1.

Choć w całej UE wiele państw członkowskich dokonało znaczących postępów we wdrażaniu polityk i programów kształcenia w celu wsparcia transformacji ekologicznej i promowania uczenia się na rzecz zrównoważonego rozwoju, konieczne jest jednak prowadzenie dalszych, intensywniejszych działań w tym kierunku. Należy zachęcać do realizacji polityk i działań sprzyjających uczeniu się w tym zakresie i wspierać je. Konieczne jest, by uznać potrzebę interdyscyplinarnego uczenia się obejmującego środowiskowe, gospodarcze i społeczne podstawy zrównoważonego rozwoju, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów środowiskowych.

2.

W Europejskim Zielonym Ładzie (1), unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 (2), planie działania Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) w zakresie edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju do 2030 r. oraz powiązanych pracach Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (EKG ONZ) (3) podkreśla się, że szkoły, instytucje szkolnictwa wyższego oraz inne instytucje edukacyjne i szkoleniowe odgrywają kluczową rolę we współpracy z osobami uczącymi się, rodzicami, pedagogami (4) oraz szerszą społecznością w zakresie zmian niezbędnych do przeprowadzenia pomyślnej, sprawiedliwej i sprzyjającej włączeniu transformacji ekologicznej. W konkluzjach pt. „Różnorodność biologiczna – potrzeba podjęcia pilnych działań” (5) Rada zaznaczyła, że inwestowanie m.in. w edukację ma zasadnicze znaczenie dla gromadzenia najrzetelniejszych danych i znalezienia najlepszych rozwiązań w tej dziedzinie. W strategii Unii Europejskiej na rzecz młodzieży jako jeden z celów określa się stworzenie zrównoważonej zielonej Europy i wzywa się wszystkich młodych do aktywności środowiskowej oraz do kształcenia się w tym zakresie.

3.

Uczenie się na rzecz transformacji ekologicznej i zrównoważonego rozwoju pomaga osobom w każdym wieku zdobywać wiedzę, umiejętności i postawy, które są konieczne, aby żyć w sposób bardziej zrównoważony, a także zmieniać wzorce konsumpcji i produkcji, prowadzić zdrowszy tryb życia i przyczyniać się – zarówno indywidualnie, jak i zbiorowo – do bardziej zrównoważonego modelu społeczno-gospodarczego. Przyczynia się też do budowania umiejętności i kompetencji, które są coraz bardziej potrzebne na rynku pracy. Dzięki uczeniu się na rzecz transformacji ekologicznej i zrównoważonego rozwoju szerzy się świadomość wzajemnych powiązań między globalnymi wyzwaniami, przed którymi stoimy, w tym kryzysem klimatycznym, degradacją środowiska i utratą różnorodności biologicznej – wszystkie z nich mają wymiar środowiskowy, społeczny, gospodarczy i kulturowy.

4.

W celach ONZ w zakresie zrównoważonego rozwoju, w szczególności w celu nr 4.7, wzywa się uczących się do przyswojenia sobie do 2030 r. wiedzy i nabycia umiejętności potrzebnych do promowania zrównoważonego rozwoju, w tym, między innymi, poprzez edukację na rzecz zrównoważonego rozwoju i zrównoważonego stylu życia, praw człowieka, równości płci, promowania kultury pokoju i niestosowania przemocy, globalnego obywatelstwa oraz docenienia różnorodności kulturowej i wkładu kultury w zrównoważony rozwój (6).

5.

W komunikacie w sprawie europejskiego obszaru edukacji (7), Europejskim filarze praw socjalnych (8), strategicznych ramach europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia na rzecz europejskiego obszaru edukacji i w szerszej perspektywie (2021–2030) (9) oraz w komunikacie w sprawie nowej europejskiej przestrzeni badawczej na rzecz badań naukowych i innowacji (10) wezwano do ukierunkowania polityki w zakresie kształcenia i szkolenia oraz inwestycji na transformację ekologiczną i transformację cyfrową sprzyjające włączeniu społecznemu, z myślą o odporności i dobrobycie Europy w przyszłości.

6.

Celem kompetencji kluczowych określonych w europejskich ramach odniesienia dla kompetencji kluczowych w uczeniu się przez całe życie (11) jest wspieranie ludzi w całej Europie w nabywaniu wiedzy, umiejętności i postaw warunkujących samorealizację i samorozwój, szanse na zatrudnienie, włączenie społeczne, zrównoważony styl życia, udane życie w pokojowych społeczeństwach, świadome pod względem zdrowia wybory życiowe i aktywność obywatelską w okresie szybkich i głębokich przemian.

7.

W europejskim programie na rzecz umiejętności (12) ogłoszono wspieranie rozwoju zestawu podstawowych umiejętności ekologicznych na potrzeby rynku pracy z myślą o stworzeniu pokolenia specjalistów świadomych zagadnień związanych ze środowiskiem oraz ekologicznych podmiotów gospodarczych, wprowadzaniu zagadnień z zakresu środowiska i klimatu do programów edukacji powszechnej, szkolnictwa wyższego oraz kształcenia i szkolenia zawodowego, a także badań naukowych. Europa potrzebuje wysoko wykwalifikowanych specjalistów, aby wspierać transformację ekologiczną i zajmować wiodącą pozycję w świecie w dziedzinie zrównoważonych technologii.

8.

W zaleceniu Rady w sprawie kształcenia i szkolenia zawodowego (VET) na rzecz zrównoważonej konkurencyjności, sprawiedliwości społecznej i odporności (13) oraz w deklaracji z Osnabrück sektor kształcenia i szkolenia zawodowego uznano za kluczowy dla transformacji cyfrowej i transformacji ekologicznej.

9.

W ramach Europejskiego Paktu na rzecz Klimatu osoby fizyczne, społeczności i organizacje wezwano do udziału w działaniach w dziedzinie klimatu i budowaniu bardziej ekologicznej Europy, oferując możliwości zdobywania wiedzy na temat zmiany klimatu, opracowywania i wdrażania rozwiązań oraz nawiązywania kontaktów z innymi w celu zwielokrotnienia wpływu tych rozwiązań. Celem koalicji na rzecz edukacji dla klimatu jest utworzenie wspólnoty prowadzonej przez uczniów i nauczycieli we współpracy z ich szkołami, sieciami i innymi podmiotami edukacyjnymi, uczenie się dzięki jak największej liczbie odpowiednich doświadczeń oraz zmniejszenie rozdrobnienia sektorów edukacji, jej dziedzin i podmiotów z nią związanych.

10.

W Planie działania w dziedzinie edukacji cyfrowej (14) przedstawiono wizję wysokiej jakości, dostępnego i sprzyjającego włączeniu społecznemu europejskiego cyfrowego kształcenia i szkolenia oraz podkreślono znaczenie technologii cyfrowych jako ważnego czynnika umożliwiającego transformację ekologiczną, a jednocześnie zmianę zachowań na bardziej zrównoważone, zarówno pod względem opracowywania, jak i wykorzystywania cyfrowych produktów.

11.

Nowy europejski Bauhaus wnosi kulturowy i kreatywny wymiar do Europejskiego Zielonego Ładu. Służy on pokazaniu, w jaki sposób zrównoważone innowacje oferują konkretne, pozytywne zmiany w naszym życiu codziennym, w tym w budynkach szkolnych i innych środowiskach edukacyjnych.

12.

UNESCO, za pośrednictwem swojego programu edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, pracuje nad tym, aby kształcenie i szkolenie stały się bardziej centralną i widoczną częścią międzynarodowej reakcji na kryzys klimatyczny, oraz nad realizacją wszystkich celów zrównoważonego rozwoju, w szczególności celu 4.7 dotyczącego edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju. Na podstawie Ramowej konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu i porozumienia paryskiego strony zobowiązują się – w kontekście zrównoważonego rozwoju we wszystkich jego aspektach – do promowania m.in. kształcenia, szkoleń, świadomości społecznej, zaangażowania społeczeństwa i publicznego dostępu do informacji na temat zmiany klimatu i do współpracy w tym zakresie.

13.

Wśród młodych ludzi rośnie świadomość i pragnienie angażowania się w kwestie zrównoważonego rozwoju, w szczególności kwestie związane ze środowiskiem i klimatem. Wyniki badania Eurobarometr opublikowanego w maju 2022 r. wskazują, że zdaniem młodych ludzi w UE podczas Europejskiego Roku Młodzieży (2022 r.) jako jeden z głównych priorytetów należy obrać ochronę środowiska i walkę ze zmianą klimatu. Dane OECD (15) z 2018 r. świadczą o wysokiej świadomości już wśród 15-latków na temat zmiany klimatu i kryzysu ekologicznego oraz konieczności przeciwdziałania im. Z tych samych danych OECD wynika jednak, że znacznie mniej uczniów ma poczucie sprawczości pozwalającej dokonać rzeczywistych zmian. Stopień zaawansowania kryzysu klimatyczno-środowiskowego może prowadzić do tego, że osoby uczące się poczują się przytłoczone i bezsilne, a niedokładne informacje i dezinformacja mogą przyczynić się do pogorszenia sytuacji.

14.

Bardzo ważne jest, by systemy i instytucje kształcenia i szkolenia odpowiadały na coraz częściej słyszalny głos młodzieży w sprawie kryzysu klimatycznego i kryzysu różnorodności biologicznej oraz angażowały osoby młode w przygotowywanie rozwiązań związanych z uczeniem się na rzecz transformacji ekologicznej i zrównoważonego rozwoju oraz w podejmowanie działania z myślą o zrównoważonej przyszłości. Europejski Rok Młodzieży 2022 odgrywa istotną rolę w dalszym mobilizowaniu młodzieży do działania.

15.

Pandemia COVID-19 uwypukliła nasze bliskie powiązania z przyrodą i sprawiła, że ponownie zwrócono uwagę na systemy kształcenia i szkolenia. Wyciągnięto wnioski na temat nowych możliwości w zakresie kształcenia i szkolenia, w tym kształcenia mieszanego w różnych warunkach (także przez internet), zaangażowania i autonomii osób uczących się oraz powiązań między formalną edukacją a szerszą społecznością. Pandemia nasiliła również obecne od dawna obawy dotyczące fizycznego, psychicznego i emocjonalnego dobrostanu dzieci, ludzi młodych i osób dorosłych.

16.

Poszczególne ośrodki wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem, szkoły, instytucje szkolnictwa wyższego, organizacje badawcze, organizatorzy kształcenia i szkolenia zawodowego oraz społeczności lokalne w coraz większym stopniu podejmują działania w odniesieniu do kryzysu klimatycznego i kryzysu różnorodności biologicznej. Zrównoważony rozwój nie jest jeszcze jednak systemowym elementem kształcenia i szkolenia w UE.

17.

W wielu krajach uczenie się na rzecz zrównoważonego rozwoju i inne istotne koncepcje, takie jak edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju i edukacja na rzecz globalnego obywatelstwa, znalazły odzwierciedlenie w politykach, strategiach i programach szkolnych. Aby włączyć zasady transformacji ekologicznej i zrównoważonego rozwoju do praktyki nauczania i szkolenia, pedagodzy potrzebują jednak dalszego ukierunkowanego wsparcia, wiedzy fachowej i możliwości kształcenia. Często czują się oni niewystarczająco przygotowani, aby radzić sobie z lękiem ekologicznym i pesymizmem ekologicznym oraz pomagać osobom uczącym się w pozytywnym zaangażowaniu się w kwestie klimatyczne i środowiskowe.

18.

Podejścia, w których w całej instytucji we wszystkich obszarach działalności uwzględnia się zrównoważony rozwój, nie są wciąż dostatecznie stosowane. Takie podejścia mogą obejmować nauczanie i uczenie się, sprawowanie rządów, badania naukowe i innowacje oraz infrastrukturę, obiekty i działania – powinny także angażować osoby uczące się, pracowników, rodziców oraz społeczności lokalne i szerzej pojęte społeczności.

