(1)

Pismami z dnia: 6 czerwca 2007 r., 24 września 2007 r. i 6 lutego 2008 r. Włochy wniosły o przedłużenie trzyletniego terminu na dostarczenie czterech chemikaliowców (określanych jako statki C 241, C 242, C 243 i C 244), które mają być skonstruowane we włoskiej stoczni Cantiere Navale De Poli (zwanej dalej „De Poli” lub „stocznią”) (2). Dokładniej, Włochy wystąpiły o przedłużenie terminu dostawy o 8 miesięcy w przypadku statku C 241, 6 miesięcy w przypadku statku C 242, 9 miesięcy w przypadku statku C 243 i 10 miesięcy w przypadku statku C 244.

(2)

Zgłoszenia dotyczyły pomocy przyznanej przez Włochy na rzecz De Poli w ramach włoskiego programu pomocy N 59/2004, zatwierdzonego przez Komisję w dniu 19 maja 2004 r. (3) zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 1177/2002 z dnia 27 czerwca 2002 r. dotyczącym tymczasowego mechanizmu obronnego dla przemysłu stoczniowego (4), zmienionego rozporządzeniem Rady (WE) nr 502/2004 (5) (zwanymi dalej odpowiednio „włoskim programem w ramach TMO” oraz „rozporządzeniem dotyczącym TMO”).

(3)

Pismami z dnia: 31 lipca 2007 r., 31 sierpnia 2007 r., 7 września 2007 r., 12 listopada 2007 r. i 25 stycznia 2008 r. Włochy dostarczyły Komisji dodatkowe informacje dotyczące wspomnianych zgłoszeń.

(4)

Pismem z dnia 16 kwietnia 2008 r. Komisja poinformowała Włochy o swojej decyzji o wszczęciu postępowania, o którym mowa w art. 108 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) (6), w odniesieniu do zgłoszonych wniosków dotyczących przedłużenia. Decyzja Komisji o wszczęciu postępowania została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (7). Zainteresowane strony zaproszono do przedstawienia uwag.

(5)

W piśmie z dnia 16 czerwca 2008 r. (zarejestrowanym w dniu 17 czerwca 2008 r.) Włochy przedstawiły uwagi w odniesieniu do decyzji o wszczęciu postępowania. Komisja otrzymała uwagi od De Poli w piśmie także z dnia 16 czerwca 2008 r. (zarejestrowanym w dniu 17 czerwca 2008 r.). Pismem z dnia 30 czerwca 2008 r. (zarejestrowanym w tym samym dniu) oraz pismem z dnia 29 października 2008 r. (zarejestrowanym w dniu 3 listopada 2008 r.) Włochy dostarczyły dodatkowe informacje.

(6)

Pismem z dnia 15 lipca 2008 r. (zarejestrowanym w dniu 22 lipca 2008 r.) Włochy wystąpiły o drugie przedłużenie terminu dostawy dwóch statków w sposób następujący: do dnia 30 września 2008 r. w przypadku statku C 242 oraz do dnia 30 września 2008 r. w przypadku statku C 244.

(7)

Pismem z dnia 20 stycznia 2009 r. (zarejestrowanym w dniu 22 stycznia 2009 r.) Włochy wystąpiły o trzecie przedłużenie terminów dostaw, mianowicie do dnia 31 grudnia 2008 r. w przypadku statku C 242 i do dnia 28 lutego 2009 r. w przypadku statku C 243. Pismem z dnia 14 kwietnia 2009 r. (zarejestrowanym w dniu 15 kwietnia 2009 r.) Włochy wystąpiły o czwarte przedłużenie terminów dostaw, mianowicie do dnia 30 czerwca 2009 r. w przypadku statku C 242, do dnia 30 września 2009 r. w przypadku statku C 243 i do dnia 30 listopada 2009 r. w przypadku statku C 244.

(8)

Pismem z dnia 8 maja 2009 r. (zarejestrowanym w tym samym dniu) Komisja zwróciła się do Włoch o dostarczenie dodatkowych informacji; w dniu 12 czerwca 2009 r. wysłano pismo przypominające o tej prośbie. Włochy odpowiedziały pismem z dnia 23 września 2009 r. (8), w którym poinformowały jedynie Komisję, że stocznia De Poli została objęta zbiorowym postępowaniem upadłościowym znanym pod nazwą „concordato preventivo” (9).

(9)

Pismem z dnia 28 stycznia 2010 r. (zarejestrowanym w dniu 1 lutego 2010 r.) Włochy oficjalnie wycofały wnioski o przedłużenie w odniesieniu do statków C 242 i C 243 (10).

(10)

Pismem przesłanym e-mailem w dniu 2 marca 2010 r. Komisja zwróciła się do Włoch o jasne określenie statusu zgłoszeń dotyczących statków C 241 i C 244.

(11)

Pismem przesłanym e-mailem w dniu 10 czerwca 2010 r. (zarejestrowanym w dniu 17 czerwca 2010 r.) Włochy poinformowały Komisję, że statek C 241 ukończono w dniu 31 sierpnia 2008 r. i dostarczono w dniu 3 listopada 2008 r. oraz że zgłoszenie dotyczące wniosku o przedłużenie terminu dostawy tego statku zostało podtrzymane.

(12)

Pismem z dnia 16 czerwca 2010 r. (zarejestrowanym w dniu 28 czerwca 2010 r.) Włochy oficjalnie wycofały wnioski o przedłużenie w odniesieniu do statku C 244.

(13)

Poniższe fakty dotyczą wyłącznie statku C 241, w związku z wycofaniem przez Włochy wniosków o przedłużenie w odniesieniu do statków C 242, C 243 i C 244.

(14)

De Poli jest włoskim portem mieszczącym się w Pellestrina (Wenecja), specjalizującym się od lat 90. w budowie chemikaliowców i produktowców. W 2007 r. liczba zatrudnionych tam pracowników wynosiła 320 osób z podwykonawcami włącznie, a jej roczne obroty opiewały na 70 mln EUR. W dniu 11 lutego 2010 r. właściwy sąd włoski potwierdził porozumienia dotyczące zbiorowego postępowania upadłościowego w sprawie stoczni (11).

(15)

W dniu 28 stycznia 2005 r. stocznia De Poli zawarła z Arcotur Srl umowę na budowę statku C 241. W myśl tej umowy statek C 241 był chemikaliowcem o następujących głównych parametrach technicznych: całkowita długość: 125 metrów, szerokość konstrukcyjna: 19 metrów, nośność około 7 300 ton i prędkość na 85 % maksymalnej mocy ciągłej: 15 węzłów. Umowa sprzedaży przewidywała, że statek C 241 zostanie dostarczony nabywcy Arcotur Srl do dnia 31 grudnia 2007 r. za łączną cenę sprzedaży wynoszącą 30 mln EUR.

(16)

W dniu 26 maja 2006 r. stocznia zamówiła u dostawcy (zwanego dalej „dostawcą”) skrzynię biegów do statku; zamówienie to zostało potwierdzone przez dostawcę i miało być zrealizowane do dnia 3 września 2007 r. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez De Poli skrzynia biegów do statku C 241 była modelem robionym na miarę o wyjątkowych parametrach, różniących się szeregiem aspektów technicznych od standardowego modelu skrzyni biegów produkowanego przez tego samego dostawcę.

(17)

W dniu 6 lipca 2006 r. spółki Arcoin SpA (poprzednio Arcotur Srl) oraz De Poli zmieniły umowę podpisaną w dniu 28 stycznia 2005 r. w celu dokonania następujących zmian w specyfikacji technicznej statku C 241: całkowita długość: 112 metrów, szerokość konstrukcyjna: 16,8 metra, nośność: 5 300 ton, przy obniżeniu ceny do 23 mln EUR.

(18)

W dniu 20 lipca 2006 r. spółka Arcoin SpA przekazała umowę o statek C 241 spółce Elbana di Navigazione SpA.

(19)

W dniu 3 września 2007 r., który był ustalonym terminem dostawy, zamówiona w dniu 26 maja 2006 r. skrzynia biegów była niegotowa. Pismem z dnia 23 października 2007 r. dostawca poinformował De Poli, że ze względu na niedobór surowców na rynku i wynikające z tego opóźnienia dostaw przez podwykonawców, skrzyni biegów nie można było dostarczyć na czas. W dniu 18 stycznia 2008 r. dostawca potwierdził, że skrzynia biegów będzie natomiast dostarczona w lutym 2008 r., tj. sześć miesięcy po pierwotnym terminie dostawy.

(20)

Włochy zwróciły się zatem o przedłużenie terminu dostawy statku C 241 do dnia 31 sierpnia 2008 r., co oznacza przedłużenie terminu na dostawę statku o osiem miesięcy od umówionego terminu (31 grudnia 2007 r.).

(21)

Na podstawie otrzymanych informacji Komisja odnotowuje, iż statek C 241 dostarczono w dniu 3 listopada 2008 r. (12).

(22)

Rozporządzenie w sprawie TMO (13) określało środki wyjątkowe i tymczasowe w celu wsparcia stoczni UE w tych dziedzinach, które w tamtym okresie ponosiły poważne konsekwencje nieuczciwej konkurencji ze strony Korei Południowej (14).

(23)

Rozporządzenie w sprawie TMO przewidywało, że bezpośrednia pomoc do wysokości 6 % wartości umowy o budowę statku przed pomocą (15) na budowę określonych rodzajów statków handlowych (kontenerowców, chemikaliowców, produktowców i zbiornikowców LPG) (16)) może być uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym, jeżeli spełnione są następujące warunki: południowokoreańska stocznia konkuruje o umowę, oferując niższą cenę (17); ostateczną umowę podpisano przed wygaśnięciem rozporządzenia w sprawie TMO (31 marca 2005 r.) (18); a statek miał być dostarczony w terminie trzech lat od daty podpisania ostatecznej umowy (19).

(24)

Jednakże art. 2 ust. 4 rozporządzenia w sprawie TMO zezwalał Komisji na przedłużenie trzyletniego terminu na dostawę statku, w przypadku gdy było to uzasadnione „techniczną złożonością jednostkowego projektu stoczniowego lub opóźnieniami w harmonogramie prac stoczni wynikającymi z niespodziewanych zakłóceń o poważnym i uzasadnionym charakterze, spowodowanych wyjątkową i nieprzewidzianą sytuacją zewnętrzną”.

(25)

W maju 2004 r. w oparciu o rozporządzenie w sprawie TMO Komisja zatwierdziła włoski program w ramach TMO, który udostępniał pomoc dla przemysłu stoczniowego (20) na warunkach zgodnych z tymi, jakie zawarto w rozporządzeniu w sprawie TMO. Włoski program w ramach TMO przewidywał, że pomoc do wysokości 6 % wartości umowy przed pomocą mogła być przyznana w odniesieniu do statków dostarczonych w terminie trzech lat od daty podpisania ostatecznej umowy oraz że Komisja mogła przedłużyć trzyletni okres na dostarczenie statku, w przypadku gdy było to uzasadnione „techniczną złożonością jednostkowego projektu stoczniowego lub opóźnieniami w harmonogramie prac stoczni wynikającymi z niespodziewanych zakłóceń o poważnym i uzasadnionym charakterze, spowodowanych wyjątkową i nieprzewidzianą sytuacją zewnętrzną” (pkt 29 włoskiego programu).

(26)

W dniu 31 stycznia 2005 r. spółka De Poli zwróciła się do władz włoskich o udzielenie pomocy w wysokości 1,3 mln EUR w ramach włoskiego programu w odniesieniu do budowy statku C 241.

(27)

W dniu 25 stycznia 2008 r. spółka De Poli zwróciła się do władz włoskich o przedłużenie terminu dostawy statku C 241 z dnia 31 grudnia 2007 r. do dnia 31 sierpnia 2008 r.

(28)

Włochy potwierdziły, iż pomoc ta nie została wypłacona. Zwróciły też uwagę, że w związku z decyzją Komisji z dnia 21 października 2008 r. (21), która zwiększenie budżetu włoskiego programu w ramach TMO o 10 mln EUR uznała za niezgodne, obecnie nie ma dostępnych środków, aby udzielić wspomnianej pomocy.

(29)

W decyzji o wszczęciu postępowania wyjaśniającego Komisja wyraziła wątpliwości co do okoliczności, na które powoływały się Włochy i spółka De Poli na usprawiedliwienie opóźnienia w dostawie statku C 241 (podobnie jak statków C 242, C 243 i C 244, nie będących juz przedmiotem oceny), zakwalifikowanych jako „opóźnienia w harmonogramie prac stoczni wynikające z niespodziewanych zakłóceń o poważnym i uzasadnionym charakterze, spowodowane wyjątkową i nieprzewidzianą sytuacją zewnętrzną” w rozumieniu pkt 29 włoskiego programu w ramach TMO.

(30)

Mimo że wątpliwości wyrażone w decyzji o wszczęciu postępowania wyjaśniającego dotyczyły czterech statków (C 241, C 242, C 243 i C 244), odnoszą się one nadal do oceny samego statku C 241.

(31)

W decyzji Komisja wyraziła po pierwsze wątpliwość, czy umowy podpisane ze spółką Arcoin SpA były umowami ostatecznymi, czy też był to dla De Poli sposób zapewnienia sobie umów przed upływem ostatecznego terminu kwalifikowalności umów na budowę statków do uzyskania pomocy, z zamiarem późniejszego znalezienia ostatecznych nabywców dla statków.

(32)

Po drugie, Komisja zadała pytanie, czy przeniesienie umów sprzedaży między właścicielami statków nie było samo w sobie kolejnym powodem opóźnienia w dostawie.

(33)

Po trzecie, Komisja uznała, że De Poli mogła przyjąć więcej zamówień, niż pozwalały jej na to faktyczne zdolności produkcyjne, jako że w latach 2005-2008 stocznia planowała budowę 18 statków, z czego połowa miała powstać na jej głównych pochylniach, a druga połowa w mniejszej infrastrukturze.

(34)

Po czwarte, Komisja miała wątpliwości, czy domniemane opóźnienia w dostawie zasadniczych części były – jak twierdziły Włochy - rzeczywiście nieprzewidywalne, czy też stanowią one zwyczajne ryzyko handlowe, które zarząd stoczni powinien przewidzieć w rzetelnym harmonogramie prac. Komisja uważała zwłaszcza, że spółka De Poli mogła zwiększyć ryzyko opóźnienia poprzez zbyt późne złożenie zamówienia na niektóre części.

(35)

Jeśli chodzi o statek C 241, w swoich uwagach do decyzji o wszczęciu postępowania z dnia 16 czerwca 2008 r. Włochy twierdzą, iż spółka De Poli posiadała zdolności umożliwiające jej dostarczenie statku w ciągu 36 miesięcy od daty podpisania umowy sprzedaży. Jedynym powodem opóźnienia dostawy była spóźniona dostawa skrzyni biegów przez dostawcę – czynnik, który w rozumieniu pkt 29 włoskiego programu w ramach TMO Włochy uważały za poważny, wyjątkowy, nieprzewidywalny i zewnętrzny w odniesieniu do przedsiębiorstwa.

(36)

W uwagach opatrzonych tą samą datą De Poli twierdzi, iż fakt, że zarówno stocznia, jak i spółka Arcoin SpA należą do członków rodziny De Poli, nie wystarcza, aby wątpić w autentyczność umowy podpisanej początkowo w dniu 28 stycznia 2005 r. Władze włoskie popierają ten argument. Zwracają one uwagę na fakt, iż w czasie podpisywanie umowy na statek C 241 nie istniały żadne bezpośrednie powiązania własności między stocznią a Arcoin SpA (oprócz faktu, iż spółka Arcoin SpA należała do członków rodziny De Poli, choć niedokładnie tych samych, którzy posiadali udziały w De Poli).

(37)

W tej kwestii spółka De Poli utrzymuje, że praktyka przenoszenia umów sprzedaży w trakcie budowy statków, czy wręcz po ukończeniu prac, nie jest w przemyśle stoczniowym rzadkością.

(38)

Jeśli chodzi o harmonogram prac statku C 241, De Poli uważa, że techniczna złożoność projektów przemysłu stoczniowego sprawia, iż rozpoczynanie prac kilka miesięcy po zawarciu umów sprzedaży jest praktyką normalną. Stocznia twierdzi, że jest to normalne, iż od podpisaniu umowy do faktycznego rozpoczęcia prac upływa pewien okres, który jest konieczny do przeprowadzenia działań przygotowawczych, takich jak sporządzenie projektu technicznego i przeprowadzenie negocjacji z poszczególnymi dostawcami.

(39)

Według pierwotnego harmonogramu prac przedstawionego przez De Poli włoskim władzom (22) rozpoczęcie budowy statku C 241 planowano na pierwszy kwartał 2006 r., a dostarczenie go – na drugą połowę 2007 r. Jednak według zmienionego harmonogramu prac prace nad statkiem C 241 planowano na dzień 28 września 2006 r. na „Scalo Sud” (jednej z dwóch pochylni stoczni).

(40)

Według De Poli dostawa skrzyni biegów jest zasadniczym etapem budowy statku – po niej następuje przyłączenie skrzyni biegów do silnika, zamocowanie śruby napędowej i ukończenie kadłuba. Istnieją różne etapy montażu i przygotowania/budowy, które mogą być dokonane dopiero po zamontowaniu skrzyni biegów. De Poli jest zdania, iż zamawianie z wyprzedzeniem takich części jak skrzynia biegów, aby uniknąć wydatków związanych ze składowaniem i zaliczką, nie jest normalną praktyką, oraz podkreśla, że dostawca, z którym zawarła umowę, jest liderem w branży z potwierdzonym doświadczeniem, nie było więc powodu przypuszczać, że skrzynia biegów nie zostanie dostarczona na czas.

(41)

De Poli utrzymuje, że posiadała zdolności umożliwiające jej terminową dostawę 18 statków zamówionych w latach 2005-2008, gdyż łączna nośność tych zamówień wynosiła 10 000 ton rocznie, podczas gdy wcześniejsze roczne zdolności wynosiły ponad 12 000 ton rocznie. Podkreśliła także, iż 9 z 18 zamówionych w tym okresie statków było jednostkami małymi (o długości średnio 20 metrów i nośności 25 ton) i tylko pozostałych 9 statków miało rozmiary odpowiadające rozmiarom statku C 241. Według De Poli oznacza to, że stocznia posiadała zdolność do zrealizowania wszystkich przyjętych zamówień w ustalonych terminach oraz że nie przyjęła zamówień przekraczających jej zdolności produkcyjne.

(42)

De Poli stwierdza dalej, iż w przeszłości Komisja wiele razy zatwierdzała – w tym w przypadku samej spółki De Poli – wnioski o przedłużenie terminów dostaw w kontekście spóźnionych dostaw najważniejszych części.

(43)

Tytułem wstępu należy odnotować, iż w związku z formalnym wycofaniem przez Włochy zgłoszeń dotyczących wniosków o przedłużenie terminów dostaw statków C 242, C 243 i C 244 oraz faktem, że nie wypłacono żadnych środków, formalne postępowanie wyjaśniające dotyczące wniosków złożonych przez Włochy w odniesieniu do wspomnianych wyżej trzech statków staje się bezcelowe i zostanie zamknięte bez konieczności dokonywania jakiejkolwiek oceny.

(44)

Poniższa ocena dotyczy zatem wyłącznie statku C 241 i wszelkie odniesienia do statków C 242, C 243 i C 244 będą dokonywane tylko w takim zakresie, w jakim jest to stosowne dla przedmiotowej oceny.

(45)

W myśl art. 107 ust. 1 TFUE wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi jest niezgodna ze wspólnym rynkiem. Artykuł 107 ust. 1 TFUE określa zatem warunki, po łącznym spełnieniu których środek z zasobów państwowych uznawany jest za pomoc państwa: środek przynosi selektywną korzyść, angażuje zasoby państwowe, wywołuje efekt zakłócenia konkurencji i ma negatywny wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi.

(46)

Nie ulega wątpliwości, że środek, który Włochy planują wdrożyć w celu wsparcia budowy przez De Poli statku C 241, składający się z wkładu finansowego wynoszącego do 6 % wartości umowy przed otrzymaniem pomocy (około 1,3 mln EUR), stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Środek jest finansowany przez rząd włoski. Środki przynoszą korzyść spółce De Poli, o ile są przeznaczone na pokrycie kosztów zwykle ponoszonych przez stocznię przy okazji budowy statku. Omawiany środek jest selektywny, gdyż korzysta z niego tylko spółka De Poli. Ze względu na to, że poprawia on pozycję De Poli w stosunku do jej europejskich konkurentów, może zakłócić konkurencję na europejskim rynku stoczniowym i wpłynąć na wymianę handlową między państwami członkowskimi.

(47)

Dwa aspekty rozważanej sprawy sprawiły, że Komisja zaczęła mieć wątpliwości co do zgodności z rynkiem wewnętrznym pomocy na rzecz De Poli. Punkt 29 włoskiego programu w ramach TMO przewiduje, że pomoc może być przyznana wyłącznie na rzecz statków dostarczonych w terminie trzech lat, począwszy od daty podpisania ostatecznej umowy, a pkt 33 przewiduje, że ostateczna umowa musi być podpisana przed wygaśnięciem rozporządzenia dotyczącego TMO (tj. dnia 31 marca 2005 r.).

(48)

Jeśli chodzi o drugi punkt, władze włoskie wyjaśniły, że przenoszenia umów między właścicielami statków po dniu wygaśnięcia rozporządzenia dotyczącego TMO nie można interpretować w taki sposób, że pierwotna umowa na statek C 241, podpisana w dniu 28 stycznia 2005 r., nie była „ostateczną umową” w rozumieniu pkt 29 włoskiego programu w ramach TMO.

(49)

Komisja uznaje, że praktyka przenoszenia umowy na osobę trzecią wydaje się być w przemyśle stoczniowym praktyką powszechną. Na przykład w poprzedniej decyzji (23) dotyczącej podobnie przedłużenia trzyletniego terminu dostawy na dwa statki Komisja uznała, że mimo przeniesienia umów pierwszą umowę można uznać za ostateczną, gdyż rodzaj produktu pozostał taki sam, a nowy właściciel przejął od poprzedniego właściciela uprawnienia i zobowiązania. W tamtym przypadku Komisja stwierdziła, że przekazanie własności nie zmieniło samo w sobie charakteru umowy, a co za tym idzie – jej kwalifikowalności do pomocy.

