KOMUNIKAT KOMISJI

Plan prac w zakresie ekoprojektu i etykietowania energetycznego na lata 2022–2024

(2022/C 182/01)

1.   Wprowadzenie

Napięcia na rynku energii, które pojawiły się w UE w ostatnich miesiącach, dobitnie przypominają o ryzyku i kosztach, które zazwyczaj wynikają z dużego uzależnienia od importowanych paliw kopalnych i które spotęgował atak Rosji na Ukrainę. Ceny energii ponownie znajdują się w centrum uwagi politycznej ze względu na ich bardzo realny wpływ na obywateli i przedsiębiorstwa w Europie. Nie jest to jednak pierwszy kryzys energetyczny w Europie ani prawdopodobnie nie ostatni, chyba że zwiększymy odporność dzięki większym inwestycjom w transformację ekologiczną, kierując się przy tym zasadą „efektywność energetyczna przede wszystkim” (1). Obecne zdolności w zakresie energii o obniżonej emisyjności są dalekie od zaspokojenia wszystkich potrzeb energetycznych, a niższe zużycie energii może wnieść natychmiastowy wkład w tych okolicznościach. W przyszłości oszczędności energii będą nieodłącznym elementem rozwoju optymalnego pod względem kosztów, odpornego systemu energetycznego, zdolnego do zapewnienia wszystkim przystępnych cenowo usług energetycznych i zwalczania ubóstwa energetycznego (2). Efektywność energetyczna będzie również podstawowym elementem planu RePowerEU, który Komisja – na zlecenie przywódców UE – ma przedstawić do maja.

Polityka UE dotycząca ekoprojektu i etykietowania energetycznego jest najważniejszym elementem tego programu. Chodzi o przepisy dotyczące jednolitego rynku, które sprawiają, że wsparcie przejścia na czystą energię i realizacji celów UE w zakresie efektywności energetycznej i szerzej zakrojonych celów Europejskiego Zielonego Ładu, w tym programu na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym, jest łatwiejsze i mniej kosztowne dla przedsiębiorstw, obywateli i rządów. Tworzą one możliwości rynkowe i zwiększają odporność dzięki ustanowieniu zharmonizowanych przepisów dotyczących „produktów związanych z energią” w odniesieniu do takich aspektów, jak zużycie energii, zużycie wody, poziomy emisji i efektywność materiałową, pobudzają zarówno popyt na bardziej zrównoważone produkty, jak i ich podaż, a jednocześnie znacznie ograniczają wydatki użytkowników energii: szacuje się, że oszczędności w 2021 r. przekroczyły 120 mld EUR i mogą się podwoić w 2022 r (3).

W ramach możliwości przewidzianych w obowiązujących unijnych przepisach dotyczących ekoprojektu i w połączeniu z ukierunkowaniem na efektywność energetyczną w niniejszym planie prac kładzie się większy nacisk na aspekty ekoprojektu dotyczące obiegu zamkniętego, idąc za przykładem przedstawionym w poprzednim planie prac9 i zgodnie z Planem działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym z 2020 r (4). W związku z tym, jeszcze zanim rozporządzenie w sprawie ekoprojektu dla zrównoważonych produktów wejdzie w życie i zastąpi obecną dyrektywę w sprawie ekoprojektu, można będzie przeanalizować nowe wymogi w odniesieniu do konkretnych produktów dotyczące aspektów efektywności materiałowej i analiza taka zostanie przeprowadzona. Powinno to doprowadzić do dalszej poprawy obiegu zamkniętego i ogólnego zmniejszenia śladu środowiskowego i klimatycznego produktów związanych z energią, a także do zwiększenia odporności UE.

Zarówno w dyrektywie w sprawie ekoprojektu (5), jak i rozporządzeniu ustanawiającym ramy etykietowania energetycznego (6) określono kryteria przyjmowania środków dotyczących konkretnych grup produktów. Akty te zawierają również wymóg, aby priorytety były ustalane za pomocą regularnie aktualizowanych kroczących planów prac, w których podsumowuje się poczynione postępy i określa orientacyjne priorytety dotyczące nowych grup produktów związanych z energią, które należy uwzględnić.

Niniejszy plan bazuje na pracach przeprowadzonych od czasu przyjęcia pierwszej dyrektywy w sprawie ekoprojektu i poprzednich planów prac (obejmujących lata 2009–2011 (7), 2012–2014 (8) i 2016–2019 (9)), ale obejmuje również prace wymagane na mocy rozporządzenia ustanawiającego ramy etykietowania energetycznego, w którym określono terminy zmiany skali istniejących etykiet oraz podsumowano postępy poczynione w odniesieniu do europejskiego rejestru produktów do celów etykietowania energetycznego (EPREL). Ponadto niniejszy plan obejmuje również podobne prace w zakresie etykietowania opon, chociaż opierają się one na konkretnej podstawie prawnej (10).

Rozporządzenie w sprawie ekoprojektu dla zrównoważonych produktów, przyjęte w tym samym czasie co niniejszy plan prac, zastąpi dyrektywę w sprawie ekoprojektu rozporządzeniem mającym zastosowanie do szerszego zakresu produktów i umożliwi dalsze rozszerzenie wymogów w zakresie zrównoważonego rozwoju w odniesieniu do produktów regulowanych. Do czasu wejścia w życie tego nowego rozporządzenia wdrażanie będzie kontynuowane w ramach obowiązującej dyrektywy. W niniejszym dokumencie skoncentrowano się na produktach związanych z energią i określono dotyczące ich priorytety i planowanie. Przedstawiono w nim prace horyzontalne nad konkretnymi produktami, związane z wdrażaniem, konsolidacją i dalszym rozwijaniem tego ważnego aktu prawnego UE mającego bezpośrednie zastosowanie. W przyszłości, po przyjęciu rozporządzenia w sprawie ekoprojektu dla zrównoważonych produktów, prace nad produktami związanymi z energią zostaną włączone do szerzej zakrojonych planów prac opracowywanych na podstawie rozporządzenia i pozostaną w centrum uwagi.

Obecnie około 30 grup produktów związanych z energią jest regulowanych za pomocą około 50 środków. Mają one zastosowanie do miliardów produktów (11) wprowadzanych do obrotu każdego roku i wywierają na co dzień bezpośredni wpływ na dostawców, sprzedawców detalicznych, przedsiębiorstwa i konsumentów. Produkty podlegające tym przepisom odpowiadają za mniej więcej połowę całkowitego zużycia energii końcowej w UE.

Przygotowanie planu prac pokazało, że nadal istnieją możliwości osiągnięcia znacznych, racjonalnych pod względem kosztów oszczędności wynikających z rozszerzenia zakresu na nowe produkty związane z energią. Jednocześnie najważniejszym wnioskiem wyciągniętym z realizacji ostatniego planu prac jest to, że wykorzystanie w pełni korzyści płynących z tego obszaru polityki będzie wymagało lepszego dopasowania poziomu ambicji i zasobów, zarówno na potrzeby realizacji polityki na szczeblu UE, jak i jeżeli chodzi o działania państw członkowskich w zakresie nadzoru rynku.

2.   Szacowane skutki polityki

W najnowszym sprawozdaniu rachunkowym dotyczącym ekoprojektu (12) oszacowano, że w 2020 r. wskutek wszystkich przepisów UE dotyczących ekoprojektu i etykietowania energetycznego zmniejszyło się zapotrzebowanie na energię pierwotną w UE o 7 % lub 1 037 TWh/rok (redukcja emisji gazów cieplarnianych o około 170 Mt ekwiwalentu CO2), w tym o około 16 mld m3 gazu. Oszczędności energii wynikające z obowiązujących środków znacznie wzrosną w nadchodzących latach, w szczególności dzięki obrotowi zapasów, przy czym średnie oszczędności przekroczą 1 500 TWh/rok w latach 2021–2030. Ponad 60 % oszczędności energii w 2020 r. osiągnięto w sektorze mieszkaniowym, 24 % – w sektorze usług, a 10 % – w sektorze przemysłu. W 2020 r. przepisy UE przyniosły odbiorcom energii korzyści rzędu 60 mld EUR rocznie (około 0,4 % PKB UE), tj. 210 EUR rocznie na gospodarstwo domowe. Podobnie, w porównaniu ze scenariuszem zakładającym niezmienny kurs polityki, w 2020 r. wygenerowano dodatkowe przychody z działalności gospodarczej rzędu 21 mld EUR rocznie i szacuje się, że do 2030 r. wzrosną one do 29 mld EUR rocznie. Odpowiada to wzrostowi o ponad 320 000 bezpośrednich nowych miejsc pracy w 2020 r. (430 000 do 2030 r.). Szacunki te opierają się na poziomach cen energii sprzed gwałtownych wzrostów cen odnotowanych w 2021 r. (szczegółowe informacje można znaleźć w dokumencie roboczym służb Komisji).

Ogólnie rzecz biorąc, z badania przeprowadzonego niedawno przez MAE (13) wynika, że w krajach realizujących długoterminową politykę urządzenia zużywają obecnie zazwyczaj o 30 % mniej energii, niż zużywałyby przy braku takiej polityki. Szacuje się, że najdłużej realizowane programy, takie jak programy w USA i UE, doprowadzą do rocznych redukcji całkowitego zużycia energii elektrycznej o około 15 % (co w przypadku programu UE wynosi mniej więcej tyle co obecna całkowita produkcja energii wiatrowej w UE lub 2–3 razy więcej niż w przypadku paneli fotowoltaicznych).

Badanie Eurobarometr wykazało, że zdecydowana większość konsumentów w UE (93 %) rozpoznaje etykietę energetyczną, a 79 % bierze ją pod uwagę przy zakupie urządzeń (14). Najnowsze badania naukowe (15) potwierdzają, że etykiety informujące o pozycji produktu na skali, takie jak etykieta energetyczna UE, mają większy wpływ na zachowanie konsumentów niż alternatywne wzory.

3.   Aktualna sytuacja i wnioski wyciągnięte z poprzednich planów prac

Przegląd obowiązujących środków jest dostępny w internecie (16). Od 1 marca 2022 r. rozporządzenia w sprawie ekoprojektu obowiązują w odniesieniu do 29 grup produktów, natomiast rozporządzenia w sprawie etykietowania energetycznego mają zastosowanie do 15 grup produktów. Dobrowolne porozumienia branżowe zostały uznane w odniesieniu do konsol do gier i urządzeń do przetwarzania obrazu. W 2020 r. strony wypowiedziały starsze porozumienie w sprawie złożonych przystawek set-top box ze względu na malejący udział w rynku przedmiotowych produktów (takie produkty nadal podlegają przepisom horyzontalnym dotyczącym poboru mocy w trybie uśpienia i wyłączenia (17)).

Niniejszemu planowi prac towarzyszy szczegółowy opis postępów w realizacji priorytetów i prac określonych w ostatnim planie prac z 2016 r (18). Wiele osiągnięto, m.in. unowocześniono etykiety energetyczne kluczowych produktów konsumpcyjnych, takich jak chłodziarki, pralki, telewizory i źródła światła, oraz przyjęto wymogi dotyczące ekoprojektu dla szeregu produktów – od serwerów po silniki elektryczne. Około 40 % prac jest jednak nadal w toku i zostanie przesunięte do obecnego okresu planowania. Wiele spośród przeprowadzonych prac nie doprowadziło do przyjęcia nowych przepisów, lecz zostało zakończone, ponieważ Komisja podjęła decyzję o zaprzestaniu prac lub przynajmniej o tymczasowym zaniechaniu działań legislacyjnych, ponieważ szczegółowe analizy wykazały, że potencjał był mniejszy lub trudniejszy do zrealizowania, niż początkowo zakładano, albo gdyż w kontekście ograniczonych zasobów kadrowych przeważyły inne priorytety, bądź ze względu na połączenie powyższych czynników. Okna, suszarki do rąk, agregaty sprężarkowe i czajniki elektryczne to przykładowe produkty, nad którymi przerwano prace, wykazujące ograniczony albo trudny do zrealizowania potencjał, oraz w przypadku których nie można było kontynuować działań przy dostępnych zasobach administracyjnych.

Podstawową zasadą lepszego stanowienia prawa jest potrzeba regularnego przeglądu i dostosowywania istniejących przepisów w celu zapewnienia, by pozostały one aktualne, skuteczne i funkcjonalne w świetle rozwoju rynku i technologii. Mając na względzie ten fakt, wszystkie rozporządzenia w sprawie ekoprojektu i etykietowania energetycznego, a także przepisy ramowe zawierają szczegółowe klauzule przeglądowe określające terminy przedstawienia przeglądów lub przyjęcia zmienionych rozporządzeń przez Komisję. Aby uniknąć niepotrzebnych opóźnień, Komisja będzie odtąd przyjmować indywidualne środki w odniesieniu do konkretnych grup produktów, gdy tylko będą one gotowe, chyba że wyjątkowe okoliczności będą uzasadniały inne rozwiązanie (19).

Jednym z najważniejszych wniosków jest to, że z upływem czasu łączny nakład pracy niezbędny do przeprowadzenia takich kluczowych prac „przeglądowych” staje się znaczący, w miarę jak zakres prawodawstwa się rozszerza (pod względem produktów i rodzajów wymogów), oraz że prace te należy lepiej uwzględniać przy ustalaniu priorytetów. W przeciwnym razie pociągną one za sobą opóźnienia, które będą miały istotne konsekwencje pod względem utraconych korzyści. Był to jeden z kluczowych wniosków płynących z audytu przeprowadzonego w 2019 r. przez Europejski Trybunał Obrachunkowy (ETO) (20). W przypadku trzech wybranych produktów audyt wykazał, że proces przygotowawczy trwał odpowiednio 8, 7 i 6 lat, a nie przewidywane 3,5 roku. Prace „przeglądowe” są zatem bardzo ważnym elementem planu prac. Jednocześnie Komisja będzie dążyć do usprawnienia tego procesu przez włączenie badań przeglądowych do równoległych ocen/ocen skutków oraz do lepszej koordynacji dyskusji na forum konsultacyjnym z ogólnym procesem lepszego stanowienia prawa.