19.

Należy dokładniej zbadać potencjał i możliwość uzupełnienia i wzmocnienia innych programów kształcenia i szkolenia. Nauczanie i uczenie się na rzecz transformacji ekologicznej i zrównoważonego rozwoju może w pełni wspierać polityki i programy na rzecz zdrowia, dobrostanu i włączenia społecznego, aktywności obywatelskiej i globalnego obywatelstwa, solidarności, uczenia się ukierunkowanego na studenta, badań naukowych i innowacji oraz transformacji cyfrowej, w tym sztucznej inteligencji (16).

20.

Systematyczne włączanie kształcenia i szkolenia w perspektywie całego życia do innych, związanych z transformacją ekologiczną i zrównoważonym rozwojem polityk może wspierać ich realizację. Może także łączyć różne sektory społeczeństwa i gospodarki oraz skutecznie włączać zrównoważony rozwój do kształcenia i szkolenia.

21.

Treść niniejszego zalecenia jest w pełni zgodna z zasadami pomocniczości i proporcjonalności. Uznaje się w nim, że poziom autonomii instytucji kształcenia i szkolenia w poszczególnych państwach członkowskich jest bardzo zróżnicowany. W niektórych państwach członkowskich instytucje kształcenia i szkolenia, instytucje kształcenia nauczycieli, a także nauczyciele i trenerzy korzystają ze znacznej autonomii. Niniejsze zalecenie zostanie wdrożone zgodnie z warunkami krajowymi i we współpracy z państwami członkowskimi.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

1.

Coraz większa liczba Europejczyków musi uaktualniać i doskonalić wiedzę, umiejętności i kompetencje, aby uzupełnić rozbieżności między efektami swojego kształcenia i szkolenia formalnego a potrzebami szybko zmieniającego się społeczeństwa i rynku pracy. Odbudowa po pandemii COVID-19 i transformacja ekologiczno-cyfrowa przyspieszyły tempo zmian w życiu, uczeniu się i pracy. Pokazały również, że ludzie muszą być lepiej przygotowani do radzenia sobie z obecnymi i przyszłymi wyzwaniami. Pandemia wpłynęła na perspektywy zawodowe zarówno osób młodych, jak i osób dorosłych. Spowodowała także wzrost bezrobocia i zaszkodziła fizycznemu, psychicznemu i emocjonalnemu dobrostanowi setek milionów Europejczyków.

2.

Jednym z głównych wyzwań, przed którymi stają europejskie przedsiębiorstwa i pracodawcy, jest niewystarczająca podaż odpowiednich umiejętności na unijnym rynku pracy. Pracownicy zaś mierzą się z bezprecedensowymi zmianami w sposobie organizacji pracy. W związku z transformacją ekologiczno-cyfrową zasadniczo zmieniają się też profile zadaniowe i wymagania dotyczące umiejętności. Jak zaznaczono w decyzji Rady (UE) 2021/1868 z dnia 15 października 2021 r. w sprawie wytycznych dotyczących polityki zatrudnienia państw członkowskich (1), „państwa członkowskie i Unia mają działać w kierunku wypracowania skoordynowanej strategii na rzecz zatrudnienia, a w szczególności na rzecz wspierania wysokiego poziomu kwalifikacji i wyszkolenia pracowników i ich zdolności do dostosowywania się oraz wspierania rynków pracy zorientowanych na przyszłość i reagujących na zmiany gospodarcze”. Ciągłe podnoszenie i zmiana kwalifikacji są niezbędne, aby pracownicy byli w stanie odpowiadać na potrzeby związane z wykonywaną pracą, zmieniać dotychczasowe miejsca pracy na nowe oraz przechodzić do rozwijających się sektorów, takich jak sektor ekologiczny i cyfrowy – w szczególności w kontekście starzenia się społeczeństwa.

3.

Aby móc doskonalić wiedzę, umiejętności i kompetencje osobiste, społeczne, kulturowe i zawodowe, ludzie potrzebują dostępu do wysokiej jakości nauczania i uczenia się, oferowanych na różne sposoby i w różnych środowiskach. Od systemów kształcenia i szkolenia oczekuje się, by stały się bardziej elastyczne i znajdowały sposoby oferowania osobom o bardziej różnorodnych profilach uczenie się bardziej zorientowane na uczącego się, dostępne i inkluzywne. Na potrzebę tę odpowiadają także pozaformalni organizatorzy kształcenia i szkolenia, oferując nowe i innowacyjne możliwości podnoszenia i zmiany kwalifikacji.

4.

Kluczem do zagwarantowania każdej osobie wiedzy, umiejętności i kompetencji zapewniających powodzenie w życiu społecznym, na rynku pracy i w życiu osobistym, jest faktyczna kultura uczenia się przez całe życie. Istotne jest, aby ludzie przez całe życie mieli dostęp do dobrego jakościowo, adekwatnego kształcenia i szkolenia oraz możliwości podnoszenia i zmiany kwalifikacji. Możliwości uczenia się przez całe życie powinny stanowić część długoterminowej strategii instytucji kształcenia i szkolenia służącej zwiększeniu ich zdolności do reagowania na szybko zmieniające się potrzeby pracodawców i osób uczących się. Dzięki temu podnosić i zmieniać kwalifikacje mogłaby bardziej zróżnicowana grupa osób uczących się (w tym absolwenci tych instytucji i inni uczący się dorośli). Zaleca się, by podczas opracowywania i aktualizowania możliwości uczenia się instytucje szkolnictwa wyższego, instytucje kształcenia i szkolenia zawodowego, organizatorzy uczenia się dorosłych oraz inni organizatorzy oferujący mikropoświadczenia (w tym pracodawcy) współpracowali ze sobą i uwzględniali wyniki najnowszych badań.

5.

Mikropoświadczenia mogłyby pomóc poświadczać efekty niewielkich, dopasowanych aktywności edukacyjnych. Pozwalają one w ukierunkowany i elastyczny sposób nabywać wiedzę, umiejętności i kompetencje, by móc reagować na nowe i pojawiające się potrzeby w życiu społecznym i na rynku pracy oraz umożliwiają uzupełnianie luk w umiejętnościach niezbędnych dla osobistego powodzenia w szybko zmieniającym się otoczeniu, a przy tym nie zastępują tradycyjnych kwalifikacji. W stosownym przypadku mogą one stanowić uzupełnienie istniejących kwalifikacji: zapewniać wartość dodaną, ale bez podważania podstawowej zasady, którą jest pełny program studiów w kształceniu i szkoleniu. Mikropoświadczenia mogłyby być opracowywane i wydawane przez rozmaitych organizatorów w różnych środowiskach uczenia się (formalnym, pozaformalnym i nieformalnym).

6.

Choć mikropoświadczenia są coraz częściej stosowane w Europie, nie istnieją ich wspólna definicja ani odnoszące się do nich standardy. Ogranicza to ich zrozumiałość i rozpowszechnienie, a tym samym osłabia potencjał uelastyczniania przez nie ścieżek uczenia się i kariery. Niniejsze zalecenie ma pomóc w budowaniu wiarygodności mikropoświadczeń w Europie wśród wszystkich zainteresowanych: organizatorów i beneficjentów.

7.

Pierwsza zasada „Europejskiego filaru praw socjalnych” (2) stanowi, że każda osoba ma prawo do dobrej jakości włączającego kształcenia, szkolenia i uczenia się przez całe życie w celu utrzymania i nabywania umiejętności, które pozwolą jej w pełni uczestniczyć w życiu społeczeństwa i skutecznie radzić sobie ze zmianami na rynku pracy w każdym miejscu w Unii Europejskiej. Czwarta zasada „Europejskiego filaru praw socjalnych” stanowi, że każdy ma prawo do terminowego i dostosowanego do potrzeb wsparcia na rzecz poprawy perspektyw zatrudnienia lub prowadzenia działalności na własny rachunek. Prawo do wsparcia to także prawo do otrzymania wsparcia w szkoleniu i zmianie kwalifikacje. Plan działania na rzecz „Europejskiego filaru praw socjalnych” wspomina o mikropoświadczeniach jako innowacyjnym instrumencie, który może „ułatwić elastyczne ścieżki uczenia się i wspierać pracowników w miejscu pracy lub w trakcie zmiany pracy”. Mikropoświadczenia mogą przyczynić się do realizacji głównych celów UE wyznaczonych na 2030 r., w tym celu zakładającego, że co roku co najmniej 60 % wszystkich dorosłych będzie uczestniczyć w szkoleniach, a wskaźnik zatrudnienia wyniesie co najmniej 78 %. Oba te cele zostały z zadowoleniem przyjęte przez przywódców unijnych, partnerów społecznych i społeczeństwo obywatelskie podczas Szczytu Społecznego w Porto, a następnie przez Radę Europejską na posiedzeniu w dniach 24–25 czerwca 2021 r. (3)

8.

Równolegle z planem działania Komisja przyjęła zalecenie w sprawie skutecznego aktywnego wspierania zatrudnienia w następstwie kryzysu związanego z COVID-19 („zalecenie EASE”) (4). W zaleceniu tym przedstawiła konkretne wskazówki polityczne dla państw członkowskich w sprawie opracowywania spójnych pakietów politycznych, które ułatwią zmianę pracy i będą sprzyjać prozatrudnieniowej odbudowie gospodarczej po pandemii COVID-19. Wskazówki te obejmują możliwości podnoszenia i zmiany kwalifikacji oraz środki wsparcia.

9.

Europejski program na rzecz umiejętności (5) zapowiada 12 działań przewodnich, w tym nową inicjatywę dotyczącą europejskiego podejścia do mikropoświadczeń. Ma ona sprzyjać jakości, przejrzystości i rozpowszechnieniu mikropoświadczeń w UE. W programie zapowiedziano także inicjatywę dotyczącą indywidualnych rachunków szkoleniowych, która mogłaby pomóc wyeliminować luki w dostępie do kształcenia i szkolenia dla dorosłych w wieku produkcyjnym i pozwolić ludziom z powodzeniem radzić sobie ze zmianami własnej sytuacji na rynku pracy. Mikropoświadczenia mogą być stosowane w ramach kształcenia i szkolenia oferowanego w celu wsparcia funkcjonowania wspomnianych indywidualnych rachunków szkoleniowych.

10.

Komunikat Komisji w sprawie utworzenia europejskiego obszaru edukacji do 2025 r (6). zapowiadał, że Komisja będzie działać na rzecz opracowania europejskiego podejścia do mikropoświadczeń, aby pomóc poszerzyć możliwości uczenia się i zwiększyć rolę instytucji szkolnictwa wyższego oraz instytucji kształcenia i szkolenia zawodowego w uczeniu się przez całe życie.

11.

Zalecenie Rady w sprawie kształcenia i szkolenia zawodowego na rzecz zrównoważonej konkurencyjności, sprawiedliwości społecznej i odporności (7) zawiera apel do Komisji o zbadanie „koncepcji i wykorzystania mikropoświadczeń”.

12.

Rezolucja Rady w sprawie strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia na rzecz europejskiego obszaru edukacji i w szerszej perspektywie (2021–2030) (8) wymienia zbadanie koncepcji i sposobów stosowania mikropoświadczeń wśród konkretnych kwestii i działań w ramach obszaru priorytetowego 2 („Uczenie się przez całe życie i mobilność”).

13.

W konkluzjach Rady w sprawie inicjatywy „Uniwersytety Europejskie” – łączenie szkolnictwa wyższego, badań, innowacji i społeczeństwa: ku nowemu wymiarowi europejskiego szkolnictwa wyższego (9) podkreślono, że „bez odchodzenia od podstawowej zasady pełnego programu studiów magisterskich i bez jej podważania pomocą w poszerzaniu możliwości uczenia się mogłyby być mikropoświadczenia, pozwalające wyjść naprzeciw nietradycyjnym osobom uczącym się i zapotrzebowaniu na nowe umiejętności na rynku pracy; uelastycznić aktywności edukacyjne i uczynić je bardziej modułowymi; wesprzeć dostęp do szkolnictwa wyższego; angażować osoby uczące się niezależnie od ich wcześniejszych kwalifikacji lub pochodzenia, promując zmianę i podnoszenie kwalifikacji, a zarazem zapewniając dobrej jakości edukację”.

