(1)

Pismem z dnia 8 lutego 2001 r., zarejestrowanym dnia 9 lutego 2001 r., Stałe Przedstawicielstwo Włoch przy Unii Europejskiej poinformowało Komisję o wymienionym wyżej środku, zgodnie z art. 88 ust. 3 traktatu.

(2)

W piśmie z dnia 21 sierpnia 2001 r., zarejestrowanym dnia 24 sierpnia 2001 r., w piśmie z dnia 3 grudnia 2001 r., zarejestrowanym dnia 5 grudnia 2001 r. oraz w piśmie z dnia 11 kwietnia 2002 r., zarejestrowanym dnia 17 kwietnia 2002 r., Stałe Przedstawicielstwo Włoch przy Unii Europejskiej przekazało Komisji dodatkowe informacje, o które zwrócono się do władz włoskich w piśmie z dnia 9 kwietnia 2001 r. oraz z dnia 27 września 2001 r., a także w drodze nieformalnych kontaktów.

(3)

Pismem z dnia 5 czerwca 2002 r. Komisja poinformowała Włochy o decyzji w sprawie wszczęcia procedury, o której mowa w art. 88 ust. 2 traktatu WE w kwestii przedmiotowej pomocy.

(4)

Decyzja Komisji w sprawie wszczęcia procedury została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich (2). Komisja zaprosiła zainteresowane strony trzecie do przedstawienia uwag dotyczących przedmiotowej pomocy.

(5)

Komisja nie otrzymała od zainteresowanych stron trzecich uwag dotyczących przedmiotowej pomocy.

(6)

W piśmie z dnia 16 września 2002 r., zarejestrowanym dnia 17 września 2002 r., Włochy przekazały Komisji dodatkowe informacje dotyczące planowanego środka.

(7)

„Cooperativa Agricola Moderna” S.c.r.l. jest jednym z przedsiębiorstw dopuszczonych do korzystania z pomocy na ratowanie przedsiębiorstw, rozpatrzonej i zatwierdzonej przez Komisję w ramach pomocy nr N 354/2000 (3). Decyzja zatwierdzająca pomoc przewidywała przekształcenie pomocy na ratowanie przedsiębiorstw w pomoc na restrukturyzację pod warunkiem, że Włochy przedłożą, w ciągu sześciu miesięcy od zezwolenia na pomoc, plan restrukturyzacji przedsiębiorstwa, zgodnie z postanowieniami pkt 23 Wytycznych wspólnotowych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw (zwanych dalej „wytycznymi wspólnotowymi”) (4). Spełniając ten wymóg, władze włoskie przedłożyły plan restrukturyzacji spółdzielni. Niniejsza decyzja dotyczy zatem pomocy na restrukturyzację.

(8)

W ramach planu restrukturyzacji, wypłacona pomoc na ratowanie przedsiębiorstw w kwocie 900 000 000 ITL (464 810 EUR) została przekształcona we wkład w formie dotacji kapitałowej.

(9)

„Cooperativa Agricola Moderna” S.c.r.l. jest małą spółdzielnią, skupiającą 69 członków, specjalizującą się w uprawie winorośli i uprawie zbóż (produkcja pierwotna). Obecnie spółdzielnia zarządza terenem o powierzchni 75 ha stanowiącym jej własność, 207 ha w dzierżawie oraz 178 ha w postaci dostaw.

(10)

Według władz włoskich, przeważającą działalnością spółdzielni jest uprawa winogron przeznaczonych na produkcję wina (80 % produkcji brutto nadającej się do sprzedaży). Rynkiem znaczącym jest zatem rynek win. Całkowita produkcja win w regionie Marche, w którym winnice zajmują powierzchnię 23 500 ha, z czego 13 000 przeznaczonych jest na produkcję win „AOC” (o zarejestrowanej nazwie pochodzenia), wynosi 147 miliardów ITL. Dysponując 125 ha winnic, spółdzielnia zajmuje 0,53 % całkowitej powierzchni przeznaczonej pod uprawę winorośli w regionie oraz 0,96 % powierzchni przeznaczonej na produkcję win AOC, wytwarzając 0,38 % średniej produkcji regionu (dane z ostatnich trzech lat).

(11)

Aktualne tendencje w sektorze ukierunkowane są na spożycie win najlepszej jakości (wzrasta spożycie win o zarejestrowanej nazwie pochodzenia, podczas gdy maleje spożycie win stołowych (5)). Coraz większe znaczenie mają rynki międzynarodowe, a uznanie włoskiego wina za granicą wzrasta mimo silnej konkurencji ze stron producentów tradycyjnych i innych krajów, które pojawiają się w sektorze. Prawie trzy czwarte przedsiębiorstw produkujących wino eksportuje je za granicę: chodzi tu przede wszystkim o małe i średnie przedsiębiorstwa, których roczne obroty nie przekraczają 50 miliardów. Wina AOC z regionu Marche mają dobre perspektywy rozwoju. Wino Verdicchio dei Castelli di Jesi, które zostało zaklasyfikowane do najlepszych włoskich win białych, jest wraz z winem Rosso Conero jednym z najbardziej cenionych we Włoszech i na świecie win pochodzących z regionu Marche. Wielkość eksportu osiąga 30 % (6). Perspektywy, o których mowa w planie restrukturyzacji stanowią umiarkowanie optymistyczną wizję rozwoju rynku win, który nie przewiduje kryzysu popytu na wina wysokogatunkowe produkowane na ograniczonych obszarach geograficznych. Plan restrukturyzacji spółdzielni „Cooperativa Moderna” przewiduje częściowe przestawienie produkcji na produkcję win tego rodzaju.

(12)

Według władz włoskich, u podłoża trudności finansowych spółdzielni leżą:

(13)

Według władz włoskich, podsumowanie strat (wersja zmieniona) spółdzielni przedstawia się następująco:

(14)

W ramach pomocy N 354/2000 Komisja zgodziła się, aby Włochy – w celu oceny trudnej sytuacji, w jakiej znajduje się 5 przedsiębiorstw korzystających z pomocy na ratowanie przedsiębiorstw – wykorzystały kryteria przytoczone poniżej. Przedsiębiorstwa dopuszczone do korzystania z pomocy musiały spełniać wymagania co najmniej dwóch wskaźników rentowności oraz dwóch wskaźników finansowych/strukturalnych.

W tym przypadku, spółdzielnia „Moderna” spełniła taki warunek. Trudną sytuację stwierdzono na podstawie następujących zależności: obciążenia finansowe/obroty, obroty/rezerwy, (środki obrotowe-magazyn)/pasywa, krótkoterminowy dług bankowy/pasywa.

(15)

Plan restrukturyzacji spółdzielni przewiduje przekształcenie powierzchni pod uprawę winorośli, które osiągnęły koniec cyklu produkcyjnego w powierzchnie pod uprawę najbardziej typowych dla regionu odmian wina AOC (Verdicchio dei Castelli di Jesi oraz Rosso Conero) oraz realizację inwestycji w maszyny, w celu zredukowania kosztów siły roboczej i zwiększenia rentowności przedsiębiorstwa. Przewiduje się następujące działania:

(16)

Koszt inwestycji na odnowienie i restrukturyzację winnic, które mają zostać zrealizowane w okresie pięciu lat objętych planem, będzie następujący:

(17)

Członkowie spółdzielni dokonali nowego podwyższenia kapitału zakładowego o kwotę 100 milionów ITL (51 650 EUR). W wyniku tej operacji kapitał zakładowy wzrósł z kwoty 92,7 milionów ITL (47 880 EUR) do kwoty 192,7 milionów ITL (99 520 EUR) w roku obrotowym 2000. Ponadto członkowie udzielili na rzecz spółdzielni pożyczkę w wysokości 500 milionów ITL (258 230 EUR).

(18)

Pomoc na restrukturyzację pokrywa także koszty działalności doradczej i mentoringu planu restrukturyzacji, na kwotę 120 000 000 ITL (61 975 EUR). Zadania te zostały powierzone spółdzielni „Moncaro” na okres trzech lat. Struktura finansowa planu restrukturyzacji będzie zatem następująca:

(19)

Przekształcenie pomocy na ratowanie przedsiębiorstw w wysokości 900 000 000 ITL (464 811 EUR) w pomoc w formie dotacji kapitałowej pozwoli na zmniejszenie o kwotę 792 000 000 ITL (409 034 EUR) całkowitego zadłużenia określonego powyżej oraz na częściowe pokrycie kosztu zakupu maszyny do zbioru winogron i wydatków na mentoring.

(20)

Tytułem wyrównania spółdzielnia zobowiązała się zmniejszyć własną zdolność produkcyjną w sektorze win. Do dnia 31 grudnia 2001 r. zdolność ta, biorąc pod uwagę uprawiane odmiany i normy produkcji określone w warunkach dla różnych win AOC, wynosiła 1 674,1 ton. Przy obniżeniu zdolności produkcyjnej o 16 %, przewidzianym na okres pięciu lat, zgodnie z postanowieniami pkt 74 lit. i) wytycznych, zdolność produkcyjna zostanie zmniejszona do 1 406,2 ton. Poziom ten zostanie utrzymany do roku 2005; plan restrukturyzacji został przedłożony na początku roku 2001.

(21)

Bilanse spółdzielni wykazują ujemny wynik netto jedynie w roku 1996. Dlatego też Komisja miała wątpliwości dotyczące rzeczywistego stanu zadłużenia oraz trudnej sytuacji spółdzielni w latach 1995–1999.

(22)

Wątpliwości Komisji dotyczyły możliwości przywrócenia rentowności przedsiębiorstwa przy zmniejszeniu o 16 % jego zdolności produkcyjnej. W szczególności wątpliwości dotyczyły danych liczbowych dostarczonych przez Włochy, zgodnie z którymi mniejsza produkcja miałaby znikomy wpływ na równowagę gospodarczą przedsiębiorstwa (dochód ze sprzedaży zmalał o zaledwie 1–2 % w okresie 2002–2005).

(23)

Komisja żywiła także wątpliwości co do kwoty przewidywanej pomocy, która wydawała się przewyższać minimum niezbędne do zezwolenia na przeprowadzenie restrukturyzacji. W szczególności w związku z obliczeniem rzeczywistego zapotrzebowania, Komisja miała wątpliwości, czy można uznać za straty nienagromadzone odpisy amortyzacyjne, jak również wyraziła wątpliwości co do dopuszczalności, w ramach planu restrukturyzacji, pomocy na inwestycje w urządzenia na produkcję niedeficytową.

(24)

W ostatniej kolejności Komisja wyraziła wahania w kwestii kosztów mentoringu planu restrukturyzacji, nie mogąc wykluczyć przyznania pomocy niebezpośredniej na rzecz spółdzielni zaangażowanej do wykonywania takich zadań.

(25)

W piśmie z dnia 16 września 2002 r. Włochy przekazały dodatkowe informacje i uściślenia.

(26)

W nawiązaniu do utrzymującej się trudnej sytuacji spółdzielni, Włochy podkreśliły, że spółdzielnia „Moderna” spełnia cztery kryteria zastosowanych przez region i zatwierdzonych w ramach pomocy N 354/2000. Włochy naświetliły specyficzny charakter przedsiębiorstw spółdzielczych, których bilans zamyka się na ogół wynikiem zrównoważonym, mimo że znajdują się w trudnej sytuacji, o której świadczą także obciążenia finansowe powstałe w następstwie niezwykle wysokiego zadłużenia, wykazując dochód operacyjny równoważący obciążenia finansowe.

(27)

Włochy stwierdziły, że aby uzyskać równowagę wyniku w latach 1994–1999 przedsiębiorstwo zastosowało następujące wartości szacunkowe niektórych pozycji bilansu: a) mniejsze wynagrodzenie za dostawy członków spółdzielni (niższe od cen rynkowych), zwracając się w rzeczywistości do członków o wniesienie znacznego wkładu finansowego (434 milionów ITL); b) nagromadzenie odpisów amortyzacyjnych równe 50 % stopy amortyzacji odpowiadającej rzeczywistemu stopniowi zużycia maszyn i innych urządzeń. Z tej przyczyny nie wytworzono zasobów finansowych z przeznaczeniem na renowację urządzeń, co miało negatywny wpływ także na zarządzanie finansowe.

(28)

Ponadto, poważna strata w roku obrotowym 1996 (182 miliony ITL stanowiące 13 % obrotów) nie została wyrównana z zysków w kolejnych latach obrotowych. W latach obrotowych 1998 i 1999 odnotowano ewentualne zobowiązania na kwotę 78 milionów ITL oraz 134 miliony ITL, powstałe na skutek dochodów niższych względem dochodów szacowanych z tytułu dostaw produktów rolnych.

(29)

W odniesieniu do przywrócenia rentowności przedsiębiorstwa pomimo obniżenia zdolności produkcji, Włochy podkreśliły i potwierdziły, że zobowiązanie zmniejszenia o 16 % zdolności produkcji win przedsiębiorstwa przez okres pięciu lat (utrzymując ją w granicach 1 406,2 ton winogron względem maksymalnej produkcji możliwej do uzyskania) nie określa odpowiedniego zmniejszenia procentowego wartości produkcji, ponieważ zmiana asortymentu produkcji w kierunku win wysokogatunkowych powoduje o wiele mniejsze obniżenie dochodów ze sprzedaży. Włochy potwierdziły obliczenia przedłożone w toku postępowania.