Kolejnym ważnym wnioskiem z ostatniego okresu jest zasadnicze znaczenie prac w zakresie normalizacji technicznej dla ekoprojektu i etykietowania energetycznego. W wyroku z 2018 r (21). stwierdzającym nieważność rozporządzenia w sprawie etykiet energetycznych w odniesieniu do odkurzaczy Sąd orzekł, że rozporządzenia mogą podlegać zaskarżeniu, jeżeli pojawią się jakiekolwiek wątpliwości co do tego, czy warunki badania odzwierciedlają rzeczywiste warunki użytkowania. Jednocześnie w nowszym i powiązanym wyroku (22) Sąd wyraźnie potwierdził konieczność, aby badania były również dokładne i odtwarzalne. Biorąc pod uwagę różnorodność technologii i zachowań użytkowników, terminowe opracowanie norm zharmonizowanych wraz z metodami stanowiącymi dobry kompromis między tymi kryteriami jest nieodłącznym i często trudnym wyzwaniem, wymagającym dużych zasobów. W nowej strategii UE w zakresie normalizacji (23) zaproponowano zestaw działań mających na celu zwiększenie funkcjonalności i sprawności europejskiego systemu normalizacji, ponowne uczynienie z norm istoty odpornego, ekologicznego i cyfrowego jednolitego rynku UE oraz umocnienie światowej pozycji europejskiego systemu normalizacji.

4.   Priorytety dotyczące konkretnych produktów w nadchodzących latach

4.1.   Przegląd obowiązujących środków

Komisja ma przedstawić lub przyjąć 38 przeglądów przed końcem 2024 r. i kolejne 8 w 2025 r. – związane z nimi prace trzeba będzie zatem rozpocząć z wyprzedzeniem (zob. wykaz w dokumencie roboczym służb Komisji). Przeglądy te łącznie stwarzają znaczne możliwości osiągnięcia dalszych oszczędności energii i efektywności materiałowej: przybliżone pierwsze szacunki wskazują na możliwe dodatkowe oszczędności w fazie użytkowania rzędu co najmniej 170 TWh (ok. 600 petadżuli (PJ) lub zapotrzebowanie na ciepło ok. 15 mln mieszkań), uzupełnione dodatkowymi korzyściami związanymi z efektywnością materiałową/gospodarką o obiegu zamkniętym; uzyskanie tych oszczędności będzie jednak wymagało również dużego nakładu pracy, a kwestia ta zdominuje działania podejmowane w ramach obecnego planu prac.

Komisja zamierza nadać priorytet pracom nad przeglądami w trzech głównych grupach z następujących względów:

—

Urządzenia grzewcze i chłodzące; w kontekście inicjatywy „Fala renowacji” Rada zwróciła się do Komisji o „przyspieszenie bieżących prac nad urządzeniami grzewczymi i chłodzącymi poprzez jak najszybszą zmianę skali etykiet energetycznych” (24). Prace te istotnie przyczynią się do obniżenia emisyjności budynków i realizacji planu działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń (25) w ramach ogólnych celów Zielonego Ładu, gdyż produkty te są produktami o najwyższym zużyciu energii spośród wszystkich produktów regulowanych.

—

Inne grupy produktów z etykietami energetycznymi przewidzianymi do zmiany skali (26); konsumenci muszą być w stanie nadal ufać etykietom energetycznym UE jako adekwatnemu i aktualnemu narzędziu, którym kierują się przy dokonywaniu wyborów; terminowa zmiana skali i aktualizacja pozostałych „starych” etykiet energetycznych jest zatem ważna, a także konieczna, aby w pełni wykorzystać nowe funkcje oferowane przez EPREL.

—

Zakończenie niektórych innych przeglądów stwarzających znaczące dodatkowe możliwości w zakresie oszczędności energii lub materiałów, które to przeglądy już dawno powinny zostać zakończone, lub gdy szczególne okoliczności wskazują wyraźną lub pilną potrzebę przeglądu (np. pompy do wody, wentylatory, zasilacze zewnętrzne).

4.2.   Nowe środki rozpoczęte w ramach poprzedniego planu prac, które należy zakończyć

W poprzednich planach prac określono – na podstawie badań zakresu i wstępnych szacunków – produkty, w odniesieniu do których środki dotyczące ekoprojektu i etykietowania energetycznego wydawały się najbardziej obiecujące. Niektóre z tych obszarów prac są nadal w toku i zostały przeniesione do obecnego planu prac ze względu na oczekiwane dodatkowe korzyści.

Poczyniono znaczne postępy w zakresie oceny wykonalności wymogów dotyczących ekoprojektu oraz systemu etykietowania energetycznego dla telefonów komórkowych i tabletów. Wymogi te miałyby wpływ na aspekty związane z efektywnością energetyczną oraz efektywnością materiałową (trwałość, możliwość naprawy, możliwość ulepszenia i zdolność do recyklingu). Oczekuje się, że rozporządzenia zostaną przyjęte do końca 2022 r.

Podobnie zaawansowane są prace nad oceną wykonalności wymogów dotyczących ekoprojektu i etykietowania energetycznego w odniesieniu do modułów, falowników i systemów fotowoltaicznych, w tym ewentualnych wymogów dotyczących śladu węglowego.

Jeśli chodzi o urządzenia do przetwarzania obrazu, Komisja oceniła rewizję dobrowolnej umowy zaproponowaną przez przedstawicieli sektora i stwierdza, że przyjęcie tej rewizji nie pozwoli osiągnąć celów uwzględnionych w Planie działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym i nie może zostać uznane za zgodne z wytycznymi dotyczącymi instrumentów samoregulacyjnych (27), w szczególności w odniesieniu do ewentualnego ponownego wykorzystania materiałów zużywalnych. Jak zapowiedziano w Planie działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym, Komisja rozpocznie przygotowywanie środków regulacyjnych w odniesieniu do tej grupy produktów.

Komisja kontynuuje prace horyzontalne nad produktami ICT, jak zapowiedziano w planie prac na lata 2016–2019, za pomocą specjalnego badania dotyczącego ICT (28). W pierwszej części przedstawiono dowody na potrzeby badania przygotowawczego (zakończonego przed opracowaniem niniejszego planu prac) nad efektywnością kilku grup produktów ICT i oszczędnościami, które można w ich przypadku osiągnąć (29). Druga część będzie dotyczyła ogólnego zużycia energii przez produkty ICT (w tym ze względu na ich połączalność i transmisję danych), efektywności materiałowej i aspektów behawioralnych w celu określenia najskuteczniejszych sposobów ich uregulowania w stosownych przypadkach. Ocena powinna uwzględniać tempo rozwoju technologicznego w każdej grupie produktów.

Jednocześnie Komisja kontynuuje prace nad inteligentnymi urządzeniami energetycznymi, aby rozwinąć potencjał elastyczności po stronie popytu w sektorze mieszkaniowym lub usługowym. Ponieważ głównym problemem wskazanym w poprzednich badaniach była interoperacyjność, Komisja zamierza wspierać spójny rozwój na rynku i przestrzeganie standardów otwartych przez przemysł za pomocą podejścia dobrowolnego (30). Prace te są powiązane z kilkoma innymi obszarami działania, z których część zostanie omówiona bardziej szczegółowo w przygotowywanym planie działania na rzecz cyfryzacji sektora energetycznego (31).

4.3.   Szczególne zadania wymagane w obszarze etykietowania opon

Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie etykietowania opon Komisja jest zobowiązana do realizacji szeregu konkretnych zadań, w tym do:

—

przyjęcia do czerwca 2022 r. aktu delegowanego wprowadzającego nowe wymagania informacyjne dotyczące opon bieżnikowanych, pod warunkiem że będzie dostępna odpowiednia metoda badania. Metoda taka nie jest jednak jeszcze dostępna, ale trwają nad nią prace. Bieżnikowanie stwarza istotne możliwości w zakresie oszczędności związanych z ropą naftową i innymi materiałami;

—

przyjęcia aktu delegowanego w sprawie etykietowania pod kątem ścierania/przebiegu opon, pod warunkiem że będzie dostępna odpowiednia metoda badania; przyczyni się to do realizacji szerzej zakrojonych działań w ramach Planu działania dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym dotyczących mikrodrobin plastiku. Metoda taka nie jest jednak jeszcze dostępna, ale trwają nad nią prace;

—

koordynowania prac związanych z dostosowaniem badań międzylaboratoryjnych na podstawie rozporządzenia w sprawie etykietowania opon, co ma również istotne konsekwencje dla prawodawstwa UE w zakresie emisji CO2 z pojazdów lekkich i pojazdów ciężkich. Najnowsze sprawozdanie opublikowano w grudniu 2021 r (32).;

—

chociaż przegląd rozporządzenia jest przewidziany do 2025 r., sektor zasygnalizował potrzebę poczynienia postępów w tym zakresie, ponieważ zmiana skali, pierwotnie zaproponowana przez Komisję, lecz nieutrzymana przez Parlament i Radę w ostatnio przeprowadzonym przeglądzie, jest obecnie wyraźnie potrzebna.

4.4.   Orientacyjny wykaz nowych grup produktów związanych z energią, które mają zostać zbadane

Niniejszy plan prac przygotowano w następstwie szczegółowego badania przygotowawczego obejmującego analizę licznych potencjalnych obszarów działań oraz szeroko zakrojone konsultacje z obywatelami i zainteresowanymi stronami. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w dokumencie roboczym służb Komisji towarzyszącym niniejszemu planowi.

W badaniu przygotowawczym opracowano wykaz 31 produktów będących najbardziej obiecującymi kandydatami do dalszych prac (w tym produktów już badanych w przeszłości, ale dotychczas nieregulowanych). Na podstawie wstępnych szacunków łącznie stwarzają one możliwości osiągnięcia nowych potencjalnych oszczędności w fazie użytkowania w 2030 r. rzędu 1 000 PJ lub 278 TWh, tj. ok. 2 % zużycia energii pierwotnej w UE w 2020 r (33). Szacowane możliwości związane z energią wbudowaną w materiały mają ten sam rząd wielkości (i są w dużym stopniu uzależnione od założeń dotyczących zakresu i rygorystyczności środków horyzontalnych dotyczących trwałości, lecz również wiążą się z innymi korzyściami). Co ważne, wpływ ten z czasem wzrośnie wraz ze stopniowym zastąpieniem zapasów produktów jednostkami spełniającymi nowe wymogi. Wychodząc od zestawu 31 produktów, określono bardziej ograniczony wykaz (przedstawiony w poniższej tabeli) obejmujący produkty, w odniesieniu do których Komisja przewiduje rozpoczęcie badań rozpoznawczych. Priorytetowo potraktowano te produkty, które wykazują największy potencjał w zakresie efektywności energetycznej lub efektywności materiałowej i które jednocześnie uzyskały dobre wyniki pod względem innych kryteriów, zaś dotyczące ich informacje zwrotne od zainteresowanych stron nie budziły poważnych wątpliwości co do szans powodzenia, jak określono poniżej.

Grupa produktów	Potencjał w zakresie oszczędności energii do 2030 r. (związany z fazą użytkowania lub efektywnością materiałową)	Ustalenia (34)
Emitery niskotemperaturowe (grzejniki, konwektory itp.)	170 petadżuli (PJ) (faza użytkowania)	Największy potencjał w zakresie oszczędności energii, istotne w kontekście inicjatywy „Fala renowacji”/obniżenia emisyjności budynków
Profesjonalne urządzenia pralnicze	33 PJ (faza użytkowania)	Analizowane w przeszłości (35) i obecnie uważane za bardziej dojrzałe w świetle postępu poczynionego w zakresie normalizacji technicznej
Profesjonalne zmywarki do naczyń	20 PJ (faza użytkowania)	Analizowane w przeszłości (36) i obecnie uważane za bardziej dojrzałe w świetle postępu poczynionego w zakresie normalizacji technicznej
Uniwersalne zasilacze zewnętrzne	12–27 PJ (wbudowane)	Powiązanie z inicjatywą dotyczącą uniwersalnej ładowarki, zostanie uwzględnione w ramach przeglądu obowiązującego rozporządzenia w sprawie zasilaczy zewnętrznych (37)
Ładowarki do pojazdów elektrycznych	11 PJ (faza użytkowania)	Po 2030 r. potencjalne oszczędności wzrosną do niemal 76 PJ rocznie w 2050 r. W związku z tym rozsądne jest rozważenie ustanowienia wymogów, zanim zostanie zainstalowanych dużo potencjalnie nieefektywnych ładowarek.

5.   Aspekty horyzontalne

5.1.   Wkład w gospodarkę o obiegu zamkniętym

Chociaż efektywność energetyczna jest w naturalny sposób głównym przedmiotem prac dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią, z czasem w coraz większym stopniu rozważano i uwzględniano inne aspekty, zwłaszcza od czasu opracowania pierwszego Planu działania dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym (38). Oprócz niektórych istniejących wymogów dotyczących trwałości szereg środków przyjętych w 2019 r (39). obejmuje nowe elementy gospodarki o obiegu zamkniętym wraz z wymogami dotyczącymi możliwości naprawy, zdolności do recyklingu, łatwości demontażu pod koniec przydatności do użycia i ponownego wykorzystania (zob. przykłady w dokumencie roboczym służb Komisji towarzyszącym niniejszemu planowi).

Jednocześnie, w następstwie sporządzonego przez Komisję zlecenia normalizacji M/543 (40), Europejski Komitet Normalizacyjny i Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki (CEN-CENELEC) sfinalizowały normy horyzontalne dotyczące aspektów efektywności materiałowej w odniesieniu do produktów związanych z energią. Obejmują one normy horyzontalne (41) dotyczące trwałości, zdolności do recyklingu, możliwości naprawy, ponownego wykorzystania i ulepszenia, zawartości materiałów z recyklingu itp. Mogą one stanowić podstawę opracowywania norm efektywności materiałowej specyficznych dla konkretnego produktu w odniesieniu do produktów związanych z energią.