(50)

W omawianym tutaj przypadku przekazanie umowy między właścicielami statków nie pociąga za sobą zmiany rodzaju produktu ani charakteru umowy, a nowy właściciel przyjął zasadniczo te same uprawnienia i zobowiązania, co umawiająca się pierwotnie strona. Na tej podstawie Komisja utrzymuje, że początkowa umowa może być uznana za ostateczną, a zatem kwalifikowalną do otrzymania pomocy zgodnie z włoskim programem w ramach TMO.

(51)

Co do wątpliwości wyrażonych w kontekście warunków przyznania przedłużenia trzyletniego okresu na dostarczenie statku, włoski program w ramach TMO przewiduje, że Komisja może przedłużyć trzyletni okres na dostarczenie statku, gdy jest to uzasadnione „techniczną złożonością jednostkowego projektu stoczniowego lub opóźnieniami w harmonogramie prac stoczni wynikającymi z niespodziewanych zakłóceń o poważnym i uzasadnionym charakterze, spowodowanych wyjątkową i nieprzewidzianą sytuacją zewnętrzną”.

(52)

Komisja musi zatem ocenić, czy Włochy w sposób zadowalający dowiodły, że pozwalające zastosować wyjątek warunki, o których mowa we włoskim programie w ramach TMO, zostały spełnione w kontekście opóźnień w dostawie statku C 241.

(53)

Przed przystąpieniem do oceny włoskich wniosków Komisja odnotowuje jako punkt wstępny, że w wyroku Astilleros Zamacona z dnia 16 marca 2004 r. (24) Sąd Pierwszej Instancji Unii Europejskiej orzekł, iż przepis (dotyczący wyjątkowych okoliczności) ustanawiający system będący wyjątkiem od zasad określonych w pierwszym akapicie tego przepisu (trzyletni okres) należy „interpretować w sposób restrykcyjny”. Zgodnie z wyrokiem Sądu znajdujące się w przepisie sformułowanie „wyjątkowe okoliczności” pokazuje, iż ustawodawstwo wspólnotowe rezerwowało jego stosowanie do bardzo szczególnych sytuacji. Sąd orzekł zatem, iż wykazanie, że domniemane „wyjątkowe okoliczności” stanowiły wystarczające zakłócenie harmonogramu prac stoczni i dostarczenia statku poprzez wykazanie związku przyczynowego między tymi dwoma wydarzeniami, jest zadaniem danego państwa członkowskiego.

(54)

Władze włoskie utrzymują, że opóźnienie w dostawie statku C 241 było przyczyną opóźnienia (o 6 miesięcy) w dostawie skrzyni biegów, co pociągnęło za sobą miesięczne opóźnienie w operacjach montażowych. Komisja zauważa, że jest to jedyna przyczyna opóźnienia podana przez Włochy; we wniosku o przedłużenie terminu nie wymieniono natomiast nowych specyfikacji związanych z przeniesieniem umowy.

(55)

Zgodnie z ustaloną praktyką Komisji (25) warunek, że okoliczności muszą być „wyjątkowe” wyklucza zwyczajne lub co najmniej typowe przypadki, jakie stocznia musi racjonalnie uwzględnić w swoim harmonogramie prac. Długie opóźnienia w dostawach najważniejszych części można uznać za wyjątkowe, ale krótkie opóźnienia są niekoniecznie uznawane za wyjątkowe w procesach tak długich i skomplikowanych jak projekty przemysłu stoczniowego. Ponadto w kontekście restrykcyjnej interpretacji, jaką należy zastosować do omawianego wyjątku, Komisja jest ostrożna w swojej ocenie, czy istnieją przesłanki wskazujące na to, że dana stocznia mogła przewidzieć i uniknąć – lub co najmniej zmniejszyć – te opóźnienia, zważywszy chociażby na rozplanowanie zamówień w związku ze stosownym harmonogramem prac. Warunek, że wydarzenie musi być nieprzewidywalne, wyklucza wszelkie czynniki, które strony mogły racjonalnie przewidzieć.

(56)

Komisja potwierdza, że może istnieć związek przyczynowy między spóźnioną dostawą najważniejszych części do produkcji statku a wnioskiem o przedłużenie terminu dostawy (26). Jednak w szczególnych okolicznościach omawianego przypadku Komisja wątpi przede wszystkim w istnienie domniemanych wyjątkowych i nieprzewidywalnych okoliczności: wydaje się, że w omawianej sprawie nie istnieją konieczne elementy, aby stwierdzić, że wspomniane opóźnienie jest zgodne z warunkami określonymi w pkt 29 włoskiego programu w ramach TMO.

(57)

Jak wspomniano wyżej Komisja uznała w przeszłości, że duże opóźnienia w dostawie najważniejszych części mogą być uznane za wyjątkowe. Jednak we wniosku o przedłużenie zawsze należy dokonywać oceny z uwzględnieniem szczególnych warunków panujących w poszczególnych przypadkach. Z uwagi na to, że spółka De Poli kilkakrotnie odnotowała ten sam rodzaj zakłóceń (nie tylko występowała juz w przeszłości z podobnymi wnioskami o przedłużenie (27), ale pozostałe trzy umowy, które podpisała tego samego dnia, co umowę na statek C 241, także były przedmiotem powtarzanych wniosków o przedłużenie — zob. wyżej motywy 1, 6 i 7), Komisja doszła do wniosku, że takie opóźnienia nie mogą być dłużej uznawane za rzeczywiście wyjątkowe. Zważywszy, że pojawiały się one regularnie, zakłócenia związane z takimi powtarzającymi się opóźnieniami nie mogą być traktowane jako zupełnie nieprzewidywalne.

(58)

W związku z zakłóceniami mającymi miejsce w przeszłości wydaje się, że spółka De Poli, planując swoją produkcję, nie postępowała sumiennie.

(59)

W pierwotnym harmonogramie pracy początek prac nad produkcją statku C 241 planowano na pierwszy kwartał 2006 r., a dostarczenie go na drugą połowę 2007 r., co oznacza czas realizacji od 15 do 24 miesięcy.

(60)

Zmieniony harmonogram prac zakładał jednak, że rozpoczęcie produkcji nastąpi dopiero w dniu 28 września 2006 r., a dostawa statku w dniu 30 grudnia 2007 r., czyli na miesiąc tylko przed ostatecznym terminem dostawy, przypadającym na dzień 28 stycznia 2008 r. Powyższa zmiana w planowaniu pozwoliła na to, aby czas realizacji wyniósł jedynie 15 miesięcy w przypadku produkcji statku zgodnie z warunkami umowy. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Włochy, planowanie statków tego samego typu lub nawet mniejszych, które miały być produkowane na tej samej pochylni „Scalo Sud” (tj. statków C 229 i C 240) umożliwiało realizację w ciągu, odpowiednio, 22 miesięcy i 20 miesięcy od rozpoczęcia produkcji do dostarczenia statku.

(61)

Ponadto fakt, że produkcja miała rozpocząć się dopiero w dniu 28 września 2006 r., a dostawa statku była planowana na dzień 30 grudnia 2007 r., czyli na miesiąc tylko przed ostatecznym terminem dostawy przypadającym na dzień 28 stycznia 2008 r., nie pozostawiła żadnego marginesu na jakiekolwiek opóźnienia w procesie produkcji, tymczasem stocznia doświadczała już poprzednio opóźnień zarówno w przypadku dostaw części, jak i w samym procesie produkcji, czego dowodzą pozostałe wnioski o przedłużenie terminów złożone przez De Poli.

(62)

Ponadto fakt, że chodzi o okres dużego popytu (Włochy przedstawiły dowód w sprawie wzrostu zamówień na silniki Diesla o mniej więcej 60 % w okresie od 2003 r. do 2005 r.) dowodzi, iż rozsądek nakazywałby zaplanować zamówienia z wyprzedzeniem i umówić się na daty dostaw najważniejszych części, takich jak skrzynia biegów. Stwierdzenie De Poli, że nie jest to utartą praktyką, nie wystarczy - zwłaszcza w świetle wysokiego popytu i poprzednio doświadczonych opóźnień – aby stwierdzić, że takie postępowanie stoczni było uzasadnione oraz że podjęto rozsądne działania zmierzające do uniknięcia lub zmniejszenia tych opóźnień.

(63)

Komisja odnotowuje natomiast, że skrzynię zamówiono w dniu 26 maja 2006 r. z dostawą we wrześniu 2007 r., co pozostawiało niewielki, jeśli w ogóle jakikolwiek margines na ewentualne opóźnienia w związku z terminem dostawy statku na dzień 31 grudnia 2007 r. Sama spółka De Poli podkreślała, że po otrzymaniu skrzyni biegów konieczny jest jeszcze duży nakład (zob. wyżej motyw 39) i wydaje się to potwierdzać fakt, że pewien margines na opóźnienia w dostawie najważniejszych części powinien być normalnie uwzględniony w harmonogramie produkcji stoczni.

(64)

Jeśli chodzi o wyrażone w decyzji Komisji o wszczęciu postępowania wyjaśniającego wątpliwości co do tego, czy fakt przeniesienia umowy na nowego właściciela był sam w sobie powodem opóźnienia, Komisja odnotowuje zwłaszcza, że przeniesienie umowy między Arcoin SpA i Elbana di Navigazione SpA nastąpiło dopiero w dniu 20 lipca 2006 r., kilka miesięcy po pierwotnie planowanym rozpoczęciu prac (pierwszy kwartał 2006 r.). W omawianym przypadku nie można zatem wykluczyć, że przeniesienie umów między właścicielami statków było samo w sobie przyczyną opóźnienia w rozpoczęciu produkcji i wiążącego się z tym opóźnienia w dostawie statku zwłaszcza, jeśli weźmie się pod uwagę, że przeniesienie umowy na innego właściciela statku niosło ze sobą pewne zmiany w specyfikacji technicznej statku.

(65)

Podsumowując, w kontekście restrykcyjnej interpretacji, którą należy zastosować w odniesieniu do wyjątkowych przedłużeń Włochy nie były w stanie logicznie uzasadnić powodów, dla których przywołanych okoliczności nie można było uniknąć lub dla których niekorzystnych skutków nie można było w znacznym stopniu ograniczyć poprzez sumienne planowanie i zarządzanie zamówieniami ze strony De Poli. Powyższe względy doprowadziły Komisję do wniosku, że okoliczności, na które powoływano się we wniosku o przedłużenie terminu, nie można określić jako wyjątkowe ani nieprzewidywalne, a zatem opóźnienie w dostawie statku C 241 nie było niespodziewane ani uzasadnione w rozumieniu pkt 29 włoskiego programu w ramach TMO.

(66)

Włochy złożyły ponadto wniosek o ośmiomiesięczne przedłużenie terminu dostawy statku C 241, z dnia 31 grudnia 2007 r. na dzień 31 sierpnia 2008 r., dostarczając przy tym uzasadnienie dla siedmiu z ośmiu wnioskowanych miesięcy.

(67)

W przeciwieństwie do poprzednich wniosków o przedłużenie dotyczących statków budowanych przez De Poli (28), długość przedłużenia terminu wnioskowanego przez Włochy w omawianym tu przypadku jest większa niż opóźnienie, na które powołują się władze włoskie, jako jedyną przyczynę wniosku (opóźniona dostawa skrzyni biegów); nie można zatem stwierdzić, iż ustalono istnienie związku przyczynowego między opóźnieniem stanowiącym podstawę wniosku o przedłużenie terminu a opóźnieniem w dostawie najważniejszych części.

(68)

Dostawa statku przez De Poli nastąpiła faktycznie dopiero dnia 3 listopada 2008 r. Innymi słowy, opóźnienie nie tylko było dłuższe, niż wskazywałyby na to czynniki wymienione jako przyczyny przedłużenia terminu, ale przekroczyło wnioskowany termin. Włochy nie udzieliły żadnych wyjaśnień co do tego dodatkowego, wynoszącego ponad dwa miesiące opóźnienia w dostawie statku, a Komisja nie otrzymała żadnego wniosku w sprawie wspomnianych dwóch miesięcy.

(69)

Dlatego też nawet jeśli początkowe opóźnienie byłoby uzasadnione i Komisja przyznałaby wnioskowane przedłużenie terminu, budowa statku C 241 nie kwalifikowałaby się do pomocy na zasadach włoskiego programu w ramach TMO, gdyż nawet przedłużony termin nie zostałby dotrzymany.

(70)

Jeśli chodzi o statki C 242, C 243 i C 244, w związku z formalnym wycofaniem przez Włochy zgłoszeń dotyczących wniosków o przedłużenie terminu dostawy oraz faktem, że nie wypłacono żadnych środków, formalne postępowanie wyjaśniające staje się bezcelowe i jako takie zostanie zamknięte.

(71)

Jeśli chodzi o statek C 241, w kontekście powyższej oceny warunki przyznania przedłużenia trzyletniego okresu na dostarczenie statku nie zostały uzasadnione, a ponadto rzeczywista dostawa statku nastąpiła po przekroczeniu terminu wynikającego z ewentualnego przyznania przedłużenia, będącego przedmiotem wniosku. Budowa statku C 241 nie kwalifikuje się zatem do udzielenia jej pomocy zgodnie z włoskim programem w ramach TMO N 59/04, opartym na rozporządzeniu dotyczącym TMO.

(72)

Zważywszy na fakt, że władze włoskie potwierdziły, iż pomoc nie została wypłacona na rzecz De Poli, nie będzie konieczne odzyskiwanie pomocy niezgodnej z rynkiem wewnętrznym,

(1)

W dniu 15 kwietnia 2009 r. władze hiszpańskie do celów pewności prawa zgłosiły dwie umowy zawarte w dniu 15 grudnia 2006 r. między spółką BIZKAILUR S.A. (zwaną dalej „BIZKAILUR”) i radą Diputación Foral de Bizkaia (zwaną dalej „Diputación”) a prywatnymi przedsiębiorstwami Habidite Technologies País Vasco S.A. (zwanym dalej „Habidite”), Grupo Empresarial AFER S.L. (zwanym dalej „grupą AFER”) i grupą Habidite.

(2)

W dniu 2 grudnia 2009 r. Komisja wszczęła formalne postępowanie wyjaśniające na podstawie art. 108 ust. 2 Traktatu w odniesieniu do zgłoszonych umów (zwane dalej „decyzją o wszczęciu postępowania”) (3). W dniu 12 marca 2010 r. decyzja o wszczęciu postępowania została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (4).

(3)

Władze hiszpańskie nie przedłożyły żadnych uwag dotyczących decyzji o wszczęciu postępowania. Przedsiębiorstwo Habidite przekazało uwagi dotyczące decyzji o wszczęciu postępowania pismem z dnia 9 kwietnia 2010 r. Uwagi te przekazano w piśmie z dnia 15 kwietnia 2010 r. władzom hiszpańskim, które odpowiedziały pismem z dnia 12 maja 2010 r. Żadna inna osoba trzecia nie przedstawiła uwag dotyczących decyzji o wszczęciu postępowania.

(4)

W dniu 6 września 2010 r. przedsiębiorstwo Habidite zwróciło się o udostępnienie dokumentów sprawy dostarczonych przez władze hiszpańskie na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 (5). Komisja zwróciła się z tym wnioskiem do władz hiszpańskich w dniu 10 września 2010 r. Władze hiszpańskie odpowiedziały w dniu 13 września, że nie wnoszą sprzeciwu wobec udostępnienia Habidite dokumentów, o które wnioskowano. Dokumenty, o które wnioskowano, przekazano przedsiębiorstwu Habidite w dniu 7 października 2010 r.

(5)

Komisja zwróciła się o dodatkowe informacje od władz hiszpańskich pismem z dnia 28 czerwca 2010 r., na które władze hiszpańskie odpowiedziały w dniu 26 lipca 2010 r., oraz pismem z dnia 8 grudnia 2010 r., na które władze hiszpańskie odpowiedziały w dniu 14 stycznia 2011 r.

(6)

Przedsiębiorstwo Habidite przedłożyło dodatkowe uwagi i informacje w dniu 27 lipca 2010 r., na które władze hiszpańskie odpowiedziały w dniu 3 listopada 2011 r.; w dniu 6 kwietnia 2011 r. (pismo zarejestrowane jako otrzymane w dniu 13 kwietnia 2011 r.), na które władze hiszpańskie odpowiedziały w dniu 30 maja 2011 r. (pismem zarejestrowanym jako otrzymane w dniu 6 czerwca 2011 r.) oraz w dniu 7 lipca 2011 r. Na prośbę przedsiębiorstwa Habidite służby Komisji spotkały się z jego przedstawicielami w dniu 3 lutego 2011 r. w Brukseli.

(7)

Dwie umowy, które są przedmiotem niniejszej decyzji, zostały zawarte w dniu 15 grudnia 2006 r. między BIZKAILUR i Diputación a przedsiębiorstwem Habidite, grupą AFER i grupą Habidite.

(8)

Przedsiębiorstwo BIZKAILUR należało w całości do przedsiębiorstwa Diputación, którego celem społecznym było nabywanie i przystosowanie gruntów do promocji projektów budownictwa przemysłowego i socjalnego w prowincji Bizkaia. W czerwcu 2010 r. przedsiębiorstwo BIZKAILUR połączyło się z innymi publicznymi przedsiębiorstwami o podobnym zakresie działalności w obecną spółkę AZPIEGITURAK S.A.U., również w całości należącą do Diputación i prowadzącą podobną działalność (6).

(9)

Przedsiębiorstwo Habidite wraz z innymi powiązanymi przedsiębiorstwami w grupie Habidite jest częścią prywatnej grupy AFER, której siedziba mieści się w Ortuella, w prowincji Bizkaia (7). W chwili zgłoszenia grupa AFER składała się łącznie z 13 przedsiębiorstw (8) działających w sektorze budownictwa i sektorach powiązanych. Większość udziałów wraz z kontrolą nad wszystkimi spółkami w grupie AFER należała wtedy do […] (*1). Według Diputación i Habidite w momencie zawarcia dwóch zgłoszonych umów ani przedsiębiorstwo Habidite, ani grupa AFER nie były przedsiębiorstwem znajdującym się w trudnej sytuacji w rozumieniu pkt 9, 10 i 11 wytycznych wspólnotowych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw (9) (zwanych dalej „wytycznymi w sprawie ratowania i restrukturyzacji”).

(10)

Zgłoszone umowy zawarto w celu wsparcia nowego projektu inwestycyjnego, który miał być zrealizowany przez Habidite: założenia fabryki produkującej elementy konstrukcyjne (zwanej dalej „fabryką Habidite”) w Alonsotegi, miejscowości w rejonie administracyjnym (comarca) Gran Bilbao. W dniu zawarcia zgłoszonych umów comarca Gran Bilbao był obszarem objętym pomocą w rozumieniu art. 107 ust. 3 lit. c) Traktatu (10). Fabryka Habidite miała zapewnić 1 100 nowych miejsc pracy w przedmiotowym obszarze objętym pomocą.

(11)

Nowa fabryka miała produkować „moduły Habidite”, tzn. prefabrykowane moduły konstrukcyjne, które miały być wykorzystywane do bezpośredniego montażu mieszkań/budynków. Moduły Habidite miały być produkowane z wykorzystaniem technologii taśmowej, podobnej do tej stosowanej w przemyśle samochodowym, a następnie transportowane i bezpośrednio montowane w miejscu przeznaczenia. Produkt uznano za innowacyjny nie tylko ze względu na wykorzystanie wyjątkowej technologii produkcji, ale również ze względu na oszczędność czasu i zasobów przy składaniu produktu końcowego (budynków i mieszkań) oraz stosowanie materiałów umożliwiających oszczędność energii. Spółka złożyła kilka wniosków patentowych w związku z przedmiotowym produktem (11).

(12)

Zgodnie z informacjami dostarczonymi przez Diputación, w chwili podpisania dwóch zgłoszonych umów koszty tego projektu inwestycyjnego w Alonsotegi szacowano na 55 mln EUR według następującego podziału:

(13)

Roczną produkcję planowanej fabryki Habidite szacowano na 3 500 mieszkań w początkowych latach działalności fabryki oraz na 4 500 mieszkań po osiągnięciu pełnej zdolności produkcyjnej.

(14)

Aby zrozumieć kontekst, w jakim w dniu 15 grudnia 2006 r. zawarto zgłoszone umowy, niezbędny jest krótki opis ram prawnych, w których zapewnia się mieszkania socjalne w País Vasco (zwanym dalej „Krajem Basków”).

(15)

Zanim wybuchł kryzys w 2008 r., średnie ceny nieruchomości były wyższe w tej wspólnocie autonomicznej (comunidad autónoma) niż w pozostałej części Hiszpanii, i pozostały wyższe do daty wydania niniejszej decyzji. Władze baskijskie chciały zapewnić dostęp do mieszkań kategoriom obywateli w bardziej niekorzystnej sytuacji poprzez zapewnienie mieszkań socjalnych w ramach systemu zabezpieczonego (viviendas protegidas) i systemu częściowo zabezpieczonego (viviendas tasadas). Charakter każdej z tych dwóch kategorii mieszkań socjalnych wyjaśniono w motywach (16)–(19):

(16)

Ley 2/2006 del suelo y de urbanismo (12) (zwana dalej „ustawą regionalną 2/2006”) stanowi, że:

(17)

Mieszkania w ramach systemu częściowo zabezpieczonego (viviendas tasadas) należą do pośredniej kategorii pomiędzy zabezpieczonymi mieszkaniami socjalnymi a mieszkaniami sprzedawanymi na wolnym rynku. Ceny mieszkań częściowo zabezpieczonych (viviendas tasadas) są ograniczone ustawą regionalną 2/2006 najwyżej do 1,7-krotności maksymalnych cen za równoważne mieszkania w ramach systemu w pełni zabezpieczonego (viviendas protegídas). Maksymalne ceny za tę ostatnią kategorię w prowincji Bizkaia są ustalane na podstawie Orden (rozporządzenia) z dnia 1 sierpnia 2004 r. Ministerstwa Budownictwa i Spraw Społecznych (13), określającego wstępną regulowaną cenę, która ma być następnie indeksowana rocznie w oparciu o ĺndice de Precios al Consumo (IPC) (wskaźnik cen konsumpcyjnych), ustalany przez Instituto Nacional de Estadística (hiszpański Narodowy Instytut Statystyczny).