(30)

W odniesieniu do dopuszczalności pomocy na inwestycje w maszyny (w tym przypadku inwestycji w maszynę do zbioru winogron), Włochy sprecyzowały, że taki zakup jest niezbędny do przywrócenia rentowności przedsiębiorstwa, ponieważ przedmiotowa maszyna pozwala na mechanizację niektórych czynności związanych z uprawą oraz na mechanizację zbiorów, zmniejszając liczbę godzin pracy koniecznych do zarządzania winnicą, a w konsekwencji pozwala na redukcję (o 185 milionów ITL) kosztów produkcji, przywracając zyski w rachunku ekonomicznym przedsiębiorstwa w dziale produkcji win.

(31)

Włochy przekazały tabelę, z której wynikają rzeczywiste koszty urządzeń w winnicach usytuowanych na obszarach o dużym nachyleniu względem odpowiednich wartości, na podstawie których została wypłacona pomoc publiczna i które skutkowały stratą dochodów w wysokości 179 363,240 ITL.

(32)

Ponadto Włochy dostarczyły wyjaśnienia dotyczące kosztów działalności doradczej i mentoringu. Konkretnie rzecz biorąc, koszty analizy sytuacji ekonomiczno-majątkowej w latach 1994–1999, opracowanie projektu restrukturyzacji, opracowanie przewidywanego budżetu do roku 2005, pomoc techniczno-administracyjna konieczna do wdrożenia działań przewidzianych w projekcie, monitoring podjętych działań oraz ocena ewentualnych działań naprawczych zawierają się w kwocie 120 000 000 ITL. W odniesieniu do kwot kosztów działalności doradczej i mentoringu oraz zgodności kwoty, Włochy odwołują się do zapisów Dekretu Prezydenta Republiki nr 645 z dnia 10 października 1994 r., które ustalają wynagrodzenie za profesjonalne usługi świadczone przez absolwentów studiów ekonomicznych.

(33)

W myśl art. 87 ust. 1 traktatu, wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi.

(34)

Przedmiotowa pomoc odpowiada tej definicji, ponieważ przyznaje korzyści gospodarcze określonemu przedsiębiorstwu, jest finansowana z zasobów państwowych (regionalnych) oraz może mieć wpływ na wymianę, mając na uwadze pozycję, jaką Włochy zajmują w sektorze win (Włochy są drugim producentem wina w Unii Europejskiej i w roku 1998 zrealizowały 32 % produkcji wspólnotowej).

(35)

Jednakże w przypadkach przewidzianych w art. 87 ust. 2 i 3 traktatu takie działania mogą zostać uznane, w drodze odstępstwa, za zgodne z zasadami wspólnego rynku.

(36)

W tym przypadku jedynym odstępstwem, które można zastosować, jest odstępstwo przewidziane w art. 87 ust. 3 lit. c), zgodnie z którym można uznać za zgodną z zasadami wspólnego rynku pomoc przeznaczoną na przyspieszenie rozwoju takich rodzajów działalności lub takich regionów ekonomicznych, z zastrzeżeniem, że nie zmienią się warunki wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem.

(37)

Mając na uwadze charakter pomocy, aby móc korzystać z odstępstwa, o którym mowa powyżej, przedmiotowa pomoc musi spełniać warunki ustalone w wytycznych.

(38)

W wytycznych ustalono następujące ogólne warunki pozwalające na zatwierdzenie pomocy przeznaczonej na restrukturyzację:

(39)

Wychodząc od stwierdzenia, że nie istnieje wspólnotowa definicja zagrożonego przedsiębiorstwa (pkt 4), wytyczne określają, że, w celu oceny pomocy na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw, uznaje się za trudną sytuację, w której przedsiębiorstwo nie jest w stanie – z własnych zasobów finansowych oraz uzyskując konieczne fundusze od właścicieli/akcjonariuszy lub od wierzycieli – ograniczyć strat, które, bez zewnętrznej pomocy władzy państwowej, niemal z pewnością mogłyby doprowadzić je do upadku ekonomicznego w krótkim lub średnim okresie. Trudną sytuację przedsiębiorstwa ujawnia zazwyczaj rosnący poziom strat, zmniejszenie obrotów, wzrost rezerw, nadmierna zdolność produkcyjna, zmniejszenie limitu brutto samofinansowania, wzrost zadłużenia i obciążeń z tytułu odsetek oraz niska wartość kapitału netto lub jego brak.

(40)

W tym przypadku trudna sytuacja przedsiębiorstwa została stwierdzona już w ramach pomocy na ratowanie przedsiębiorstw (N 354/2000 zatwierdzonej przez Komisję decyzją SG(2000) D/106283) na podstawie metody oceny przytoczonej w motywie (14) niniejszej preambuły, która stanowi integralną część decyzji zatwierdzającej pomoc. Stwierdzono, że spółdzielnia jest zagrożona na podstawie następujących kryteriów: obciążenia finansowe/obroty, obroty/rezerwy, środki obrotowe-magazyn/pasywa, krótkoterminowe zadłużenie bankowe/pasywa.

(41)

Pomimo że zatwierdzona już pomoc na ratowanie przedsiębiorstw oraz pomoc na restrukturyzację będąca przedmiotem niniejszej decyzji są przedmiotem odrębnej analizy i zatwierdzenia, podkreśla się, że w tym przypadku ratowanie i restrukturyzacja stanowią dwa – wyraźnie dające się odróżnić – aspekty tej samej operacji (pkt 9 wytycznych). Dlatego też Komisja utrzymuje, że można uznać trudną sytuację przedsiębiorstwa (w stopniu, w jakim stwierdzono to już wcześniej).

(42)

Ponadto pogłębiona analiza elementów informacji dostarczonych przez Włochy potwierdza taki wniosek. Zrównoważenie wyników bilansu, które spowodowało wątpliwości Komisji, stanowi informację księgową, która – w tym przypadku oraz rozpatrywana oddzielnie – nie daje całkowitego obrazu rzeczywistej sytuacji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa. W przypadku spółdzielni „Moderna” zrównoważenie wyników bilansu okazało się sztuczną daną, uzyskaną na skutek znacznej likwidacji strat przez jej członków, którzy przyjęli niższe wynagrodzenie za dostawy (7), a także na skutek braku nagromadzenia odpisów amortyzacyjnych, co – chociaż dozwolone w świetle prawa włoskiego (8) – ukazuje niezdolność przedsiębiorstwa do finansowania z własnego przepływu gotówki normalnego procesu odnowienia urządzeń do produkcji.

(43)

Dowodu trudnej sytuacji przedsiębiorstwa należy szukać w zadłużeniu krótkoterminowym i braku płynności, w połączeniu ze spadkiem obrotów. Przy zadłużeniu wynoszącym 1 254 832 000 ITL (648 070 EUR) w roku 2000, poważnie deficytowym zarządzaniu finansowym (– 238 951 430 ITL w roku 2000) (123 408 EUR) oraz przy wskaźniku płynności wynoszącym 0,555 w roku 2000, w obliczu malejących obrotów, spółdzielnia „Moderna” wydaje się być niezdolna do przywrócenia rentowności w oparciu o własne zasoby lub zasoby swoich członków, którzy ponadto interweniowali już kilka razy (udzielając pożyczek oraz przyjmując mniejsze wynagrodzenia za dostawy).

(44)

Przyznanie pomocy uzależnione jest od realizacji planu restrukturyzacji, którego okres musi być w możliwie największym stopniu ograniczony, i który musi umożliwiać przywrócenie długoterminowej wydajności ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa w rozsądnym terminie oraz w oparciu o realistyczne hipotezy dotyczące warunków przyszłej działalności. W szczególności należy przeprowadzić badanie rynku. Zwiększenie rentowności musi być przede wszystkim efektem wewnętrznych działań uzdrawiających. Restrukturyzacja musi pociągnąć za sobą eliminację tych rodzajów działalności, które nawet po przeprowadzeniu restrukturyzacji byłyby nadal strukturalnie deficytowe (pkt 32 wytycznych).

(45)

Władze włoskie przedłożyły plan restrukturyzacji poparty badaniem rynku oraz oceną perspektyw spółdzielni z udziałem i bez udziału pomocy państwa w wysokości 900 000 000 ITL.

(46)

Plan restrukturyzacji opisany w motywie (15) niniejszej preambuły, rozłożony na trzy lata, określa przyczyny kryzysu przedsiębiorstwa i przewiduje szereg działań wewnętrznych mających na celu przywrócenie jego rentowności.

(47)

Przewidziano następujące działania:

(48)

Komisja miała wątpliwości dotyczące dopuszczalności pomocy na inwestycje w urządzenia, które nie wydawały się niezbędne do przywrócenia rentowności (maszyna do zbioru winogron). Jednakże pogłębiona analiza przesłanych informacji wykazała, że mechanizacja produkcji stanowi kluczowy element w przywróceniu rentowności przedsiębiorstwa. Według obliczeń dostarczonych przez Włochy, zakup przedmiotowego sprzętu umożliwi roczne oszczędności w kwocie 185 000 000 ITL w zarządzaniu winnicami, z których pochodzi 80 % produkcji spółdzielni brutto nadającej się do sprzedaży, nie powodując wzrostu produkcji.

(49)

Włochy zobowiązały się zmniejszyć o 16 % zdolność produkcji win spółdzielni przez okres 5 lat. Komisja miała wątpliwości dotyczące stwierdzenia Włoch, że wyżej wymieniona redukcja nie spowoduje znacznej obniżki dochodów ze sprzedaży. Jednakże uważna analiza tabel przedstawionych przez Włochy (motywy (50) i (51) niniejszej preambuły) potwierdziła tezę, iż przestawienie się na uprawę odmian win AOC (verdicchio superiore, verdicchio riserva, verdicchio passito) lepiej opłacalnych na rynku, przyniesie większe dochody, które w dużej mierze zrekompensują przewidywane zmniejszenie zdolności. Dlatego też przywrócenie rentowności przedsiębiorstwa nie jest zagrożone przez przewidywane obniżenie zdolności produkcyjnej.

(50)

Rachunek dochodów ze sprzedaży bez obniżenia zdolności produkcyjnej:

(51)

Rachunek dochodów ze sprzedaży przy obniżeniu zdolności produkcyjnej:

(52)

Punkt 32 wytycznych przewiduje, że restrukturyzacja musi wiązać się z rezygnacją z tych rodzajów działalności, które, także po przeprowadzeniu restrukturyzacji, byłyby nadal strukturalnie deficytowe. W tym przypadku nie mamy do czynienia ze strukturalnie deficytowymi rodzajami produkcji, ponieważ trudna sytuacja przedsiębiorstwa ma zasadniczo charakter finansowy, a wraz z nabyciem przedmiotowego urządzenia spółdzielnia będzie mogła zwiększyć rentowność w związku z działalnością związaną z uprawą winorośli. Dlatego też plan restrukturyzacji nie jest sprzeczny z wymogami wytycznych.

(53)

Zgodnie z postanowieniami pkt 35–39 wytycznych, konieczne jest podjęcie działań, które będą w stanie przeciwdziałać, na ile to możliwe, negatywnym skutkom pomocy w odniesieniu do konkurencji, często poprzez ograniczenie obecności przedsiębiorstwa na jego rynku (wyrównanie). Sposoby zastosowania tej ogólnej zasady w sektorze rolnym określono w Rozdziale 5 wytycznych. Zasadniczo, jako że w sektorze rolnym również pomoc o bardzo ograniczonym rozmiarze może negatywnie oddziaływać na konkurencję, Komisja wymaga wyrównania ze stron wszystkich beneficjentów pomocy na restrukturyzację w postaci ograniczenia wydajności. W przypadku produkcji głównej przewiduje się ograniczenie wydajności lub jej zaprzestanie na minimalny okres pięciu lat.

(54)

Dla działań ukierunkowanych na konkretne produkty lub konkretnych operatorów ograniczenie zdolności produkcyjnej musi zasadniczo wynosić 16 % zdolności, dla której została przyznana pomoc na restrukturyzację, która to wartość może ulec obniżeniu do 14 % w regionach korzystających z pomocy. W tym przypadku Włochy przewidziały obniżenie wynoszące 16 % zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa przez okres pięciu lat. Dlatego też warunek ten został spełniony.

(55)

Zgodnie z pkt 40 wytycznych, aby uzyskać zezwolenie na restrukturyzację, kwota i intensywność pomocy muszą być ograniczone do niezbędnego minimum, w zależności od zasobów finansowych przedsiębiorstwa. Dlatego też beneficjenci pomocy muszą wnieść znaczny wkład na rzecz programu restrukturyzacji, z funduszy własnych lub korzystając z zewnętrznych źródeł finansowania. Aby ograniczyć do minimum negatywne skutki należy unikać sytuacji, w której pomoc umożliwia przedsiębiorstwu dysponowanie dodatkowymi źródłami płynności, które mogłyby zostać wykorzystane na inicjatywy o charakterze agresywnym i zakłócającym rynek, bez związku z procesem restrukturyzacji.