Na podstawie normy dotyczącej możliwości naprawy, ponownego wykorzystania i udoskonalenia (EN 45554) Wspólne Centrum Badawcze Komisji opracowało system oceny punktowej możliwości naprawy. Komisja bada możliwości wprowadzenia go w odniesieniu do odpowiednich produktów, w miarę możliwości w postaci informacji podawanych na etykiecie energetycznej konkretnych produktów, takich jak smartfony i tablety. Prace te są przełomowe i mogą wpłynąć na poprawę praktyk przemysłowych na całym świecie.

Ponadto metodyka w zakresie ekoprojektu dla produktów związanych z energią (MEErP – zob. załącznik) jest obecnie przedmiotem rewizji w celu wprowadzenia bardziej systematycznego sposobu uwzględniania aspektów gospodarki o obiegu zamkniętym podczas przeprowadzania badań przygotowawczych lub przeglądowych dotyczących konkretnych grup produktów.

W nadchodzących pracach kontynuowana będzie tendencja do zwiększania nacisku na gospodarkę o obiegu zamkniętym dzięki uwzględnieniu odpowiednich wymogów na podstawie dotychczasowych doświadczeń, w szczególności w związku z wdrażaniem środków z 2019 r. Wymogi takie byłyby wspierane przez poprawę metodyki i możliwości normalizacji oraz powinny przyczynić się do przejścia na nowe ramy prawne dotyczące ekoprojektu dla zrównoważonych produktów.

Z myślą o przyszłości Komisja dokona również dalszej oceny możliwości i stosowności ustanowienia bardziej szczegółowych wymogów dotyczących konkretnych produktów w odniesieniu do następujących aspektów:

Rodzaje wymogów	Potencjalne oszczędności energii do 2030 r. (związane z użytkowaniem lub efektywnością materiałową)
Zawartość materiałów z recyklingu	160 PJ (zawartość materiałów)
Trwałość, oprogramowanie układowe i oprogramowanie komputerowe	Co najmniej 175–1 052 PJ (zawartość materiałów)
Surowce deficytowe, istotne dla środowiska i krytyczne	Duży potencjał w zakresie zasobów

Wymogi teoretycznie mają zastosowanie do wszystkich produktów związanych z energią; potrzebne będą specjalne badania przygotowawcze, aby pomóc w określeniu kategorii produktów, które są najistotniejsze dla potencjalnych podejść regulacyjnych.

5.2.   Prace normalizacyjne

Egzekwowanie wymogów dotyczących ekoprojektu lub etykietowania produktów na podstawie ich odpowiednich właściwości wymaga jasnych definicji sposobu określania efektywności i może być badane w odniesieniu do dowolnego konkretnego produktu. W tym celu zharmonizowane normy techniczne określające odpowiednie metody badań mogą pomóc producentom – jeżeli stosują oni określone w nich metody – skorzystać z „domniemania zgodności” w celu wykazania zgodności z wymogami prawnymi. Prace nad normalizacją techniczną są istotnym, ale często pomijanym elementem wdrażania, a niedawne doświadczenia pokazują, jak ważne jest rozpoczęcie tych prac na jak najwcześniejszym etapie równolegle z przygotowywaniem nowych lub nowelizowanych rozporządzeń. Zlecenia normalizacji można sfinalizować i przyjąć dopiero po przyjęciu odpowiednich rozporządzeń dotyczących ekoprojektu lub etykietowania. Najlepiej byłoby, gdyby ich opracowywanie rozpoczynało się wcześniej, tak aby można było je zakończyć w odpowiednim czasie po przyjęciu rozporządzeń, biorąc pod uwagę, że opracowanie samej normy zajmuje zwykle około 27 miesięcy. Cały proces trwa zwykle znacznie dłużej i obejmuje także uprzednie przyjęcie zlecenia normalizacji, a następnie ocenę i zatwierdzenie norm w celu opublikowania odniesień do nich w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. W przypadku gdy zharmonizowane normy europejskie obejmujące wszystkie istotne aspekty nie są dostępne w chwili przyjęcia, może zaistnieć konieczność uwzględnienia metod przejściowych w środkach wykonawczych.

Nowe zlecenia normalizacji muszą być sporządzone dla większości – jeśli nie wszystkich – nowych lub nowelizowanych rozporządzeń będących w opracowaniu. Zlecenia dotyczące oświetlenia, wyświetlaczy elektronicznych, komercyjnych urządzeń chłodniczych i urządzeń chłodniczych do użytku domowego zostały niedawno przedłożone lub są właśnie opracowywane. Na podstawie starszych mandatów opracowano projekty norm dla kilku innych grup produktów.

5.3.   Europejski rejestr produktów do celów etykietowania energetycznego (EPREL)

Europejski rejestr produktów do celów etykietowania energetycznego (EPREL) to baza danych utworzona i obsługiwana przez Komisję. Od 1 stycznia 2019 r. dostawcy (producenci, importerzy lub upoważnieni przedstawiciele) mają prawny obowiązek rejestrowania w EPREL wszystkich produktów podlegających zasadom etykietowania energetycznego przed wprowadzeniem ich na rynek europejski.

Zgodnie z przepisami EPREL służy następującym celom:

—	dostarczaniu społeczeństwu informacji dotyczących produktów wprowadzonych do obrotu oraz ich etykiet energetycznych i kart informacyjnych produktu;

—	wspieraniu organów nadzoru rynku w wykonywaniu ich zadań wynikających z rozporządzenia w sprawie etykietowania energetycznego (i etykietowania opon), w tym w egzekwowaniu wymogów;

—	dostarczaniu Komisji aktualnych informacji dotyczących efektywności energetycznej produktów do celów przeglądów etykiet energetycznych.

Po niedawnym uruchomieniu interfejsu publicznego w wersji beta z marca 2022 r (42). informacje z EPREL będą również w coraz większym stopniu wspierać wdrażanie innych polityk Zielonego Ładu. Dane z EPREL stanowią odtąd naturalny punkt wyjścia do wszelkich ocen dotyczących tego, które klasy etykiet energetycznych są „najwyższymi dwoma istotnie licznymi” klasami lub klasami wyższymi dla poszczególnych produktów. Jest to kryterium stosowane obecnie do wdrożenia szeregu polityk UE, w tym w odniesieniu do zachęt publicznych (43), zrównoważonych inwestycji sektora prywatnego (44), zielonych zamówień publicznych (45) i obniżonych stawek VAT na niektóre produkty opatrzone etykietą energetyczną, które spełniają określone kryteria etykietowania energetycznego oraz, w stosownych przypadkach, kryteria niskiej emisji cząstek stałych (46).

EPREL ma również funkcje ułatwiające dostawcom i detalistom przestrzeganie przepisów. Dostawcy mogą zdecydować się na skorzystanie z wbudowanego generatora etykiety, aby uzyskać obrazy etykiety graficznej w formatach zgodnych z wymogami na podstawie deklarowanych wartości efektywności i cech produktu. Detaliści mogą zamieścić odesłanie do EPREL, w tym za pośrednictwem interfejsów programowania aplikacji, pojawiające się podczas wyświetlania etykiet lub kart informacyjnych produktu w internecie, ograniczając tym samym do minimum wysiłek związany z prezentowaniem aktualnych, spójnych i wielojęzycznych informacji.

Mimo że EPREL działa, to w 2022 r. należy się zająć funkcjami, które są istotne dla osiągnięcia wyżej wymienionych celów. Należą do nich:

—	specjalny portal internetowy, który będzie pojedynczym punktem dostępu zapewniającym ukierunkowane informacje obywatelom, organom krajowym, dostawcom, sprzedawcom i osobom odpowiedzialnym za wyznaczanie kierunków polityki (II/III kw.);

—	poprawa interfejsu użytkownika i narzędzi dostępnych dla organów nadzoru rynku w celu usprawnienia ich działań (III kw.);

—	przekształcenie struktury dokumentacji technicznej w celu usprawnienia działalności związanej z rejestracją przez dostawców i ułatwienia analizy tej dokumentacji przez organy odpowiedzialne za zgodność z przepisami (I–III kw.);

—	rozpoczęcie wdrażania znowelizowanych rozporządzeń w odniesieniu do niektórych grup produktów i ewentualne dodanie nowych (fotowoltaika, smartfony/tablety) (IV kw.).

Ponadto konieczne będzie rozważenie warunków i trybu udzielania dostępu do EPREL lub niektórych jego funkcji operatorom i ewentualnie organom z określonych państw trzecich, w szczególności tych, które są częścią unii celnej lub Wspólnoty Energetycznej. Konkretne warunki i skutki takich zmian będą jednak musiały zostać dokładnie przeanalizowane, przygotowane i – docelowo – wdrożone, a nie da się tego zrobić w bardzo krótkim czasie.

5.4.   Nadzór rynku i wsparcie podmiotów gospodarczych

Skuteczny nadzór rynku ma podstawowe znaczenie dla zapewnienia właściwego egzekwowania przepisów, osiągnięcia oczekiwanych korzyści, stworzenia równych warunków działania dla przedsiębiorstw, dostarczania konsumentom wiarygodnych informacji o produkcie oraz dla zagwarantowania, aby ramy cieszyły się zaufaniem obywateli, organów regulacyjnych i przedsiębiorstw.

Nadzór rynku należy do kompetencji krajowych i ponieważ obecnie nie ma obowiązku sprawozdawczego, dane dotyczące egzekwowania i przestrzegania przepisów są ograniczone. Jak wynika z dostępnych dowodów i jak potwierdzono w przeprowadzonym przez Europejski Trybunał Obrachunkowy w 2020 r. audycie dotyczącym ekoprojektu, nieprzestrzeganie przepisów stanowi spory problem. W finansowanych przez UE projektach nadzoru rynku często obserwuje się wysoki dwucyfrowy odsetek produktów wykazujących problemy ze zgodnością (zarówno pod względem formalnym, jak i merytorycznym) (47), ale obejmują one stosunkowo niewielkie niezgodności formalne, które można skorygować za pomocą dobrowolnych działań (np. niewłaściwa wartość w karcie informacyjnej produktu), a nie tylko poważne problemy, takie jak niespełnienie minimalnego wymogu dotyczącego ekoprojektu. Ogólnie szacuje się, że z powodu nieprzestrzegania przepisów utracono co najmniej 10 % potencjalnych oszczędności energii wynikających z ekoprojektu i etykietowania energetycznego, co odpowiada 15,3 Mtoe energii pierwotnej rocznie w 2020 r. (czyli 178 TWh) oraz 6,4 mld EUR rocznych wydatków konsumentów na rachunki za energię (na podstawie poziomów cen energii z 2020 r.). Odpowiada to dodatkowym emisjom w wysokości 31 Mt ekwiwalentu CO2 rocznie i pociąga za sobą znaczną utratę przychodów i miejsc pracy dla przemysłu. Dane te sugerują, że jakiekolwiek wzmocnienie skromnych środków wydatkowanych przez państwa członkowskie na krajowy nadzór rynku w zakresie ekoprojektu i etykietowania energetycznego byłoby wysoce opłacalne pod względem generowanych zysków.

W nadchodzącym okresie Komisja zwiększy wsparcie dla państw członkowskich, aby przyczynić się do skuteczniejszego i bardziej jednolitego stosowania przepisów dotyczących nadzoru rynku w dziedzinie ekoprojektu i etykietowania energetycznego. Wsparcie to będzie obejmować:

—

ciągłe doskonalenie narzędzi informatycznych, takich jak system informacyjny i komunikacyjny do celów nadzoru rynku (48) (ICSMS) i EPREL, oraz wspieranie innych narzędzi, np. tych, które pomagają sprostać wyzwaniom związanym z nadzorem rynku w zakresie handlu elektronicznego i nowych łańcuchów dostaw;

—	wsparcie techniczne i logistyczne dla grup współpracy administracyjnej (ADCO);

—	finansowanie wspólnych lub uzgodnionych działań i kampanii;

—	współpraca z państwami członkowskimi na szczeblu politycznym w zakresie sposobów poprawy nadzoru rynku, w tym poziomu udostępnianych przez nie zasobów;

—	zaproponowanie nowych przepisów prawnych, które poprawią nadzór rynku, w ramach proponowanego rozporządzenia w sprawie ekoprojektu (zob. inicjatywa dotycząca zrównoważonych produktów);

—	inne istotne działania zaplanowane w programie prac Europejskiej Sieci ds. Zgodności Produktów (EUPCN) na lata 2021–2022, w tym zaangażowanie organów celnych.

Komisja będzie również nadal wspierać działania podejmowane przez podmioty gospodarcze na rzecz przestrzegania przepisów na różne sposoby, np. przez obsługiwanie funkcjonalnych skrzynek pocztowych, na które można przesyłać pytania, przygotowywanie szczegółowych wytycznych, opracowywanie odpowiedzi na często zadawane pytania, zamieszczanie informacji na stronie internetowej Komisji itp. Komisja rozważy również zapewnienie finansowania unijnego na rzecz stworzenia – przy udziale sektora – instrumentu wsparcia przestrzegania przepisów, który będzie stymulował aktywne działania informacyjne i zapewniał terminową i ukierunkowaną pomoc, aby pomóc dostawcom i detalistom w lepszym zrozumieniu spoczywających na nich obowiązków i ich wypełnianiu.

5.5.   Aspekty międzynarodowe i współpraca międzynarodowa

Unijne środki z zakresu polityki dotyczące ekoprojektu, a w szczególności etykietowania energetycznego, a także związane z nimi normy techniczne i procedury badań dotyczące produktów regulowanych, wywarły znaczny pozytywny wpływ w państwach trzecich daleko poza granicami UE (49).

