14.7.2020

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 232/1

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Wyzwania demograficzne w UE w świetle nierówności gospodarczych i rozwojowych”

(opinia rozpoznawcza na wniosek prezydencji chorwackiej)

(2020/C 232/01)

Sprawozdawca:	Stéphane BUFFETAUT
Współsprawozdawca:	Adam ROGALEWSKI

Wniosek prezydencji chorwackiej w Radzie	Pismo z 10.9.2019
Podstawa prawna	Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Sekcja odpowiedzialna	Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa
Data przyjęcia przez sekcję	3.3.2020
Data przyjęcia na sesji plenarnej	7.5.2020
Sesja plenarna nr	551 – Zdalna sesja plenarna
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się)	249/0/12

1. Wnioski i zalecenia

1.1.

Niniejsza opinia została przygotowana przed wybuchem pandemii COVID-19. EKES uznaje jednak, że kryzys COVID-19 będzie miał poważne konsekwencje dla przyszłej polityki UE związanej z wyzwaniami demograficznymi i pogłębiającymi się nierównościami między państwami członkowskimi. W tym kontekście Komitet wzywa UE do przygotowania odpowiednich strategii politycznych obejmujących ambitne środki finansowe w celu ochrony obywateli przed szkodliwymi skutkami pandemii, a przede wszystkim kryzysu gospodarczego, który po niej nastąpi, w celu złagodzenia negatywnych skutków społecznych. Takie strategie polityczne powinny zostać przygotowane w trybie pilnym i w porozumieniu z partnerami społecznymi i zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim.

1.2.

Obecna sytuacja demograficzna w UE wymaga całościowego podejścia uwzględniającego politykę społeczną i gospodarczą, aktywną politykę rynku pracy i politykę spójności, działania wspierające rodziny, w tym zwłaszcza możliwość pogodzenia życia prywatnego i rodzinnego z życiem zawodowym, a także specjalne środki na rzecz starzejących się pracowników, strategie polityczne na rzecz aktywnego starzenia się w dobrym zdrowiu, zrównoważone i sprzyjające integracji strategie i środki w zakresie imigracji oraz politykę zapobiegania drenażowi mózgów.

1.3.

Kolejny wyż demograficzny (baby boom) jest mało prawdopodobny, a zatem niezwykle istotne jest, by zwiększyć uczestnictwo w rynku pracy w celu zmierzenia się z konsekwencjami sytuacji demograficznej w Europie. Poziom bezrobocia i niepełnego zatrudnienia oraz wskaźnik bierności zawodowej są zbyt wysokie w zbyt wielu państwach członkowskich, zwłaszcza wśród młodych ludzi, w przypadku których stopa bezrobocia jest około dwa razy wyższa od średniej stopy bezrobocia w poszczególnych państwach członkowskich. Walka z bezrobociem musi być priorytetem UE.

1.4.

Dynamika demograficzna zależy również od wiary w przyszłość, dlatego też UE potrzebuje silnej gospodarki i silnej polityki społecznej. W przeciwnym wypadku europejskie kobiety i mężczyźni, a zwłaszcza młodzież, nie będą patrzeć ufnie w przyszłość, a wynikająca z tego niepewność społeczna i gospodarcza zniechęci ich do posiadania dzieci. Dlatego też wdrożenie Europejskiego filaru praw socjalnych jest bardzo ważnym czynnikiem poprawy sytuacji demograficznej UE. W związku z tym EKES z zadowoleniem przyjmuje zamiar opracowania przez Komisję planu działania na rzecz jego wdrożenia na podstawie szeroko zakrojonego procesu konsultacji.

1.5.

Posiadanie dzieci nie może być przeszkodą w karierze zawodowej ani powodem zubożenia lub utraty siły nabywczej, zwłaszcza w przypadku rodzin wielodzietnych. Ważne jest utrzymanie lub wdrożenie stabilnej i proaktywnej polityki rodzinnej, a także polityki rynku pracy nastawionej na człowieka, w tym środków wspierających równowagę między życiem osobistym i rodzinnym a życiem zawodowym (urlopy rodzicielskie, opieka nad dziećmi i inne obowiązki opiekuńcze, praca w domu, elastyczne formy pracy) oraz wsparcia finansowego i edukacyjnego. Szczególną uwagę należy zwrócić na rodziny monoparentalne oraz wielodzietne, które są bardziej zagrożone ubóstwem. Stabilne i zróżnicowane polityki rodzinne dostosowane do warunków kulturowych dowiodły swej skuteczności, jeśli chodzi o zwiększenie współczynnika płodności.

1.6.

Niepewne warunki pracy i brak stabilnych perspektyw na rynku pracy, a także trudności w wynajmie lub nabywaniu odpowiednich pomieszczeń mieszkalnych, zwłaszcza na obszarach metropolitalnych i w dużych miastach, to rzeczywistość, z którą boryka się wielu młodych ludzi. Utrudnia im to planowanie przyszłości oraz uzyskanie niezależności i założenie rodziny. Należy zająć się tą kwestią w większym stopniu, zarówno w ramach polityki unijnej, jak i krajowej.

1.7.

Mobilność wewnętrzna jest podstawową swobodą UE, która wzmacnia konkurencyjność Europy i stwarza szanse jej obywatelom. Jeśli chodzi o mobilność wewnątrzunijną oraz drenaż mózgów i siły roboczej związany z migracją wewnętrzną, najlepszą odpowiedzią jest pozytywna konwergencja społeczno-gospodarcza państw członkowskich, co jednak wymaga czasu. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Fundusz Spójności i Europejski Fundusz Społeczny muszą być specjalnie ukierunkowane, aby pomóc państwom członkowskim UE o słabszych wynikach gospodarczych w rozwijaniu projektów mających na celu ich dalszy rozwój społeczno-gospodarczy, jeśli kraje te mają pozostać lub stać się atrakcyjne dla własnej ludności. Można by przewidzieć środki zachęcające ludzi do powrotu do kraju pochodzenia z myślą o uzyskaniu wzajemnych korzyści.

1.8.

Ważnym czynnikiem atrakcyjności jest środowisko gospodarcze i społeczne. EKES uważa, że inwestycje w efektywne usługi publiczne, a także inwestycje ukierunkowane na rodzinę powinny stanowić priorytet, ponieważ tworzą podstawy dla przyszłości. Wzrost inwestycji publicznych w państwach członkowskich można ułatwić poprzez powołanie się na złotą regułę budżetową w odniesieniu do inwestycji o celu społecznym, aby umożliwić większą elastyczność w przepisach budżetowych.

1.9.

Sama imigracja może nie być odpowiedzią na wyzwania demograficzne stojące przed Europą, ale może pomóc w stawieniu im czoła. W perspektywie krótkoterminowej imigracja może wywierać pozytywny wpływ na wzrost liczby ludności i siły roboczej, pod warunkiem że towarzyszyć jej będzie sprawiedliwa i zrównoważona polityka w zakresie włączenia społecznego, aby pomóc nowym obywatelom osiedlić się i uniknąć trudności z integracją.

2. Aktualna sytuacja

2.1.

Na wielkość populacji wpływa płodność, umieralność i migracja. Chociaż w każdym kraju sytuacja jest inna, w UE panuje ogólna tendencja spadkowa współczynnika płodności i śmiertelności. Pomimo pewnych różnic między krajami współczynnik płodności w państwach członkowskich jest często i trwale znacznie niższy niż próg wymiany pokoleń. Nawet jeśli wziąć pod uwagę ogólną tendencję spadkową współczynników śmiertelności i płodności (przemiany demograficzne), Europa jest pod tym względem nietypowa.

2.2.

W latach 1950–1989 roczny wzrost liczby mieszkańców Europy wynosił zawsze ponad 2 mln Od 1990 r. wzrost utrzymuje się poniżej 1,5 mln rocznie. Jednocześnie reszta świata odnotowała znacznie wyższy średni wzrost liczby ludności niż Europa. W 1950 r. Europę zamieszkiwało na przykład 21,7 % ludności świata, a w 2017 r. odsetek ten wynosił mniej niż 10 %. Europa nigdy nie miała tak małej wagi demograficznej (1).

2.3.

Jeśli chodzi o współczynnik urodzeń, w latach 1952–1961 na naszym kontynencie rejestrowano ponad 12 mln urodzeń rocznie. W 2000 r. liczba ta spadła do 7,3 mln Odnotowano nieznaczny wzrost z powodu migracji stosunkowo młodych ludzi do Europy, co poprawiło współczynnik urodzeń w mniejszości państw UE. Obecnie liczba urodzeń waha się od 7 do 8 mln rocznie.

2.4.

Z drugiej strony należy wziąć pod uwagę umieralność. Jej tendencja jest spadkowo-wzrostowa: wzrost wynika z osiągnięcia zaawansowanego wieku przez wiele osób, a spadek – z poprawy warunków zdrowotnych i medycznych oraz higieny życia, co doprowadziło do wydłużenia średniego trwania życia w Europie (78 lat dla mężczyzn, 83 lata dla kobiet w UE-28). Ogólnie liczba zgonów w Europie waha się od 1992 r. pomiędzy 8 i 8,5 mln rocznie.

2.5.

Od 1994 r. Europa z każdym rokiem się wyludnia ze względu na ujemne saldo, czyli większą liczbę zgonów niż urodzeń. To wyludnienie dotyczy Bułgarii, Chorwacji, Estonii, Finlandii, Grecji, Hiszpanii, Litwy, Łotwy, Niemiec, Portugalii, Rumunii, Słowenii, Węgier i Włoch.

2.6.

Pomimo migracji osób w młodszym wieku niż ludność miejscowa, w Europie XXI wieku społeczeństwo się starzeje. Odsetek osób w wieku 65 lat i starszych w całkowitej liczbie ludności wzrósł z 12,5 % w 1989 r. do 18,8 % w 2019 r. EKES podkreślał już, że współczynnik aktywności zawodowej ludności w wieku produkcyjnym ma większe znaczenie od współczynnika obciążenia demograficznego osobami starszymi, tj. stosunku osób w wieku produkcyjnym do osób w wieku powyżej 65 lat. W związku z tym zachodzi potrzeba uwolnienia zdolności do pracy osób bezrobotnych i zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu. Lepsza integracja imigrantów na rynku pracy oraz dostęp do szkoleń dla bezrobotnych i osób pracujących w ramach niepewnej formy zatrudnienia ma zasadnicze znaczenie dla sprostania wyzwaniom demograficznym związanym z długowiecznością.

2.7.