(56)

Badając przestrzeganie tego wymogu wytycznych Komisja miała na uwadze następujące elementy:

(57)

Plan restrukturyzacji skorzysta łącznie z następujących dotacji publicznych:

(58)

Część kwoty wynoszącej 900 000 000 ITL pokryje wcześniej poniesione koszty rzeczywiste (straty poniesione na skutek złych warunków atmosferycznych, inwestycje, które przyniosły straty, nienagromadzone odpisy amortyzacyjne), podczas gdy pozostała część zostanie wykorzystana w ramach planu restrukturyzacji (koszty mentoringu i dotacja na zakup urządzeń). W efekcie pomoc ograniczona będzie do spłacenia długów przedsiębiorstwa oraz sfinansowania inwestycji niezbędnych do restrukturyzacji.

(59)

Na podstawie biznes planu przedłożonego przez przedsiębiorstwo, w latach obrotowych następujących po działaniu restrukturyzacyjnym nie zostanie wygenerowany taki przepływ gotówki, który pozwoliłby przedsiębiorstwu na przeprowadzenie agresywnych działań niezwiązanych bezpośrednio z inwestycjami przewidzianymi w planie restrukturyzacji. Ponadto zmniejszone rozmiary przedsiębiorstwa i jego niewielkie znaczenie w sektorze produkcji wina w regionie (0,38 % produkcji regionu) gwarantują, że pomoc będzie miała mało znaczący wpływ na konkurencję.

(60)

W odniesieniu do kosztów mentoringu wyjaśnienia dostarczone przez Włochy (por. motyw (32)) przekonały Komisję o zgodności przewidzianych kwot i rozwiały wątpliwości dotyczące ewentualnego istnienia pomocy, jakie Komisja miała w stosunku do spółdzielni „Moncaro”, zaangażowanej w świadczenie przedmiotowych usług.

(61)

W odniesieniu do wkładu spółdzielni oraz jej członków w plan restrukturyzacji, należy zaznaczyć, że inwestycje przewidziane w planie restrukturyzacji będą finansowane w co najmniej 50 % przez samą spółdzielnię. W celu wygenerowania koniecznych zasobów członkowie podwyższyli kapitał zakładowy o kwotę 100 000 000 ITL w roku 2000 i potwierdzili pożyczkę w kwocie 500 000 000 ITL na rzecz spółdzielni. Dlatego też odpowiedni wymóg wytycznych można uznać za spełniony.

(62)

W punkcie 48 wytycznych przewidziano, że pomoc na restrukturyzację może zostać przyznana tylko jeden raz. Włochy potwierdziły, że zasada ta jest przestrzegana.

(63)

Działanie jest zgodne z wytycznymi wspólnotowymi dotyczącymi pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw.

(1)

Pismem z dnia 27 maja 2002 r., zarejestrowanym w dniu 31 maja 2002 r. (A/14263), Komisja została poinformowana o decyzji władz regionu Piemont nr 57-5400 z dnia 25 lutego 2002 r. (deliberazione n. 57-5400, del 25 febbraio 2002 della Giunta regionale della Regione Piemonte).

(2)

Pismem D/55115 z dnia 13 września 2002 r. Komisja zwróciła się do władz Włoch o udzielenie na ten temat dodatkowych informacji. Komisja pismem D/55127 z dnia 16 września 2002 r. poinformowała skarżącego w sprawie losu skargi, a ten przekazał pismem A/38090 z dnia 5 listopada 2002 r. wymagane informacje dodatkowe.

(3)

Władze Włoch odpowiedziały pismem nr 12998 z dnia 24 października 2002 r. zarejestrowanym w dniu 8 listopada 2002 r. (A/38204).

(4)

Pismem z dnia 21 marca 2003 r. (SG(2003)D/229057) Komisja poinformowała Włochy, iż wszczęła formalnie postępowanie wyjaśniające zgodnie z art. 88 ust. 2 Traktatu dotyczące wyżej wymienionej pomocy, udzielanej nie tylko na terytorium regionu Piemont, lecz również na niemal całym terytorium Włoch, jako Państwa Członkowskiego.

(5)

Decyzja Komisji o wszczęciu postępowania wyjaśniającego została opublikowana w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich (2). Komisja wezwała zainteresowane strony trzecie do przedstawienia swoich uwag.

(6)

W piśmie z dnia 6 czerwca 2003 r. (A/33954) Komisja otrzymała uwagi od zainteresowanych stron trzecich. Przekazała je władzom Włoch pismem D/55630 z dnia 4 września 2003 roku. Pismem A/37007 z dnia 10 października 2003 r. władze Włoch zwróciły się o przedłużenie czasu na udzielenie odpowiedzi. W piśmie A/37736 z dnia 11 listopada 2003 r. władze Włoch przekazały Komisji swoje uwagi.

(7)

W trakcie spotkania przedstawicieli władz Włoch i odpowiednich służb Komisji, które odbyło się w dniu 16 kwietnia 2003 r., przekazano pismo A/34148 z dnia 13 czerwca 2003 r. zawierające uwagi władz Włoch na temat wszczęcia postępowania wyjaśniającego.

(8)

Pismem z dnia 18 grudnia 2003 r. (D/58151) Komisja zwróciła się do władz Włoch z prośbą o udzielenie dalszych informacji.

(9)

Władze Włoch, w piśmie A/31204 z dnia 19 lutego 2004 r., zwróciły się o przedłużenie czasu na udzielenie odpowiedzi, na co uzyskały zgodę Komisji pismem D/51435 z dnia 26 lutego 2004 r., po czym przesłały wymagane informacje w dwóch pismach: A/32487 z dnia 7 kwietnia 2004 r. oraz A/32628 z dnia 14 kwietnia 2004 r.

(10)

Według informacji przekazanych Komisji niektóre instytucje zajmujące się kształceniem zawodowym znajdujące się na terytorium regionu Piemont skorzystały z pomocy niezgodnej z prawem na podstawie decyzji nr 57-5400 władz regionu Piemont z dnia 25 lutego 2002 r. (deliberazione n. 57-5400, del 25 febbraio 2002 della Giunta regionale della Regione Piemonte) wprowadzonej w życie z naruszeniem art. 88 ust. 3 wyżej wymienionego Traktatu.

(11)

Z dokumentacji dołączonej do odpowiedzi udzielonej przez władze Włoch, na wniosek Komisji o udzielenie dalszych informacji (A/38204), wynika jednak że decyzja nr 57-5400/2002, będącą podstawą skargi, stanowiła w odniesieniu do Regionu Piemonte jedynie akt wykonawczy do dekretu Rady Ministrów 173/2001 (decreto ministeriale 173/2001) (zwanego dalej „dekretem 173/2001”), a w szczególności jednego z jego programów cząstkowych, a mianowicie programu dotyczącego „pomocy na pokrycie zaległych zobowiązań”.

(12)

Pomoc w formie bezzwrotnych subwencji, udzielana zgodnie z wyżej wymienionym programem, przeznaczona jest, przede wszystkim, na pokrycie zadłużenia instytucji zajmujących się kształceniem zawodowym wynikającego z kosztów finansowych i kosztów wynagrodzeń. Z pomocy takiej mogą korzystać instytucje zajmujące się kształceniem zawodowym posiadające różną formę prawną, nastawione i nienastawione na zysk. Pomoc ta dotyczy również dużych przedsiębiorstw.

(13)

Dekret 173/2001 przewiduje również realizację innych programów cząstkowych określonych poniżej:

(14)

Władze Włoch potwierdziły pismem A/38204 z dnia 8 listopada 2002 r., że pomoc została udzielona z funduszu państwowego w wysokości 180 mld ITL (około 93 mln EUR) udostępnionego regionom i podzielonego między nie zgodnie z postanowieniami dekretu 173/2001. Dokument ten stał się aktem wykonawczym do ustawy nr 388 z dnia 23 grudnia 2000 r.„Przepisy dotyczące sporządzenia rocznego i wieloletniego budżetu państwa – ustawa budżetowa 2001” („Disposizioni per la formazione del bilancio annuale e pluriannaule dello Stato – legge finanziaria 2001”) (zwanej dalej ustawą 388/2000), która to ustawa w art. 118 akapicie 9 zarządzała przeprowadzenie restrukturyzacji instytucji zajmujących się kształceniem zawodowym celem umożliwienia ich akredytacji.

(15)

W tym samym piśmie, cytowanym wcześniej w pkt 14, władze Włoch potwierdziły, iż nie traktowały takiego środka jako pomocy państwa, ponieważ skierowany on był, ich zdaniem, na wsparcie działalności niemającej charakteru komercyjnego i noszącej cechy działań na rzecz dobra ogólnego.

(16)

Ponadto władze Włoch stwierdziły, iż system akredytacji, który miał zostać wdrożony, był faktycznie związany z restrukturyzacją instytucji zajmujących się kształceniem zawodowym w ramach umowy zawartej pomiędzy Państwem i regionami w maju 2000 r. zgodnie z art. 17 ustawy nr 196 z dnia 24 czerwca 1997 w sprawie zasad promowania zatrudnienia („norme in materia di promozione dell’occupazione”) (zwanej dalej ustawą 196/97). Tego typu podejście potwierdzono w art. 118 ust. 9 ustawy 388/2000 oraz w dekrecie 173/2001.

(17)

Według władz Włoch subwencje na rzecz instytucji zajmujących się kształceniem zawodowym służyły eliminacji braków organizacyjnych beneficjentów, które to braki mogłyby negatywnie wpłynąć na proces akredytacji, biorąc pod uwagę fakt, iż od lipca 2003 roku w zasadzie jedynie akredytowane instytucje zajmujące się kształceniem zawodowym mogły prowadzić działalność szkoleniową finansowaną z zasobów publicznych.

(18)

Z drugiej strony instytucje zajmujące się kształceniem zawodowym mogą od 1997 roku oferować usługi szkoleniowe, typu „prywatnego”, to znaczy usługi rynkowe oparte na wolnej konkurencji, ze względu na znaczącą zmianę przepisów włoskich w tym względzie (w szczególności tak zwany „pakiet Treu”, ustawa nr 144 z dnia 17 maja 1999 r. „działania na rzecz inwestycji, upoważnienia rządu w sprawie uporządkowania systemu zachęt w sektorze zatrudnienia i przepisów normatywnych INAIL (Zakład Ubezpieczeń od Następstw Nieszczęśliwych Wypadków podczas Pracy) a także uporządkowania całego systemu ubezpieczeń pracowniczych („Misure in materia di investimenti, delega al Governo per il riordino degli incentivi all'occupazione e della normativa che disciplina l'INAIL, nonche' disposizioni per il riordino degli enti previdenziali”), oraz umowa pomiędzy państwem włoskim i regionami z marca 2000 roku) i w wielu przypadkach rzeczywiście oferowały takie usługi.

(19)

Władze Włoch jednakże utrzymują, iż omawiany środek nie spowodował w żadnym przypadku przewagi konkurencyjnej, a pomógł jedynie „historycznym” instytucjom dysponującym doświadczeniem i know-how utrzymać się na rynku (przykładowo umowy podpisane z publicznymi instytucjami finansującymi na okres minimum od 3 do 5 lat są jednym z wymaganych warunków otrzymania pomocy), co okazało się koniecznym na tym etapie, aby pozwolić takim instytucjom na spełnienie wymogów akredytacji i dalsze prowadzenie szkoleń na zliberalizowanym rynku. Oprócz tego podobne instytucje, w większości przypadków aktywne na rynkach lokalnych (subregionalnych) nie są w stanie wpływać na wymianę handlową.

(20)

W kwestii wprowadzenia wymienionych środków na terytorium całego kraju, zgodnie z informacjami przekazanymi przez władze Włoch regiony Friuli-Wenecja Julijska, Sycylia oraz Kampania nie wprowadziły w życie programu pomocy, z kolei Sardynia i Autonomiczna Prowincja Trydentu wprowadziły go w oparciu o rozporządzenie Komisji (WE) nr 69/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis (3), zwanego dalej rozporządzeniem de minimis. Regiony Toskania oraz Umbria wprowadziły w życie identyczny typ rozwiązań już po wszczęciu postępowania wyjaśniającego w przedmiotowej sprawie. Jedynie Autonomiczna Prowincja Bolzano nie otrzymała żadnej pomocy finansowej na mocy dekretu 173/2001 i z tego powodu nie wprowadziła programu pomocy. Pozostałe regiony w rzeczywistości tylko częściowo wprowadziły w życie omawiane programy cząstkowe.

(21)

Przede wszystkim Komisja zauważyła, że z pomocy udzielonej w ramach funduszu utworzonego specjalnie przy pomocy ogólnokrajowego przepisu skorzystały jedynie instytucje prowadzące kształcenie zawodowe. Wybrano je w oparciu o specyficzne kryteria zdefiniowane na poziomie regionów, zatem pomocy udzielano selektywnie przy użyciu zasobów państwowych.

(22)

Po drugie Komisja wyraziła poważne wątpliwości, czy kształcenie zawodowe w ogóle można traktować jako działalność niekomercyjną prowadzoną w interesie publicznym, a tak z początku stawiały sprawę władze Włoch. Komisja stanęła na stanowisku, iż omawiane dotacje poprawiły sytuację finansową ich beneficjentów, zmniejszając koszty, które bez dotacji beneficjenci musieliby ponosić sami.

(23)

Wreszcie, chociaż kształcenie prawdopodobnie jest w ograniczony sposób przedmiotem wymiany wewnątrzwspólnotowej, nie można wykluczyć, że pewne firmy zajmujące się kształceniem zawodowym są aktywne na poziomie wspólnotowym. Firmy takie byłyby zainteresowane dostępem do rynku włoskiego.