Z jednej strony kilku znaczących partnerów handlowych UE systematycznie stosuje unijne przepisy dotyczące ekoprojektu lub etykietowania w kontekście swoich stosunków z UE. Dotyczy to w szczególności EOG, unii celnej z Turcją i Wspólnoty Energetycznej. Z drugiej strony producenci w innych dużych państwach wywozu i tak muszą spełniać unijne wymogi, aby móc wprowadzać towary do obrotu w UE, co z kolei może motywować do ustanawiania krajowych wymogów, które są w pełni lub częściowo dostosowane do unijnych wymogów, i ułatwiać ich ustanawianie. Jednocześnie ważne jest, aby UE nadal przestrzegała obowiązujących w tym zakresie przepisów na szczeblu WTO.

Współpraca międzynarodowa w zakresie efektywności energetycznej produktów jest również czynnikiem wpływającym na szybkość i kierunek rozwoju programów na całym świecie. Niektóre jurysdykcje państw trzecich uważają, że korzystne jest stosowanie podobnych lub identycznych wymogów w celu wykorzystania znacznego nakładu pracy, jaki został już włożony w opracowanie przepisów UE. Jednocześnie UE jest daleka od bycia liderem pod każdym względem i w odniesieniu do wszystkich produktów, a zatem może również korzystać ze starań podejmowanych gdzie indziej i wyciągać z nich wnioski. Zbieżność przepisów może również zmniejszyć koszty przestrzegania przepisów i oceny zgodności ponoszone przez przedsiębiorstwa z UE działające zarówno na ważnych rynkach eksportowych, jak i na rynku UE. Aby promować taką wzajemnie korzystną wymianę, Komisja będzie nadal wspierać ugruntowane międzynarodowe wielostronne fora polityki produktowej, takie jak program współpracy technologicznej MAE w zakresie energooszczędnych urządzeń końcowych (4E) (50) i inicjatywa na rzecz wdrażania wysoce energooszczędnych urządzeń i sprzętu (SEAD) (51), oraz będzie uczestniczyć w tych forach. Kontynuowana będzie również współpraca dwustronna, aby przyspieszyć wdrażanie najlepszych praktyk w zakresie ekoprojektu i etykietowania energetycznego w krajach partnerskich oraz dalej zwiększać zbieżność przepisów na całym świecie.

6.   Wniosek

Unijny program dotyczący ekoprojektu i etykietowania energetycznego jest jednym z największych i najdłuższej realizowanych na świecie programów dotyczących urządzeń, wykorzystującym siłę jednolitego rynku w UE i poza jej granicami z korzyścią dla konsumentów, przedsiębiorstw i środowiska.

Ekoprojekt/etykietowanie energetyczne wnosi istotny i coraz większy wkład w realizację celów Europejskiego Zielonego Ładu i pakietu „Gotowi na 55” oraz w działania na rzecz konsumentów borykających się z wysokimi cenami energii, których rachunki w przeciwnym razie byłyby znacznie wyższe: przy obecnym poziomie cen szacuje się, że realizowana polityka umożliwi zmniejszenie wydatków użytkowników energii w UE o ponad 250 mld EUR rocznie.

Inwestowanie w kontynuację i wzmocnienie tego programu, aby lepiej dopasować go do ambitnych celów i zasobów, to również inwestowanie w większą odporność UE na przyszłe kryzysy związane z cenami energii i wyzwania dla bezpieczeństwa dostaw wynikające z uzależnienia UE od importowanych paliw kopalnych. Podobnie coraz większy nacisk na efektywność materiałową, np. zdolność do recyklingu, przyczynia się do zwiększenia odporności łańcucha dostaw w UE.

Zacieśnienie współpracy międzynarodowej – zarówno na szczeblu wielostronnym, jak i dwustronnym – jest konieczne, aby przyspieszyć wdrażanie programów dotyczących efektywności energetycznej produktów na całym świecie, a także może przyczynić się do zwiększenia zbieżności przepisów z korzyścią dla UE i krajów partnerskich.

Europejski rejestr produktów do celów etykietowania energetycznego, EPREL, zapewnia bezprecedensową przejrzystość rynku i otwiera nowe możliwości wzmocnienia pozycji konsumentów w UE i współpracy z nimi. W coraz większym stopniu będzie to również praktyczne narzędzie wdrażania niedawno wprowadzonych warunków dotyczących efektywności produktów w innych obszarach polityki UE (zielona taksonomia, zielone zamówienia publiczne w ramach dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, zachęty publiczne, dyrektywa VAT).

Ten obszar polityki nadal ma znaczny potencjał w zakresie zapewniania konsumentom w UE dodatkowych, wysoce efektywnych pod względem kosztów korzyści, zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza oraz oszczędności energii/ograniczenia emisji CO2, które w przeciwnym razie musiałyby zostać osiągnięte w ramach innych polityk na szczeblu unijnym lub krajowym. Terminowe przeglądy obowiązujących przepisów, wspieranie prawidłowego stosowania/egzekwowania wymogów, opracowanie EPREL i zbadanie możliwości regulacji nowych produktów związanych z energią wymagają jednak znacznych wysiłków.

W związku z tym w kontekście pakietu dotyczącego polityki zrównoważonych produktów Komisja wyraźnie wskazała na potrzebę znacznego zwiększenia zasobów przeznaczonych na wdrażanie polityki dotyczącej ekoprojektu w ramach ambitniejszej polityki zrównoważonych produktów i zachęca państwa członkowskie do przedsięwzięcia takich samych kroków w odniesieniu do krajowych działań w zakresie nadzoru rynku.

---

(1)  Zalecenie Komisji (UE) 2021/1749 z dnia 28 września 2021 r. w sprawie zasady „efektywność energetyczna przede wszystkim”: od zasad do praktyki – Wytyczne i przykłady dotyczące jej wdrażania w procesie podejmowania decyzji w sektorze energetycznym i w innych sektorach (Dz.U. L 350 z 4.10.2021, s. 9).

(2)  Zob. również COM(2021) 801 – wniosek dotyczący ZALECENIA RADY w sprawie zapewnienia sprawiedliwej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej.

(3)  Zob. dokument roboczy służb Komisji.

(4)  https://ec.europa.eu/environment/strategy/circular-economy-action-plan_en

(5)  Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią (Dz.U. L 285 z 31.10.2009, s. 10).

(6)  Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1369 z dnia 4 lipca 2017 r. ustanawiające ramy etykietowania energetycznego i uchylające dyrektywę 2010/30/UE (Dz.U. L 198 z 28.7.2017, s. 1).

(7)  COM(2008) 660 final.

(8)  SWD(2012) 434 final.

(9)  COM(2016) 773 final.

(10)  Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/740 z dnia 25 maja 2020 r. w sprawie etykietowania opon pod kątem efektywności paliwowej i innych parametrów, zmieniające rozporządzenie (UE) 2017/1369 oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1222/2009 (Dz.U. L 177 z 5.6.2020, s. 1).

(11)  Szacuje się, że w 2020 r. w UE-27 sprzedano około 3 mld produktów objętych środkami, w tym 1,5 mld źródeł światła, 880 mln produktów elektronicznych, 350 mln opon i 240 mln innych produktów.

(12)  Sprawozdanie rachunkowe dotyczące wpływu ekoprojektu z 2020 r.: https://data.europa.eu/doi/10.2833/72143

W sprawozdaniu wykorzystano dane Eurostatu, w tym bilans energetyczny (nrg_bal_c) oraz zdezagregowane zużycie energii końcowej w gospodarstwach domowych – ilościowo (nrg_d_hhq).

(13)  „Achievements of Energy Efficiency Appliance and Equipment Standards and Labelling Programs: 2021 update” [„Korzyści płynące z programów dotyczących norm efektywności energetycznej i etykietowania urządzeń i sprzętu: aktualizacja z 2021 r.”]: https://www.iea-4e.org/projects/eesl-achievements-reports/

(14)  Eurobarometr nr 492, maj 2019 r.: https://europa.eu/eurobarometer/surveys/detail/2238

(15)  https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC127006

(16)  https://ec.europa.eu/info/energy-climate-change-environment/standards-tools-and-labels/products-labelling-rules-and-requirements/energy-label-and-ecodesign_pl

(17)  Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1275/2008 z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie wykonania dyrektywy 2005/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla zużycia energii przez elektryczne i elektroniczne urządzenia gospodarstwa domowego i urządzenia biurowe w trybie czuwania i wyłączenia (Dz.U. L 339 z 18.12.2008, s. 45).

(18)  (SWD(2022) 101).

(19)  Zob. również art. 16 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2017/1369.

(20)  Sprawozdanie specjalne nr 01/2020: Unijne działania w zakresie ekoprojektu i etykietowania energetycznego – istotny wkład w poprawę efektywności energetycznej, niemniej osłabiony znacznymi opóźnieniami i nieprzestrzeganiem przepisów (Dz.U. C 18 z 20.1.2020, s. 2).

(21)  Wyrok Sądu z dnia 8 listopada 2018 r. w sprawie Case T-544/13 RENV.

(22)  Wyrok Sądu z dnia 8 grudnia 2021 r. w sprawie T-127/19.

(23)  COM(2022) 31 final z 2 lutego 2022.

(24)  https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:0638aa1d-0f02-11eb-bc07-01aa75ed71a1.0018,02/DOC_1&format=PDF

(25)  COM(2021) 400 final z 12 maja 2021.

(26)  Suszarki bębnowe, systemy wentylacyjne, sprzęt gospodarstwa domowego do gotowania.

(27)  Zalecenie Komisji (UE) 2016/2125 z dnia 30 listopada 2016 r. w sprawie wytycznych dotyczących środków samoregulacji przyjętych przez branże przemysłowe zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE ( Dz.U. L 329 z 3.12.2016, s. 109)

(28)  https://susproc.jrc.ec.europa.eu/product-bureau//product-groups/522/home

(29)  Na przykład urządzeń sieciowych przedsiębiorstw, małych urządzeń sieciowych do użytku domowego i biurowego, wzajemnie połączonych domowych urządzeń audio i wideo.

(30)  https://ses.jrc.ec.europa.eu/development-of-policy-proposals-for-energy-smart-appliances

(31)  https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/13141-Cyfryzacja-sektora-energetycznego-plan-dzia%C5%82ania-UE_pl

(32)  https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/energy_climate_change_environment/standards_tools_and_labels/documents/egla_report_2021_final.pdf

(33)  Należy zauważyć, że oszczędności tych nie należy kumulować z danymi liczbowymi podanymi w planie prac na lata 2016–2019 w odniesieniu do tego samego roku.

(34)  Więcej informacji można znaleźć w dokumencie roboczym służb Komisji.

(35)  Wspomniane po raz pierwszy w planie prac z 2012 r.

(36)  Tamże.

(37)  Mimo że zasilacze zewnętrzne są już regulowane, jako nową grupę produktów wskazano zasilacze „uniwersalne” ze względu na znaczenie i specyfikę analizy koniecznej do ustalenia niezbędnych kryteriów/cech. Zob. informacje na temat trwającego przeglądu pod adresem: https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/13351-Zasilacze-zewnetrzne-wymogi-dotyczace-ekoprojektu-i-informacji-przeglad-_pl

(38)  COM(2015) 614.

(39)  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_19_5895

(40)  https://ec.europa.eu/growth/tools-databases/mandates/index.cfm?fuseaction=search.detail&id=564

(41)  https://standards.cencenelec.eu/dyn/www/f?p=205:32:0::::FSP_ORG_ID,FSP_LANG_ID:2240017,25&cs=10B7B067CC7107748A52C1C034BB4CFD3

(42)  https://eprel.ec.europa.eu

(43)  Zob. art. 7 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/1369.

(44)  Zob. unijna systematyka dotycząca zrównoważonego rozwoju i pilotażowa inicjatywa EFI w zakresie gwarancji na rzecz zrównoważonego rozwoju w ramach segmentu MŚP w programie InvestEU.

(45)  Zob. załącznik IV do proponowanej rewizji dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej.

(46)  Zob. nowy pkt 22 dodany do załącznika III do dyrektywy 2006/112/WE, https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-14754-2021-INIT/pl/pdf.

(47)  Było tak np. w przypadku chłodziarek skontrolowanych w ramach projektu EEPLIANT2 w latach 2018–2019. Wstępne wyniki projektu EEPLIANT3 z listopada 2021 r. w dużej mierze to potwierdzają, ponieważ w przypadku 75 % skontrolowanych produktów odnotowano problemy z dokumentacją techniczną lub z wymogami dotyczącymi etykietowania online, z tym że dane liczbowe mogą nie być w pełni reprezentatywne ze względu na podejście oparte na analizie ryzyka stosowane zazwyczaj przy pobieraniu próbek produktów.

(48)  https://ec.europa.eu/growth/single-market/goods/building-blocks/information-and-communication-system-market-surveillance_en

(49)  Study on Impacts of the EU’s Ecodesign and Energy/Tyre Labelling Legislation on Third Jurisdictions [Badanie dotyczące wpływu unijnych przepisów dotyczących ekoprojektu i etykietowania energetycznego/etykietowania opon na jurysdykcje państw trzecich], Waide i in., https://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/documents/201404_ieel_third_jurisdictions.pdf

(50)  https://www.iea-4e.org/

(51)  https://www.superefficient.org/

Kursy walutowe euro (1)

3 maja 2022 r.

(2022/C 182/02)

1 euro =

	Waluta	Kurs wymiany
USD	Dolar amerykański	1,0556
JPY	Jen	137,06
DKK	Korona duńska	7,4403
GBP	Funt szterling	0,84130
SEK	Korona szwedzka	10,3978
CHF	Frank szwajcarski	1,0272
ISK	Korona islandzka	137,60
NOK	Korona norweska	9,9090
BGN	Lew	1,9558
CZK	Korona czeska	24,662
HUF	Forint węgierski	382,15
PLN	Złoty polski	4,6925
RON	Lej rumuński	4,9475
TRY	Lir turecki	15,6941
AUD	Dolar australijski	1,4825
CAD	Dolar kanadyjski	1,3570
HKD	Dolar Hongkongu	8,2838
NZD	Dolar nowozelandzki	1,6366
SGD	Dolar singapurski	1,4605
KRW	Won	1 335,64
ZAR	Rand	16,8303
CNY	Yuan renminbi	6,9759
HRK	Kuna chorwacka	7,5555
IDR	Rupia indonezyjska	15 288,47
MYR	Ringgit malezyjski	4,5956
PHP	Peso filipińskie	55,455
RUB	Rubel rosyjski
THB	Bat tajlandzki	36,387
BRL	Real	5,3143
MXN	Peso meksykańskie	21,5025
INR	Rupia indyjska	80,8420

---

(1)  Źródło: referencyjny kurs wymiany walut opublikowany przez EBC.

