(2)

Art. 10 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej stanowi, że każdy obywatel ma prawo uczestniczyć w życiu demokratycznym Unii. W Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej („Karta praw podstawowych”) przewiduje się między innymi prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 7), prawo do ochrony danych osobowych (art. 8), prawo do wolności wypowiedzi i informacji, które obejmuje poszanowanie wolności i pluralizmu mediów (art. 11), oraz prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu (art. 47).

(2)

Art. 10 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej stanowi, że każdy obywatel ma prawo uczestniczyć w życiu demokratycznym Unii. W Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej („Karta praw podstawowych”) przewiduje się między innymi prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 7), prawo do ochrony danych osobowych (art. 8), prawo do wolności wypowiedzi i informacji, które obejmuje poszanowanie wolności i pluralizmu mediów (art. 11), prawo do wolności zgromadzania się i stowarzyszania się (art. 12) oraz prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu (art. 47).

(3a)

Prawo do wolności wypowiedzi jest prawem podstawowym, z którego należy korzystać z poczuciem obowiązku i odpowiedzialności, z uwzględnieniem podstawowego prawa społeczeństwa do uzyskania bezstronnych informacji oraz poszanowaniem podstawowego prawa do ochrony dobrego imienia, danych osobowych i prywatności. W przypadku konfliktów między tymi prawami każda wszystkie strony muszą mieć dostęp do sądów z należytą gwarancją zasady rzetelnego procesu sądowego.

(3b)

W rezolucji z 11 listopada 2021 r. w sprawie wzmocnienia demokracji oraz wolności i pluralizmu mediów w UE Parlament Europejski wezwał Komisję, by przedstawiła wniosek dotyczący pakietu prawa miękkiego i twardego w celu rozwiązania problemu rosnącej liczby strategicznych powództw zmierzających do stłumienia debaty publicznej, zwanych także SLAPP, dotyczących dziennikarzy, organizacji pozarządowych, pracowników naukowych i społeczeństwa obywatelskiego w Unii. Parlament zaproponował środki ustawodawcze w dziedzinie prawa cywilnego i prawa karnego procesowego, takie jak mechanizm wczesnego oddalenia w przypadku stanowiących nadużycie powództw cywilnych, prawo do pełnego zasądzenia kosztów poniesionych przez pozwanego oraz prawo do odszkodowania. Rezolucja z 11 listopada 2021 r. zawierała również apel o odpowiednie szkolenia dla sędziów i prawników w zakresie SLAPP, a także o utworzenie specjalnego funduszu zapewniającego wsparcie finansowe ofiarom SLAPP oraz publicznego rejestru orzeczeń sądowych w sprawach SLAPP. Parlament wezwał w niej ponadto do przeglądu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012  (1a) („rozporządzenie Bruksela I”) i rozporządzenia (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady  (1b) („rozporządzenie Rzym II”), aby zapobiec „turystce sądowej” lub zjawisku wyboru sądu ze względu na możliwość korzystniejszego rozstrzygnięcia sprawy (ang. forum shopping).

(4)

Celem niniejszej dyrektywy jest zapewnienie ochrony osobom fizycznym i prawnym, które angażują się w debatę publiczną w sprawach leżących w interesie publicznym, w  szczególności dziennikarzom i obrońcom praw człowieka , przed postępowaniami sądowymi, które są wszczynane przeciwko nim, aby zniechęcić ich do debaty publicznej (często określanymi również mianem „strategicznych powództw zmierzających do stłumienia debaty publicznej” lub „SLAPP”).

(4)

Celem niniejszej dyrektywy jest zapewnienie minimalnych zasad na szczeblu Unii w celu zagwarantowania ochrony osobom fizycznym i prawnym, które angażują się w debatę publiczną w sprawach leżących w interesie publicznym, w  tym dziennikarzom , wydawcom, organizacjom medialnym, sygnalistom i obrońcom praw , a także organizacjom społeczeństwa obywatelskiego, organizacjom pozarządowym, związkom zawodowym, artystom, badaczom i nauczycielom akademickim , przed postępowaniami sądowymi, które są wszczynane przeciwko nim , albo przed groźbami wszczęcia takich postępowań , aby zniechęcić ich do debaty publicznej (często określanymi również mianem „strategicznych powództw zmierzających do stłumienia debaty publicznej” lub „SLAPP”).

(5)

Dziennikarze odgrywają ważną rolę w ułatwianiu debaty publicznej oraz w przekazywaniu i otrzymywaniu informacji, opinii i idei. Istotne jest zapewnienie im przestrzeni niezbędnej do tego, aby mogli wnosić wkład do otwartej, wolnej i uczciwej debaty oraz by mogli zwalczać dezinformację, manipulacje informacjami i ingerencje w informacje. Dziennikarze powinni mieć możliwość skutecznego prowadzenia swoich działań, aby zapewnić obywatelom dostęp do pluralizmu poglądów w demokracjach europejskich.

(5)

Dziennikarze odgrywają ważną rolę w ułatwianiu debaty publicznej oraz w przekazywaniu i otrzymywaniu informacji, opinii i idei. Niezależne profesjonalne i odpowiedzialne dziennikarstwo oraz dostęp do pluralistycznych informacji stanowią kluczowe filary demokracji. Istotne jest zapewnienie dziennikarzom przestrzeni niezbędnej do tego, aby mogli wnosić wkład do otwartej, wolnej i uczciwej debaty oraz by mogli zwalczać dezinformację, manipulacje informacjami i ingerencje w informacje. Dziennikarze powinni mieć możliwość skutecznego prowadzenia swoich działań bez obaw , aby zapewnić obywatelom dostęp do pluralizmu poglądów w demokracjach europejskich.

(6)

W szczególności dziennikarze śledczy odgrywają kluczową rolę w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej, korupcji i ekstremizmu. Ich praca wiąże się ze szczególnie wysokim ryzykiem, a oni sami coraz częściej doświadczają ataków i nękania. Niezbędny jest solidny system gwarancji, który umożliwi im pełnienie zasadniczej roli strażników w sprawach leżących w uzasadnionym interesie publicznym.

(6)

W szczególności dziennikarze śledczy i organizacje medialne odgrywają kluczową rolę w  ujawnianiu i zwalczaniu przestępczości zorganizowanej, nadużycia władzy, korupcji , naruszeń praw podstawowych i ekstremizmu. Ich praca wiąże się ze szczególnie wysokim ryzykiem, a oni sami coraz częściej doświadczają ataków , zabójstw, gróźb, zastraszania i nękania. Niezbędny jest solidny system gwarancji i ochrony , w tym ochrony bezpieczeństwa fizycznego, aby umożliwić dziennikarzom śledczym pełnienie zasadniczej roli strażników w sprawach leżących w uzasadnionym interesie publicznym , bez obawy przed karą za poszukiwanie prawdy i informowanie społeczeństwa .

(7)

Obrońcy praw człowieka także odgrywają ważną rolę w demokracjach europejskich, szczególnie jeżeli chodzi o zapewnienie poszanowania praw podstawowych, wartości demokratycznych, włączenia społecznego, ochrony środowiska i  państwa prawnego . Powinni oni mieć możliwość aktywnego uczestnictwa w życiu publicznym oraz prawo do wyrażania swoich poglądów w kwestiach politycznych i w procesach decyzyjnych bez obaw przed zastraszaniem. Obrońcy praw człowieka to osoby lub organizacje zaangażowane w obronę praw podstawowych i wielu innych praw, takich jak prawa związane ze środowiskiem i klimatem, prawa kobiet, prawa osób LGBTIQ, prawa osób wywodzących się z mniejszości rasowych lub etnicznych, prawa pracownicze i wolności wyznania. Inni uczestnicy debaty publicznej, tacy jak nauczyciele akademiccy i badacze, również wymagają odpowiedniej ochrony.