14.

W komunikacie z Rzymu dotyczącym międzyrządowego procesu bolońskiego (10) ministrowie edukacji z europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego zobowiązali się pomóc instytucjom szkolnictwa wyższego w swoich państwach: (i) dywersyfikować ofertę edukacyjną oraz (ii) opracowywać innowacyjne treści i metody edukacyjne. Oprócz pełnego programu studiów – z zastrzeżeniem prawa do niezależnego opracowywania programów studiów i regulowania kwestii transferu punktów – wiele instytucji szkolnictwa wyższego oferuje lub planuje oferować mniejsze jednostki uczenia się. Takie mniejsze jednostki mogą pomóc osobom uczącym się rozwijać lub uaktualniać umiejętności i kompetencje kulturowe, zawodowe i przekrojowe na różnych etapach życia. Współpraca w ramach procesu bolońskiego posłuży zbadaniu, w jaki sposób i w jakim zakresie można za pomocą wspólnych narzędzi zdefiniować, opracować, wdrożyć i uznawać te mniejsze, elastyczne jednostki uczenia się – w tym te prowadzące do uzyskania mikropoświadczeń.

15.

Systemy kształcenia i szkolenia powinny być ukierunkowane na różnorodne indywidualne potrzeby, zdolności i możliwości wszystkich osób uczących się. Powinny także oferować możliwości uczenia się wszystkim, w tym w środowisku pozaformalnym i nieformalnym, jak podkreślono w konkluzjach Rady w sprawie sprawiedliwości i włączenia w kształceniu i szkoleniu jako czynników sprzyjających osiąganiu sukcesu edukacyjnego przez wszystkich (11). Dobrze opracowane mikropoświadczenia mogą być stosowane w ramach ukierunkowanych działań służących czynieniu kształcenia i szkolenia włączającym i dostępniejszym dla szerszej grupy osób uczących się. Ta szersza grupa obejmuje grupy defaworyzowane i słabsze (np. osoby z niepełnosprawnościami, seniorów, osoby o niskich kwalifikacjach/umiejętnościach, mniejszości, osoby ze środowisk migracyjnych, uchodźców oraz osoby o mniejszych szansach ze względów geograficznych lub z powodu niekorzystnej sytuacji społeczno-ekonomicznej). Mikropoświadczenia mogą być również stosowane, by lepiej ukierunkowywać studentów, ułatwiać dostęp do uczenia się i szkolenia i powodzenie w uczeniu się i szkoleniu, a także wspierać przechodzenie z etapu kształcenia do etapu zatrudnienia. Spodziewany wzrost liczby uchodźców i osób ubiegających się o azyl będzie wymagał opracowania strategii skutecznej integracji tych grup w systemach kształcenia, szkolenia i pracy. Wskazówki i wzajemne uczenie się w UE w zakresie opracowywania i wydawania mikropoświadczeń mogą sprzyjać włączeniu społecznemu i zapewniać dostęp do płynących z nich korzyści osobom uczącym się ze wszystkich grup społecznych.

16.

Mikropoświadczenia mogą także wspierać rozwój zawodowy i mobilność pracowników – w tym osób korzystających z niestandardowych form zatrudnienia (np. w ramach gospodarki platform (12)) – którzy zależnie od statusu zatrudnienia mogą mieć trudności z dostępem do szkoleń (13).

17.

Mikropoświadczenia mogłyby odegrać aktywną rolę w realizacji inicjatyw politycznych UE na rzecz transformacji ekologiczno-cyfrowej. Mogłyby: (i) wesprzeć cele Planu działania w dziedzinie edukacji cyfrowej 2021–2027 (14): pomóc zapewnić elastyczne i dostępne możliwości uczenia się na potrzeby rozwoju umiejętności cyfrowych; oraz (ii) przyczynić się do realizacji celów „Cyfrowego kompasu na 2030 r.”: do 2030 r. stworzyć w Europie wykwalifikowane cyfrowo społeczeństwo i wysoko wykwalifikowanych profesjonalistów w dziedzinie cyfrowej. Mikropoświadczenia mogłyby także odegrać rolę w realizacji Europejskiego Zielonego Ładu (15), czyli europejskiej strategii wzrostu, która ma przekształcić gospodarkę i społeczeństwo Europy i skierować je na bardziej zrównoważoną ścieżkę.

18.

Zalecenie Rady w sprawie europejskich ram kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie i uchylające zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie ustanowienia europejskich ram kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie (16) zapewnia wspólne ramy odniesienia mające pomóc ludziom i organizacjom porównywać zarówno różne systemy kwalifikacji, jak i poziomy kwalifikacji oferowane w ramach tych systemów. Europejskie ramy kwalifikacji, będące europejskimi ramami odniesienia, są otwarte na wszelkie rodzaje i poziomy kwalifikacji i stanowią wspólny wzorzec przejrzystości, przenośności i porównywalności. Są także otwarte na mikropoświadczenia, o ile zostaną najpierw uwzględnione w krajowych ramach kwalifikacji.

19.

Zalecenie Rady z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego (17) wzywało państwa członkowskie, by do 2018 r. wprowadziły – stosownie do krajowych uwarunkowań i krajowej specyfiki oraz w stopniu uznanym za właściwy – rozwiązania dotyczące walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego. Rozwiązania te oznaczają, że można uzyskać walidację wiedzy, umiejętności i kompetencji nabytych w ramach uczenia się pozaformalnego i nieformalnego. Rozwiązania te umożliwiają też uzyskanie pełnych lub – w stosownym przypadku – częściowych kwalifikacji. W przeprowadzonej w 2020 r. ocenie zalecenia (18) wezwano do dalszego rozwijania powiązań między walidacją a mikropoświadczeniami.

20.

Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/646 z dnia 18 kwietnia 2018 r. w sprawie wspólnych ram mających na celu świadczenie lepszej jakości usług w zakresie umiejętności i kwalifikacji (Europass), uchylająca decyzję nr 2241/2004/WE (19), stanowi podstawę udostępniania narzędzi internetowych umożliwiających zarządzanie karierą i uczeniem się przez całe życie za pomocą usług uwierzytelniania poświadczeń, które to usługi umożliwiają przenoszenie mikropoświadczeń.

21.

Adekwatność, opracowywanie i uaktualnianie mikropoświadczeń zależy od:

22.

Niniejsze zalecenie w pełni respektuje zasadę pomocniczości i proporcjonalności, zasadę autonomii instytucjonalnej i wolności akademickiej oraz odpowiedzialność państw członkowskich za treści i organizację kształcenia i szkolenia zawodowego zgodnie z uwarunkowaniami krajowymi i w ścisłej współpracy ze wszystkimi stosownymi interesariuszami.

23.

Niniejsze zalecenie nie narusza przepisów dyrektywy 2005/36/WE zmienionej dyrektywą 2013/55/UE w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych i przewidzianego w niej systemu automatycznego uznawania kwalifikacji,

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Eksperymenty, współpraca, zarządzanie i partnerstwo są ważne dla identyfikacji zapotrzebowania na mikropoświadczenia, dla współtworzenia i aktualizacji mikropoświadczeń oraz dla oceny ich wpływu na podnoszenie i zmianę kwalifikacji, uczenie się przez całe życie i rozwój kariery.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

(1)

Wykwalifikowana siła robocza ma kluczowe znaczenie dla wzmocnienia trwałej konkurencyjności Unii, wspierania sprzyjającej zatrudnieniu odbudowy gospodarczej po pandemii COVID-19 oraz zapewnienia sprawiedliwej pod względem społecznym transformacji cyfrowej i ekologicznej. Aby nadążyć za zmianami zachodzącymi na rynkach pracy, ludzie muszą doskonalić swoje umiejętności. Nowe i lepsze umiejętności otwierają szersze perspektywy oraz umożliwiają odgrywanie aktywnej roli w radzeniu sobie ze zmianą własnej sytuacji na rynku pracy i pełne uczestniczenie w życiu społecznym w kontekście zmian demograficznych. Ponadto podnoszenie i zmiana kwalifikacji przez osoby dorosłe mogą być ważnym narzędziem sprzyjającym sprawiedliwości społecznej i włączeniu, po to by transformacja miała sprawiedliwy charakter.

(2)

Art. 14 ust. 1 Karty praw podstawowych (1) stanowi, że każdy ma prawo do nauki i dostępu do kształcenia zawodowego i ustawicznego. Pierwsza zasada Europejskiego filaru praw socjalnych (zwanego dalej „filarem”), ogłoszonego wspólnie przez Parlament Europejski, Radę i Komisję w dniu 17 listopada 2017 r. (2), przewiduje, że każdy ma prawo do dobrej jakości włączającego kształcenia, szkolenia i uczenia się przez całe życie w celu utrzymania i nabywania umiejętności, które pozwolą w pełni uczestniczyć w życiu społecznym i skutecznie radzić sobie ze zmianami na rynku pracy. Czwarta zasada filaru odnosi się do aktywnego wsparcia na rzecz zatrudnienia, co oznacza przestrzeganie prawa każdej osoby do terminowego i dostosowanego do potrzeb wsparcia na rzecz poprawy perspektyw zatrudnienia lub prowadzenia działalności na własny rachunek. Piąta zasada filaru, dotycząca bezpiecznego i elastycznego zatrudnienia, kładzie nacisk na to, że niezależnie od rodzaju i czasu trwania stosunku pracy pracownicy mają prawo do sprawiedliwego i równego traktowania w odniesieniu do warunków pracy, dostępu do ochrony socjalnej i szkoleń.

(3)

W dniu 25 czerwca 2021 r. Rada Europejska z zadowoleniem przyjęła główne cele Unii zawarte w Planie działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych, zgodnie z deklaracją z Porto z dnia 8 maja 2021 r., i tym samym poparła cel zakładający, że do 2030 r. corocznie co najmniej 60 % wszystkich osób dorosłych będzie uczestniczyć w szkoleniach. Jednak w przypadku uczestnictwa w uczeniu się dorosłych, w ostatnim dziesięcioleciu w Unii nastąpił zastój, a 21 państw członkowskich nie osiągnęło unijnego celu ustalonego na 2020 r. Mając to na uwadze, Rada przyjęła rezolucję w sprawie nowej europejskiej agendy w zakresie uczenia się dorosłych na lata 2021–2030 (3), aby wesprzeć postępy na drodze do osiągnięcie głównego celu Unii dotyczącego uczenia się dorosłych. W przypadku wielu osób dorosłych, takich jak osoby pracujące w ramach niestandardowych form zatrudnienia, pracownicy małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), osoby bezrobotne, osoby bierne zawodowo i osoby o niskich kwalifikacjach, zbyt często zdarza się, że możliwości w zakresie rozwoju umiejętności są poza ich zasięgiem.

(4)

W europejskim programie na rzecz umiejętności przyjętym przez Komisję w dniu 1 lipca 2020 r. wzywa się do przeprowadzenia rewolucji w zakresie umiejętności, tak aby transformacja ekologiczna i cyfrowa stała się szansą na szybką i sprawiedliwą odbudowę gospodarczą. W programie tym ogłoszono między innymi, że Komisja przeanalizuje możliwość wprowadzenia indywidualnych rachunków szkoleniowych jako narzędzia wspierającego podnoszenie i zmianę kwalifikacji osób dorosłych w wieku produkcyjnym, uzupełniając pozostałe działania skierowane do pracodawców i organizatorów kształcenia i szkolenia.