(18)

Według Diputacíon w 2006 r., w momencie zawarcia zgłoszonych umów odpowiednie maksymalne ceny za zabezpieczone mieszkania (viviendas protegídas) były następujące:

Ceny za viviendas tasadas ograniczono do maksymalnie 1,7-krotności wyżej wymienionych cen.

(19)

Diputación stwierdza, że gdy spółka BIZKAILUR zawarła zgłoszone umowy z przedsiębiorstwem Habidite, działała na podstawie Ley 7/1985 de 2 de abril del 1985 reguladora de las Bases del Régimen Local (ustawy 7/1985) (14), która daje gminom swobodę w zarządzaniu sprawami o znaczeniu lokalnym, co dotyczy również przepisu o mieszkaniach socjalnych (art. 25). Na podstawie art. 109 ust. 2 Real Decreto 1372/1986 (dekretu królewskiego 1372/1986) i art. 79 ustawy 7/1985 (w wersji skonsolidowanej) gminy przekazały spółce BIZKAILUR nieodpłatnie lub za wynagrodzeniem aktywa niezbędne do realizacji celów związanych z mieszkalnictwem socjalnym. W momencie zawarcia zgłoszonych umów (w dniu 15 grudnia 2006 r.) cele te były określone w planie przyjętym przez spółkę Diputación w 2004 r. dotyczącym budowy mieszkań socjalnych w prowincji Bizkaia w latach 2004–2007 – Plan Foral de actuación en materia de vivienda 2004-2007 (zwanym dalej „Plan Foral”). Według Diputación w Plan Foral przewidziano, że w latach 2004–2007 spółka BIZKAILUR wybuduje łącznie 3 000 mieszkań w ramach systemu zabezpieczonego.

(20)

W ramach pierwszej umowy – określonej w decyzji o wszczęciu postępowania jako „środek 1”, zwanej dalej „umową o gruntach” – Diputación i spółka BIZKAILUR zobowiązały się, że spółka dokona zakupu działki o łącznej powierzchni 101 430 m2 i przystosuje ją do celów przemysłowych (81 600 m2 pod obiekt przemysłowy, 5 300 m2 na biura i 14 300 m2 na dobudówki przemysłowe) na terenie przemysłowym Montealegre w Alonsotegi w ciągu 24 miesięcy od daty podpisania umowy (część druga, art. 1 ppkt (ii) umowy). BIZKAILUR miała przekazać przedsiębiorstwu Habidite przystosowany grunt w ciągu 12 miesięcy od daty podpisania umowy (część druga, art. 1 ppkt (iii) umowy), „nieodpłatnie, bez kosztów czy wynagrodzenia”, za cenę równą „faktycznym kosztom poniesionym przez BIZKAILUR w związku z jej zakupem” (część druga, art. 1 ppkt (vi) umowy). Cenę tę przedsiębiorstwo Habidite miało zapłacić w ciągu 7 lat od daty przekazania własności, w 4 równych ratach (25 % każda) spłacanych na koniec 4., 5., 6., i 7. roku (część druga, art. 1 ppkt (vii) umowy).

(21)

W ramach drugiej umowy – określonej w decyzji o wszczęciu postępowania jako „środek 2”, zwanej dalej „umową o nieruchomościach” – Diputación, bezpośrednio lub za pośrednictwem BIZKAILUR, nabyła od Habidite łącznie 1 500 mieszkań, z czego 750 o powierzchni poniżej 75 m2. Diputación lub BIZKAILUR zamówiły te 1 500 mieszkań w okresie od maja 2007 r. do końca czerwca 2010 r., tak by możliwy był odbiór łącznej liczby 1 500 mieszkań do maja 2011 r.

(22)

Mieszkania objęte umową zostałyby wybudowane na gruncie przekazanym do dyspozycji Habidite przez spółkę BIZKAILUR, a następnie sprzedane w ramach systemu częściowo zabezpieczonego (jako viviendas tasadas) bezpośrednio przez Diputación lub BIZKAILUR, bądź przez samo przedsiębiorstwo Habidite zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami o maksymalnych cenach (zob. motywy (14)–(19)). W przypadku sprzedaży mieszkań objętych umową przez Diputación lub BIZKAILUR przedsiębiorstwo Habidite nie nabywałoby prawa własności gruntu, na którym postawiono dane mieszkania. W takich przypadkach rola Habidite sprowadzała się wyłącznie do budowy mieszkań.

(23)

Umowa przewidywała również w ramach wyjątku, że w przypadku niektórych mieszkań objętych umową przedsiębiorstwo Habidite lub grupa AFER mogły zajmować się promocją (art. A lit. f) umowy o nieruchomościach). W takich wyjątkowych przypadkach Habidite lub AFER najpierw otrzymywałyby prawo własności gruntu niezbędne do budowy mieszkań, następnie prowadziły roboty budowlane i wreszcie same sprzedawały mieszkania w ramach systemu częściowo zabezpieczonego (jako viviendas tasadas). W takich przypadkach Habidite lub AFER zachowywałyby jedynie określoną cenę za mieszkania, jak wskazano poniżej, natomiast część ceny odpowiadająca cenie gruntu byłaby przekazywana Diputación lub BIZKAILUR.

(24)

Zgodnie z art. A lit. e) umowy o nieruchomościach cena, jaką przedsiębiorstwo Habidite miało uzyskać za 1 500 mieszkań, była następująca:

(25)

Spółka BIZKAILUR zachowywałaby więc pozostałe odpowiednio 17 % lub 16,70 % ceny uzyskanej za mieszkania (wyłączając dobudówki – garaż, pomieszczenie gospodarcze itp. – za które cała cena sprzedaży należała do Habidite).

(26)

W przykładzie dostarczonym przez Diputación za mieszkanie o powierzchni 75 m2 sprzedawane w ramach systemu częściowo zabezpieczonego w 2006 r. przedsiębiorstwo Habidite uzyskiwałoby: 143 060,58 EUR (83 % z 75 m2 × 1,351 EUR × 1,7) plus 28 107,6 EUR za dobudówki (100 % z 35 m2 × 472,4 EUR) z całej ceny 200 459,5 EUR, po jakiej spółka BIZKAILUR sprzedała mieszkanie w ramach systemu częściowo zabezpieczonego (jako viviendas tasadas).

(27)

Zgodnie z art. A lit. g) umowy o nieruchomościach na zasadzie wyjątku niektóre z 1 500 mieszkań objętych umową od Habidite mogłyby zostać sprzedane przez Diputación lub BIZKAILUR po cenie rynkowej, a w takim przypadku Habidite uzyskiwało taki sam odsetek ceny sprzedaży, jaki określono w art. A lit. e) i jaki wskazano w motywie (24).

(28)

Diputación i BIZKAILUR nie przeprowadziły procedury przetargowej przed zawarciem umowy o nieruchomościach z przedsiębiorstwem Habidite.

(29)

Ostatecznie zaniechano realizacji projektu Habidite. Według Diputación głównym powodem był fakt, że spółka BIZKAILUR poniosłaby wyższe, niż początkowo szacowano, koszty zakupu i przystosowania do celów przemysłowych działki, na której powstałaby fabryka Habidite.

(30)

Diputación powiadomiła (15), że od maja 2007 r. do kwietnia 2008 r. spółka BIZKAILUR zakupiła 205 487,73 m2 gruntu na ten projekt, za co zapłaciła łącznie 4,7 mln EUR. Według Diputación konieczny był zakup dodatkowych 95 000 m2, których dodatkowy koszt oszacowano na kwotę 2,6 mln EUR. Jeśli chodzi o koszty przystosowania gruntów do celów przemysłowych, w marcu 2009 r. szacowano je na 28,5 mln EUR.

(31)

Prawo własności do gruntu nabytego już przez BIZKAILUR w związku z tym projektem nie zostało przeniesione na przedsiębiorstwo Habidite.

(32)

W decyzji o wszczęciu postępowania z dnia 2 grudnia 2009 r. (16) Komisja uznała, że wydawało się, iż zarówno umowa o gruntach, jak i umowa o nieruchomościach wiążą się z pomocą państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu. Ponadto pomoc ta nie wydawała się zgodna z Traktatem w odniesieniu do któregokolwiek z właściwych przepisów o pomocy państwa.

(33)

W odniesieniu do umowy o gruntach Komisja wstępnie stwierdziła, że warunki spłaty kosztów poniesionych przez beneficjenta z tytułu zakupu i przystosowania gruntów były podobne do pożyczki nieoprocentowanej, co zapewniało Habidite korzyść, której przedsiębiorstwo to nie byłoby w stanie uzyskać na rynku.

(34)

W odniesieniu do umowy o nieruchomościach w decyzji o wszczęciu postępowania stwierdzono, że cena, jaką BIZKAILUR miał zapłacić za 1 500 mieszkań, nie wydaje się normalną stawką rynkową, ponieważ beneficjent oszacował w swoim własnym planie operacyjnym, że średnia cena uzyskiwana od BIZKAILUR wynosiła 2 012,19 EUR/m2, podczas gdy średnia szacunkowa cena rynkowa wynosiła 1 762,6 EUR/m2.

(35)

Komisja wskazała również na szereg oznak świadczących o korzyści dla Habidite w świetle wyroku Sądu w sprawie P&O Ferries (17): a) umowa o nieruchomościach nie została zawarta w ramach procedury przetargowej; b) ani Diputación Foral de Bizkaia ani BIZKAILUR nie powoływały się na konieczność zapewnienia mieszkań socjalnych ani nie wykazały tej konieczności; oraz c) umowa o nieruchomościach przewidywała możliwość, by część z 1 500 mieszkań nabytych od Habidite została sprzedana na rynku. Stwierdzono również, że zakupienie dużej części produkcji nowej fabryki w pierwszych latach jej funkcjonowania ograniczało ryzyko, jakie zwykle wiąże się z nowym projektem inwestycyjnym. Jeżeli chodzi o kryterium użycia zasobów państwowych i możliwości przypisania ich państwu, w decyzji wskazano w odniesieniu do potencjalnej pomocy związanej z obiema umowami, że spółka BIZKAILUR należy w całości do organów publicznych i jest przez nie kontrolowana oraz wykonuje zadania powierzone jej przez państwo. W odniesieniu do selektywności zauważono, że umowy przynosiły wyraźne i wyłączne korzyści spółce Habidite i grupie AFER. W kwestii zakłócenia konkurencji i wpływu na wewnątrzunijną wymianę handlową podkreślono, że przedsiębiorstwo Habidite działało w sektorze budowlanym, w którym konkurencja jest bardzo intensywna i w którym pomoc na rzecz jednej spółki może być szkodliwa dla przedsiębiorstw z innych państw członkowskich.

(36)

W decyzji o wszczęciu postępowania wyrażono obawy co do zgodności z Traktatem pomocy potencjalnie związanej ze zgłoszonymi umowami według kryteriów zgodności, o których mowa w wytycznych Komisji w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007–2013 (18), rozporządzeniu Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznającym niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (19) oraz tymczasowych wspólnotowych ramach prawnych w zakresie pomocy państwa ułatwiających dostęp do finansowania w dobie kryzysu finansowego i gospodarczego (20).

(37)

Władze hiszpańskie nie przedstawiły uwag dotyczących decyzji o wszczęciu postępowania (zob. motyw (3) powyżej), ale przedstawiły dodatkowe informacje w odpowiedzi na wezwania Komisji w związku z decyzją o wszczęciu postępowania, a także odpowiedziały na niektóre z argumentów wysuniętych przez przedsiębiorstwo Habidite. Wspomniane odpowiedzi i dodatkowe informacje podsumowano w motywach (48) – (54).

(38)

Jak wskazano w motywach (3) i (6), przedsiębiorstwo Habidite przedstawiło uwagi dotyczące decyzji o wszczęciu postępowania w dniu 9 kwietnia 2010 r. i dostarczyło dodatkowe informacje i uwagi w dniach 27 lipca 2010 r., 6 kwietnia 2011 r. i 7 lipca 2011 r. W informacjach tych Habidite opisało odnośne okoliczności, których Komisja nie znała w chwili wydania decyzji o wszczęciu postępowania, i przedstawiło argumenty podważające istnienie pomocy w zgłoszonych umowach. Przedmiotowe argumenty i dodatkowe okoliczności faktyczne przedstawione przez przedsiębiorstwo Habidite podsumowano w motywach (39)–(47).

(39)

Po pierwsze, przedsiębiorstwo Habidite stwierdziło, że w tym samym dniu co umowę o gruntach i umowę o nieruchomościach (15 grudnia 2006 r.) zawarto trzecią umowę. W ramach tej trzeciej umowy (zwanej dalej „umową o pomocy szkoleniowej”) Diputación zobowiązała się do zapewnienia przedsiębiorstwu Habidite pomocy w przeszkoleniu 1 100 nowych pracowników w fabryce Habidite. W szczególności Diputación zobowiązała się do pokrycia wydatków na szkolenia dla 1 100 pracowników, podczas gdy Habidite zobowiązało się z kolei do utrzymania 1 100 nowych miejsc pracy przez co najmniej 5 lat. Umowa o pomocy szkoleniowej została również faktycznie zawieszona z powodu niezrealizowania projektu Habidite (zob. motywy (29)–(31))

(40)

Po drugie, przedsiębiorstwo Habidite dostarczyło dokumentację wskazującą, że na mocy decyzji Gobierno Vasco (rządu baskijskiego) z dnia 30 grudnia 2008 r. projekt Habidite otrzymał pomoc regionalną w łącznej kwocie 6 mln EUR w ramach zastosowania programu pomocy regionalnej z wyłączeniem grupowym XR 175/2007 (21).

(41)

Po trzecie, przedsiębiorstwo Habidite stwierdziło, że w związku z zawieszeniem projektu złożyło ono pismami z dnia 6 lutego 2009 r. i 17 września 2009 r. skargi administracyjne na naruszenie przez Diputación i BIZKAILUR zobowiązań, które na nich spoczywały na mocy trzech umów. Przedsiębiorstwo Habidite stwierdziło również, że miało zamiar dochodzić swoich roszczeń przed właściwym sądem hiszpańskim.

(42)

Przedsiębiorstwo Habidite utrzymuje, że umowy o gruntach i nieruchomościach nie spełniają kryteriów kumulacyjnych istnienia pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu.

(43)

W odniesieniu do elementów składających się na pomoc państwa innych niż element korzyści przedsiębiorstwo Habidite przedstawiło następujące argumenty, wspólne dla obu zgłoszonych umów:

(44)

Przedsiębiorstwo Habidite wysunęło również szczegółowe argumenty podważające twierdzenie, iż którakolwiek z dwóch zgłoszonych umów przynosiła mu korzyść.

(45)

W odniesieniu do umowy o nieruchomościach Habidite zasadniczo twierdzi, że nie mogło czerpać z jej tytułu żadnej korzyści, ponieważ zawarte w niej ceny sprzedaży były nie wyższe, lecz niższe od cen rynkowych. W szczególności:

(46)

W odniesieniu do umowy o gruntach przedsiębiorstwo Habidite twierdzi, że nie czerpałoby z niej żadnej korzyści, ponieważ według niego musiałoby zwrócić spółce BIZKAILUR nie tylko koszty rzeczywiste poniesione z tytułu zakupu i przystosowania gruntów zgodnie z postanowieniami umowy, ale również koszty finansowania poniesione w związku z tą operacją.

(47)

Ponadto Habidite kwestionuje koszty szacowane przez Diputación w związku z zakupem i przystosowaniem gruntów. Według umowy o gruntach BIZKAILUR musiała nabyć jedynie 101 403 m2 do celów tego projektu, a nie 205 000 m2, jak twierdzi Diputación. Ponadto koszty przystosowania 254 785 m2 gruntu do celów przemysłowych, które Diputación określa na 28,5 mln, są błędne. Wydawało się, że koszty te w rzeczywistości odpowiadają kosztom, które Diputación poniosła w przypadku innego projektu, tj. budowy autostrady Kadagua, segmentu Kastrexana Arbuio-Sodupe. Habidite twierdzi również, że grunty nabyte do celów projektu Habidite zostały bezprawnie wykorzystane do składowania odpadów, co potwierdziło również orzeczenie sądu krajowego (orzeczenie nr 148/2010 z dnia 1 września 2010 r. sądu pierwszej instancji Barakaldo).

(48)

W odpowiedzi na pytania Komisji Diputación potwierdziła, że projekt Habidite został zawieszony, a zobowiązania umowne wobec Habidite na podstawie umowy o gruntach i umowy o nieruchomościach nie zostały wykonane.

(49)

W odniesieniu do umowy o pomocy szkoleniowej (zob. motyw (39) powyżej) Diputación zwraca uwagę na fakt, że jej zobowiązanie do pomocy w przeszkoleniu 1 100 pracowników fabryki Habidite było zgodnie z art. 10 umowy warunkowane zastosowaniem odpowiednich przepisów, w tym w domyśle również możliwym zgłoszeniem do Komisji lub zatwierdzeniem w ramach mających zastosowanie zasad pomocy państwa. Diputación potwierdza, że omawiana pomoc szkoleniowa nie została dostarczona.

(50)

Kiedy zapytano Diputación o związek między zgłoszonymi umowami a pomocą regionalną przyznaną w 2008 r. przez rząd baskijski i czy oba zestawy środków dotyczyły tego samego projektu inwestycyjnego, Diputación nie wykluczyła, że chodzi o ten sam projekt inwestycyjny, ale wskazała, że nie musi to koniecznie oznaczać, iż koszty kwalifikowalne inwestycji uwzględnione w 2008 r. przez rząd regionalny w odniesieniu do pomocy o wartości 6 mln EUR były tymi samymi kosztami kwalifikowanymi projektu, które zostały określone w 2006 r., gdy podpisano zgłoszone umowy. W tym względzie Diputación odnosi się do informacji przekazanych przez rząd baskijski i przez przedsiębiorstwo Habidite.

(51)

W kwestii spłaty należnej od Habidite na podstawie umowy o gruntach, a w szczególności argumentu przedsiębiorstwa Habidite, że interpretowało ono swoje zobowiązania w zakresie spłaty jako uwzględniające koszty finansowania związane z zakupem i przystosowaniem gruntów, Diputación wskazuje na faktyczne sformułowania zawarte w umowie o gruntach. Art. 1 ppkt (vi) umowy o gruntach stanowi: „Cena do zapłaty [przez Habidite] jest równowartością kosztu faktycznie poniesionego przez BIZKAILUR S.A. […] w związku z zakupem gruntu opisanego w […]” (podkreślenie własne).

(52)

Zgodnie z informacjami, którymi dysponuje Diputación przedsiębiorstwo Habidite i grupa AFER jako takie nie kwalifikowały się również jako przedsiębiorstwa znajdujące się w trudnej sytuacji w rozumieniu pkt 9, 10 i 11 wytycznych w sprawie ratowania i restrukturyzacji w momencie zawarcia dwóch zgłoszonych umów.

(53)

Z kolei rząd baskijski przedstawił informacje na temat pomocy regionalnej o wartości 6 mln EUR, przyznanej Habidite w dniu 30 grudnia 2008 r., w tym dane o wydatkach kwalifikowalnych, które uwzględniono przy przyznawaniu pomocy. Kategorie wydatków kwalifikowalnych określono w tabeli poniżej:

(54)

Pomoc ta nie została wypłacona. Zgodnie z pkt 65 wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007–2013 (28) w dniu 19 lutego 2009 r. władze hiszpańskie dostarczyły Komisji formularz informacyjny dotyczący przyznanej w ramach dopuszczonych programów regionalnych pomocy na duże projekty inwestycyjne niepodlegające obowiązkowi zgłoszenia (29).

(55)

Z przyczyn wyjaśnionych w motywach (56)–(59) niniejsza decyzja nie odnosi się do a) umowy o pomocy szkoleniowej zawartej między Diputación a Habidite w dniu 15 grudnia 2006 r.; oraz b) pomocy regionalnej o wartości 6 mln EUR przyznanej grupie Habidite przez rząd baskijski w dniu 30 grudnia 2008 r.

(56)

W odniesieniu do umowy o pomocy szkoleniowej zawartej między Diputación a Habidite tego samego dnia co zgłoszone umowy (zob. motywy (39) i (49)), Komisja odnotowuje, że przedmiotowy środek nie został zgłoszony przez hiszpańskie władze i nie był objęty decyzją o wszczęciu postępowania. Zgodnie z powszechnie przyjętą praktyką (30) pomoc państwa jest uważana za przyznaną w momencie, w którym istnieje prawnie wiążące, bezwarunkowe zobowiązanie do jej wypłaty. Artykuł 10 umowy o pomocy szkoleniowej (zob. motyw (49)) uzależnia zobowiązanie do wypłaty pomocy szkoleniowej od zastosowania właściwych przepisów, w tym unijnych zasad pomocy państwa. Wynika z tego, że zobowiązanie do wypłaty pomocy szkoleniowej przewidziane umową nie może być uznane za bezwarunkowe w momencie zawarcia tejże umowy. Ponadto władze hiszpańskie potwierdziły, że pomoc szkoleniowa wynikająca z omawianej umowy nie została wypłacona. W każdym przypadku, ponieważ projekt Habidite w Alonsotegi nie został wykonany, nie jest prawdopodobne, aby pomoc ta została wypłacona w przyszłości.

(57)

Decyzja nie odnosi się również do pomocy regionalnej o wartości 6 mln EUR przyznanej przez rząd baskijski na rzecz Habidite w dniu 30 grudnia 2008 r. (zob. motywy (40) i (50)). Należy jednak zauważyć, że dwie zgłoszone umowy objęte niniejszą decyzją i pomoc regionalna przyznana w 2008 r. odnoszą się do tego samego projektu inwestycyjnego, tj. do założenia fabryki modułów Habidite w Alonsotegi. Przedmiotowe twierdzenie nie zostało wyraźnie zakwestionowane przez rząd baskijski ani przez Diputación (zob. motyw (50)).

(58)

Zgodnie z pkt 66 wytycznych wspólnotowych w sprawie krajowej pomocy regionalnej 2007–2013 (31) władze hiszpańskie muszą zapewnić przestrzeganie przepisów dotyczących kumulacji pomocy mających zastosowanie do pomocy regionalnej przyznanej w 2008 r.