(7)

Obrońcy praw człowieka także odgrywają ważną rolę w demokracjach europejskich, szczególnie jeżeli chodzi o zapewnienie poszanowania praw podstawowych, wartości demokratycznych, włączenia społecznego, ochrony środowiska , równości płci i  praworządności. Biorąc pod uwagę politykę Unii w zakresie środowiska i klimatu, należy również zwrócić uwagę na ochronę obrońców praw środowiskowych. Obrońcy praw człowieka powinni mieć możliwość aktywnego uczestnictwa w życiu publicznym , propagowania odpowiedzialności oraz prawo do wyrażania swoich poglądów w kwestiach politycznych i w procesach decyzyjnych bez obaw przed zastraszaniem. Obrońcy praw człowieka to osoby lub organizacje zaangażowane w obronę praw podstawowych i wielu innych praw, takich jak prawa związane ze środowiskiem i klimatem, prawa kobiet, prawa osób LGBTIQ + , prawa osób wywodzących się z mniejszości rasowych lub etnicznych, prawa pracownicze i wolności wyznania.

(7a)

Uczestnicy debaty publicznej – inni niż dziennikarze, organizacje medialne lub obrońcy praw człowieka – tacy jak nauczyciele akademiccy, badacze lub artyści, również zasługują na odpowiednią ochronę. W społeczeństwie demokratycznym powinni oni mieć możliwość prowadzenia badań, nauczania, uczenia się, występowania i komunikowania się bez obaw przed represjami. Naukowcy i badacze wnoszą zasadniczy wkład w debatę publiczną i rozpowszechnianie wiedzy, a także zapewniają, aby debata demokratyczna mogła odbywać się w oparciu o rzetelne informacje i przeciwdziałać dezinformacji.

(9)

Dla wspierania takiego otoczenia istotna jest ochrona dziennikarzy i  obrońców praw człowieka przed postępowaniami sądowymi zmierzającymi do stłumienia debaty publicznej. Takie postępowanie sądowe nie są wszczynane na potrzeby dostępu do wymiaru sprawiedliwości, lecz w celu stłumienia debaty publicznej zwykle z zastosowaniem nękania i zastraszania.

(9)

Dla wspierania takiego otoczenia istotna jest ochrona osób fizycznych i  prawnych przed postępowaniami sądowymi zmierzającymi do stłumienia debaty publicznej. Takie postępowania sądowe nie są wszczynane na potrzeby dostępu do wymiaru sprawiedliwości, lecz w celu stłumienia debaty publicznej oraz uniemożliwiania dochodzeń i zgłaszania naruszeń prawa unijnego i krajowego, w tym korupcji lub innych nadużyć, zwykle z zastosowaniem nękania i zastraszania.

(10)

Powództwa typu SLAPP są zazwyczaj wszczynane przez wpływowe podmioty , np. osoby fizyczne, grupy lobbystyczne, korporacje i organy państwowe . Często występuje przy tym nierównowaga sił między stronami – powód ma silniejszą pozycję finansową lub polityczną niż pozwany. Chociaż nie jest to niezbędny element takich spraw, to nierównowaga sił, jeśli występuje, znacznie zwiększa szkodliwe skutki, a także efekty mrożące postępowań sądowych zmierzających do stłumienia debaty publicznej.

(10)

Powództwa typu SLAPP są zazwyczaj wszczynane przez wpływowe podmioty – takie jak osoby fizyczne, grupy lobbystyczne, korporacje , urzędnicy publiczni, podmioty podlegające kontroli publicznej, politycy, organy sądowe i organy państwa – z zamiarem stłumienia debaty publicznej . Często występuje przy tym nierównowaga sił między stronami – powód ma silniejszą pozycję finansową lub polityczną niż pozwany. Chociaż nie jest to niezbędny element takich spraw, to nierównowaga sił, jeśli występuje, znacznie zwiększa szkodliwe skutki, a także efekty mrożące postępowań sądowych zmierzających do stłumienia debaty publicznej.

(11)

Postępowania sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej mogą mieć negatywny wpływ na wiarygodność i reputację dziennikarzy i  obrońców praw człowieka oraz wyczerpywać ich zasoby finansowe i zasoby innego rodzaju. Ze względu na takie postępowania może dojść do opóźnienia lub całkowitego uniemożliwienia publikacji informacji na temat sprawy leżącej w interesie publicznym. Czas trwania postępowań i presja finansowa mogą mieć efekt mrożący na dziennikarzy i  obrońców praw człowieka . Występowanie takich praktyk może mieć zatem odstraszający wpływ na ich pracę, przyczyniając się do autocenzury ze względu na ewentualne przyszłe postępowania sądowe, co prowadzi do osłabienia debaty publicznej ze szkodą dla całego społeczeństwa.

(11)

Postępowania sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej mogą mieć negatywny wpływ na wiarygodność i reputację osób fizycznych i  prawnych, które angażują się w debatę publiczną, oraz wyczerpywać ich zasoby finansowe i zasoby innego rodzaju. Ze względu na takie postępowania może dojść do opóźnienia lub całkowitego uniemożliwienia publikacji informacji na temat sprawy leżącej w interesie publicznym. Czas trwania postępowań i presja finansowa mogą mieć efekt mrożący na osoby fizyczne i  prawne, które angażują się w debatę publiczną . Występowanie takich praktyk może mieć zatem odstraszający wpływ na ich pracę, przyczyniając się do autocenzury ze względu na ewentualne przyszłe postępowania sądowe, co prowadzi do osłabienia debaty publicznej ze szkodą dla całego społeczeństwa.

(12)

Osoby, wobec których prowadzone są postępowania sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej, mogą stać w obliczu wielu postępowań jednocześnie, czasami wszczynanych w kilku jurysdykcjach. Postępowania wszczęte w jurysdykcji jednego państwa członkowskiego przeciwko osobie zamieszkałej w innym państwie członkowskim są zazwyczaj bardziej złożone i kosztowne dla pozwanego. Powodowie w postępowaniach sądowych zmierzających do stłumienia debaty publicznej mogą również wykorzystywać narzędzia proceduralne w celu wydłużenia czasu trwania i zwiększenia kosztów postępowania oraz wytaczać powództwa w jurysdykcji, którą uważają za sprzyjającą ich sprawie, a nie w sądzie najwłaściwszym do jej rozpatrzenia. Takie praktyki powodują także zbędne i szkodliwe obciążenie krajowych systemów sądowych.

(12)

Osoby, wobec których prowadzone są postępowania sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej, mogą stać w obliczu wielu postępowań jednocześnie – postępowań cywilnych , administracyjnych lub karnych, lub połączenia tych postępowań – i czasami wszczynanych w kilku jurysdykcjach. Postępowania wszczęte w jurysdykcji jednego państwa członkowskiego przeciwko osobie zamieszkałej w innym państwie członkowskim są zazwyczaj bardziej złożone i kosztowne dla pozwanego. Powodowie w postępowaniach sądowych zmierzających do stłumienia debaty publicznej mogą również wykorzystywać narzędzia proceduralne w celu wydłużenia czasu trwania i zwiększenia kosztów postępowania oraz wytaczać powództwa w jurysdykcji, którą uważają za sprzyjającą ich sprawie (forum shopping) , a nie w sądzie najwłaściwszym do jej rozpatrzenia. Czas trwania i wielość postępowań, presja finansowa i groźba kar stanowią potężne narzędzia zastraszania i wyciszania krytycznych wypowiedzi. Takie praktyki powodują także zbędne i szkodliwe obciążenie krajowych systemów sądowych i prowadzą do niewłaściwego wykorzystania ich zasobów, stanowiąc tym samym nadużycie systemów sądowych.

(13)

Gwarancje przewidziane w niniejszej dyrektywie powinny mieć zastosowanie do każdej osoby fizycznej lub prawnej ze względu na jej zaangażowanie w debatę publiczną. Powinny one także chronić osoby fizyczne lub prawne, które na gruncie zawodowym albo osobistym udzielają wsparcia i pomocy innej osobie w celach mających bezpośredni związek z debatą publiczną w sprawie leżącej w interesie publicznym lub dostarczają towary bądź świadczą usługi na potrzeby realizacji tych celów. Dotyczy to na przykład dostawców usług internetowych, wydawnictw lub drukarni, które stoją w obliczu postępowania sądowego lub są zagrożone postępowaniem sądowym za świadczenie usług na rzecz osoby, wobec której prowadzone jest postępowanie sądowe.