(5)

Umiejętności służące transformacji ekologicznej oraz podnoszenie i zmiana kwalifikacji siły roboczej będą konieczne w kontekście budowania nowoczesnej, zasobooszczędnej i konkurencyjnej gospodarki, jak określono w Europejskim Zielonym Ładzie, który ma celu osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. W komunikacie Komisji z dnia 14 lipca 2021 r. pt. „Gotowi na 55” przyznaje, że transformacja ekologiczna może się udać wyłącznie wówczas, gdy Unia będzie dysponować wykwalifikowaną siłą roboczą, niezbędną do utrzymania konkurencyjności, oraz wskazuje na przewodnie działania w ramach europejskiego programu na rzecz umiejętności, dzięki którym ludzie mają zyskać umiejętności potrzebne do przeprowadzenia transformacji ekologicznej i cyfrowej.

(6)

W komunikacie Komisji z dnia 9 marca 2021 r. dotyczącym cyfrowej dekady Europy przyznano, że brakuje personelu o odpowiednich umiejętnościach cyfrowych, a także równowagi płci wśród specjalistów w dziedzinie technologii informacyjno-komunikacyjnej (ICT) i absolwentów nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii i matematyki (STEM). W komunikacie tym powtórzono cel, zgodnie z którym należy zapewnić, aby do 2030 r. co najmniej 80 % ludności Unii posiadało przynajmniej podstawowe umiejętności cyfrowe, i zaproponowano cel zakładający – również do 2030 r. – osiągnięcie liczby 20 mln zatrudnionych specjalistów w dziedzinie ICT, przy zachowaniu równowagi między kobietami i mężczyznami. We wniosku Komisji z dnia 15 września 2021 r. dotyczącym drogi ku cyfrowej dekadzie postuluje się ustanowienie ram na potrzeby realizacji tych celów. W Planie działania w dziedzinie edukacji cyfrowej na lata 2021–2027 z dnia 30 września 2020 r. podkreślono, że należy wykorzystać środki technologiczne, by zwiększyć dostępność i wzmocnić elastyczność możliwości uczenia się, w tym podnoszenia i zmiany kwalifikacji.

(7)

W komunikacie Komisji z dnia 10 marca 2020 r. pt. „Nowa strategia przemysłowa dla Europy” wzywa się do zdecydowanego działania w celu zapewnienia wszystkim rzeczywistych możliwości uczenia się przez całe życie i w celu zadbania o to, by kształcenie i szkolenie nadążały za dwojaką transformacją i pomagały ją przeprowadzić.

(8)

W konkluzjach Rady z dnia 8 czerwca 2020 r. (4) zwrócono się do państw członkowskich, by – z uwzględnieniem uwarunkowań krajowych i z poszanowaniem roli i autonomii partnerów społecznych –zbadały możliwe modele publicznego i prywatnego finansowania uczenia się przez całe życie i rozwijania umiejętności w wymiarze indywidualnym, ponieważ stabilne finansowanie jest szczególnie ważne w kontekście niedoboru wykwalifikowanych pracowników, ze zwróceniem szczególnej uwagi na słabsze grupy i pracowników o niskich umiejętnościach, oraz wezwano Komisję, by – zgodnie ze swoimi kompetencjami – wspierała państwa członkowskie w tych wysiłkach.

(9)

Niewystarczające wsparcie finansowe dla osób jest jedną z głównych barier wpływających na uczestnictwo w uczeniu się. Inwestycje publiczne i prywatne są, ogólnie biorąc, niewystarczające. W Unii większość szkoleń związanych z pracą jest sponsorowana przez pracodawców. Wiele przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP, nie zapewnia jednak lub nie finansuje szkoleń dla swoich pracowników, a osoby pracujące w ramach niestandardowych form zatrudnienia mają mniejszy dostęp do szkoleń sponsorowanych przez pracodawcę lub nie mają go wcale. Takie nierówności mogą wpływać negatywnie na dobrostan i zdrowie osób, zmniejszają konkurencyjność gospodarczą, skutkują niewykorzystanymi szansami i tworzą bariery dla innowacji oraz powodują ryzyko, że w procesie przechodzenia na bardziej zrównoważoną działalność gospodarczą ludzie zostaną pozostawieni sami sobie.

(10)

Oprócz kosztów bezpośrednich istotnym czynnikiem uniemożliwiającym osobom dorosłym korzystanie ze szkoleń są ograniczenia czasowe. Mimo że w większości państw członkowskich (5) istnieją rozwiązania przewidujące płatny urlop szkoleniowy, świadomość istnienia takiego urlopu wśród osób dorosłych w wieku produkcyjnym i korzystanie z niego przez nie są często na niskim poziomie, a ponadto rozwiązania te często nie obejmują osób pracujących w ramach niestandardowych form zatrudnienia lub nie pozwalają na korzystanie z kształcenia i szkolenia przez osoby dorosłe w okresie bezrobocia lub niskiej aktywności gospodarczej.

(11)

Wielu osobom dorosłym, zwłaszcza wśród osób o niskich kwalifikacjach i najbardziej oddalonych od rynku pracy, brakuje motywacji do podejmowania szkoleń. Mogą one nie być świadome własnych potrzeb w zakresie umiejętności i nie wiedzieć, czy wsparcie i szkolenie są dostępne, czy jest dobrej jakości i czy jest uznawane na rynku pracy. Ponadto ludzie mogą nie mieć motywacji do udziału w szkoleniu, które zostało wybrane bez konsultacji z nimi i nie jest dostosowane do ich potrzeb.

(12)

W Unii potrzebne jest nowe podejście do podnoszenia i zmiany kwalifikacji. Powinno ono uzupełniać istniejące instrumenty i służyć realizacji zobowiązań politycznych, pomagając upodmiotowić osoby i zapewnić im wsparcie i narzędzia niezbędne do podnoszenia lub zmiany kwalifikacji na wszystkich poziomach umiejętności.

(13)

W swojej opinii z dnia 16 sierpnia 2021 r. w sprawie inicjatywy Unii dotyczącej indywidualnych rachunków szkoleniowych oraz poprawy oferty szkoleniowej w Europie Komitet Doradczy ds. Szkolenia Zawodowego stwierdza, że taka inicjatywa powinna zwiększyć zaangażowanie, motywację i uczestnictwo osób dorosłych w kształceniu i szkoleniu. Głównym wyzwaniem jest lepsze dopasowanie umiejętności do potrzeb rynku pracy i zapewnienie dostępu do zróżnicowanych, dobrej jakości opcji szkoleniowych poprzez bardziej adekwatną i lepiej ukierunkowaną ofertę. Komitet Doradczy ds. Szkolenia Zawodowego podkreśla w swojej opinii, że dokonywany na poziomie krajowym wybór mechanizmów finansowania i zindywidualizowanych zachęt dla poszczególnych grup docelowych powinien być zgodny z krajowymi potrzebami i priorytetami.

(14)

Jednym z możliwych podejść do rozwiązania przedstawionych powyżej problemów jest zapewnienie bezpośredniego wsparcia w postaci umieszczanych na indywidualnych rachunkach szkoleniowych uprawnień do szkoleń. Wiąże się to również z ustanowieniem szerokich ram wspomagających, zapewniających osobom dostęp do możliwości szkolenia, informacji, poradnictwa, płatnych urlopów szkoleniowych i uznawania efektów szkolenia. Podejście to może stanowić uzupełnienie istniejących inicjatyw na poziomie krajowym.

(15)

Zaleca się, aby indywidualne uprawnienie do szkoleń było określane na poziomie krajowym, zgodnie z potrzebami szkoleniowymi (6) i z uwzględnieniem innych istniejących instrumentów. Modulowanie finansowania w zależności od potrzeb może zwiększyć skuteczność inicjatywy. Państwa członkowskie mogą ustanowić dodatkowe uprawnienia do szkoleń dla osób najbardziej potrzebujących, w zależności od kontekstu krajowego i zmieniającego się rynku pracy. Państwa członkowskie mogą na przykład zapewnić dodatkowe uprawnienia na indywidualnych rachunkach szkoleniowych w przypadku strategicznych sektorów (7), aby wspierać transformację ekologiczną i cyfrową. Poza uprawnieniami finansowymi, kluczowymi czynnikami wpływającymi na uczestnictwo w podnoszeniu i zmianie kwalifikacji są adekwatność i użyteczność szkoleń i ich uznawanie. Zaleca się też, by kwestie te były przedmiotem konsultacji z partnerami społecznymi i odpowiednimi interesariuszami.

(16)

Indywidualne rachunki szkoleniowe powinny umożliwiać osobom gromadzenie i wykorzystywanie uprawnień do szkoleń przez pewien czas, który zostanie określony na poziomie krajowym, tak aby osoby te były w stanie podejmować dłuższe lub bardziej kosztowne szkolenia lub odbywać szkolenia w czasie pogorszenia koniunktury gospodarczej, stosownie do pojawiającego się zapotrzebowania na umiejętności. Osoby powinny mieć możliwość zachowywania swoich indywidualnych uprawnień do szkoleń niezależnie od swojego statusu na rynku pracy i statusu zatrudnienia oraz niezależnie od zmian w karierze zawodowej. Zachęca się państwa członkowskie, by ustanowiły zasady dotyczące wygaśnięcia uprawnień zachęcające osoby uczące się do pełnego wykorzystywania swoich uprawnień.

(17)

Należy zachęcać do tego, by możliwe było zachowanie indywidualnych uprawnień do szkoleń w okresach, w których dana osoba zamieszkuje w innym państwie członkowskim, lub skorzystanie z indywidualnych uprawnień do szkoleń w celu uzyskania z zagranicy dostępu do uznawanego i posiadającego gwarancję jakości szkolenia widniejącego w krajowym rejestrze w ich rachunku szkoleniowym. Możliwość przenoszenia uprawnień między państwami członkowskimi jest w dłuższej perspektywie elementem pożądanym i wymaga dalszej analizy z uwzględnieniem możliwych skutków dla krajowych rynków pracy.

(18)

Aby pomóc osobom w określeniu odpowiedniej ścieżki szkolenia, a tym samym zwiększyć ich motywację do uczenia się, niezbędne jest zapewnienie dostępu do możliwości poradnictwa zawodowego i walidacji, Istnieje również potrzeba aktualnych publicznych rejestrów uznawanych szkoleń za pośrednictwem specjalnych dostępnych dla wszystkich, w tym także dla osób z niepełnosprawnościami, pojedynczych krajowych portali cyfrowych, najlepiej połączonych z platformą Europass.

(19)

Zaleca się umożliwienie korzystania z indywidualnych rachunków szkoleniowych w celu uzyskania dostępu do walidacji, w tym do możliwości w zakresie oceny umiejętności. W dokonanej niedawno przez Komisję ocenie prac prowadzonych w ramach zalecenia Rady z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego (8) wskazuje się znaczne postępy, ale jednocześnie zwraca uwagę na utrzymujące się wyzwania i proponuje się odpowiedzi na nie. W szczególności należy zapewnić osobom wsparcie dostosowane do ich potrzeb, ściślejszą koordynację z usługami z zakresu poradnictwa oraz skuteczne dopasowanie inicjatyw dotyczących walidacji do potrzeb grup defaworyzowanych i słabszych. Państwa członkowskie są proszone o zachęcanie do zapewniania mikropoświadczeń, w stosownych przypadkach, w oparciu o zidentyfikowane potrzeby, zgodnie z zaleceniem Rady z dnia 16 czerwca 2022 r. w sprawie mikropoświadczeń na potrzeby uczenia się przez całe życie i zdolności do zatrudnienia (9).