(59)

Ponadto należy przypomnieć, że zgodnie z informacją przekazaną przez Diputación (zob. motyw (30)), nabywanie gruntów niezbędnych do tego projektu inwestycyjnego rozpoczęło się w maju 2007 r., a do końca kwietnia 2008 r. zakupiono w tym celu kilka kolejnych działek. Tym samym realizacja przedmiotowego projektu rozpoczęła się już w maju 2007 r. Zgodnie z pkt 38 wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej 2007–2013 (32), aby pomoc regionalna stanowiła zachętę do podejmowania inwestycji, może być udzielona w ramach programów pomocy wyłącznie wtedy, gdy beneficjent przed rozpoczęciem prac nad realizacją złożył wniosek o przyznanie pomocy, a właściwe organy potwierdziły na piśmie, że projekt zasadniczo kwalifikuje się do pomocy, ponieważ spełnia kryteria określone w programie.

(60)

Przed dokonaniem oceny w zakresie istnienia pomocy i jej zgodności z Traktatem Komisja musi ustalić mające zastosowanie w danym czasie zasady pomocy państwa.

(61)

Umowa o gruntach i umowa o nieruchomościach zostały podpisane w dniu 15 grudnia 2006 r., ale zostały zgłoszone Komisji do przeglądu dopiero w kwietniu 2009 r. Jak już wspomniano w motywie (56) powyżej, zgodnie z powszechnie przyjętą praktyką (33) pomoc państwa jest uznawana za przyznaną w momencie, w którym zaistnieje prawnie wiążące, bezwarunkowe zobowiązanie do jej wypłaty. W przypadku dwóch zgłoszonych umów takie prawnie wiążące, bezwarunkowe zobowiązanie powstało w dniu 15 grudnia 2006 r., kiedy Diputación i BIZKAILUR podpisały te dwie zgłoszone umowy. Jakakolwiek pomoc związana z tymi dwiema umowami jest zatem niezgodna z prawem, ponieważ została przyznana z naruszeniem obowiązku zgłoszenia ustanowionego w art. 108 ust. 3 Traktatu.

(62)

Zgodnie z orzecznictwem w sprawie CELF/SIDE (34) jakiekolwiek późniejsze zgłoszenie lub zadeklarowanie zgodności nie znosi bezprawnego charakteru pomocy przyznanej z naruszeniem obowiązku zgłoszenia lub zawieszenia. Jak wskazano w zawiadomieniu Komisji w sprawie zasad oceny pomocy państwa przyznanej bezprawnie (35), zasadami mającymi zastosowanie do bezprawnej pomocy są te, które obowiązywały w czasie, gdy pomoc ta została udzielona – w niniejszym przypadku – w dniu 15 grudnia 2006 r. Te zasady znajdują również potwierdzenie w pkt 63 i 105 wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007–2013 (36). Przy ocenie zarówno istnienia pomocy, jak i jej zgodności z rynkiem wewnętrznym Komisja będzie się zatem opierać na zasadach pomocy państwa, które obowiązywały w dniu 15 grudnia 2006 r., gdy podpisano dwie zgłoszone umowy.

(63)

Aby ustalić, czy środki podlegające kontroli stanowią pomoc państwa, Komisja musi ocenić, czy spełniają one warunki łączne określone w art. 107 ust. 1 Traktatu. Artykuł ten stanowi: „Z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w Traktatach, wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi”. Wspomniane kryteria łączne zostały kolejno zbadane w motywach (64)–(107) dla każdej z dwóch zgłoszonych umów.

(64)

Jednym z kryteriów pozwalających ustalić, czy dany środek obejmuje pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu, jest użycie zasobów państwowych, niezależnie od tego, czy miało ono formę wypłaty zasobów państwowych czy dochodów, z których państwo zrezygnowało. Ponadto zgodnie z utrwalonym orzecznictwem (37) jako zasoby państwowe kwalifikują się również zasoby przedsiębiorstw publicznych lub prywatnych, na które organy sektora publicznego mogą bezpośrednio lub pośrednio wywierać dominujący wpływ, ponieważ pozostają one pod kontrolą państwa, a zatem są dostępne dla właściwych organów publicznych. W tym względzie w motywach (65) i (66) Komisja sformułowała następujące uwagi.

(65)

Po pierwsze, umowa o gruntach została zawarta wspólnie przez Diputación i BIZKAILUR. Umowa zawiera szereg wyraźnych wskazań świadczących o tym, że w ramach przedmiotowej umowy spółka BIZKAILUR działała z ramienia Diputación. W imieniu Diputación i BIZKAILUR umowę podpisał Diputado General (przewodniczący) rady Diputación. Punkt 2 preambuły do umowy o gruntach stanowi, że cele polityki publicznej Diputación, jako wyłącznego właściciela spółki BIZKAILUR, obejmują promowanie nowych i innowacyjnych projektów inwestycyjnych, tworzenie miejsc pracy i ułatwianie dostępu do mieszkań socjalnych mieszkańcom prowincji Bizkaia. Punkt 5 preambuły do umowy o gruntach stanowi, że umowa zostaje zawarta, aby realizować cele polityki społecznej, o których mowa w pkt 2 preambuły, albo bezpośrednio, albo za pośrednictwem przedsiębiorstw publicznych, takich jak BIZKAILUR.

(66)

Po drugie, zasoby, które miały zostać wykorzystane przez spółkę BIZKAILUR do wypełnienia zobowiązania do zakupu gruntów pod budowę fabryki Habidite w Alonsotegi i przystosowania ich do celów przemysłowych, były kontrolowane przez Diputación. Od 1999 r. spółka BIZKAILUR należy w 100 % do Diputación i podlega jej kontroli (38). Spełnione zostały następujące wskaźniki „organiczne” i „strukturalne” ustanowione wyrokiem w sprawie Stardust Marine (39), określające, czy działania spółki BIZKAILUR podejmowane w ramach umowy o gruntach można przypisać państwu:

(67)

W świetle wskaźników przedstawionych w motywach (65) i (66) stwierdza się, że w przypadku umowy o gruntach spełnione zostało kryterium użycia zasobów państwowych i możliwości przypisania ich państwu.

(68)

Komisja zbadała warunki spłaty gruntów, której miały dokonać Diputación i BIZKAILUR na rzecz projektu Habidite w Alonsotegi w formie określonej w części drugiej art. 1 ppkt (vi) i (vii) umowy o gruntach (zob. także motyw (20) powyżej). Na tej podstawie Komisja sformułowała następujące uwagi przedstawione w motywach (69)–(83).

(69)

Zgodnie z częścią drugą art. 1 ppkt (vi) umowy o gruntach cena do zapłaty przez przedsiębiorstwo Habidite za grunty zakupione i dostosowane do celów przemysłowych przez BIZKAILUR była „faktycznym kosztem poniesionym przez BIZKAILUR […] z tytułu zakupu gruntów […]”. Przedsiębiorstwo Habidite argumentowało (zob. motyw (46)), że w jego opinii cena obejmowałaby również koszty finansowania. Nie można jednak przyjąć takiej wykładni. Odniesienie do „faktycznych kosztów poniesionych przy zakupie gruntów” jest wystarczająco przejrzyste i nie wymaga dalszej wykładni: obejmuje ono wyłącznie cenę rzeczywiście zapłaconą przez BIZKAILUR za zakup gruntów.

(70)

Należy zatem stwierdzić, że po pierwsze, takie sformułowanie wyraźnie wyklucza faktyczne koszty poniesione przez BIZKAILUR przy przystosowywaniu gruntów do celów przemysłowych.

(71)

Po drugie, warunki spłaty określone w części drugiej art. 1 ppkt (vii) umowy o gruntach, tj. czteroletni okres karencji, po upływie którego spłatę przewidziano na cztery kolejne roczne raty o wartości 25 % ceny faktycznie zapłaconej przez BIZKAILUR przy zakupie gruntów, w praktyce odpowiadają pożyczce nieoprocentowanej. Sformułowania zawartego w art. 1 ppkt (vii) umowy o gruntach nie można interpretować jako obejmującego również koszty finansowania równoważnej pożyczki, tj. odsetki, jakie zostałyby naliczone wobec przedsiębiorstwa Habidite w przypadku udzielenia podobnej pożyczki przez wierzyciela działającego w sytuacji rynkowej. W praktyce wątpliwe jest, aby podmiot prywatny, który znalazł się w podobnej sytuacji co BIZKAILUR, zgodził się nie obciążać przedsiębiorstwa Habidite kosztami przystosowania gruntów oraz aby zgodził się na czteroletni okres karencji na spłatę ceny zakupu gruntów i pełną spłatę w terminie 7 lat od przekazania prawa własności do gruntów Habidite bez naliczenia jakichkolwiek odsetek z tytułu takiego finansowania.

(72)

W świetle ustaleń przedstawionych w motywach (69)–(71) należy uznać, że umowa o gruntach przyniosłaby przedsiębiorstwu Habidite korzyść, której osiągnięcie nie byłoby możliwe w normalnych warunkach rynkowych. Na korzyść składają się dwa następujące elementy:

(73)

Jeżeli chodzi o pierwszy element, czyli odsetki, z których zrezygnowano w przypadku spłaty ceny zakupu gruntów, Komisja szacuje, że wyniosłyby one ekwiwalent dotacji netto o wartości 13,21 % ceny zapłaconej za zakup gruntów przez spółkę BIZKAILUR. Sposób obliczenia powyższego ekwiwalentu dotacji netto przedstawiono w motywach (74)–(77).

(74)

W pierwszej kolejności określono stopę procentową mającą zastosowanie do podobnej pożyczki na podstawie stopy referencyjnej obowiązującej w Hiszpanii w grudniu 2006 r., która zgodnie z komunikatem Komisji w sprawie stóp referencyjnych wynosiła 4,36 % (40).

(75)

Następnie na podstawie obwieszczenia Komisji w sprawie metody określania stóp referencyjnych i dyskontowych z 1997 r. (41) (zwanego dalej „obwieszczeniem Komisji z 1997 r.”, które obowiązywało w momencie zawarcia umowy o gruntach) nie ma potrzeby uzupełnienia przedmiotowej stopy referencyjnej o dodatkową kwotę, aby odzwierciedlić profil ryzyka kredytowego przedsiębiorstwa Habidite. W obwieszczeniu Komisji z 1997 r. uznano, że stopy referencyjne odzwierciedlają średni poziom stóp procentowych stosowany w różnych państwach członkowskich w odniesieniu do kredytów średnio- i długoterminowych (od pięciu do dziesięciu lat), zabezpieczonych w sposób normalny. W rozporządzeniu Komisji (WE) nr 794/2004 nie dokonano szczególnych zmian tej ogólnej zasady (42). Z braku bezpośrednich informacji dotyczących oceny ryzyka kredytowego przedsiębiorstwa Habidite lub grupy AFER w analizowanym czasie Komisja uznaje, że można przyjąć, iż w tym czasie przedsiębiorstwo Habidite kwalifikowało się jako zwykłe przedsiębiorstwo o zwykłym zabezpieczeniu. Rzeczywiście zarówno Diputación, jak i Habidite zgodnie uznały, że ani spółka Habidite, ani grupa AFER nie kwalifikowały się jako przedsiębiorstwa znajdujące się w trudnej sytuacji w rozumieniu pkt 9, 10 i 11 wytycznych w sprawie ratowania i restrukturyzacji (zob. motyw (52) powyżej).

(76)

W ramach trzeciego etapu dokonano korekty ekwiwalentu dotacji brutto w odniesieniu do pomocy związanej z ustaleniami dotyczącymi spłaty w celu uwzględnienia podatku od osób prawnych, który powinien zostać uiszczony przez beneficjenta i który w analizowanym okresie wynosił w Hiszpanii 35 %.

(77)

Na podstawie elementów zawartych w motywach (74)–(76), w poniższej tabeli przedstawiono powstały ekwiwalent dotacji netto w odniesieniu do przedmiotowej pożyczki subsydiowanej:

(78)

Komisja zauważa również, że faktyczny koszt zakupu gruntów na potrzeby przedmiotowego projektu, który to koszt stanowi podstawę do stosowania ekwiwalentu dotacji netto w celu określenia kwoty pomocy, jest przedmiotem sporu między stronami. Jak wskazano w motywie (30) powyżej, Diputación twierdzi, że do września 2009 r. spółka BIZKAILUR zapłaciła 4,7 mln EUR za zakup gruntów o powierzchni 205 000 m2, oraz oszacowała, że na zakup pozostałych gruntów o powierzchni 95 000 m2 niezbędnych do realizacji przedmiotowego projektu trzeba byłoby przeznaczyć kolejne 2,6 mln EUR. Przedsiębiorstwo Habidite twierdzi natomiast, że na potrzeby tego projektu spółka BIZKAILUR nie musiała dokonywać zakupu tak dużego terenu, ponieważ powierzchnia określona w umowie o gruntach wynosi łącznie jedynie 101 403 m2 (zob. motyw (47) powyżej).

(79)

W kwestii tego sporu Komisja po pierwsze zauważa, że zgodnie z dokładnym brzmieniem art. 1 ppkt (ii) umowy o gruntach łączna powierzchnia terenu przeznaczonego na przedmiotowy projekt powinna wynosić „przynajmniej”101 403 m2. Po drugie Komisja nie może przyjąć uzasadnionej opinii w tej kwestii na podstawie informacji przedstawionych przez strony w toku formalnego postępowania wyjaśniającego. Ponieważ jednak nie wypłacono jeszcze pomocy przewidzianej w umowie o gruntach, a zatem nie zachodzi potrzeba nakazania zwrotu pomocy, kwestia dokładnej ceny, którą przedsiębiorstwo Habidite musi zwrócić za zakup gruntów, może pozostać otwarta. Do celów niniejszej decyzji wystarczy ustalić element pomocy wynikający z warunków spłaty określonych w umowie o gruntach.

(80)

Ustala się zatem, że przedmiotowy element pomocy wynosi 13,21 % kosztów, które należy zwrócić spółce BIZKAILUR za zakup gruntów niezbędnych do realizacji projektu Habidite zgodnie z warunkami zawartymi w części drugiej art. 1 ppkt (ii) umowy o gruntach. Określona w ten sposób kwota odpowiada wartości odsetek, z których zrezygnowała spółka BIZKAILUR i które zostałyby naliczone przez uczestnika rynku, w odniesieniu do pożyczki na okres 7 lat, przy czteroletnim okresie karencji i czterech równych rocznych ratach spłaty (każda równa 25 % spłacanej kwoty). Podstawą obliczenia przedmiotowego elementu pomocy jest faktyczny koszt, który powinna ponieść spółka BIZKAILUR za zakup gruntów określonych w części drugiej art. 1 ppkt (ii) umowy o gruntach.

(81)

Podobne względy należy rozważyć w przypadku drugiego elementu pomocy zawartego w umowie o gruntach, tj. kosztów przystosowania gruntów do celów przemysłowych, które zgodnie z umową o gruntach nie musiały być spłacone na rzecz spółki BIZKAILUR (zob. w tym zakresie motywy (69) i (70)). Również w tym przypadku strony nie doszły do porozumienia w kwestii kwot. Diputación twierdzi, że w marcu 2009 r. koszty te oszacowano na 28,5 mln EUR (zob. motyw (30)). Przedsiębiorstwo Habidite uważa jednak, że szacunki te są wygórowane (zob. motyw (47)), co częściowo wynika z faktu, że spółka BIZKAILUR zakupiła grunty o większej powierzchni, niż wymagał tego projekt zgodnie z umową o gruntach, a częściowo z faktu, że spółka wykorzystała część gruntów już zakupionych na potrzeby projektu na inne cele, takie jak składowanie odpadów.

(82)

Również w tym przypadku, ponieważ nie wypłacono jeszcze pomocy, a zatem nie zachodzi potrzeba nakazania jej zwrotu, do celów niniejszej decyzji wystarczy określić element pomocy zawarty w umowie o gruntach: na przedmiotowy element pomocy składa się całkowity koszt, który spółka BIZKAILUR poniosłaby z tytułu przystosowania działki przeznaczonej na projekt do celów przemysłowych, na warunkach określonych w części drugiej art. 1 ppkt (iii) umowy o gruntach; zgodnie z brzmieniem części drugiej art. 1 ppkt (vi) przedmiotowej umowy przedsiębiorstwo Habidite nie musi zwrócić tych kosztów spółce BIZKAILUR.

(83)

Komisja stwierdza również, że korzyść określoną w motywach (68)–(77), składającą się z dwóch elementów opisanych w motywach (80) i (82), należy uznać za selektywną w stopniu, w jakim korzyść zostałaby przyznana na podstawie umowy o gruntach jednemu konkretnemu beneficjentowi, czyli przedsiębiorstwu Habidite i grupie AFER, do której ono należy.

(84)

Jak wskazano w motywie (43), przedsiębiorstwo Habidite twierdzi, że zgłoszone umowy nie zakłócają konkurencji, ponieważ a) rynek właściwy ogranicza się do „produkcji, sprzedaży i wypożyczania modułów prefabrykowanych”; oraz b) unikalne cechy charakterystyczne modułów prefabrykowanych przedsiębiorstwa Habidite sprawiają, że nie ma ono żadnych konkurentów.

(85)

Komisja nie może zgodzić się z argumentami przedstawionymi przez przedsiębiorstwo Habidite. Nawet jeżeli moduły prefabrykowane przedsiębiorstwa Habidite można by uznać za produkt wyjątkowy ze względu na jego charakterystykę, w analizowanym przypadku właściwy rynek produktowy należy zdefiniować jako szerzej pojęty ogólny rynek budowy i sprzedaży mieszkań - obejmujący zarówno mieszkania sprzedawane na wolnym rynku, jak i mieszkania sprzedawane w regulowanym segmencie rynku (mieszkania socjalne).

(86)

Zgodnie z argumentami samego przedsiębiorstwa Habidite wartością odniesienia dla cen mieszkań sprzedawanych spółce BIZKAILUR mogą być ceny mieszkań sprzedawanych na wolnym rynku lub mieszkań ostatecznie sprzedanych w systemie zabezpieczonym lub częściowo zabezpieczonym. Zawarcie przez spółkę BIZKAILUR umów na budowę innych mieszkań sprzedawanych w ramach systemu częściowo zabezpieczonego również z innymi przedsiębiorstwami budowlanymi niż przedsiębiorstwo Habidite świadczy o tym, że w istocie w analizowanym okresie inne przedsiębiorstwa budowlane konkurowały z przedsiębiorstwem Habidite o dostarczenie na rzecz spółki BIZKAILUR mieszkań, które miały zostać sprzedane w systemie zabezpieczonym lub częściowo zabezpieczonym.

(87)

Ponadto w planie operacyjnym przedstawionym rządowi baskijskiemu na poparcie stosowanej pomocy regionalnej w 2008 r. (z listopada 2008 r., s. 10–12) samo przedsiębiorstwo Habidite wskazało, że konkurowało z przedsiębiorstwami budowlanymi budującymi tradycyjne mieszkania na kilku regionalnych rynkach hiszpańskich, na których zamierzało sprzedawać swoje produkty (w tym w szczególności na rynku Kraju Basków, Nawarry, Kantabrii, La Rioja, Madrytu i Katalonii, ale także w mniejszym stopniu na rynkach innych hiszpańskich wspólnot autonomicznych (comunidades autónomas)). Z szacunków przedsiębiorstwa wynikało, że jego łączny ostateczny udział w rynku hiszpańskim (obejmującym wolny rynek i projekty w dziedzinie mieszkań socjalnych) wzrośnie z 0,4 % w 2011 r. do 1 % w okresie 2012–2016. Przykładowo w odniesieniu do 2011 r. przedsiębiorstwo Habidite oszacowało, że łączna liczba mieszkań sprzedanych na całym rynku hiszpańskim wyniosłaby 320 000, z czego przy produkcji 1 403 mieszkań w 2011 r. udział spółki w rynku wyniósłby 0,4 %. Jeżeli chodzi o rynek w Kraju Basków, przedsiębiorstwo Habidite oszacowało swój udział w tym rynku na poziomie 0,5 % w 2011 r. i do 2,8 % począwszy od 2014 r., zakładając, że całkowity roczny popyt na mieszkania w tym regionie wyniósłby 8 000 mieszkań w latach 2011–2016.

(88)

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uznaje się, że pomoc zakłóca konkurencję, jeżeli powoduje poprawę pozycji finansowej i możliwości przedsiębiorstwa będącego beneficjentem względem konkurentów, którzy takiej pomocy nie otrzymują (43). W świetle tej zasady i powyższych ustaleń należy stwierdzić, że pomoc udzielona przedsiębiorstwu Habidite i grupie AFER w ramach umowy o gruntach powoduje zakłócenie konkurencji, ponieważ umożliwia przedsiębiorstwu Habidite ograniczenie kosztów inwestycji, które w normalnych warunkach ponosi samo przedsiębiorstwo, a zatem również uzyskanie przewagi konkurencyjnej nad istniejącymi i potencjalnymi konkurentami.

(89)

Podobnie jak stwierdzono w motywach (84)–(87), nie można uznać argumentu przedsiębiorstwa Habidite, zgodnie z którym rynkiem właściwym pod względem geograficznym jest jedynie rynek lokalny lub regionalny, szczególnie w przypadku mieszkań prefabrykowanych, ze względu na koszty związane z transportem prefabrykatów. Geograficzne sąsiedztwo Kraju Basków z innymi państwami członkowskimi oraz jego dostęp do morza sprawiają, że dodatkowe koszty transportu prawdopodobnie nie byłyby czynnikiem rozstrzygającym dla wyeliminowania ewentualnych konkurentów przedsiębiorstwa Habidite w tej comunidad autónoma. Wręcz przeciwnie, możliwe jest, że koszty transportu nie stanowią przeszkody dla przedsiębiorstwa Habidite w konkurowaniu w zakresie budowy mieszkań w pobliskich państwach członkowskich.

(90)

Zgodnie z tym samym orzecznictwem, które przywołano w motywie (88), jeżeli pomoc państwa powoduje poprawę pozycji finansowej przedsiębiorstwa względem innych konkurentów w ramach handlu wewnątrzunijnego, należy uznać, że taka pomoc prowadzi do osłabienia pozycji wspomnianych konkurentów. Pomoc może mieć wpływ na handel wewnątrzunijny nawet wtedy, gdy samo przedsiębiorstwo będące beneficjentem nie uczestniczy w działalności transgranicznej (44).

(91)

Na podstawie ustaleń przedstawionych w motywach (89) i (90) Komisja stwierdza, że pomoc związana z umową o gruntach prawdopodobnie miałaby wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi.