(13)

Gwarancje przewidziane w niniejszej dyrektywie powinny mieć zastosowanie do każdej osoby fizycznej lub prawnej ze względu na jej bezpośrednie lub pośrednie zaangażowanie w debatę publiczną. Powinny one także chronić osoby fizyczne lub prawne, które na gruncie zawodowym albo osobistym udzielają wsparcia i pomocy innej osobie w celach mających bezpośredni związek z debatą publiczną w sprawie leżącej w interesie publicznym lub dostarczają towary bądź świadczą usługi na potrzeby realizacji tych celów. Dotyczy to na przykład prawników, członków rodziny, dostawców usług internetowych, wydawnictw lub drukarni, które stoją w obliczu postępowania sądowego lub są zagrożone postępowaniem sądowym za udzielanie pomocy, świadczenie wsparcia lub usług na rzecz osoby, wobec której prowadzone jest postępowanie sądowe.

(15)

Dyrektywa nie ma zastosowania do roszczeń wynikających z odpowiedzialności państwa za działania lub zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej (acta iure imperii) i roszczeń wobec urzędników działających w imieniu państwa oraz odpowiedzialności za działania organów publicznych, w tym odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych.

(15)

Dyrektywa nie ma zastosowania do roszczeń wynikających z odpowiedzialności państwa za działania lub zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej (acta iure imperii) i roszczeń wobec urzędników działających w imieniu państwa oraz odpowiedzialności za działania organów publicznych, w tym odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych , chyba że przewiduje to prawo krajowe. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, postępowania sądowe mogą nadal wchodzić w zakres „spraw cywilnych i handlowych”, o których mowa w niniejszej dyrektywie, gdy stroną jest państwo lub podmiot publiczny, jeśli działania lub zaniechania nie zachodzą przy wykonywaniu władzy publicznej.

(15a)

Niniejsza dyrektywa ustanawia normy minimalne, umożliwiając w ten sposób państwom członkowskim przyjęcie lub utrzymanie przepisów, które są korzystniejsze dla osób angażujących się w debatę publiczną, w tym prawa krajowego ustanawiającego skuteczniejsze gwarancje proceduralne, takie jak podwójna kara, zgodnie z którą, przy pełnym poszanowaniu prawa do rzetelnego procesu sądowego, sąd może nie tylko zasądzić koszty lub odszkodowanie na rzecz pozwanego, lecz także nałożyć karę, którą powód będzie zobowiązany zapłacić na rzecz państwa, jeżeli jest oczywiste, że wszczęte przez niego postępowanie sądowe było uciążliwe lub lekkomyślne lub że działał w złej wierze. Wdrożenie niniejszej dyrektywy nie może usprawiedliwiać pogorszenia w stosunku do poziomu ochrony już istniejącego w każdym państwie członkowskim.

(16)

Przez debatę publiczną należy rozumieć dowolne oświadczenie lub działanie osoby fizycznej lub prawnej wyrażone lub realizowane w ramach wykonywania prawa do wolności wypowiedzi i informacji w sprawie leżącej w interesie publicznym, takie jak tworzenie, wystawianie, reklamowanie lub inne promowanie komunikatów, publikacji lub utworów o charakterze dziennikarskim, politycznym, naukowym, akademickim, artystycznym, komentatorskim lub satyrycznym, a także wszelkie działania przygotowawcze bezpośrednio związane z takimi oświadczeniami lub działaniami. Może ona obejmować również działania dotyczące wykonywania prawa do wolności zrzeszania się i pokojowego gromadzenia się, takie jak organizowanie działań lobbingowych, demonstracji i protestów lub działań wynikających z wykonywania prawa do dobrej administracji i prawa do skutecznego środka odwoławczego, takich jak składanie skarg, petycji lub skarg administracyjnych i powództw oraz udział w wyżej wymienionych działaniach, a także udział w wysłuchaniach publicznych. Debata publiczna powinna także obejmować działania przygotowawcze, wspierające lub wspomagające, które mają bezpośredni i nieodłączny związek z danym oświadczeniem lub działaniem i które stały się przedmiotem dążeń do stłumienia debaty publicznej. Ponadto debata publiczna może obejmować inne działania mające na celu informowanie opinii publicznej lub wywieranie na nią wpływu lub wspieranie działań realizowanych przez społeczeństwo, w tym działania podejmowane przez jakikolwiek podmiot prywatny lub publiczny w związku z kwestią leżącą w interesie publicznym, takie jak organizowanie badań, sondaży, kampanii lub innych działań zbiorowych lub uczestnictwo w nich.

(16)

Przez debatę publiczną należy rozumieć dowolne oświadczenie , działanie lub działalność o charakterze przygotowawczym, wspierającym lub wspomagającym bezpośrednio związane z takimi oświadczeniami lub działaniami, osoby fizycznej lub prawnej wyrażone lub realizowane w ramach wykonywania praw podstawowych, praw człowieka i swobód, takich jak prawo do wolności wypowiedzi i informacji w sprawie leżącej w interesie publicznym, takie jak tworzenie, wystawianie, reklamowanie lub inne promowanie treści dziennikarskich, komunikatów, publikacji lub utworów o charakterze dziennikarskim, politycznym, naukowym, akademickim, artystycznym, komentatorskim lub satyrycznym, a także wszelkie działania przygotowawcze bezpośrednio związane z takimi oświadczeniami lub działaniami. Może ona obejmować również działania dotyczące korzystania z wolności akademickiej i artystycznej, wykonywania prawa do wolności zrzeszania się i pokojowego gromadzenia się, takie jak organizowanie działań lobbingowych, demonstracji i protestów lub działań wynikających z wykonywania prawa do dobrej administracji i prawa do skutecznego środka odwoławczego, takich jak składanie skarg, petycji lub skarg administracyjnych i powództw oraz udział w wyżej wymienionych działaniach, a także udział w wysłuchaniach publicznych. Debata publiczna powinna także obejmować działania przygotowawcze, wspierające lub wspomagające, które mają bezpośredni i nieodłączny związek z danym oświadczeniem lub działaniem i które stały się przedmiotem dążeń do stłumienia debaty publicznej. Ponadto debata publiczna może obejmować inne działania mające na celu informowanie opinii publicznej lub wywieranie na nią wpływu lub wspieranie działań realizowanych przez społeczeństwo, w tym działania podejmowane przez jakikolwiek podmiot prywatny lub publiczny w związku z kwestią leżącą w interesie publicznym, takie jak organizowanie badań, sondaży, kampanii lub innych działań zbiorowych lub uczestnictwo w nich.

(18)

Pojęcie sprawy leżącej w interesie publicznym powinno obejmować także jakość, bezpieczeństwo lub inne istotne aspekty towarów, produktów lub usług, jeśli sprawy te mają znaczenie dla zdrowia publicznego, bezpieczeństwa, środowiska, klimatu lub korzystania z  praw podstawowych . Czysto indywidualny spór między konsumentem a producentem lub usługodawcą w sprawie towaru, produktu lub usługi powinien być uwzględniony wyłącznie wówczas, gdy sprawa ma znamiona interesu publicznego, na przykład dotyczy produktu lub usługi, które nie spełniają norm środowiskowych lub norm bezpieczeństwa.

(18)

Pojęcie sprawy leżącej w interesie publicznym powinno obejmować kwestie istotne dla korzystania z praw podstawowych, w tym równouprawnienia płci, ochrony przed przemocą ze względu na płeć i niedyskryminacji, oraz ochronę praworządności, wolności i pluralizmu mediów oraz środowiska. Powinno ono także obejmować jakość, bezpieczeństwo lub inne istotne aspekty towarów, produktów lub usług, w przypadku gdy sprawy te mają znaczenie dla zdrowia publicznego, bezpieczeństwa, środowiska, klimatu oraz praw konsumenta i praw pracowniczych . Czysto indywidualny spór między konsumentem a producentem lub usługodawcą w sprawie towaru, produktu lub usługi powinien być uwzględniony wyłącznie wówczas, gdy sprawa ma znamiona interesu publicznego, na przykład dotyczy produktu lub usługi, które nie spełniają norm środowiskowych lub norm bezpieczeństwa.

(19a)

Za sprawy leżące w interesie publicznym uznaje się zarzuty dotyczące korupcji, oszustwa, przywłaszczenia, prania pieniędzy, wymuszenia, przymusu, molestowania seksualnego i przemocy ze względu na płeć lub innych form zastraszania lub działalności przestępczej, lub innych przestępstw kryminalnych lub administracyjnych, w tym przestępstw finansowych i przestępstw przeciwko środowisku. Działania mające na celu ochronę wartości zapisanych w art. 2 TUE, zasady nieingerowania w procesy demokratyczne oraz zapewnienie lub ułatwienie publicznego dostępu do informacji w celu zwalczania dezinformacji także kwalifikują się jako sprawy leżące w interesie publicznym.