(20)

Niniejsze zalecenie wspiera wdrożenie płatnego urlopu szkoleniowego. Właściwe zapewnienie płatnego urlopu szkoleniowego umożliwiłoby pracownikom zachowanie wynagrodzenia lub dochodu zastępczego w okresach szkolenia. Zachęca się państwa członkowskie do podjęcia dialogu z partnerami społecznymi na temat rozwiązań, które umożliwiają pracownikom uczestnictwo w szkoleniach w godzinach pracy z wykorzystaniem ich indywidualnych rachunków szkoleniowych, z uwzględnieniem krajowych możliwości i systemów szkolenia. W tym względzie należy wziąć pod uwagę sytuację MŚP i mikroprzedsiębiorstw.

(21)

Szeroko zakrojone działania i kampanie informacyjne i służące zwiększaniu świadomości mają kluczowe znaczenie dla istotnej poprawy wskaźników korzystania przez osoby dorosłe z możliwości uczenia się, w szczególności wśród grup wykazujących niską świadomość co do możliwości podnoszenia i zmiany kwalifikacji, takich jak osoby najbardziej oddalone od rynku pracy. Skuteczność takich działań informacyjnych i służących zwiększaniu świadomości można poprawić w drodze współpracy między organami publicznymi, partnerami społecznymi, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i innymi interesariuszami, opierającej się na wspólnym rozumieniu, że podnoszenie i zmiana kwalifikacji stanowią rodzaj inwestycji. Zwrócenie uwagi na dostępność powinno sprawić, by uczestnictwo osób dorosłych z niepełnosprawnościami stało się łatwiejsze.

(22)

Monitorowanie na poziomie krajowym oraz ciągłe udoskonalanie indywidualnych rachunków szkoleniowych i ram wspomagających mają zasadnicze znaczenie dla wsparcia wykonania niniejszego zalecenia. Wprowadzane w dalszej kolejności dostosowania mogą dotyczyć kwoty indywidualnych uprawnień do szkoleń, grup priorytetowych lub przyjaznego dla użytkownika zintegrowania poszczególnych elementów ram wspomagających.

(23)

Odpowiednie finansowanie jest kluczowym elementem udanych systemów indywidualnych rachunków szkoleniowych. Krajowy system indywidualnych rachunków szkoleniowych mógłby pomóc w podziale kosztów między różne źródła finansowania, takie jak organy publiczne, pracodawcy i fundusze zarządzane przez partnerów społecznych, poprzez umożliwienie zasilania indywidualnego rachunku szkoleniowego z różnych źródeł finansowania. Połączenie publicznych i prywatnych źródeł finansowania powinno zapewnić trwały charakter inicjatywy w państwach członkowskich, co ma zasadnicze znaczenie dla jej powodzenia. Takie połączenie źródeł finansowania ułatwia modulowanie wsparcia i dodatkowego finansowania zapewnianego przez pracodawców swoim pracownikom dobrowolnie lub w wyniku układów zbiorowych pracy.

(24)

Tworzenie indywidualnych rachunków szkoleniowych i ram wspomagających może być wspierane z funduszy Unii wspomagających systemy uczenia się osób dorosłych, takich jak Europejski Fundusz Społeczny Plus (10), Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (11) oraz Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (12), a także, w stosownych przypadkach, Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (13) w ramach Next Generation EU, a także dzięki wykorzystaniu dostosowanej do potrzeb wiedzy specjalistycznej za pośrednictwem Instrumentu Wsparcia Technicznego (14). Proces ten może być także wspierany dzięki wzajemnemu uczeniu się, ułatwianemu przez Komisję.

(25)

Niniejsze zalecenie pozostaje bez uszczerbku dla wyłącznych kompetencji państw członkowskich i dla podziału kompetencji w każdym państwie członkowskim, na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym, w odniesieniu do finansowania, a także organizacji i treści ich systemów kształcenia i szkolenia dorosłych. Niniejsze zalecenie nie uniemożliwia państwom członkowskim utrzymania lub ustanowienia przepisów dotyczących kształcenia i szkolenia dorosłych innych lub bardziej zaawansowanych niż przepisy zalecane w niniejszym zaleceniu.

(26)

Państwa członkowskie powinny włączyć partnerów społecznych i wszystkich odpowiednich interesariuszy, w tym organizacje społeczeństwa obywatelskiego, w opracowywanie reform. Niniejsze zalecenie w pełni respektuje autonomię partnerów społecznych, także w przypadku, gdy odpowiadają oni za tworzenie systemów szkolenia i za zarządzanie nimi.

(27)

Środki przedstawione w niniejszym zaleceniu nie zastępują zapewniania szkoleń przez pracodawców, publiczne i prywatne służby zatrudnienia ani innych organizatorów kształcenia i szkolenia, ani nie mają na celu ingerowania w zapewnianie takich szkoleń; nie powinny też zastępować wsparcia publicznego dla instytucji kształcenia i szkolenia ani innych rodzajów wsparcia. Należy minimalizować dodatkowe obciążenia administracyjne,

1.

2.

3.

Zaleca się, by pracownicy przygraniczni i osoby prowadzące działalność na własny rachunek w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie, w którym mają oni miejsce legalnego pobytu, otrzymywały uprawnienia w państwie członkowskim, w którym pracują.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

—

Poradnictwo zawodowe i walidację

12.

—

Krajowy rejestr kwalifikujących się szkoleń dobrej jakości oraz możliwości poradnictwa zawodowego i walidacji

13.

14.

15.

16.

17.

—

Pojedynczy krajowy portal cyfrowy obsługujący indywidualne rachunki szkoleniowe

18.

—

Płatny urlop szkoleniowy

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

(1)

Należy pilnie ograniczyć emisje gazów cieplarnianych, w szczególności w celu zmniejszenia podnoszenia się poziomu mórz i prawdopodobieństwa wystąpienia ekstremalnych zdarzeń pogodowych, które już teraz dotykają każdego regionu na świecie (1), oraz w celu zmniejszenia kosztów gospodarczych i społecznych związanych ze skutkami globalnego ocieplenia (2). Unia i jej państwa członkowskie są Stronami porozumienia paryskiego przyjętego w dniu 15 grudnia 2015 r. na podstawie Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) (zwanego dalej „porozumieniem paryskim”) (3), w którym Strony zobowiązano do ograniczenia wzrostu średniej temperatury globalnej do poziomu znacznie niższego niż 2 °C powyżej poziomu przedindustrialnego oraz podejmowania wysiłków mających na celu ograniczenie wzrostu temperatury do 1,5 °C powyżej poziomu przedindustrialnego.

(2)

Zmiana klimatu i degradacja środowiska stanowią poważne zagrożenia, które wymagają pilnych działań, co ostatnio potwierdzono w szóstym sprawozdaniu oceniającym Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) w sprawie podstaw fizycznych zmiany klimatu. Cierpienie ludzkie i straty ekonomiczne wynikające z coraz częstszych ekstremalnych zdarzeń klimatycznych, takich jak powodzie, fale upałów, susze i pożary lasów, stają się coraz powszechniejsze. W Unii straty te wynoszą już średnio ponad 12 mld EUR rocznie (4).

Straty te mogą osiągnąć dodatkowe 175 mld EUR rocznie, co stanowi1,38 % PKB Unii, jeżeli globalne ocieplenie osiągnie poziom 3°C powyżej poziomu przedindustrialnego, w porównaniu z 65 mld EUR w przypadku 2°C i 36 mld EUR rocznie w przypadku 1,5°C. Przyniosłoby to nieproporcjonalne szkody niektórym grupom, w szczególności osobom już będącym w trudnej sytuacji i regionom już stojącym w obliczu wyzwań.

(3)

W komunikacie Komisji z dnia 11 grudnia 2019 r. pt. „Europejski Zielony Ład” (zwanym dalej „Europejskim Zielonego Ładem”) określono strategię dla Unii, aby stała się ona pierwszym kontynentem neutralnym dla klimatu i aby przekształcić Unię w zrównoważone, sprawiedliwsze i zamożniejsze społeczeństwo, które szanuje ograniczenia planety. Potrzeba sprawiedliwej transformacji stanowi integralną część Europejskiego Zielonego Ładu, w którym podkreślono, że żadnej osoby ani żadnego miejsca nie należy pozostawiać w tyle. W Europejskim prawie o klimacie (5) określono wiążący cel ogólnounijny, jakim jest neutralność klimatyczna do 2050 r., oraz wiążący cel pośredni, jakim jest ograniczenie krajowych emisji netto gazów cieplarnianych do roku 2030 o co najmniej 55 % w porównaniu z poziomami z 1990 r. Celem 8. unijnego programu działań w zakresie środowiska do 2030 r (6). jest przyspieszenie zielonej transformacji w kierunku neutralnej dla klimatu, zrównoważonej, nietoksycznej, zasobooszczędnej, opartej na energii odnawialnej, odpornej i konkurencyjnej gospodarki o obiegu zamkniętym w sposób sprawiedliwy, równy i sprzyjający włączeniu społecznemu oraz ochrona, przywrócenie i poprawa stanu środowiska.

(4)

W świetle wojny napastniczej prowadzonej przez Rosję przeciwko Ukrainie w komunikacie Komisji z dnia 18 maja 2022 r. pt. „Plan REPowerEU” (zwanym dalej „Planem REPowerEU”) zgodnie z deklaracją wersalską z 10–11 marca 2022 r. określono środki mające na celu stopniowe wyeliminowanie zależności Unii od paliw kopalnych z Rosji poprzez dywersyfikację dostaw gazu i szybsze ograniczanie uzależnienia od paliw kopalnych, w tym poprzez upowszechnienie energetyki słonecznej i wiatrowej oraz pomp ciepła, dekarbonizację przemysłu oraz umożliwienie szybszego wydawania pozwoleń na projekty dotyczące energii ze źródeł odnawialnych.

(5)

Transformacja w kierunku gospodarki i społeczeństwa neutralnych dla klimatu wymaga kompleksowych środków z zakresu polityki oraz znacznych inwestycji w wielu obszarach, takich jak działania w dziedzinie klimatu, energia, transport, środowisko, przemysł, badania naukowe i innowacje (7). Aby zrealizować na poziomie Unii wiążący cel dotyczący 2030 r., w dniu 14 lipca 2021 r. Komisja wydała komunikat pt. „»Gotowi na 55«”: osiągnięcie unijnego celu klimatycznego na 2030 r. w drodze do neutralności klimatycznej„, jak również przedstawiła szereg powiązanych wniosków ustawodawczych” (zwanych dalej „pakietem »Gotowi na 55«”). „Pakiet »Gotowi na 55«” zawiera wnioski dotyczące aktualizacji odpowiedniego prawodawstwa, w tym unijnego systemu handlu emisjami (EU ETS) (8), dyrektyw w sprawie opodatkowania energii, efektywności energetycznej i energii odnawialnej, rozporządzenia w sprawie norm emisji CO2 dla samochodów osobowych i dostawczych, rozporządzenia w sprawie włączenia emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych pochodzących z działalności związanej z użytkowaniem gruntów, zmianą użytkowania gruntów i leśnictwem, dyrektywy w sprawie infrastruktury paliw alternatywnych oraz rozporządzenia w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego w odniesieniu do sektorów nieobjętych obecnym EU ETS, a mianowicie sektora transportu i sektora budowlanego.

Zawiera on również wnioski dotyczące nowych aktów ustawodawczych, w szczególności dotyczące wspierania stosowania czystszych paliw w sektorze lotnictwa i transportu morskiego, a także ustanowienia mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 i ustanowienia Społecznego Funduszu Klimatycznego, co jest bezpośrednio związane z proponowanym wprowadzeniem systemu handlu emisjami w odniesieniu do paliw stosowanych w budynkach i transporcie drogowym. „Pakiet »Gotowi na 55«”, w połączeniu ze środkami wdrażanymi na poziomie Unii w celu wspierania niezbędnych inwestycji publicznych i prywatnych oraz zachęcania do nich, ma umożliwić wspieranie i przyspieszanie rozwoju nowych rynków, na przykład czystych paliw i pojazdów niskoemisyjnych, tym samym prowadząc do obniżenia kosztów zrównoważonej transformacji zarówno dla przedsiębiorstw, jak i dla obywateli.

