami dotyczącymi restrukturyzacji zapobiegawczej, niewypłacalności i umorzenia długów zostali odpowiednio przeszkoleni i dysponowali wiedzą fachową niezbędną do wykonywania swoich obowiązków. Odbycie takich szkoleń i zdobycie wiedzy fachowej mogłoby również mieć miejsce podczas pełnienia funkcji członka organu sądowego lub administracyjnego lub, przed powołaniem do pełnienia takich zadań, podczas wykonywania innych stosownych zadań.

(86)

Takie szkolenia i wiedza fachowa powinny umożliwić podejmowanie w efektywny sposób decyzji o potencjalnie znaczącym skutku ekonomicznym i społecznym oraz nie powinny oznaczać, że członkowie organu sądowego muszą prowadzić wyłącznie sprawy z zakresu restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby postępowania dotyczące restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów były prowadzone w efektywny sposób i szybko. Efektywnym sposobem osiągnięcia celów pewności prawa i skuteczności postępowania mogłoby być utworzenie wyspecjalizowanych sądów lub izb sądowych, lub powoływanie wyspecjalizowanych sędziów zgodnie z prawem krajowym, a także skoncentrowanie jurysdykcji w ograniczonej liczbie organów sądowych lub administracyjnych. Państwa członkowskie nie powinny być zobowiązane do wymagania, aby postępowaniom dotyczącym restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów były uprzywilejowane w stosunku do innych postępowań.

(87)

Państwa członkowskie powinny również zapewnić, aby osoby zawodowo zajmujące się restrukturyzacją, upadłością i umorzeniem długów powoływani przez organy sądowe lub administracyjne (zwane dalej „nadzorcami”) były: odpowiednio przeszkolone; powoływane w przejrzysty sposób z należytym uwzględnieniem potrzeby zapewnienia skuteczności postępowania; podlegały nadzorowi w ramach wykonywania swoich zadań; oraz wykonywały swoje zadania w uczciwy sposób. Ważne jest, aby nadzorcy przestrzegali standardów przewidzianych w związku z takimi zadaniami, takich jak uzyskanie ubezpieczenia od odpowiedzialności zawodowej. Odbycie odpowiednich szkoleń oraz zdobycie kwalifikacji i wiedzy fachowej przez nadzorców mogłoby również mieć miejsce podczas wykonywania ich zawodu. Państwa członkowskie nie powinny mieć obowiązku same zapewniać potrzebnych szkoleń, lecz mogłyby one być zapewniane na przykład przez stowarzyszenia zawodowe lub inne organizacje. Zakresem niniejszej dyrektywy należy objąć także zarządców zdefiniowanych w rozporządzeniu (UE) 2015/848.

(88)

Niniejsza dyrektywa nie powinna uniemożliwiać państwom członkowskim postanowienia, że nadzorcy wybierani są przez dłużnika, przez wierzycieli lub przez komitet wierzycieli z wykazu lub z puli, które zostały uprzednio zatwierdzone przez organ sądowy lub administracyjny. Wybierając nadzorcę, dłużnik, wierzyciele lub komitet wierzycieli mogliby korzystać z marginesu swobody w odniesieniu do wiedzy fachowej i doświadczenia, jakimi dysponuje nadzorca ogólnie i w odniesieniu do potrzeb konkretnej sprawy. Dłużnicy, którzy są osobami fizycznymi, mogliby zostać całkowicie zwolnieni z takiego obowiązku. W sprawach z elementami transgranicznymi decyzja o powołaniu nadzorcy powinna między innymi uwzględniać to, czy nadzorcy są w stanie wywiązać się z wynikających z rozporządzenia (UE) 2015/848 obowiązków w zakresie komunikowania się i współpracy z zarządcami oraz organami sądowymi i administracyjnymi z innych państw członkowskich, a także czy dysponują oni zasobami ludzkimi i administracyjnymi umożliwiającymi zajmowanie się potencjalnie złożonymi sprawami. Nie należy uniemożliwiać państwom członkowskim postanowienia, że nadzorca może zostać wybrany z zastosowaniem innych metod, takich jak wybór losowy przy użyciu oprogramowania komputerowego, pod warunkiem że zapewni się należyte uwzględnienie doświadczenia i wiedzy fachowej danego nadzorcy przy korzystaniu z takiej metody. Państwa członkowskie powinny móc decydować o sposobach wnoszenia sprzeciwu wobec wyboru lub powołania nadzorcy lub o sposobach występowania o zmianę nadzorcy – na przykład za pośrednictwem komitetu wierzycieli.

(89)

Nadzorcy powinni podlegać mechanizmom nadzorczym i regulacyjnym, które powinny obejmować skuteczne środki dotyczące rozliczalności nadzorców, którzy nie dopełnili swoich obowiązków, takich jak: zmniejszenie wynagrodzenia nadzorcy; skreślenie z wykazu lub z puli nadzorców, którzy mogą być powoływani w sprawach dotyczących niewypłacalności; oraz, w stosownych przypadkach, sankcje dyscyplinarne, administracyjne lub karne. Takie mechanizmy nadzorcze i regulacyjne powinny pozostawać bez uszczerbku dla przepisów prawa krajowego dotyczących odpowiedzialności cywilnej za szkody wynikające z naruszenia zobowiązań umownych lub pozaumownych. Państwa członkowskie nie powinny być zobowiązane do ustanowienia specjalnych organów lub podmiotów. Państwa członkowskie powinny zapewnić publiczną dostępność informacji o organach lub podmiotach sprawujących nadzór nad nadzorcami. Na przykład, samo odniesienie do organu sądowego lub administracyjnego powinno wystarczyć do celów informacyjnych. Powinno być co do zasady możliwe osiągnięcie takich standardów bez potrzeby tworzenia nowych zawodów czy kwalifikacji na podstawie prawa krajowego. Państwa członkowskie powinny móc rozszerzyć zakres stosowania przepisów dotyczących szkolenia i nadzorowania nadzorców na innych nadzorców nieobjętych zakresem niniejszej dyrektywy. Państwa członkowskie nie powinny być zobowiązane do wprowadzenia przepisów przewidujących, że spory dotyczące wynagrodzenia nadzorców są uprzywilejowane w stosunku do innych postępowań.

(90)

Aby w większym stopniu skrócić postępowania, ułatwić lepszy udział wierzycieli w postępowaniach dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów oraz zapewnić wierzycielom podobne warunki, niezależnie od tego, gdzie w Unii znajduje się ich siedziba lub miejsce zamieszkania, państwa członkowskie powinny wprowadzić przepisy, na podstawie których dłużnicy, wierzyciele, nadzorcy oraz organy sądowe i administracyjne będą mogli stosować elektroniczne środki komunikacji na odległość. Należy zatem umożliwić, aby działania proceduralne, takie jak zgłoszenie wierzytelności przez wierzycieli, powiadomienie wierzycieli lub wnoszenie skarg i odwołań, mogły być przeprowadzane przy zastosowaniu elektronicznych środków komunikacji. Państwa członkowskie powinny móc przewidzieć, że wierzyciel może być powiadamiany jedynie drogą elektroniczną jeżeli wyraził wcześniej zgodę na komunikację drogą elektroniczną.

(91)

Strony postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów nie powinny mieć obowiązku stosowania elektronicznych środków komunikacji, jeśli stosowanie takich środków nie jest obowiązkowe na mocy prawa krajowego, bez uszczerbku dla możliwości ustanowienia przez państwa członkowskie obowiązkowego systemu elektronicznego składania i doręczania dokumentów w postępowaniach dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów. Państwa członkowskie powinny móc dokonać wyboru środków komunikacji elektronicznej. Środki takie mogłyby obejmować na przykład, specjalnie utworzony system do elektronicznego przekazywania takich dokumentów lub korzystanie z poczty elektronicznej, nie uniemożliwiając państwom członkowskim wprowadzenia elementów zapewniających bezpieczeństwo komunikacji elektronicznej, takich jak podpis elektroniczny lub usługi zaufania, takie jak usługi rejestrowanego doręczenia elektronicznego, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 910/2014 (17).

(92)

Ważne jest zbieranie rzetelnych i porównywalnych danych odnoszących się do wyników postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów, w celu monitorowania wdrażania i stosowania niniejszej dyrektywy. Państwa członkowskie powinny zatem zbierać i agregować dane o stopniu szczegółowości wystarczającym do dokładnej oceny funkcjonowania niniejszej dyrektywy w praktyce oraz powinny przekazywać te dane Komisji. Formularz do przekazywania takich danych Komisji powinien zostać ustanowiony przez Komisję, którą wspomaga komitet w rozumieniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (18). Formularz powinien zawierać wykaz głównych wyników postępowań, które są wspólne dla wszystkich państw członkowskich. Na przykład w przypadku postępowania restrukturyzacyjnego tymi głównymi wynikami mogłyby być: plan zatwierdzony przez sąd; plan niezatwierdzony przez sąd; postępowania restrukturyzacyjne przekształcone w postępowania likwidacyjne lub zakończone ze względu na wszczęcie postępowania likwidacyjnego przed zatwierdzeniem planu przez sąd. Państwa członkowskie nie powinny być zobowiązane do przekazywania informacji o wynikach w podziale na ich rodzaje w przypadku postępowań, które zakończyły się przed podjęciem jakichkolwiek stosownych środków; zamiast tego mogłyby podawać łączną liczbę wszystkich postępowań, które zostały uznane za niedopuszczalne, które zostały odrzucone lub wycofane przed ich wszczęciem.

(93)

Formularz do przekazywania danych powinien zawierać wykaz opcji, które państwa członkowskie mogłyby wziąć pod uwagę przy ustalaniu wielkości dłużnika, poprzez odniesienie do jednego lub większej liczby elementów definicji MŚP i dużych przedsiębiorstw, wspólnych dla wszystkich państw członkowskich. Wykaz ten powinien zawierać opcję ustalania wielkości dłużnika wyłącznie na podstawie liczby pracowników. Formularz powinien: definiować elementy średniego kosztu i średnich stóp odzysku, w odniesieniu do których państwa członkowskie powinny móc gromadzić dane na zasadzie dobrowolności; zapewniać wskazówki dotyczące elementów, które mogłyby być brane pod uwagę przez państwa członkowskie korzystające z techniki doboru próby, na przykład dotyczące wielkości próby, aby zapewnić reprezentatywność pod względem rozmieszczenia geograficznego, wielkości dłużników i sektora przemysłu; oraz umożliwiać państwom członkowskim przekazywanie wszelkich dostępnych dodatkowych informacji, na przykład dotyczących całkowitej kwoty aktywów i pasywów dłużników.