(92)

Ustalenia przedstawione w motywach (64)–(67), (84)–(88) i (89)–(90) dotyczące kryteriów – w ramach definicji pomocy państwa – obejmujących użycie zasobów państwowych i możliwość przypisania ich państwu, zakłócenie konkurencji i wpływ na handel wewnątrzunijny stosuje się również odpowiednio do umowy o nieruchomościach. Dlatego też w motywach (93)–(96) zbadane zostanie jedynie kryterium selektywnej korzyści.

(93)

Jak wyjaśniono w motywie (45), przedsiębiorstwo Habidite twierdzi, że umowa o nieruchomościach nie przyniosła mu żadnej korzyści, ponieważ zasadniczo ceny, jakie miała zapłacić spółka BIZKAILUR za budowę 1 500 mieszkań przez przedsiębiorstwo Habidite na mocy przedmiotowej umowy, były w rzeczywistości niższe od cen rynkowych.

(94)

W szczególności przedsiębiorstwo Habidite argumentuje, że po pierwsze spółka BIZKAILUR sprzedałaby przedmiotowe 1 500 mieszkań, oddanych na podstawie przedmiotowej umowy przez przedsiębiorstwo Habidite, w ramach systemu częściowo zabezpieczonego (jako viviendas tasadas) po maksymalnej cenie ograniczonej obowiązującą ustawą regionalną do 1,7-krotności ceny ustalonej w rozporządzeniu rządu baskijskiego z dnia 1 sierpnia 2004 r., a następnie indeksowanej na podstawie wskaźnika cen konsumpcyjnych określonego przez hiszpański Narodowy Instytut Statystyczny (zob. w tym względzie motywy (17) i (18)). Średnia cena uzyskana w ten sposób przez spółkę BIZKAILUR za 1 500 mieszkań wyniosła 2 010,19 EUR/m2 i była niższa od średniej ceny mieszkań sprzedawanych na wolnym rynku w prowincji Bizkaia w 2007 r., która wynosiła 2 921,9 EUR/m2. Ponadto przedsiębiorstwo Habidite otrzymałoby jedynie 83 % i odpowiednio 83,30 % (w przypadku 750 mieszkań o powierzchni poniżej 75 m2) z kwoty 2 010,19/m2 EUR, którą otrzymała sama spółka BIZKAILUR za sprzedaż tych mieszkań w ramach systemu częściowo zabezpieczonego.

(95)

Po drugie, przedsiębiorstwo Habidite twierdzi, że cena, którą uzyskałoby od spółki BIZKAILUR za 1 500 mieszkań zgodnie z umową o nieruchomościach była porównywalna do cen uzyskanych przez inne przedsiębiorstwa budowlane, które zawarły podobne umowy z BIZKAILUR w analizowanym okresie (przykłady podano w motywie (45)).

(96)

Przedsiębiorstwo Habidite twierdzi również, że na podstawie dekretu z mocą ustawy nr 78/1986 i art. 31 dyrektywy 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie udzielania zamówień publicznych (45) tego rodzaju umowy można także zawierać bezpośrednio, tj. bez procedury przetargowej, gdy jest to uzasadnione technicznym charakterem projektu lub ochroną praw wyłącznych.

(97)

Po przeprowadzeniu oceny informacji i argumentów przedstawionych przez przedsiębiorstwo Habidite Komisja sformułowała w motywach (98)–(107) następujące uwagi.

(98)

Po pierwsze, należy zauważyć, że informacje dotyczące średnich cen uzyskanych przez inne przedsiębiorstwa budowlane, które zawarły podobne umowy ze spółką BIZKAILUR, pochodzą wyłącznie z publikacji prasowych. Komisja nie otrzymała bezpośrednich informacji dotyczących tej kwestii od Diputación – na przykład w formie kopii podobnych umów zawartych przez spółkę BIZKAILUR z innymi przedsiębiorstwami budowlanymi. W każdym razie szacunki dotyczące cen przedstawione zarówno przez przedsiębiorstwo Habidite, jak i Diputación dotyczą lat 2006–2007, natomiast zgodnie z art. A lit. c) umowy o nieruchomościach oraz zgodnie z planem operacyjnym przedsiębiorstwa Habidite opublikowanym w 2009 r. przedmiotowe 1 500 mieszkań miało być oddane spółce BIZKAILUR w latach 2009–2011.

(99)

Nawet gdyby uznano, że ceny, jakie przedsiębiorstwo Habidite miało uzyskać od BIZKAILUR za 1 500 mieszkań na podstawie przedmiotowej umowy, były porównywalne z cenami uzyskanymi przez inne przedsiębiorstwa budowlane od spółki BIZKAILUR na podstawie podobnych umów oraz że były one niższe od cen obserwowanych na wolnym rynku takich mieszkań, argument ten jest niewystarczający, aby Komisja mogła stwierdzić, że przedsiębiorstwo Habidite nie odniosło korzyści z tytułu przedmiotowej umowy. Ponadto w decyzji o wszczęciu postępowania (46) zauważono, że korzyść uzyskana przez przedsiębiorstwo Habidite z tytułu umowy polega głównie na tym, iż zagwarantowano w niej sprzedaż znacznej części początkowej produkcji przedsiębiorstwa, co znacznie ogranicza ryzyko nierozerwalnie związane z nowym projektem inwestycyjnym, które jest z definicji jeszcze większe w przypadku wprowadzania do obrotu nowego produktu, jakim były moduły przedsiębiorstwa Habidite.

(100)

Powszechnie wiadomo, że na hiszpańskim rynku budowlanym panowała w analizowanym okresie i nadal panuje ostra konkurencja. Zawarcie przez spółkę BIZKAILUR umowy na 1 500 mieszkań z przedsiębiorstwem Habidite musiało zapewnić temu przedsiębiorstwu znaczną korzyść względem jego konkurentów, nawet gdyby uwzględniono jedynie zapotrzebowanie na budowę mieszkań sprzedawanych w ramach systemu zabezpieczonego i częściowo zabezpieczonego.

(101)

Jak zauważyła rada Diputación, zgodnie z Plan Foral (zob. motyw (19)) spółka BIZKAILUR miała dostarczyć łącznie 3 000 mieszkań, które planowano sprzedać w ramach systemu zabezpieczonego w latach 2004–2007, co wyraźnie świadczy o tym, że liczba mieszkań, na które podpisano umowę z przedsiębiorstwem Habidite, nie była nieznaczna. Co prawda Plan Foral obejmuje lata 2004–2007, natomiast 1 500 mieszkań objętych umową między spółką BIZKAILUR a przedsiębiorstwem Habidite planowano dostarczyć w latach 2009–2011 (zgodnie z planem operacyjnym przedsiębiorstwa w wersji opublikowanej w 2009 r.). W planie wskazano jednak całkowitą liczbę mieszkań, jaką spółka BIZKAILUR zamierzała sprzedać w ramach systemu zabezpieczonego, w czasie gdy zawarto umowę o nieruchomościach.

(102)

Należy ocenić ten element w świetle liczby mieszkań zakontraktowanych przez Diputación i BIZKAILUR w stosunku do szacowanej łącznej produkcji przedsiębiorstwa Habidite w analizowanym okresie. Zgodnie z planem operacyjnym opublikowanym w 2009 r. przedsiębiorstwo Habidite oszacowało, że wszystkie 433 mieszkania wyprodukowane przez nią w 2009 r. zostaną zakupione wyłącznie przez BIZKAILUR. W 2010 r. spółka BIZKAILUR zakupiłaby 670 mieszkań, natomiast łączna produkcja przedsiębiorstwa Habidite wyniosłaby 1 113 mieszkań. W 2011 r. spółka BIZKAILUR zakupiłaby 342 mieszkania, natomiast łączna produkcja przedsiębiorstwa Habidite wyniosłaby 3 151 mieszkań. Oznacza to, że w czasie, gdy zawarto umowę o nieruchomościach, przedsiębiorstwo Habidite samo oszacowało, że Diputación i BIZKAILUR zakupiłyby znaczną część produkcji w ciągu dwóch pierwszych lat produkcyjnych fabryki Habidite w Alonsotegi (2009 i 2010 r.). Powyższe ustalenie stanowi potwierdzenie wniosku, że umowa o nieruchomościach znacznie ograniczyła ryzyko nierozerwalnie związane z nowym projektem inwestycyjnym, szczególnie z wprowadzeniem do obrotu nowego produktu (modułów Habidite).

(103)

Na znaczne ograniczenie ryzyka związanego ze sprzedażą produkcji przedsiębiorstwa Habidite na rynku wskazuje również własny plan operacyjny przedsiębiorstwa Habidite (z listopada 2008 r.) w formie przedstawionej do celów pozyskania pomocy regionalnej na rok 2008. W przedmiotowym planie operacyjnym przedsiębiorstwo Habidite oszacowało, że całkowite zapotrzebowanie na mieszkania sprzedawane na rynku regulowanym w całym Kraju Basków w latach 2011–2016 wyniesie około 8 000 mieszkań rocznie. W tym samym planie operacyjnym wspomina się, że przedsiębiorstwo Habidite w pierwszej kolejności zamierza sprzedawać swoje produkty w regulowanych segmentach rynku (mieszkania socjalne) zarówno w Kraju Basków, jak i w innych regionach Hiszpanii. W szczególności w 2011 r. przedsiębiorstwo Habidite przewidywało, że sprzeda 289 mieszkań na rynku regulowanym w Hiszpanii przy całkowitej produkcji wynoszącej 1 403 mieszkania w tym samym roku. Świadczy to o tym, że po zakończeniu okresu obowiązywania umowy o nieruchomościach (jako że 1 500 mieszkań zamówionych przez Diputación i BIZKAILUR planowano dostarczyć najpóźniej do maja 2011 r.) udział mieszkań, które przedsiębiorstwo Habidite miało nadzieję sprzedać na rynku regulowanym, w całkowitej produkcji rocznej, tj. 289 mieszkań przy całkowitej produkcji wynoszącej 1 403 mieszkania, był znacznie mniejszy od tego samego stosunku w pierwszych trzech latach działalności fabryki Habidite w Alonsotegi, czyli w latach objętych umową o nieruchomościach.

(104)

Kolejnym ważnym elementem jest rzeczywiste zapotrzebowanie na mieszkania socjalne w prowincji Bizkaia pokrywane przez spółkę BIZKAILUR w ramach umowy o nieruchomościach. Ani Diputación, ani Habidite nie przedstawiły konkretnych dowodów dotyczących rzeczywistego zapotrzebowania na mieszkania socjalne, które miało zostać pokryte przez spółkę BIZKAILUR w drodze umowy o nieruchomościach zawartej z przedsiębiorstwem Habidite na podanych warunkach. Jak już wspomniano w motywie (98), w umowie przewidziano oddanie 1 500 mieszkań w latach 2009–2011. Ponadto rada Diputación nie kwestionowała faktu zawarcia umowy w celu zapewnienia usługi świadczonej w ogólnym interesie gospodarczym, jakim są mieszkania socjalne. Należy również zauważyć, że umowy o nieruchomościach nie zawarto w oparciu o procedurę przetargową, chociaż zgodnie z informacjami przekazanymi przez samo przedsiębiorstwo Habidite w odniesieniu do podobnych umów zawartych przez spółkę BIZKAILUR z innymi przedsiębiorstwami budowlanymi, wydaje się, iż spółka BIZKAILUR powinna udzielić takiego zamówienia w drodze procedury przetargowej.

(105)

Z tego punktu widzenia nie można uznać argumentu użytego przez przedsiębiorstwo Habidite (zob. motyw (96)), zgodnie z którym szczególny charakter techniczny przedmiotowego projektu umożliwił bezpośrednie udzielenie zamówienia bez przeprowadzania procedury przetargowej. Po pierwsze przepisy, na które powołuje się przedsiębiorstwo Habidite, nie dotyczą takich sytuacji, jak analizowany przypadek, w których szczególny charakter projektu polega na wprowadzaniu do obrotu nowego produktu. Przedmiotem umowy o nieruchomościach był zakup mieszkań, które następnie miały zostać sprzedane obywatelom w niekorzystnej sytuacji w ramach systemu częściowo zabezpieczonego. Technologia zastosowana przy budowie takich mieszkań nie ma znaczenia, a mieszkania zbudowane z modułów prefabrykowanych stanowią produkt bezpośrednio konkurencyjny wobec mieszkań budowanych przy zastosowaniu tradycyjnych metod. Po drugie w sprawozdaniu ze stycznia 2009 r. (47) Tribunal Vasco de Cuentas Públicas (Baskijski Trybunał Obrachunkowy) wyraził wątpliwości co do legalności umowy o gruntach i umowy o nieruchomościach w części, w której zwrócił uwagę na umowy w sprawie zamówienia publicznego zawarte z naruszeniem zasady przejrzystości i procedury przetargowej.

(106)

Zgodnie z wyrokiem w sprawie P&O Ferries (48) samo zakupienie towarów przez organ publiczny na warunkach cen rynkowych nie stanowi wystarczającej przesłanki do stwierdzenia, że transakcji dokonano w warunkach pełnej konkurencji, jeżeli państwo w rzeczywistości nie potrzebowało tych towarów, zwłaszcza gdy umowy na takie towary zawarto bez przeprowadzenia procedury przetargowej. W analizowanej sprawie brak informacji dotyczących faktycznej potrzeby sprzedaży przez spółkę BIZKAILUR 1 500 mieszkań zakontraktowanych w ramach systemu częściowo zabezpieczonego na okres 2009–2011 oraz fakt nieprzeprowadzenia procedury przetargowej świadczą o tym, że transakcja nie została zawarta na warunkach rynkowych.

(107)

W świetle ustaleń przedstawionych w motywach (97)–(106) Komisja stwierdza, że umowy o nieruchomościach nie można uznać za zwykłą operację rynkową. Wręcz przeciwnie, umowa przynosi korzyść przedsiębiorstwu Habidite i grupie AFER, eliminując ryzyko, na które byłyby narażone, gdyby musiały sprzedawać swoje produkty na rynkowych warunkach bezpośredniej konkurencji z innymi przedsiębiorstwami budowlanymi. W tym przypadku element pomocy definiuje się jako zysk osiągnięty przez przedsiębiorstwo Habidite z tytułu sprzedaży 1 500 mieszkań na rzecz Diputación i BIZKAILUR na warunkach określonych w umowie o nieruchomościach, czyli jako różnicę między ceną uzyskaną od spółki BIZKAILUR za sprzedaż 1 500 mieszkań na warunkach cenowych określonych w art. A lit. e) umowy o nieruchomościach a kosztami produkcji 1 500 mieszkań poniesionymi przez przedsiębiorstwo Habidite. Ponieważ umowa o nieruchomościach przynosi korzyść konkretnie przedsiębiorstwu Habidite i grupie AFER, korzyść ta ma charakter selektywny.

(108)

Na podstawie motywów (64)–(90) i (92)–(106) oraz bez uszczerbku dla wszystkich dalszych ustaleń w odniesieniu do zgodności pomocy z prawem UE o zamówieniach publicznych należy stwierdzić, że zarówno umowa o gruntach, jak i umowa o nieruchomościach stanowią pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu.

(109)

W przypadku umowy o gruntach na powiązaną pomoc państwa składają się dwa elementy:

(110)

W przypadku umowy o nieruchomościach element pomocy stanowi zysk osiągnięty przez spółkę Habidite z tytułu sprzedaży 1 500 mieszkań na podstawie przedmiotowej umowy, czyli różnicę między ceną określoną w art. A lit. e) umowy o nieruchomościach za sprzedaż 1 500 mieszkań a kosztami produkcji 1 500 mieszkań poniesionymi przez przedsiębiorstwo Habidite.

(111)

W decyzji o wszczęciu postępowania z dnia 2 grudnia 2009 r. Komisja wyraziła wątpliwości co do możliwości uznania pomocy związanej z umową o gruntach i umową o nieruchomościach za zgodną z Traktatem, na podstawie właściwych przepisów mających zastosowanie w okresie będącym przedmiotem oceny, w szczególności w odniesieniu do oryginalnych tymczasowych ram prawnych (49), wytycznych w sprawie ratowania i restrukturyzacji z 2004 r., wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007–2013 (50) oraz ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych z 2008 r. (51).

(112)

Jak jednak wskazano w motywach (60)–(62), pomoc udzielona w ramach umowy o gruntach i umowy o nieruchomościach została przyznana niezgodnie z prawem (tj. przed zgłoszeniem jej Komisji) w dniu 15 grudnia 2006 r. Jej zgodność należy więc ocenić w oparciu o zasady pomocy państwa obowiązujące w chwili jej przyznania.

(113)

Z tej perspektywy czasowej zgodności pomocy przyznanej w ramach umowy o gruntach i umowy o nieruchomościach nie można oceniać w świetle przepisów szczególnych obowiązujących w związku z kryzysem, które zostały przyjęte i weszły w życie w późniejszym okresie.

(114)

Ponadto według Diputación, przedsiębiorstwo Habidite i grupa AFER nie kwalifikowały się w dniu 15 grudnia 2006 r. jako przedsiębiorstwa znajdujące się w trudnej sytuacji w rozumieniu pkt 9, 10 i 11 wytycznych w sprawie ratowania i restrukturyzacji z 2004 r. W chwili zawarcia umowy o gruntach i umowy o nieruchomościach nie kwalifikowały się one zatem do pomocy na ratowanie ani do pomocy na restrukturyzację.

(115)

Umowę o gruntach i umowę o nieruchomościach zawarto w dniu 15 grudnia 2006 r. w celu wsparcia nowego projektu inwestycyjnego w Alonsotegi, miejscowości znajdującej się w obrębie Gran Bilbao, który w tym czasie był obszarem objętym pomocą zgodnie z art. 107 ust. 3 lit. c) Traktatu (52). Należy zatem zbadać kwestię, czy pomoc przyznana w ramach umowy o gruntach i umowy o nieruchomościach mogła być zgodna z Traktatem na podstawie przepisów mających zastosowanie do pomocy regionalnej w dniu 15 grudnia 2006 r., tj.: wytycznymi w sprawie krajowej pomocy regionalnej z 1998 r. (53) (zwanymi dalej „wytycznymi z 1998 r.”) oraz wielosektorowymi zasadami ramowymi dotyczącymi pomocy regionalnej na rzecz dużych projektów inwestycyjnych z 2002 r. (54) (zwanymi dalej „zasadami ramowymi z 2002 r.”), a także w świetle art. 107 ust. 3 lit. c) Traktatu.

(116)

Aby pomoc regionalna na inwestycje została uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym, musi spełniać szereg standardowych kryteriów zgodności, które w chwili zawarcia umowy o gruntach w dniu 15 grudnia 2006 r. były określone w wytycznych z 1998 r. W szczególności pomoc musi być w stanie wspierać rozwój regionalny i początkowy projekt inwestycyjny, nad którym rozpoczęto prace dopiero po przedłożeniu przez beneficjenta pomocy wniosku o pomoc (efekt zachęty), projekt inwestycyjny powinien być finansowany przez beneficjenta co najmniej w 25 % i powinien być utrzymany w obszarze objętym pomocą, w którym został umiejscowiony, przez co najmniej pięć lat. Ponadto wydatki kwalifikowalne, jakie należy uwzględnić przy przyznawaniu pomocy, muszą być ograniczone do określonych kosztów kwalifikowalnych, a pomoc nie może być łączona z inną pomocą w taki sposób, że przekracza obowiązujący pułap pomocy regionalnej.

(117)

Zgodnie z pkt 2 wytycznych z 1998 r. pomoc regionalna ad hoc przyznana jednemu przedsiębiorstwu lub przynosząca korzyści jednemu sektorowi działalności była co do zasady uznawana za niezgodną z Traktatem, ponieważ wywołane przez nią zakłócenie rynku zasadniczo przeważało nad pozytywnymi skutkami dla rozwoju regionalnego. Ponadto pomoc ad hoc dla przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji była zakazana.

(118)

Pomoc przyznana przedsiębiorstwu Habidite w ramach umowy o gruntach nie została zgłoszona przez władze hiszpańskie jako pomoc przyznana w ramach zatwierdzonego systemu pomocy regionalnej. Przedmiotowa pomoc kwalifikuje się raczej jako środek ad hoc przynoszący korzyść wyłącznie przedsiębiorstwu Habidite i grupie AFER, a pośrednio sektorowi budowlanemu.

(119)

Zgodnie z tym samym pkt 2 wytycznych z 1998 r. taka pomoc ad hoc przynosząca korzyść jednemu sektorowi i przedsiębiorstwu może na zasadzie wyjątku zostać uznana za zgodną z Traktatem, jeśli można wykazać jej znaczny wkład w rozwój regionalny, przewyższający jej skutki w postaci zakłócenia wewnątrzunijnej wymiany handlowej i konkurencji. Choć władze hiszpańskie nie wysunęły argumentów w tym względzie, Komisja powinna z urzędu sprawdzić w oparciu o posiadane informacje, czy w przypadku pomocy przyznanej w ramach umowy o gruntach warunki takiego odstępstwa zostały spełnione.

(120)

Umowa o gruntach miała wyraźnie na celu wsparcie nowego projektu inwestycyjnego, tj. nowej fabryki Habidite w Alonsotegi. Szacowano wtedy, że projekt doprowadzi do powstania 1 100 bezpośrednich nowych miejsc pracy na obszarze objętym pomocą, a także najprawdopodobniej do powstania znacznej liczby pośrednich miejsc pracy w tym samym regionie. Twierdzenie to potwierdza fakt, że w ramach równoległej umowy o nieruchomościach nowy projekt inwestycyjny przyczyniłby się również do osiągnięcia celów polityki regionalnej, tj. zapewnienia mieszkań socjalnych dla obywateli w niekorzystnej sytuacji w prowincji Bizkaia. Ponadto w chwili podpisania umowy o gruntach i umowy o nieruchomościach ani przedsiębiorstwo Habidite, ani grupa AFER nie kwalifikowały się jako przedsiębiorstwa znajdujące się w trudnej sytuacji w rozumieniu pkt 9, 10, 11 wytycznych w sprawie ratowania i restrukturyzacji (zob. motyw (9)). Komisja stwierdza więc, że w przypadku umowy o gruntach warunki wyjątku przewidzianego w pkt 2 ostatni akapit wytycznych z 1998 r. zostały spełnione.