(6)

Na posiedzeniu w dniu 20 czerwca 2019 r. Rada Europejska zobowiązała się, w swoim „Nowym programie strategicznym na lata 2019–2024”, do zapewnienia sprawiedliwej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej, która będzie sprzyjać włączeniu społecznemu i w ramach której nikt nie zostanie pozostawiony w tyle. Na poziomie międzynarodowym państwa członkowskie poparły cele zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych i ratyfikowały porozumienie paryskie, w którym odniesiono się do konieczności sprawiedliwej transformacji w odniesieniu do pracowników oraz zapewniania godnej pracy i tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy oraz do potrzeby przystosowania się i budowania zdolności w celu uwzględnienia aspektu płci. Wytyczne Międzynarodowej Organizacji Pracy określają ustanowione na poziomie międzynarodowym ramy polityczne sprawiedliwej transformacji w kierunku zrównoważonych środowiskowo gospodarek i społeczeństw dla wszystkich (9). Ponadto 54 sygnatariuszy (państwa i partnerzy społeczni) poparło „Śląską Deklarację na rzecz Solidarności i Sprawiedliwej Transformacji” (10), przyjętą podczas 24. Konferencji Stron (COP) UNFCCC w Katowicach, w tym Komisja w imieniu Unii i 21 indywidualnych państw członkowskich. Unia i 10 państw członkowskich podpisało deklarację w sprawie wspierania warunków sprawiedliwej transformacji na poziomie międzynarodowym, przyjętą podczas 26. COP UNFCCC w Glasgow, zobowiązując się do włączenia informacji na temat sprawiedliwej transformacji do sporządzanych co dwa lata sprawozdań z przejrzystości w kontekście sprawozdawczości dotyczącej ich polityk i środków mających na celu osiągnięcie ich ustalonych na poziomie krajowym wkładów.

(7)

Sprawiedliwość i solidarność to podstawowe zasady polityki Unii w zakresie zielonej transformacji oraz warunek szerokiego i trwałego poparcia publicznego. W Europejskim Zielonym Ładzie podkreślono, że transformacja musi przebiegać zarazem w sprawiedliwy i sprzyjający włączeniu społecznemu sposób, a na pierwszym miejscu należy stawiać ludzi i nie wolno tracić z oczu regionów, sektorów przemysłu, pracowników, gospodarstw domowych i konsumentów, którzy będą borykać się z największymi trudnościami. Ponadto w komunikacie Komisji z dnia 14 stycznia 2020 r. pt. „Silna Europa socjalna na rzecz sprawiedliwej transformacji” podkreślono, że dzięki wdrożeniu Europejskiego Zielonego Ładu Europa będzie dysponowała narzędziami, które pozwolą jej realizować ambitne zamierzenia, jeżeli chodzi o pozytywną konwergencję społeczno-gospodarczą, sprawiedliwość społeczną i wspólny dobrobyt. Komunikat Komisji z dnia 23 lutego 2022 r. w sprawie godnej pracy na całym świecie na rzecz globalnej sprawiedliwej transformacji i zrównoważonej odbudowy stawia propagowanie godnej pracy na całym świecie w centrum sprawiedliwej transformacji oraz zrównoważonej i odpornej, sprzyjającej włączeniu społecznemu odbudowy po pandemii.

(8)

W komunikacie Komisji z dnia 4 marca 20211 r. pt. „Plan działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych” (11) podkreślono, że jedność, koordynacja i solidarność są potrzebne, aby wejść w bardziej ekologiczną i bardziej cyfrową dekadę, w której Europejczycy będą mogli prosperować. Zaproponowano w nim trzy główne cele UE na 2030 r., a mianowicie: do 2030 r. co najmniej 78 % ludności w wieku 20–64 lat powinno mieć zatrudnienie (12); co najmniej 60 % wszystkich dorosłych powinno co roku uczestniczyć w szkoleniach (13); oraz liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym powinna do 2030 r. ulec zmniejszeniu o co najmniej 15 mln (14). Te główne cele na 2030 r. zostały przyjęte z zadowoleniem przez przywódców Unii w deklaracji z Porto z dnia 8 maja 2021 r. na nieformalnym spotkaniu szefów państw i rządów w Porto w dniach 7–8 maja 2021 r. i przez Radę Europejską w konkluzjach z dnia 24–25 czerwca 2021 r.

(9)

Przy zastosowaniu odpowiednich polityk towarzyszących (15) zielona transformacja mogłaby skutkować stworzeniem łącznie około 1 mln dodatkowych miejsc pracy wysokiej jakości (16) w Unii do 2030 r. i 2 mln do 2050 r (17). w sektorach takich jak budownictwo, technologie informacyjne i komunikacyjne (ICT) lub energia odnawialna, łagodząc jednocześnie przedłużający się spadek liczby miejsc pracy wymagających średnich kwalifikacji w wyniku automatyzacji i transformacji cyfrowej. W scenariuszu pesymistycznym skutki zielonej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej w połączeniu z nieodpowiednią kombinacją środków z różnych dziedzin polityki mogą jednak oznaczać spadek PKB na poziomie do 0,39 % w Unii oraz utratę miejsc pracy na poziomie do 0,26 % (18).

(10)

Skutki zielonej transformacji na działalność gospodarczą i zatrudnienie będą różne w zależności od sektora, zawodu, regionu i państwa, co oznacza zmiany miejsc pracy w obrębie sektorów i ekosystemów przemysłowych, a także znaczne realokacje siły roboczej między nimi (19). Restrukturyzacja i dostosowanie w odnośnych przedsiębiorstwach, sektorach i ekosystemach wymaga opracowania nowych modeli biznesowych i znacznych realokacji siły roboczej między sektorami i regionami. Na przykład utrata miejsc pracy jest oczekiwana w niektórych sektorach górnictwa lub produkcji energii z paliw kopalnych, a także w częściach sektora motoryzacyjnego. Z drugiej strony oczekuje się nowych możliwości zatrudnienia w działalności związanej z zatrzymaniem wartości w obiegu zamkniętym oraz w zrównoważonym transporcie i produkcji energii. Państwa członkowskie powinny zatem stosować szczegółowe podejścia, koncentrując się na poszczególnych regionach i ekosystemach, których to dotyczy, we współpracy z partnerami społecznymi lub władzami lokalnymi i regionalnymi oraz zainteresowanymi stronami.

(11)

Poprzez tworzenie wysokiej jakości możliwości zatrudnienia dla wszystkich, a jednocześnie wdrażanie środków mających na celu łagodzenie ubóstwa energetycznego i transportowego oraz zapobieganie mu zielona transformacja może przyczynić się do zwiększenia dochodów i ogólnego zmniejszenia nierówności i ubóstwa (20). Może ona zatem pomóc w rozwiązaniu problemu istniejących wcześniej nierówności społeczno-gospodarczych i wykluczenia społecznego, poprawie zdrowia i dobrostanu oraz promowaniu równości, w tym równości płci. Szczególną uwagę należy zwrócić na niektóre grupy społeczne, zwłaszcza te już będące w trudnej sytuacji. Dotyczy to przede wszystkim gospodarstw domowych o niskich i niższych średnich dochodach, które przeznaczają dużą część dochodu na podstawowe usługi, takie jak energia, transport i mieszkalnictwo, a także mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Wyniki modelowania pokazują, że to, czy podatki na ochronę środowiska są progresywne czy regresywne, będzie w dużej mierze zależało od konstrukcji instrumentu, w tym np. od zakresu, w jakim obniżki podatku dochodowego lub inne możliwości recyklingu dochodów są ukierunkowane na osoby o niższych dochodach (21).

(12)

Działalność związana z zatrzymaniem wartości w obiegu zamkniętym, w tym modele biznesowe obejmujące naprawę, ponowne wykorzystanie, regenerację produktów i serwicyzację, może sprzyjać zrównoważonemu i przystępnemu cenowo dostępowi do towarów i usług. Przyczynia się ona także do powstawania miejsc pracy i możliwości na różnych poziomach umiejętności, w tym dla kobiet, osób z niepełnosprawnościami i grup będących w trudnej sytuacji, za pośrednictwem działających w tych obszarach podmiotów społecznych. Dzięki propagowaniu produktów o zamkniętym cyklu życia działalność taka znacznie ogranicza emisje dwutlenku węgla, a tworzone miejsca pracy znajdują się w pobliżu produktów, które trzeba konserwować, odnawiać lub udostępniać.

(13)

Według najnowszych danych dostępnych w europejskich badaniach dochodów i warunków życia na lata 2019–2020 ubóstwo energetyczne dotknęło około 8 % ludności Unii, to jest ponad 35 mln osób, które nie były w stanie w odpowiedni sposób ogrzać domów, przy czym istnieją znaczne różnice między państwami członkowskimi i między grupami objętymi określonymi progami podatkowymi (22). Ogólnie rzecz biorąc, Obserwatorium Ubóstwa Energetycznego szacuje, na podstawie zestawu wskaźników, że ponad 50 mln gospodarstw domowych w Unii doświadcza ubóstwa energetycznego (23). Ubóstwo energetyczne, wynikające z połączenia niskich dochodów, dużego udziału dochodu do dyspozycji wydawanego na energię i niskiej efektywności energetycznej, od pewnego czasu stanowi poważne wyzwanie dla Unii. Ponadto ryzyko ubóstwa energetycznego wzrasta wraz z wysokimi i niestabilnymi cenami energii, które wynikają z wielu czynników, w tym czynników związanych z wojną napastniczą prowadzoną przez Rosję przeciwko Ukrainie i późniejszą reakcją polityczną Unii. Ta forma ubóstwa dotyka nie tylko gospodarstwa domowe o niskich dochodach, ale także gospodarstwa domowe o niższych średnich dochodach w wielu państwach członkowskich.

Gospodarstwa domowe o ponadprzeciętnych potrzebach energetycznych, do których należą rodziny z dziećmi, w tym rodziny niepełne, osoby z niepełnosprawnościami i osoby starsze, są również bardziej narażone na ubóstwo energetyczne (24) i jego skutki. Kobiety, w szczególności samotnie wychowujące dzieci, podobnie jak starsze kobiety (25), są także szczególnie dotknięte ubóstwem energetycznym. Oprócz ubóstwa energetycznego coraz częściej mówi się o ubóstwie transportowym, kiedy to pewne kategorie ludności nie są w stanie uzyskać dostępu do poziomu usług transportowych niezbędnego pod względem społecznym i materialnym. Bez odpowiednich środków towarzyszących, mających na celu łagodzenie ubóstwa energetycznego i ubóstwa transportowego oraz zapobieganie im, istnieje ryzyko pogłębienia się tych form ubóstwa, zwłaszcza z powodu internalizacji kosztów emisji w kształtowaniu się cen lub kosztów przystosowania się do bardziej wydajnych i mniej emisyjnych alternatyw.

(14)

Zasady sprawiedliwości, spójności i solidarności społecznej są silnie zakorzenione w strukturze odpowiednich ram klimatycznych, energetycznych i środowiskowych na poziomie Unii, w tym poprzez zasadę „zanieczyszczający płaci” i wspólny wysiłek redukcyjny państw członkowskich, jak również w niektórych przypadkach redystrybucji uprawnień w ramach EU ETS na potrzeby solidarności, wzrostu i połączeń międzysystemowych w Unii oraz ich wykorzystaniu na potrzeby funduszu modernizacyjnego, który przyczynia się do zaspokojenia znaczących potrzeb inwestycyjnych państw członkowskich o niższych dochodach w zakresie modernizacji ich systemów energetycznych. Ponadto ramy prawodawstwa Unii w zakresie energii dają państwom członkowskim narzędzia służące zapewnieniu ochrony dotkniętych ubóstwem energetycznym odbiorców będących gospodarstwami domowymi znajdującymi się w trudnej sytuacji, przy jednoczesnym unikaniu zakłóceń rynku. Narzędzia te pomagają w ułatwieniu zielonej transformacji, a równocześnie mają na celu dostarczenie środków do zapewnienia niezbędnej ochrony w bardziej ogólnym ujęciu, jak pokazuje na przykład komunikat Komisji z dnia 13 października 2021 r. pt. „Reakcja na rosnące ceny energii: zestaw działań i środków wsparcia” oraz Plan REPowerEU.