(94)

Fundamentem stabilności rynków finansowych są umowy o zabezpieczenie finansowe – dotyczy to w szczególności zabezpieczeń związanych z uczestnictwem w określonych systemach lub w operacjach banku centralnego, a także depozytów zabezpieczających przekazywanych kontrahentom centralnym. Ponieważ wartość instrumentów finansowych stanowiących zabezpieczenie może cechować duża zmienność, niezwykle ważne jest, aby dokonać ich sprzedaży, zanim stracą na wartości. Z tego względu dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/26/WE (19) i 2002/47/WE (20) oraz rozporządzenie (UE) nr 648/2012 powinny być stosowane niezależnie od przepisów niniejszej dyrektywy. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość wyłączenia uzgodnień dotyczących kompensowania sald, w tym nettingu upadłościowego, ze skutków wstrzymywania indywidualnych czynności egzekucyjnych, nawet w okolicznościach, gdy nie są one objęte zakresem stosowania dyrektyw 98/26/WE i 2002/47/WE oraz rozporządzenia (UE) nr 648/2012, jeżeli takie uzgodnienia są wykonalne na mocy przepisów danego państwa członkowskiego, nawet jeśli wszczęto postępowanie upadłościowe.

Mogłoby to dotyczyć znaczącej liczby umów ramowych powszechnie stosowanych na rynku finansowym, energetycznym i towarowym, zarówno przez kontrahentów niefinansowych, jak i finansowych. Takie uzgodnienia zmniejszają ryzyka systemowe, zwłaszcza na rynkach instrumentów pochodnych. Uzgodnienia takie można by zatem wyłączyć z ograniczeń, które przepisy o niewypłacalności nakładają na umowy wzajemne podlegające wykonaniu. W związku z tym państwa członkowskie powinny mieć również możliwość wyłączania ze skutków wstrzymywania indywidualnych czynności egzekucyjnych przypadku ustawowych uzgodnień dotyczących kompensowania, w tym uzgodnień dotyczących kompensowania upadłościowego, które stosuje się po wszczęciu postępowania upadłościowego. Kwota będąca wynikiem zastosowania uzgodnień dotyczących kompensowania, w tym uzgodnień dotyczących kompensowania upadłościowego, powinna jednak być objęta wstrzymaniem indywidualnych czynności egzekucyjnych.

(95)

Państwa członkowskie będące stronami Konwencji o zabezpieczeniach międzynarodowych na wyposażeniu ruchomym przyjętej w Kapsztadzie w dniu 16 listopada 2001 r., oraz protokołów do tej konwencji, powinny móc dalej wypełniać swoje istniejące zobowiązania międzynarodowe. Przepisy niniejszej dyrektywy dotyczące ram restrukturyzacji zapobiegawczej powinny mieć zastosowanie z odstępstwami niezbędnymi do zapewnienia stosowania tych przepisów bez uszczerbku dla stosowania tej konwencji i protokołów do niej.

(96)

Prawo spółek nie powinno zagrażać skuteczności procesu przyjmowania i realizacji planu restrukturyzacji. Państwa członkowskie powinny zatem móc odstąpić od wymogów określonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1132 (21) dotyczących obowiązków w zakresie zwoływania walnego zgromadzenia i oferowania akcji akcjonariuszom z zachowaniem ich prawa pierwszeństwa, w zakresie i na okres, w jakim odstępstwo takie jest niezbędne do zapewnienia, aby akcjonariusze nadużywający praw przysługujących im na mocy tej dyrektywy nie udaremnili działań restrukturyzacyjnych. Państwa członkowskie mogłyby być na przykład zmuszone odstąpić od obowiązku zwoływania walnego zgromadzenia akcjonariuszy lub od zwykłych terminów w przypadkach gdy kadra zarządzająca ma podjąć pilne działania, aby zabezpieczyć majątek przedsiębiorstwa, na przykład poprzez zwrócenie się o wstrzymanie indywidualnych czynności egzekucyjnych, a także w sytuacji gdy nastąpiła poważna i nagła utrata kapitału subskrybowanego i zachodzi prawdopodobieństwo niewypłacalności. Odstępstwa od stosowania prawa spółek mogłyby być również wymagane w przypadku gdy plan restrukturyzacji przewiduje emisję nowych akcji, które mogłyby być oferowane wierzycielom na zasadzie pierwszeństwa w ramach zamiany długu na udziały w kapitale własnym, lub przewiduje zmniejszenie kwoty kapitału subskrybowanego w przypadku przejęcia części przedsiębiorstwa.Takie odstępstwa powinny być ograniczone w czasie w zakresie, w jakim państwa członkowskie uznają je za niezbędne dla ustanowienia ram restrukturyzacji zapobiegawczej. Państwa członkowskie nie powinny być zobowiązane do bezterminowych lub tymczasowych, całkowitych lub częściowych odstępstw od prawa spółek, jeśli zapewnią, aby wymogi ich prawa spółek nie zagrażały skuteczności procesu restrukturyzacji, lub jeśli państwa członkowskie posiadają inne, równie skuteczne instrumenty zapewniające, aby akcjonariusze nie utrudniali bezzasadnie przyjęcia lub realizacji planu restrukturyzacji, który przywróciłby rentowność przedsiębiorstwa. W tym kontekście państwa członkowskie powinny zwrócić szczególną uwagę na skuteczność przepisów dotyczących wstrzymania indywidualnych czynności egzekucyjnych oraz zatwierdzenia planu restrukturyzacji, które nie powinny być bezzasadnie blokowane przez propozycje zwołania walnego zgromadzenia akcjonariuszy lub wyniki tego zgromadzenia. Należy zatem odpowiednio zmienić dyrektywę (UE) 2017/1132. Państwa członkowskie powinny dysponować marginesem swobody w odniesieniu do oceny, które odstępstwa są konieczne w kontekście krajowego prawa spółek w celu skutecznego wykonania niniejszej dyrektywy, oraz powinny również móc przewidzieć podobne wyłączenia ze stosowania dyrektywy (UE) 2017/1132 w przypadku postępowań upadłościowych, które nie są objęte zakresem stosowania niniejszej dyrektywy, ale które umożliwiają podjęcie środków restrukturyzacyjnych.

(97)

W odniesieniu do ustalenia wzoru formularza przekazywania danych i jego późniejszych zmian należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 182/2011.

(98)

Komisja powinna przeprowadzić badanie, aby ocenić, czy konieczne jest przedstawienie wniosków ustawodawczych dotyczących niewypłacalności osób nieprowadzących działalności handlowej, gospodarczej, rzemieślniczej lub zawodowej, które - jako konsumenci - w dobrej wierze są czasowo lub stale niezdolne do spłacania swoich długów w terminie ich wymagalności. W ramach takiego badania należy sprawdzić, czy takim osobom należy zagwarantować dostęp do podstawowych towarów i usług, aby zapewnić im godziwe warunki życia.

(99)

Zgodnie ze wspólną deklaracją polityczną państw członkowskich i Komisji z dnia 28 września 2011 r. dotyczącą dokumentów wyjaśniających (22) państwa członkowskie zobowiązały się do złożenia, w uzasadnionych przypadkach, wraz z powiadomieniem o transpozycji, jednego lub większej liczby dokumentów wyjaśniających związki między elementami dyrektywy a odpowiadającymi im częściami krajowych instrumentów transpozycyjnych. W odniesieniu do niniejszej dyrektywy, ustawodawca uznaje, że przekazanie takich dokumentów jest uzasadnione.

(100)

Ponieważ cele niniejszej dyrektywy nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na fakt, że różnice pomiędzy krajowymi ramami dotyczącymi restrukturyzacji i upadłości utrudniałyby w dalszym ciągu swobodny przepływ kapitału i swobodę przedsiębiorczości, możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule, niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(101)

W dniu 7 czerwca 2017 r. Europejski Bank Centralny wydał opinię (23),

(1)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/98/WE (3) została znacząco zmieniona. Ze względu na konieczność wprowadzenia dalszych zmian i w celu zapewnienia jasności dyrektywa ta powinna zostać przekształcona.

(2)

Zgodnie z art. 13 dyrektywy 2003/98/WE, pięć lat po przyjęciu dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/37/UE (4) zmieniającej dyrektywę 2003/98/WE Komisja, po konsultacji z zainteresowanymi stronami, przeprowadziła ocenę i przegląd funkcjonowania dyrektywy 2003/98/WE w ramach programu sprawności i wydajności regulacyjnej.

(3)

Po przeprowadzeniu konsultacji z zainteresowanymi stronami oraz w świetle wyników oceny skutków Komisja uznała, że podjęcie działania na szczeblu Unii jest konieczne, aby usunąć pozostałe oraz nowo pojawiające się bariery utrudniające ponowne wykorzystywanie na szeroką skalę informacji sektora publicznego i informacji finansowanych ze środków publicznych w całej Unii, aby zaktualizować ramy ustawodawcze w świetle postępu w dziedzinie technologii cyfrowych i w większym stopniu stymulować innowacje cyfrowe, zwłaszcza w dziedzinie sztucznej inteligencji.

(4)

Merytoryczne zmiany wprowadzone w tekście prawnym, aby w pełni wykorzystać potencjał informacji sektora publicznego dla europejskiej gospodarki i europejskiego społeczeństwa, powinny koncentrować się na następujących obszarach: zapewnienie dostępu w czasie rzeczywistym do danych dynamicznych za pośrednictwem odpowiednich środków technicznych, zwiększenie podaży wartościowych danych publicznych do ponownego wykorzystywania, w tym danych pochodzących z przedsiębiorstw publicznych, organizacji prowadzących badania naukowe i organizacji finansujących badania naukowe, zaradzenie pojawianiu się nowych form uzgodnień dotyczących wyłączności, stosowanie wyjątków od zasady pobierania opłat odzwierciedlających koszt krańcowy oraz zależność między niniejszą dyrektywą a niektórymi powiązanymi instrumentami prawnymi, w tym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 (5) oraz dyrektywami Parlamentu Europejskiego i Rady 96/9/WE (6), 2003/4/WE (7) i 2007/2/WE (8).

(5)

Dostęp do informacji jest jednym z praw podstawowych. Karta praw podstawowych Unii Europejskiej (zwana dalej „Kartą praw podstawowych”) stanowi, że każdy ma prawo do wolności wypowiedzi, a prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe.

(6)

Art. 8 Karty praw podstawowych gwarantuje prawo do ochrony danych osobowych i stanowi, że dane te muszą być przetwarzane rzetelnie w określonych celach i za zgodą osoby zainteresowanej lub na innej uzasadnionej podstawie ustanowionej prawem i pod kontrolą niezależnego organu.