Niektóre państwa członkowskie zmagają się ze zjawiskiem wysokiej mobilności wewnątrzeuropejskiej – do państw członkowskich o wyższym poziomie życia – co zwiększa trudności związane ze starzeniem się ich ludności, ponieważ osoby wyjeżdżające należą w większości do młodszych grup wiekowych. Państwa te doświadczają zjawiska drenażu siły roboczej w zakresie wszystkich poziomów umiejętności, a przede wszystkim drenażu mózgów, który jest niepokojącym zjawiskiem dla krajów pochodzenia. Kraje te zainwestowały w systemy kształcenia i szkolenia, które przynoszą korzyści innym krajom, oferującym lepsze warunki pracy i lepsze warunki socjalne. W 2018 r. 36 % mobilnych pracowników UE miało wykształcenie wyższe, 40 % wykształcenie średnie, a 23 % niższe od średniego. Jednak tylko 20 % osób pracowało w zawodach wymagających wysokich kwalifikacji, 60 % w zawodach wymagających średnich kwalifikacji, a 20 % w zawodach wymagających niskich kwalifikacji (2).

2.8.

Ponadto przepływ pracowników w kierunku silniejszych gospodarczo państw członkowskich przyspiesza proces starzenia się społeczeństwa i spadek liczby ludności w państwach członkowskich Europy Wschodniej. Jeżeli wskaźnik przepływu pracowników będzie się utrzymywał na tym samym poziomie, liczba osób w wieku powyżej 65 lat w Europie Wschodniej będzie większa niż w krajach Europy Zachodniej (3).

2.9.

Przemieszczanie się pracowników z państw Europy Wschodniej do bogatszych państw członkowskich jest głównie spowodowane różnicą w płacach, ochronie socjalnej i standardach socjalnych, które pozostają znacznie niższe niż w starych państwach członkowskich. Dysproporcje płacowe między Europą Wschodnią i Zachodnią zmniejszały się do czasu kryzysu, jednak w jego wyniku tendencja wzrostowa płac w Europie Wschodniej wyhamowała (4). W niektórych wschodnich państwach członkowskich duża emigracja spowodowała niedobory siły roboczej.

2.10.

Jednocześnie migracja z Europy Południowej do Europy Zachodniej wzrosła z powodu kryzysu gospodarczego (5) i jego konsekwencji. W tym przypadku słabe perspektywy na rynku pracy, w tym wysokie bezrobocie, doprowadziły do większej migracji wszystkich pracowników, niezależnie od ich kwalifikacji, z Europy Południowej do Zachodniej.

2.11.

Istnieją również czynniki przyczyniające się do migracji, które nie są ściśle związane z gospodarką, takie jak warunki prawne, kulturowe i społeczne. Na przykład niektóre osoby przenoszą się ze swojego kraju do bardziej rozwiniętych państw opiekuńczych zapewniających im lepszą ochronę socjalną i opiekę zdrowotną. Niektóre osoby mogą także doświadczać dyskryminacji ze względu na religię, pochodzenie etniczne lub orientację seksualną, wskutek czego wyjeżdżają do państw członkowskich, w których społeczeństwo i system prawny są bardziej przyjazne i zapewniają lepszą ochronę. Z globalnego punktu widzenia trudno jest zmierzyć skalę tego rodzaju mobilności i jej wpływ na kwestie demograficzne.

3. Uwagi ogólne

3.1.

EKES wzywa do przyjęcia całościowego podejścia do wyzwań demograficznych. Podejście to obejmuje nie tylko współczynnik płodności, ale również równowagę między życiem zawodowym a prywatnym, zatrudnienie, równość mężczyzn i kobiet, stabilną politykę rodzinną, politykę regionalną i politykę spójności oraz jakość infrastruktury publicznej i usług.

3.2.

Mówiąc o demografii, mówimy o dzieciach, matkach i ojcach, a nie tylko o danych liczbowych i statystycznych. Chodzi tu o osoby i o ich plany życiowe, niezależnie od rodzaju rodziny. Europejskie społeczeństwa muszą zapewnić wsparcie i ochronę osobom najbardziej podatnym na zagrożenia – w tym wypadku dzieciom – których prawa i interesy muszą być nadrzędne.

3.3.

EKES opracował wiele opinii poświęconych demografii. W niektórych z nich podkreślił, że kraje o silnej polityce rodzinnej – zróżnicowanej w sferze przepisów i zgodnej z kulturą danego państwa – znajdują się w lepszej sytuacji demograficznej niż te, które takiej polityki nie mają lub prowadzą ją w ograniczonym zakresie (6). W innych opiniach Komitet zwrócił uwagę na znaczenie solidnej polityki rynku pracy opartej na wysokim udziale w rynku pracy i wysokiej jakości zatrudnieniu jako skutecznym sposobie reagowania na wyzwania demograficzne (7).

3.4.

EKES uważa, że istnieją już strategie, które można by wykorzystać w kontekście wyzwań demograficznych, zwłaszcza wobec nierówności gospodarczych i rozwojowych. Europejski filar praw socjalnych jest ważnym instrumentem służącym osiągnięciu pozytywnej konwergencji społeczno-gospodarczej w UE, co przyczyni się również do stawienia czoła wyzwaniom demograficznym.

3.5.

EKES uważa, że kluczowe znaczenie dla zapewnienia pozytywnych tendencji demograficznych w UE ma otoczenie zapewniające ludziom stabilność gospodarczą i społeczną oraz godne warunki życia i pracy, w ramach których ważną rolę odgrywają partnerzy społeczni. Obejmuje to zwiększenie inwestycji w infrastrukturę społeczną, politykę rodzinną, wysokiej jakości usługi publiczne i aktywną politykę rynku pracy.

3.6.

Analiza polityki, która pozytywnie wpływa na demografię, pokazuje, że łączy ona różne środki, które są stabilne w czasie. Jest to ważne, ponieważ projekt rodzicielski i rodzinny jest z definicji długoterminowy. W odniesieniu do polityki rodzinnej należy zwrócić szczególną uwagę na rodziny zagrożone ubóstwem, takie jak rodziny monoparentalne i wielodzietne. Należy pamiętać, że – po bezrobociu – drugą przyczyną ubóstwa jest rozpad rodziny, a zagrożenie ubóstwem rośnie wraz z liczbą dzieci pozostających na utrzymaniu w danym gospodarstwie domowym. EKES wezwał do zapewnienia godziwego dochodu minimalnego w UE (8).

3.7.

EKES podkreśla kluczową rolę usług publicznych w polityce społecznej i wsparciu dla rodzin. Wysokiej jakości, dostępne i przystępne cenowo opieka i wsparcie (dla dzieci, osób z niepełnosprawnością i starszych) mają zasadnicze znaczenie dla sprostania wyzwaniom demograficznym i sprzyjania wzrostowi liczby ludności. Niedoinwestowanie usług publicznych spowodowało niedobór personelu i brak odpowiedniej infrastruktury. Szczególną uwagę należy poświęcić usługom opieki nad dziećmi oraz edukacji, a także polityce ukierunkowanej na starsze pokolenia. Jednym z obszarów, w których niedoinwestowanie jest najbardziej widoczne, jest opieka długoterminowa i opieka zdrowotna dla osób starszych (9).

3.8.

EKES wzywa do zwiększenia inwestycji w dziedzinie usług publicznych i polityki społecznej w celu sprostania wyzwaniom demograficznym. Ponownie zaznacza, że wzrost inwestycji publicznych w państwach członkowskich można ułatwić poprzez powołanie się na złotą regułę budżetową w odniesieniu do inwestycji o celach społecznych, aby umożliwić większą elastyczność w przepisach budżetowych. Istniejące i przyszłe fundusze UE, zwłaszcza plan inwestycyjny dla Europy, powinny w większym stopniu koncentrować się na inwestycjach społecznych, wspieraniu rodziny i promowaniu równości i zwiększyć finansowanie w tych obszarach, gdyż pomoże to sprostać wyzwaniom demograficznym.

3.9.

EKES podkreśla skalę i znaczenie pracy niezarobkowej, w większości wypadków wykonywanej przez kobiety, które ze względu na solidarność rodzinną ponoszą największe koszty opieki i pomocy, wspierają rodziny i kompensują brak infrastruktury publicznej. Ta rzeczywista praca rzadko uznawana jest za taką, podczas gdy wartość nieodpłatnej opieki i pracy w gospodarstwie domowym jest szacowana odpowiednio na 10 % i 39 % produktu krajowego brutto w skali światowej (10). Ważne i sprawiedliwe jest uznawanie i wspieranie pracy nieopłacanych opiekunów, zazwyczaj członków rodziny, którzy postanowili nie pracować, by zająć się opieką i pomocą dla chorych, niepełnosprawnych i innych zależnych od nich członków rodziny – między innymi dzięki zapewnieniu odpowiednich inwestycji w infrastrukturę opieki. Należy zachęcać państwa członkowskie do uznawania ekonomicznej, społecznej i moralnej wartości tych prac poprzez przyznanie im odpowiedniego statusu i wsparcia finansowego oraz zabezpieczenie ich uprawnień w zakresie zabezpieczenia społecznego.

3.10.

Szczególną uwagę należy zwrócić na ludność wiejską, która starzeje się nawet szybciej niż ludność ogółem. W całej Europie obserwuje się ogólną tendencję spadkową w odniesieniu do liczby ludności wiejskiej, ponieważ młodzi ludzie przejawiają skłonność do przenoszenia się do dużych miast w poszukiwaniu edukacji i pracy. Ochrona standardów życia, w tym godnych perspektyw na rynku pracy, a także inwestowanie w infrastrukturę, usługi publiczne i kształcenie byłoby jednym z kluczowych środków przeciwdziałania wyludnianiu się obszarów wiejskich oraz małych i średnich miast na prowincji.

3.11.

EKES podkreśla istotną rolę, jaką organizacje społeczeństwa obywatelskiego i partnerzy społeczni odgrywają w omawianiu i opracowywaniu polityki dotyczącej wyzwań demograficznych.

4. Znaczenie wysokiej jakości zatrudnienia, proaktywnych polityk rynku pracy i strategii wspierających równowagę między życiem zawodowym a prywatnym i rodzinnym.

4.1.

EKES uważa, że proaktywna polityka rynku pracy, które przyczynia się do tworzenia stabilnego zatrudnienia i dobrostanu pracowników, jest ważnym i skutecznym środkiem wobec wyzwań demograficznych. W istocie największa część dochodów ludności europejskiej pochodzi z pracy, a zatem bez tworzenia miejsc pracy, dynamicznych perspektyw rynku pracy, jak również bez zapewnienia bezpieczeństwa na rynku pracy i wysokiej jakości zatrudnienia trudno jest założyć rodzinę i zapewnić jej godne warunki życia. W drodze negocjacji zbiorowych partnerzy społeczni mogą wnieść istotny wkład w poprawę płac oraz warunków pracy i warunków socjalnych.

4.2.

EKES przyjmuje do wiadomości sprawozdanie w sprawie scenariuszy demograficznych dla UE (11), w którym stwierdzono, że najskuteczniejszym możliwym do zastosowania sposobem zaradzenia negatywnym skutkom starzenia się społeczeństwa nie jest dążenie ani do większej płodności, ani do większej migracji, lecz raczej zwiększenie współczynnika aktywności zawodowej. W perspektywie średnio- i długoterminowej konieczna jest bardziej zrównoważona demografia w celu zapewnienia równowagi naszych wydatków społecznych i dynamiki naszej gospodarki.