(24)

Z tego powodu Komisja uznała, że przedmiotowy środek może stanowić pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 Traktatu.

(25)

Jako pomoc państwa podlega ona ocenie w świetle przepisów zawartych w Traktacie i w innych odnoszących się do niej przepisach wspólnotowych.

(26)

W związku z tym Komisja wyraziła zdanie, iż tylko część pomocy, odnosząca się do „wprowadzania i utrzymywania struktur operacyjnych oraz urządzeń” mogłaby podlegać odpowiednim wyłączeniom, o ile odnosi się do kosztów dodatkowych związanych z zatrudnieniem osób niepełnosprawnych. Podobnie pomoc w przypadku „doskonalenia zawodowego personelu szkolącego” mogłaby podlegać należnym wyłączeniom, o ile zostaną spełnione kryteria określone w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 68/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy szkoleniowej (4).

(27)

Wszystkie pozostałe programy cząstkowe, biorąc pod uwagę obecny stan dokumentacji, należy zakwalifikować według Komisji jako pomoc operacyjną, a więc niepodlegającą wyłączeniom, gdyż nie stanowi o tym żaden przepis Traktatu.

(28)

Tylko jedna instytucja włoska, również będąca beneficjentem przedmiotowego programu pomocy, zajmująca się kształceniem zawodowym i wyraźnie aktywna przynajmniej na terenie kraju, podzieliła się, jako zainteresowana strona trzecia, swoimi uwagami z Komisją.

(29)

O ile wyżej wymieniona instytucja jest zdania, że przepisy włoskie stanowiące o dostępie do rynku kształcenia są takie same w przypadku firm włoskich jak w przypadku pozostałych firm pochodzących z innych krajów Wspólnoty, to jednak zauważa, że jednostki operacyjne instytucji zajmujących się kształceniem zawodowym muszą w celu rozwoju działalności finansowanej przy użyciu zasobów państwowych osiągnąć pewien poziom efektywności w ramach wcześniej prowadzonej działalności oraz mieć ścisłe powiązania ze środowiskiem społecznym i z przedsiębiorstwami zgodnie z kryteriami określonymi przez regiony. Jest to przyczyną, dla której jak dotąd żadna instytucja obca zajmująca się kształceniem zawodowym nie była w stanie spełnić wymaganych warunków.

(30)

Według władz Włoch omawiany środek nie wpływa na wymianę wewnątrzwspólnotową ze względu na to, iż system akredytacji, oparty na obiektywnych kryteriach określonych w regionalnych przepisach wykonawczych, nie stwarza sam w sobie żadnych barier ani ograniczeń dla prawa zakładania instytucji zajmujących się kształceniem zawodowym, pochodzących z innych regionów czy też z innych Państw Członkowskich.

(31)

Ponadto zdaniem władz Włoch nowo przybyłe firmy nie są zagrożone przez pomoc udzieloną włoskim instytucjom zajmującym się kształceniem zawodowym, które – zgodnie z przypuszczeniami – z trudem funkcjonują na własnym terenie, o czym świadczą poniesione w przeszłości straty, a które to straty pomoc miałaby zrekompensować. Tak więc, w szczególności, według władz Włoch, pomoc w formie kompensaty strat poniesionych w związku z działalnością w obszarze kształcenia zawodowego, którą instytucje musiały prowadzić w ramach publicznego systemu kształcenia, nie stanowi pomocy w rozumieniu art. 87 ust. 1 Traktatu.

(32)

Oprócz tego zdaniem władz Włoch, firmy zagraniczne nie miałyby żadnego interesu w wejściu na włoski rynek oświaty „publicznej”, ze względu na brak rentowności, który znajduje potwierdzenie między innymi w konieczności udzielania omawianej pomocy.

(33)

Wreszcie, według opinii władz Włoch, niedochodowe kształcenie zawodowe, finansowane przy użyciu zasobów państwowych, nieopłacane bezpośrednio przez beneficjentów i prowadzone w ramach publicznego systemu oświaty, nie powinno być rozpatrywane jako działalność komercyjna, w szczególności w świetle orzecznictwa w sprawach „Humbel” (5) oraz „Wirth” (6).

(34)

Władze regionu Piemont zgadzają się, iż pomoc jest selektywna i przyznawana jest przy użyciu zasobów państwowych, lecz neguje jednocześnie, jakoby stwarzała ona sytuację uprzywilejowania, czy też wpływała na wymianę wewnątrzwspólnotową. Odnośnie do przywilejów, władze te prezentują opinię, że przyznane dotacje stanowiły jedynie rekompensatę za usługi świadczone przez instytucje zajmujące się kształceniem zawodowym w zakresie dotyczącym kształcenia w ramach publicznego systemu oświaty. W kwestii wpływu na wymianę wewnątrzwspólnotową, zdaniem władz regionu Piemont nie istnieje wymiana handlowa usług oświatowych pomiędzy Państwami Członkowskimi Wspólnoty, a największymi przeszkodami są różnice językowe i brak powiązań z terytorium. Natomiast ich zdaniem rzeczywiście może istnieć wspólnotowy rynek usług kształcenia zawodowego w formie „prywatnej” (a więc konkurencyjne komercyjne usługi oświatowe).

(35)

Udzielona pomoc w żadnym przypadku nie wpłynęła negatywnie na działalność nowych firm, gdyż nowe firmy nie musiały ponosić kosztów, jakie beneficjenci pomocy zobowiązani byli ponosić w przeszłości, a nawet gdyby taki negatywny wpływ został udowodniony, to – jak twierdzą władze regionu Piemont – chodziłoby o wyłącznie zakłócenia na rynku lokalnym tak, iż art. 87 ust.1 Traktatu nie znalazłby zastosowania w tym przypadku.

(36)

Analiza Komisji dotyczy programu pomocy ustanowionego w ramach środków ogólnych, a nie pomocy indywidualnej dla określonych podmiotów. Od momentu wszczęcia postępowania wyjaśniającego władze Włoch doskonale zdawały sobie sprawę z wątpliwości Komisji dotyczących programu pomocy. Gdyby władze Włoch uznały wówczas, że pewne specyficzne przypadki należało oceniać według indywidualnych kryteriów, to powinny były poinformować Komisję o tychże specyficznych przesłankach i dostarczyć wszystkich niezbędnych informacji pomocnych w ocenie indywidualnej.

(37)

Artykuł 87 ust. 1 Traktatu stanowi, że wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi.

(38)

Omawiana pomoc została udzielona przy użyciu zasobów państwowych, a mianowicie pochodzi z funduszu o wysokości 180 mld ITL (około 93 mln EUR) utworzonego na mocy przepisów ogólnokrajowych i rozdzielonego pomiędzy prawie wszystkie włoskie regiony zgodnie z załącznikiem do dekretu 173/2001. Pomoc została zatem przyznana przy użyciu zasobów państwowych.

(39)

Beneficjentami tej pomocy są jedynie instytucje zajmujące się kształceniem zawodowym. Oprócz tego dobór beneficjentów dokonywany jest na poziomie regionalnym w zależności od dostępnych w poszczególnych regionach zasobów finansowych i ewentualnych kryteriów dodatkowych, a więc kryteria wyboru mają charakter selektywny.

(40)

Selektywność oraz użycie zasobów państwowych zostały zresztą potwierdzone przez władze Włoch w przekazanych uwagach.

(41)

Należy nade wszystko podkreślić, iż ogólnie pojęcie przedsiębiorstwa w kontekście prawa konkurencji obejmuje w świetle orzecznictwa Trybunału (7) każdą jednostkę prowadzącą działalność gospodarczą niezależnie od jej statusu prawnego (np. jednostka nienastawiona na zysk) czy sposobu finansowania. Wszelka działalność polegająca na oferowaniu towarów lub usług na określonym rynku jest działalnością gospodarczą.

(42)

Postawa taka została również wyrażona w komunikatach Komisji z roku 1996 (8) oraz z roku 2000 (9) w sprawie usług użyteczności publicznej w Europie, a także w sprawozdaniu Komisji z posiedzenia Rady Europejskiej w Laeken (10).

(43)

W szczególności w odniesieniu do rozróżnienia pomiędzy usługami o charakterze komercyjnym i niekomercyjnym, Komisja ostatnio podkreśliła (zob. w szczególności pkt 44 Zielonej Księgi na temat usług użyteczności publicznej (11), cytowany między innymi w Białej Księdze na ten sam temat (12), iż wszelka działalność polegająca na oferowaniu towarów lub usług na określonym rynku jest działalnością gospodarczą. Dlatego też w ramach tego samego sektora mogą współistnieć oba typy działalności, czasami nawet w ramach tej samej instytucji. Do pierwszego typu działalności zastosowanie mają zasady rynku wewnętrznego, konkurencji, a w szczególności pomocy państwa.

(44)

Z kolei zasady rynku wewnętrznego i konkurencji nie znajdują zastosowania w przypadku działalności niekomercyjnej. Z tego powodu nie mają one żadnego wpływu na usługi użyteczności publicznej o tyle, o ile te ostatnie faktycznie spełniają kryteria działalności niekomercyjnej. W odniesieniu do krajowego systemu kształcenia Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich uznał w wyroku w sprawie Humbel, iż państwo tworząc i utrzymując taki system nie dąży do uzyskania zysków, a jedynie wypełnia swoje funkcje wobec narodu na polu społecznym, kulturalnym i edukacyjnym (13).

(45)

Wyrok w sprawie Humbel stanowi przede wszystkim, iż kursy odbywające się w szkole technicznej w ramach krajowego systemu kształcenia nie mogą być uznawane za „usługi” zgodnie z przepisami art. 50 Traktatu. W rzeczywistości pierwszy ustęp tego artykułu stanowi, iż usługami w rozumieniu Traktatu są świadczenia wykonywane zwykle za wynagrodzeniem.

(46)

Wyrok w sprawie Wirth (14) potwierdza wnioski Trybunału w sprawie Humbel, zgodnie z którymi cechą podstawową wynagrodzenia jest to, że stanowi zapłatę za omawianą usługę i że uzgadniane jest ono pomiędzy usługodawcą i usługobiorcą. W tym samym wyroku Trybunał uznał, że tej właśnie cechy nie mają kursy organizowane w ramach publicznego systemu oświaty.

(47)

Ogólniej, zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Wirth, wiele czynności zwykle spełniających funkcje społeczne instytucji, które nie są nastawione na zysk i nie prowadzą działalności przemysłowej ani handlowej jest wyłączonych z zakresu stosowania wspólnotowych przepisów w zakresie konkurencji i rynku wewnętrznego (15).

(48)

W omawianym przypadku z informacji otrzymanych od Włoch wynika, że działalność zainteresowanych instytucji zajmujących się kształceniem zawodowym miała dwojaki charakter. Z jednej strony zapewniały one pojedynczym obywatelom dostęp do instytucjonalnych usług oświatowych nastawionych na realizację celów społecznych w ramach publicznego systemu oświaty i jako takie finansowane było przez państwo lub przez poszczególne regiony zgodnie z zasadą pokrywania określonych kwalifikowanych wydatków. Z drugiej strony jednak miały one możliwość świadczenia (i w wielu przypadkach faktycznie tak było) usług rynkowych w sektorze kształcenia zawodowego zarówno na rzecz firm i ich pracowników, jak i pojedynczych obywateli, traktując wszystkich jako klientów i pobierając od nich opłaty według obowiązujących na rynku stawek. Z tego powodu władze Włoch narzuciły beneficjentom pomocy obowiązek prowadzenia oddzielnej księgowości.

(49)

Można więc uznać, że pierwszy typ usług nie stanowi działalności gospodarczej. Stąd wniosek, że omawiana działalność nie podlega zasadom konkurencji ani rynku wewnętrznego, a więc nie stosuje się do niej art. 87 ust. 1 Traktatu.

(50)

Mimo to Komisja zauważyła, że w świetle niedawnego orzecznictwa pojęcie działalności gospodarczej podlega ewolucji i w części zależy od politycznych wyborów poszczególnych Państw Członkowskich. Państwa Członkowskie mogą zadecydować o przeniesieniu na przedsiębiorstwa niektórych zadań tradycyjnie pojmowanych jako suwerenne zadania państwa. Państwa Członkowskie mogą także stworzyć warunki niezbędne, aby zapewnić istnienie rynku na dany produkt czy usługę, jeśli bez takich warunków rynek by nie istniał. Tego typu interwencja powoduje jednak, iż omawiane działania stają się działalnością gospodarczą i stosują się do nich przepisy w zakresie konkurencji.

(51)

Trybunał zauważył na przykład, że transport pacjentów stał się usługą oferowaną za określone wynagrodzenie przez różne podmioty gospodarcze działające na rynku usług pogotowia ratunkowego i transportu pacjentów. W sprawie, którą zajmował się Trybunał usługi takie świadczyły instytucje użyteczności publicznej nienastawione na zysk. Jednakże Trybunał przypomniał, że tego typu cechy charakterystyczne nie wykluczają klasyfikacji instytucji jako przedsiębiorstwa zgodnie z art. 87 Traktatu, w przypadku gdy te same instytucje prowadzą również działalność gospodarczą (16).