(7)

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) przewiduje ustanowienie rynku wewnętrznego i systemu zapewniającego niezakłóconą konkurencję na rynku wewnętrznym. Harmonizacja istniejących w państwach członkowskich zasad i praktyk odnoszących się do wykorzystywania informacji sektora publicznego przyczynia się do osiągnięcia tych celów.

(8)

Sektor publiczny w państwach członkowskich gromadzi, produkuje, reprodukuje i rozpowszechnia szeroki zakres informacji w wielu obszarach działalności, takich jak społeczeństwo, polityka, ekonomia, prawo, geografia, środowisko, pogoda, sejsmiczność, turystyka, przedsiębiorczość, patenty i edukacja. Dokumenty, sporządzane przez organy sektora publicznego pełniące funkcje wykonawcze, ustawodawcze lub sądowe, stanowią szerokie, zróżnicowane i wartościowe zasoby, które mogą być wykorzystane z korzyścią dla społeczeństwa. Dzięki temu, że informacje te, które obejmują dane dynamiczne, są udostępniane w powszechnie stosowanym formacie elektronicznym, obywatele i podmioty prawne mogą znajdować nowe sposoby ich wykorzystywania oraz tworzyć nowe, innowacyjne produkty i usługi. Państwa członkowskie i organy sektora publicznego w ramach podejmowanych przez siebie starań o zapewnienie łatwego dostępu do danych na potrzeby ponownego wykorzystywania mogą czerpać korzyści i uzyskiwać stosowne wsparcie finansowe z odpowiednich funduszy i programów Unii zapewniające upowszechnienie technologii cyfrowych lub cyfrową transformację administracji i służby publicznej.

(9)

Informacje sektora publicznego stanowią wyjątkowe źródło danych, które mogą przyczynić się do poprawy funkcjonowania rynku wewnętrznego i do rozwoju nowych zastosowań dla konsumentów i podmiotów prawnych. Inteligentne korzystanie z danych, w tym ich przetwarzanie w ramach zastosowań sztucznej inteligencji, może mieć rewolucyjne skutki dla wszystkich sektorów gospodarki.

(10)

Dyrektywą 2003/98/WE ustanowiono zestaw minimalnych przepisów określających ponowne wykorzystywanie oraz ustalenia praktyczne ułatwiające ponowne wykorzystywanie istniejących dokumentów będących w posiadaniu organów sektora publicznego państw członkowskich, w tym organów wykonawczych, ustawodawczych i sądowych. Od czasu przyjęcia pierwszego zestawu przepisów dotyczących ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego ilość danych na świecie, w tym danych publicznych, gwałtownie wzrosła oraz generowane i gromadzone są nowe rodzaje danych. Jednocześnie ma miejsce ciągła ewolucja technologii służących do analizy, wykorzystywania i przetwarzania danych, takich jak uczenie się maszyn, sztuczna inteligencja i internet rzeczy. Ta szybko postępująca ewolucja technologiczna umożliwia tworzenie nowych usług i nowych zastosowań w oparciu o wykorzystywanie, agregację lub łączenie danych. Przepisy pierwotnie przyjęte w 2003 r. i zmienione w 2013 r. nie dotrzymują już kroku tym szybkim zmianom, co grozi utratą możliwości gospodarczych i społecznych, jakie oferuje ponowne wykorzystywanie danych publicznych.

(11)

Ewolucja w kierunku społeczeństwa opartego na danych, wykorzystującego dane z różnych dziedzin i rodzajów działalności, wpływa na życie wszystkich obywateli w Unii, między innymi umożliwiając im uzyskiwanie nowych dróg dostępu do wiedzy i jej zdobywania.

(12)

Ważną rolę w tej ewolucji odgrywają treści cyfrowe. W ostatnich latach produkcja treści dała początek szybkiemu tworzeniu miejsc pracy i proces ten trwa nadal. Większość z tych miejsc pracy została utworzona przez innowacyjne przedsiębiorstwa typu start-up oraz małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP).

(13)

Jednym z podstawowych celów ustanowienia rynku wewnętrznego jest stworzenie warunków sprzyjających rozwojowi usług i produktów w całej Unii oraz w państwach członkowskich. Informacje sektora publicznego lub informacje gromadzone, produkowane, reprodukowane i rozpowszechniane przy okazji wykonywania zadań publicznych lub świadczenia usług w interesie ogólnym są ważnym materiałem wyjściowym dla produktów i usług związanych z treściami cyfrowymi, a wraz z rozwojem zaawansowanych technologii cyfrowych, takich jak sztuczna inteligencja, technologie rozproszonego rejestru i internet rzeczy, i staną się jeszcze ważniejszym ich zasobem. Zasadnicze znaczenie będzie mieć w tym kontekście także szeroki transgraniczny zasięg geograficzny. Oczekuje się, że zwiększone możliwości ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego między innymi pozwolą wszystkim unijnym przedsiębiorcom, w tym mikroprzedsiębiorstwom i MŚP, a także społeczeństwu obywatelskiemu, na wykorzystywanie ich potencjału oraz przyczynią się do rozwoju gospodarczego i tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy oraz ich ochrony, w szczególności z korzyścią dla lokalnych społeczności, oraz do realizacji ważnych celów społecznych, takich jak odpowiedzialność i przejrzystość.

(14)

Dopuszczenie ponownego wykorzystywania dokumentów będących w posiadaniu organów sektora publicznego tworzy wartość dodaną dla podmiotów ponownie wykorzystujących te dokumenty, dla użytkowników końcowych, dla ogółu społeczeństwa, a w wielu przypadkach dla samego organu sektora publicznego, wspierając przejrzystość i odpowiedzialność oraz zapewniając informację zwrotną od podmiotów ponownie wykorzystujących dokumenty i użytkowników końcowych, która pozwala zainteresowanemu organowi sektora publicznego na poprawę jakości gromadzonych informacji oraz na realizację jego zadań.

(15)

W państwach członkowskich występują znaczne różnice co do zasad i praktyk odnoszących się do wykorzystywania zasobów informacji sektora publicznego, co tworzy bariery dla osiągania pełnego potencjału ekonomicznego tych kluczowych zasobów dokumentacyjnych. Należy wziąć pod uwagę, że praktyka organów sektora publicznego w odniesieniu do wykorzystywania informacji sektora publicznego nadal różni się między państwami członkowskimi. W przypadku gdy różnice między krajowymi uregulowaniami i praktykami lub brak przejrzystości utrudniają sprawne funkcjonowanie rynku wewnętrznego i prawidłowy rozwój społeczeństwa informacyjnego w Unii, należy dokonać minimalnej harmonizacji krajowych zasad i praktyk dotyczących ponownego wykorzystywania dokumentów sektora publicznego.

(16)

Pojęcie otwartych danych ogólnie odnosi się do danych w otwartym formacie, które mogą być swobodnie wykorzystywane, ponownie wykorzystywane i udostępniane przez wszystkich do dowolnego celu. Polityka otwartych danych propagująca szeroką dostępność i ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego do celów prywatnych lub komercyjnych, przy minimalnych ograniczeniach prawnych, technicznych lub finansowych bądź bez takich ograniczeń, i wspierająca obieg informacji przeznaczonych nie tylko dla podmiotów gospodarczych, lecz przede wszystkim dla opinii publicznej, może odegrać ważną rolę we wspieraniu zaangażowania społecznego oraz w zapoczątkowaniu i stymulowaniu rozwoju nowych usług opartych na nowatorskich sposobach łączenia takich informacji i korzystania z nich. W związku z tym państwa członkowskie zachęca się do wspierania tworzenia danych w oparciu o zasadę „otwartości w fazie projektowania i otwartości domyślnej” w odniesieniu do wszystkich dokumentów objętych zakresem stosowania niniejszej dyrektywy. Czyniąc to powinny one jednocześnie zapewnić spójny poziom ochrony celów leżących w interesie publicznym, takich jak bezpieczeństwo publiczne, w tym w przypadkach, gdy dane szczególnie chronione dotyczą ochrony infrastruktury krytycznej. Powinny one także zapewnić ochronę danych osobowych, w tym w przypadkach gdy informacje zawarte w indywidualnym zbiorze danych samodzielnie nie stwarzają ryzyka identyfikacji lub wskazania osoby fizycznej, natomiast mogą stwarzać takie ryzyko gdy informacje te są połączone z innymi dostępnymi informacjami.

(17)

Ponadto bez minimalnej harmonizacji na szczeblu Unii działania ustawodawcze na szczeblu krajowym, podjęte już w niektórych państwach członkowskich w odpowiedzi na wyzwania technologiczne, mogłyby doprowadzić do jeszcze większego zróżnicowania. Wpływ takich różnic w ustawodawstwach i niepewności będzie nabierać większego znaczenia wraz z dalszym rozwojem społeczeństwa informacyjnego, który to proces już spowodował poważny wzrost transgranicznego wykorzystywania informacji.

(18)

Państwa członkowskie opracowały politykę ponownego wykorzystywania na podstawie dyrektywy 2003/98/WE, a niektóre z nich przyjmują ambitne podejście w kwestii otwartych danych, tak by ułatwić obywatelom i podmiotom prawnym ponowne wykorzystywanie dostępnych danych publicznych w szerszym zakresie niż poziom minimalny określony w tej dyrektywie. Istnieje ryzyko, że rozbieżne przepisy w poszczególnych państwach członkowskich będą stanowić barierę dla transgranicznego oferowania produktów i usług i uniemożliwiać potencjalne ponowne wykorzystywanie porównywalnych zbiorów danych publicznych w ramach opartych na nich unijnych zastosowań. Zatem minimalna harmonizacja jest wymagana, aby określić, jakie dane publiczne są dostępne do ponownego wykorzystywania na rynku wewnętrznym informacji, zgodnie z odpowiednimi systemami dostępu i bez wpływu na te systemy; chodzi zarówno o dane ogólne, jak i sektorowe, takie jak te zdefiniowane w dyrektywie 2003/4/WE. Przepisy prawa Unii i prawa krajowego, które wykraczają poza te minimalne wymogi, zwłaszcza w przypadku przepisów sektorowych, powinny nadal być stosowane. Przykładem przepisów, które wykraczają poza minimalny poziom harmonizacji przewidziany w niniejszej dyrektywie, są progi dopuszczalnych opłat za ponowne wykorzystywanie informacji niższe niż progi określone w niniejszej dyrektywie czy też mniej restrykcyjne warunki udzielania licencji niż te, o których mowa w niniejszej dyrektywie. Niniejsza dyrektywa w szczególności pozostaje bez uszczerbku dla przepisów, które wykraczają poza przewidziany w niej minimalny poziom harmonizacji, określonych w rozporządzeniach delegowanych Komisji przyjętych na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/40/UE (9).