(121)

Zgodnie z pkt 4.4 wytycznych z 1998 r. pojęcie pomocy regionalnej obejmuje wyłącznie pomoc na inwestycję początkową, która oznacza zainwestowanie środków trwałych w utworzenie nowego zakładu, rozbudowę istniejącego zakładu bądź rozpoczęcie działalności, która wiąże się z zasadniczą zmianą procesu produkcyjnego w istniejącym zakładzie. Pomoc przyznana w ramach umowy o gruntach spełnia warunki tej definicji, ponieważ została przyznana na wsparcie utworzenia nowego projektu inwestycyjnego w Alonsotegi.

(122)

Zgodnie z pkt 4.5 wytycznych z 1998 r. pomoc przeznaczona na inwestycje początkowe powinna w zamierzeniu pokryć wyłącznie koszty kwalifikowalne inwestycji, a tym samym maksymalna kwota pomocy regionalnej została określona jako odsetek kosztów kwalifikowalnych inwestycji. Zgodnie z pkt 4.5 i 4.6 wytycznych z 1998 r. kategoria „kosztów kwalifikowalnych” nowego projektu inwestycyjnego obejmuje ziemię, budynki i urządzenia/maszyny, a także niektóre kategorie inwestycji niematerialnych (patenty, licencje, know-how) do wysokości 25 % standardowej podstawy w przypadku dużych przedsiębiorstw.

(123)

Należy więc w pierwszej kolejności ustalić koszty kwalifikowalne projektu Habidite w Alonsotegi od dnia 15 grudnia 2006 r.

(124)

Ponieważ pomoc związana z umową o gruntach nie została przyznana w oparciu o wcześniejszy wniosek o pomoc, beneficjent nie przedłożył wtedy informacji, które są istotne z punktu widzenia wydatków kwalifikowalnych w nowym projekcie inwestycyjnym w przypadkach dotyczących pomocy regionalnej. Informacje na temat wydatków kwalifikowalnych dostępne radzie Diputación wskazano w motywie (12) i są one następujące:

(125)

Wskazane tam kategorie wydatków można w istocie uznać za „wydatki kwalifikowalne” w rozumieniu pkt 4.5 wytycznych z 1998 r. Ponadto, ponieważ pomoc związana z umową o gruntach była bezpośrednio związana z zakupem i przystosowaniem gruntu do celów przemysłowych na nowy projekt inwestycyjny, spełnia również ten wymóg zawarty w pkt 4.5 wytycznych z 1998 r.

(126)

Zgodnie z pkt 4.10 wytycznych z 1998 r. pomoc przeznaczona na inwestycje początkowe powinna być uzależniona od utrzymania danej inwestycji przez okres co najmniej 5 lat. Wymóg ten nie spoczywa w sposób wyraźny na przedsiębiorstwie Habidite w kontekście umowy o gruntach, należy jednak zauważyć, że w kontekście równoległej umowy o pomocy szkoleniowej (opisanej w motywie (39)), również zawartej w dniu 15 grudnia 2006 r. w odniesieniu do tego samego projektu inwestycyjnego, przedsiębiorstwo Habidite samo zobowiązało się do utrzymania 1 100 miejsc pracy przez okres co najmniej 5 lat. Komisja stwierdza tym samym, że wymóg zawarty w pkt 4.10 wytycznych z 1998 r. również został spełniony.

(127)

Z braku informacji na temat szacowanych kosztów wynagrodzenia 1 100 pracowników w fabryce Habidite w Alonsotegi Komisja nie może dokonać wiążącej oceny potencjalnej zgodności pomocy przyznanej w ramach umowy o gruntach z pkt 4.11–4.17 wytycznych z 1998 r., dotyczącymi tworzenia nowych miejsc pracy. Ponieważ pomoc w ramach umowy o gruntach była jednak związana z zakupem gruntów, co stanowi wydatek kwalifikowalny, nie ma konieczności przeprowadzenia oceny pod kątem pkt 4.11–4.17 wytycznych z 1998 r.

(128)

Zanim podpisano umowę o gruntach, projekt inwestycyjny Habidite nie otrzymał żadnej innej pomocy na inwestycje, którą należałoby uwzględnić do celów oceny łącznych skutków zgodnie z pkt 4.18 wytycznych z 1998 r.

(129)

Zgodnie z pkt 4.2 wytycznych z 1998 r. w systemach pomocy konieczne jest wymaganie wniosku o pomoc, który powinien zostać złożony przed rozpoczęciem prac nad projektem inwestycyjnym. Celem tego przepisu jest zapewnienie przyznawania pomocy regionalnej wyłącznie w przypadku, gdy ma ona możliwy do sprawdzenia efekt zachęty: jeśli prace nad danym projektem rozpoczęto przed złożeniem wniosku o pomoc, przyznana następnie pomoc regionalna nie miałaby w oczywisty sposób efektu zachęty, co oznacza, że projekt zostałby prawdopodobnie zrealizowany nawet przy braku pomocy.

(130)

W tym względzie należy zauważyć, że umowa o gruntach była środkiem ad hoc, a nie pomocą przyznaną w ramach systemu zatwierdzonego. Na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) Traktatu efekt zachęty jest jednak ogólnym kryterium zgodności z rynkiem wewnętrznym, który należy w każdym wypadku zweryfikować w przypadku umowy o gruntach. Chociaż Diputación nie powoływała się na efekt zachęty w przypadku tego środka, Komisja powinna z urzędu sprawdzić jego zgodność ze wspomnianym podstawowym kryterium zgodności.

(131)

Komisja uważa, że warunek efektu zachęty jest spełniony w przypadku pomocy związanej z umową o gruntach, z poniższych względów. Po pierwsze, chociaż pomoc nie została zgłoszona przed datą jej przyznania (dnia 15 grudnia 2006 r.), prace nad projektem nie rozpoczęły się przed przyznaniem pomocy. Zgodnie bowiem z informacjami dostarczonymi przez Diputación zakup gruntu niezbędnego dla projektu, który można uznać za rozpoczęcie prac na tym projektem inwestycyjnym, rozpoczęto dopiero w maju 2007 r., tj. po podpisaniu umowy o gruntach z dnia 15 grudnia 2006 r. Po drugie fakt, że projekt Habidite nie został zrealizowany po zawieszeniu umowy o gruntach i umowy o nieruchomościach, można postrzegać jako dowód na to, że pomoc miała efekt zachęty: projekt nie został zrealizowany bez pomocy.

(132)

W pkt 4.2 wytycznych z 1998 r. wymaga się również, by beneficjent pomocy sam zapewnił nieobjęty pomocą własny wkład finansowy w projekt w wysokości co najmniej 25 % kosztów kwalifikowalnych. Warunek ten jest również wyraźnie spełniony w przypadku pomocy związanej z umową o gruntach. Koszty kwalifikowalne zadeklarowane przez Diputación w odniesieniu do tego projektu wynosiły łącznie 55 mln EUR; przedsiębiorstwo Habidite powinno więc sfinansować z zasobów własnych co najmniej 25 % tej kwoty, tj. przynajmniej 13,75 mln EUR. Komisja uważa, że element pomocy w umowie o gruntach, jak określono w motywie (109), nie mógł przekroczyć 75 % kosztów kwalifikowalnych, tj. 41,25 mln EUR, nawet przy scenariuszu, w którym całkowita kwota pomocy znacznie by wzrosła przy założeniu, że pomoc obejmowała 28,2 mln EUR faktycznych kosztów przystosowania gruntów do celów przemysłowych plus 0,98 mln EUR (tj. 13,41 % całkowitej sumy 7,3 mln EUR kosztów zakupu gruntów, jak oszacowała Diputación).

(133)

W świetle ustaleń zawartych w motywach (116)–(132) Komisja stwierdza, że pomoc związana z umową o gruntach spełnia warunki zgodności przewidziane w wytycznych z 1998 r.

(134)

Informacje o kosztach kwalifikowalnych inwestycji podane w motywach (12) oraz (124) również pokazują, że projekt inwestycyjny Habidite kwalifikował się w grudniu 2006 r. jako duży projekt inwestycyjny w rozumieniu wielosektorowych zasad ramowych z 2002 r. – całkowite koszty kwalifikowalne dla tego projektu przekraczały 50 mln EUR. Stąd zgodność pomocy związanej z umową o gruntach należy również zbadać z perspektywy jej zgodności z warunkami zasad ramowych z 2002 r.

(135)

Maksymalna intensywność pomocy mająca zastosowanie w comarca Grand Bilbao w 2006 r., wyrażona jako ekwiwalent dotacji netto, wynosiła 20 %. W oparciu o pkt 21 zasad ramowych z 2002 r. i biorąc pod uwagę wydatki kwalifikowalne dla projektu Habidite w 2006 r. wskazane w motywie (12), maksymalna intensywność pomocy dopuszczalna dla tego projektu powinna zostać ograniczona następującymi pułapami:

(136)

Należy zatem uznać, że pomoc związana z umową o gruntach byłaby zgodna jedynie do łącznej kwoty 10,5 mln EUR i niezgodna dla całej części przewyższającej 10,5 mln EUR. Natomiast, jak wskazano w motywach (78)–(82) oraz (109), kwoty pomocy związanej z umową o gruntach nie można dokładnie wyliczyć ze względu na spór co do faktycznych kosztów, jakie spółka BIZKAILUR powinna była ponieść z tytułu wywiązania się ze swoich zobowiązań umownych w zakresie zakupu i przystosowania działki do celów przemysłowych, aby utworzyć zakład Habidite w Alonsotegi – spór, w którym Komisja nie jest w stanie zająć uzasadnionego ostatecznego stanowiska.

(137)

Pierwszy element pomocy stanowiłby 13,21 % faktycznych kosztów poniesionych przez BIZKAILUR z tytułu zakupu gruntów. Diputación twierdzi, że te faktyczne koszty wynosiłyby łącznie 7,3 mln EUR, ale przedsiębiorstwo Habidite uważa, że to oszacowanie jest zbyt duże. Należy także zauważyć, że zgodnie z informacjami dostarczonymi przez samą Diputación (zob. motyw (12)) koszty zakupu gruntów były w danym momencie szacowane na kwotę 4,8 mln EUR. Ponadto koszty szacowane w listopadzie 2008 r. z tytułu zakupu gruntów, zgodnie z planem operacyjnym przedsiębiorstwa Habidite przedłożonym w jego wniosku o pomoc regionalną w 2008 r., wynosiły 5,5 mln EUR.

(138)

Jeżeli chodzi o drugi element pomocy, tj. całkowite faktyczne koszty poniesione przez spółkę BIZKAILUR z tytułu przystosowana odnośnej działki do celów przemysłowych, w marcu 2009 r. Diputación oszacowała je na 28,5 mln EUR, ale stwierdziła również, że w pewnym momencie koszty te szacowano na jedynie 4,04 mln EUR (zob. motyw (12)).

(139)

Podsumowując, na podstawie istniejących informacji nie sposób jednoznacznie wykluczyć, że pomoc związana z umową o gruntach nie przekroczyła dozwolonej dla tego projektu kwoty 10,5 mln EUR.

(140)

W pkt 24 zasad ramowych z 2002 r. określono dodatkowe warunki zgodności dla środków, w przypadku których kwota pomocy przekracza maksymalną pomoc dopuszczalną dla inwestycji w wysokości 100 mln EUR w tym samym obszarze objętym pomocą. W przedmiotowej sprawie, na podstawie pkt 21 zasad ramowych z 2002 r., maksymalna pomoc dopuszczalna dla inwestycji w wysokości 100 mln EUR w comarca Gran Bilbao w grudniu 2006 r. wynosiła 15 mln EUR (na które składało się 10 mln EUR, stanowiące 20 % pierwszych 50 mln EUR, plus 5 mln EUR, stanowiące 10 % kolejnych 50 mln EUR).

(141)

Jak wyjaśniono w motywach (78)–(82), w oparciu o dostępne informacje nie można obliczyć całkowitej kwoty pomocy związanej z umową o gruntach. Komisja nie może jednak wykluczyć, że kwota pomoc mogła przekroczyć pułap 15 mln EUR. Ze względu na te okolicznościach Komisja zbadała, czy w przypadku umowy o gruntach spełnione zostały dwa dodatkowe warunki zatwierdzenia takiej pomocy.

(142)

Zgodnie z pierwszym warunkiem beneficjent pomocy nie powinien przekroczyć 25 % sprzedaży odnośnego produktu przed inwestycją lub po niej. Zgodnie z drugim warunkiem zdolność produkcyjna wytworzona przez projekt inwestycyjny nie powinna przekroczyć 5 % odnośnego rynku. Zgodnie z pkt 24 zasad ramowych z 2002 r. ciężar udowodnienia, że warunki te są spełnione, spoczywa na państwach członkowskich, których dotyczy postępowanie. W niniejszej sprawie władze hiszpańskie nie przedstawiły informacji pozwalających Komisji zweryfikować, czy spełniony został którykolwiek z tych dwóch dodatkowych warunków.

(143)

W oparciu o szacunki cen rynkowych przedstawione przez przedsiębiorstwo Habidite w listopadzie 2008 r. przy ubieganiu się o pomoc regionalną na 2008 r. (zob. motyw (87)) przedsiębiorstwo szacowało jednak własny udział w całym hiszpańskim rynku budowy mieszkań (w tym wolnym rynku i segmencie mieszkań socjalnych) na [0,1–1,0]% w 2011 r., tj. po dodaniu nowej zdolności produkcyjnej wynikającej z tego projektu inwestycyjnego, który to udział od 2012 r. miał wzrosnąć do [0,5–1,5]%. Gdyby uwzględniono sam rynek baskijski, udział przedsiębiorstwa Habidite w 2011 r. w segmencie wolnego rynku budowlanego wynosiłby [0,1–1,0]%, a od 2014 r. wzrósłby do [2,0–3,0]%.

(144)

Biorąc pod uwagę szacunki, które nie zostały podważone przez żadne inne informacje dostępne Komisji, można założyć, że w grudniu 2006 r. przedsiębiorstwo Habidite nie przekroczyłoby udziału w rynku i pułapów zdolności produkcyjnych określonych w pkt 24 zasad ramowych z 2002 r. w odniesieniu do inwestycji objętej umową o gruntach.

(145)

Podsumowując, warunki zgodności zawarte w zasadach ramowych z 2002 r. zostałyby również spełnione przez część pomocy związanej z umową o gruntach nieprzekraczającą dopuszczalnej maksymalnej kwoty 10,5 mln EUR. Pomoc przewyższająca ten pułap nie byłaby zgodna z Traktatem, ponieważ nie spełniałaby warunków zgodności przewidzianych w wytycznych z 1998 r. i zasadach ramowych z 2002 r.

(146)

Ponieważ pomoc nie została wypłacona i nie ma konieczności zwrotu, przedmiotowe wnioski dotyczące zgodności pomocy związanej z umową o gruntach z rynkiem wewnętrznym są dostateczne do celów niniejszej decyzji.

(147)

Komisja zwraca uwagę właściwych organów hiszpańskich na fakt, że pomoc związaną z umową o gruntach należy uwzględnić przy analizie zgodności pomocy regionalnej z 2008 r., przyznanej przez rząd baskijski dla tego samego projektu, z zasadami dotyczącymi kumulacji pomocy. Jest to również konieczne ze względu na fakt, że pomoc z umowy o gruntach i pomoc regionalna z 2008 r. obejmowały wydatki kwalifikowalne odnoszące się do zakupu i przystosowania tej samej działki. Należy przypomnieć, że prace nad tym projektem inwestycyjnym rozpoczęto w maju 2007 r., podczas gdy wniosek o pomoc regionalną z 2008 r. złożono w 2008 r.

(148)

Jak wskazano w motywach (93)–(107), pomoc związana z umową o nieruchomościach ogranicza ryzyko w odniesieniu do inwestycji początkowych poprzez zabezpieczenie sprzedaży znacznej części produkcji początkowej nowego zakładu, a także przynosi przedsiębiorstwu Habidite korzyść względem innych konkurentów, ponieważ otrzymało ono bez przetargu umowę na dostarczenie organom publicznym 1 500 mieszkań, które miały być sprzedane w ramach systemu częściowo zabezpieczonego. Pomoc związaną z umową o nieruchomościach określono jako zysk, który przedsiębiorstwo Habidite uzyskałoby z zakupu 1 500 mieszkań przez Diputación i BIZKAILUR, tj. różnicę między ceną, po jakiej spółka BIZKAILUR sprzedałaby mieszkania, a kosztami własnymi Habidite poniesionymi w związku z budową tych mieszkań.

(149)

Zgodnie z wytycznymi z 1998 r. pomoc regionalna jest powiązana z kosztami kwalifikowalnymi. O ile prawdą jest, że pkt 4.2 tych wytycznych nie ogranicza form, w jakich może zostać przyznana pomoc na inwestycje, o tyle z pkt 4.5 i z treści całych wytycznych jasno wynika również, że pomoc na inwestycje musi wspierać koszty kwalifikowalne inwestycji. Zgodnie z pkt 4.5 tych wytycznych do celów przyznania pomocy regionalnej mogą być uwzględniane tylko koszty nabycia aktywów, takich jak grunty, budynki, zakłady/maszyny. Zgodnie z pkt 4.6 przedmiotem wsparcia za pośrednictwem pomocy regionalnej mogą być również inne koszty, takie jak koszty nabycia patentów, licencji i know-how.

(150)

Ze względu na swój cel pomoc przyznana w ramach umowy o nieruchomościach nie wspiera jednak takich wydatków kwalifikowalnych. Celem tej pomocy jest raczej obniżenie bieżących kosztów operacyjnych beneficjenta. Zgodnie z pkt 4.15 wytycznych z 1998 r. pomoc operacyjna jest zasadniczo zakazana i jedynie wyjątkowo dopuszczalna na obszarach objętych pomocą zgodnie z art. 107 lit. a) Traktatu. Projekt Habidite miał być jednak przeprowadzony na obszarze objętym pomocą zgodnie z art. 107 ust. 3 lit. c), a nie art. 107 ust. 3 lit. a) Traktatu.

(151)

Komisja stwierdza zatem, że pomoc związana z umową o nieruchomościach kwalifikuje się jako pomoc operacyjna, która zgodnie z pkt 4.15 wytycznych z 1998 r. nie byłaby zgodna z Traktatem.

(152)

W świetle powyższej oceny w motywach (63)–(151) i bez uszczerbku dla jakichkolwiek dalszych ustaleń w zakresie zgodności pomocy z przepisami UE dotyczącymi zamówień publicznych Komisja stwierdza, że umowa o gruntach i umowa o nieruchomościach obejmują pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu.

(153)

W przypadku umowy o gruntach pomoc składa się z dwóch elementów:

(154)

W przypadku umowy o nieruchomościach element pomocy obejmuje zysk, jaki przedsiębiorstwo Habidite i grupa AFER uzyskałyby ze sprzedaży 1 500 mieszkań zakontraktowanych przez Diputación i BIZKAILUR, tzn. różnicę między ceną, po jakiej spółka BIZKAILUR sprzedałaby mieszkania na podstawie postanowień umowy o nieruchomościach, a kosztami poniesionymi przez przedsiębiorstwo Habidite z tytułu budowy tych mieszkań.

(155)

Dostępne informacje nie pozwalają na dokładne obliczenie kwot pomocy związanej z umową o gruntach i umową o nieruchomościach. Obliczenie pomocy nie jest jednak konieczne do celów niniejszej decyzji: pomocy nie wypłacono, nie ma więc konieczności jej odzyskania.

(156)

Należy również podkreślić, że umowa o gruntach i umowa o nieruchomościach dotyczą pomocy niezgodnej z prawem. Pomoc związana z obiema umowami została przyznana w dniu 15 grudnia 2006 r. z naruszeniem przewidzianego w Traktacie obowiązku wcześniejszego zgłoszenia. W świetle wyroku CELF przeciwko SIDE (55) późniejsze zgłoszenie dwóch umów i ustalenie częściowej zgodności pomocy związanej z umową o gruntach do wysokości dopuszczalnej kwoty 10,5 mln EUR nie znosi bezprawnego charakteru pomocy. Komisja domaga się od właściwych organów hiszpańskich wyciągnięcia wszelkich niezbędnych konsekwencji prawnych w związku z niezgodnym z prawem charakterem pomocy związanej z umową o gruntach i umową o nieruchomościach.

(157)

Pomoc przyznana w ramach umowy o gruntach jest zgodna z Traktatem, na podstawie wytycznych z 1998 r. i zasad ramowych z 2002 r., do wysokości dopuszczalnej kwoty 10,5 mln EUR. Część pomocy przyznanej w ramach umowy o gruntach, która mogła przewyższać tę dopuszczalną kwotę, jest niezgodna z Traktatem.

(158)

Pomoc przyznana w ramach umowy o nieruchomościach stanowi pomoc operacyjną, która jest niezgodna z Traktatem w całości, na podstawie pkt 4.15 wytycznych z 1998 r.

(159)

Ustalenia niniejszej decyzji w zakresie istnienia pomocy w ramach umowy o gruntach są istotne z punktu widzenia pomocy regionalnej z 2008 r. przyznanej dla tego samego projektu inwestycyjnego przez rząd baskijski. Należy zauważyć, że prace nad tym projektem inwestycyjnym rozpoczęto w maju 2007 r., tj. przed złożeniem wniosku o pomoc regionalną z 2008 r.

(160)

Beneficjenci pomocy przyznanej w ramach umowy o gruntach i umowy o nieruchomościach to Habidite Technologies País Vasco S.A. oraz grupa AFER, z których obie są stronami umowy o gruntach i umowy o nieruchomościach, a także są powiązane w rozumieniu art. 3 ust. 2 oraz art. 3 ust. 3 załącznika do zalecenia Komisji z dnia 6 maja 2003 r. dotyczącego definicji mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (56),

(1)

W 2009 r. Komisja otrzymała od operatora linii lotniczych (zwanego dalej „skarżącym”) skargę dotyczącą pomocy państwa w odniesieniu do kilku aspektów podatku od transportu lotniczego wprowadzonego przez Irlandię, w tym zróżnicowanych stawek podatkowych mających zastosowanie do lotów do docelowych portów lotniczych odległych maksymalnie o 300 km od portu lotniczego w Dublinie, co rzekomo przysparza korzyści Aer Arann.

(2)

W piśmie z dnia 13 lipca 2011 r. Komisja poinformowała Irlandię o swojej decyzji o wszczęciu - przewidzianego w art. 108 ust. 2 Traktatu - postępowania w odniesieniu do zróżnicowanych stawek podatkowych zastosowanych na podstawie irlandzkiego podatku od transportu lotniczego. Komisja zwróciła się do władz irlandzkich o przekazanie kopii przedmiotowej decyzji beneficjentom.