Opinia nr 1/2022

(przedstawiona na mocy art. 287 ust. 4 TFUE)

w sprawie wniosku Komisji dotyczącego rozporządzenia w sprawie statusu i finansowania europejskich partii politycznych i europejskich fundacji politycznych

(2022/C 182/03)

Europejski Trybunał Obrachunkowy opublikował opinię nr 1/2022 (przedstawioną na mocy art. 287 ust. 4 TFUE) w sprawie wniosku Komisji dotyczącego rozporządzenia w sprawie statusu i finansowania europejskich partii politycznych i europejskich fundacji politycznych.

Opinia ta jest dostępna na stronie internetowej Europejskiego Trybunału Obrachunkowego do bezpośredniego wglądu oraz w formie pliku do pobrania pod adresem:

https://www.eca.europa.eu/pl/Pages/DocItem.aspx?did=61068

Podsumowanie opinii Europejskiego Inspektora Ochrony Danych na temat dwóch wniosków dotyczących decyzji Rady upoważniających państwa członkowskie do podpisania i ratyfikowania, w interesie Unii Europejskiej, drugiego protokołu dodatkowego do Konwencji o cyberprzestępczości w sprawie wzmocnionej współpracy i ujawniania elektronicznego materiału dowodowego

(Pełny tekst niniejszej opinii jest dostępny w wersji angielskiej, francuskiej i niemieckiej na stronie internetowej EIOD www.edps.europa.eu)

(2022/C 182/04)

W dniu 25 listopada 2021 r. Komisja przyjęła dwa wnioski dotyczące decyzji Rady na mocy art. 16, art. 82 ust. 1 oraz art. 218 ust. 5 i 6 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, z których jedna upoważnia państwa członkowskie do podpisania, a druga do ratyfikowania, w interesie Unii Europejskiej, drugiego protokołu dodatkowego do konwencji budapeszteńskiej o cyberprzestępczości. Załącznik do wniosków zawiera wytyczne Rady dotyczące zastrzeżeń, deklaracji i komunikatów związanych z podpisaniem i ratyfikowaniem protokołu.

Dochodzenie i ściganie przestępstw jest uzasadnionym celem, a współpraca międzynarodowa, w tym wymiana informacji, stała się ważniejsza niż kiedykolwiek. Jak od długiego czasu podnosił EIOD, UE potrzebuje trwałych ustaleń dotyczących udostępniania danych osobowych państwom trzecim dla celów związanych ze ściganiem przestępstw, które to ustalenia będą w pełni zgodne z unijnymi traktatami oraz Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej. Nawet przy prowadzeniu śledztw w sprawach krajowych organy ścigania coraz częściej mają do czynienia z „sytuacjami transgranicznymi”, ponieważ informacje są przechowywane elektronicznie w państwie trzecim. Zwiększająca się liczba napływających wniosków oraz zmienność informacji cyfrowych powodują obciążenie istniejących modeli współpracy, takich jak traktaty o pomocy prawnej. EIOD rozumie, że organy toczą wyścig z czasem, by uzyskać dane na potrzeby prowadzonych przez siebie śledztw, i popiera działania na rzecz wypracowania nowych modeli współpracy, również w kontekście współpracy z państwami trzecimi.

Protokół ma na celu usprawnienie tradycyjnych kanałów współpracy i zawiera przepisy mające na celu wzmocnienie bezpośredniej współpracy między organami ścigania a dostawcami usług w kontekście transgranicznym. W szczególności protokół zacieśniłby współpracę w zakresie cyberprzestępczości oraz gromadzenia w formie elektronicznej dowodów dotyczących przestępstw kryminalnych do celów konkretnych dochodzeń lub postępowań karnych.

Uznając, że nie jest możliwe całkowite odwzorowanie terminologii i definicji prawa UE w wielostronnej umowie międzynarodowej, EIOD podkreśla, że należy odpowiednio zagwarantować osobom fizycznym pełną zgodność z prawem UE.

Zasady ochrony danych, w tym uczciwość, dokładność i adekwatność informacji, niezależny nadzór i indywidualne prawa osób fizycznych są tak samo istotne dla organów publicznych, jak i dla przedsiębiorstw prywatnych. Te podstawowe zasady są tym ważniejsze, im bardziej wrażliwe są dane wymagane w dochodzeniach w sprawach karnych.

Niniejsza opinia ma na celu dostarczenie instytucjom UE obiektywnej analizy i konstruktywnych porad w trakcie rozpatrywania przez Radę wniosków Komisji dotyczących podpisania i ratyfikacji protokołu oraz przed wezwaniem Parlamentu Europejskiego do wyrażenia zgody na zawarcie protokołu.

EIOD z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w ostatecznym tekście protokołu nie znalazł się żaden przepis dotyczący bezpośredniego dostępu organów ścigania do danych. Z zadowoleniem przyjmuje również fakt, że protokół zawiera specjalny artykuł dotyczący ochrony danych osobowych. Ponadto EIOD z aprobatą przyjmuje liczne zabezpieczenia, które zostały włączone do protokołu.

EIOD rozumie, że potwierdzono, iż umowa ramowa UE-USA będzie miała zastosowanie do przekazywania danych z UE do Stanów Zjednoczonych Ameryki w ramach przepisów określonych w protokole dotyczących współpracy między organami. EIOD wyraża ubolewanie z powodu takiego wyniku.

W przypadku przyjęcia decyzji Rady upoważniającej państwa członkowskie do podpisania i ratyfikowania, w interesie Unii, protokołu, EIOD z zadowoleniem przyjmuje wnioski Komisji dotyczące składania przez państwa członkowskie, w interesie Unii, deklaracji, powiadomień i komunikatów na mocy art. 7 ust. 2 lit. b), ust. 5 lit. a) i e) protokołu. Wnioski te gwarantują, że od dostawców usług w Unii można żądać przekazywania danych osobowych wyłącznie na podstawie nakazów wydanych we wnioskującym państwie trzecim będącym stroną protokołu przez prokuratora lub inny organ sądowy, lub pod ich nadzorem, lub pod niezależnym nadzorem i pod kontrolą właściwego organu w państwie członkowskim, do którego skierowano wniosek.

EIOD z zadowoleniem przyjmuje również wniosek, aby państwa członkowskie składały oświadczenie na mocy art. 8 ust. 4 protokołu (w sprawie współpracy między właściwymi organami w celu wykonania nakazów przedstawienia informacji o abonentach i danych o ruchu), tak aby zapewnić, że wymagane są dodatkowe informacje uzupełniające w celu wykonania nakazów na mocy tego przepisu.

Ponadto EIOD przedstawia następujące zalecenia w odniesieniu do przyszłych decyzji Rady, jeżeli protokół zostanie podpisany i ratyfikowany przez państwa członkowskie w interesie Unii.

—

Niektóre dane należące do kategorii informacji o abonentach w rozumieniu konwencji o cyberprzestępczości można uznać na mocy prawa UE za dane o ruchu powodujące poważną ingerencję w prawa podstawowe osoby, której dane dotyczą, a dostęp do nich może być uzasadniony jedynie zwalczaniem poważnej przestępczości. W związku z tym EIOD zaleca państwom członkowskim, w przeciwieństwie do wniosku Komisji, aby zastrzegły sobie prawo do niestosowania art. 7 protokołu w sprawie ujawniania danych abonentów przez dostawców usług bezpośrednio właściwym organom innego państwa w odniesieniu do niektórych rodzajów numerów dostępu, zgodnie z art. 7 ust. 9 lit. b).

—	Państwa członkowskie powinny wyznaczyć, zgodnie z art. 7 ust. 5 lit. e) protokołu, organ sądowy lub inny niezależny organ.

—	Należy doprecyzować sposób komunikacji państw członkowskich ze Stanami Zjednoczonymi – w momencie podpisywania lub składania dokumentu ratyfikacyjnego, przyjęcia lub zatwierdzenia – w sprawie umowy ramowej UE-USA.

—	Należy zmienić proponowane rozwiązania w odniesieniu do innych umów lub uzgodnień na mocy art. 14 ust. 1 lit. c) protokołu, które mogłyby zastąpić postanowienia protokołu (art. 14) dotyczące ochrony danych.

1.   WPROWADZENIE I INFORMACJE OGÓLNE

1.

W czerwcu 2017 r. komitet Konwencji o cyberprzestępczości Rady Europy zatwierdził zakres zadań dla przygotowania drugiego protokołu dodatkowego do Konwencji o cyberprzestępczości w okresie od września 2017 r. do grudnia 2019 r (1).

2.

W dniu 5 lutego 2019 r. Komisja przyjęła zalecenie (2) w sprawie decyzji Rady upoważniającej Komisję, w imieniu Unii Europejskiej, do udziału w negocjacjach dotyczących drugiego protokołu dodatkowego (zwanego dalej „protokołem”) (3) do Konwencji Rady Europy o wzmocnionej współpracy międzynarodowej w sprawie cyberprzestępczości i elektronicznego materiału dowodowego (zwanej dalej „Konwencją o cyberprzestępczości”) (CETS nr 185) (4).

3.

Europejski Inspektor Ochrony Danych (zwany dalej „EIOD”) przyjął w dniu 2 kwietnia 2019 r. opinię dotyczącą zalecenia (5). Decyzją z dnia 6 czerwca 2019 r. Rada Unii Europejskiej upoważniła Komisję do udziału, w imieniu Unii Europejskiej, w negocjacjach prowadzonych w związku z protokołem (6).

4.

Komitet Konwencji o cyberprzestępczości dwukrotnie przedłużył czas na realizację zakresu zadań – do grudnia 2020 r., a następnie do maja 2021 r. Protokół został przygotowany przez komitet Konwencji o cyberprzestępczości (KKC) w okresie od września 2017 r. do maja 2021 r. W tym czasie odbyło się ponad dziewięćdziesiąt sesji redakcyjnego zgromadzenia plenarnego, grupy redakcyjnej i podgrup protokołu KKC, a także sześć rund konsultacji z zainteresowanymi stronami.

5.

Europejska Rada Ochrony Danych wzięła udział w konsultacjach społecznych dotyczących projektu protokołu w dniach 13 listopada 2019 r., 2 lutego 2021 r. i 4 maja 2021 r. (7)

6.

Parlament Europejski uznał potrzebę zakończenia prac nad protokołem w swojej rezolucji z 2021 r. w sprawie strategii UE w zakresie cyberbezpieczeństwa na cyfrową dekadę (8).

7.

W dniu 17 listopada 2021 r. Komitet Ministrów Rady Europy przyjął protokół. Powinien on zostać otwarty do podpisu w maju 2022 r. Zmiany do niego mogą być zatem zaproponowane jedynie przez stronę protokołu i przyjęte przez Komitet Ministrów. Aby zmiany weszły w życie, protokół wymaga akceptacji wszystkich stron (9).

8.

Unia Europejska nie może zostać stroną protokołu, ponieważ zarówno protokół, jak i Konwencja o cyberprzestępczości są otwarte wyłącznie dla państw (10).

9.

W dniu 25 listopada 2021 r. Komisja przyjęła dwa wnioski dotyczące decyzji Rady na mocy art. 16, art. 82 ust. 1 i art. 218 ust. 5 i 6 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) (11).

10.

Zgodnie z tymi wnioskami (12) protokół należy do dziedziny w znacznym stopniu objętej wspólnymi zasadami w rozumieniu art. 3 ust. 2 TFUE. Wraz z przedmiotowymi wnioskami Komisja dąży do uzyskania od Rady dwóch decyzji upoważniających państwa członkowskie do podpisania i ratyfikowania protokołu w interesie Unii Europejskiej. Do obu wniosków dodano załącznik (zwany dalej „załącznikiem”) zawierający instrukcje dla państw członkowskich dotyczące zastrzeżeń, deklaracji, powiadomień lub zawiadomień oraz innych kwestii, które należy uwzględnić przy podpisywaniu i ratyfikacji protokołu w interesie Unii Europejskiej. Do wniosku dotyczącego ratyfikacji dołączony jest również tekst protokołu znajdujący się w załączniku.

11.

Aby umowa mogła zostać zawarta, jeżeli Rada podejmie decyzję o upoważnieniu państw członkowskich do jej podpisania w interesie Unii, Rada powinna przyjąć decyzję upoważniającą państwa członkowskie, w interesie Unii, do ratyfikowania umowy, po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego. Protokół wejdzie w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia, w którym pięć stron Konwencji o cyberprzestępczości wyraziło zgodę na związanie się protokołem zgodnie z postanowieniami art. 16 ust. 1 i 2 protokołu (13).

12.

Komisja Europejska skonsultowała się z EIOD w sprawie obu wniosków po ich przyjęciu, zgodnie z art. 42 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2018/1725 (14). Odniesienie do tej opinii znajduje się w motywach 12 i 13 wniosków dotyczących odpowiednio ratyfikacji i podpisania protokołu. EIOD pragnie podkreślić, że ta opinia pozostaje bez uszczerbku dla wszelkich dodatkowych uwag, jakie EIOD może formułować na podstawie kolejnych dostępnych informacji.

7.   WNIOSKI

129.