(19)

Ponadto zachęca się państwa członkowskie, by wychodziły poza minimalne wymogi określone w niniejszej dyrektywie poprzez stosowanie jej wymogów do dokumentów będących w posiadaniu przedsiębiorstw publicznych, które są związane z działalnością uznaną zgodnie z art. 34 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/25/UE (10) za bezpośrednio podlegającą konkurencji. Państwa członkowskie mogą również postanowić o stosowaniu wymogów niniejszej dyrektywy do przedsiębiorstw prywatnych, w szczególności tych, które świadczą usługi w interesie ogólnym.

(20)

Potrzebne są ogólne ramy dla warunków regulujących ponowne wykorzystywanie dokumentów sektora publicznego, tak by zapewnić uczciwe, proporcjonalne i niedyskryminacyjne warunki ponownego wykorzystywania takich informacji. Wypełniając swoje zadania publiczne, organy sektora publicznego gromadzą, produkują, reprodukują i rozpowszechniają dokumenty. Przedsiębiorstwa publiczne gromadzą, produkują, reprodukują i rozpowszechniają dokumenty w celu świadczenia usług w interesie ogólnym. Użycie tych dokumentów do innych celów jest ich ponownym wykorzystywaniem. Państwa członkowskie mogą wyjść poza minimalne standardy ustanowione w niniejszej dyrektywie, umożliwiając tym samym szersze ponowne wykorzystywanie. Transponując niniejszą dyrektywę, państwa członkowskie mogą używać terminów innych niż „dokument”, o ile zachowają one pełen zakres definicji „dokumentu” określony w niniejszej dyrektywie.

(21)

Niniejsza dyrektywa powinna mieć zastosowanie do dokumentów, których wydawanie jest jednym z zadań publicznych zainteresowanych organów sektora publicznego, zgodnie z przepisami ustawowymi lub innymi wiążącymi przepisami państw członkowskich. W przypadku braku takich przepisów zadania publiczne należy określić zgodnie z powszechną praktyką administracyjną w państwach członkowskich, z zastrzeżeniem przejrzystości zakresu zadań publicznych i poddawania ich przeglądowi. Zadania publiczne mogą być definiowane ogólnie lub indywidualnie dla poszczególnych organów sektora publicznego.

(22)

Niniejszą dyrektywę powinno stosować się do dokumentów udostępnionych do ponownego wykorzystywania, gdy organy sektora publicznego licencjonują, sprzedają, rozpowszechniają, wymieniają informacje lub ich udzielają. Aby zapobiec subsydiowaniu krzyżowemu, ponowne wykorzystywanie powinno obejmować dalsze wykorzystywanie dokumentów w obrębie tej samej organizacji do działań wykraczających poza zakres jej zadań publicznych. Działania wykraczające poza zakres zadań publicznych typowo obejmują wydawanie dokumentów, które wytworzono i za które pobrano opłatę wyłącznie na zasadach komercyjnych i w warunkach konkurencji z innymi firmami na rynku.

(23)

Niniejsza dyrektywa w żaden sposób nie ogranicza ani nie zakłóca wypełniania ustawowych zadań urzędów i innych organów sektora publicznego. Niniejsza dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia możliwości ponownego wykorzystywania wszystkich istniejących dokumentów, z wyjątkiem dokumentów, do których dostęp jest ograniczony lub wyłączony na mocy krajowych przepisów dotyczących dostępu do dokumentów lub z zastrzeżeniem pozostałych wyjątków określonych w niniejszej dyrektywie. Niniejsza dyrektywa opiera się na istniejących w państwach członkowskich systemach dostępu i nie zmienia krajowych przepisów określających dostęp do dokumentów. Dyrektywy nie stosuje się w przypadkach, w których obywatele lub podmioty prawne mogą – w ramach właściwego systemu dostępu – otrzymać dokument tylko wówczas, gdy wykażą szczególny interes. Na szczeblu Unii art. 41 dotyczący prawa do dobrej administracji i art. 42 dotyczący prawa dostępu do dokumentów w Karcie praw podstawowych umożliwiają każdemu obywatelowi Unii oraz każdej osobie fizycznej lub prawnej zamieszkałej lub mającej swoją siedzibę w państwie członkowskim dostęp do dokumentów będących w posiadaniu Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji. Powinno się zachęcać organy sektora publicznego, aby udostępniały do ponownego wykorzystywania wszystkie posiadane przez siebie dokumenty. Organy sektora publicznego powinny promować ponowne wykorzystywanie dokumentów i do niego zachęcać, przy czym dotyczy to również tekstów urzędowych natury ustawodawczej i administracyjnej w przypadkach, w których organ sektora publicznego ma prawo udzielania zgody na ponowne wykorzystywanie danych dokumentów.

(24)

Państwa członkowskie często zlecają świadczenie usług w interesie ogólnym podmiotom spoza sektora publicznego, zachowując jednocześnie wysoki stopień kontroli nad takimi podmiotami. Dyrektywa 2003/98/WE ma natomiast zastosowanie jedynie do dokumentów będących w posiadaniu organów sektora publicznego, wyłączając tym samym z zakresu jej stosowania przedsiębiorstwa publiczne. Prowadzi to do niskiej dostępności do ponownego wykorzystywania dokumentów produkowanych przy realizacji usług świadczonych w interesie ogólnym w wielu obszarach, w szczególności w sektorach użyteczności publicznej. Taki stan rzeczy w znacznym stopniu zmniejsza również możliwość tworzenia usług transgranicznych opierających się na dokumentach będących w posiadaniu przedsiębiorstw publicznych, które świadczą usługi w interesie ogólnym.

(25)

Dyrektywę 2003/98/WE należy zatem zmienić, aby zapewnić możliwość jej stosowania w odniesieniu do ponownego wykorzystywania istniejących dokumentów produkowanych przy realizacji usług świadczonych w interesie ogólnym przez przedsiębiorstwa publiczne prowadzące jeden z rodzajów działalności, o których mowa w art. 8–14 dyrektywy 2014/25/UE, jak również przez przedsiębiorstwa publiczne działające w charakterze podmiotów świadczących usługi publiczne na podstawie art. 2 rozporządzenia (WE) nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady (11), przez przedsiębiorstwa publiczne działające w charakterze przewoźników lotniczych wykonujących obowiązki użyteczności publicznej na podstawie art. 16 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1008/2008 (12) oraz przez przedsiębiorstwa publiczne działające w charakterze armatorów Wspólnoty wykonujących zobowiązania z tytułu świadczenia usług publicznych na podstawie art. 4 rozporządzenia Rady (EWG) nr 3577/92 (13).

(26)

Niniejsza dyrektywa nie wprowadza ogólnego obowiązku zezwalania na ponowne wykorzystywanie dokumentów produkowanych przez przedsiębiorstwa publiczne. Decyzja o tym, czy zezwolić na ponowne wykorzystywanie dokumentów, powinna pozostawać w gestii zainteresowanego przedsiębiorstwa publicznego, o ile niniejsza dyrektywa, prawo unijne lub krajowe nie przewidują inaczej. Dopiero wówczas, gdy przedsiębiorstwo publiczne udostępniło dany dokument do ponownego wykorzystywania, powinno przestrzegać odpowiednich obowiązków określonych w rozdziałach III i IV niniejszej dyrektywy, w szczególności obowiązków dotyczących formatu, pobierania opłat, przejrzystości, licencji, niedyskryminacji i zakazu stosowania uzgodnień dotyczących wyłączności. Przedsiębiorstwa publiczne nie powinny mieć natomiast obowiązku spełniać wymogów określonych w przepisach rozdziału II, takich jak przepisy regulujące rozpatrywanie wniosków. Dopuszczając ponowne wykorzystywanie dokumentów, należy zwrócić szczególną uwagę na szczególnie chronione informacje dotyczące ochrony infrastruktury krytycznej zdefiniowanej w dyrektywie Rady 2008/114/WE (14) oraz usług kluczowych w rozumieniu dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1148 (15).

(27)

Ilość generowanych danych badawczych rośnie w gwałtownym tempie, a możliwości ich ponownego wykorzystywania wykraczają poza środowisko naukowe. Aby umożliwić sprostanie rosnącym wyzwaniom społecznym w wydajny i całościowy sposób, niezwykle ważną i pilną kwestią jest zapewnienie dostępu do danych pochodzących z różnych źródeł, jak również sektorów i dyscyplin, oraz możliwości syntezy i ponownego wykorzystywania tych danych. Dane badawcze obejmują dane statystyczne, wyniki eksperymentów, pomiarów, obserwacji prowadzonych w terenie, wyniki ankiet, nagrania wywiadów i zdjęcia. Obejmują one także metadane, specyfikacje i inne obiekty cyfrowe. Dane badawcze różnią się od artykułów naukowych relacjonujących i komentujących ustalenia wynikające z badań naukowych będących ich źródłem. Przez wiele lat otwarta dostępność i możliwość ponownego wykorzystywania wyników danych z badań naukowych finansowanych ze środków publicznych były przedmiotem konkretnych inicjatyw politycznych. Otwarty dostęp rozumiany jest jako praktyka zapewniania użytkownikom końcowym przez internet bezpłatnego dostępu do wyników badań, bez ograniczeń w zakresie korzystania i ponownego wykorzystywania, wykraczającego poza ewentualny wymóg podania autora. Polityka otwartego dostępu ma w szczególności na celu zapewnienie naukowcom i ogółowi społeczeństwa dostępu do danych badawczych na jak najwcześniejszym etapie procesu rozpowszechniania oraz ułatwienie korzystania z nich i ich ponownego wykorzystywania. Otwarty dostęp przyczynia się do zwiększenia jakości, ograniczenia konieczności zbędnego powielania badań, do przyśpieszenia postępu naukowego, do zwalczania oszustw w dziedzinie nauki, a także może ogólnie sprzyjać wzrostowi gospodarczemu i innowacyjności. Oprócz otwartego dostępu podejmowane są godne uznania starania w celu zapewnienia, by planowanie zarządzania danymi stało się standardową praktyką naukową, oraz w celu wspierania rozpowszechniania danych badawczych, które są możliwe do znalezienia, dostępne, interoperacyjne i możliwe do ponownego wykorzystania (zasada FAIR).