(3)

W dniu 9 sierpnia 2011 r. oraz w dniu 5 września 2011 r. operator linii lotniczych Ryanair Ltd. (zwany dalej „Ryanair”) przedłożył pisma dotyczące decyzji Komisji o wszczęciu postępowania. Komisja odpowiedziała na powyższe pisma w dniu 5 października 2011 r. W dniu 17 października 2011 r. przedsiębiorstwo Ryanair złożyło kolejne pismo.

(4)

Po przedłużeniu terminu na udzielenie odpowiedzi władze irlandzkie przedstawiły w dniu 15 września 2011 r. swoje uwagi dotyczące decyzji Komisji.

(5)

Decyzja Komisji w sprawie wszczęcia postępowania została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej dnia 18 października 2011 r. (2). Komisja wezwała zainteresowane strony do przedstawienia uwag dotyczących przedmiotowego środka.

(6)

W dniu 17 listopada 2011 r. przedsiębiorstwo Ryanair przedstawiło odpowiedź na powyższe zaproszenie. W piśmie z dnia 28 listopada 2011 r. Komisja zwróciła się do przedsiębiorstwa Ryanair z pytaniem, czy jakiekolwiek informacje w złożonym przez niego piśmie są poufne i nie mogą być ujawnione władzom irlandzkim. W piśmie z dnia 30 listopada 2011 r. przedsiębiorstwo Ryanair potwierdziło, że przedmiotowe pismo złożone dnia 17 listopada 2011 r. można przekazać władzom irlandzkim.

(7)

Pismem z dnia 12 grudnia 2011 r. Komisja przekazała uwagi przedsiębiorstwa Ryanair władzom irlandzkim, które przedstawiły swoje uwagi w tej sprawie w dniu 13 stycznia 2012 r.

(8)

W dniu 30 marca 2009 r. władze irlandzkie wprowadziły podatek akcyzowy od pasażerskiego transportu lotniczego. Krajową podstawą prawną dla przedmiotowego podatku jest sekcja 55 ustawy finansowej nr 2 z 2008 r. wprowadzającej podatek akcyzowy zwany „podatkiem od transportu lotniczego”, który operatorzy linii lotniczych są zobowiązani płacić od „każdego pasażera odlatującego z portu lotniczego na pokładzie statku powietrznego” w przypadku portów lotniczych znajdujących się w Irlandii (3). Podatek staje się wymagalny w momencie, gdy pasażer odlatuje z portu lotniczego statkiem powietrznym, który jest w stanie przewieźć więcej niż 20 pasażerów i nie jest wykorzystywany do celów państwowych ani wojskowych. Podatek ten ma być w zamierzeniu przeniesiony ostatecznie na pasażera poprzez cenę biletu lotniczego, ale to operatorzy linii lotniczych są za niego odpowiedzialni i zobowiązani do jego odprowadzania (4).

(9)

W momencie jego wprowadzenia podatek ten był obliczany na podstawie odległości między portem lotniczym wylotu a docelowym portem lotniczym i wynosił (i) 2 EUR w przypadku podróży między portami lotniczymi oddalonymi maksymalnie o 300 km od portu lotniczego w Dublinie oraz (ii) 10 EUR we wszystkich innych przypadkach.

(10)

W następstwie dochodzenia Komisji dotyczącego możliwego naruszenia rozporządzenia (WE) nr 1008/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 września 2008 r. w sprawie wspólnych zasad wykonywania przewozów lotniczych na terenie Wspólnoty (5) oraz art. 56 Traktatu dotyczącego swobodnego świadczenia usług, z dniem 1 marca 2011 r. stawki zostały zmienione tak, aby jednolita stawka podatkowa w wysokości 3 EUR miała zastosowanie do wszystkich odlotów, niezależnie od przebytej odległości (6).

(11)

Komisja wszczęła formalne postępowanie dotyczące niższej stawki podatkowej mającej zastosowanie do niektórych tras w okresie od dnia 30 marca 2009 r. do dnia 1 marca 2011 r., ponieważ jej zdaniem wydawało się, że stawki te stanowią pomoc państwa, oraz miała wątpliwości dotyczące ich zgodności z rynkiem wewnętrznym.

(12)

W ramach oceny, czy środek był selektywny, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem (7), Komisja w pierwszej kolejności zidentyfikowała odpowiedni system podatkowy odniesienia, a następnie przeanalizowała, czy środek stanowił odstępstwo od takiego systemu, a gdyby tak było, czy Irlandia wykazała, że odstępstwo to było zgodne z charakterem i logiką systemu podatkowego.

(13)

Komisja stwierdziła, że w rozpatrywanej sprawie systemem odniesienia jest opodatkowanie pasażerów linii lotniczych odlatujących z portów lotniczych w Irlandii.

(14)

Komisja zauważyła, że system podatku od transportu lotniczego przewidywał jedną ogólną lub normalną stawkę mającą zastosowanie do prawie wszystkich lotów oraz stawkę obniżoną w odniesieniu do lotów do portów lotniczych oddalonych maksymalnie o 300 km od portu lotniczego w Dublinie. Stwierdziła ona, że normalna stawka stanowiła system odniesienia, podczas gdy stawka obniżona mająca zastosowanie do ściśle określonej kategorii lotów wydawała się wyjątkiem od systemu odniesienia.

(15)

Komisja miała wątpliwości, czy stawka obniżona była uzasadniona na podstawie kryterium odległości między miejscem rozpoczęcia podróży a miejscem jej zakończenia.

(16)

Po pierwsze, nie miała ona zastosowania na podstawie rzeczywistej długości podróży, ale na podstawie odległości między portem lotniczym w Dublinie a docelowym portem lotniczym.

(17)

Po drugie, wydawało się, że struktura i obiektywny charakter podatku nie są związane z długością lotu, ale z faktem wylotu z irlandzkiego portu lotniczego. Związek z organem podatkowym, zdarzenie podlegające opodatkowaniu (odlot z irlandzkiego portu lotniczego) oraz negatywne efekty zewnętrzne w stosunku do społeczeństwa irlandzkiego (hałas i zanieczyszczanie powietrza) były dokładnie takie same w odniesieniu do wszystkich pasażerów odlatujących z irlandzkiego portu lotniczego niezależnie od miejsca docelowego danego lotu i przebytej odległości. Wszyscy zainteresowani operatorzy linii lotniczych znajdowali się w takiej samej sytuacji prawnej i faktycznej w odniesieniu do przedmiotowego celu.

(18)

Po trzecie, system podatkowy nie charakteryzuje się wyraźnym zróżnicowaniem pod względem poziomu opodatkowania w zależności od długości lotu, ale przewiduje tylko dwie stawki: jedną dla lotów na bardzo krótkich dystansach i drugą dla wszystkich pozostałych lotów. Wydawało się, że kryterium to sprzyja lotom na terytorium Irlandii i do niektórych zachodnich części Zjednoczonego Królestwa i w związku z tym wprowadzało rozróżnienie między lotami krajowymi a wewnątrzunijnymi. W rozpatrywanej sprawie władze irlandzkie argumentowały, że wyższa opłata w odniesieniu do miejsc docelowych, dla których stosuje się niższą stawkę, byłaby nieproporcjonalna w stosunku do ceny. Komisja stwierdziła, że ceny biletów na loty krajowe niekoniecznie są niższe niż ceny w przypadku lotów do innych docelowych portów lotniczych w Unii. Niższa stawka podatku nie wydawała się więc uzasadniona charakterem ani logiką systemu podatku od transportu lotniczego i w związku z tym wydawało się, że jest środkiem o charakterze selektywnym.

(19)

Ponieważ wszystkie inne kryteria określone w art. 107 ust. 1 Traktatu również wydawały się spełnione, środek zdawał się stanowić pomoc państwa na rzecz operatorów linii lotniczych obsługujących trasy korzystające ze stawki obniżonej.

(20)

Wydawało się, że przedmiotowa pomoc nie wchodzi w zakres jakichkolwiek wytycznych dotyczących zgodności pomocy państwa wydanych przez Komisję. Ponieważ zdawało się, że stanowi ona pomoc operacyjną wprowadzającą rozróżnienie między lotami na terytorium Unii, nie można było uznać jej za zgodną z rynkiem wewnętrznym bezpośrednio na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) Traktatu. Ponadto pomoc nie podlegała żadnemu innemu zwolnieniu przewidzianemu w art. 107 ust. 2 lub ust. 3 Traktatu.

(21)

W związku z tym Komisja miała wątpliwości co do zgodności środka pomocy z rynkiem wewnętrznym i zgodnie z art. 4 ust. 4 rozporządzenia (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE (8), podjęła decyzję o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, zapraszając tym samym Irlandię oraz inne zainteresowane strony do zgłaszania swoich uwag.

(22)

W odpowiedzi na zawiadomienie w Dzienniku Urzędowym (9) Komisja otrzymała uwagi od władz irlandzkich oraz od Ryanair.

(23)

Władze irlandzkie twierdzą, że podatek od transportu lotniczego zasadniczo jest podatkiem pobieranym od konsumentów. W celu ułatwienia jego stosowania władze irlandzkie zobowiązały wszystkich przewoźników lotniczych do odprowadzenia do organu skarbowego odpowiedniej kwoty za każdego pasażera odlatującego z irlandzkiego portu lotniczego i przewożonego przez danego przewoźnika. Operatorzy linii lotniczych mogą jednak przenieść podatek i pobierać go od swoich pasażerów.

(24)

Ponadto podatek od transportu lotniczego jest zazwyczaj wymieniony w cenie biletu lub w warunkach ogólnych operatorów jako podatek lub opłata, w połączeniu z innymi opłatami i podatkami. W związku z tym przedmiotowy podatek nie przynosi korzyści żadnemu operatorowi linii lotniczych, ponieważ stanowi po prostu kolejną opłatę lub podatek faktycznie nakładane na konsumentów.

(25)

Władze irlandzkie twierdzą, że przynoszenie korzyści konkretnym operatorom stanowi warunek wstępny do tego, aby podatek od transportu lotniczego wchodził w zakres definicji przedstawionej w art. 107 ust. 1 Traktatu. Według władz irlandzkich w sytuacji, w której podatek od transportu lotniczego jest zasadniczo podatkiem konsumpcyjnym, niezależnie od tego, czy stosuje się stawkę 10 EUR czy 2 EUR, może być trudno zauważyć, w jaki sposób podatek przynosi korzyść konkretnym operatorom.

(26)

Bez wątpienia wszyscy operatorzy, niezależnie do tego, czy są zobowiązani do naliczania stawki podatkowej w wysokości 10 EUR, czy 2 EUR, znajdują się w równorzędnej pozycji. Nasuwają się jedynie wątpliwości w odniesieniu do tego, czy korzyść zostaje przyznana operatorom linii lotniczych, którzy muszą naliczać zbiorowo jedynie stawkę podatkową w wysokości 2 EUR. Według władz irlandzkich jedynym realistycznym scenariuszem, w którym podatek od transportu lotniczego mógłby stanowić pomoc państwa, jest sytuacja, gdyby przewoźnicy lotniczy obsługujący trasy do docelowych portów lotniczych odległych maksymalnie o 300 km od portu lotniczego w Dublinie mieli obowiązek pobierania podatku od transportu lotniczego w wysokości 10 EUR, ale mogli zatrzymać różnicę między stawką wynoszącą 10 EUR a stawką wynoszącą 2 EUR. Tak jednak nie jest. W tym względzie istotne jest wskazanie, że władze irlandzkie, projektując przedmiotowy podatek, nie miały na myśli żadnego konkretnego operatora ani modelu biznesowego.

(27)

Po pierwsze należy zauważyć, że Irlandia nie posiada już krajowych przewoźników lotniczych jako takich, uwzględniając fakt, iż państwo zbyło swój pakiet akcji w przedsiębiorstwie Aer Lingus, które początkowo było krajowym państwowym operatorem linii lotniczych, przekształcając go w mniejszościowy udział w spółce.

(28)

Gdyby przedmiotowy podatek miał jakikolwiek wpływ na irlandzkich operatorów linii lotniczych, wpływ ten byłby bardzo różny w odniesieniu do każdego z tych operatorów. Władze irlandzkie wskazują, że trasy wewnątrzunijne, które były objęte wyższą stawką w wysokości 10 EUR, były obsługiwane głównie przez tych samych irlandzkich przewoźników lotniczych. We właściwym okresie trzech operatorów linii lotniczych było w posiadaniu około [93–97] (*1) % udziału w rynku lotów, do których miała zastosowanie niższa stawka, jednak stanowili oni również większość na rynku wewnątrzunijnego transportu lotniczego, obsługując [82–87] (*1) % wszystkich takich lotów wewnątrzunijnych.

(29)

W szczególności władze irlandzkie argumentują, że wyraźnie nie da się obronić żadnego zgłaszanego przez przedsiębiorstwo Ryanair twierdzenia o niekorzystnej sytuacji, ponieważ przedsiębiorstwo to odpowiada za przewóz około [56–63] (*1) % pasażerów na trasach, w odniesieniu do których miała zastosowanie niższa stawka (zob. tabela 1).

Tabela 1

Udziały w rynku irlandzkich operatorów linii lotniczych na trasach z odlotem z irlandzkich portów lotniczych.

(30)

W tabeli 1 wykazano, że jedyny operator, którego można ewentualnie zaklasyfikować jako operatora krajowego na podstawie mniejszościowego pakietu akcji państwa (przedsiębiorstwo Aer Lingus), miał znacznie większy udział w lotach, do których miała zastosowanie wyższa stawka ([35–40] (*1) %), niż w lotach, do których miała zastosowanie niższa stawka ([16–23] (*1) %). W związku z tym, jeżeli niższa stawka podatkowa miała jakikolwiek wpływ na przewoźników lotniczych, przedsiębiorstwo Aer Lingus znajdowałoby się w szczególnie niekorzystnej sytuacji.

(31)

Jeżeli chodzi o przedsiębiorstwo Aer Arann, które według skarżącego również odnosiło korzyść z domniemanej pomocy, władze irlandzkie zauważają, że w latach 2007-2010 operator ten doświadczył znacznego spadku zarówno pod względem obrotów, jak i liczby pasażerów. Po wprowadzeniu podatku przedsiębiorstwo Aer Arann ogłosiło straty w wysokości 18 mln EUR. W związku z tym wydaje się, że ten przewoźnik lotniczy miał najwyższą rentowność przed wprowadzeniem podatku. Władze irlandzkie wskazują również, że istniała tylko jedna trasa krajowa, na której konkurowali skarżący i Aer Arann, oraz że na tej trasie prawie [37–42] (*1) % lotów obsługiwał skarżący. W odniesieniu do korzystających z niższej stawki lotów do docelowych portów lotniczych za granicą (zachodnia część Zjednoczonego Królestwa) skarżący obsługiwał ponad [37–42] (*1) % regularnych lotów, podczas gdy przedsiębiorstwa Aer Arann i Aer Lingus miały mniejsze udziały.

(32)

Ponadto operatorzy linii lotniczych spoza Irlandii zawsze mieli możliwość obsługi lotów, do których miała zastosowanie niższa stawka podatkowa. Państwo nie miało w tym kontekście swobody uznania. Władze irlandzkie twierdzą, że jeżeli obsługiwanie lotów, do których miała zastosowanie niższa stawka podatkowa, przynosiłaby korzyść, zagraniczni operatorzy (spoza Irlandii) decydowaliby się obsługiwanie takich lotów. Brak zagranicznych przewoźników lotniczych obsługujących takie loty sugeruje, że z niższej stawki nie wynikała żadna korzyść.

(33)

Władze irlandzkie podkreślają, że celem zróżnicowania stawek było wprowadzenie elementu proporcjonalności w poziomie opodatkowania w odniesieniu do odległości, ponieważ ceny biletów na loty do bliżej położonych miejsc docelowych są z reguły niższe. Chociaż przyjmuje się, że nie ma idealnej współzależności pomiędzy odległością a ceną, uznano, że współzależność ta była wystarczająca, aby uzasadnić podział podatku na dwa rodzaje. Władze irlandzkie uważają, że mechanizm zapewniający bardziej precyzyjne zróżnicowanie w oparciu o odległość uczyniłby system wyjątkowo skomplikowanym i stanowiłby obciążenie administracyjne.

(34)

Władze irlandzkie twierdzą, że niższa stawka podatkowa nie spowodowała żadnego zakłócenia konkurencji i nie miała żadnego wpływu na wymianę handlową. Po pierwsze, ponieważ przedmiotowy podatek miał charakter podatku konsumpcyjnego, nie wywierał on żadnego dostrzegalnego wpływu na operatorów linii lotniczych. Po drugie, zróżnicowane stawki podatkowe nie odróżniały rynku irlandzkiego od rynków innych państw członkowskich. Z lotów, do których miała zastosowanie niższa stawka, zdecydowaną większość stanowiły loty zagraniczne (68 % w porównaniu z 32 % lotów wyłącznie krajowych). Po trzecie, operatorzy linii lotniczych działają na rynku otwartym na konkurencję, co oznacza, że rynek był otwarty dla nowych uczestników rynku, w odniesieniu do których niższa stawka podatkowa miała zastosowanie na takich samych zasadach, jak do innych operatorów linii lotniczych. Jeżeli niższa stawka podatkowa przynosiła korzyść określonym operatorom, przewoźnicy lotniczy spoza Irlandii prawdopodobnie decydowaliby się na obsługiwanie tras, do których miała zastosowanie niższa stawka. Brak nowych uczestników rynku wskazuje, że niższa stawka nie przynosiła korzyści określonym operatorom linii lotniczych.

(35)

Władze irlandzkie twierdzą, że nawet jeżeli niższą stawkę podatkową można postrzegać jako pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu, należy uznać ją za zgodną z rynkiem wewnętrznym, ponieważ stanowiłaby pomoc de minimis lub miałaby znikomy wpływ na zaangażowanych operatorów linii lotniczych.

(36)

Jeżeli chodzi o charakter pomocy państwa w odniesieniu do niższej stawki podatkowej, przedsiębiorstwo Ryanair zgadza się ze wstępnym stanowiskiem Komisji wyrażonym w jej decyzji z dnia 13 maja 2011 r. stwierdzającej, że niższa stawka podatkowa przyznawała korzyść niektórym operatorom linii lotniczych i stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu. Przedsiębiorstwo Ryanair nie zgadza się jednak z opinią Komisji, zgodnie z którą (i) wyższą stawkę w wysokości 10 EUR należy uważać za „normalną” stawkę” oraz że (ii) przedsiębiorstwo Ryanair odniosło korzyść poprzez przedmiotowy środek.

(37)

W odniesieniu do ustanowienia „normalnej” lub „standardowej” stawki w ramach systemu podatkowego przedsiębiorstwo Ryanair twierdzi, że stanowisko Komisji, zgodnie z którym normalną stawką jest wyższa stawka w wysokości 10 EUR i zgodnie z którym wszyscy operatorzy, do których miała zastosowanie niższa stawka w wysokości 2 EUR, odnieśli korzyść, jest arbitralne. Według przedsiębiorstwa Ryanair nie ma powodu, dla którego należałoby za normalną uznawać stawkę wyższą, a nie niższą. Ponadto, ponieważ stawkę dwupoziomową zastąpiono stawką jednolitą, nowa stawka prawdopodobnie jest mieszkanką początkowych stawek. W związku z tym nowa stawka byłaby rozsądnym punktem odniesienia do oceny wszelkich możliwych szkód lub korzyści wynikających z systemu dwupoziomowego.

(38)

Przedsiębiorstwo Ryanair twierdzi ponadto, że dwupoziomowy podatek od transportu lotniczego nie przynosił mu korzyści. Przy badaniu środka mogącego stanowić pomoc państwa Komisja musi uwzględnić jego ogólny wpływ na potencjalnych beneficjentów oraz w szczególności odliczyć wszelkie szczególne opłaty obciążające korzyść, jaką przyznaje domniemana pomoc. W okresie, w którym stosowano dualistyczny system podatkowy, przedsiębiorstwo Ryanair płaciło podatki określone w tabeli 2.

Tabela 2

Pasażerowie przewiezieni w okresie od dnia 30 marca 2009 r. do dnia 1 marca 2011 r. i zapłacone w tym okresie podatki.

(39)

Ponieważ przedsiębiorstwo Ryanair uważa, że za normalną stawkę należy uznawać nową jednolitą stawkę w wysokości 3 EUR, w okresie od dnia 30 marca 2009 r. do dnia 1 marca 2011 r. przedsiębiorstwo Ryanair powinno być zobowiązane do zapłaty kwoty w wysokości […] (*1) EUR (11) z tytułu podatku od transportu lotniczego. Jest to kwota o […] (*1) EUR niższa od tej rzeczywiście zapłaconej (zob. tabela 2). Przedsiębiorstwo Ryanair twierdzi zatem, że niższy podatek nie przyniósł mu żadnej korzyści, tylko niekorzyść.

(40)

W dniu 13 stycznia 2012 r. władze irlandzkie przedstawiły swoje stanowisko na temat uwag przedsiębiorstwa Ryanair: po pierwsze, nie zgadzają się z opisem podatku przedstawionym przez przedsiębiorstwo Ryanair, ponieważ podatek ten w ich opinii jest zasadniczo podatkiem konsumpcyjnym i niższa stawka podatkowa nie przynosiła korzyści przewoźnikom lotniczym. Po drugie, nie widzą, w jaki sposób przedsiębiorstwo Ryanair może być stroną najbardziej bezpośrednio i negatywnie dotkniętą przez niższą stawkę, szczególnie z uwagi na fakt, że odpowiada ono za [56–63] (*1) % pasażerów podróżujących lotami objętymi niższą stawką. Po trzecie, nie ma podstaw dla stwierdzenia, że niższą stawkę podatkową opracowano w celu wsparcia przedsiębiorstwa Aer Arann. Przy opracowywaniu podatku od transportu lotniczego władze irlandzkie nie planowały go pod kątem żadnego konkretnego operatora. Po czwarte, argument przedsiębiorstwa Ryanair, zgodnie z którym wyższej stawki w wysokości 10 EUR nie należy uznawać za normalną stawkę podatku od transportu lotniczego, jest nielogiczny. W ramach systemu podatku dwupoziomowego, wyższa stawka miała zastosowanie do przedziału od 85 do 90 % wszystkich wylotów. Władze irlandzkie ponownie podkreśliły, że pozwoliły na odstępstwo od stawki podstawowej w wysokości 10 EUR, aby wprowadzić element proporcjonalności w poziomie opodatkowania w odniesieniu do odległości.