(15)

Państwa członkowskie mają do dyspozycji szereg narzędzi służących do nakreślenia i koordynacji działań na rzecz sprawiedliwej transformacji. Krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu przygotowywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 (26) powinny zawierać ocenę liczby gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym oraz określenie środków niezbędnych do tego, aby zająć się społecznymi i terytorialnymi skutkami transformacji energetycznej. W terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji przygotowanych zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1056 (27) należy wskazać terytoria kwalifikujące się do wsparcia w ramach Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji do 2027 r. W finansowanych przez NextGenerationEU krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności przygotowanych zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 (28) określa się reformy i inwestycje mające na celu wspieranie zielonej transformacji, wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu, spójności społecznej i terytorialnej, odporności i perspektyw dla następnego pokolenia, z przewidywaną realizacją do 2026 r. Niektóre działania na rzecz sprawiedliwej transformacji są ponadto wdrażane w kontekście innych programów i inicjatyw, w szczególności funduszy w ramach polityki spójności.

(16)

Opierając się w szczególności na zasadach i strategiach Europejskiego Zielonego Ładu i Europejskiego filaru praw socjalnych, można usprawnić kształtowanie polityki w sposób kompleksowy i przekrojowy oraz zapewnić spójność działań w zakresie wydatków na poziomie unijnym i krajowym. W komunikacie Komisji z dnia 17 września 2020 r. pt. „Ogólnounijna ocena krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu. Siła napędowa zielonej transformacji i wsparcie odbudowy gospodarki dzięki zintegrowanemu planowaniu w dziedzinie energii i klimatu” Komisja uznając, że ostateczne krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu zawierają pewne wskaźniki i strategie dotyczące ubóstwa energetycznego, stwierdziła, że nie zawsze określono w nich jasny priorytet potrzeb w zakresie finansowania w odniesieniu do sprawiedliwej transformacji, przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji lub wsparcia dostosowań na rynku pracy. Terytorialne plany sprawiedliwej transformacji powinny koncentrować się na wybranych terytoriach, a zatem nie oczekuje się, że będą zawierały ogólną strategię i politykę na rzecz sprawiedliwej transformacji na poziomie krajowym. Choć reformy i inwestycje, które te plany wspierają i pomagają finansować, mają na celu zapewnienie trwałego wpływu, zarówno terytorialne plany sprawiedliwej transformacji, jak i plany odbudowy i zwiększania odporności są ograniczone w czasie.

(17)

Sprawiedliwa transformacja w kierunku neutralności klimatycznej Unii do 2050 r. zapewni, aby nikt nie został pozostawiony w tyle, w szczególności osoby pracujące i gospodarstwa domowe najbardziej obciążone skutkami zielonej transformacji, zwłaszcza już będące w trudnej sytuacji. W tym celu, jak określono w niniejszym zaleceniu, państwa członkowskie powinny wprowadzić kompleksowe pakiety polityczne (29), wzmocnić elementy przekrojowe, które służą promowaniu sprawiedliwej zielonej transformacji, oraz optymalnie wykorzystywać finansowanie publiczne i prywatne. Pakiety polityczne powinny uwzględniać te osoby i gospodarstwa domowe, które są najbardziej obciążone skutkami zielonej transformacji, szczególnie w związku z utratą miejsc pracy, ale także zmianą warunków pracy lub nowymi wymogami dotyczącymi zadań w miejscu pracy, jak również te, które są narażone na niekorzystny wpływ na dochód do dyspozycji, wydatki i dostęp do podstawowych usług. Wśród grup najbardziej obciążonych skutkami transformacji pakiety polityczne powinny w szczególności, ale nie tylko, uwzględniać osoby i gospodarstwa domowe będące w trudnej sytuacji, zwłaszcza osoby najbardziej oddalone od rynku pracy, na przykład ze względu na ich umiejętności, warunki panujące na rynku pracy na danym terytorium lub inne cechy, takie jak płeć, pochodzenie rasowe lub etniczne, przekonania religijne lub wyznanie, niepełnosprawność, wiek czy orientacja seksualna. Ponadto do osób i gospodarstw domowych będących w trudnej sytuacji można zaliczyć osoby żyjące w ubóstwie lub ubóstwie energetycznym bądź zagrożone takim ubóstwem, zmagające się z przeszkodami w zakresie mobilności lub przeciążone wydatkami mieszkaniowymi, w tym rodziny niepełne, przy czym osobami samotnie wychowującymi dzieci częściej są kobiety. Pakiety polityczne powinny być dostosowane do warunków lokalnych, z uwzględnieniem potrzeb najbardziej wrażliwych i oddalonych części Unii, w tym regionów najbardziej oddalonych i wysp.

(18)

Aktywne wsparcie na rzecz zatrudnienia wysokiej jakości powinno koncentrować się na pomocy pracownikom, osobom poszukującym pracy, osobom niekształcącym się, niepracującym ani nieszkolącym się oraz osobom samozatrudnionym, które są najbardziej obciążone skutkami zielonej transformacji. W szczególności wsparcia w celu poprawy ich zdolności do zatrudnienia oraz znalezienia pracy, zgodnie z zaleceniem Komisji (UE) 2021/402 (30), wymagają osoby niedostatecznie reprezentowane, takie jak kobiety, pracownicy o niskich umiejętnościach, osoby z niepełnosprawnościami, osoby starsze lub osoby o stosunkowo niskiej zdolności do adaptacji do zmian na rynku pracy. Opierając się na poprzednich wytycznych dotyczących polityki, w szczególności na tych zaleceniach i decyzjach Rady (UE) 2020/1512 (31) i (UE) 2021/1868 (32), pakiety polityczne powinny zatem obejmować dostosowane do potrzeb środki wspierające zachęty do zatrudniania i zmiany pracy oraz wspierania przedsiębiorczości, skierowane w szczególności do kobiet lub osób z niepełnosprawnościami, a także środki na rzecz tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy, w szczególności dla mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw, a także na terytoriach najbardziej obciążonych skutkami transformacji. Takie środki, w połączeniu z odpowiednim wsparciem Unii, mogą również mieć zasadnicze znaczenie dla sprostania wyzwaniom na rynku pracy, takim jak wyzwania wynikające z napływu uchodźców ukraińskich, w szczególności w najbardziej dotkniętych tym problemem państwach członkowskich. Powinny one również sprzyjać skutecznemu wdrożeniu i egzekwowaniu istniejących przepisów dotyczących warunków pracy oraz wspierać społecznie odpowiedzialną restrukturyzację zgodnie z istniejącymi przepisami i normami. Partnerzy społeczni mają do odegrania istotną rolę w zakresie przyczyniania się do rozwiązania, w drodze dialogu, problemów związanych z zatrudnieniem i społecznymi konsekwencjami wyzwań, jakie niesie ze sobą zielona transformacja.

(19)

Zasadnicze znaczenie dla zapewnienia, aby pracownicy zdobyli umiejętności niezbędne do osiągnięcia zielonej transformacji, ma zagwarantowanie wszystkim dostępu do charakteryzującej się wysoką jakością edukacji włączającej, szkolenia i uczenia się przez całe życie. W związku z tym należy uwzględnić aspekty sprawiedliwej transformacji w procesie opracowywania i wdrażania krajowych strategii na rzecz umiejętności, uwzględniając propozycje Komisji zawarte w „Europejskim programem na rzecz umiejętności” (33) i w „Nowej zaktualizowanej strategii przemysłowej” (34). Istotnym czynnikiem wspierającym będą też partnerstwa na rzecz umiejętności określone w pakcie na rzecz umiejętności. Aktualne informacje i prognozy dotyczące rynku pracy i umiejętności, w tym na poziomie regionalnym, sektorowym i zawodowym, umożliwiają identyfikację i prognozowanie odpowiednich potrzeb w zakresie umiejętności przekrojowych i specyficznych dla danego zawodu, w tym stanowią podstawę do dostosowania programów nauczania do potrzeb w zakresie umiejętności związanych z zieloną transformacją. Kształcenie i szkolenie zawodowe powinno rozwijać wśród młodzieży i dorosłych, przede wszystkim kobiet i pracowników o niskich umiejętnościach, umiejętności potrzebne do opanowania zielonej transformacji zgodnie z zaleceniami Rady 2020/C 4170/01 (35).

Przygotowanie zawodowe i płatne staże, w których stawia się zdecydowany nacisk na elementy szkoleniowe, w szczególności dla osób młodych, ułatwiają przepływy na rynku pracy, zwłaszcza w kierunku rodzajów działalności przyczyniających się do realizacji celów klimatycznych i środowiskowych oraz w kierunku sektorów, w których występują szczególne niedobory kwalifikacji. Należy promować zwiększanie uczestnictwa dorosłych w uczeniu się przez całe życie, aby zaspokoić potrzeby w zakresie podnoszenia kwalifikacji i przekwalifikowania, między innymi przez umożliwienie zainteresowanym uczestnictwa w szkoleniach dostosowanych do ich potrzeb oraz – w stosownych przypadkach – za pomocą krótkich kursów, których jakość będzie gwarantowana, w zakresie umiejętności związanych z zieloną transformacją, z uwzględnieniem rekomendacji Rady z dnia 16 czerwca 2022 r. (36), co ma na celu ułatwienie oceny wartości i uznawanie wyników takich kursów.

(20)

Należy dokonać przeglądu struktury systemów ulg podatkowych i systemów ochrony socjalnej pod kątem szczególnych potrzeb wynikających z zielonej transformacji, z uwzględnieniem również zasady „zanieczyszczający płaci” oraz konieczności zapewnienia, aby w ramach polityk towarzyszących nie wprowadzano dotacji do korzystania z paliw kopalnych, nie uzależniano konsumentów od określonej technologii, nie zmniejszano zachęt do renowacji budynków oraz zastępowania systemów energii cieplnej ani nie zmniejszano zachęt w ramach ogólnych środków w zakresie efektywności energetycznej. Połączenie różnych strategii politycznych może zapewnić wsparcie dla gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji i pracowników najbardziej obciążonych skutkami zielonej transformacji. W zależności od sytuacji krajowej i indywidualnej, mogłoby to na przykład obejmować zastąpienie opodatkowania pracy opodatkowaniem na cele klimatyczne i środowiskowe zgodnie z wnioskiem dotyczącym zmiany dyrektywy w sprawie opodatkowania energii (37), przegląd systemów na wypadek bezrobocia lub, w razie potrzeby, tymczasowe i ukierunkowane bezpośrednie wsparcie dochodu. Systemy ochrony socjalnej, w tym polityki włączenia społecznego, mogą być oceniane i w stosownych przypadkach dostosowywane w świetle zielonej transformacji, szczególnie w celu zapewnienia bezpieczeństwa dochodów, zwłaszcza podczas zmiany pracy, oraz w celu zapewnienia odpowiednich usług społecznych, zdrowotnych i usług w zakresie opieki za pośrednictwem odpowiedniej infrastruktury społecznej, w szczególności na terytoriach najbardziej obciążonych skutkami transformacji, na przykład na obszarach wiejskich i w regionach oddalonych, takich jak regiony najbardziej oddalone, aby zapobiec wykluczeniu społecznemu i przeciwdziałać zagrożeniom dla zdrowia. Aby zapobiegać wykluczeniu społecznemu dzieci i zwalczać to wykluczenie, inwestycje w infrastrukturę społeczną dla dzieci mają na celu zapewnienie dzieciom potrzebującym dostępu do kluczowych usług, zgodnie z zaleceniem Rady (UE) 2021/1004 (38).