(20)

Postępowania sądowe stanowiące nadużycie zazwyczaj obejmują taktyki procesowe stosowane w złej wierze, takie jak opóźnianie postępowań, narażanie pozwanego na nieproporcjonalnie wysokie koszty postępowania lub wybór sądu ze względu na możliwość korzystniejszego rozstrzygnięcia sprawy (ang . forum-shopping) . Tego rodzaju taktyki są stosowane przez powoda w celach innych niż uzyskanie dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Często – chociaż nie zawsze – są one połączone z różnymi formami zastraszania, nękania lub gróźb.

(20)

Nierównowaga sił między stronami, która jest charakterystyczna dla powództw typu SLAPP, wynika zazwyczaj z nadużywania przez powoda wobec pozwanego przewagi ekonomicznej lub wpływów politycznych, a same roszczenia powoda nie mają wartości prawnej. Inne przesłanki wskazujące na postępowania sądowe stanowiące nadużycie zazwyczaj obejmują taktyki procesowe stosowane w złej wierze, takie jak wysuwanie co najmniej jednego częściowo lub całkowicie bezzasadnego roszczenia, nadmierne roszczenia odszkodowawcze, opóźnianie postępowania lub umarzanie sprawy na późniejszym etapie postępowania, wszczynanie wielu postępowań w podobnych sprawach , narażanie pozwanego na nieproporcjonalnie wysokie koszty postępowania lub wybór sądu ze względu na możliwość korzystniejszego rozstrzygnięcia sprawy. Przy ustalaniu, czy postępowanie sądowe stanowi nadużycie, należy również wziąć pod uwagę dotychczasowe zachowanie powoda, w szczególności wszelkie przypadki zastraszania działaniami prawnymi . Tego rodzaju taktyki są stosowane przez powoda w celach innych niż uzyskanie dostępu do wymiaru sprawiedliwości lub rzeczywiste wykonanie prawa . Często – chociaż nie zawsze – są one połączone z różnymi formami zastraszania, nękania lub gróźb.

(20a)

Ewidentnie bezpodstawne lub stanowiące nadużycie postępowania sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej stają się coraz bardziej wyrafinowane i skuteczniejsze, a jedną z stosowanych technik jest składanie jednocześnie wielu pozwów przeciwko tej samej osobie w tej samej sprawie, co oznacza, że pozwany musi bronić się i stawiać we wszystkich tych postępowaniach w tym samym czasie i równolegle, co nieproporcjonalnie zwiększa koszty, które ponosi.

(20b)

Powództwa typu SLAPP konsekwentnie charakteryzuje brak równowagi między powodem i pozwanym pod względem zasobów finansowych i prawnych. Ten brak równowagi sił budzi szczególne obawy, jeśli stanowiące nadużycie powództwa są finansowane bezpośrednio lub pośrednio z budżetu państwa i połączone z innymi pośrednimi i bezpośrednimi środkami państwa przeciwko niezależnym organizacjom medialnym, niezależnemu dziennikarstwu i społeczeństwu obywatelskiemu.

(20c)

Stanowiące nadużycie postępowania sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej często naruszają uznane w Karcie prawo pozwanych do obrony, i może mieć również wpływ na ich prawo do rzetelnego procesu sądowego i domniemanie niewinności.

(22)

Należy uznać, że sprawa ma skutki transgraniczne, chyba że obie strony mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w tym samym państwie członkowskim co sąd rozpoznający sprawę. Nawet w przypadku gdy obie strony mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w tym samym państwie członkowskim co sąd rozpoznający sprawę, należy uznać, że sprawa ma skutki transgraniczne w dwóch innych rodzajach sytuacji. Pierwsza sytuacja to taka, w której określony akt udziału w debacie publicznej w odniesieniu do sprawy leżącej w interesie publicznym będącej przedmiotem zainteresowania , jest istotny dla więcej niż jednego państwa członkowskiego . Obejmuje to na przykład debatę publiczną w ramach wydarzeń organizowanych przez instytucje Unii, np. występowanie w wysłuchaniach publicznych lub oświadczenia lub działania dotyczące kwestii mających szczególne znaczenie dla więcej niż jednego państwa członkowskiego, takich jak zanieczyszczenie transgraniczne lub zarzuty dotyczące prania pieniędzy z potencjalnym elementem transgranicznym. Druga sytuacja, w której sprawę należy uznać za mającą skutki transgraniczne, występuje wówczas, gdy powód lub podmioty powiązane wszczęły równoległe lub wcześniejsze postępowanie sądowe przeciwko tym samym lub powiązanym pozwanym w innym państwie członkowskim. W tych dwóch rodzajach sytuacji uwzględnia się szczególny kontekst powództw typu SLAPP.

(22)

Należy uznać, że sprawa ma skutki transgraniczne, chyba że obie strony mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w tym samym państwie członkowskim co sąd rozpoznający sprawę. Nawet w przypadku gdy obie strony mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w tym samym państwie członkowskim co sąd rozpoznający sprawę, należy uznać, że sprawa ma skutki transgraniczne w dwóch innych rodzajach sytuacji. Pierwsza sytuacja to taka, w której określony akt udziału w debacie publicznej jest istotny dla więcej niż jednego państwa członkowskiego ze względu na transgraniczny wymiar samego czynu albo ze względu na uzasadnione zainteresowanie opinii publicznej daną sprawą , której dotyczy czyn, w tym jeżeli jest on dostępny za pośrednictwem środków elektronicznych . Takie sytuacje obejmują na przykład działania związane z debatą publiczną , takie jak wydarzenia organizowane przez instytucje Unii, występowanie w wysłuchaniach publicznych lub szeroko rozpowszechniane publikacje. Mogą one również obejmować oświadczenia lub działania w sprawach takich jak zanieczyszczenie transgraniczne lub zarzuty dotyczące prania pieniędzy z potencjalnym udziałem transgranicznym . Akt udziału w debacie publicznej należy uznać za dostępny w więcej niż jednym państwie członkowskim, w szczególności jeżeli jest on przeprowadzany w internecie, na przykład w przypadku kampanii w mediach społecznościowych lub przekazu internetowego. Wszechobecny charakter internetu uzasadnia uznanie czynu polegającego na udziale w debacie publicznej, który jest dostępny w więcej niż jednym państwie członkowskim, za sprawę mającą skutki transgraniczne. Wpływ cyfrowych środków komunikacji na pojęcie elementów transgranicznych został już uznany w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej . Druga sytuacja, w której sprawę należy uznać za mającą skutki transgraniczne, występuje wówczas, gdy powód lub podmioty powiązane wszczęły równoległe lub wcześniejsze postępowanie sądowe przeciwko tym samym lub powiązanym pozwanym w innym państwie członkowskim. W tych dwóch rodzajach sytuacji uwzględnia się szczególny kontekst powództw typu SLAPP.

(22a)

Osoby, przeciwko którym toczą się postępowania sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej powinny mieć dostęp do wsparcia od momentu gdy właściwe organy dowiedzą się o takich osobach oraz w trakcie całego postępowania, zgodnie z prawami określonymi w niniejszej dyrektywie. Wsparcie powinno być dostępne za pomocą różnych środków, w tym przez udzielanie kompleksowych i niezależnych informacji i porad – w sposób łatwo dostępny dla społeczeństwa i nieodpłatny – na temat dostępnych procedur i środków prawnych, ochrony przed zastraszaniem, nękaniem lub groźbami podjęcia działań prawnych oraz na temat praw danej osoby, a także przez zapewnienie pomocy prawnej w transgranicznym postępowaniu cywilnym, pomocy prawnej w dalszych postępowaniach oraz porad prawnych lub innej pomocy prawnej, którą uznaje się za właściwą. Państwa członkowskie powinny przewidzieć pomoc finansową i środki wsparcia, w tym wsparcie psychologiczne, dla osób, przeciwko którym toczy się postępowanie sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej.