(28)

Z powyższych względów na państwa członkowskie należy nałożyć obowiązek przyjęcia polityki otwartego dostępu do danych z badań naukowych finansowanych ze środków publicznych oraz należy zapewnić wdrożenie tej polityki przez wszystkie organizacje prowadzące badania naukowe i organizacje finansujące badania naukowe. Organizacje prowadzące badania naukowe i organizacje finansujące badania naukowe także mogą być organami sektora publicznego lub przedsiębiorstwami publicznymi. Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do takich organizacji hybrydowych, wyłącznie gdy pełnią one rolę organizacji prowadzących badania naukowe, oraz do ich danych badawczych. W polityce otwartego dostępu zazwyczaj dopuszcza się szereg wyjątków od wymogu powszechnego udostępniania wyników badań naukowych. Zalecenie Komisji z dnia 25 kwietnia 2018 r. w sprawie dostępu do informacji naukowej oraz jej ochrony, opisuje m.in. odpowiednie elementy polityki otwartego dostępu. Ponadto należy poprawić warunki, na jakich niektóre dane badawcze mogą być ponownie wykorzystywane. Z tego względu niektóre obowiązki wynikające z niniejszej dyrektywy należy rozszerzyć na dane badawcze pochodzące z badań naukowych dotowanych ze środków publicznych lub współfinansowanych przez podmioty sektora publicznego i prywatnego. Na podstawie krajowej polityki otwartego dostępu dane z badań naukowych finansowanych ze środków publicznych powinny być domyślnie otwarte. W tym kontekście powinno się jednak należycie uwzględnić kwestie związane z prywatnością, ochroną danych osobowych, poufnością, bezpieczeństwem narodowym, uzasadnionymi interesami handlowymi, takimi jak tajemnica przedsiębiorstwa, oraz prawami własności intelektualnej osób trzecich zgodnie z zasadą „otwarty jak to najbardziej możliwe, zamknięty jak to konieczne”. Co więcej, dane badawcze, które są wyłączone z dostępu ze względu na bezpieczeństwo narodowe, obronność lub bezpieczeństwo publiczne, nie powinny być objęte przepisami niniejszej dyrektywy. Aby uniknąć obciążenia administracyjnego, wynikające z niniejszej dyrektywy obowiązki powinny mieć zastosowanie wyłącznie do tych danych badawczych, które zostały już publicznie udostępnione przez naukowców, organizacje prowadzące badania naukowe lub organizacje finansujące badania naukowe za pośrednictwem repozytorium instytucjonalnego lub tematycznego, i nie powinny pociągać za sobą dodatkowych kosztów związanych z pobieraniem zbiorów danych ani wymagać dodatkowej konserwacji danych. Państwa członkowskie mogą rozszerzyć stosowanie niniejszej dyrektywy na dane badawcze publicznie udostępnione za pośrednictwem innych infrastruktur danych niż repozytoria, za pośrednictwem publikacji w otwartym dostępie, w postaci pliku dołączonego do artykułu, artykułu udostępniającego nieprzetworzone dane (data paper) lub publikacji w czasopiśmie naukowym udostępniającym wysokiej jakości zbiory danych (data journal). Dokumenty inne niż dane badawcze powinny nadal być wyłączone z zakresu niniejszej dyrektywy.

(29)

Definicja „organu sektora publicznego” jest oparta na definicji zawartej w art. 2 ust. 1 pkt 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE (16). Definicja „podmiotu prawa publicznego” określona w tej dyrektywie oraz definicja „przedsiębiorstwa publicznego” określona w dyrektywie 2014/25/UE powinny mieć zastosowanie do niniejszej dyrektywy.

(30)

Niniejsza dyrektywa definiuje termin „dokument”, a definicja ta powinna obejmować każdą z części dokumentu. Termin „dokument” powinien obejmować odwzorowania działań, faktów lub informacji – oraz kompilacje takich działań, faktów lub informacji – niezależnie od ich nośnika (papier, forma elektroniczna lub zapis dźwiękowy, wizualny lub audiowizualny). Definicja „dokumentu” nie ma obejmować programów komputerowych. Państwa członkowskie mogą rozszerzyć zakres stosowania niniejszej dyrektywy na programy komputerowe.

(31)

Organy sektora publicznego w coraz większym stopniu udostępniają swoje dokumenty do ponownego wykorzystywania w sposób proaktywny, zapewniając wyszukiwalność i faktyczną dostępność w internecie dokumentów i powiązanych metadanych w otwartym formacie, które nadają się do odczytu maszynowego i zapewniają interoperacyjność, ponowne wykorzystywanie i dostępność. Dokumenty powinny być także udostępniane do ponownego wykorzystywania po otrzymaniu wniosku złożonego przez podmiot zamierzający je ponownie wykorzystywać. W takich przypadkach termin odpowiedzi na wniosek o ponowne wykorzystywanie powinien być rozsądny i zgodny z analogicznym terminem odpowiedzi na wnioski o dostęp do dokumentów w ramach odpowiednich systemów dostępu. Z tego wymogu należy jednak zwolnić przedsiębiorstwa publiczne, instytucje edukacyjne, organizacje prowadzące badania naukowe i organizacje finansujące badania naukowe. Rozsądne terminy w całej Unii będą stymulować tworzenie nowych produktów i usług wykorzystujących zagregowane informacje na poziomie Unii. Ma to szczególne znaczenie dla danych dynamicznych (w tym danych środowiskowych, danych o ruchu, danych satelitarnych, danych meteorologicznych i danych wygenerowanych przez czujniki), których wartość ekonomiczna zależy od natychmiastowej dostępności informacji i regularnego ich aktualizowania. Dane dynamiczne należy zatem udostępniać natychmiast po ich zgromadzeniu lub, w przypadku ręcznej aktualizacji – natychmiast po modyfikacji zbioru danych, za pośrednictwem interfejsu programowania aplikacji (API), tak aby ułatwić rozwój bazujących na tych danych aplikacji internetowych i mobilnych oraz aplikacji korzystających z chmury obliczeniowej. Jeżeli jest to niemożliwe ze względu na ograniczenia techniczne lub finansowe, podmioty sektora publicznego powinny udostępniać tego rodzaju dokumenty w terminie umożliwiającym pełne wykorzystanie ich potencjału ekonomicznego. W celu zlikwidowania odpowiednich ograniczeń technicznych i finansowych należy przyjąć szczególne środki. Jeżeli stosuje się licencję, czas dostępności dokumentu może być elementem warunków licencji. W przypadku gdy weryfikacja danych jest niezbędna w świetle uzasadnionych powodów związanych z interesem publicznym, w szczególności ze względów zdrowia i bezpieczeństwa publicznego, dane dynamiczne powinny być udostępniane natychmiast po zweryfikowaniu. Taka niezbędna weryfikacja nie powinna wpływać na częstotliwość aktualizacji.

(32)

W celu uzyskania dostępu do danych otwartych do ponownego wykorzystywania na mocy niniejszej dyrektywy przydatne byłoby zapewnienie dostępu do dynamicznych danych za pośrednictwem prawidłowo zaprojektowanych interfejsów API. API jest zestawem funkcji, procedur, definicji i protokołów do komunikacji maszyna-maszyna oraz płynnej wymiany danych. Interfejsy API powinny być wspierane jasną i kompletną dokumentacją techniczną dostępną online. W miarę możliwości należy wykorzystywać otwarte interfejsy API. Należy stosować unijne lub uznane na szczeblu międzynarodowym standardowe protokoły i, w stosownych przypadkach, wykorzystywać międzynarodowe normy dotyczące zbiorów danych. Interfejsy API mogą różnić się poziomem złożoności i mogą oznaczać zwykły odnośnik do bazy danych umożliwiający pobranie konkretnych zbiorów danych, interfejs internetowy lub bardziej złożoną konfigurację. Ponowne wykorzystywanie danych i ich wymiana poprzez odpowiednie wykorzystanie interfejsów API przyniesie powszechne korzyści, gdyż ułatwi twórcom oprogramowania i przedsiębiorstwom typu start-up tworzenie nowych usług i produktów. Odgrywa to również ważną rolę w tworzeniu cennych ekosystemów wokół zasobów danych, które często pozostają niewykorzystane. Podstawę konfiguracji i stosowania API musi stanowić kilka zasad: dostępność, stabilność, utrzymanie przez cały cykl użytkowania, jednolitość sposobu korzystania i standardów, łatwość użytkowania oraz bezpieczeństwo. Jeżeli chodzi o dane dynamiczne, czyli dane często aktualizowane, niejednokrotnie w czasie rzeczywistym, organy sektora publicznego i przedsiębiorstwa publiczne powinny udostępniać je do ponownego wykorzystywania natychmiast po ich zgromadzeniu, za pośrednictwem odpowiednich interfejsów API, oraz, w odpowiednich przypadkach, do zbiorczego pobrania, o ile nie stanowiłoby to nieproporcjonalnie dużego wysiłku. W ocenie proporcjonalności tego wysiłku należy uwzględnić rozmiar i budżet operacyjny danego organu sektora publicznego lub przedsiębiorstwa publicznego.

(33)

Możliwości ponownego wykorzystywania można poprawić, ograniczając potrzebę digitalizacji dokumentów papierowych lub przetwarzania plików cyfrowych w celu osiągnięcia ich wzajemnej zgodności. Organy sektora publicznego powinny więc udostępniać dokumenty w ich istniejącym formacie lub języku, przy wykorzystaniu środków elektronicznych, w miarę możliwości i stosownie do przypadku. Organy sektora publicznego powinny przychylać się do wniosków o dostarczenie wyciągów z istniejących dokumentów wtedy, gdy realizacja wniosku wymaga jedynie prostej czynności. Organy sektora publicznego nie powinny być jednakże zobowiązane do dostarczenia wyciągu z dokumentu ani do zmiany formatu informacji, których dotyczy wniosek, jeżeli wymaga to nieproporcjonalnie dużego wysiłku. W miarę możliwości i stosownie do przypadku, dla ułatwienia ponownego wykorzystywania organy sektora publicznego powinny udostępniać swoje dokumenty w formacie, który nie wymaga użycia specjalnego oprogramowania. W miarę możliwości i stosownie do przypadku, organy sektora publicznego powinny brać pod uwagę możliwości ponownego wykorzystywania dokumentów przez osoby z niepełnosprawnościami i na potrzeby tych osób poprzez udostępnianie informacji w dostępnym formacie zgodnie z wymogami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2102 (17).

(34)

Aby ułatwić ponowne wykorzystywanie, organy sektora publicznego powinny udostępniać, w miarę możliwości i stosownie do przypadku, dokumenty, w tym dokumenty publikowane na stronach internetowych przy wykorzystaniu otwartego formatu nadającego się do odczytu maszynowego i wraz z ich metadanymi, na najwyższym poziomie precyzji i szczegółowości, w formacie zapewniającym interoperacyjność, na przykład poprzez przetwarzanie ich w sposób zgodny z zasadami, jakim podlegają wymogi zgodności i możliwości stosowania dotyczące informacji przestrzennej określone w dyrektywie 2007/2/WE.