(21)

Aby zbudować fizyczną i finansową odporność na nieodwracalne skutki zmiany klimatu w sposób sprzyjający włączeniu społecznemu, należy promować rozwiązania w zakresie świadomości ryzyka, ograniczania ryzyka i przeniesienia ryzyka, w szczególności przez zwiększenie dostępności rozwiązań ubezpieczeniowych oraz inwestycje w zarządzanie ryzykiem związanym z klęskami żywiołowymi i dostosowanie się do niego, w celu ograniczenia fizycznych skutków zmiany klimatu, tym samym zmniejszając straty oraz luki w ochronie przed ryzykiem klimatycznym, z uwzględnieniem mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw, a także obszarów wiejskich i regionów oddalonych, takich jak regiony najbardziej oddalone i wyspy. Aby lepiej zapobiegać wstrząsom związanym z klimatem, lepiej się na nie przygotować i lepiej na nie reagować, należy wzmocnić zarządzanie ryzykiem związanym z klęskami żywiołowymi, w tym systemy ochrony ludności na poziomie krajowym unijnym.

(22)

Każdy ma prawo dostępu do podstawowych usług dobrej jakości, w tym energii, transportu, wody, urządzeń sanitarnych, usług finansowych i usług łączności cyfrowej, a osoby potrzebujące powinny otrzymać wsparcie w zakresie równego dostępu do tych usług (39). Ponadto należy zapewnić osobom potrzebującym dostęp do mieszkań socjalnych lub pomocy mieszkaniowej dobrej jakości (40). Ponadto gospodarstwa domowe o niskich i średnich dochodach, odbiorcy wrażliwi, w tym użytkownicy ostateczni, osoby zmagające się z ubóstwem energetycznym lub zagrożone takim ubóstwem oraz osoby mieszkające w mieszkaniach socjalnych mogą zyskać dzięki stosowaniu zasady „efektywność energetyczna przede wszystkim”. Oprócz ochrony odbiorców energii i wzmocnienia ich pozycji, konieczne są konkretne środki służące zapobieganiu ubóstwu energetycznemu i zwalczaniu jego przyczyn, w szczególności polegające na promowaniu inwestycji ukierunkowanych na poprawę efektywności energetycznej, głównie w sektorze mieszkalnictwa socjalnego. Zaproponowane zmiany dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej (41) oraz dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (42) mają również na celu usunięcie głównych barier pozagospodarczych utrudniających renowację, takich jak rozdział zachęt, w tym na linii właściciel–najemca, oraz struktury współwłasności. W tym kontekście należy zwrócić szczególną uwagę na kobiety i poszczególne grupy, które są w większym stopniu zagrożone ubóstwem energetycznym, takie jak osoby z niepełnosprawnościami, rodziny niepełne, osoby starsze, dzieci oraz osoby wywodzące się z mniejszości rasowych lub etnicznych.

Istniejącym i pojawiającym się wyzwaniom związanym z mobilnością można sprostać za pomocą środków wsparcia i rozwoju niezbędnej infrastruktury takiej jak transport publiczny. Kluczowe znaczenie dla zapewnienia wszystkim korzyści z zielonej transformacji i udziału w niej mają przystępność cenowa, dostępność i bezpieczeństwo mobilności zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju oraz różnych rodzajów transportu, w tym transportu prywatnego i publicznego. Znaczącą rolę w tym kontekście odgrywa mobilność w miastach, co znalazło również odzwierciedlenie w komunikacie Komisji z dnia 14 grudnia 2021 r. pt. „Europejskie ramy mobilności w miastach”.

(23)

Podejście do sprawiedliwej transformacji obejmujące całe społeczeństwo powinno wspierać środki z zakresu polityki w oparciu o koordynację procesu kształtowania polityki i wzmocnione zdolności operacyjne na wszystkich poziomach i we wszystkich odpowiednich obszarach polityki, powierzając również aktywną rolę władzom lokalnym i regionalnym. Powinno ono również opierać się na zaangażowaniu partnerów społecznych na wszystkich poziomach i etapach, a także na skutecznym i znaczącym udziale społeczeństwa obywatelskiego i zainteresowanych stron. Taka koordynacja i zaangażowanie mogłyby zapewnić, aby zasady sprawiedliwości i solidarności zawarte w Europejskim Zielonym Ładzie były od samego początku uwzględniane w kształtowaniu, wdrażaniu i monitorowaniu polityki, stanowiąc podstawę szerokiego i długoterminowego wsparcia dla sprzyjających włączeniu społecznemu polityk służących przeprowadzeniu zielonej transformacji.

(24)

Zasadnicze znaczenie dla wprowadzenia rozsądnej polityki społecznej i polityki rynku pracy, która zagwarantuje sprawiedliwą i sprzyjającą włączeniu społecznemu transformację, ma zapewnienie solidnej bazy dowodowej. Do realizacji tego celu posłuży stopniowe harmonizowanie i zwiększanie spójności definicji, pojęć, klasyfikacji i metod, w szczególności w oparciu o zalecenie Komisji (UE) 2020/1563 (43), które ułatwia przeprowadzanie ocen i sprawia, że są one bardziej porównywalne. Dalsze działania w zakresie badań naukowych i innowacji mogą przyczynić się do poszerzenia bazy wiedzy, która może zostać wykorzystana w polityce i dyskursie publicznym. Z kolei wymiana informacji ze społeczeństwem w całej jego różnorodności oraz z kluczowymi zainteresowanymi stronami, na przykład na temat wyników ocen, prognozowania i monitorowania, może przyczynić się do kształtowania polityki i zapewnienia odpowiedzialności.

(25)

Niezbędne są dane i wskaźniki o odpowiednim stopniu szczegółowości i wysokiej jakości, segregowane ze względu na płeć, w szczególności do oceny skutków w zakresie zatrudnienia oraz skutków społecznych i dystrybucyjnych polityki klimatycznej. Takie dane i wskaźniki nie są obecnie w pełni dostępne. Na przykład, choć poczyniono pewne postępy w zakresie pomiaru ubóstwa energetycznego, można by opracować wskaźniki służące do oceny ubóstwa transportowego, zgodnie z warunkami krajowymi. Monitorowanie i ocenę można wzmocnić za pomocą szeregu działań skoncentrowanych na wskaźnikach, tablicach wskaźników, a także projektach pilotażowych na małą skalę i eksperymentach politycznych. Działania te powinny opierać się na istniejących tablicach wskaźników, takich jak tablica wskaźników społecznych i tablica wskaźników Europejskiego Zielonego Ładu, które zawierają istotne informacje na temat konkretnych aspektów polityki w zakresie sprawiedliwej transformacji, lub też mogą czerpać z takich tablic.

(26)

Szczególne znaczenie w świetle znacznych potrzeb inwestycyjnych wynikających z zielonej transformacji mają optymalne i efektywne wykorzystanie finansowania publicznego i prywatnego oraz uruchomienie wszystkich dostępnych zasobów i ich skuteczne wdrożenie. Na poziomie unijnym odpowiednie działania są wspierane z budżetu Unii i w ramach inicjatywy NextGenerationEU. Będą one realizowane w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF), mechanizmu sprawiedliwej transformacji, w tym Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+), Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Funduszu Spójności, Wsparcia na rzecz odbudowy służącej spójności oraz terytoriom Europy (REACT-EU), ERASMUS+ i Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji dla Zwalnianych Pracowników (EFG), programu LIFE, programu „Horyzont Europa”, funduszu modernizacyjnego i funduszu innowacyjnego (44) oraz funduszy w ramach wspólnej polityki rolnej (WPR). Ponadto Komisja wspiera państwa członkowskie za pośrednictwem Instrumentu Wsparcia Technicznego, zapewniając im dostosowaną do potrzeb wiedzę ekspercką niezbędną do opracowania i wdrożenia reform, w tym reform promujących sprawiedliwą transformację w celu osiągnięcia neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla.

(27)

Europejski semestr stanowi ramy koordynacji polityki gospodarczej i polityki zatrudnienia Unii. Będzie on nadal odgrywał tę rolę w fazie odbudowy i przyspieszenia transformacji ekologicznej i cyfrowej, koncentrując się na czterech wymiarach konkurencyjnego zrównoważonego rozwoju i wspierając jednocześnie realizację celów zrównoważonego rozwoju. W ramach europejskiego semestru Komisja będzie ściśle monitorować społeczno-gospodarcze wyniki i skutki, a w stosownych przypadkach zaproponuje ukierunkowane zalecenia dla poszczególnych krajów w celu zapewnienia, aby nikt nie został pozostawiony w tyle. Jednym z priorytetów będzie komplementarność ze środkami wspieranymi w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Realizacja niniejszego zalecenia będzie zatem w stosownych przypadkach monitorowana w kontekście europejskiego semestru, w tym w ramach odpowiednich komitetów, w zakresie ich odpowiednich kompetencji, na podstawie adekwatnych ocen, ewaluacji wpływu polityki, a także stanu wdrożenia wytycznych przedstawionych w niniejszym zaleceniu. Ustalenia dotyczące monitorowania nie spowodują dodatkowych zbędnych obciążeń administracyjnych dla państw członkowskich.

(28)

Ponadto w ramach projektu i ostatecznej aktualizacji krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu odpowiednio w latach 2023 i 2024, zgodnie z art. 14 rozporządzenia (UE) 2018/1999, państwa członkowskie powinny skorzystać z niniejszego zalecenia, aby rozważyć uwzględnienie ocen skutków w zakresie zatrudnienia, skutków społecznych i dystrybucyjnych oraz aspektów sprawiedliwej transformacji we wszystkich pięciu wymiarach unii energetycznej, a także dalej wzmacniać środki z zakresu polityki służące przeciwdziałaniu tym skutkom, ze szczególnym ukierunkowaniem na ubóstwo energetyczne.

(29)

Co więcej, monitorowanie wdrażania niniejszego zalecenia może opierać się na istniejących dowodach w kontekście ustanowionych procesów wielostronnego nadzoru, takich jak europejski semestr. Rada lub Komisja mogą zwrócić się do Komitetu ds. Zatrudnienia i Komitetu Ochrony Socjalnej, zgodnie z – odpowiednio – art. 150 i 160 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, oraz we współpracy z innymi właściwymi komitetami, w szczególności z Komitetem Polityki Gospodarczej, o przeanalizowanie w ramach ich odpowiednich kompetencji wdrożenia niniejszego zalecenia na podstawie odpowiedniej sprawozdawczości Komisji i innych narzędzi wielostronnego nadzoru. Również w tym kontekście Komisja pracuje nad zwiększeniem dostępności danych, segregowanych ze względu na płeć, ich aktualizacją i wykorzystaniem istniejących ram i wytycznych metodologicznych, w tym do pomiaru ubóstwa energetycznego i transportowego oraz nierówności w zakresie środowiska, a także do oceny skuteczności i rzeczywistego wpływu środków z zakresu polityki,

1)

2)

3)

4)

5)

6)

7)

8)

9)

10)

11)

—

w dziale dotyczącym połączeń przedsiębiorstw na stronie internetowej Komisji poświęconej konkurencji (http://ec.europa.eu/competition/mergers/cases/). Powyższa strona została wyposażona w różne funkcje pomagające odnaleźć konkretną decyzję w sprawie połączenia, w tym indeksy wyszukiwania według nazwy przedsiębiorstwa, numeru sprawy, daty i sektora,

—

w formie elektronicznej na stronie internetowej EUR-Lex (http://eur-lex.europa.eu/homepage.html?locale=pl) jako dokument nr 32021M10251. Strona EUR-Lex zapewnia internetowy dostęp do prawa Unii Europejskiej.

—

Wydanie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu (art. 13 rozporządzenia (WE) nr 726/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady): Zatwierdzenie