(22b)

Udział w postępowaniach zmierzających do stłumienia debaty publicznej naraża osoby, przeciwko którym toczy się postępowanie, na szczególny stres psychologiczny. Przygotowanie do takiego postępowania i uczestnictwo w nim dodatkowo obciąża cenne zasoby pozwanych, których często nie posiadają lub które w innej sytuacji pozwani zainwestowaliby w udział w debacie publicznej. Stowarzyszenia, organizacje i inne podmioty zbiorowe, takie jak związki zawodowe, oraz wszelkie inne osoby prawne, które zgodnie z kryteriami określonymi w prawie krajowym mają uzasadniony interes w ochronie praw pozwanego, powinny zatem mieć możliwość uczestniczenia w postępowaniu, w imieniu lub na rzecz pozwanego, za jego zgodą, lub udzielania informacji w postępowaniach sądowych przewidzianych w niniejszej dyrektywie. Takie zastępstwo procesowe powinno być możliwe tak, aby nie naruszało ono praw i kompetencji związków zawodowych i przedstawicieli pracowników do angażowania się w imieniu lub na rzecz pracowników w postępowania sądowe zgodnie z innymi przepisami unijnymi i krajowymi.

(23)

Pozwani powinni mieć możliwość złożenia wniosku o następujące gwarancje procesowe: wniosku o zabezpieczenie na pokrycie kosztów proceduralnych lub kosztów proceduralnych i odszkodowania, wniosku o wczesne oddalenie ewidentnie bezpodstawnego postępowania sądowego, wniosku o środki ochrony przed postępowaniem sądowym stanowiącym nadużycie (zasądzenie kosztów, odszkodowania i kar) lub o wszystkie te gwarancje jednocześnie.

(23)

Pozwani powinni mieć możliwość złożenia wniosku o następujące gwarancje procesowe: wniosku o zabezpieczenie na pokrycie kosztów proceduralnych lub kosztów proceduralnych i odszkodowania, wniosku o wczesne oddalenie ewidentnie bezpodstawnego postępowania sądowego, wniosku o środki ochrony przed postępowaniem sądowym stanowiącym nadużycie (zasądzenie kosztów, odszkodowania i kar) lub o wszystkie te gwarancje jednocześnie. Postępowaniami sądowymi wszczynanymi przeciwko osobom fizycznym lub prawnym ze względu na ich zaangażowanie w debatę publiczną należy zajmować się szybko i skutecznie, z uwzględnieniem okoliczności sprawy oraz prawa do skutecznego środka odwoławczego i prawa dostępu do bezstronnego sądu.

(26)

Aby zapewnić pozwanemu dodatkową gwarancję, należy stworzyć możliwość udzielenia pozwanemu zabezpieczenia na pokrycie kosztów proceduralnych lub kosztów proceduralnych i odszkodowania, w przypadku gdy sąd uzna, że nawet jeżeli pozew nie jest ewidentnie bezpodstawny, istnieją elementy wskazujące na nadużycie procedury, a szanse powodzenia w postępowaniu głównym są niewielkie. Zabezpieczenie nie wiąże się z orzeczeniem co do istoty sprawy, lecz służy jako środek zabezpieczający zapewniający skuteczność orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie nadużycie procedury. Do państw członkowskich powinna należeć decyzja, czy zabezpieczenie powinno być zasądzone przez sąd z urzędu, czy na wniosek pozwanego.

(26)

Aby zapewnić pozwanemu dodatkową gwarancję, należy stworzyć możliwość udzielenia pozwanemu zabezpieczenia na pokrycie kosztów proceduralnych lub kosztów proceduralnych i odszkodowania, w przypadku gdy sąd uzna, że nawet jeżeli pozew nie jest ewidentnie bezpodstawny, istnieją elementy wskazujące na nadużycie procedury, a szanse powodzenia w postępowaniu głównym są niewielkie. Jeżeli przewiduje to prawo krajowe, udzielenie pozwanemu zabezpieczenia powinno być możliwe na każdym etapie postępowania sądowego, a sędzia powinien mieć możliwość zasądzenia, by koszty postępowania ponoszone przez powoda ponosił pozwany, z uwzględnieniem – w stosownych przypadkach – sytuacji finansowej stron i przewidywalnych kosztów postępowania. Zabezpieczenie nie wiąże się z orzeczeniem co do istoty sprawy, lecz służy jako środek zabezpieczający zapewniający skuteczność orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie nadużycie procedury oraz pokrycie kosztów i odszkodowania dla pozwanego. Do państw członkowskich powinna należeć decyzja, czy zabezpieczenie powinno być zasądzone przez sąd z urzędu, czy na wniosek pozwanego.

(29)

Aby zapewnić sprawny przebieg postępowania w trybie przyspieszonym w sprawie wniosku o wczesne oddalenie, państwa członkowskie mogą wyznaczyć terminy na przeprowadzenie rozpraw lub podjęcie decyzji przez sąd. Mogą także przyjąć systemy podobne do procedur dotyczących środków tymczasowych. Państwo członkowskie powinny dołożyć starań w celu zapewnienia, aby w przypadkach, w których pozwany złoży wniosek o inne gwarancje proceduralne, decyzja została także podjęta w możliwie najszybszy sposób. Aby zapewnić sprawny przebieg postępowania, państwa członkowskie mogą wziąć pod uwagę m.in. to, czy powód wszczął wiele postępowań lub postępowanie zbiorowe w podobnych sprawach oraz czy podejmowano próby zastraszania lub nękania pozwanego lub też grożenia pozwanemu.

(29)

Sądy, do których wpłynął wniosek o zastosowanie gwarancji proceduralnych, powinny szybko rozpatrzyć taki wniosek, stosując najszybsze procedury dostępne w prawie krajowym. Aby zapewnić sprawny przebieg postępowania w trybie przyspieszonym w sprawie wniosku o wczesne oddalenie, państwa członkowskie mogą wyznaczyć terminy na przeprowadzenie rozpraw lub podjęcie decyzji przez sąd. Mogą także przyjąć systemy podobne do procedur dotyczących środków tymczasowych. Państwo członkowskie powinny dołożyć starań w celu zapewnienia, aby w przypadkach, w których pozwany złoży wniosek o inne gwarancje proceduralne, decyzja została także podjęta w możliwie najszybszy sposób. Aby zapewnić sprawny przebieg postępowania, państwa członkowskie mogą wziąć pod uwagę m.in. to, czy powód wszczął wiele postępowań lub postępowanie zbiorowe w podobnych sprawach oraz czy podejmowano próby zastraszania lub nękania pozwanego lub też grożenia pozwanemu.

(30)

Jeśli pozwany złożył wniosek o wczesne oddalenie, na powodzie w postępowaniu głównym powinien spoczywać obowiązek udowodnienia w postępowaniu w trybie przyspieszonym, że powództwo nie jest ewidentnie bezpodstawne. Nie stanowi to ograniczenia dostępu do wymiaru sprawiedliwości, biorąc pod uwagę, że na powodzie spoczywa ciężar dowodu w odniesieniu do tego powództwa w postępowaniu głównym, i aby uniknąć wczesnego oddalenia powództwa, musi on jedynie spełnić znacznie niższy stopień wykazania , że powództwo nie jest ewidentnie bezpodstawne.

(30)

Jeśli pozwany złożył wniosek o wczesne oddalenie, na powodzie w postępowaniu głównym powinien spoczywać obowiązek udowodnienia w postępowaniu w trybie przyspieszonym, że powództwo nie jest ewidentnie bezpodstawne. Nie stanowi to ograniczenia dostępu do wymiaru sprawiedliwości, biorąc pod uwagę, że na powodzie spoczywa ciężar dowodu w odniesieniu do tego powództwa w postępowaniu głównym, i aby uniknąć wczesnego oddalenia powództwa, musi on jedynie wykazać w znacznie niższym stopniu , że powództwo nie jest ewidentnie bezpodstawne. Ponadto sędzia powinien wydać postanowienie o wczesnym oddaleniu powództwa indywidualnie dla każdego przypadku, a powód powinien każdorazowo mieć prawo do odwołania od postanowienia o wczesnym oddaleniu.

(31)

Do kosztów powinny zaliczać się wszystkie koszty postępowania, w tym pełne koszty zastępstwa procesowego poniesione przez pozwanego, chyba że koszty te są nadmierne. Koszty zastępstwa procesowego przewyższające kwoty określone w tabelach opłat ustawowych nie powinny być same w sobie uznawane za nadmierne . Pełne odszkodowanie powinno obejmować zarówno szkody materialne, jak i niematerialne , takie jak krzywda fizyczna i psychiczna .