(52)

Trybunał uznał również, że produkcja na terenie szpitala substancji stosowanych potem w usługach medycznych tego szpitala stanowi działalność gospodarczą. Fakt, że usługa nie jest bezpośrednio opłacana przez pacjenta, lecz finansowana przy użyciu zasobów państwowych, nie ma związku z zakwalifikowaniem tej usługi jako działalności gospodarczej (17).

(53)

Tego typu podejście zostało potwierdzone w dwóch innych wyrokach Trybunału (18). Niektóre Państwa Członkowskie utrzymywały, iż usługi medyczne nie były działalnością gospodarczą w związku z faktem, iż pacjenci podlegający leczeniu szpitalnemu nie musieli koniecznie płacić za świadczone im usługi. Trybunał uznał jednak, że działalność medyczna stanowi działalność gospodarczą niezależnie od faktu, czy odnośne usługi wymagają zapłaty bezpośredniej ze strony pacjentów czy też opłacane są przez władze publiczne albo kasy chorych.

(54)

Poza tym element solidarności społecznej nie wyklucza absolutnie możliwości generowania zysków z działalności gospodarczej. Niektóre instytucje mogą zgodzić się na pewne aspekty solidarności społecznej, aby uzyskać inne korzyści we własnym sektorze. Instytucje nienastawione na zysk mogą konkurować z powodzeniem z firmami nastawionymi na zysk i dlatego mogą stać się przedsiębiorstwami w rozumieniu art. 87 Traktatu.

(55)

Z tego powodu Komisja nie może wykluczyć, że niektóre działania instytucji zajmujących się kształceniem zawodowym, także w ramach publicznego systemu kształcenia, mogą zostać zakwalifikowane jako działalność gospodarcza.

(56)

W tym ostatnim przypadku należałoby zastosować art. 86 ust. 2 Traktatu – stanowiący o przedsiębiorstwach zobowiązanych do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym. Wyżej wymieniony artykuł stanowi, iż przedsiębiorstwa te podlegają przepisom Traktatu, w szczególności regułom konkurencji, w granicach, w jakich ich stosowanie nie stanowi prawnej lub faktycznej przeszkody w wykonywaniu poszczególnych zadań im powierzonych. Oprócz tego, artykuł stanowi, że rozwój handlu nie może być naruszony w sposób pozostający w sprzeczności z interesem Wspólnoty.

(57)

W konsekwencji biorąc pod uwagę fakt, iż instytucjom zajmującym się kształceniem zawodowym została powierzona misja publiczna w ramach odpowiednich przepisów krajowych i regionalnych zawartych w stosownych aktach, to znaczy w ramach umów zawartych pomiędzy włoskimi regionami a instytucjami zajmującymi się kształceniem zawodowym, a także iż nie istniało ryzyko nadpłaty, pomoc bowiem nie mogła być wyższa niż poniesione odrębnie zaksięgowane koszty, to instytucje takie mogą korzystać z wyłączeń zgodnie z art. 86 ust. 2 Traktatu.

(58)

Ponadto Komisja stwierdza, że dzięki danym dostarczonym przez same władze Włoch zostało udowodnione w wystarczający sposób istnienie działalności gospodarczej w drugim typie działań opisanych w pkt 48.

(59)

Aby wejść w zakres zastosowania art. 87 Traktatu pomoc musi zakłócać lub grozić zakłóceniem konkurencji w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi. Oba te warunki często idą w parze w odniesieniu do pomocy państwa.

(60)

W szczególności odnośnie do wymiany wewnątrzwspólnotowej, Sąd Pierwszej Instancji (19) przypomniał, iż jeśli pomoc finansowa umacnia pozycję przedsiębiorstwa wobec innych konkurencyjnych przedsiębiorstw na rynku wspólnotowym, to tym samym wpływa ona także na ten rynek. Następuje to wówczas, gdy przedsiębiorstwo korzystające z pomocy angażuje się aktywnie w handel pomiędzy Państwami Członkowskimi lub bierze udział w realizacji kontraktów podpisanych w ramach przetargów, w których uczestniczyło kilka Państw Członkowskich.

(61)

Poza tym pomoc może wpłynąć na wymianę handlową pomiędzy Państwami Członkowskimi i zakłócać konkurencję nawet wtedy, gdy przedsiębiorstwo będące beneficjentem pomocy, konkurując z przedsiębiorstwami w innych Państwach Członkowskich, nie uczestniczy bezpośrednio w działalności transgranicznej. W rzeczywistości, kiedy Państwo Członkowskie udziela pomocy przedsiębiorstwu, nie musi ulec zmianie podaż na rynku wewnętrznym lub też może ona ulec wzrostowi, w wyniku czego przedsiębiorstwa w innych Państwach Członkowskich będą miały mniejsze możliwości oferowania własnych usług na rynku takiego Państwa Członkowskiego.

(62)

Dlatego też wcale nie trzeba stwierdzić bezpośredniego udziału beneficjentów w eksporcie (20), ani istnienia faktycznej wymiany handlowej pomiędzy Państwami Członkowskimi w tym samym segmencie rynku, aby udowodnić wpływ omawianej pomocy na wymianę handlową. Co więcej, ani ograniczona wysokość pomocy, ani względnie niewielki rozmiar beneficjenta, nie pozwalają na wyciąganie wniosków a priori, iż w danym przypadku nie istnieje żaden wpływ na wymianę handlową.

(63)

W odniesieniu do tej kwestii Komisja stwierdza, że w omawianym przypadku niektórzy beneficjenci aktywni są przynajmniej na poziomie regionalnym lub też ponadregionalnym (więc niekiedy ogólnokrajowym) i charakteryzują się dużym obrotem handlowym, który przypuszczalnie pozwala im pokonywać przeszkody ograniczające rozpowszechnianie oferty usług w dziedzinie kształcenia zawodowego na rynku wspólnotowym. Prócz tego Komisja stwierdza, że niektórzy beneficjenci są już aktywni na poziomie ponadnarodowym.

(64)

Tak więc w szczególności jeden beneficjent pomocy funkcjonuje już w niektórych Państwach Członkowskich, takich jak Belgia (4 oddziały), Francja (7 oddziałów), Niemcy (4 oddziały) i Zjednoczone Królestwo (1 oddział), w krajach niebędących członkami Wspólnoty, jak np.: Szwajcaria, a także w krajach pozaeuropejskich (Argentyna). Beneficjent ten jest też partnerem w sieci międzynarodowej „Exemplo” obejmującej 14 europejskich agencji zajmujących się kształceniem zawodowym, których celem jest dzielenie się wiedzą, analiza porównawcza, współpraca przy projektach wspólnotowych, rozwój specyficznych segmentów rynku na potrzeby handlu elektronicznego i kształcenia on-line.

(65)

W świetle powyższych rozważań i biorąc pod uwagę możliwy wpływ na wymianę handlową, Komisja dochodzi do wniosku, że przyjęta klasyfikacja pomocy państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 Traktatu w odniesieniu do omawianych środków powinna zostać potwierdzona, gdyż może faktycznie wpływać na wewnątrzwspólnotową wymianę handlową.

(66)

Komisja stwierdza, że nie zastosowano się w omawianym przypadku do obowiązku uprzedniego powiadomienia wynikającego z art. 88 ust. 3 Traktatu.

(67)

Ponieważ nie powiadomiono Komisji w celu zapobieżenia ewentualnemu braku zgodności z przepisami o pomocy państwa, Komisja wskazuje na naruszenie tym samym art. 88 ust. 3 Traktatu i uznaje przedmiotową pomoc za niezgodną z prawem.

(68)

Program cząstkowy „pomoc na pokrycie zaległych zobowiązań” mógłby w zasadzie wejść w zakres zastosowania rozporządzenia de minimis (21), jako że program pomocy nie obejmuje sektorów wyłączonych z rozporządzenia de minimis ani pomocy udzielanej na rzecz działalności związanej z wywozem lub pomocy uwarunkowanej użyciem towarów produkcji krajowej. Trzeba jednak podkreślić, że wysokość pomocy często przekracza maksymalną kwotę 100 000 EUR.

(69)

Z tego powodu Komisja stwierdza, iż omawianego programu nie należy rozpatrywać na podstawie rozporządzenia de minimis. Ponadto władze Włoch nigdy nie powołały się na określenie „de minimis” w przypadku omawianego programu pomocy.

(70)

W związku z tym, iż omawiany program cząstkowy nie bierze pod uwagę żadnego z kwalifikowanych kosztów określonych w art. 4 ust. 7 lit. od a) do f) rozporządzenia w sprawie pomocy szkoleniowej (22), nie może korzystać z wyłączeń zgodnie z powyższym rozporządzeniem. W dodatku nawet władze Włoch nigdy nie potraktowały tego programu jako pomocy szkoleniowej.

(71)

W kontekście oceny pomocy zgodnie z rozporządzeniem Komisji (WE) nr 70/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw (23), Komisja zauważa, że w ramach omawianego programu cząstkowego nie przewidziano żadnej pomocy na inwestycje materialne lub niematerialne. Przeciwnie, program ten ukierunkowany jest wyłącznie na redukcję wydatków bieżących poprzez pomoc na pokrycie zaległych zobowiązań, co zostało zakwalifikowane jako pomoc operacyjna, która zwykle nie jest wspierana przez Komisję.

(72)

Szczególnie zaś przyznawanie pomocy operacyjnej niezwiązanej z żadnymi dodatkowymi kosztami wynikłymi z realizacji usług publicznych może spowodować zmniejszenie kosztów ogólnych przedsiębiorstwa, które zazwyczaj przedsiębiorstwo powinno ponosić na własny rachunek.

(73)

Jest faktem, iż pomoc operacyjna może zostać udzielona wyjątkowo tylko w obszarach objętych derogacją na mocy art. 87 ust. 3 lit. a), przyjmując, że spełnione zostały warunki ustanowione w pkt 4.15 wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej (24). W omawianym przypadku trzeba zauważyć, że przepis ogólnokrajowy znajduje zastosowanie bez różnicy na terytorium całego Państwa Członkowskiego i nie wpływa w żaden sposób na niwelowanie różnic pomiędzy poszczególnymi regionami.

(74)

Komisja uważa, że wyżej opisany program cząstkowy nie spełnia żadnego z wyżej wymienionych warunków. Ponadto w odniesieniu do ewentualnej zgodności pomocy z art. 87 Traktatu, władze Włoch nie powołały się ani na rozporządzenie w sprawie pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw, ani na wytyczne w sprawie krajowej pomocy regionalnej.

(75)

Ponadto omawiana pomoc nie wydaje się promować żadnego innego celu horyzontalnego Wspólnoty w rozumieniu art. 87 ust. 3 lit. c) Traktatu, jak np.: badania i rozwój, zatrudnienie, środowisko naturalne lub ratowanie i restrukturyzacja przedsiębiorstw zgodnie z wytycznymi, projektami ramowymi czy odpowiednimi rozporządzeniami.

(76)

Odstępstwo, o którym mowa w art. 87 ust. 2 lit. od a) do c) (25) Traktatu nie znajduje w widoczny sposób zastosowania w omawianym przypadku. Ten sam wniosek odnosi się do wyłączeń opisanych w art. 87 ust. 3 lit. od b) do d) (26).

(77)

W przypadku programów cząstkowych „zachęty do dobrowolnego rozwiązywania umów o pracę” oraz „dostosowanie systemów informatycznych” można w dużej mierze zastosować takie samo rozumowanie jak w programie cząstkowym „pomoc na pokrycie zaległych zobowiązań”.

(78)

W rzeczywistości Komisja uważa, że większa część tego typu pomocy ma charakter pomocy operacyjnej, co powoduje, iż nie powinna korzystać ze wyłączeń.

(79)

Komisja uważa w szczególności, że pomoc zachęcająca do dobrowolnych zwolnień pracowniczych, która zdaje się stwarzać nieuzasadnioną przewagę konkurencyjną poprzez sztuczną redukcję kosztów pracowniczych, co zwiększa konkurencyjność firmy otrzymującej pomoc wobec innych firm zajmujących się kształceniem zawodowym, nie może w żaden sposób korzystać z wyłączeń zarówno w świetle przepisów rozporządzenia Komisji (WE) nr 2204/2002 z dnia 12 grudnia 2002 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa w zakresie zatrudnienia (27), jak i ze względu na inne obowiązujące przepisy.

(80)

Podobnie wydatki na dostosowanie systemów informatycznych nie podlegają żadnym wyłączeniom, ponieważ nie stanowią inwestycji początkowej w rozumieniu rozporządzenia w sprawie pomocy dla małych i średnich przedsiębiorstw (28), ani nie są instrumentem polityki rozwoju regionalnego w rozumieniu wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej (29).

(81)

Pomoc na dostosowanie budynków i wyposażenia do obowiązkowych norm BHP nie może podlegać żadnym wyłączeniom zgodnie z obowiązującymi przepisami w sprawie pomocy państwa, o czym wspomniano już w pkt 68-76.

(82)

Mimo to, ta część pomocy, która odnosi się do przystosowania struktur i urządzeń i jest związana z kosztami dodatkowymi wynikającymi z zatrudnienia osób niepełnosprawnych, może korzystać z wyłączenia zgodnie z rozporządzeniem w sprawie pomocy państwa w zakresie zatrudnienia (30).