4.3.

Środki mające na celu zwalczanie ubóstwa osób pracujących mają ogromne znaczenie dla zapewnienia godnych warunków życia dla rodzin i godnego życia rodziców i dzieci. EKES odnotowuje zamiar przewodniczącej Komisji dotyczący ƒ„zapewnienia sprawiedliwej płacy minimalnej wszystkim pracownikom w Unii” (12). Mając to na uwadze EKES przygotuje opinię rozpoznawczą „Godziwe płace minimalne w całej Europie”.

4.4.

Miejsca pracy wysokiej jakości, które są czynnikiem stabilności gospodarczej, dostęp do szkoleń w celu poprawy umiejętności i kompetencji pracowników oraz możliwość łączenia bezpiecznych i elastycznych warunków pracy to jeden ze sposobów wspierania polityki demograficznej. Szczególną uwagę należy zwrócić na pracę w niepełnym wymiarze czasu lub na elastyczną organizację pracy, aby poprawić równowagę między życiem zawodowym z jednej strony a życiem prywatnym i rodzinnym z drugiej. Jednym ze środków umożliwiających osiągnięcie lepszej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym oraz ochronę życia rodzinnego i prywatnego w czasach przyspieszonej cyfryzacji jest prawo do wylogowania się, uznane przez EKES za dobrą praktykę (13).

4.5.

W swoich poprzednich opiniach (14) EKES wzywał do proaktywnej polityki w zakresie równości płci, by wyeliminować zróżnicowanie wynagrodzeń kobiet i mężczyzn oraz promować środki mające na celu wspieranie równowagi między życiem rodzinnym a zawodowym. Badania pokazują, że angażowanie się mężczyzn w obowiązki związane z opieką przynosi korzyści zarówno rodzinom, jak i europejskiej gospodarce i konkurencyjności. Zwiększenie udziału kobiet w rynku pracy umożliwiłoby rozwój ich potencjału w chwili, gdy siła robocza w UE kurczy się, a jej ludność starzeje.

4.6.

Szczególną uwagę należy zwrócić na młodych pracowników, którzy są lub mogą stać się rodzicami. Średnia stopa bezrobocia młodzieży w UE utrzymuje się na wyższym poziomie niż wśród ogółu pracujących i waha się od 5 do 40 % w niektórych krajach (15). Osoby młode są również szczególnie narażone na niepewne warunki pracy (16). Ponadto brak nowych miejsc pracy, dynamicznych perspektyw i bezpieczeństwa na rynku pracy oraz trudności w wynajmie lub nabywaniu lokali mieszkalnych utrudniają im planowanie przyszłości i uzyskanie niezależności, stabilizacji życiowej i założenie rodziny. Należy rozwijać dostęp młodych ludzi do wysokiej jakości zatrudnienia, gdyż stworzy im to bezpieczne warunki do założenia rodziny.

4.7.

Na drugim końcu łańcucha pokoleń konieczna jest polityka wspierająca starszych pracowników na rynku pracy, tak aby mogli oni pracować do osiągnięcia ustawowego wieku emerytalnego w swoim kraju (17). Cel ten można osiągnąć poprzez poprawę możliwości zatrudnienia i warunków pracy, aby tworzyć miejsca pracy lepiej dostosowane do potrzeb osób starszych. Szczególną uwagę należy poświęcić zwalczaniu dyskryminacji ze względu na wiek na rynku pracy.

4.8.

Szczególną uwagę należy również zwrócić na bezpieczeństwo i higienę pracy, mając na uwadze, że starzenie się prowadzi do wzrostu ryzyka pojawienia się problemów zdrowotnych. W związku z tym kluczowe znaczenie ma organizowanie pracy i projektowanie miejsc pracy w taki sposób, aby zapobiec występowaniu takich chorób i aby więcej pracowników mogło pracować do osiągnięcia wieku emerytalnego (18).

5. Znaczenie polityki rodzinnej dla osiągnięcia dynamiki demograficznej

5.1.

Państwa członkowskie, które prowadzą aktywną politykę rodzinną, odnotowują wyższe współczynniki urodzeń niż państwa, gdzie brak jest polityki rodzinnej lub jest ona słaba. Celem jest zapewnienie, by posiadanie dzieci, które są przyszłością Europy, nie miało negatywnych skutków dla standardu życia i perspektyw kariery zawodowej. Aby to osiągnąć, należy połączyć środki polityki budżetowej, prawo socjalne, bezpośrednią pomoc finansową oraz skuteczne i przystępne cenowo usługi publiczne, w tym systemy opieki nad dziećmi. Realizacja takich strategii politycznych przynosi efekty (19). Jednak aby utrzymać tę skuteczność, wdrożone środki muszą być zrównoważone i stanowić stabilną podstawę legislacyjną.

5.2.

Polityka rodzinna jest jednak częścią szerszych ram gwarantujących jej skuteczność i obejmujących takie elementy jak: miejsca pracy, dynamika gospodarcza i społeczna, kultura przyjazna dla rodziny, dostosowana polityka mieszkaniowa, skuteczny system edukacji oraz polityka ochrony środowiska. Wreszcie życie rodzinne i zawodowe stanowią jedne z głównych trosk europejskich mężczyzn i kobiet, dlatego też muszą być w centrum zainteresowania społeczeństwa europejskiego.

5.3.

Demografia to domena długoterminowa i wymaga skoordynowanych działań na szczeblu europejskim. UE powinna opracować wspólne wytyczne oparte na solidarności międzypokoleniowej i równouprawnieniu płci, z uwzględnieniem kultur narodowych i różnic w polityce społecznej. Obecna sytuacja Unii Europejskiej wymaga również środków na rzecz podniesienia współczynnika urodzeń. Zgodnie z powiedzeniem „rządzić to przewidywać” kluczowe znaczenie ma podjęcie działań już dziś.

6. Migracja, w tym mobilność wewnątrzunijna

6.1.

Jeśli chodzi o rolę imigracji w stawianiu czoła wyzwaniom demograficznym, EKES podtrzymuje swoje stanowisko, że „imigracja ma pozytywny wpływ na wzrost liczby ludności i zasobów pracy. Gdy przyrost naturalny staje się ujemny, imigracja może pomóc utrzymać całkowitą liczbę ludności i zasobów pracy na stałym poziomie. Imigracja nie jest z pewnością idealnym rozwiązaniem pozwalającym radzić sobie z konsekwencjami starzenia się społeczeństwa w Europie. Może być jednak również remedium na niezwiązane z procesami demograficznymi niedobory podaży pracy i umiejętności” (20).

6.2.

Należy również dołożyć starań, by nie potęgować systematycznej migracji wysoko wykwalifikowanych pracowników o wysokich umiejętnościach, co jeszcze bardziej pogłębiłoby niedobór kwalifikacji w krajach rozwijających się i zaszkodziłoby ich rozwojowi gospodarczemu i społecznemu. Ważne jest również wdrożenie aktywnej polityki przyjmowania i integracji w celu uniknięcia trudności w osiedlaniu się w nowym kraju i w nowej kulturze.

6.3.

Swobodny przepływ obywateli UE jest jedną z podstawowych swobód Unii. Wysoki poziom migracji wewnątrzunijnej może jednak stanowić szczególne wyzwanie dla państw członkowskich pochodzenia, takie jak przyspieszenie starzenia się społeczeństwa lub utrata siły roboczej i kompetencji, a także wyzwanie dla państw przyjmujących.

6.4.

Pojawia się pytanie, czy mobilność w ramach UE jest nieodwracalna, czy też tymczasowa, i czy regułą będzie powrót do kraju pochodzenia. W istocie po dwóch latach znaczna część osób, która opuściła swój kraj, powraca do niego. Jest to rodzaj mobilności cyrkulacyjnej. Takie przemieszczanie się wzajemnie wzbogaca kraje, których dotyczy. Aby takich przypadków było więcej należałoby doprowadzić do pozytywnej konwergencji społeczno-gospodarczej między Wschodem a Zachodem oraz między Południem a Zachodem. Zmniejszenie istniejących różnic jest najlepszym sposobem na spowolnienie ucieczki siły roboczej.

Bruksela, dnia 7 maja 2020 r.

Luca JAHIER

Przewodniczący Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego

(1) Gérard-François Dumont, „Vue des frontières une Europe vieillissante mais attractive pour les migrants” („Europa widziana od strony granic starzeje się, ale nadal jest atrakcyjna dla migrantów”), Diploweb.com: la revue géopolitique, 3.11.2019.

(2) https://www.etui.org/Publications2/Working-Papers/Why-central-and-eastern-Europe-needs-a-pay-rise

(3) „Demographic Scenarios for the EU” („Scenariusze demograficzne dla UE”), 2019 r., https://ec.europa.eu/jrc/en/publication/eur-scientific-and-technical-research-reports/demographic-scenarios-eu.

(4) https://www.etui.org/Publications2/Working-Papers/Why-central-and-eastern-Europe-needs-a-pay-rise

(5) 2018 Annual Report on Intra- EU Labour Mobility Final Report 2018 [Sprawozdanie roczne za rok 2018 dotyczące sprawozdania końcowego dotyczącego mobilności pracowników w UE w 2018 r.].

(6) Dz.U. C 218 z 23.7.2011, s. 7 oraz Dz.U. C 161 z 13.7.2007, s. 66.

(7) Dz.U. C 318 z 29.10.2011, s. 1 oraz Dz.U. C 14 z 15.1.2020, s. 60.

(8) Dz.U. C 190 z 5.6.2019, s. 1.

(9) Dz.U. C 71 z 24.2.2016, s. 46.

(10) https://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=E/CN.6/2017/3

(11) „Demographic Scenarios for the EU” [„Scenariusze demograficzne dla UE”], 2019 r.

(12) Dz.U. C 62 z 15.2.2019, s. 142.

(13) Dz.U. C 14 z 15.1.2020, s. 52.

(14) Dz.U. C 129 z 11.4.2018, s. 44 oraz Dz.U. C 110 z 22.3.2019, s. 26.

(15) Przemówienie przewodniczącej Ursuli von der Leyen.

(16) Dz.U. C 14 z 15.1.2020, s. 60.

(17) Dz.U. C 62 z 15.2.2019, s. 142.

(18) https://osha.europa.eu/sites/default/files/publications/documents/Work-related_MSDs_prevalence_costs_and_demographics_in_the_EU_report.pdf

(19) Dz.U. C 14 z 15.1.2020, s. 60.

(20) Dz.U. C 110 z 22.3.2019, s. 1.