Biorąc pod uwagę rozprzestrzenianie się cyberprzestępczości i rosnące znaczenie elektronicznych materiałów dowodowych w dochodzeniach w sprawach karnych, w świetle złożoności uzyskiwania takich dowodów, gdy nie znajdują się one w jurysdykcji państw członkowskich, EIOD rozumie potrzebę szybkiego i skutecznego uzyskiwania elektronicznych materiałów dowodowych przez organy ścigania, aby zapewnić im możliwość skutecznego zwalczania przestępczości.

130.

EIOD opowiada się zatem za znalezieniem międzynarodowej odpowiedzi na istniejące w tym kontekście problemy, z odpowiednimi zabezpieczeniami.

131.

Celem protokołu jest zarówno usprawnienie tradycyjnych kanałów współpracy, jak i przewidzenie wzmocnienia bezpośredniej transgranicznej współpracy między organami ścigania a dostawcami usług. Nie zawiera on przepisów dotyczących bezpośredniego dostępu do danych przez organy ścigania, co EIOD przyjmuje z zadowoleniem.

132.

Uznając, że nie jest możliwe całkowite odwzorowanie terminologii i definicji prawa UE w wielostronnej umowie międzynarodowej, EIOD podkreśla, że należy odpowiednio zagwarantować osobom fizycznym pełną zgodność z prawem UE.

133.

EIOD wyraża zadowolenie z faktu, że protokół zawiera specjalny artykuł dotyczący ochrony danych osobowych. Z aprobatą przyjmuje również liczne zabezpieczenia, które zostały włączone do protokołu.

134.

EIOD rozumie, że potwierdzono, iż umowa ramowa będzie miała zastosowanie do przekazywania danych z UE do Stanów Zjednoczonych Ameryki w ramach przepisów określonych w protokole dotyczących współpracy między organami. EIOD wyraża ubolewanie z powodu takiego wyniku.

135.

W przypadku przyjęcia decyzji Rady upoważniającej państwa członkowskie do podpisania i ratyfikowania, w interesie Unii, protokołu, EIOD z zadowoleniem przyjmuje wnioski Komisji dotyczące składania przez państwa członkowskie, w interesie Unii, deklaracji, powiadomień i komunikatów na mocy art. 7 ust. 2 lit. b), ust. 5 lit. a) i e) protokołu. Wnioski te gwarantują, że od dostawców usług w Unii można żądać przekazywania danych osobowych wyłącznie na podstawie nakazów wydanych we wnioskującym państwie trzecim będącym stroną protokołu przez prokuratora lub inny organ sądowy, lub pod ich nadzorem, lub pod niezależnym nadzorem i pod kontrolą właściwego organu w państwie członkowskim, do którego skierowano wniosek.

136.

EIOD z zadowoleniem przyjmuje również wniosek, aby państwa członkowskie składały oświadczenie na mocy art. 8 ust. 4 protokołu (w sprawie współpracy między właściwymi organami w celu wykonania nakazów przedstawienia informacji o abonentach i danych o ruchu), tak aby zapewnić, że wymagane są dodatkowe informacje uzupełniające w celu wykonania nakazów na mocy tego przepisu.

137.

EIOD przedstawia następujące zalecenia w odniesieniu do przyszłych decyzji Rady, jeżeli protokół zostanie podpisany i ratyfikowany przez państwa członkowskie w interesie Unii. — Niektóre dane należące do kategorii informacji o abonentach w rozumieniu konwencji o cyberprzestępczości można uznać na mocy prawa UE za dane o ruchu powodujące poważną ingerencję w prawa podstawowe osoby, której dane dotyczą, a dostęp do nich może być uzasadniony jedynie zwalczaniem poważnej przestępczości. W związku z tym EIOD zaleca państwom członkowskim, w przeciwieństwie do wniosków Komisji, aby zastrzegły sobie prawo do niestosowania art. 7 protokołu w sprawie ujawniania danych abonentów przez dostawców usług bezpośrednio właściwym organom innego państwa w odniesieniu do niektórych rodzajów numerów dostępu, zgodnie z art. 7 ust. 9 lit. b). — Państwa członkowskie powinny wyznaczyć, zgodnie z art. 7 ust. 5 lit. e) protokołu, organ sądowy lub inny niezależny organ. — Należy doprecyzować proponowane przekazywanie przez państwa członkowskie władzom Stanów Zjednoczonych, w momencie podpisywania lub składania dokumentu ratyfikacyjnego, przyjęcia lub zatwierdzenia, informacji dotyczących umowy ramowej UE-USA. — Należy zmienić proponowane rozwiązania w odniesieniu do innych umów lub uzgodnień na mocy art. 14 ust. 1 lit. c) protokołu, które mogłyby zastąpić postanowienia protokołu (art. 14) dotyczące ochrony danych.

138.

EIOD podkreśla wreszcie, że prokurator państwa członkowskiego, a zatem również EPPO, powinien mieć możliwość wydania nakazu lub przekazania danych na podstawie nakazu innej strony na mocy art. 8 jedynie w przypadku zapewnienia, że taki nakaz podlega kontroli organu sądowego lub niezależnego organu w rozumieniu orzecznictwa TSUE.

139.

EIOD pozostaje do dyspozycji Komisji, Rady i Parlamentu Europejskiego w celu zapewnienia dalszego doradztwa w trakcie tego procesu. Opinia ta nie powoduje uszczerbku dla wszelkich dodatkowych uwag, jakie EIOD może formułować na podstawie kolejnych dostępnych informacji.

---

(1)  https://rm.coe.int/t-cy-terms-of-reference-protocol/1680a03690

(2)  Zalecenie dotyczące decyzji Rady upoważniającej do uczestnictwa w negocjacjach w sprawie drugiego protokołu dodatkowego do Konwencji Rady Europy o cyberprzestępczości (CETS nr 185), COM(2019) 71 final.

(3)  https://rm.coe.int/1680a49dab (wersja tymczasowa zatwierdzona przez Komitet Ministrów).

(4)  https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=0900001680081561

(5)  Opinia EIOD nr 3/2019 dotycząca uczestnictwa w negocjacjach dotyczących drugiego protokołu dodatkowego do budapesztańskiej konwencji o cyberprzestępczości z dnia 2 kwietnia 2019 r.

(6)  Decyzja Rady przyjęta w dniu 6 czerwca 2019 r. upoważniająca Komisję Europejską do udziału, w imieniu Unii Europejskiej, w negocjacjach dotyczących drugiego protokołu dodatkowego do Konwencji Rady Europy o cyberprzestępczości (CETS nr 185).

(7)  „Wkład EROD w konsultacje w sprawie projektu drugiego protokołu dodatkowego do Konwencji Rady Europy o cyberprzestępczości (konwencji budapeszteńskiej) z dnia 13 listopada 2019 r.”; „Oświadczenie nr 02/2021 w sprawie nowego projektu przepisów drugiego protokołu dodatkowego do Konwencji Rady Europy o cyberprzestępczości (konwencja budapeszteńska) przyjęte 2 lutego 2021 r.”; „Wkład EROD w szóstą rundę konsultacji w sprawie projektu drugiego protokołu dodatkowego do Konwencji Rady Europy o cyberprzestępczości (konwencji budapeszteńskiej) z dnia 4 maja 2021 r.”.

(8)  Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 czerwca 2021 r. w sprawie strategii UE w zakresie cyberbezpieczeństwa na cyfrową dekadę.

(9)  Artykuł 21 protokołu.

(10)  Motyw 10 wniosków dotyczących decyzji Rady upoważniającej państwa członkowskie do podpisania i ratyfikowania, w interesie Unii Europejskiej, drugiego protokołu dodatkowego do Konwencji o cyberprzestępczości w sprawie wzmocnionej współpracy i ujawniania elektronicznego materiału dowodowego.

(11)  Wniosek dotyczący decyzji Rady upoważniającej państwa członkowskie do podpisania, w interesie Unii Europejskiej, drugiego protokołu dodatkowego do Konwencji o cyberprzestępczości w sprawie wzmocnionej współpracy i ujawniania elektronicznego materiału dowodowego (COM(2021) 718 final).

Wniosek dotyczący decyzji Rady upoważniającej państwa członkowskie do ratyfikowania, w interesie Unii Europejskiej, drugiego protokołu dodatkowego do Konwencji o cyberprzestępczości w sprawie wzmocnionej współpracy i ujawniania elektronicznego materiału dowodowego (COM(2021) 719 final).

Zgodnie z motywami 14 i 15 wniosku w sprawie podpisania oraz motywami 13 i 14 wniosku w sprawie ratyfikowania Irlandia ma możliwość uczestniczenia w przyjęciu i stosowaniu niniejszej decyzji, a Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszej decyzji i nie jest nią związana ani jej nie stosuje.

(12)  Motyw 3 wniosków.

(13)  Artykuł 16 ust. 1. „[...] [Strony Konwencji] mogą wyrazić zgodę na związanie się jednym z tych warunków:

a.	podpisanie bez zastrzeżenia ratyfikacji, przyjęcia lub zatwierdzenia; lub

b.	podpisanie z zastrzeżeniem ratyfikacji, przyjęcia lub zatwierdzenia, a następnie ratyfikacja, przyjęcie lub zatwierdzenie”.

2. Dokumenty ratyfikacyjne, przyjęcia lub zatwierdzenia składane są Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy.

(14)  Dz.U. L 295 z 21.11.2018, s. 39.

Publikacja wniosku o rejestrację nazwy zgodnie z art. 50 ust. 2 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych

(2022/C 182/05)

Niniejsza publikacja uprawnia do zgłoszenia sprzeciwu zgodnie z art. 51 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 (1) w terminie trzech miesięcy od daty niniejszej publikacji.

JEDNOLITY DOKUMENT

„Alubia de Anguiano”

Nr UE: PDO-ES-02642 – 14.10.2020

ChNP (X) ChOG ( )

1.   Nazwa

„Alubia de Anguiano”

2.   Państwo członkowskie lub państwo trzecie

Hiszpania

3.   Opis produktu rolnego lub środka spożywczego

3.1.   Rodzaj produktu

Klasa 1.6. Owoce, warzywa i zboża, świeże lub przetworzone

3.2.   Opis produktu noszącego nazwę podaną w pkt 1

Produkt objęty chronioną nazwą pochodzenia „Alubia de Anguiano” składa się z suchych, łuskanych ziaren gatunku Phaseolus vulgaris L. należącego do rodziny bobowatych, odmiany pnącej spokrewnionej z fasolą tyczną „El Encinar”, produkowanych i pakowanych w gminie Anguiano.

Kultywar „El Encinar” powstał z szeregu lokalnych ekotypów wyselekcjonowanych na przestrzeni wieków przez rolników w celu zwiększenia wydajności produkcji i poprawy cech jakościowych. Rośnie w sposób nieprzewidywalny i wykształca długie międzywęźla, dlatego do prawidłowego rozwoju wymaga tyczek. Cykl wegetacyjny wynosi 120–180 dni.

„Alubia de Anguiano” jest rośliną strączkową o następujących cechach: średnia wielkość, owalny kształt, kolor purpurowy lub winny o niskiej jaskrawości i nasyceniu, skórka cienka, niska zawartość kwasu szczawiowego (około 625 mg/kg) i wysoki poziom absorpcji wody (minimum 95 %) podczas namaczania przed gotowaniem. Skutkuje to zmiękczeniem fasoli i skróceniem czasu gotowania, dzięki czemu jest to produkt kulinarny wysokiej jakości.

Wielkość	Średnia
Szerokość	5,80 mm ±0,5 mm
Długość	10,95 mm ±1 mm
Grubość	5,10 mm ±0,5 mm
Masa 100 ziaren (g)	38,36 ± 1,19
Gęstość g/cm3	1,37 ± 0,03
Twardość (próba ściskania) (N/mm2)	0,58 ± 0,10
Absorpcja wody w %	≥ 98 ± 3,29
Twardość po namoczeniu (próba ściskania) (N/mm2)	0,07 ± 0,02
Twardość (próba przebijania) (N/mm2)	6,41 ± 1,25
Twardość po namoczeniu (próba przebijania) (N/mm2)	0,3 ± 0,03
Kształt	Owalny
Połysk	Lśniące
Barwa	Kolor purpurowy/winny
Plamistość	Brak
Wzór	Brak wzoru

W momencie pakowania ziarna fasoli muszą być całe, zdrowe i bez skaz z wyjątkiem bardzo drobnych plamek na powierzchni, które nie mogą mieć negatywnego wpływu na ogólny wygląd lub jakość, ani na to, jak prezentuje się opakowanie. Zawartość wilgoci w ziarnach nie może przekraczać 17 %. Nasiona muszą być takiej wielkości, aby nie można ich było przesiać przez sito do sortowania o otworach o średnicy 5 mm.

Jakość kulinarna „Alubia de Anguiano”, która jest związana z reakcją fasoli na proces gotowania, ma bezpośredni wpływ na jej charakterystyczny smak po ugotowaniu. Ziarna nie zlepiają się w grudki, lecz pozostają całe i nienaruszone, a ich struktura jest gładka i maślana. Skórka jest niewyczuwalna, a ziarna bardzo przyjemnie rozpływają się w ustach.

Dzięki tym cechom fasola ta cieszy się dużą popularnością na rynku, można ją wykorzystywać do wielu różnych zastosowań i dobrze nadaje się do kreatywnej kuchni. Fasolę „Alubia de Anguiano” gotuje się bardzo łatwo i szybko, a jej ziarna nie pękają nawet po rozgotowaniu.

3.3.   Pasza i surowce

–

3.4.   Poszczególne etapy produkcji, które muszą odbywać się na określonym obszarze geograficznym

Wszystkie procesy związane z produkcją, łuskaniem, suszeniem, konserwowaniem i przygotowywaniem produktu objętego chronioną nazwą pochodzenia „Alubia de Anguiano” muszą odbywać się na określonym obszarze geograficznym.