(83)

Podobnie pomoc w ramach programu cząstkowego „doskonalenie zawodowe personelu szkolącego” może korzystać z wyłączenia zgodnie z rozporządzeniem w sprawie pomocy szkoleniowej (31).

(84)

O ile kształcenie zawodowe, będąc częścią publicznego systemu oświaty, skierowane jest do pojedynczych obywateli zgodnie z pkt 44-49, a także podlega oddzielnej księgowości, a przy tym nie jest uważane za działalność gospodarczą, to pomoc przyznawana w odniesieniu do kosztów takiej działalności nie podlega przepisom art. 87 ust. 1 Traktatu, a więc nie jest pomocą państwa.

(85)

Z drugiej strony, chociaż niektóre dziedziny działalności prowadzonej w ramach publicznego systemu oświaty można uznać za działalność gospodarczą, biorąc pod uwagę ewolucję pojęcia działalności gospodarczej, o której mowa w pkt 50-55, to mimo tego mogą one korzystać z wyłączeń zgodnie z przepisami art. 86 ust. 2 Traktatu.

(86)

Z kolei pomoc udzielona w odniesieniu do kosztów powstałych w trakcie działalności komercyjnej spełnia wszelkie warunki pomocy państwa i dlatego podlega przepisom art. 87 ust. 1 Traktatu.

(87)

Komisja wyraża żal z powodu tego, iż pomoc udzielona na potrzeby reformy systemu kształcenia zawodowego stanowiąca pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust. 1 Traktatu, lecz naruszająca przepisy art. 88 ust. 3 Traktatu, jest niezgodna z prawem.

(88)

Programy cząstkowe „wprowadzanie i utrzymywanie struktur operacyjnych oraz urządzeń wymaganych przez obowiązujące przepisy BHP, a także ułatwiających dostęp osobom niepełnosprawnym”, w części odnoszącej się do dodatkowych kosztów zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych, a także „doskonalenie zawodowe personelu szkolącego w celu zapewnienia instytucjom spełnienia warunków akredytacji” mogą korzystać z wyłączenia zgodnie z przepisami rozporządzenia Komisji nr 2204/2002 z dnia 12 grudnia 2002 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa w zakresie zatrudnienia (32) oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 68/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy szkoleniowej (33).

(89)

Pomoc udzielona w ramach programów cząstkowych „pomoc na pokrycie zaległych zobowiązań”, „zachęty do dobrowolnego rozwiązywania umów o pracę” oraz „wprowadzanie i utrzymywanie struktur operacyjnych oraz urządzeń wymaganych przez obowiązujące przepisy BHP, a także ułatwiających dostęp osobom niepełnosprawnym” jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w części dotyczącej dostosowania do obowiązujących przepisów BHP.

(90)

Komisja stwierdza, iż w zasadzie rozporządzenie de minimis (34) mogłoby mieć zastosowanie w odniesieniu do przedmiotowych środków, gdyż środki te nie odnoszą się do sektorów wyłączonych z jego zastosowania, ani do pomocy udzielanej na rzecz działalności związanej z wywozem czy też do pomocy uwarunkowanej użyciem towarów produkcji krajowej. W konsekwencji przyjmując, że wszystkie warunki przewidziane przez rozporządzenie de minimis zostały spełnione, a w szczególności zachowany został próg 100 000 EUR w okresie trzech lat, a beneficjentami byli pojedynczy obywatele, to rozpatrywaną pomoc można uznać za pomoc de minimis, a więc nie podlegającą zastosowaniu przepisów art. 87 ust. 1 Traktatu.

(91)

Niniejsza decyzja odnosząca się do rozpatrywanego programu pomocy wchodzi w życie ze skutkiem natychmiastowym. Zgodnie z przyjętą praktyką na mocy art. 87 Traktatu Komisja żąda od beneficjenta zwrotu uzyskanej pomocy, która zgodnie z przepisami art. 88 Traktatu została udzielona w sposób nieuprawniony i jest niezgodna. Praktyka taka została potwierdzona w art. 14 rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE (35).

(92)

Komisja zauważa ponadto, że decyzja w sprawie programu pomocy nie wyklucza, że indywidualna pomoc może nie stanowić pomocy (ponieważ przyznanie pomocy indywidualnej podlega przepisom de minimis) i że taka pomoc może zostać uznana, w całości lub w części, za zgodną ze wspólnym rynkiem w oparciu o jej cechy charakterystyczne (na przykład na podstawie przepisów dotyczących wyłączeń).

(93)

Zgodnie z art. 14 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 w sprawie odzyskiwania funduszy pomocowych należy zastosować naliczanie odsetek zgodnie z obowiązującymi stopami ustalonymi przez Komisję. Odsetki są płatne od dnia, w którym pomoc przyznana bezprawnie została udostępniona beneficjentowi do daty jej windykacji.

(94)

Odsetki należy naliczać zgodnie z przepisami ustanowionymi w rozdziale V rozporządzenia Komisji (WE) nr 794/2004 z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE (36).

(95)

W tym celu władze Włoch nakładają na beneficjentów programu pomocy obowiązek zwrotu, w terminie dwóch miesięcy od daty niniejszej decyzji, uzyskanych kwot pomocy wraz z odsetkami, o których mowa w pkt 94. Całkowity zwrot powinien nastąpić najpóźniej do końca pierwszego roku podatkowego od daty otrzymania zawiadomienia o niniejszej decyzji.

(96)

Władze Włoch udzielają Komisji informacji zgodnie z kwestionariuszem przedstawionym w załączniku I do niniejszej decyzji, podając wykaz zainteresowanych beneficjentów i jasno opisując przewidziane lub przyjęte środki w celu natychmiastowego i skutecznego odzyskania niezgodnej z prawem pomocy państwa. W ciągu dwóch miesięcy od podjęcia decyzji władze Włoch przekażą Komisji wszystkie dokumenty będące dowodami na to, iż wszczęto postępowanie odzyskiwania niezgodnej z prawem pomocy od beneficjentów (takich jak okólniki, zarządzenia dotyczące zwrotu itd.).

(1)

W styczniu 2004 r. Komisja została powiadomiona przez obywatela Zjednoczonego Królestwa o inwestycjach dokonanych przy udziale władz Wysp Szetlandzkich należących do Zjednoczonego Królestwa, które prawdopodobnie stanowiły pomoc państwa. Pismami z dnia 17 lutego 2004 r. oraz z dnia 1 września 2004 r. Komisja zwróciła się do Zjednoczonego Królestwa o dostarczenie informacji na temat tych inwestycji. Zjednoczone Królestwo udzieliło odpowiedzi w pismach z dnia 30 kwietnia 2004 r. oraz z dnia 13 grudnia 2004 r.

(2)

Komisja poinformowała Zjednoczone Królestwo w piśmie z dnia 20 kwietnia 2005 r. o decyzji dotyczącej wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego na mocy art. 88 ust. 2 traktatu WE. Zjednoczone Królestwo przedstawiło swoje uwagi w tej sprawie w piśmie z dnia 19 maja 2005 r.

(3)

Decyzję Komisji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego opublikowano w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej dnia 10 czerwca 2005 r. (2) Komisja zaprosiła wszelkie zainteresowane strony do przedstawienia swoich uwag w przedmiotowej sprawie. Żadnych uwag nie otrzymano.

(4)

Rada Wysp Szetlandzkich (Shetland Islands Council - SIC), organ władzy publicznej na Szetlandach, ustanowiła dwa fundusze powiernicze, Shetland Development Trust (Development Trust) oraz Shetland Islands Council Charitable Trust (Charitable Trust).

(5)

Fundusz Development Trust ustanowiono po to, aby służył jako główny sposób finansowania projektów rozwoju gospodarczego na Szetlandach; umożliwia on finansowanie poprzez udzielanie kredytów. Powiernikami są członkowie rady SIC oraz dwaj niezależni powiernicy.

(6)

Charitable Trust jest funduszem powierniczym SIC, który udziela kredytów na cele charytatywne. Powiernikami Charitable Trust są członkowie rady SIC oraz dwaj niezależni powiernicy.

(7)

Finansowanie zarówno funduszu Charitable Trust, jak i Development Trust pochodzi z funduszu rezerwowego ustanowionego przez SIC. Finansowanie samego funduszu rezerwowego pochodzi z umowy zawartej dnia 12 lipca 1974 r. pomiędzy SIC i przedsiębiorstwami naftowymi korzystającymi z obiektów portowych Sullum Voe. Umowa ta przewiduje uiszczanie opłat przez te przedsiębiorstwa „z tytułu przywozu ropy naftowej oraz jako odszkodowania za zakłócenia powodowane takim przywozem.”

(8)

Dla działalności handlowej i rozwojowej, SIC założyła Shetland Leasing and Property Ltd (SLAP), która jest handlową spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, prowadzącą działalność nastawioną na zysk i będącą w całości własnością funduszu Charitable Trust. Do zadań SLAP należy nabywanie udziałów kapitałowych w miejscowych przedsiębiorstwach, udzielanie kredytów miejscowemu przemysłowi według stawek rynkowych oraz budowanie obiektów przemysłowych na wynajem po stawkach rynkowych.

(9)

Jako spółka handlowa z ograniczoną odpowiedzialnością będąca w całości własnością funduszu Charitable Trust, SLAP uzyskuje fundusze na swą działalność z Charitable Trust oraz z zysków własnych. W przypadku niektórych szczególnych projektów fundusze pochodzą również z Development Trust.

(10)

W 1999 roku zarząd spółki SLAP podjął decyzję o dokonaniu inwestycji w przedsiębiorstwo o nazwie Shetland Seafish Ltd. Przedsiębiorstwo to powstało dnia 7 października 1999 r. w wyniku fuzji finansowej pomiędzy przedsiębiorstwami Williamson Ltd i Ronas Ltd. Oba przedsiębiorstwa przynosiły w tym czasie straty i zostały uznane za niewypłacalne. Zakładając przedsiębiorstwo Shetland Seafish Ltd oraz dokonując fuzji obu niedochodowych przedsiębiorstw, spodziewano się wzrostu zysków, który miał nastąpić w nowym przedsiębiorstwie w krótkim czasie. Planowano, że do końca 2002 r. Shetland Seafish Ltd będzie osiągać zyski przekraczające 460 000 GBP.

(11)

SLAP dokonała inwestycji w Shetland Seafish Ltd nabywając 156 250 (62,5 %) akcji zwykłych, każda o wartości 1,00 GBP i 1 000 000 akcji uprzywilejowanych, każda o wartości 1,00 GBP (100 %). Pozostałymi akcjonariuszami akcji zwykłych byli Shetland Seafish Producers Organisation Ltd (43 750 akcji), Pan L.A. Williamson (18 750 akcji), Pan R.A. Carter (18 750 akcji) oraz Shetland Fisheries Centre Ltd (12 500 akcji).

(12)

W czerwcu 2000 r. zarząd SLAP podjął decyzję o kolejnym dokonaniu inwestycji w Shetland Seafish Ltd., po tym gdy przedsiębiorstwo zdecydowało się przejąć Whalsay Ltd., deficytowe przedsiębiorstwo z siedzibą na Szetlandach, zajmujące się przetwórstwem rybnym. W wyniku tego przejęcia SLAP nabyła 2 000 000 dodatkowych akcji uprzywilejowanych w Shetland Seafish Ltd., które zostały subskrybowane przez SLAP w dwóch transzach: w listopadzie 2000 r. SLAP nabyła 1 200 000 akcji uprzywilejowanych i dnia 16 lutego 2001 r. pozostałe 800 000 akcji uprzywilejowanych.

(13)

Od dnia 16 lutego 2001 r. wyemitowany kapitał akcyjny Shetland Seafish Ltd wynosił zatem 250 000 akcji zwykłych i 3 000 000 akcji uprzywilejowanych, które pozostawały w posiadaniu tych samych akcjonariuszy oraz w tych samych proporcjach, co przy pierwszej emisji akcji w 1999 r.

(14)

Zgodnie ze specjalną uchwałą przyjętą dnia 17 grudnia 1999 r. przez zarząd Shetland Seafish Ltd akcje uprzywilejowane w Shetland Seafish Ltd uprawniają do „stałej niekumulacyjnej uprzywilejowanej dywidendy na poziomie 10 % rocznie (netto, po potrąceniu części dywidendy od której odprowadzono należny podatek) od dotychczas pokrytego kapitału lub kwot spłaconych z tego tytułu narosłych od dnia subskrypcji, która to dywidenda ma być płacona (w zakresie, w jakim istnieją zyski do podziału) dnia 31 stycznia każdego roku w odniesieniu do 12 miesięcy kończących się z tą datą; mogą być one umorzone po wartości nominalnej (tj. według współczynnika 1 za akcję uprzywilejowaną) po dodaniu niezapłaconej uprzywilejowanej dywidendy, z zachowaniem przez spółkę opcji w dowolnym momencie po upływie jednego roku od daty przydziału akcji uprzywilejowanych.”

(15)

Z przedstawionych danych wynika jasno, że Shetland Seafish Ltd osiąga straty od 1999 r.

(16)

W pismach z dnia 30 kwietnia 2004 r. i 13 grudnia 2004 r., Zjednoczone Królestwo stwierdziło, iż inwestycje te powinno się traktować jak inwestycje prywatne, gdyż SLAP jest podmiotem prywatnym, a w czasie dokonywania inwestycji zarówno SIC jak i SLAP miały uzasadnione oczekiwania, iż zaangażowane środki pieniężne winny być traktowane jako fundusze prywatne.