(35)

Dokument należy uznać za sporządzony w formacie nadającym się do odczytu maszynowego, jeżeli występuje w formacie pliku ustrukturyzowanym tak, aby aplikacje mogły łatwo zidentyfikować, rozpoznać i pozyskać określone dane. Dane zawarte w plikach ustrukturyzowanych w formacie nadającym się do odczytu maszynowego należy uznać za dane nadające się do odczytu maszynowego. Format nadający się do odczytu maszynowego może być otwarty lub zastrzeżony, może też mieć formę standardów formalnych. Dokumentów zakodowanych w formacie pliku ograniczającym przetwarzanie automatyczne nie należy uznawać za sporządzone w formacie nadającym się do odczytu maszynowego, gdyż pozyskanie danych z tych dokumentów jest niemożliwe lub utrudnione. Państwa członkowskie powinny w miarę możliwości i stosownie do przypadku zachęcać do korzystania z unijnego lub uznanego na szczeblu międzynarodowym formatu otwartego nadającego się do odczytu maszynowego. Przy opracowywaniu rozwiązań technologicznych na potrzeby ponownego wykorzystywania dokumentów należy, w stosownych przypadkach, uwzględnić europejskie ramy interoperacyjności.

(36)

Opłaty za ponowne wykorzystywanie dokumentów stanowią dla przedsiębiorstw typu start-up i MŚP istotną barierę wejścia na rynek. Dokumenty należy zatem udostępniać bezpłatnie do ponownego wykorzystywania, a w przypadku gdy opłaty są konieczne, powinny one z zasady ograniczać się do kosztów krańcowych. W przypadku gdy – albo dobrowolnie, albo zgodnie z wymogami prawa krajowego – organy sektora publicznego prowadzą szczególnie obszerne wyszukiwanie informacji, których dotyczy wniosek, lub dokonują niezwykle kosztownych zmian formatu tych informacji, koszty krańcowe mogą obejmować koszty związane z takimi działaniami. W wyjątkowych przypadkach należy jednak zwrócić uwagę na to, aby nie zakłócić normalnego funkcjonowania organów sektora publicznego, które muszą osiągać dochody, aby pokrywać znaczną część swoich kosztów związanych z wykonywaniem zadań publicznych. Ma to zastosowanie również w przypadku, gdy organ sektora publicznego udostępnił dane jako otwarte dane, ale musi osiągać dochody, aby pokrywać znaczną część swoich kosztów związanych z wykonywaniem innych zadań publicznych. Należy również uznać rolę, jaką w konkurencyjnym otoczeniu gospodarczym odgrywają przedsiębiorstwa publiczne. W takich przypadkach organy sektora publicznego i przedsiębiorstwa publiczne powinny mieć zatem możliwość pobierania opłat przekraczających koszty krańcowe. Opłaty te należy określić w oparciu o obiektywne, przejrzyste i sprawdzalne kryteria, a całkowity przychód z wydawania dokumentów i zezwalania na ich ponowne wykorzystywanie nie powinien przekraczać kosztów gromadzenia i produkowania, w tym nabywania od stron trzecich, reprodukowania, utrzymywania, przechowywania i rozpowszechniania, z uwzględnieniem rozsądnego zwrotu z inwestycji. W stosownych przypadkach powinna istnieć możliwość wliczania do kosztów kwalifikowalnych kosztów anonimizacji danych osobowych oraz kosztów środków podjętych w celu ochrony poufności danych. Państwa członkowskie mogą zobowiązać organy sektora publicznego i przedsiębiorstwa publiczne do ujawniania tych kosztów. Wymóg osiągania dochodów w celu pokrycia znacznej części kosztów organów sektora publicznego, związanych z wykonywaniem zadań publicznych lub zakresem usług świadczonych w interesie ogólnym zleconych przedsiębiorstwom publicznym, nie musi być wymogiem ustawowym, lecz może wynikać na przykład z praktyk administracyjnych stosowanych w państwach członkowskich. Wymóg taki powinien podlegać regularnemu przeglądowi przez państwa członkowskie.

(37)

Zwrot z inwestycji można rozumieć jako odsetek, oprócz kosztów krańcowych, umożliwiający odzyskanie kosztu kapitału i włączenie rzeczywistej stopy zwrotu. Jako że koszt kapitału jest ściśle powiązany ze stopami procentowymi instytucji kredytowych opartymi na stałej stopie Europejskiego Banku Centralnego („EBC”) dla podstawowych operacji refinansujących, rozsądny zwrot z inwestycji nie powinien przekraczać określonej przez EBC stałej stopy oprocentowania o więcej niż 5 punktów procentowych.

(38)

Biblioteki, w tym biblioteki uniwersyteckie, muzea i archiwa powinny mieć możliwość pobierania opłat przekraczających koszty krańcowe, aby ich normalne funkcjonowanie nie ulegało zakłóceniom. W przypadku tych organów sektora publicznego całkowity przychód pochodzący z wydawania i zezwalania na ponowne wykorzystywanie dokumentów w odpowiednim okresie obrachunkowym nie powinien przekraczać kosztów gromadzenia, produkowania, reprodukowania, rozpowszechniania, zabezpieczenia dokumentów i weryfikacji praw, z uwzględnieniem rozsądnego zwrotu z inwestycji. Do kwalifikujących się kosztów należy również w stosownych przypadkach wliczać koszty anonimizacji danych osobowych lub szczególnie chronionych informacji handlowych. W odniesieniu do bibliotek, w tym bibliotek uniwersyteckich, muzeów i archiwów ze względu na ich specyfikę przy obliczaniu rozsądnego zwrotu z inwestycji można rozważyć ceny stosowane przez sektor prywatny za ponowne wykorzystywanie takich samych lub podobnych dokumentów.

(39)

Górne limity opłat określone w niniejszej dyrektywie pozostają bez uszczerbku dla prawa państw członkowskich do nakładania niższych opłat lub do odstąpienia od pobierania opłat.

(40)

Państwa członkowskie powinny określić kryteria pobierania opłat przekraczających koszty krańcowe. Powinny one na przykład móc określić takie kryteria w przepisach krajowych lub wyznaczyć właściwy organ lub właściwe organy, inne niż sam organ sektora publicznego, uprawnione do określenia takich kryteriów. Organ ten powinien być zorganizowany zgodnie z systemem konstytucyjnym i prawnym państw członkowskich. Mógłby to być istniejący już organ posiadający wykonawcze uprawnienia budżetowe i podlegający odpowiedzialności politycznej.

(41)

Warunkiem wstępnym rozwoju unijnego rynku informacji jest zapewnienie, aby warunki ponownego wykorzystywania dokumentów sektora publicznego były jasne i publicznie dostępne. Wszystkie mające zastosowanie warunki ponownego wykorzystywania dokumentów powinny być więc jasne dla potencjalnych podmiotów ponownie wykorzystujących dokumenty. Aby wspierać i ułatwiać występowanie z wnioskami o ponowne wykorzystywanie, państwa członkowskie powinny zachęcać do tworzenia, w stosownych przypadkach, internetowych wykazów dostępnych dokumentów. Wnioskujący o ponowne wykorzystywanie dokumentów będących w posiadaniu podmiotów innych niż przedsiębiorstwa publiczne, instytucje edukacyjne, organizacje prowadzące badania naukowe i organizacje finansujące badania naukowe powinni być informowani o dostępnych środkach odwoławczych odnoszących się do decyzji lub praktyk, które ich dotyczą. Będzie to miało szczególne znaczenie dla przedsiębiorstw typu start-up i MŚP, które mogą nie orientować się, jak przebiegają kontakty z organami sektora publicznego z innych państw członkowskich, i mogą nie znać stosownych środków odwoławczych.

(42)

Środki odwoławcze powinny obejmować możliwość kontroli decyzji przez bezstronny organ odwoławczy. Organem tym może być istniejący już organ krajowy, taki jak krajowy organ ochrony konkurencji, krajowy organ nadzorczy ustanowiony zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2016/679, krajowy organ regulujący dostęp do dokumentów lub krajowy organ sądowy. Organ ten powinien być zorganizowany zgodnie z systemem konstytucyjnym i prawnym państw członkowskich. Odwołanie do tego organu nie powinno wykluczać środków odwoławczych niezależnie przysługujących wnioskującym o ponowne wykorzystywanie. Powinien on jednak być odrębny od mechanizmu państwa członkowskiego, który określa kryteria stosowania opłat przekraczających koszty krańcowe. Środki odwoławcze powinny obejmować możliwość odwołania się nie tylko od decyzji odmownych, lecz również od decyzji, które, pomimo iż zezwalają na ponowne wykorzystywanie, mogłyby powodować negatywne skutki dla wnioskodawców pod innymi względami, w szczególności w zakresie zastosowanych zasad pobierania opłat. Postępowanie odwoławcze powinno mieć sprawny przebieg, zgodnie z potrzebami szybko zmieniającego się rynku.

(43)

Upublicznianie wszystkich ogólnie dostępnych dokumentów będących w posiadaniu sektora publicznego – dotyczących nie tylko kwestii politycznych, ale również sądowych i administracyjnych – jest jednym z podstawowych instrumentów rozszerzania prawa do wiedzy, które jest jedną z podstawowych zasad demokracji. Cel ten dotyczy instytucji na każdym szczeblu – lokalnym, krajowym i międzynarodowym.

(44)

Ponowne wykorzystywanie dokumentów nie powinno podlegać warunkom. Jednak w niektórych przypadkach uzasadnionych celem interesu publicznego może być wydawana licencja określająca warunki ponownego wykorzystywania przez licencjobiorcę, dotycząca spraw takich jak odpowiedzialność, ochrona danych osobowych, prawidłowe wykorzystywanie dokumentów, gwarancja niewprowadzania zmian oraz obowiązek podania źródła. Jeżeli organy sektora publicznego licencjonują dokumenty do ponownego wykorzystywania, warunki licencji powinny być obiektywne, proporcjonalne i niedyskryminacyjne. W tym względzie ważną rolę mogą odgrywać dostępne w internecie licencje standardowe. Państwa członkowskie powinny więc zapewnić dostępność licencji standardowych. Licencje na ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego powinny w każdym przypadku jak najmniej ograniczać ponowne ich wykorzystywanie, na przykład poprzez ograniczenie się do wymogu wskazania źródła. Istotną rolę w tym zakresie powinny odgrywać otwarte licencje w formie standardowych licencji publicznych dostępnych w internecie, które umożliwiają swobodny dostęp do danych i treści oraz ich swobodne wykorzystywanie, zmienianie i udostępnianie przez wszystkich do dowolnego celu i które opierają się na otwartych formatach danych. Z tego względu państwa członkowskie powinny propagować wykorzystywanie otwartych licencji, które z czasem powinny stać się powszechną praktyką w całej Unii. Bez uszczerbku dla wymogów dotyczących odpowiedzialności określonych w prawie unijnym lub krajowym, jeżeli organ sektora publicznego lub przedsiębiorstwo publiczne udostępnia dokumenty do ponownego wykorzystywania bez innych warunków lub ograniczeń, ten organ sektora publicznego lub to przedsiębiorstwo publiczne może mieć możliwość zrzeczenia się wszelkiej odpowiedzialności w odniesieniu do dokumentów udostępnionych do ponownego wykorzystywania.