3.5.   Szczegółowe zasady dotyczące krojenia, tarcia, pakowania itd. produktu, do którego odnosi się zarejestrowana nazwa

Chociaż pakowanie i etykietowanie, prowadzone na miejscu, odbywa się po zakończeniu produkcji i zajmują się tym podmioty zarejestrowane na potrzeby pracy w związku z tym oznaczeniem, czynności te są kluczowe dla zapewnienia jakości oraz zagwarantowania odpowiedniej identyfikowalności i monitorowania. Wynika to z faktu, że fasola jest produktem, który bardzo łatwo można zmieszać z fasolą pochodzącą z innych źródeł, fasolą karłową, innymi odmianami lub fasolą, która nie została odpowiednio zakonserwowana. Chroni to także renomę produktu.

Pakowanie może odbywać się ręcznie lub przy użyciu wag automatycznych bądź półautomatycznych. Stosuje się opakowania o masie netto 0,5, 1, 2 i 3 kg. Na potrzeby sprzedaży do sektora gastronomicznego można stosować również worki o masie 5, 10 i 20 kg.

Pozostawia się jednak możliwość przepakowywania oraz dokonywania przez indywidualnych producentów wysyłek luzem, w której to sytuacji etykietowanie następuje na późniejszym etapie, pod warunkiem uwzględnienia odniesienia do ChNP i istnienia odpowiedniego systemu monitorowania zapewniającego konsumentowi końcowemu możliwość zidentyfikowania produktu. W stosownych przypadkach takie praktyki należy zgłosić organowi zarządzającemu lub innemu właściwemu organowi.

3.6.   Szczegółowe zasady dotyczące etykietowania produktu, do którego odnosi się zarejestrowana nazwa

Każde opakowanie musi posiadać etykietę opatrzoną numerem i zawierającą następujące informacje: chronioną nazwę pochodzenia „Alubia de Anguiano”, jej logo oraz (w innym widocznym polu) rok zbioru fasoli.

Wszyscy producenci i przetwórcy spełniający wymogi określone w specyfikacji mogą korzystać ze specjalnego logo identyfikującego produkt.

4.   Zwięzłe określenie obszaru geograficznego

Określony obszar geograficzny obejmuje gminę Anguiano (o łącznej powierzchni 90,89 km2), która znajduje się w powiecie Sierra w regionie Rioja Alta.

5.   Związek z obszarem geograficznym

Związek przyczynowo-skutkowy między cechami i jakością produktu a środowiskiem geograficznym wynika ze specyficznych warunków klimatycznych i glebowych panujących na wyznaczonym obszarze geograficznym oraz wiedzy fachowej lokalnych producentów i przetwórców.

Jakość lub cechy produktu

Fasolę „Alubia de Anguiano” otrzymuje się wyłącznie z odmiany „El Encinar” i fasola ta różni się od fasoli otrzymywanej z innych odmian ze względu na szczególne właściwości fizyczne określone w pkt 3.2. Różni się ona jednak znacznie również od fasoli uprawianej na sąsiednich obszarach. Fasola uprawiana na określonym obszarze geograficznym charakteryzuje się znaczną masą, gęstością i właściwościami reologicznymi (odpornością na odkształcanie lub pękanie) oraz wysoką zdolnością absorpcji wody podczas namaczania przed gotowaniem.

Dzięki tak wysokiej zdolności absorpcji wody twardość ziarna mierzona za pomocą próby przebijania spada z 6,4 N/mm2 do 0,30 N/mm2, co przyspiesza procesy żelatynizacji skrobi i denaturacji białek oraz skraca czas gotowania. Ziarna „Alubia de Anguiano” nie pękają nawet po rozgotowaniu. Właściwość ta ma bezpośredni wpływ na smak, a w połączeniu z innymi cechami przyczynia się do wysokiej jakości kulinarnej produktu.

Czynniki naturalne

Orografia

Gmina Anguiano położona jest w środkowym/górnym biegu rzeki Najerilla. Wysokość nad poziomem morza w obszarze chronionej nazwy pochodzenia waha się od 600 m n.p.m. w dolnym biegu rzeki Najerilla do 750 m n.p.m. w wyższych partiach, gdzie uprawa przedmiotowej fasoli jest wyraźnie utrudniona. Na rzeźbę terenu składa się łańcuch szczytów i masywów, co często prowadzi do znacznych różnic wysokości, które zapobiegają erozji gleby (ewolucji).

Stromość zboczy i skład skał wapiennych przyczyniły się do powstania piargów, na których gleba uformowała się w bardzo niewielkim stopniu. Obszary te uznaje się za obszary o ubogich glebach i w związku z tym fasolę „Alubia de Anguiano” uprawia się tu innymi metodami niż na obszarach sąsiednich, które nie mają takich właściwości.

Warunki glebowe

Te typowe gleby górskie (ubogie i słabo rozwinięte) powstały w okresie trzeciorzędu i składają się głównie ze zlepieńców, łupków i piaskowców. Ponieważ uprawy rosną na twardych piargach, plony są niższe, a ziarna są mniejsze, ale za to wyższej jakości.

Gleby te bardzo dobrze przepuszczają wodę. Ma to zasadnicze znaczenie dla prawidłowego rozwoju fasoli „Alubia de Anguiano”, która wymaga wilgoci, aby rosnąć. Z drugiej strony nadmiar wody jest bardzo szkodliwy, ponieważ może sprzyjać rozprzestrzenianiu się wielu chorób.

Dzięki temu, że gleby występujące na tym obszarze są kwaśne i pozbawione wapna, fasola „Alubia de Anguiano” ma cieńszą skórkę, a komórki znajdujące się pod skórką mają niższą zawartość kwasu szczawiowego (ok. 625 mg/kg). Zwiększa to zdolność ziaren do absorpcji wody podczas namaczania i skraca czas gotowania.

Klimat

Średnia roczna temperatura na obszarze geograficznym objętym przedmiotową ChNP wynosi 9,7 oC. Średnia temperatura maksymalna wynosi 13,8 oC, a najcieplejszymi miesiącami są lipiec, sierpień i czerwiec (w tej kolejności). Średnia temperatura minimalna wynosi 6 oC, a najzimniejszymi miesiącami są luty i styczeń. Temperaturę powyżej 25 oC odnotowuje się przez 37 dni w roku, a poniżej 0oC – przez 58. Występują również znaczne wahania temperatury, gdy noce są bardzo zimne, a dni cieplejsze. Również i to powoduje, że zbiory są mniejsze, ale jakość fasoli wyższa.

Specyficzne warunki klimatyczne panujące na obszarze górskim są idealne dla prawidłowego rozwoju fasoli „Alubia de Anguiano”. Fasolę wysiewa się wiosną, a zbiory odbywają się w okresie jesienno-letnim. Minimalna temperatura, w której fasola rośnie, wynosi około 8 °C. Minimalna temperatura, w której fasola kiełkuje, wynosi 12 °C. Ponieważ roślina może obumrzeć, jeśli temperatura spadnie poniżej 3 °C, jest bardzo wrażliwa na mrozy.

Fasola „Alubia de Anguiano” potrzebuje do prawidłowego rozwoju również wilgoci. Liczba dni, w których występują wyraźne opady deszczu, tj. powyżej jednego l/m2, wynosi 80. Łączne opady wynoszą 39,06 l/m2. Najbardziej deszczowe miesiące to marzec, czerwiec i październik, a miesiące o najniższych opadach to grudzień, styczeń i maj. Wartość odniesienia dla ewapotranspiracji wynosi 913,9 mm. Względna wilgotność powietrza wynosi 68,33 %, a średnie łączne nasłonecznienie 185,44 W/m2. Średnia temperatura gleby wynosi 15,03 oC.

Oprócz opadów deszczu uprawom sprzyja również wysoka wilgotność względna powietrza w okresie wiosennym, a nawet letnim. Źródłem tej wilgotności są doliny ze względu na zróżnicowanie temperatur w ciągu dnia i nocy oraz bliskość rzek.

Czynnik ludzki

Na obszarze geograficznym stosuje się również specyficzne praktyki społeczne i kulturalne. Na przykład metody, za pomocą których rolnicy selekcjonowali odmiany od niepamiętnych czasów, optymalne praktyki uprawy pozwalające na uzyskanie najlepszych właściwości, palikowanie konieczne w przypadku fasoli tyczkowej, dokładna wiedza na temat momentu, w którym należy zebrać fasolę, oraz naturalny sposób suszenia fasoli – całą tę wiedzę zgromadzono i przykazywano na przestrzeni lat. Stanowi to również ważny czynnik w produkcji fasoli wysokiej jakości, który pozwala zachować wszystkie jej właściwości przez jak najdłuższy czas.

Aby fasolę można było uznać za fasolę „Alubia de Anguiano”, ziarna muszą pochodzić wyłącznie z lokalnej odmiany fasoli tyczkowej „El Encinar” i być w doskonałym stanie. W tym względzie bardzo ważna jest wiedza fachowa lokalnych producentów, którzy od lat selekcjonują nasiona w celu poprawy ich jakości i zdolności przystosowania się do wyznaczonego środowiska geograficznego, dzięki czemu można je odróżnić od tej samej odmiany uprawianej na innych (w tym sąsiednich) obszarach.

Wiedza zdobyta przez producentów, którzy przez całe życie hodują i selekcjonują najlepsze rośliny, jest niezbędna również do określenia, w którym momencie najlepiej jest zebrać fasolę, w zależności od dojrzałości roślin i koloru strąków.

Dzięki wiedzy fachowej producenci mogą stosować odpowiednie techniki, aby roślina mogła wyschnąć w sposób naturalny po wyrwaniu z korzeniami i rozłożeniu. Jeżeli odbywa się to na polu, szczególnej uwagi wymaga młócenie, które również należy wykonywać w odpowiednim momencie w zależności od wilgotności fasoli. Bardzo istotne jest również, aby na każdym etapie wybierać najlepsze ziarna fasoli, ponieważ do obrotu można wprowadzać tylko fasolę wysokiej jakości. Dotyczy to zarówno ich stanu zdrowotnego (odrzuca się ziarna popękane lub ze skazą), jak i wymogu, aby ziarna fasoli należące do tej samej partii były wysuszone równomiernie i miały taką samą wilgotność.

Ponieważ łodygi fasoli „Alubia de Anguiano” są pnączami i mogą rosnąć we wszystkich kierunkach, aby zapewnić prawidłowy rozwój rośliny, należy przygotować podłoże wraz z tyczkami. Tyczki muszą zostać odpowiednio wbite i zamocowane. Wymaga to znacznych umiejętności, ponieważ jeżeli wiatr wywróci, złamie lub splącze rośliny, straty mogą być znaczne. Wymagałoby to także wbicia nowych tyczek, co wiąże się z poniesieniem dodatkowych kosztów pracy.

W ostatnich latach znacznie zmniejszono obszar przeznaczony na uprawę czerwonej fasoli pnącej lub tyczkowej (jak „Alubia de Anguiano” jest również nazywana). Doprowadziło to do obniżenia plonów – nie tylko ze względu na konkurencję wynikającą z uprawy innych, bardziej dochodowych roślin, ale także dlatego, że odmiany pnące zastąpiono odmianami karłowymi, które charakteryzują się niższymi kosztami produkcji i umożliwiają pełną mechanizację wszystkich czynności związanych z uprawą.

Istnieje realne ryzyko, że ziarna fasoli pnącej staną się zbyt jednorodne i konieczne będzie wprowadzenie innych ziaren z innych miejsc, które nie mają takich samych właściwości organoleptycznych jak odmiany tradycyjne. Innym nowym problemem jest nieuczciwa konkurencja, polegająca na tym, że karłowe odmiany fasoli sprzedaje się tak, jakby były odmianami pnącymi, wykorzystując ich pozorne podobieństwo pomimo ich gorszej jakości. Bardzo ważne jest, aby podjąć współpracę na rzecz zachowania zasobów genowych roślin i zabezpieczenia różnorodności biologicznej fasoli „Alubia de Anguiano” poprzez uzupełnienie zapasów odmiany „El Encinar”, którą tradycyjnie rozwijano i uprawiano na chronionym obszarze geograficznym.

Wiadomo również, że ochrona rodzimych odmian jest bardzo korzystna dla środowisk wiejskich, w szczególności na odległych obszarach znajdujących się w niekorzystnym położeniu, takich jak obszar geograficzny, na którym uprawia się fasolę „Alubia de Anguiano”. Istnieją niezaprzeczalne przesłanki genetyczne, społeczne, kulturowe, środowiskowe i ekonomiczne, aby wspierać uzupełnianie, ochronę i rozwój rodzimych odmian roślin. Dotyczy to w szczególności terenów położonych na obszarach górskich, takich jak Anguiano. Producenci z tej gminy są świadomi, że podkreślanie specyfiki produktów takich jak ten jest w zasadzie jedyną możliwością konkurowania z innymi, bardziej wyspecjalizowanymi regionami producenckimi.

Odesłanie do publikacji specyfikacji

Sekcja dotycząca specyfikacji produktu na stronie:

https://www.larioja.org/agricultura/es/calidad-agroalimentaria

---

(1)  Dz.U. L 343 z 14.12.2012, s. 1.

Publikacja zmienionego jednolitego dokumentu w następstwie wniosku o zatwierdzenie zmiany nieznacznej zgodnie z art. 53 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia (UE) nr 1151/2012

(2022/C 182/06)

Komisja Europejska zatwierdziła niniejszą zmianę nieznaczną zgodnie z art. 6 ust. 2 akapit trzeci rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 664/2014 (1).