(17)

Po drugie, Zjednoczone Królestwo stwierdziło, że jeżeli zaangażowane środki pieniężne są uznane za fundusze publiczne, to inwestycje dokonane przez SLAP są inwestycjami, co do których decyzję mógł podjąć zwykły podmiot prywatny. Dla uzasadnienia tego stwierdzenia Zjednoczone Królestwo przedstawiło dwa raporty sporządzone w sprawie omawianych inwestycji: raport w sprawie fuzji Shetland Seafish oraz raport w sprawie przedsiębiorstwa Whalsay.

(18)

Raport w sprawie fuzji Shetland Seafish z dnia 27 września 1999 r. jest raportem autorstwa pana M. Goodlada oraz pana S. Gillaniego skierowanym do zarządu SLAP i dotyczy on „Proponowanej restrukturyzacji i fuzji przedsiębiorstw L.A. Williamson & Sons (Shetland) Limited oraz Ronas Fisheries Limited.”

(19)

Według danych oraz prognoz zamieszczonych w raporcie fuzja przedsiębiorstw L.A. Williamson and Sons (Shetland) Limited oraz Ronas Fisheries Limited poprzez ustanowienie przedsiębiorstwa Shetland Seafish Ltd zaczęłaby przynosić zyski w ciągu trzech lat.

(20)

Autorem wydanego w czerwcu 2000 r. raportu w sprawie przedsiębiorstwa Whalsay jest pan John Inkster, który w tym czasie piastował stanowisko dyrektora naczelnego Whalsay Fish Processors Ltd. Raport ten zawiera analizę sytuacji omawianych przedsiębiorstw, rozwoju sytuacji na rynku oraz korzyści dla Shetland Seafish Ltd wynikających z przejęcia Whalsay Ltd.

(21)

Komisja uznała, iż na podstawie liczb i danych zawartych w raportach przedstawionych przez władze Zjednoczonego Królestwa nie można ustalić, czy inwestycje te można by uznać za inwestycje dochodowe oraz czy SLAP działała tak, jak zwykły inwestor prywatny. Co więcej, ponieważ inwestycje te były w oczywisty sposób z korzyścią dla omawianych przedsiębiorstw, a przedmiotowe przedsiębiorstwa bezpośrednio konkurowały z innymi przedsiębiorstwami sektora przetwórstwa rybnego zarówno na terenie Zjednoczonego Królestwa, jak i w pozostałych państwach członkowskich, Komisja uznała, iż inwestycje wydają się stanowić pomoc państwa w rozumieniu art. 87 traktatu WE.

(22)

Ponieważ inwestycje przeprowadzono w roku 1999 i 2000, były one poddane ocenie w świetle Wytycznych dotyczących badania pomocy państwa dla rybołówstwa i akwakultury z 1997 r. (3) Zgodnie z punktem 2.3 tychże wytycznych pomoc, która nie spełnia warunków ustanowionych w tychże wytycznych podlega ocenie indywidualnej. Zgodnie z punktem 1.2 tych wytycznych, pomoc państwa udzielana bez nakładania obowiązków na jej odbiorców i taka, której celem jest poprawa sytuacji przedsiębiorstw i zwiększenie ich płynności finansowej, oraz która w rezultacie prowadzi do zwiększenia dochodów odbiorcy jest, jako pomoc operacyjna, niezgodna ze wspólnym rynkiem. Zgodnie z wytycznymi, pomoc operacyjną można uznać za zgodną ze wspólnym rynkiem, tylko w przypadku gdy pomoc taka powiązana jest z planem restrukturyzacji zgodnym ze wspólnym rynkiem. Ponieważ nie przedłożono takiego planu restrukturyzacji, Komisja uznała, iż inwestycje były niezgodne ze wspólnym rynkiem.

(23)

W odpowiedzi z dnia 19 maja 2005 r. Zjednoczone Królestwo twierdzi, że SLAP powinna zostać uznana za podmiot prywatny. Dalej stwierdza, że wszystkie dowody dotyczące przedmiotowej sprawy zostały już przekazane Komisji, informacje zawarte w raporcie w sprawie fuzji Shetland Seafish są wystarczającą podstawą dla przyjętych założeń, założenia przyjęte w raporcie powinny zostać uznane za ostrożne i roztropne oraz że pierwotne argumenty ekonomiczne przemawiające za fuzjami, a wymienione w raporcie, były uzasadnione w kontekście możliwości SLAP jako inwestora prywatnego.

(24)

Zjednoczone Królestwo argumentuje, że nawet w przypadku podjęcia przez Komisję decyzji negatywnej, nie powinno się wymagać zwrotu pomocy, gdyż byłoby to sprzeczne z zasadą ochrony uzasadnionych oczekiwań. Odnosząc się do decyzji Komisji 2003/612/WE z dnia 3 czerwca 2003 r. w sprawie kredytów na zakup kwot połowowych na Wyspach Szetlandzkich (Zjednoczone Królestwo) (4), Zjednoczone Królestwo zamyka swą argumentację stwierdzeniem, iż władze Zjednoczonego Królestwa konsekwentnie działają w sposób świadczący, iż fundusz jest funduszem prywatnym działającym zgodnie z przepisami rządzącymi wspólnotowymi funduszami strukturalnymi.

(25)

Należy w pierwszej kolejności ustalić, czy środek można uznać za pomoc państwa oraz, jeżeli tak, czy pomoc ta jest zgodna ze wspólnym rynkiem.

(26)

Zgodnie z art. 87 ust. 1 traktatu WE, „z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w niniejszym traktacie, wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi”. Aby sklasyfikować dany środek jako pomoc państwa muszą być spełnione cztery warunki: po pierwsze, środek ten musi przynosić jakieś korzyści przedsiębiorstwom, które z niego korzystają; po drugie, pomoc musi być udzielana przez państwo lub z zasobów państwowych; po trzecie, musi zakłócać lub grozić zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom; oraz wreszcie, musi wpływać na wymianę handlową między państwami członkowskimi.

(27)

Fundusze SLAP, które wykorzystano do inwestycji, pochodzą z finansowania z funduszu Charitable Trust. Fundusz Charitable Trust został powołany przez SIC w celu gromadzenia i przechowywania, w imieniu społeczności Szetlandów, odszkodowań z tytułu spowodowanych zakłóceń, które przedsiębiorstwa sektora ropy naftowej zobowiązały się płacić.

(28)

Jak już wspomniano w decyzji Komisji z dnia 3 czerwca 2003 r. w sprawie kredytów na zakup kwot połowowych na Wyspach Szetlandzkich, te środki pieniężne, które mają bezpośredni związek z zakłóceniami spowodowanymi wśród mieszkańców Wysp Szetlandzkich, a nie z rzeczywistym korzystaniem z obiektów portowych, nie mogą być traktowane jako fundusze prywatne, lecz muszą być uznane za „zasoby państwowe” dla celów art. 87 traktatu WE.

(29)

Inwestycje poczynione przez SLAP, będące obecnie przedmiotem czynności wyjaśniających, są finansowane z tego samego rodzaju źródła finansowania. Jeżeli chodzi o wnioski Komisji przedstawione w decyzji wspomnianej w motywie (24) oraz z uwagi na fakt, że Zjednoczone Królestwo nie przedstawiło żadnych dodatkowych dowodów, iż fundusze te były funduszami prywatnymi, Komisja uważa, że inwestycje należy traktować jako finansowane z zasobów państwowych.

(30)

We wspomnianej powyżej decyzji, Komisja wskazała również na fakt, że powiernikami funduszu Charitable Trust są członkowie rady SIC. Chociaż działają oni jako powiernicy z urzędu, fakt, iż zostali wyznaczeni przez SIC oznacza, że SIC jest w stanie wywierać dominujący wpływ na fundusz i SLAP, jak również na inne fundusze pozostające do ich dyspozycji. Istnieje zatem szereg wskaźników świadczących o tym, że decyzje nie mogą być podejmowane bez względu na wymagania organu władzy publicznej.

(31)

Z tego też względu, w świetle sprawy Stardust (5) oraz uwzględniając fakt, że fundusze SLAP pochodzą z finansowania publicznego oraz że organ władzy publicznej jest w stanie, bezpośrednio lub pośrednio, wywierać dominujący wpływ zarówno na Charitable Trust jak i jego fundusze, decyzje dotyczące tych funduszy muszą być uznane za decyzje podejmowane przez organ władzy publicznej, a same fundusze za fundusze przyznawane z wykorzystaniem zasobów państwowych.

(32)

Inwestycje publiczne uznaje się za pomoc państwa, jeżeli decyzje o nich są podejmowane w okolicznościach, które byłyby nie do zaakceptowania dla inwestora prywatnego postępującego zgodnie z zwykłymi zasadami gospodarki rynkowej.

(33)

Zdaniem Zjednoczonego Królestwa, SLAP działała jak zwykły inwestor w gospodarce rynkowej podczas dokonywania inwestycji w Shetland Seafish Ltd oraz przejęcia Whalsay Ltd przez Shetland Seafish Ltd. Wynika to rzekomo z dwóch raportów przedstawionych zarządowi w czasie dokonywania inwestycji: raportu w sprawie fuzji Shetland Seafish oraz raportu w sprawie przedsiębiorstwa Whalsay.

(34)

Daną inwestycję można uznać za zgodną z zasadą inwestora w gospodarce rynkowej, jeżeli dokonuje się jej w okolicznościach, które byłyby do zaakceptowania dla inwestora prywatnego postępującego zgodnie z zasadami gospodarki rynkowej. Inwestycji nie można by uznać za zgodną z tą zasadą w przypadku, gdy sytuacja finansowa przedsiębiorstwa, w szczególności struktura i wielkość jego zadłużenia, jest taka, iż nie można spodziewać się normalnego zwrotu z tej inwestycji w rozsądnym przedziale czasu.

(35)

Prognozy dotyczące zysku zawarte w raporcie w sprawie fuzji Shetland Seafish z dnia 27 września 1999 r. oparte są na szeregu założeń, dla uzasadnienia których przytacza się niewystarczające argumenty. Raport zawiera przewidywany rachunek zysków i strat, przewidywany bilans oraz przewidywane sprawozdanie z przepływów środków pieniężnych na lata 2000, 2001 oraz 2002. Dane zawarte w tych zestawieniach pokazują, iż Shetland Seafish Ltd stałoby się dochodowe oraz iż spodziewano się wzrostu obrotów, w porównaniu do 2000 r., o ponad 16 % w 2001 r. oraz o 26 % w 2002 r. Niemniej jednak, raport nie zawiera wystarczających danych i argumentów dla wykazania wiarygodności tychże przewidywań, gdyż nie zawarto w nim danych dotyczących dostaw, cen i produkcji, które są potrzebne do uwiarygodnienia tychże oczekiwań.

(36)

Poza tym, że Komisja nie jest w stanie ustalić wiarygodności tych przewidywań i założeń, nawet jeżeli mogłyby one być uznane za dokładne i wiarygodne, bez danych na temat dostaw, cen i produkcji, byłyby one niewystarczające dla zwykłego inwestora prywatnego chcącego zainwestować w taką operację.

(37)

W raporcie wspomina się, że „nowa organizacja zarządzania i strategia produkcji zostały starannie opracowane, tak by stawić czoła istniejącemu wcześniej problemowi deficytu w omawianych przedsiębiorstwach. Jednak sednem nowej filozofii jest uświadomienie sobie, że jedynie podejście oparte o zasady rynkowe zapewni sukces i trwałość sektora przetwórstwa ryb łososiowatych na Szetlandach”, co zdaniem Zjednoczonego Królestwa pokazuje, iż intencją w czasie, kiedy dokonywano inwestycji było zapewnienie, aby przedsiębiorstwa te działały w sposób zgodny z rynkiem dla zapewnienia ich długoterminowej rentowności.

(38)

W oparciu o liczby i dane zawarte w raporcie Komisja stwierdza, iż argumenty Zjednoczonego Królestwa nie zostały zastosowane w sposób właściwy i gruntowny. Wobec braku pełnych danych uzasadniających decyzję o inwestycji, Komisja uważa, że w rzeczy samej inwestycji nie można traktować jako inwestycji dochodowej, a co za tym idzie że SLAP nie działała jako zwykły inwestor prywatny.

(39)

Raport w sprawie przedsiębiorstwa Whalsay został sporządzony przez dyrektora naczelnego Whalsay Ltd i nie można go traktować jako niezależnego raportu na temat tego przedsiębiorstwa oraz na temat jego możliwego przejęcia przez Shetland Seafish Ltd. W raporcie stwierdza się, że oba przedsiębiorstwa w sposób oczywisty ponoszą szkody z powodu ograniczonej podaży łososia na rynku oraz że fuzja pomiędzy tymi dwoma przedsiębiorstwami „jest nie tylko najlepszą, ale być może jedyną szansą zabezpieczenia nieprzerwanego i trwałego zatrudnienia w tym sektorze.”