(45)

Jeżeli właściwe organy zdecydują o zaprzestaniu udostępniania niektórych dokumentów do ponownego wykorzystywania lub przestaną te dokumenty aktualizować, decyzje te powinny być podawane do publicznej wiadomości jak najszybciej, w miarę możliwości przy wykorzystaniu środków elektronicznych.

(46)

Warunki ponownego wykorzystywania dla porównywalnych kategorii ponownego wykorzystywania nie powinny mieć charakteru dyskryminacyjnego. W tym względzie zakaz dyskryminacji nie powinien, na przykład, uniemożliwiać bezpłatnej wymiany informacji między organami sektora publicznego na potrzeby wykonywania zadań publicznych, a jednocześnie pobierania opłat od innych stron za ponowne wykorzystywanie tych samych dokumentów. Nie powinien on też uniemożliwiać przyjęcia zróżnicowanej polityki pobierania opłat za użytkowanie komercyjne i niekomercyjne.

(47)

Państwa członkowskie powinny w szczególności zapewnić, by ponowne wykorzystywanie dokumentów przedsiębiorstw publicznych nie prowadziło do zakłóceń na rynku i zaburzenia uczciwej konkurencji.

(48)

Określając zasady ponownego wykorzystywania dokumentów, organy sektora publicznego powinny zapewnić ich zgodność z unijnymi i krajowymi regułami konkurencji, w możliwie najszerszym stopniu unikając zawierania umów o wyłączności z partnerami prywatnymi. Świadczenie usług w ogólnym interesie gospodarczym może jednak wymagać przyznania prawa wyłącznego do ponownego wykorzystywania pewnych dokumentów sektora publicznego. Przykładem tego może być sytuacja, kiedy żaden wydawca komercyjny nie opublikowałby informacji, nie posiadając takiego prawa wyłącznego. Należy przy tym uwzględnić zamówienia publiczne na usługi wyłączone z zakresu stosowania dyrektywy 2014/24/UE na podstawie art. 11 tej dyrektywy oraz partnerstwa innowacyjne, o których mowa w art. 31 dyrektywy 2014/24/UE.

(49)

Istnieją liczne uzgodnienia o współpracy pomiędzy bibliotekami, w tym bibliotekami uniwersyteckimi, muzeami, archiwami a partnerami prywatnymi, które obejmują digitalizację zasobów kulturowych i przyznają partnerom prywatnym prawa wyłączne. Praktyka pokazuje, że tego rodzaju partnerstwa publiczno-prywatne mogą ułatwiać wartościowe wykorzystywanie zasobów kulturowych, a jednocześnie umożliwiają zapewnienie obywatelom szybszego dostępu do dziedzictwa kulturowego. Należy zatem uwzględnić istniejące obecnie pomiędzy państwami członkowskimi rozbieżności pod względem digitalizacji zasobów kulturowych poprzez wprowadzenie zbioru szczególnych przepisów regulujących umowy w sprawie digitalizacji tego rodzaju zasobów. W przypadku gdy prawo wyłączne odnosi się do digitalizacji zasobów kulturowych, konieczny może być pewien okres wyłączności, tak aby dać partnerowi prywatnemu możliwość osiągnięcia zwrotu z inwestycji. Okres ten powinien być jednak jak najkrótszy, tak aby był zgodny z zasadą stanowiącą, że dorobek wchodzący w zakres domeny publicznej powinien pozostać w tej domenie po jego digitalizacji. Okres obowiązywania prawa wyłącznego do digitalizacji zasobów kulturowych nie powinien co do zasady przekraczać 10 lat. Okres wyłączności przekraczający 10 lat powinien podlegać przeglądowi, z uwzględnieniem zmian technologicznych, finansowych i administracyjnych, jakie zaszły od zawarcia umowy. Ponadto partnerstwa publiczno-prywatne zawarte w celu digitalizacji zasobów kulturowych powinny przyznawać partnerskiej instytucji kulturalnej pełne prawa w zakresie wykorzystywania digitalizacji zasobów kulturowych po zakończeniu umowy.

(50)

Uzgodnienia między posiadaczami danych a podmiotami ponownie je wykorzystującymi, które wprost nie przyznają praw wyłącznych, lecz w przypadku których można zasadnie oczekiwać, że doprowadzą do ograniczenia dostępności dokumentów do ponownego wykorzystywania, powinny podlegać dodatkowym środkom kontroli publicznej. W związku z tym kluczowe aspekty takich uzgodnień powinny być publikowane w internecie na co najmniej dwa miesiące przed ich wejściem w życie, to jest dwa miesiące przed ustaloną datą, kiedy ma się rozpocząć wykonywanie przez strony określonych obowiązków. Publikacja powinna umożliwiać zainteresowanym stronom wystąpienie z wnioskiem o ponowne wykorzystywanie dokumentów objętych danymi uzgodnieniami i zapobiegać ryzyku ograniczenia grona potencjalnych podmiotów ponownie wykorzystujących te dane. W każdym przypadku kluczowe aspekty takich uzgodnień w ostatecznym brzmieniu ustalonym przez strony powinny także być podawane do wiadomości publicznej w internecie niezwłocznie po ich uzgodnieniu.

(51)

Niniejsza dyrektywa ma na celu zminimalizowanie ryzyka uzyskania nadmiernej przewagi przez podmiot, który jako pierwszy podejmie inicjatywę, co mogłoby ograniczyć liczbę potencjalnych podmiotów ponownie wykorzystujących dane. W przypadku gdy jest prawdopodobne, że ustalenia umowne – obok spoczywającego na państwach członkowskich obowiązku udostępnienia dokumentów – będą wiązać się z przeniesieniem zasobów tego państwa członkowskiego w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, niniejsza dyrektywa powinna pozostawać bez uszczerbku dla stosowania reguł konkurencji i postanowień dotyczących pomocy państwa określonych w art. 101–109 TFUE. Z zasad pomocy państwa określonych w art. 107, 108 i109 TFUE wynika, że państwo członkowskie musi sprawdzić ex ante, czy z danymi ustaleniami umownymi wiąże się pomoc państwa, i zapewnić, by była ona zgodna z zasadami przyznawania pomocy przez państwa.

(52)

Niniejsza dyrektywa nie wpływa na ochronę osób fizycznych w odniesieniu do przetwarzania danych osobowych na podstawie prawa unijnego i krajowego, w szczególności na podstawie rozporządzenia (UE) 2016/679 i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/58/WE (18), w tym także uzupełniających przepisów prawa krajowego. Oznacza to między innymi, że ponowne wykorzystywanie danych osobowych jest dopuszczalne jedynie, gdy jest ono zgodne z zasadą celowości, jak określono w art. 5 ust. 1 lit. b) i art. 6 rozporządzenia (UE) 2016/679. Informacje anonimowe oznaczają informacje, które nie odnoszą się do zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej, lub dane osobowe zanonimizowane w taki sposób, że podmiot, którego dane dotyczą, nie jest zidentyfikowany lub jego identyfikacja nie jest już możliwa. Proces anonimizacji informacji jest sposobem pogodzenia względów przemawiających za umożliwieniem ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego w jak najszerszym zakresie z obowiązkami wynikającymi z przepisów o ochronie danych, ale wiąże się z kosztami. Koszt ten należy uwzględnić jako jedną z pozycji kosztów podlegających zaliczeniu do kosztu krańcowego związanego z rozpowszechnianiem danych, o których mowa w niniejszej dyrektywie.

(53)

Przy podejmowaniu decyzji w sprawie zakresu i warunków ponownego wykorzystywania dokumentów sektora publicznego zawierających danych osobowe, na przykład w sektorze zdrowia, wymagane może być przeprowadzenie oceny skutków dla ochrony danych zgodnie z art. 35 rozporządzenia (UE) 2016/679.

(54)

Niniejsza dyrektywa nie ma wpływu na prawa własności intelektualnej osób trzecich. W celu uniknięcia wątpliwości określenie „prawa własności intelektualnej” odnosi się tylko do praw autorskich i praw pokrewnych, w tym form ochrony sui generis. Niniejszej dyrektywy nie stosuje się do dokumentów objętych prawem własności przemysłowej, takich jak patenty, zarejestrowane wzory i zarejestrowane znaki towarowe. Niniejsza dyrektywa nie ma wpływu na istnienie ani na własność praw własności intelektualnej organów sektora publicznego ani też nie ogranicza wykonywania tych praw w żaden sposób wychodzący poza granice określone w niniejszej dyrektywie. Obowiązki nałożone zgodnie z niniejszą dyrektywą powinno stosować się tylko w zakresie, w jakim są zgodne z umowami międzynarodowymi o ochronie praw własności intelektualnej, w szczególności z Konwencją berneńską o ochronie dzieł literackich i artystycznych (zwaną dalej „konwencją berneńską”), Porozumieniem w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (zwanym dalej „porozumieniem TRIPS”) i Traktatem WIPO o prawie autorskim (zwanym dalej „WCT”). Organy sektora publicznego powinny jednakże wykonywać swoje prawa autorskie w sposób ułatwiający ponowne wykorzystywanie.

(55)

Uwzględniając prawo Unii oraz zobowiązania międzynarodowe państw członkowskich i Unii, w szczególności wynikające z konwencji berneńskiej oraz z porozumienia TRIPS, dokumenty będące przedmiotem praw własności intelektualnej osób trzecich powinny zostać wyłączone z zakresu stosowania niniejszej dyrektywy. W przypadku gdy pierwotnym właścicielem praw własności intelektualnej do dokumentu, który jest w posiadaniu biblioteki, w tym biblioteki uniwersyteckiej, muzeum lub archiwum, jest osoba trzecia, a okres ochrony tych praw jeszcze nie wygasł, dokument taki powinien być uznawany na potrzeby niniejszej dyrektywy za dokument, do którego prawa własności intelektualnej należą do osoby trzeciej.