14.7.2020

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 232/8

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Trwałe finansowanie uczenia się przez całe życie i rozwoju umiejętności w kontekście niedoboru wykwalifikowanej siły roboczej”

(opinia rozpoznawcza na wniosek prezydencji chorwackiej)

(2020/C 232/02)

Sprawozdawczyni:	Tatjana BABRAUSKIENĖ
Współsprawozdawca:	Pavel TRANTINA

Wniosek prezydencji chorwackiej w Radzie	Pismo, 10.9.2019
Podstawa prawna	Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Decyzja Prezydium	24.9.2019
Sekcja odpowiedzialna	Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa
Data przyjęcia przez sekcję	3.3.2020
Data przyjęcia na sesji plenarnej	7.5.2020
Sesja plenarna nr	551 – zdalna sesja plenarna
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się)	254/1/6

1. Wnioski i zalecenia

1.1.

EKES z zadowoleniem przyjmuje zwrócenie uwagi w piśmie określającym zadania komisarza Nicolasa Schmita (1) na wdrożeniu i aktualizacji programu na rzecz umiejętności, wskazaniu niedoboru wykwalifikowanej siły roboczej i jej zaradzeniu oraz wsparciu przekwalifikowania w ramach sprawiedliwej transformacji, a także na rozważeniu pomysłu proponowania indywidualnych kont edukacyjnych jako jednego ze sposobów umożliwienia osobom dorosłym (zarówno zatrudnionym, jak i bezrobotnym) akumulacji uprawnień do szkolenia i wykorzystania ich do szkolenia o zapewnionej jakości.

1.2.

EKES popiera konkluzje Rady w sprawie kluczowej roli polityk uczenia się przez całe życie we wzmacnianiu społeczeństw z myślą o technologicznej i ekologicznej transformacji wspierającej trwały i włączający wzrost (2), przyjętych w dniu 8 listopada 2019 r., w których wzywa się Komisję, aby „dokonywała aktualizacji obecnych polityk uczenia się przez całe życie pod względem ich skuteczności, skali i grup docelowych w celu lepszego reagowania na potrzeby w zakresie uczenia się wynikające ze zmian w społeczeństwie i w świecie pracy, w tym przez dalsze rozwijanie europejskiego obszaru edukacji (3).

1.3.

EKES docenia, że jednym z priorytetów chorwackiej prezydencji w Radzie UE (4) jest inwestowanie w badania i innowacje, zwiększanie dostępu do uczenia się przez całe życie wysokiej jakości oraz zdobywanie nowych umiejętności dostosowanych do przyszłych miejsc pracy.

1.4.

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w swym komunikacie pt. „Silna Europa socjalna na rzecz sprawiedliwej transformacji” (5) zawierającym stwierdzenie, że umiejętności mają kluczowe znaczenie dla przyszłości, Komisja Europejska zachęca państwa członkowskie UE do zapewnienia od najmłodszych lat kształcenia i szkolenia na wysokim poziomie sprzyjającego włączeniu społecznemu oraz do wsparcia ustawicznego doskonalenia zawodowego na przestrzeni całej kariery.

1.5.

EKES wzywa Komisję Europejską i państwa członkowskie do podjęcia skutecznych działań zmierzających do wdrożenia pierwszej i czwartej zasady Europejskiego filaru praw socjalnych, aby zapewnić dobrej jakości uczenie się przez całe życie sprzyjające włączeniu społecznemu jako prawo przysługujące wszystkim obywatelom w Europie w miejscach pracy i poza nimi, oraz by wsparły wdrażanie tych zasad trwałym finansowaniem publicznym uzgodnionym z partnerami społecznymi i społeczeństwem obywatelskim.

1.6.

EKES pragnie, by szczególny nacisk położono na dostęp najsłabszych grup społecznych do możliwości uczenia się przez całe życie. Należy zapewnić skuteczne wsparcie pracownikom na wszystkich poziomach umiejętności i kwalifikacji, w przedsiębiorstwach i organizacjach każdej wielkości, niezależnie od obszaru geograficznego, oraz trwałe finansowanie przez władze publiczne, przedsiębiorstwa i związki zawodowe, na przykład poprzez konta edukacyjne lub inne programy i narzędzia zgodne z praktykami krajowymi.

1.7.

EKES sugeruje, że Komisja Europejska powinna wyznaczyć ambitniejsze wskaźniki i wartości odniesienia dla uczenia się przez całe życie, zwłaszcza dla uczestnictwa dorosłych, w tym pracowników, w kształceniu i szkoleniu w odpowiednich ramach polityki i w przyszłych strategicznych ramach europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia („ET 2030”). Komisja powinna zadbać o to, by instrumenty finansowe UE, takie jak Erasmus+, Europejski Fundusz Społeczny (EFS), InvestEU, plan inwestycyjny na rzecz zrównoważonej Europy, Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) i inne odpowiednie fundusze UE skutecznie wspierały realizację tych poziomów odniesienia we wzajemnej synergii.

1.8.

Ponadto EKES apeluje do instytucji UE, by uzgodniły jednolite ramy kompetencji kluczowych sprzyjające włączeniu społecznemu, które wykraczałyby poza edukację szkolną, spełniając tym samym potrzebę kształcenia dorosłych i nabywania umiejętności życiowych, w tym zwłaszcza umiejętności uczenia się oraz umiejętności demokratycznego obywatelstwa, które są niezbędne do wspierania aktywnej roli osób dorosłych w społeczeństwie. Postuluje również większe inwestycje w środowisko uczenia się pozaformalnego i nieformalnego, które mają szczególne znaczenie dla nabywania tych kompetencji.

1.9.

EKES uważa, że w kontekście europejskiego semestru konieczne jest zapewnienie spójności między apelem Komisji Europejskiej o zrównoważone inwestycje w obszarze kształcenia i szkolenia a wezwaniem do wprowadzenia środków optymalizacji, które mają czasami szkodliwy wpływ na takie inwestycje. W każdym państwie członkowskim należy zwiększyć inwestycje publiczne w uczenie się przez całe życie, a szczególnie w kształcenie dorosłych.

1.10.

EKES ponawia swój apel o przywiązanie większej wagi do inwestycji społecznych, między innymi w obszarze kształcenia, szkolenia i uczenia się przez całe życie. Proponuje zastanowienie się, czy złota reguła budżetowa, tj. wyłączenie przyszłościowych inwestycji publicznych z obliczenia deficytów publicznych netto w ramach reguł fiskalnych europejskiej unii walutowej, mogłaby zostać również zastosowana do inwestycji społecznych wspieranych z funduszy strukturalnych UE.

1.11.

EKES wzywa przyszłe prezydencje w Radzie UE i Komisję Europejską do dalszego zacieśniania współpracy między decydentami na najwyższym szczeblu w następstwie inicjatywy wspólnego posiedzenia Rady z udziałem ministrów finansów i edukacji UE, w celu omówienia sposobów zapewniania trwałego finansowania publicznego kształcenia i szkolenia, w szczególności kształcenia dorosłych. Niezbędne jest również nawiązanie dialogu z ministrami zatrudnienia i spraw społecznych. Taka współpraca powinna mieć również miejsce na szczeblu krajowym.

1.12.

EKES wzywa państwa członkowskie do zapewnienia skutecznego wsparcia pracownikom i bezrobotnym borykającym się z trudnościami w dostępie do dobrej jakości kształcenia i szkolenia dorosłych sprzyjającego włączeniu społecznemu poprzez zapewnienie ukierunkowanego finansowania osobom potrzebującym, takim jak bezrobotni, pracownicy objęci niestandardowymi formami zatrudnienia, osoby o niskich umiejętnościach zawodowych, osoby z niepełnosprawnościami, osoby starsze oraz osoby z grup w niekorzystnej sytuacji społeczno-ekonomicznej, z uwzględnieniem również aspektu płci.

1.13.

EKES sugeruje, że zgodnie z w wytyczną dotyczącą zatrudnienia nr 6: Zwiększenie podaży pracy i umiejętności (6), w której apeluje się do państw członkowskich o zapewnienie możliwości przeniesienia uprawnień do szkolenia w trakcie przekwalifikowania zawodowego, należy rozważyć środki takie jak ustalenie wskaźników odnoszących się do inwestycji publicznych i prywatnych w obszarze kształcenia i szkolenia zawodowego (VET) oraz dostęp pracowników do płatnego urlopu w celach szkoleniowych. Powinno to umożliwić każdemu przewidywanie i lepsze dostosowanie się do potrzeb rynku pracy.

1.14.

EKES jest zdania, że państwa członkowskie powinny wspierać sektor publiczny, a także placówki edukacyjne nienastawione na zysk i organizacje społeczeństwa obywatelskiego w utrzymaniu finansowania dobrej jakości i bardziej dostępnego uczenia się przez całe życie sprzyjającego włączeniu społecznemu. Należy zapewnić wysoką jakość kształcenia i szkolenia w oparciu o mechanizmy gwarancji wysokiej jakości wspierane na przykład przez EQAVET i inne narzędzia.

1.15.

EKES sugeruje, że do zapewnienia skutecznych inwestycji w obszarze podnoszenia kwalifikacji i przekwalifikowania pracowników w przedsiębiorstwach niezbędne są dodatkowe dane dotyczące inwestycji przedsiębiorstw i wsparcia finansowego rządów. Wkłady własne pracowników, związków zawodowych i innych zainteresowanych stron powinny zostać odpowiednio przeanalizowane i wykorzystane w dyskusjach politycznych, z naciskiem na inwestycje w różne umiejętności.

1.16.

EKES jest zdania, że demokratyczne zarządzanie rozwojem i wdrażaniem polityki w zakresie uczenia się przez całe życie, w tym prowadzenie skutecznego dialogu społecznego i skutecznych konsultacji ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim, podnosi skuteczność inwestycji pod względem osiągania celów polityki.

1.17.

EKES zachęca państwa członkowskie do jak najlepszego wykorzystania możliwości oferowanych przez dostępne fundusze UE, które powinny być również wspierane ze środków krajowych. Przyszłe WRF powinny w każdym razie przeciwdziałać ograniczeniu możliwości budżetowych w zakresie finansowania uczenia się przez całe życie na szczeblu państw członkowskich i UE. Same programy powinny w większym stopniu sprzyjać włączeniu społecznemu, być prostsze i łatwiejsze do realizacji dla małych beneficjentów i mniejszych projektów.

1.18.

EKES zauważa, że ważne jest dokonywanie regularnych przeglądów skuteczności środków wsparcia finansowego i niefinansowego pod kątem tego, czy docierają one do konkretnych grup dorosłych, oraz pod kątem efektywnego wykorzystania zasobów. W tym celu należy wdrożyć solidne systemy monitorowania i oceny. Wyniki ocen powinny zostać wykorzystane i uwzględnione przy kształtowaniu polityki w obszarze uczenia się przez całe życie.

1.19.

EKES jest zdania, że istnieje potrzeba zapewnienia mechanizmów finansowania, które umożliwiłyby wykorzystanie zasobów krajowych i obejmowałyby odpowiedni podział kosztów między organy publiczne i podmioty prywatne, osoby fizyczne oraz inne odpowiednie zainteresowane strony (np. partnerów społecznych, organizatorów szkoleń, organizacje pozarządowe).