(40)

W raporcie stwierdza się dalej, iż „Decyzja zarządu SLAP, w przypadku gdy zatwierdzi ona propozycje dotyczące inwestycji w fuzję pomiędzy przedsiębiorstwami Seafish i Whalsay, musi być podjęta w kontekście zapewnienia ciągłości podaży łososia. Ryzyko nieosiągnięcia tego celu sprawia, że zatwierdzenie fuzji będzie decyzją wysoce ryzykowną i pozostawi zarówno spółkę SLAP jak i przedsiębiorstwo Seafish w pozycji podmiotów zagrożonych.”

(41)

Raport w oczywisty sposób wyraża wątpliwości co do zysków, które miałyby pochodzić z fuzji pomiędzy przedsiębiorstwami, oraz zawiera wzmianki o zabezpieczeniu zatrudnienia w tym sektorze. Ponadto, raport nie zawiera wystarczających danych, które mogłyby wykazać rentowność omawianej inwestycji. Pokazuje on, iż przy podejmowaniu decyzji o dokonaniu inwestycji nie udostępniono ani nie wykorzystano żadnych dodatkowych informacji. Zjednoczone Królestwo potwierdziło wyraźnie, iż decyzję o dokonaniu inwestycji podjęto w rzeczywistości jedynie na podstawie przedmiotowego raportu. Dlatego też, uwzględniając w szczególności wątpliwości wyrażone w raporcie oraz brak dodatkowych danych potwierdzających inny stan rzeczy, Komisja może jedynie stwierdzić, iż decyzja o dokonaniu tej inwestycji nie byłaby podjęta w podobny sposób przez zwykłego inwestora prywatnego.

(42)

Wobec powyższego, Komisja uważa, że inwestycje w Shetland Seafish Ltd dokonane w 1999 i 2000 r. przez SLAP nie są normalnymi inwestycjami handlowymi, na dokonanie których mógłby się zdecydować jakikolwiek zwykły inwestor prywatny.

(43)

W oparciu o dostępne informacje Komisja stwierdza, iż zainteresowane przedsiębiorstwa, L.A. Williamson Ltd i Ronas Ltd, połączone w Shetland Seafish Ltd i Whalsay Ltd, nie byłyby w stanie kontynuować swej działalności bez omawianych inwestycji. W każdym razie, inwestycje te wzmocniły ich pozycję na rynku, co w innym przypadku nie miałoby miejsca.

(44)

Przedmiotowe inwestycje przynoszą korzyść dla omawianych przedsiębiorstw, a przedsiębiorstwa te konkurują bezpośrednio z innymi przedsiębiorstwami sektora przetwórstwa rybnego zarówno na terenie Zjednoczonego Królestwa, jak i w pozostałych państwach członkowskich. Z tego też względu zakłócają one konkurencję lub też grożą jej zakłóceniem.

(45)

Wobec powyższego, inwestycje dokonane przez SLAP w przedsiębiorstwo Shetland Seafish Ltd uznaje się za pomoc państwa w myśl art. 87 traktatu WE.

(46)

Pomoc państwa można uznać za zgodną ze wspólnym rynkiem, jeżeli stanowi ona jeden z wyjątków określonych w traktacie WE. W kwestii pomocy państwa dla sektora rybołówstwa, środki pomocy państwa uznaje się za zgodne ze wspólnym rynkiem, jeżeli spełniają on warunki Wytycznych dla celów analizy pomocy państwa dla rybołówstwa i akwakultury z 2004 r. (6) Zgodnie z punktem 5.3 tychże wytycznych, „pomoc przyznana bezprawnie” w rozumieniu art. 1 lit. f) rozporządzenia (WE) nr 659/1999 zostanie oceniona zgodnie z mającymi zastosowanie wytycznymi po wejściu w życie aktu administracyjnego ustanawiającego daną pomoc.

(47)

Ponieważ inwestycje dokonane przez SLAP miały miejsce w 1999 i 2000 r., zgodność pomocy będzie oceniana w ramach Wytycznych dotyczących badania pomocy państwa dla rybołówstwa i akwakultury z 1997 r. (zwanych dalej „wytycznymi”; zobacz motyw (22)), które obowiązywały w tym czasie.

(48)

Zgodnie z punktem 2.3 wytycznych, pomoc na inwestycje w sektorze przetwórstwa i obrotu produktami rybnymi można uznać za zgodną ze wspólnym rynkiem, o ile warunki jej przyznania są porównywalne z warunkami określonymi w rozporządzeniu (WE) nr 3699/93 i są przynajmniej tak samo rygorystyczne oraz ponadto pod warunkiem, iż wysokość pomocy nie przekracza, w ekwiwalencie subwencji, całkowitej kwoty subwencji krajowych i wspólnotowych dopuszczonych na mocy tych przepisów. Ponadto, jeżeli pomoc dotyczy inwestycji, które, zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 3699/93, nie kwalifikują się do wsparcia Wspólnoty, Komisja musi, w trybie indywidualnym, poddać ocenie jej zgodność z celami wspólnej polityki rybołówstwa.

(49)

Zgodnie z art. 11 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 2468/98, które zastąpiło rozporządzenie (WE) nr 3699/93 dnia 3 listopada 1998 r. (7), państwa członkowskie na mocy warunków załącznika II do tego rozporządzenia podejmują środki dla wsparcia inwestycji kapitałowych w zakresie przetwórstwa i obrotu produktami rybołówstwa i akwakultury. Punkt 2.4 załącznika II stwierdza, iż kwalifikujące się inwestycje na rzecz przetwórstwa i obrotu odnoszą się w szczególności do budowy i nabywania budynków i zakładów, nabywania nowego sprzętu i urządzeń niezbędnych do działalności związanej z przetwórstwem i obrotem produktami rybołówstwa i akwakultury, począwszy od momentu wyładunku a skończywszy na etapie produktu końcowego, lub też do zastosowania nowych technologii mających w szczególności na celu poprawę konkurencyjności i wzrost wartości dodanej.

(50)

Inwestycji SLAP nie można uznać za inwestycje związane z którąkolwiek z tych kwestii, a co za tym idzie, zgodnie z punktem 2.3 wytycznych, podlegają one indywidualnej ocenie.

(51)

Ponieważ skutkiem tychże inwestycji jest poprawa ogólnej kondycji finansowej Shetland Seafish Ltd, pomoc tę należy rozpatrywać jako pomoc operacyjną.

(52)

Zgodnie z ogólnymi zasadami ustanowionymi w punkcie 1.2 wytycznych, pomoc państwa udzielana bez nakładania obowiązków na jej odbiorców i taka, której celem jest poprawa sytuacji przedsiębiorstw i zwiększenie ich płynności finansowej, lub obliczana na podstawie ilości produkowanych lub sprzedawanych produktów, cen produktu, wyprodukowanych jednostek lub środków produkcji, oraz która w rezultacie prowadzi do zmniejszenia kosztów produkcji odbiorcy lub zwiększenia dochodów odbiorcy jest, jako pomoc operacyjna, niezgodna ze wspólnym rynkiem.

(53)

W odniesieniu do takiej pomocy operacyjnej, wskazuje się w tymże punkcie wytycznych, iż Komisja musi dokonać jej oceny w trybie indywidualnym, w przypadku gdy jest ona połączona z planem restrukturyzacji uznawanym za zgodny ze wspólnym rynkiem.

(54)

Zjednoczone Królestwo nie przedstawiło Komisji do oceny żadnego planu restrukturyzacji. Ponieważ, zgodnie z wytycznymi, pomoc operacyjną można uznać za zgodną ze wspólnym rynkiem, jeżeli pomoc taka jest powiązana z planem restrukturyzacji zgodnym ze wspólnym rynkiem, inwestycje nie spełniają warunków wytycznych.

(55)

Na mocy art. 14 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 659/1999, w przypadku gdy podjęte zostały decyzje negatywne w sprawach pomocy przyznanej bezprawnie, Komisja podejmuje decyzję, że zainteresowane państwo członkowskie podejmie wszelkie konieczne środki w celu windykacji pomocy od beneficjenta. Komisja nie wymaga windykacji pomocy, jeżeli byłoby to sprzeczne z ogólną zasadą prawa wspólnotowego. Zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań jest ogólną zasadą prawa wspólnotowego. Komisja uważa, że w omawianym przypadku zasada ta wyklucza windykację pomocy z następujących powodów.

(56)

Dnia 3 czerwca 2003 r. Komisja, decyzją 2003/612/WE, podjęła negatywną decyzję dotyczącą kredytów przyznawanych na zakup kwot połowowych na Wyspach Szetlandzkich (8). Komisja stwierdziła w swej decyzji, że chociaż wobec braku wymaganego związku między działaniami i decyzjami Komisji w odniesieniu do wspólnotowych funduszy strukturalnych w kontekście rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 (9) a decyzjami Komisji w sprawie pomocy państwa, w konkretnych okolicznościach w omawianej sprawie mogły się zrodzić uzasadnione oczekiwania co do prywatnego charakteru omawianego funduszu w wyniku połączenia kilku okoliczności.

(57)

Komisja uznała, że zarówno ona jak i rząd Zjednoczonego Królestwa działały konsekwentnie w sposób sugerujący, iż fundusz jest funduszem prywatnym dla celów przepisów rządzących wspólnotowymi funduszami strukturalnymi oraz iż, nawet jeżeli pod względem prawnym nie istniał automatyczny związek pomiędzy tymi dwoma kwestiami, mogło to doprowadzić do uzasadnionego założenia przez organy krajowe i rybaków, że dotacje z takiego funduszu nie mieszczą się w ramach przepisów dotyczących pomocy państwa, co z kolei mogło zrodzić uzasadnione oczekiwania w tym względzie.

(58)

Ponadto Komisja uznała w swej decyzji, iż w Europejskim Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w ramach programu dotyczącego obszarów Highlands and Islands, Cel I na lata 1994-1996, finansowanie z SLAP uznawano za wkład prywatny. Co więcej, uwzględniając bliskie związki pomiędzy Wyspami Szetlandzkimi i Orkney, władze Wysp Szetlandzkich prawdopodobnie miały świadomość tego, że równoległy fundusz Orkney Reserve Fund (Sprawa C 87/2001 (10)) był w praktyce uznany przez władze Zjednoczonego Królestwa oraz Komisję za fundusz mający charakter prywatny, co umożliwiało wniesienie prywatnego wkładu na zasadzie współfinansowania w kontekście finansowania z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR).

(59)

Komisja przyjęła zatem pogląd, iż elementy te, które wystąpiły łącznie, zrodziły uzasadnione oczekiwanie u władz Szetlandów i zainteresowanych podmiotów, jak również u rybaków. Komisja doszła do wniosku, że wobec powyższego mogli oni błędnie założyć, że przepisy traktatu WE dotyczące pomocy państwa nie mają zastosowania, nawet jeżeli pod względem prawnym nie było automatycznego związku pomiędzy tymi dwoma kwestiami.

(60)

Inwestycje SLAP, będące obecnie na etapie postępowania wyjaśniającego, finansowane są z tego samego typu źródła, w tych samych ramach czasowych. Tak samo jak w tym przypadku, działania SLAP uznano za działania prywatnego przedsiębiorstwa dotyczące prywatnego finansowania z funduszu Charitable Trust z Wysp Szetlandzkich. Ponadto, biorąc pod uwagę okoliczności oraz specyficzne cechy społeczności Szetlandów, Shetland Seafish Ltd musiało mieć świadomość istnienia systemu kredytów na zakup kwot połowowych oraz w szczególności ulotki wyjaśniającej, o której mowa w ust. 68 decyzji 2003/612/WE, stwierdzającej, iż dotacje i kredyty z funduszu Charitable Trust będą uznawane za wkłady prywatne.

(61)

W myśl utrwalonego orzecznictwa nie mają racji bytu uzasadnione oczekiwania rozpatrywane na korzyść beneficjenta pomocy wynikające z postępowania organu krajowego, gdy procedura ustanowiona w art. 88 traktatu WE nie była przestrzegana (orzeczenie sądu w sprawie Alcan Deutschland (11)). Niemniej jednak, ponieważ również Komisja działała konsekwentnie w sposób sugerujący, iż fundusz jest funduszem prywatnym, Komisja uważa, że, uwzględniwszy okoliczności sprawy oraz wspomnianą wyżej decyzję Komisji, zarówno SLAP jak i Shetland Seafish Ltd, beneficjent pomocy, mógł założyć, że zaangażowane są jedynie fundusze prywatne, a co za tym idzie przepisy traktatu WE dotyczące pomocy państwa nie mają zastosowania.

(62)

W oparciu o te przesłanki oraz na podstawie art. 14 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 659/1999, ponieważ zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań jest „ogólną zasadą prawa wspólnotowego”, windykacja pomocy, z której skorzystało Shetland Seafish Ltd nie będzie wymagana.

(63)

W świetle oceny dokonanej w sekcji IV, Komisja uznaje, iż Zjednoczone Królestwo przyznało bezprawnie, z naruszeniem art. 88 ust. 3 traktatu WE, pomoc przedsiębiorstwu Shetland Seafish Ltd poprzez nabycie akcji w tym przedsiębiorstwie w warunkach i okolicznościach, które byłyby nie do zaakceptowania dla zwykłego inwestora w gospodarce rynkowej.

(64)

Komisja uważa, że inwestycje te nie są zgodne ze wspólnym rynkiem w tym sensie, iż nie można ich uznać za normalne inwestycje handlowe, na dokonanie których mógłby się zdecydować zwykły inwestor prywatny.