(31)

Do kosztów powinny zaliczać się wszystkie koszty postępowania, w tym pełne koszty zastępstwa procesowego , w tym koszty przedsądowe, poniesione przez pozwanego, chyba że koszty te są nadmierne. Koszty zastępstwa procesowego przewyższające kwoty określone w tabelach opłat ustawowych nie powinny być same w sobie uznawane za nadmierne , lecz powinny umożliwiać zasądzenie kosztów w pełnej wysokości. W przypadku gdy prawo krajowe nie przewiduje zasądzenia całości kosztów przewyższających opłaty ustawowe , sąd powinien mieć możliwość zasądzenia całości kosztów za pomocą wszelkich innych dostępnych środków, zgodnie z prawem krajowym, w tym w drodze odszkodowania .

(31a)

Pełne odszkodowanie powinno obejmować zarówno szkody materialne, jak i niematerialne, takie jak krzywda fizyczna, wizerunkowa i psychiczna. Aby pozwany mógł łatwo i terminowo dochodzić odszkodowania, powinna istnieć możliwość dochodzenia odszkodowania w tym samym postępowaniu, które zostało wszczęte przeciwko pozwanemu, w stosownych przypadkach w drodze powództwa wzajemnego. Szkody materialne obejmują w szczególności honoraria adwokackie, jeżeli nie są one zwracane jako koszty, koszty podróży i koszty leczenia, w szczególności koszty opieki psychologicznej. Szkody materialne powinny obejmować koszty przedsądowe, jeżeli nie są one uwzględnione w kosztach na mocy prawa krajowego lub niniejszej dyrektywy. Koszty przedsądowe obejmują również niezbędne wydatki poniesione w związku z obroną praw danej osoby przed stanowiącymi nadużycie powództwami, w tym honoraria adwokackie. Szkody niemajątkowe obejmują w szczególności różne formy krzywd fizycznych lub psychicznych, ból i cierpienie lub niepokój emocjonalny związane z postępowaniem sądowym, nadszarpnięcie reputacji i ogólnie wszelkie szkody niematerialne.

(32)

Głównym celem zapewnienia sądom możliwości nakładania kar jest powstrzymanie potencjalnych powodów przed wszczynaniem stanowiących nadużycie postępowań sądowych zmierzających do stłumienia debaty publicznej. Kary takie powinny być proporcjonalne do stwierdzonych elementów nadużycia. Ustalając wysokość kary, sądy powinny brać pod uwagę potencjalnie szkodliwe skutki lub efekty mrożące postępowania dotyczącego debaty publicznej, w tym w odniesieniu do charakteru roszczenia, tego, czy powód wszczął wiele postępowań lub postępowanie zbiorowe w podobnych sprawach, oraz tego, czy podejmowano próby zastraszania lub nękania pozwanego lub też grożenia pozwanemu.

(32)

Głównym celem zapewnienia sądom możliwości nakładania kar jest powstrzymanie potencjalnych powodów przed wszczynaniem stanowiących nadużycie postępowań sądowych zmierzających do stłumienia debaty publicznej. Kary takie powinny być ustalane indywidualnie dla każdego przypadku i proporcjonalne do stwierdzonych elementów nadużycia. Ustalając wysokość kary, sądy powinny brać pod uwagę potencjalnie szkodliwe skutki lub efekty mrożące postępowania dotyczącego debaty publicznej, w tym w odniesieniu do charakteru roszczenia, tego, czy powód wszczął wiele postępowań lub postępowanie zbiorowe w podobnych sprawach, oraz tego, czy podejmowano próby zastraszania lub nękania pozwanego lub też grożenia pozwanemu.

(32a)

Aby zapewnić społeczeństwu możliwość zapoznania się z orzeczeniami sądów, państwa członkowskie powinny utworzyć publicznie dostępny krajowy rejestr odpowiednich orzeczeń sądowych objętych zakresem niniejszej dyrektywy, zgodnie z unijnymi i krajowymi przepisami o ochronie danych osobowych. Komisja powinna utworzyć publicznie dostępny rejestr unijny na podstawie informacji z rejestrów państw członkowskich dotyczących odnośnych orzeczeń sądowych objętych zakresem niniejszej dyrektywy, zgodnie z unijnymi przepisami o ochronie danych osobowych.

33)

W kontekście transgranicznym istotne jest również uznanie zagrożenia związanego z powództwami typu SLAPP wytaczanymi w państwach trzecich przeciwko dziennikarzom, obrońcom praw człowieka i innym osobom zaangażowanym w debatę publiczną, które mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w Unii Europejskiej. Mogą one wiązać się z nadmiernymi odszkodowaniami zasądzanymi od dziennikarzy, obrońców praw człowieka i innych osób w  UE . Postępowania sądowe w państwach trzecich są bardziej złożone i kosztowne dla osób, wobec których są prowadzone. Aby chronić demokrację oraz wolność wypowiedzi i informacji w Unii Europejskiej oraz nie dopuścić do osłabienia skuteczności gwarancji przewidzianych w niniejszej dyrektywie poprzez wszczynanie postępowań sądowych w innych jurysdykcjach, ważne jest zatem zapewnienie ochrony także przed ewidentnie bezpodstawnymi i stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi w państwach trzecich.

(33)

W kontekście transgranicznym istotne jest również uznanie zagrożenia związanego z powództwami typu SLAPP wytaczanymi w państwach trzecich przeciwko dziennikarzom, obrońcom praw człowieka i innym osobom zaangażowanym w debatę publiczną, które mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w Unii Europejskiej. Mogą one wiązać się z nadmiernymi odszkodowaniami zasądzanymi od osób zaangażowanych w  debatę publiczną . Postępowania sądowe w państwach trzecich są bardziej złożone i kosztowne dla osób, wobec których są prowadzone. Aby chronić demokrację oraz wolność wypowiedzi i informacji w Unii Europejskiej oraz nie dopuścić do osłabienia skuteczności gwarancji przewidzianych w niniejszej dyrektywie poprzez wszczynanie postępowań sądowych w innych jurysdykcjach, ważne jest zatem zapewnienie ochrony także przed ewidentnie bezpodstawnymi i stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi w państwach trzecich.

(33a)

W odniesieniu do jurysdykcji w przypadku powództw o zniesławienie lub innych powództw opartych na prawie cywilnym lub handlowym, które mogłyby prowadzić do wszczęcia stanowiących nadużycie postępowań sądowych zmierzających do stłumienia debaty publicznej, za jedyną jurysdykcję właściwą należy uznać państwo członkowskie, w którym pozwany ma miejsce zamieszkania, z należytym uwzględnieniem przypadków, w których pozwanymi w sprawach o zniesławienie są osoby fizyczne. Z wyjątkiem tej zasady dotyczącej spraw objętych zakresem niniejszej dyrektywy niniejsza dyrektywa nie wpływa na stosowanie rozporządzenia Bruksela I.

(33b)

Niniejsza dyrektywa ustanawia szczególną podstawę prawa właściwego dla publikacji jako aktu udziału w debacie publicznej. W przypadku powództw dotyczących publikacji jako czyn polegający na udziale w debacie publicznej za prawo właściwe należy uznać prawo miejsca, dla którego publikacja jest przeznaczona. Jeżeli nie jest możliwe określenie takiego miejsca, prawem właściwym powinno być prawo miejsca sprawowania odpowiedzialności redakcyjnej lub prowadzenia danej działalności związanej z czynem polegającym na udziale w debacie publicznej. W przypadkach innych niż przypadki objęte tym odstępstwem niniejsza dyrektywa nie powinna mieć wpływu na stosowanie rozporządzenia Rzym II.

(34)

Niniejsza dyrektywa tworzy nową szczególną podstawę jurysdykcji w celu zapewnienia, aby osoby, przeciwko którym wytacza się powództwa typu SLAPP i które mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w Unii Europejskiej, dysponowały skutecznym i dostępnym w Unii środkiem ochrony prawnej przed postępowaniami sądowymi stanowiącymi nadużycie wszczynanymi przed sądem państwa trzeciego. Ta szczególna podstawa jurysdykcji umożliwia osobom, wobec których prowadzone jest postępowanie i które mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w Unii Europejskiej, dochodzenie odszkodowania za wszelkie szkody i koszty poniesione w związku z postępowaniem przed sądem państwa trzeciego. Prawo to ma zastosowanie bez względu na miejsce zamieszkania lub siedziby powoda w postępowaniu w państwie trzecim.