1.20.

EKES wzywa do bardziej wyważonego zrozumienia potrzeb środowisk edukacyjnych, które należałoby uwzględnić w polityce w obszarze kształcenia, szkolenia i uczenia się przez całe życie, kierującej się nadrzędną zasadą wspierania indywidualnego i niepowtarzalnego potencjału osób uczących się. Oznacza to uznanie – między innymi poprzez zrównoważone inwestycje – wartości środowisk edukacyjnych wykraczających poza kształcenie formalne jako dynamicznych ośrodków rozwoju kompetencji, z których kształcenie formalne może również czerpać wiedzę fachową w zakresie przyjmowania bardziej innowacyjnego podejścia do zaspokajania potrzeb osób uczących się sprzyjającego włączeniu społecznemu.

1.21.

Aby uczenie się przez całe życie było skuteczne, EKES wzywa wszystkich decydentów unijnych i krajowych do sprostania następującym wyzwaniom dla środowisk uczenia się przez całe życie i do zapewnienia wsparcia finansowego na rozwiązanie tych problemów stosownie do zakresu kompetencji:

1.21.1.

opracowanie i wdrożenie długoterminowych strategii rozwoju współpracy między organizatorami kształcenia formalnego, pozaformalnego i nieformalnego z perspektywy ukierunkowanej na osobę uczącą się;

1.21.2.

zadbanie o to, by osoby uczące się mogły odgrywać aktywną rolę w swych ścieżkach uczenia się dzięki zaprojektowaniu ich głównie w oparciu o ich potrzeby;

1.21.3.

wsparcie osób uczących się ze wszystkich grup wiekowych i różnych środowisk w zakresie dostępu do różnych form uczenia się, a także ich łączenia i przemieszczania się między nimi zgodnie z ich indywidualnymi potrzebami i zdolnościami;

1.21.4.

traktowanie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego (zgodnie z zaleceniem Rady w sprawie walidacji (7)) jako pilnego priorytetu;

1.21.5.

udoskonalenie możliwości uczenia się przez całe życie na szczeblu lokalnym poprzez wykorzystanie istniejącej infrastruktury lokalnej i oświatowej.

2. Kontekst ogólny

2.1.

Zgodnie z definicją Rady (8) uczenie się przez całe życie obejmuje uczenie się od okresu wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem po okres emerytury, w tym wszystkie formy uczenia się formalnego, nieformalnego i pozaformalnego, a jego celem jest rozwinięcie wiedzy, umiejętności i kompetencji w kontekście osobistym, obywatelskim, społecznym i/lub zawodowym. W ramach uczenia się przez całe życie każda osoba uznawana jest za podmiot uczenia się; umożliwia ono wszystkim ludziom nabywanie odpowiedniej wiedzy, by mogli uczestniczyć – jako aktywni obywatele – w społeczeństwie opartym na wiedzy i w rynku pracy, oraz ułatwia obywatelom Unii swobodną mobilność. W niniejszej opinii nacisk kładzie się na trwałe finansowanie uczenia się przez całe życie i rozwoju umiejętności w kontekście niedoboru wykwalifikowanej siły roboczej.

2.2.

Uczymy się wszędzie i cały czas, aktywnie i biernie, w formalnym, nieformalnym i pozaformalnym otoczeniu. Konieczne jest zatem bardziej szczegółowe zrozumienie potrzeb środowisk edukacyjnych w ramach polityki kształcenia, szkolenia i uczenia się przez całe życie, kierującej się nadrzędną zasadą wspierania indywidualnego i niepowtarzalnego potencjału osób uczących się. Należy wspierać zarówno uczenie się przez całokształt sytuacji życiowych, jak i uczenie się przez całe życie przy pomocy trwałego finansowania publicznego, przy czym szczególną uwagę należy zwrócić na starsze pokolenia, przeznaczając zasoby na dostarczanie środków dostosowanych do ich sposobów uczenia się. EKES ponownie podkreśla (9), że finansowanie zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym musi obejmować między innymi inwestycje w dobrej jakości kształcenie i szkolenie sprzyjające włączeniu społecznemu, które powinny być dostępne i przystępne cenowo dla wszystkich oraz ukierunkowane na obecne i przyszłe potrzeby rynku pracy. Zyski z kształcenia dorosłych można ocenić na równi z korzyściami z kształcenia i szkolenia wstępnego, a nawet z kształcenia wyższego (10).

2.3.

Wpływ globalnych tendencji, takich jak zmiany gospodarcze, technologiczne, środowiskowe, społeczne oraz przemysłowe w związku z rewolucją cyfrową, jest ogromny – poczynając od gospodarki, innowacji, nauki i kształcenia po zdrowie, zrównoważony rozwój i sprawowanie rządów – i prowadzi do szybkiego przekształcenia świata pracy i profili umiejętności w wielu zawodach. W związku z tempem zmian zachodzi konieczność ciągłego szkolenia, przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji wszystkich obywateli przez całe życie, ze szczególnym uwzględnieniem zapewnienia pracownikom i bezrobotnym skutecznego wsparcia, przy jednoczesnym zapewnieniu trwałego finansowania przez władze publiczne, przedsiębiorstwa, konta edukacyjne i inne narzędzia.

2.4.

Przełomowy charakter zmian sprawia, że prognozowanie przyszłego zapotrzebowania na umiejętności staje się coraz trudniejsze. Zmienia się również podaż umiejętności, lecz dostosowanie się do pojawiających się potrzeb w zakresie umiejętności jest czasochłonne. Choć pracodawcy podkreślają znaczenie STEM, umiejętności cyfrowych i VET, zachodzi obecnie również zwrot ku umiejętnościom miękkim/przekrojowym (11), które umożliwiają ludziom dostosowanie się do środowiska pracy i różnych sytuacji życiowych (12). Umiejętności te rozwijane są zazwyczaj w organizacjach oferujących kształcenie pozaformalne (organizacje młodzieżowe itd.), w związku z czym niezbędne jest ich trwałe wsparcie finansowe.

2.5.

Ponadto istotne jest obecnie zainwestowanie w rozwój strategiczny nowych programów szkoleniowych. Są to kluczowe narzędzia polityki, które spełniają zapotrzebowanie na umiejętności i wypełniają lukę kompetencyjną, lecz korzyści z inwestowania w nie mogą się pojawić dopiero po pewnym czasie, szczególnie w wypadku dłuższych programów na wyższych szczeblach. By wystarczająco wcześnie wpływać na ofertę systemu kształcenia i szkolenia, umożliwiać rozwiązania strategiczne i zapobiegać niedopasowaniu umiejętności (13), niezbędne jest systematyczne przewidywanie zapotrzebowania na umiejętności.

2.6.

Sytuacja będąca skutkiem ogólnoświatowej pandemii COVID-19 dowodzi, że w razie konieczności uczenie się można szybko dostosowywać do zmiennych okoliczności. Osoby uczące się stosują wiele nowych metod, takich jak samodzielne uczenie się lub uczenie się w ramach projektów, stają się ciekawsze i zwiększają swoje umiejętności informatyczne, aby brać udział w zdalnym uczeniu się. Korzystają z wielu platform cyfrowych, udostępnianych nieodpłatnie. Podstawowe umiejętności przekrojowe pomagają zarówno uczniom, jak i nauczycielom w dostosowaniu się do tej zmiany. Kiedy życie powróci do „normalności”, społeczeństwo powinno wyciągnąć z tego doświadczenia wnioski i nadal rozwijać takie podejście i umiejętności, inwestując w nie w sposób wystarczający, aby każdy uczący się, niezależnie od sytuacji społecznej, mógł być w ten proces włączony i czerpać z niego korzyści.

3. Kontekst polityczny

3.1.

W komunikacie Komisji „Silna Europa socjalna na rzecz sprawiedliwej transformacji” (14) podkreślono, że umiejętności mają kluczowe znaczenie dla przyszłości. Umożliwiają ludziom czerpanie korzyści z szybko zmieniającego się tempa miejsca pracy. Połowa obecnej siły roboczej będzie musiała zaktualizować swoje umiejętności w ciągu najbliższych pięciu lat, a transformacja cyfrowa i zielona wymagać będzie nowego zestawu umiejętności. VET oraz przyuczanie do zawodu mogą sprzyjać zdolności do zatrudnienia młodych ludzi i dorosłych oraz zaspokajać zmieniające się potrzeby przedsiębiorstw.

3.2.

EKES przypomina, że prawo do nauki zostało zapisane w akcie konstytucyjnym Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (z 1945 r.) pod nagłówkiem „kształcenie dla wszystkich”, a uczeniu się przez całe życie poświęca się coraz większą uwagę w kontekście celów zrównoważonego rozwoju ONZ, zwłaszcza celu zrównoważonego rozwoju nr 4 dotyczącego kształcenia. Cel ten postrzegany jest nie tylko jako sposób zwiększenia umiejętności i ożywienia gospodarki, ale również jako czynnik przyczyniający się do realizacji celów różnorodności kulturowej i pokoju. Jednakże wyznaczone cele zrównoważonego rozwoju, które określają rolę uczenia się przez całe życie, nie obejmują żadnych wartości odniesienia w wymiarze finansowania (15).

3.3.

EKES podkreśla konieczność wdrożenia pierwszej i czwartej zasady Europejskiego filaru praw socjalnych poprzez wprowadzenie w Europie powszechnego prawa do dobrej jakości kształcenia, szkolenia i uczenia się przez całe życie sprzyjającego włączeniu społecznemu oraz wspieranie realizacji tych zasad przy pomocy zrównoważonego finansowania publicznego uzgodnionego z partnerami społecznymi i zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim. Prawo to musi zostać urzeczywistnione w celu zapewnienia wszystkim dorosłym równego dostępu do dobrej jakości kształcenia i uczenia się sprzyjającego włączeniu społecznemu zarówno w miejscu pracy, jak i poza nim. Należy zapewnić skuteczne wsparcie pracownikom na wszystkich poziomach kwalifikacji i w przedsiębiorstwach każdej wielkości, niezależnie od obszaru geograficznego, na którym pracują.

3.4.

EKES podkreśla konieczność wdrożenia – za pomocą odpowiednich inwestycji publicznych (16) – praw i zasad Europejskiego filaru praw socjalnych, w tym prawa do dobrej jakości kształcenia, szkolenia i uczenia się przez całe życie sprzyjającego włączeniu społecznemu na szczeblu krajowym. Zasoby budżetowe nadal podlegają jednak w pewnych przypadkach rygorystycznym ograniczeniom budżetowym rynku wewnętrznego oraz regułom fiskalnym zawartym w pakcie stabilności i wzrostu, a znalezienie niezbędnych środków publicznych na przywrócenie równowagi społecznej pozostaje wyzwaniem dla rządów. Nierozwiązany pozostaje konflikt pomiędzy wiążącymi przepisami budżetowymi a zbiorem praw i zasad bez środków umożliwiających ich wykonanie.