(41)

Zgodnie z art. 107 ust. 1 Traktatu „wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi”.

(42)

Zatem aby dany środek podlegał art. 107 ust. 1 Traktatu, musi być selektywny (12). Przy ustalaniu, czy dany środek jest selektywny, Komisja musi ocenić, czy sprzyja on „niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów” w stosunku do innych, które w świetle celu, do jakiego dąży ten system, są w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej (13). Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem (14) środek polityki budżetowej jest na pierwszy rzut oka selektywny, jeżeli stanowi odejście od normalnego stosowania ogólnych ram podatkowych.

(43)

Po pierwsze, Komisja musi w związku z tym zidentyfikować właściwy system podatkowy odniesienia. W odniesieniu do opodatkowania Komisja zauważa, że zasadniczo określenie systemu opodatkowania leży w wyłącznej kompetencji państw członkowskich. Opracowując system opodatkowania, władze irlandzkie postanowiły określić zdarzenie podlegające opodatkowaniu w ramach podatku od transportu lotniczego jako odlot każdego pasażera na pokładzie statku powietrznego z portu lotniczego zlokalizowanego w Irlandii. Systemem odniesienia jest zatem opodatkowanie pasażerów linii lotniczych odlatujących z portu lotniczego w Irlandii. Celem tego systemu jest zwiększenie dochodów budżetu państwa. Wniosek, zgodnie z którym systemem odniesienia jest opodatkowanie pasażerów linii lotniczych odlatujących z portów lotniczych w Irlandii, został potwierdzony przez władze irlandzkie w ich odpowiedzi na uwagi osoby trzeciej.

(44)

Po drugie, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem (15) Komisja musi ustalić, czy środek podatkowy objęty postępowaniem stanowi odstępstwo od zidentyfikowanego systemu odniesienia.

(45)

Przedsiębiorstwo Ryanair twierdzi, że jako normalną stawkę w ramach systemu podatku od transportu lotniczego należy uważać niższą stawkę w wysokości 2 EUR lub alternatywnie jednolitą stawkę w wysokości 3 EUR, którą wprowadzono w dniu 1 marca 2011 r. Poza niektórymi docelowymi portami lotniczymi w zachodniej części Zjednoczonego Królestwa niższa stawka miała jednak zastosowanie tylko do lotów krajowych oraz - według władz irlandzkich - tylko do około 10-15 % wszystkich lotów podlegających opodatkowaniu. W związku z tym nie można jej uznać za normalną stawkę opodatkowania. Jeżeli chodzi o stawkę w wysokości 3 EUR, nie była ona w mocy w okresie, którego dotyczy niniejsza decyzja, i w związku z tym nie można uznać, że była to normalna stawka w ramach systemu podatku od transportu lotniczego w tamtym okresie. Komisja stwierdza zatem, że normalną stawką w ramach systemu odniesienia była wyższa stawka w wysokości 10 EUR, podczas gdy stawka obniżona w wysokości 2 EUR, która miała zastosowanie do ściśle określonej kategorii lotów, była wyjątkiem od systemu odniesienia.

(46)

Po trzecie, Komisja musi zbadać, czy takie wyjątki są uzasadnione przez „naturę albo ogólny układ systemu” (16) danego państwa członkowskiego. Jeżeli taka sytuacja ma miejsce, uznaje się, że środek nie przynosi selektywnej korzyści i tym samym nie stanowi pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu. W tym kontekście należy zauważyć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem (17) to podstawowe i wiodące zasady systemu odniesienia są odpowiednie, nie zaś zasady konkretnego środka objętego postępowaniem.

(47)

Według władz irlandzkich niższą stawkę wprowadzono, aby zapewnić w poziomie opodatkowania element proporcjonalności w odniesieniu do długości lotu. Komisja stwierdza, że to uzasadnienie nie jest związane z podstawowymi i wiodącymi zasadami samego systemu podatkowego, lecz raczej z zasadami samego odstępstwa. Struktura i obiektywny charakter podatku nie były związane z długością lotu, ale z faktem wylotu z irlandzkiego portu lotniczego. Związek z organem podatkowym, zdarzenie podlegające opodatkowaniu (odlot z irlandzkiego portu lotniczego) oraz negatywne efekty zewnętrzne w stosunku do społeczeństwa irlandzkiego w związku z pasażerami odlatującymi z irlandzkiego portu lotniczego (na przykład hałas i zanieczyszczanie powietrza) były dokładnie takie same niezależnie od miejsca docelowego danego lotu i przebytej odległości. Wszyscy zainteresowani operatorzy linii lotniczych znajdowali się zatem w takiej samej sytuacji prawnej i faktycznej w odniesieniu do przedmiotowego celu.

(48)

Ponadto system podatkowy nie charakteryzuje się wyraźnym zróżnicowaniem pod względem poziomu opodatkowania w zależności od rzeczywistej długości lotów. Po pierwsze, stawka podatkowa nie miała zastosowania na podstawie rzeczywistej długości lotu, ale na podstawie odległości między portem lotniczym w Dublinie a docelowym portem lotniczym, niezależnie od miejsca, z którego faktycznie nastąpił odlot. Po drugie, system podatkowy przewiduje tylko dwie stawki: jedną dla lotów na bardzo krótkich dystansach z portu lotniczego w Dublinie i drugą dla wszystkich pozostałych lotów.

(49)

Ponadto, nawet jeżeli powód odstępstwa leży w charakterze i logice zasad systemu podatku od transportu lotniczego, Trybunał stwierdził, że korzyść musi być spójna nie tylko z charakterystycznymi cechami wynikającymi z natury danego systemu podatkowego, lecz również w zakresie dotyczącym wprowadzenia go w życie (18). Jak wspomniano w motywie 47, system podatkowy faktycznie nie zapewniał proporcjonalnych stawek w zależności od rzeczywistej długości lotów, ponieważ mająca zastosowanie stawka została ustalona na podstawie odległości między portem lotniczym w Dublinie a docelowym portem lotniczym, niezależnie od miejsca, z którego faktycznie nastąpił odlot, oraz ponieważ tylko miały zastosowanie dwie stawki: jedna dla lotów na bardzo krótkich dystansach z portu lotniczego w Dublinie i druga dla wszystkich pozostałych lotów. Ceny biletów na loty krajowe niekoniecznie muszą być niższe niż ceny w przypadku lotów do innych docelowych portów lotniczych w Unii. Przedmiotowy środek mógł zatem nie osiągnąć swojego celu zapewnienia proporcjonalności opodatkowania w zależności od długości lotu. Ani władze irlandzkie, ani żadna inna osoba trzecia nie twierdziły, że w takim wypadku poziom opodatkowania faktycznie był proporcjonalny do odległości w wyniku odstępstwa. Przeciwnie, władze irlandzkie przyznają, że pomiędzy odległością a stawką podatku nie istniała idealna współzależność.

(50)

W związku z tym Komisja nie widzi powodu, aby zmienić swoje wstępne stanowisko, zgodnie z którym niższa stawka nie leżała w logice i ogólnym układzie systemu podatku od transportu lotniczego. Komisja uważa zatem, że przedmiotowy środek jest selektywny i nie jest uzasadniony charakterem ani logiką systemu.

(51)

Wydatki związane z podatkami stanowią koszty ponoszone z reguły przez przedsiębiorstwo.

(52)

Stosowanie podatku od transportu lotniczego może wpływać na przychody przewoźników lotniczych, którzy muszą go płacić, poprzez podniesienie cen biletów, jakie są oni w stanie zaoferować swoim klientom, lub poprzez obniżenie marży na każdy sprzedany przez nich bilet, w przypadku gdy przewoźnicy lotniczy nie zdecydują się na przeniesienie podatku na klientów. W tym zakresie Trybunał uznał, że „skoro opłaty lotniskowe bezpośrednio i automatycznie wpływają na cenę podróży, różnice w podatkach, które mają zapłacić pasażerowie, zostaną automatycznie odzwierciedlone w kosztach transportu, a w związku z tym […] dostęp do lotów krajowych będzie uprzywilejowany w stosunku do dostępu do lotów wewnątrzwspólnotowych” (19).

(53)

Stawka obniżona stosowana w odniesieniu do określonego rodzaju lotów ma w związku z tym mniejszy wpływ na operatorów linii lotniczych oferujących ten rodzaj lotów niż normalna stawka. Wspomniani operatorzy linii lotniczych są zwolnieni z kosztu, który normalnie musieliby ponosić, i w związku z tym mają mniejszy koszt do przeniesienia na klientów lub do pokrycia samodzielnie.

(54)

W związku z tym Komisja uważa, że niższa stawka podatkowa zapewniała korzyść operatorom linii lotniczych obsługujących trasy, do których miała zastosowanie przedmiotowa stawka. Niższy koszt, jaki musieli oni przenieść na klientów lub pokryć bezpośrednio, stanowił zasoby finansowe, które przedmiotowi operatorzy linii lotniczych mogli zaoszczędzić, a tym samym zapewniał poprawę ich sytuacji gospodarczej względem innych operatorów linii lotniczych konkurujących na rynku transportu lotniczego. Korzyść ta odpowiada różnicy między niższą stawką w wysokości 2 EUR a normalną stawką podatkową w wysokości 10 EUR w okresie od dnia 30 marca 2009 r. do dnia 1 marca 2011 r. Komisja zauważa, że loty, do których miała zastosowanie niższa stawka, były obsługiwane głównie przez operatorów linii lotniczych silnie związanych z Irlandią (przedsiębiorstwa Aer Lingus, Aer Arann i Ryanair zostały założone w Irlandii i nadal mają tam swoje siedziby główne). W związku z tym stawka obniżona faktycznie zapewniała korzyść irlandzkim operatorom linii lotniczych w porównaniu z innymi operatorami unijnymi.

(55)

Komisja nie może przyjąć argumentu przedsiębiorstwa Ryanair, zgodnie z którym korzyść ograniczała się do różnicy między niższą stawką a stawką w wysokości 3 EUR, wprowadzoną w dniu 1 marca 2011 r. Taka stawka nie miała zastosowania w tym samym czasie co niższa stawka i jeżeli korzyść określa się w systemie z jedną niższą stawką podatkową i jedną wyższą, zastosowanie punktu odniesienia umieszczonego pomiędzy tymi stawkami nie oddaje pełni korzyści, jaką przyznano.

(56)

Przedsiębiorstwo Ryanair argumentuje ponadto, że skorzystało z niższej stawki podatkowej w mniejszym stopniu niż na przykład przedsiębiorstwo Aer Arann, ponieważ większość jego lotów odbywa się do miejsc docelowych, w stosunku do których miała zastosowanie wyższa stawka. Korzyść wynikająca z zastosowania niższej stawki podatkowej w wysokości 2 EUR stanowi jednak różnicę między tą stawką a stawką podstawową w wysokości 10 EUR. Poprzez stosowanie niższej stawki w odniesieniu do niektórych lotów przedsiębiorstwo Ryanair, podobnie jak wszyscy inni przewoźnicy lotniczy obsługujący loty, do których miała zastosowanie ta stawka, odnosiło korzyść odpowiadającą różnicy między tymi dwiema stawkami.

(57)

Władze irlandzkie argumentują, że podatek miał być przeniesiony na pasażerów i w związku z tym nie istniała żadna korzyść na poziomie operatorów linii lotniczych. W tym kontekście Komisja zauważa, że obniżenie normalnej stawki danego podatku może przyznawać selektywną korzyść operatorowi linii lotniczej zobowiązanemu do odprowadzania stawki obniżonej nawet w sytuacjach, w których istnieje wymóg prawny przeniesienia przedmiotowego podatku na pasażerów (20). Komisja odnotowuje również, że w rozpatrywanej sprawie nie istniał mechanizm zapewniający faktyczne przeniesienie podatku, a decyzję dotyczącą tego, czy i w jaki sposób przenieść podatek na pasażerów, pozostawiono operatorowi linii lotniczych. W swojej skardze skarżący rzeczywiście przedstawił argumenty przeciwne, tj. że nie mógł przenieść kosztu podatku na klientów, ponieważ miałoby to nieproporcjonalny wpływ na oferowane przez niego ceny biletów. W związku z tym Komisja nie zgadza się w władzami irlandzkimi, że na poziomie operatorów linii lotniczych nie istniała żadna korzyść: podmioty, które mogły stosować niższą stawkę podatkową do określonych lotów miały niższy koszt do przeniesienia na swoich klientów niż inni inne podmioty. Jest to również zgodne z praktyką Komisji w odniesieniu do środków pomocy wynikających z podatku akcyzowego (21), zgodnie z którą stwierdzono, że zwolnienia z takich należności zapewniają korzyść operatorowi linii lotniczych zobowiązanemu do odprowadzania danego podatku, niezależnie od faktu, iż podmiot ten może zdecydować o przeniesieniu kosztu na swoich klientów.

(58)

W związku z tym Komisja uważa, że niższa stawka podatkowa zapewniała korzyść niektórym operatorom linii lotniczych. Korzyść ta odpowiada różnicy między niższą stawką w wysokości 2 EUR a normalną stawką podatkową w wysokości 10 EUR w okresie od dnia 30 marca 2009 r. do dnia 1 marca 2011 r. Loty, w stosunku do których miała zastosowanie niższa stawka, były obsługiwane głównie przez przewoźników lotniczych silnie związanych z Irlandią (przedsiębiorstwa Aer Lingus, Aer Arann i Ryanair). W związku z tym stawka obniżona zapewniała korzyść irlandzkim operatorom linii lotniczych w porównaniu z innymi operatorami unijnymi.

(59)

Fakt, że władze irlandzkie pozwoliły na stosowanie niższej stawki podatkowej niż normalna, spowodował uszczuplenie dochodów podatkowych państwa i w związku z tym był finansowany z zasobów państwowych. Ponieważ o niższej stawce zadecydowały organy krajowe, środek można przypisać państwu.

(60)

W porównaniu ze swoimi konkurentami operatorzy linii lotniczych korzystający z niższej stawki byli zwolnieni z kosztów, które w przeciwnym wypadku musieliby ponieść lub przenieść na klientów. W związku z tym niższa stawka podatku od transportu lotniczego poprawiła ich sytuację gospodarczą względem innych przedsiębiorstw konkurujących na rynku transportu lotniczego, tym samym zakłócając lub grożąc zakłóceniem konkurencji.

(61)

Gdy pomoc przyznana przez państwo członkowskie wzmacnia pozycję przedsiębiorstwa w stosunku do innych przedsiębiorstw konkurencyjnych w wewnątrzunijnej wymianie handlowej, należy uznać, że ma ona wpływ na tę ostatnią (22). Wystarczy, że beneficjent pomocy konkuruje z innymi przedsiębiorstwami na rynkach otwartych na konkurencję (23). Sektor transportu lotniczego charakteryzuje się intensywną konkurencją między operatorami z różnych państw członkowskich, w szczególności od czasu wejścia w życie w dniu 1 stycznia 1993 r. trzeciego etapu liberalizacji transportu lotniczego („trzeciego pakietu”), mianowicie rozporządzenia Rady (EWG) nr 2407/92 z dnia 23 lipca 1992 r. w sprawie przyznawania licencji przewoźnikom lotniczym (24), rozporządzenia Rady (EWG) nr 2408/92 z dnia 23 lipca 1992 r. w sprawie dostępu przewoźników lotniczych Wspólnoty do wewnątrzwspólnotowych tras lotniczych (25) oraz rozporządzenia Rady (EWG) nr 2409/92 z dnia 23 lipca 1992 r. w sprawie taryf i stawek za usługi lotnicze (26). Stawka obniżona mogła zatem wpłynąć na wymianę handlową między państwami członkowskimi, ponieważ wzmocniła pozycję niektórych operatorów linii lotniczych konkurujących na rynku w pełni zliberalizowanym na poziomie Unii.

(62)

Ponieważ wszystkie kryteria określone w art. 107 ust. 1 Traktatu są spełnione, środek ten stanowi pomoc państwa na rzecz wszystkich operatorów linii lotniczych obsługujących loty odnoszące korzyść ze stawki obniżonej.

(63)

Nie zgłaszając środka przed jego wdrożeniem, władze irlandzkie nie spełniły swojego zobowiązania na podstawie art. 108 ust. 3 Traktatu. Środek stanowi w związku z tym pomoc państwa przyznaną niezgodnie z prawem.

(64)

Zgodnie z art. 107 ust. 3 lit. c) Traktatu pomoc można uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym, jeżeli ma ona na celu ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem. Ponieważ przedmiotowa pomoc stanowiła pomoc operacyjną, obniżając wydatki bieżące niektórych operatorów linii lotniczych, zgodnie z orzecznictwem Trybunału, jest ona co do zasady niezgodna z rynkiem wewnętrznym (27). Przedmiotowa pomoc nie jest objęta zakresem jakichkolwiek wytycznych dotyczących zgodności pomocy państwa wydanych przez Komisję w tym kontekście. W szczególności nie obejmują jej wytyczne wspólnotowe dotyczące finansowania portów lotniczych i pomocy państwa na rozpoczęcie działalności dla przedsiębiorstw lotniczych oferujących przeloty z regionalnych portów lotniczych (28), ponieważ nie jest ona związana z uruchamianiem określonych tras. Władze irlandzkie nie przedstawiały argumentów ani żadnych informacji na potwierdzenie tego, że przedmiotową pomoc można by uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym na podstawie wytycznych wspólnotowych w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska (29). Przeciwnie, podkreśliły one, że celem podatku jest zwiększenie dochodów, a nie ochrona środowiska. Takie rozumowanie znajduje poparcie w fakcie, że podatek będący przedmiotem postępowania nie ma żadnego wyraźnego lub proporcjonalnego związku z ograniczaniem zużycia energii, zanieczyszczenia lub emisji gazów, poziomów hałasu itp. W związku z tym Komisja nie uznaje pomocy za zgodną z rynkiem wewnętrznym w rozumieniu art. 107 ust. 3 lit c) Traktatu.

(65)

Przedmiotowa pomoc nie podlega żadnemu innemu zwolnieniu przewidzianemu w art. 107 ust. 2 lub ust. 3 Traktatu.

(66)

Ponadto nawet jeżeli pomoc była zgodna z którymkolwiek wyjątkiem przewidzianym w art. 107 ust. 2 lub 3 Traktatu, co nie miało miejsca, Trybunał stwierdził, że postępowanie na podstawie art. 107 i 108 Traktatu nie powinno nigdy prowadzić do takiego rezultatu, który byłby sprzeczny z przepisami szczegółowymi Traktatu. Trybunał orzekł również, że te aspekty pomocy, które naruszają przepisy szczegółowe Traktatu inne niż art. 107 i 108, mogą być tak nierozłącznie związane z przedmiotem pomocy, że niemożliwe jest dokonanie ich oddzielnej oceny (30). W tym konkretnym przypadku, jak opisano w motywie 10, zróżnicowane stawki były przedmiotem postępowania Komisji, która uznała, że naruszają one rozporządzenie (WE) nr 1008/2008 oraz art. 56 Traktatu dotyczący swobodnego świadczenia usług, ponieważ zróżnicowanie narzuca bardziej uciążliwe warunki obsługiwania wewnątrzunijnych przewozów lotniczych niż warunki narzucone na przewozy krajowe. Trybunał wyraźnie orzekł w wyrokach w sprawach dotyczących opłat lotniskowych, że postanowienia Traktatu dotyczące swobodnego świadczenia usług mają zastosowanie również do sektora transportu (31). W przedmiotowym przypadku pomoc państwa wynika z samego zróżnicowania stawek podatkowych. Ponieważ podatek i pomoc stanowią dwa elementy jednego i tego samego środka polityki budżetowej, są one nierozłączne (32) i w związku z tym nie można przyznać pomocy państwa, nie naruszając zasady swobodnego świadczenia usług. W rezultacie pomoc nie może zostać uznana za zgodną z Traktatem w żadnym przypadku, ponieważ nieuchronnie naruszy ona przepisy rozporządzenia (WE) nr 1008/2008 oraz postanowienia art. 56 Traktatu.

(67)

W związku z tym Komisja stwierdza, że pomoc nie może zostać uznana za zgodną z Traktatem.

(68)

Komisja uznaje, że niższa stawka podatku od transportu lotniczego w odniesieniu do lotów do portów lotniczych oddalonych maksymalnie o 300 km od portu lotniczego w Dublinie przewidziana w sekcji 55 pkt 2 ustawy finansowej nr 2 oraz w szczególności w jej art. 2 lit. b), mająca zastosowanie w okresie od dnia 30 marca 2009 r. do dnia 1 marca 2011 r., stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu. Irlandia wdrożyła przedmiotową pomoc w sposób niezgodny z prawem, naruszając postanowienia art. 108 ust. 3 Traktatu.

(69)

Przedmiotowa pomoc państwa nie jest zgodna z jakimkolwiek odstępstwem przewidzianym w art. 107 ust. 2 i 3 Traktatu. Ponieważ nie przewiduje się żadnego innego możliwego dowodu na zgodność w odniesieniu do rozpatrywanego środka, jest on niezgodny z rynkiem wewnętrznym.

(70)

Pomoc państwa jest równa różnicy między niższą stawką podatku od transportu powietrznego a stawką podstawową w wysokości 10 EUR (tzn. 8 EUR na pasażera) pobieranej od każdego pasażera. Dotyczy to wszystkich lotów obsługiwanych przez statki powietrzne będące w stanie przewieźć więcej niż 20 pasażerów i niewykorzystywane do celów państwowych ani wojskowych, odlatujące z portu lotniczego obsługującego więcej niż 10 000 pasażerów rocznie do portów lotniczych oddalonych maksymalnie o 300 km od portu lotniczego w Dublinie. Beneficjentami są przedsiębiorstwa Ryanair, Aer Lingus, Aer Arann oraz inni przewoźnicy lotniczy, których ma zidentyfikować Irlandia.

(71)

Zgodnie z art. 14 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 w przypadku negatywnej decyzji w sprawach dotyczących pomocy niezgodnej z prawem Komisja musi nakazać zainteresowanemu państwu członkowskiemu podjęcie wszelkich niezbędnych działań w celu odzyskania pomocy od beneficjentów. W związku z tym od Irlandii należy wymagać odzyskania pomocy niezgodnej z rynkiem wewnętrznym,