(34)

Niniejsza dyrektywa tworzy nową szczególną podstawę jurysdykcji w celu zapewnienia, aby osoby, przeciwko którym wytacza się powództwa typu SLAPP i które mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w Unii Europejskiej, dysponowały skutecznym i dostępnym w Unii środkiem ochrony prawnej przed postępowaniami sądowymi stanowiącymi nadużycie wszczynanymi przed sądem państwa trzeciego. Ta szczególna podstawa jurysdykcji umożliwia osobom, wobec których prowadzone jest postępowanie i które mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w Unii Europejskiej, dochodzenie odszkodowania za wszelkie szkody i koszty poniesione lub takie, których poniesienia można się zasadnie spodziewać, w związku z postępowaniem przed sądem państwa trzeciego. Prawo to ma zastosowanie bez względu na miejsce zamieszkania lub siedziby powoda w postępowaniu w państwie trzecim.

(34a)

Państwa członkowskie powinny wspierać organizacje społeczeństwa obywatelskiego, w tym uznane i aktywne organizacje pozarządowe pracujące z osobami, przeciwko którym toczy się postępowanie sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej, i ściśle z nimi współpracować, w szczególności w odniesieniu do inicjatyw na rzecz kształtowania polityki, kampanii informacyjnych i uświadamiających, programów badawczych i edukacyjnych oraz szkoleń, jak również monitorowania i oceny wpływu takich środków.

(34b)

Przepisy i zabezpieczenia niniejszej dyrektywy mają zastosowanie do wszystkich stanowiących nadużycie postępowań sądowych zmierzających do stłumienia debaty publicznej, które są w toku na dzień wejścia w życie prawa krajowego wdrażającego niniejszą dyrektywę, i do postępowań wszczętych po tej dacie.

(34c)

Należy zachęcać państwa członkowskie do podejmowania odpowiednich działań ułatwiających ich współpracę w celu poprawy dostępu osób, przeciwko którym toczy się postępowanie sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej, do informacji o gwarancjach proceduralnych określonych w niniejszej dyrektywie i w prawie krajowym. Współpraca ta powinna obejmować wymianę informacji na temat bieżących praktyk stosowanych w państwach członkowskich w sprawach transgranicznych oraz udzielanie pomocy, w stosownych przypadkach, sieciom i organom europejskim, takim jak Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej, zajmującym się sprawami bezpośrednio istotnymi dla osób, przeciwko którym toczy się postępowanie sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej.

(34d)

Z należytym poszanowaniem niezależności zawodów prawniczych państwa członkowskie powinny zachęcać do przyjmowania przez stowarzyszenia zawodowe zasad deontologicznych, którymi kierują się prawnicy praktycy, aby zniechęcać do wnoszenia stanowiących nadużycie powództw zmierzających do stłumienia debaty publicznej, w tym, w stosownych przypadkach, do nakładania sankcji dyscyplinarnych za naruszenie tych zasad. Takie środki są opracowywane w ścisłej współpracy z odpowiednimi zainteresowanymi stronami, w tym stowarzyszeniami zawodowymi, partnerami społecznymi i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego.

(34e)

Gromadzenie danych ma pierwszorzędne znaczenie dla dokumentowania przypadków stanowiących nadużycie postępowań sądowych oraz dla zapewnienia rozwiązań w celu zapobiegania takim postępowaniom. Niniejsza dyrektywa powinna ustanowić wspólne kryteria standaryzacji procedur gromadzenia danych w państwach członkowskich i zapewnić gromadzenie porównywalnych danych. Państwa członkowskie powinny regularnie przekazywać Komisji dostępne dane przedstawiające sposób, w jaki osoby, przeciwko którym toczy się postępowanie sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej, uzyskały dostęp do gwarancji określonych w niniejszej dyrektywie. W oparciu o dane przekazane przez państwa członkowskie Komisja powinna co pięć lat przedkładać Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie z oceny i przeglądu niniejszej dyrektywy. Sprawozdania te powinny być podawane do wiadomości publicznej.

(36)

Niniejsza dyrektywa uzupełnia zalecenie Komisji w sprawie ochrony dziennikarzy i obrońców praw człowieka, którzy angażują się w debatę publiczną, przed ewidentnie bezpodstawnymi lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi („strategiczne powództwa zmierzające do stłumienia debaty publicznej”). Zalecenie to jest skierowane do państw członkowskich i zawiera kompleksowy zestaw środków, takich jak szkolenia, zwiększanie świadomości, wsparcie dla osób, wobec których prowadzone są postępowania sądowe stanowiące nadużycie, oraz gromadzenie danych i sprawozdawczość w zakresie postępowań sądowych zmierzających do stłumienia debaty publicznej oraz monitorowanie takich postępowań.

(36)

Niniejsza dyrektywa uzupełnia zalecenie Komisji w sprawie ochrony dziennikarzy i obrońców praw człowieka, którzy angażują się w debatę publiczną, przed ewidentnie bezpodstawnymi lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi („strategiczne powództwa zmierzające do stłumienia debaty publicznej”). Zalecenie to jest skierowane do państw członkowskich i zawiera kompleksowy zestaw środków, takich jak szkolenia, zwiększanie świadomości, wsparcie dla osób, wobec których prowadzone są postępowania sądowe stanowiące nadużycie, oraz gromadzenie danych i sprawozdawczość w zakresie postępowań sądowych zmierzających do stłumienia debaty publicznej oraz monitorowanie takich postępowań. Przy transponowaniu niniejszej dyrektywy państwa członkowskie powinny zwrócić szczególną uwagę na wdrożenie zaleceń Komisji dotyczących w szczególności włączenia zabezpieczeń podobnych do zabezpieczeń przewidzianych w dyrektywie w odniesieniu do spraw krajowych nieobjętych zakresem dyrektywy oraz zapewnienie pozwanym łatwo dostępnej pomocy prawnej po przystępnej cenie, a także rozważyć włączenie do krajowych przepisów transponujących ukierunkowanych przepisów w tym zakresie. Należy również zachęcać państwa członkowskie, by rozważyły ustanowienie funduszu wspierającego ofiary SLAPP, który powinien być bezpośrednio wykorzystywany do pokrywania opłat sądowych lub świadczenia pomocy prawnej i wsparcia psychologicznego.

(36a)

Niniejsza dyrektywa zawiera przepisy dotyczące kompleksowych środków wsparcia i środków zapobiegawczych, mechanizmów wsparcia niefinansowego, takich jak udzielanie pomocy prawnej i wsparcia psychologicznego, a także szkolenia, zwiększania świadomości i środków gromadzenia danych. Celem dyrektywy jest także zapewnienie gromadzenia danych dzięki ustanowieniu wspólnych kryteriów na szczeblu Unii. Należy ustanowić krajowy punkt kontaktowy w celu gromadzenia i udostępniania informacji o wszystkich organizacjach, które dostarczają wytycznych i udzielają wsparcia osobom, wobec których prowadzone są stanowiące nadużycie postępowania sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej. Do takich organizacji mogą należeć samorządy przedstawicieli zawodów prawniczych, rady ds. mediów i rady prasowe, patronackie stowarzyszenia obrońców praw człowieka, stowarzyszenia na szczeblu unijnym i krajowym, kancelarie prawne broniące pro bono osób, wobec których prowadzone są ewidentnie bezpodstawne lub stanowiące nadużycie postępowania sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej, poradnie prawne na uniwersytetach i inne organizacje pozarządowe.

(36b)

Aby wspomagać działania zapobiegające wytaczaniu SLAPP i ochronę osób fizycznych lub prawnych, przeciwko którym są one wytaczane, należy wspierać odpowiednie przekazywanie informacji, podnoszenie świadomości, kampanie, kształcenie i szkolenie, w tym dotyczące ich praw i mechanizmów ochrony.