(56)

Niniejsza dyrektywa powinna pozostawać bez uszczerbku dla praw, w tym autorskich praw majątkowych i osobistych, jakie mogą przysługiwać pracownikom organów sektora publicznego na podstawie prawa krajowego.

(57)

Ponadto w przypadku udostępnienia dokumentu do ponownego wykorzystywania zainteresowany organ sektora publicznego powinien zachować prawo do wykorzystywania takiego dokumentu.

(58)

Niniejsza dyrektywa pozostaje bez uszczerbku dla dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE.

(59)

Narzędzia pomagające potencjalnym podmiotom ponownie wykorzystującym informacje w znajdowaniu dokumentów dostępnych do ponownego wykorzystywania oraz warunki ponownego wykorzystywania mogą znacznie ułatwić transgraniczne wykorzystywanie dokumentów sektora publicznego. Państwa członkowskie powinny zatem zapewnić praktyczne rozwiązania, które pomogą tym podmiotom w poszukiwaniu dokumentów dostępnych do ponownego wykorzystywania. Przykładami takich praktycznych rozwiązań są wykazy najważniejszych zasobów dokumentacyjnych (dokumentów, które są często ponownie wykorzystywane lub potencjalnie mogą być często wykorzystywane), które powinny być dostępne najlepiej za pośrednictwem internetu, oraz portale połączone ze zdecentralizowanymi wykazami zasobów. Państwa członkowskie powinny także ułatwiać długoterminową dostępność informacji sektora publicznego do ponownego wykorzystywania, zgodne z obowiązującymi politykami zachowania informacji.

(60)

Komisja powinna ułatwiać współpracę między państwami członkowskimi i wspierać opracowywanie, testowanie, wdrażanie i stosowanie interoperacyjnych interfejsów elektronicznych zwiększających wydajność i bezpieczeństwo usług publicznych.

(61)

Niniejsza dyrektywa pozostaje bez uszczerbku dla dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/29/WE (19). Określa ona warunki, na których organy sektora publicznego mogą wykonywać swoje prawa własności intelektualnej na wewnętrznym rynku informacji, gdy zezwalają na ponowne wykorzystywanie dokumentów. Jeżeli organowi sektora publicznego przysługuje prawo przewidziane w art. 7 ust. 1 dyrektywy 96/9/WE, nie powinien on wykonywać tego prawa w celu uniemożliwienia lub ograniczenia ponownego wykorzystywania istniejących dokumentów w zakresie wykraczającym poza ograniczenia określone w niniejszej dyrektywie.

(62)

Komisja wspiera rozwój dostępnego on-line sprawozdania na temat stopnia zaawansowania wdrożenia polityki otwartych danych (Open Data Maturity Report) zawierającego odpowiednie wskaźniki wydajności w zakresie ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego we wszystkich państwach członkowskich. Regularna aktualizacja tego sprawozdania przyczyni się do wymiany informacji między państwami członkowskimi i zwiększy dostępność informacji na temat strategii politycznych i praktyk w całej Unii.

(63)

Należy zapewnić, aby państwa członkowskie monitorowały skalę ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego, warunki ich udostępniania oraz praktyki w zakresie środków odwoławczych.

(64)

Komisja, po konsultacji z zainteresowanymi stronami, może udzielić państwom członkowskim pomocy w spójnym wdrażaniu niniejszej dyrektywy poprzez wydanie nowych i aktualizowanie istniejących wytycznych, szczególnie w sprawie zalecanych licencji standardowych, zbiorów danych i opłat za ponowne wykorzystywanie dokumentów.

(65)

Jednym z podstawowych celów ustanowienia rynku wewnętrznego jest stworzenie warunków sprzyjających rozwojowi usług świadczonych w skali całej Unii. Biblioteki, w tym biblioteki uniwersyteckie, muzea i archiwa posiadają bogaty zbiór cennych zasobów informacji sektora publicznego, w szczególności od kiedy przedsięwzięcia w dziedzinie digitalizacji zwielokrotniły ilość dorobku cyfrowego w domenie publicznej. Te zbiory dziedzictwa kulturowego wraz z powiązanymi z nimi metadanymi stanowią potencjalną podstawę produktów i usług w zakresie treści cyfrowych oraz mają ogromny potencjał w dziedzinie innowacyjnego ponownego wykorzystywania w sektorach, takich jak edukacja i turystyka. Inne rodzaje instytucji kulturalnych, takie jak orkiestry, opery, zespoły baletowe i teatry, w tym archiwa, którą są częścią tych instytucji, powinny być nadal wyłączone z zakresu stosowania niniejszej dyrektywy ze względu na ich specyfikę jako podmiotów aktywnych na polu sztuki widowiskowej oraz na fakt, że ich materiał niemal w całości podlega prawom własności intelektualnej osób trzecich.

(66)

W celu stworzenia warunków sprzyjających ponownemu wykorzystywaniu dokumentów, które wiąże się z istotnymi korzyściami społeczno-ekonomicznymi, mającymi szczególnie wysoką wartość dla gospodarki i społeczeństwa, należy określić w załączniku wykaz tematycznych kategorii zbiorów danych o wysokiej wartości. Tytułem przykładu i bez uszczerbku dla aktów wykonawczych określających zbiory danych o wysokiej wartości, do których to zbiorów zastosowanie powinny mieć szczególne wymogi ustanowione w niniejszej dyrektywie, z uwzględnieniem wytycznych Komisji dotyczących zalecanych standardowych licencji, zbiorów danych i pobierania opłat za ponowne wykorzystywanie dokumentów, kategorie tematyczne mogłyby obejmować m.in. kody pocztowe, mapy krajowe i lokalne (dane geoprzestrzenne), zużycie energii i obrazy satelitarne (dane dotyczące obserwacji Ziemi i środowiska), dane in situ z instrumentów i prognozy pogody (dane meteorologiczne), wskaźniki demograficzne i gospodarcze (dane statystyczne), rejestry przedsiębiorstw i numery identyfikacyjne (dane dotyczące przedsiębiorstw i ich własności), znaki drogowe i śródlądowe drogi wodne (dane dotyczące mobilności).

(67)

W celu dokonywania zmian wykazu kategorii tematycznych zbiorów danych o wysokiej wartości poprzez dodanie dalszych kategorii tematycznych, Komisji należy przekazać uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (20). W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(68)

Unijny wykaz zbiorów danych o szczególnym potencjale generowania korzyści społeczno-gospodarczych wraz ze zharmonizowanymi warunkami ich ponownego wykorzystywania stanowią istotny czynnik sprzyjający opracowywaniu transgranicznych zastosowań i usług wykorzystujących dane. Aby zapewnić jednolite warunki wdrażania niniejszej dyrektywy Komisji należy powierzyć uprawnienia wykonawcze, w celu wspierania ponownego wykorzystywania dokumentów, z którymi wiążą się istotne korzyści społeczno-gospodarcze, poprzez przyjęcie wykazu szczególnych rodzajów zbiorów danych o wysokiej wartości, do których mają zastosowanie szczególne wymogi niniejszej dyrektywy, wraz z warunkami ich publikacji i ponownego wykorzystywania. W związku z tym takie szczególne wymogi nie będą miały zastosowania przed przyjęciem przez Komisję aktów wykonawczych. Wykaz ten powinien uwzględniać unijne sektorowe akty prawne, które regulują publikację zbiorów danych, takie jak dyrektywy 2007/2/WE i 2010/40/UE, w celu zapewnienia, aby zbiory danych były udostępniane na podstawie odpowiadających im standardów i zestawów metadanych. Wykaz powinien być oparty na kategoriach tematycznych określonych w niniejszej dyrektywie. Tworząc ten wykaz, Komisja powinna przeprowadzić stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów. Ponadto, podejmując decyzję o włączeniu do wykazu danych będących w posiadaniu przedsiębiorstw publicznych lub o bezpłatnym udostępnianiu takich danych, należy uwzględnić wpływ takiej decyzji na konkurencję na odpowiednich rynkach. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (21).

(69)

W celu zapewnienia maksymalnych efektów oraz ułatwienia ponownego wykorzystywania, zbiory danych o wysokiej wartości należy udostępniać do ponownego wykorzystywania przy minimalnych ograniczeniach prawnych oraz nieodpłatnie. Zbiory te należy również publikować za pośrednictwem interfejsów API. Nie uniemożliwia to jednak organom sektora publicznego nakładania opłat za usługi, które świadczą – w ramach wykonywania władzy publicznej – w odniesieniu do zbiorów danych o wysokiej wartości, w szczególności w odniesieniu do poświadczania autentyczności lub prawdziwości dokumentów.

(70)

Ponieważ cele niniejszej dyrektywy, a mianowicie ułatwianie tworzenia dostępnych w całej Unii produktów i usług informacyjnych w oparciu o dokumenty sektora publicznego, zapewnienie skutecznego transgranicznego wykorzystywania dokumentów sektora publicznego, z jednej strony przez przedsiębiorstwa prywatne, w szczególności MŚP, na potrzeby produktów i usług informacyjnych o wartości dodanej, z drugiej zaś strony przez obywateli w celu ułatwiania swobodnego przepływu informacji i komunikacji, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na obejmujący całą Unię zakres proponowanego działania możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii, może ona przyjąć środki zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(71)

Niniejsza dyrektywa nie narusza praw podstawowych ani zasad uznanych w szczególności w Karcie praw podstawowych, w tym prawa do prywatności, ochrony danych osobowych, prawa własności oraz integracji osób z niepełnosprawnościami. Żaden z przepisów niniejszej dyrektywy nie powinien być interpretowany lub wdrażany w sposób, który nie jest zgodny z Konwencją Rady Europy o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

(72)

Zgodnie z art. 28 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 45/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady (22) skonsultowano się z Europejskim Inspektorem Ochrony Danych, który wydał opinię w dniu 10 lipca 2018 r. (23).

(73)

Komisja powinna przeprowadzić ocenę niniejszej dyrektywy. Zgodnie z Porozumieniem międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa podstawę tej oceny powinno stanowić pięć kryteriów: skuteczność, efektywność, odpowiedniość, spójność i wartość dodana, a wyniki tej oceny powinny stanowić podstawę oceny skutków możliwości dalszego działania.

(74)

Niniejsza dyrektywa powinna pozostawać bez uszczerbku dla obowiązków państw członkowskich dotyczących terminów transpozycji do prawa krajowego dyrektyw określonych w załączniku II część B,