3.5.

W sprawozdaniu Globalnej Komisji ds. Przyszłości Pracy MOP pt.: „Work for a Brighter Future” (17) zwrócono uwagę, że stworzenie faktycznych możliwości uczenia się przez całe życie dla wszystkich jest wspólnym obowiązkiem, który wymaga aktywnego zaangażowania i wsparcia ze strony rządów, pracodawców, pracowników i instytucji oświatowych. Rządy we współpracy z partnerami społecznymi muszą poszerzyć i przekształcić politykę rozwoju umiejętności, służby zatrudnienia i systemy szkolenia w celu zapewnienia pracownikom czasu i wsparcia finansowego potrzebnych do nauki. W sprawozdaniu proponuje się ustanowienie systemu uprawnień do nauki za pośrednictwem zmienionego systemu ubezpieczeń pracowniczych oraz funduszu społecznego, a także wprowadzenie kont edukacyjnych, które umożliwiałyby pracownikom płatny urlop na szkolenie.

3.6.

EKES z zadowoleniem przyjmuje ważną inicjatywę prezydencji fińskiej w Radzie UE, która po raz pierwszy w historii zorganizowała wspólne posiedzenie Rady z udziałem ministrów finansów i edukacji UE w celu omówienia wagi publicznego finansowania kształcenia i szkolenia. Wzywa przyszłe prezydencje UE i Komisję do dalszego rozwijania tej inicjatywy sprzyjającej zacieśnieniu współpracy pomiędzy decydentami na najwyższym szczeblu. Niezbędne jest również nawiązanie dialogu z ministrami zatrudnienia i spraw społecznych. Następnie pragnąłby zobaczyć taką współpracę na szczeblu krajowym.

3.7.

EKES popiera położenie nacisku w piśmie określającym zadania komisarza Nicolasa Schmita (18) na wdrożenie i aktualizację programu na rzecz umiejętności, wskazanie niedoboru wykwalifikowanej siły roboczej i jej zaradzenie, a także na wsparcie zmiany kwalifikacji w ramach sprawiedliwej transformacji. Rozważenie koncepcji zaproponowania indywidualnych kont edukacyjnych to jedna z możliwości, które mogłyby umożliwić osobom w wieku produkcyjnym gromadzenie uprawnień do szkoleń i korzystanie z nich do podejmowania szkoleń o zapewnionej jakości. EKES apeluje do państw członkowskich o zapewnienie trójstronnej współpracy w zakresie przydzielania pracownikom najemnym i innym dostępnych środków publicznych oraz o wspólną za nie odpowiedzialność.

3.8.

EKES z zadowoleniem zauważa, że w konkluzjach Rady w sprawie kluczowej roli polityk uczenia się przez całe życie we wzmacnianiu społeczeństw z myślą o technologicznej i ekologicznej transformacji wspierającej trwały i włączający wzrost (19), przyjętych w dniu 8 listopada 2019 r., wezwano Komisję, aby „dokonywała aktualizacji obecnych polityk uczenia się przez całe życie pod względem ich skuteczności, skali i grup docelowych w celu lepszego reagowania na potrzeby w zakresie uczenia się wynikające ze zmian w społeczeństwie i w świecie pracy, w tym przez dalsze rozwijanie europejskiego obszaru edukacji (20), uwzględnienie uczenia się przez całe życie w przyszłych strategicznych ramach współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia oraz wykorzystywanie możliwości oferowanych przez Erasmus+, Europejski Fundusz Społeczny i inne odpowiednie instrumenty unijne”.

4. Aktualna sytuacja

4.1.

Chociaż brakuje danych dotyczących ogólnych inwestycji w uczenie się przez całe życie, dotychczasowe doświadczenie (21) wskazuje, że wydatki publiczne na kształcenie dorosłych stanowią zaledwie około 0,1–0,2 % PKB. Całkowite wydatki na kształcenie dorosłych, w tym inne źródła finansowania, takie jak finansowanie przez pracodawców i opłaty pokrywane przez osoby uczące się, wahają się między 1,1 a mniej niż 0,6 % PKB. Jednocześnie ostatnie szacunki Cedefop sugerują, że w UE-28+ mieszka 128 mln dorosłych osób, które posiadają potencjał w zakresie doskonalenia zawodowego i zmiany kwalifikacji, tj. 46 % populacji dorosłych na tym obszarze (22). Jedynie 11,1 % osób dorosłych uczestniczy w kształceniu dorosłych, choć Unia Europejska wyznaczyła sobie cel wynoszący 15 % do 2020 r., którego nie zrealizowała.

4.2.

W konkluzjach z posiedzenia Rady Europejskiej w Lizbonie (23) wyznaczono jasne cele dla wszystkich zainteresowanych stron, obejmujące zwiększenie rocznych inwestycji na mieszkańca w obszarze zasobów ludzkich, a w wytycznych dotyczących zatrudnienia (13, 14 i 16) (24) wezwano państwa członkowskie do wytyczenia odpowiadających im celów. EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w sprawozdaniach krajowych z 2019 r. dla Komisji (25) w ramach procesu europejskiego semestru wezwano do zwiększenia inwestycji w kształcenie i szkolenie w 16 krajach (26) oraz w zdobywanie umiejętności w 24 krajach (27) w celu zrekompensowania dziesięciolecia cięć budżetowych i niedofinansowania systemów edukacji, co miało udokumentowany niekorzystny wpływ na dobrej jakości kształcenie, pracowników oświaty oraz infrastrukturę edukacyjną (28).

4.3.

EKES zauważa wyraźny brak spójności między apelem Komisji o zrównoważone inwestycje w obszarach sprzyjających wzrostowi, takich jak wszystkie sektory kształcenia, a wezwaniem do wprowadzenia środków optymalizacji, które mają na te sektory szkodliwy wpływ. W komunikacie Komisji dotyczącym głównych ustaleń zawartych w sprawozdaniach krajowych (29) w sprawie europejskiego semestru w 2019 r. przedstawiono korzystny scenariusz ekonomiczny, obejmujący poprawę finansów publicznych w każdym państwie członkowskim. Niemniej jednak komunikat zawiera również ostrzeżenie przed niepewną sytuacją na świecie i wezwanie do państw członkowskich do dalszego zwiększania produktywności poprzez poprawę odporności ich gospodarek i zapewnianie, aby korzyści ze wzrostu gospodarczego były udziałem wszystkich obywateli.

5. Uwagi ogólne

5.1.

Państwa członkowskie muszą zapewnić możliwości szkoleń wszystkim – osobom bezrobotnym, osobom zatrudnionym za wynagrodzeniem, kobietom i mężczyznom. W tym celu w wytycznej dotyczącej zatrudnienia nr 6: Zwiększenie podaży pracy i umiejętności (30) należy ująć i ustanowić jako wymóg środki takie jak ustalenie wskaźników dotyczących inwestycji publicznych i prywatnych w VET oraz programów umożliwiających pracownikom płatny urlop w celach szkoleniowych. W związku z tym EKES zwrócił już uwagę na potrzebę ochrony godnych warunków życia podczas szkolenia. Należy rozważyć i przeanalizować środki UE w celu wprowadzenia w innych państwach członkowskich – jako standardowej praktyki – instrumentów dobrych praktyk stosowanych w niektórych państwach członkowskich UE, takich jak dotacje, pożyczki, układy zbiorowe dotyczące płatnego urlopu szkoleniowego lub inne postanowienia (31).

5.2.

Partnerzy społeczni i organizacje społeczeństwa obywatelskiego mają również do odegrania wiodącą rolę w zarządzaniu systemem kształcenia i szkolenia, w tym w antycypowaniu i zapewnianiu umiejętności, a wspólna odpowiedzialność partnerów społecznych na poziomie przedsiębiorstwa jest niezbędna zarówno z punktu widzenia inwestowania w przyszłościowe kształcenie i szkolenie jego siły roboczej, jak i ponoszenia niezbędnych kosztów przekwalifikowania zwolnionych przez nie pracowników. Wśród tych pracowników w najtrudniejszej sytuacji znajdują się osoby starsze.

5.3.

Dyskusje na temat propozycji UE dotyczącej kont edukacyjnych dopiero się rozpoczynają, lecz szereg względów należy omówić bardziej szczegółowo, jeżeli propozycja ta ma zostać zrealizowana, na przykład kwestię, czy szkolenie pracowników określone jest przez prawo i/lub czy przez układ zbiorowy, który należy respektować w celu zapewnienia pracodawcom i pracownikom możliwości wpływania na treść, miejsce i czas/okres szkolenia. Jest to zatem kompetencja krajowa i zalecenia dla państw członkowskich dotyczące sposobu finansowania kont edukacyjnych oraz tego, kto powinien otrzymać wsparcie finansowe (przedsiębiorstwa, instytucje szkoleniowe, publiczne służby zatrudnienia czy pracownicy), muszą zostać sporządzone w drodze dialogu społecznego z poszanowaniem układów zbiorowych oraz ustawodawstwa krajowego. Istotne jest, by w trakcie tych rozważań zwrócono uwagę na różnorodność systemów i podejść krajowych oraz by partnerzy społeczni odgrywali w nich ważną rolę.

5.4.

EKES ponownie wzywa do przywiązania większej wagi do inwestycji społecznych, między innymi w obszarze kształcenia, szkolenia i uczenia się przez całe życie. Wezwał już do rozważenia zasady złotej reguły budżetowej, tj. wyłączenia przyszłościowych inwestycji publicznych z obliczenia deficytów publicznych netto w ramach reguł fiskalnych UGW (32). EKES zachęca do dyskusji na temat tego, czy złota reguła budżetowa mogłaby być stosowana także do inwestycji społecznych wspieranych z funduszy strukturalnych UE (33).

5.5.

Połączenie elastycznego, dostosowanego kształcenia i spersonalizowanego wsparcia, począwszy od poradnictwa zawodowego przez całe życie, pozwoli również na aktywizację osób biernych zawodowo i długotrwale bezrobotnych, co z kolei przyniesie korzyści społeczne i gospodarcze, a także długofalowe oszczędności wydatków na opiekę społeczną. Optymalne połączenie elementów lub cech tego podejścia może stworzyć warunki konsolidacji, rozwoju i wdrażania zalecenia Rady w sprawie ścieżek poprawy umiejętności (34) w sposób zrównoważony pomimo tego, że grupy docelowe, potrzebne umiejętności i rządy zmieniają się z upływem czasu. Oferta szkoleniowa musi być opracowana w sposób wzmacniający i wspierający mobilność między sektorami i w ich ramach. Zabezpieczenie zmiany stanu na rynku pracy przynosi poprawę zdolności do zatrudnienia pracowników oraz zdolności pracodawców do przyciągnięcia nowych kandydatów.

5.6.