Wniosek o zatwierdzenie tej zmiany nieznacznej jest podany do wiadomości publicznej w bazie danych Komisji eAmbrosia

JEDNOLITY DOKUMENT

„LILIPUTAS”

Nr UE: PGI-LT-00868-AM02 – 28.10.2021

ChNP ( ) ChOG (X)

1.   Nazwa lub nazwy

„Liliputas”

2.   Państwo członkowskie lub państwo trzecie

Litwa

3.   Opis produktu rolnego lub środka spożywczego

3.1.   Typ produktu

Klasa 1.3 Sery

3.2.   Opis produktu, do którego odnosi się nazwa podana w pkt 1

„Liliputas” to robiony ręcznie tłusty (50 % w suchej masie), półtwardy ser o walcowatym kształcie i zaokrąglonych krawędziach. Jego wysokość wynosi 5,0–15,0 cm, średnica 7,0–8,5 cm, waży 0,25–0,7 kg. Ser wytwarzany jest w miejscowości Belvederis z pasteryzowanego, znormalizowanego mleka krowiego poprzez koagulację mleka i późniejsze przetworzenie otrzymanego koagulatu poprzez owinięcie masy serowej w bawełnianą serwetkę i umieszczenie jej w tradycyjnych cylindrycznych formach. Ser dojrzewa co najmniej przez 20–30 dni, wystawiony na działanie mikroflory wewnętrznej i powierzchniowej, a dokładnie mikropleśni Penicillium pallium Smith, która w naturalny sposób rośnie w piwnicach, w których dojrzewa ser na obszarze geograficznym zdefiniowanym w pkt 4.

Nazwa sera, „Liliputas”, związana jest z jego wielkością oraz faktem, że jego właściwości organoleptyczne kształtowane są przez dojrzewanie w niewielkich krążkach i obecność mikropleśni Penicillium pallidum Smith.

Tabela 1

Wskaźniki organoleptyczne sera „Liliputas”

Wskaźnik	Opis
Wygląd	Gładka skórka bez grubej warstwy pod spodem, od zewnątrz pokryta warstwą parafiny/polimeru lub innej powłoki kompozytowej. Na jej powierzchni mogą być widoczne odciski serwetki lub formy
Smak i aromat	Kwas mlekowy, świeży smak i aromat sfermentowanego sera. W smaku mogą być wyczuwalne ostre i słone nuty
Konsystencja	Jednolita, dość zwarta, elastyczna, rozpływa się w ustach
Przekrój	W przekroju mogą, choć nie muszą, być widoczne drobne, nierówno rozłożone dziury o owalnym, kanciastym lub lekko spłaszczonym kształcie
Kolor	Kremowy do żółtego, jednolity

Tabela 2

Fizyczne i chemiczne właściwości sera „Liliputas”

Wskaźnik	Zawartość (%)
Tłuszcz w suchej masie	50,0 ± 5
Minimalna zawartość suchej masy	56,0
Sól kuchenna	1,3–3,0

Tabela 3

Średnia wartość odżywcza 100 g sera „Liliputas”

Tłuszcz (g)	Białko (g)	Węglowodany (g)	Wartość energetyczna
			Kcal	KJ
30,0	23,5	–	364	1 510

3.3.   Pasza (wyłącznie w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego) i surowce (wyłącznie w odniesieniu do produktów przetworzonych)

—	mleko krowie,

—	kwas mlekowy i starterowe kultury bakterii wpływające na aromat sera,

—	enzymy powodujące koagulację mleka,

—	sól kuchenna.

3.4.   Poszczególne etapy produkcji, które muszą odbywać się na wyznaczonym obszarze geograficznym

—

Przygotowanie i enzymatyczna koagulacja mleka. Używane do produkcji sera mleko jest pasteryzowane i normalizowane w sposób pozwalający na osiągnięcie zawartości tłuszczu w suchej masie dojrzałego sera określonej w punkcie 3.2. Mleko poddaje się koagulacji poprzez dodanie odpowiedniego enzymu, kultur starterowych oraz chlorku wapnia.

—

Przetwarzanie koagulatu i grudek skrzepu. Koagulat przetwarzany jest mechanicznie do momentu uzyskania przez ziarno odpowiedniego rozmiaru, a następnie mieszany. W procesie formowania się ziaren skrzepu odsącza się jedną trzecią serwatki, następnie zaś podgrzewa się ziarna. Po podgrzaniu ziarna miesza się do czasu aż osiągną wielkość 4-5 mm, przestaną się kleić i staną się suche i zwarte. Zawartość wilgoci w serze nie może przekraczać 44 %.

—

Formowanie i kształtowanie sera. Ser formowany jest z warstwy twarogu. Proces ten zajmuje 20–25 minut, po których warstwa twarogu dzielona jest na kawałki, które ręcznie umieszcza się w cylindrycznych formach, gdzie ulegają one sprasowaniu pod naciskiem swojego własnego ciężaru. W trakcie samoczynnego prasowania ser obracany jest dwa do trzech razy. Proces ten trwa 20–25 minut. Po zakończeniu procesu samoczynnego prasowania ser wyjmuje się z formy i zawija w wilgotną serwetkę, aby umożliwić uformowanie się skórki, a następnie wkłada się z powrotem do formy, na której umieszcza się pokrywkę. Formy z serem są następnie prasowane w prasach przez 1,5–2 godziny. Po zakończeniu prasowania ser wyjmuje się z form, usuwa się serwetki i przycina ewentualną skorupę, która może wytworzyć się pomiędzy formą a pokrywką.

—

Solenie sera. Sery są ważone i umieszczane w solance. Po 36–48 godzinach (czynnik ustalany na podstawie postępów i możliwości procesu technologicznego) sery wyjmuje się z solanki, układa na półkach i suszy, a następnie układa na przeznaczonych do dojrzewania stojakach w piwnicy o temperaturze 10–14 °C i wilgotności 85–94 %, w której naturalnie rośnie pleśń Penicillium pallidum Smith.

—

Dojrzewanie sera. Sery na stojakach obracane są co najmniej co pięć dni, zgodnie ze wskazaniami pierwszych producentów, co pozwala zachować ich kształt, zapobiegając deformowaniu się boków sera. Podczas procesu dojrzewania ser pokrywa się warstwą mikropleśni, która zmywana jest po 20–30 dniach – liczbę dni określa się na podstawie kontroli wizualnej i po ocenie parametrów organoleptycznych sera (smak, aromat, konsystencja). Po zmyciu warstwy pleśni z powierzchni ser poddaje się suszeniu i pokrywa warstwą wosku.

3.5.   Szczegółowe zasady dotyczące krojenia, tarcia, pakowania itp. produktu, do którego odnosi się zarejestrowana nazwa

W celu zachowania wyjątkowych właściwości sera oraz dla ochrony przed wysychaniem, co zdarza się w przypadku uszkodzenia warstwy parafinowej, a także ze względu na niewielki rozmiar (waga 0,25–0,7 kg) ser sprzedaje się jedynie w całości.

3.6.   Szczegółowe zasady dotyczące etykietowania produktu, do którego odnosi się zarejestrowana nazwa

Na etykiecie musi widnieć wyraźnie widoczna nazwa produktu, „Liliputas”, nazwa producenta oraz symbol UE.

4.   Zwięzłe określenie obszaru geograficznego

Ser „Liliputas” produkowany jest w miejscowości Belvederis, niewielkiej litewskiej wiosce w gminie Jurbarkas, leżącej w parku regionalnym Panemunė, na prawym brzegu rzeki Niemen, 1 km na zachód od miejscowości Seredžius.

5.   Związek z obszarem geograficznym

5.1.   Specyfika obszaru geograficznego

Belvederis to kolebka litewskich specjalistów w dziedzinie produktów mlecznych. W 1921 r. w miejscowym dworku powstała szkoła rolnicza, w której nauczano m.in. mleczarstwa. Po kilku latach przekształcona została ona w kolegium mleczarskie, a w 1944 r. w technikum mleczarskie. Przez lata podtrzymywano tu litewskie tradycje nauki mleczarstwa. W ciągu 34 lat swojego istnienia kolegium/technikum wykształciło ponad 800 specjalistów w dziedzinie produktów mlecznych, z których większość zdobywała doświadczenie w wybudowanym w 1928 r. najstarszym litewskim zakładzie serowarskim, w którym produkowano „Liliputas”. Mleko używane do produkcji serów było podgrzewane w kadzi ustawionej na opalanym drewnem piecu. Używano ręcznego separatora, a formy do produkcji sera były wykonane z drewna. Sery były ręcznie szorowane szczotką – zimą w piwnicy, latem na świeżym powietrzu. Zakład serowarski znajdował się obok chłodni lodowej, w której przechowywano bloki lodu przetransportowane znad rzeki Niemen. Lód używany był do chłodzenia piwnic, w których przechowywano ser. Początkowo w zakładzie serowarskim w Belvederis produkowano większe (2,5–3,0 kg), okrągłe półtwarde sery, jednak od 1958 r. zakład rozszerzył swoją działalność i rozpoczął produkcję niewielkich serów o wadze 0,4–0,7 kg, do których od razu przylgnęła nazwa „Liliputas”. Główny serowar Jonas Jarušaitis jako pierwszy opracował proces ich wytwarzania. W pierwszym roku produkcji dojrzewaniu poddano zaledwie 8 ton sera, jednak 40 lat później produkcja osiągnęła wielkość 130 ton. W zakładzie serowarskim w Belvederis przechowywane są stare drewniane formy do produkcji sera, a także upominkowe kartonowe opakowania i pocztówka z połowy XX w. przedstawiająca proces obmywania serów w kadzi, opatrzona zaproszeniem na królewski bankiet i degustację ręcznie robionych serów z Belvederis i innych przysmaków.

Obecnie „Liliputas” wciąż produkowany jest według oryginalnej i wyjątkowej technologii opracowanej w 1958 r. Przekazywane z pokolenia na pokolenie umiejętności pracowników zakładu serowarskiego pozwoliły zachować charakterystyczny rozmiar, właściwości organoleptyczne i jakość produktu.

5.2.   Specyfika produktu

Cechą charakterystyczną sera „Liliputas” jest jego niewielki rozmiar, waży on bowiem zaledwie 0,25–0,7 kg, oraz warstwa wosku, którą pokryty jest dla ochrony przed uszkodzeniem. „Liliputas” zawdzięcza swój świeży smak i aromat kwasu mlekowego procesowi dojrzewania w niewielkich krążkach w chłodnej i wilgotnej piwnicy, w której pokrywa się zarodnikami mikropleśni Penicillium pallidum Smith. Na ścianach, półkach i suficie dojrzewalni nie widać żadnych śladów mikropleśni, a mimo to krążki sera „Liliputas” kilka dni po posoleniu i ułożeniu na półkach zaczynają przypominać kokony jedwabników. Wytwarzająca się podczas prasowania skórka chroni ser przed przedostaniem się mikropleśni do jego wnętrza w trakcie dojrzewania. Aby umożliwić wytworzenie się skórki po fazie prasowania pod własnym ciężarem sery są wyjmowane z form i zawijane w bawełniane serwetki, a następnie ponownie umieszczane w cylindrycznych formach i prasowane przy pomocy prasy.

Sery wytwarzane są w tradycyjny sposób, przy czym niemal wszystkie etapy przeprowadzane są ręcznie: porcjowanie twarogu, umieszczanie go w formach, zawijanie sera w serwetki, obracanie, mycie, wycieranie i woskowanie. W trakcie całego procesu każdy ser wymaga wykonania ponad 50 czynności.

5.3.   Związek przyczynowy zachodzący między charakterystyką obszaru geograficznego a jakością lub właściwościami produktu (w przypadku ChNP) lub szczególne cechy jakościowe, renoma lub inne właściwości produktu (w przypadku ChOG)

Wniosek o rejestrację chronionego oznaczenia geograficznego opiera się na tradycji, określonej metodzie produkcji oraz renomie produktu.

W świadomości publicznej miejscowość Belvederis, kolebka litewskiego serowarstwa, kojarzona jest bezpośrednio z niezrównanym serem „Liliputas”, który wytwarzany jest według niezmienionej od 1958 r. receptury. Zakład serowarski w Belvederis jest obecnie jedynym producentem tego wyjątkowego, ręcznie robionego sera.

„Liliputas” zawdzięcza swój charakterystyczny smak i aromat dojrzewaniu w małych krążkach, podczas którego poddany jest działaniu wewnętrznej mikroflory i mikropleśni Penicillium pallidum Smith, która występuje w piwnicach na obszarze geograficznym określonym w pkt 4, o ile utrzymywana jest w nich stała temperatura 10–14 °C oraz wilgotność 85–94 %.

Ser „Liliputas” przedstawiany był na licznych wystawach, zarówno litewskich jak i zagranicznych. Cieszył się dużym uznaniem na wystawach w Lipsku, Poznaniu, Zagrzebiu, Londynie, Paryżu, Kopenhadze, Wiedniu i w innych miastach. „Liliputas” odznaczony został złotym medalem podczas wystawy „Agra-76” w ówczesnej Niemieckiej Republice Demokratycznej. Ser ten otrzymał certyfikat jakości pierwszej klasy podczas badania jakości/konkursu serów w 1984 r. w Uglich w ZSRR, a także złoty medal na konkursie „Litewski Produkt Roku 2002” zorganizowanym przez Litewską Konfederację Przemysłowców. Podczas międzynarodowej wystawy produktów spożywczych i napojów „World Food Moscow 2005”„Liliputas” zdobył brązowy medal, a podczas międzynarodowej wystawy przemysłu rolniczego i przetwórczego „Zolotaya osen 2008”, także zorganizowanej w Moskwie, ser ten uświetnił stoisko litewskiego ministerstwa rolnictwa. Podczas specjalistycznej międzynarodowej wystawy przedsiębiorstw sektora rolniczego, spożywczego i producentów opakowań „AgroBalt 2010”„Liliputas” zdobył nagrodę za naturalny i ekologiczny charakter. Litewska prasa pisała niejednokrotnie (1999–2003) zarówno o serze „Liliputas”, jak i o jego wytwórcach.

Pomimo iż cena sera „Liliputas” jest dwukrotnie wyższa niż serów produkowanych w zmechanizowanych zakładach serowarskich, ma on grono wiernych konsumentów, ceniących sobie jakość oraz produkty naturalne i wytwarzane ręcznie. Przez lata wielkość produkcji utrzymuje się na stałym poziomie.

Odesłanie do publikacji specyfikacji produktu

Specyfikacja produktu

---

(1)  Dz.U. L 179 z 19.6.2014, s. 17.