(36c)

Szkolenia dla dziennikarzy, innych pracowników sektora mediów i obrońców praw człowieka powinny zwiększać ich zdolność do radzenia sobie ze stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi zmierzającymi do stłumienia debaty publicznej. Powinna one dotyczyć przede wszystkim rozpoznawania takich postępowań sądowych, sposobów radzenia sobie z nimi przez osoby pozwane oraz informowania pozwanych o ich prawach i obowiązkach, aby umożliwić im podjęcie niezbędnych kroków w celu ochrony przed takimi postępowaniami. Szkoleniami powinni zostać także objęci przedstawiciele zawodów prawniczych, aby zwiększyć ich świadomość na temat stanowiących nadużycie postępowań sądowych i umożliwić im wykrywanie tego rodzaju postępowań na bardzo wczesnym etapie.

1.

„debata publiczna” oznacza dowolne oświadczenie lub działanie osoby fizycznej lub prawnej wyrażone lub zrealizowane w ramach wykonywania prawa do wolności wypowiedzi i informacji w sprawie leżącej w interesie publicznym , a także działania o charakterze przygotowawczym, wspierającym lub wspomagającym bezpośrednio związane z takimi oświadczeniami lub działaniami. Obejmuje to skargi, petycje, skargi administracyjne lub powództwa oraz udział w wysłuchaniach publicznych;

1.

„debata publiczna” oznacza dowolne oświadczenie lub działanie osoby fizycznej lub prawnej wyrażone lub zrealizowane w ramach wykonywania prawa do wolności wypowiedzi i informacji , wolności akademickiej lub wolności zgromadzania się i stowarzyszania , a także działania o charakterze przygotowawczym, wspierającym lub wspomagającym bezpośrednio związane z takimi oświadczeniami lub działaniami , w sprawie leżącej w interesie publicznym . Obejmuje to skargi, petycje, skargi administracyjne lub powództwa , udział w wysłuchaniach publicznych , a także tworzenie, wystawianie, reklamowanie lub inne propagowanie komunikatów, publikacji lub utworów o charakterze dziennikarskim, politycznym, naukowym, akademickim, artystycznym lub satyrycznym ;

a)

zdrowie publiczne, bezpieczeństwo, środowisko , klimat lub korzystanie z praw podstawowych ;

a)

prawa podstawowe, w tym równouprawnienie płci, wolność mediów oraz prawa konsumentów i prawa pracownicze, a także zdrowie publiczne, bezpieczeństwo, środowisko lub klimat ;

b)

działalność osoby lub podmiotu na oczach opinii publicznej lub w interesie publicznym;

b)

działalność osoby lub podmiotu na oczach opinii publicznej lub w interesie publicznym , w tym urzędników państwowych lub podmiotów prywatnych ;

d)

zarzuty dotyczące korupcji, oszustwa lub działalności przestępczej ;

d)

zarzuty dotyczące korupcji, oszustwa , przywłaszczenia, prania pieniędzy, wymuszenia, przymusu, molestowania seksualnego i przemocy ze względu na płeć lub innych form zastraszania lub innych czynów zabronionych na mocy prawa karnego lub administracyjnego, w tym przestępstw przeciwko środowisku ;

e)

działania mające na celu zwalczanie dezinformacji;

e)

działania mające na celu ochronę wartości zapisanych w art. 2 TUE i zasady nieingerowania w procesy demokratyczne oraz zapewnienie lub ułatwienie publicznego dostępu do informacji w celu zwalczania dezinformacji;

ea)

działalność akademicka, naukowa, badawcza i artystyczna;

„stanowiące nadużycie postępowania sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej” oznaczają postępowania sądowe wszczynane w związku z debatą publiczną, które są w całości lub częściowo bezpodstawne, a ich głównym celem jest uniemożliwienie lub ograniczenie debaty publicznej lub karanie za debatę publiczną. Na taki cel mogą wskazywać:

„stanowiące nadużycie postępowania sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej” oznaczają postępowania sądowe wszczynane w związku z debatą publiczną, które są w całości lub częściowo bezpodstawne, charakteryzują się elementami wskazującymi na nadużywanie postępowania sądowego do celów innych niż rzeczywiste dochodzenie, obrona lub wykonywanie prawa, a ich głównym celem jest stanowiące nadużycie uniemożliwienie lub ograniczenie debaty publicznej lub karanie za debatę publiczną. Na taki cel mogą wskazywać:

-a)

nadużywanie przewagi ekonomicznej lub wpływów politycznych przez powoda przeciwko pozwanemu, prowadzące do braku równowagi sił między obiema stronami;

c)

zastraszanie, nękanie lub groźby ze strony powoda lub jego przedstawicieli.

c)

zastraszanie, nękanie lub groźby ze strony powoda lub jego przedstawicieli przed rozpoczęciem postępowania lub w toku postępowania, a także wszelkie wcześniejsze przypadki zastraszania działaniami prawnymi przez powoda .

ca)

posługiwanie się w złej wierze taktyką procesową, taką jak opóźnianie postępowania, i podjęcie decyzji o dochodzeniu roszczenia podlegającego jurysdykcji sądu, który będzie traktował roszczenie w sposób najbardziej korzystny dla powoda, lub umorzenie spraw na późniejszym etapie postępowania.

a)

akt udziału w debacie publicznej dotyczący sprawy leżącej w interesie publicznym , w  związku z którym wszczyna się postępowanie sądowe , jest istotny dla więcej niż jednego państwa członkowskiego lub

a)

akt udziału w debacie publicznej jest istotny dla więcej niż jednego państwa członkowskiego ze względu na transgraniczny wymiar samego czynu lub ze względu na uzasadniony interes , jaki społeczeństwo może mieć w  sprawie, której dotyczy dany czyn , w tym jeżeli dany akt jest dostępny za pomocą środków elektronicznych, lub

a)

bezpłatnego i otwartego dla wszystkich dostępu do kompleksowych i obiektywnych informacji oraz porad na temat dostępnych procedur i środków ochrony prawnej, ochrony przed zastraszaniem, nękaniem lub groźbami podjęcia działań prawnych oraz na temat praw przysługujących danej osobie; oraz

b)

pomocy prawnej zgodnie z dyrektywą Rady 2003/8/WE oraz, zgodnie z prawem krajowym, pomocy prawnej w dalszych postępowaniach, a także porad prawnych lub innej pomocy prawnej;

c)

pomocy finansowej i środków wsparcia, w tym wsparcia psychologicznego, dla osób, przeciwko którym toczy się stanowiące nadużycie postępowanie sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej.

(i)

sytuację ekonomiczną powoda;

(ii)

charakter i liczbę elementów wskazujących na stwierdzone nadużycie.

a)

wymianę obecnych praktyk; oraz

b)

udzielanie pomocy europejskim sieciom zajmującym się sprawami bezpośrednio związanymi z osobami, przeciwko którym toczy się ewidentnie bezpodstawne lub stanowiące nadużycie postępowanie sądowe zmierzające do stłumienia debaty publicznej.

a)

liczbę stanowiących nadużycie postępowań sądowych zmierzających do stłumienia debaty publicznej wszczętych w danym roku;

b)

liczbę stanowiących nadużycie postępowań sądowych zmierzających do stłumienia debaty publicznej, które zostały wcześniej oddalone w związku z całkowicie lub częściowo bezzasadnymi roszczeniami;

c)

liczbę postępowań sądowych z podziałem na kategorię pozwanego (np. dziennikarz, obrońca praw człowieka, organizacja medialna);

d)

liczbę postępowań sądowych z podziałem na kategorię powoda (np. polityk, osoba prywatna, przedsiębiorstwo, powód będący podmiotem zagranicznym);

e)

dane o aktach udziału w debacie publicznej, w związku z którymi wszczęto postępowanie sądowe;

f)

dane dotyczące szacunkowej kwoty wstępnego odszkodowania, o które wystąpili powodowie;

g)

opis poszczególnych podstaw prawnych wykorzystanych przez powodów i związane z nimi dane liczbowe;

h)

dane o czasie trwania postępowania, uwzględniając wszystkie instancje;

(i)

dane na temat elementów transgranicznych;

j)

inne dane, o ile są dostępne, w tym dane dotyczące sądowych kosztów postępowania oraz, w stosownych przypadkach, odpowiednie dane dotyczące okoliczności historycznych spraw;

k)

rodzaj roszczenia wydanego na podstawie niniejszej dyrektywy i, w stosownym przypadku, towarzyszącego jej zalecenia Komisji.