EKES jest zdania, że państwa członkowskie powinny wspierać sektor publiczny, a także placówki edukacyjne nienastawione na zysk i organizacje społeczeństwa obywatelskiego w utrzymaniu finansowania możliwości dobrej jakości uczenia się przez całe życie, które powinno być bardziej dostępne. Wysoką jakość oferty szkoleniowej należy zapewnić poprzez gwarancję dobrej jakości.

5.7.

Zwiększenie inwestycji w kształcenia dorosłych i szkolenie pracowników wiąże się w znacznym stopniu z wniesieniem odpowiedniego wkładu badawczego w opracowanie, reformę oraz wdrożenie strategii i systemów uczenia się przez całe życie. Do zapewnienia skutecznych inwestycji w obszarze podnoszenia kwalifikacji i przekwalifikowania pracowników w przedsiębiorstwach niezbędnych jest więcej danych dotyczących inwestycji przedsiębiorstw i wsparcia finansowego rządów. Wkład własny pracowników, związków zawodowych oraz innych zainteresowanych stron powinien zostać odpowiednio przeanalizowany i wykorzystany w dyskusjach politycznych, z naciskiem na inwestycje w nauczanie różnych umiejętności (zawodowych, związanych z danym przedsiębiorstwem, kompetencji kluczowych, umiejętności podstawowych itp.), skierowane do pracowników o różnych poziomach umiejętności, zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Należy również położyć nacisk na szkolenia w przedsiębiorstwach i poza nimi, na świadczenie usług przez innych usługodawców itp.

5.8.

Z uwagi na szeroki zakres i dużą liczbę różnych usługodawców kształceniu dorosłych brakuje koordynacji na szczeblu państw członkowskich i europejskim. Zintegrowane podejście, które łączy wiele dziedzin polityki i zainteresowanych stron, ze szczególnym uwzględnieniem demokratycznego zarządzania rozwojem i wdrażaniem polityki uczenia się przez całe życie, w tym prowadzenia skutecznego dialogu społecznego z partnerami społecznymi i skutecznych konsultacji ze społeczeństwem obywatelskim, może poprawić skuteczność inwestycji poprzez zwiększenie prawdopodobieństwa, że uda się dotrzeć do bardzo zróżnicowanych potencjalnych grup docelowych i zaspokoić potrzeby osób w najtrudniejszej sytuacji.

5.9.

Aby uczenie się przez całe życie było skuteczne, EKES wzywa wszystkich decydentów unijnych i krajowych do sprostania następującym wyzwaniom dla środowisk uczenia się przez całe życie i do wsparcia finansowego rozwiązania tych problemów stosownie do zakresu kompetencji:

5.9.1.

opracowanie i wdrażanie strategii długoterminowych z myślą o rozwoju współpracy między organizatorami kształcenia formalnego, pozaformalnego i nieformalnego w celu wspierania potrzeb osób uczących się w zakresie nauki i szkoleń; by zapewnić ich trwałość, takie strategie powinny być współtworzone przez stowarzyszenia przedstawicielskie na szczeblu regionalnym, krajowym i europejskim i obejmować wsparcie dla nich,

5.9.2.

zadbanie o to, by osoby uczące się miały możliwość odgrywania aktywnej roli w swych ścieżkach uczenia się dzięki projektowaniu ich przede wszystkim w oparciu o ich potrzeby, co pozwoli im stać się aktywnymi twórcami, a nie biernymi konsumentami wiedzy i innowacji,

5.9.3.

wspieranie osób uczących się we wszystkich grupach wiekowych i z różnych środowisk w zakresie dostępu do różnych form uczenia się, ich łączenia i przemieszczania się między nimi zgodnie z ich osobistymi potrzebami i zdolnościami, poprzez bardziej elastyczne systemy kształcenia i szkolenia oraz zapewnianie wysokiej jakości poradnictwa przez całe życie,

5.9.4.

traktowanie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego (zgodnie z zaleceniem Rady w sprawie walidacji (35)) jako pilnego priorytetu w związku z faktem, że może ona zwiększyć dostrzegalność wszystkich umiejętności, kompetencji i wiedzy, które mogą przyczynić się do znaczącego udziału w życiu społecznym i na rynku pracy, w szczególności słabych grup (36),

5.9.5.

udoskonalenie możliwości uczenia się przez całe życie na szczeblu lokalnym poprzez wykorzystanie istniejącej infrastruktury lokalnej i oświatowej w celu stworzenia wielofunkcyjnych pomieszczeń dydaktycznych dla wszystkich; takie lokalne ośrodki uczenia się przez całe życie istnieją już w różnej formie we wszystkich państwach członkowskich, lecz powinny stać się koncepcją głównego nurtu polityki.

6. Szczegółowe uwagi dotyczące europejskich i krajowych źródeł finansowania oraz polityki koniecznych do zapewnienia trwałego finansowania (37)

6.1. O źródłach finansowania UE

6.1.1.

W wieloletnich ramach finansowych na lata 2021–2027 Komisja Europejska zapowiedziała kilka sposobów ulepszenia planu inwestycji UE poprzez wprowadzenie obszaru „Inwestycje społeczne i umiejętności” do ram InvestEU. Pokazuje to jej zaangażowanie w przeznaczenie środków na inwestycje społeczne i stworzenie odpowiednich instrumentów potrzebnych do realizacji tego celu.

6.1.2.

Komisja i państwa członkowskie powinny skorzystać z możliwości oferowanych przez fundusze unijne (takie jak EFS, Erasmus+, EFIS i inne odpowiednie instrumenty unijne) i w jak najlepszy sposób wykorzystać dostępne środki finansowe UE. Przyszłe WRF powinny w każdym razie przeciwdziałać ograniczeniu możliwości budżetowych na rzecz finansowania uczenia się przez całe życie na szczeblu państw członkowskich i UE (38). Niemniej jednak, chociaż fundusze UE mogą odegrać ważną rolę w rozwoju umiejętności/uczenia się przez całe życie, nadmierne na nich poleganie na może budzić obawy co do stabilności finansowania, jako że finansowanie unijne jest przyznawane na konkretne projekty i jest z natury tymczasowe.

6.1.3.

Z punktu widzenia zapewnienia zrównoważonych krajowych inwestycji w uczenie się przez całe życie i kształcenie dorosłych, proces europejskiego semestru odgrywa kluczową rolę, gdyż podkreśla niezbędny nacisk na finansowanie. Aby krajowa/regionalna polityka w dziedzinie uczenia się przez całe życie mogła być skutecznie realizowana, należy zapewnić odpowiedni poziom finansowania. Bardziej zrównoważone i trwałe finansowanie jest kluczem do osiągnięcia zrównoważonego charakteru kształcenia i szkolenia dorosłych oraz zdolności usługodawców z branży uczenia się przez całe życie do wprowadzania innowacji i rozwoju w tej dziedzinie.

6.2. W sprawie strategii politycznych wspierających właściwy podział finansowania

6.2.1.

Ważne jest stworzenie kultury oceny. Przyczynić się mogą do tego różne czynniki, takie jak zobowiązanie polityczne do wyznaczania kierunków polityki (i rozliczalności) w oparciu o dowody, wymogi prawne dotyczące oceny, wymogi oceny odnoszące się do europejskiego finansowania oraz szkolenie i kształcenie podmiotów dokonujących oceny w celu zapewnienia oceny przez cały cykl polityki.

6.2.2.

Istotne jest, aby dokonywać regularnych przeglądów skuteczności środków wsparcia finansowego i niefinansowego pod kątem tego, czy dotarły do docelowych grup osób dorosłych oraz pod kątem efektywnego wykorzystania zasobów. W tym celu należy wdrożyć solidne systemy monitorowania i oceny. Wyniki ocen powinny zostać wykorzystane i uwzględnione przy kształtowaniu polityki w obszarze uczenia się przez całe życie. W oparciu o solidne dowody oceny mogą wskazywać na potrzebę zmiany (lub zaprzestania stosowania) istniejących środków lub wprowadzenia nowych. Mogą również zawierać informacje dotyczące skutecznych praktyk, których zakres można zwiększyć poprzez dalsze lub trwalsze finansowanie. W monitorowaniu i ocenie systemów powinni uczestniczyć partnerzy społeczni.

6.2.3.

Istnieje potrzeba zapewnienia mechanizmów finansowania, które umożliwiłyby wykorzystanie zasobów krajowych i obejmowałyby odpowiedni podział kosztów pomiędzy organy publiczne, pracodawców, osoby fizyczne oraz inne odpowiednie zainteresowane strony (np. partnerów społecznych, organizatorów szkoleń, organizacje pozarządowe). Jak pokazano w ramach bazy danych Cedefop dotyczącej finansowania kształcenia dorosłych (39), istnieją różne mechanizmy finansowania skierowane do osób fizycznych oraz przedsiębiorstw/pracodawców, mające na celu zwiększenie uczestnictwa w kształceniu i szkoleniu oraz prywatnych inwestycji w tych obszarach. Możliwości te muszą być odpowiednio koordynowane przez władze publiczne, podczas gdy w przypadku sektorowych funduszy szkoleniowych rolę koordynującą odgrywają głównie partnerzy społeczni. Instrumenty finansowe dla osób fizycznych obejmują na przykład konta edukacyjne/vouchery, (niskooprocentowane) pożyczki oraz płatny urlop szkoleniowy. Wsparcie finansowe dla przedsiębiorstw może polegać na funduszach szkoleniowych (opartych na opłatach od przedsiębiorstw), bodźcach podatkowych lub dotacjach (finansowanych z podatków ogólnych). Takiego rodzaju instrumenty podziału kosztów są również sposobem na zapewnienie wspólnej odpowiedzialności za kreowanie/wdrażanie polityki uczenia się przez całe życie i inwestowanie w umiejętności.

6.2.4.

Dialog społeczny i układy zbiorowe, w szczególności na szczeblu sektorowym, ogrywają ważną rolę w zarządzaniu systemami szkoleń i tworzeniu możliwości szkoleń oraz zwiększeniu przydatności i dostępności szkoleń pracowników. Obejmuje to partnerów społecznych pracujących wspólnie w celu promowania zmiany stanu na rynku pracy i prowadzenia ścieżek kariery między sektorami. Fundusze szkoleniowe zostały ustanowione w kilku państwach członkowskich i mogą odegrać ważną rolę (40).

6.2.5.

Instrumenty finansowe mogą być skuteczniejsze w połączeniu z odpowiednimi środkami wsparcia niefinansowego. Powinny być starannie opracowane, aby skutecznie dotrzeć do konkretnych/priorytetowych słabych grup (takich jak osoby o niskich umiejętnościach zawodowych, starsze osoby bezrobotne, pracownicy MŚP). Przy opracowywaniu instrumentu finansowania ważne jest również uwzględnienie jego komplementarności i synergii z innymi istniejącymi instrumentami.

6.2.5.1.

Środki o charakterze niefinansowym dla osób fizycznych obejmują również środki zapewniane powszechnie w ramach usług poradnictwa zawodowego lub poradnictwa przez całe życie i możliwości walidacji. Usługi te powinny również obejmować informowanie osób uczących się o dostępnym dla nich wsparciu finansowym na kształcenie dorosłych oraz sposobach jego uzyskania.

6.2.5.2.

W przypadku przedsiębiorstw wsparcie niefinansowe można zapewnić poprzez udzielanie informacji i porad odnośnie do możliwości finansowania, wsparcie administracyjne w ubieganiu się o finansowanie, określenie potrzeb szkoleniowych oraz opracowanie planów szkoleń w ramach usług doradczych, promowanie partnerstw lub sieci przedsiębiorstw (wśród MŚP lub obejmujących MŚP) w celu łączenia zasobów i radzenia sobie z niewystarczającą zdolnością szkoleniową.

6.2.6.

Należy zminimalizować wszelkie obciążenia administracyjne dla kandydatów, beneficjentów finansowania oraz podmiotów zarządzających funduszami, a odpowiednie opracowanie/ukierunkowanie i skuteczne monitorowanie instrumentu finansowania powinno zapobiegać wystąpieniu efektów zdarzenia występującego niezależnie lub efektów substytucyjnych.

Bruksela, dnia 7 maja 2020 r.

Luca JAHIER

Przewodniczący Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego

(1) https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/mission-letter-nicolas-schmit_en.pdf

(2) Dz.U. C 389 z 18.11.2019, s. 12.

(3) Europejski obszar edukacji.

(4) https://eu2020.hr/

(5) COM(2020) 14 final.

(6) Dz.U. C 332 z 8.10.2015, s. 68.

(7) Zalecenie Rady z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego (Dz.U. C 398 z 22.12.2012, s. 1) oraz Dz.U. C 13 z 15.1.2016, s. 49.

(8) Konkluzje Rady w sprawie kluczowej roli polityk uczenia się przez całe życie we wzmacnianiu społeczeństw z myślą o technologicznej i ekologicznej transformacji wspierającej trwały i włączający wzrost.

(9) Dz.U. C 62 z 15.2.2019, s. 165.

(10) Sprawozdanie w sprawie europejskiej agendy w zakresie uczenia się dorosłych.

(11) Na przykład Światowe Forum Ekonomiczne opublikowało sprawozdanie (2015), w którym skupiono się na naglącej kwestii luki kompetencyjnej w XXI w. i sposobach jej wypełnienia za pomocą technologii oraz – oprócz tradycyjnie wymienianych podstawowych umiejętności – podkreślono potrzebę kompetencji (takich jak myślenie krytyczne i współpraca) i cech charakteru (takich jak ciekawość, inicjatywa i przywództwo).

(12) Opinia Dz.U. C 14 z 15.1.2020, s. 46 oraz Dz.U. C 237 z 6.7.2018, s. 8.

(13) Światowe Forum Ekonomiczne, sprawozdanie „New Vision for Education: Unlocking the Potential of Technology” (Nowa wizja kształcenia: uwolnienie potencjału technologii).

(14) COM(2020) 14 final.

(15) Dokument informacyjny Europejskiego Stowarzyszenia Kształcenia Dorosłych (ang. EAEA) „Adult education and sustainability” (Kształcenie dorosłych i zrównoważoność).

(16) Dz.U. C 262 z 25.7.2018, s. 1.

(17) Sprawozdanie Globalnej Komisji ds. Przyszłości Pracy „Work for a brighter future” („Praca na rzecz lepszej przyszłości”).

(18) https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/mission-letter-nicolas-schmit_en.pdf

(19) Dz.U. C 389 z 18.11.2019, s. 12.

(20) Europejski obszar edukacji.

(21) Sprawozdanie Komisji Europejskiej „Developing the adult learning sector” (Rozwój sektora kształcenia dorosłych).

(22) Cedefop.

(23) Posiedzenie Rady Europejskiej w Lizbonie, 23–24 marca 2000 r., Konkluzje prezydencji.

(24) Wytyczne dotyczące zatrudnienia.

(25) Sprawozdania dotyczące poszczególnych państw.

(26) Dla BG, HR, CZ, EE, FI, DE, GR, IE, IT, LV, LU, PL, RO, SK, ES i UK.

(27) Dla AT, BE, BG, HR, CY, CZ, EE, FI, FR, DE, GR, HU, IT, LV, LU, MT, NL, PL, RO, SK, SI, ES, SE i UK.

(28) Dla BG, EE, GR, IT, PT, RO i SE.

(29) COM(2019) 500 final.

(30) Dz.U. C 332 z 8.10.2015, s. 68.

(31) Dz.U. C 237 z 6.7.2018, s. 57, Dz.U. C 237 z 6.7.2018, s. 8, Dz.U. C 14 z 15.1.2020, s. 60.

(32) Dz.U. C 177 z 18.5.2016, s. 35, Dz.U. C 268 z 14.8.2015, s. 27.

(33) Dz.U. C 226 z 16.7.2014, s. 21.

(34) Zalecenie Rady z dnia 19 grudnia 2016 r. w sprawie ścieżek poprawy umiejętności: nowe możliwości dla dorosłych (Dz.U. C 484 z 24.12.2016, s. 1).

(35) Zalecenie Rady z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego (Dz.U. C 398 z 22.12.2012, s. 1).

(36) Dz.U. C 13 z 15.1.2016, s. 49.

(37) Zob. również Cedefop analytical framework for developing upskilling pathways for adults (Ramy analityczne Cedefop dotyczące rozwoju ścieżek podnoszenia kwalifikacji dla dorosłych).

(38) W swej opinii (Dz.U. C 62 z 15.2.2019, s. 194) EKES zaapelował o potrojenie budżetu na Erasmus+.

(39) Baza danych Cedefop.

(40) Sprawozdanie europejskich partnerów społecznych „Promoting social partnership in employee training” (Promowanie partnerstwa społecznego w zakresie szkolenia pracowników).

14.7.2020

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 232/18

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Wniosek dotyczący decyzji Rady w sprawie wytycznych dotyczących polityki zatrudnienia państw członkowskich”

[COM(2020) 70 final]

(2020/C 232/03)

Sprawozdawczyni generalna:

Ellen NYGREN

Wniosek o konsultację	Rada Unii Europejskiej, 6.3.2020
Podstawa prawna	Art. 148 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Sekcja odpowiedzialna	Sekcja Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Obywatelstwa
Data przyjęcia na sesji plenarnej	7.5.2020
Sesja plenarna nr	551 – zdalna sesja plenarna
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się)	251/3/7

1. Wnioski i zalecenia

1.1.

EKES z zadowoleniem przyjmuje zaproponowane zmienione wytyczne dotyczące zatrudnienia. Ich rola długoterminowego drogowskazu dla polityk zatrudnienia państw członkowskich UE jest ważna również w czasach kryzysu. Polityka zatrudnienia ma kluczowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego i społecznego Unii Europejskiej jako całości i jej państw członkowskich. Wdrażanie Europejskiego filaru praw socjalnych jest wspólnym sposobem dążenia do trwałej pozytywnej konwergencji społeczno-gospodarczej, w związku z czym przegląd wytycznych dotyczących zatrudnienia jest słuszny. UE i jej państwa członkowskie muszą podjąć dalsze wysiłki w celu wyeliminowania rozbieżności. Pozytywna konwergencja jest zasadą przekrojową, która musi zostać uwzględniona we wszystkich politykach UE i do nich włączona.

1.2.

Wniosek w sprawie zmienionych wytycznych dotyczących zatrudnienia został opublikowany przed szerokim rozprzestrzenieniem się pandemii COVID-19. COVID-19 przekształcił się w pandemię i jej skutki doprowadziły do silnej potrzeby pilnego podjęcia działań również w zakresie polityki rynku pracy. W celu ograniczenia rozprzestrzeniania się choroby we wszystkich państwach członkowskich UE i poza nimi.wprowadzono bezprecedensowe środki. EKES uważa, że potrzeba więcej skoordynowanych działań.

1.3.

EKES jest przekonany, że jedynie kompleksowy europejski plan naprawy gospodarczej pozwoli państwom członkowskim, obywatelom i pracownikom w UE odpowiednio stawić czoła skutkom pandemii COVID-19 oraz odbudować bardziej zrównoważoną i odporną gospodarkę europejską. Choć nie ma pewności co do tego, jak długo potrwa nadzwyczajna sytuacja spowodowana kryzysem COVID-19, oczywiste jest, że jej skutki na rynku pracy będą odczuwalne przez dłuższy czas. Dlatego też, by uwzględnić tę nową sytuację, należy odpowiednio dostosować wytyczne dotyczące zatrudnienia na rok 2020.

1.4.

Wstrząs gospodarczy wywołany przez epidemię COVID-19 doprowadził już do kryzysu zatrudnieniowego i społecznego, który może wywrzeć poważny i długotrwały wpływ na europejskie rynki pracy. W tym kontekście należy w tym roku rozważyć przyjęcie dodatkowej i nadzwyczajnej/kryzysowej wytycznej dotyczącej zatrudnienia w celu ukierunkowania niezbędnych dostosowań polityk zatrudnienia w państwach członkowskich UE i zaradzenia tej bezprecedensowej sytuacji. Taka nadzwyczajna wytyczna dotycząca zatrudnienia w kontekście COVID-19 może zawierać odniesienia do skutecznych środków tymczasowych niezbędnych do złagodzenia skutków kryzysu, takich jak ustalenia dotyczące pracy w zmniejszonym wymiarze czasu, wsparcie dochodu, przedłużenie świadczenia chorobowego oraz promowanie pracy na odległość (przy jednoczesnym poszanowaniu odpowiedzialności pracodawców za zdrowie i bezpieczeństwo pracowników).

1.5.

Zgodnie z wytyczną 5 państwa członkowskie nadal zachęca się do wspierania innowacyjnych form zatrudnienia. Choć nowe formy zatrudnienia i innowacji stwarzają możliwości wzrostu, EKES podkreślił już wcześniej wiele wyzwań związanych z tym rodzajem pracy. W wytycznych dotyczących zatrudnienia należy dążyć do przełożenia tendencji związanych z tymi nowymi formami pracy na możliwości sprawiedliwego zatrudnienia. Należy przyjąć z zadowoleniem wezwanie do ustanowienia odpowiednich i sprawiedliwych płac poprzez usprawnienie mechanizmów ustawowego minimalnego wynagrodzenia tam, gdzie takie mechanizmy istnieją, lub w drodze rokowań zbiorowych. Zaangażowanie partnerów społecznych ma kluczowe znaczenie i należy pozytywnie ocenić stwierdzenie zawarte w wytycznej 5: „Z myślą o ustalaniu płac państwa członkowskie powinny wspierać dialog społeczny i rokowania zbiorowe”. W tym względzie wytyczne powinny zawierać na samym końcu propozycje mające na celu zwiększenie skuteczności układów zbiorowych poprzez zwiększenie ich zakresu.

1.6.

W odniesieniu do wytycznej 6 – „Zwiększenie podaży pracy i poprawa dostępu do zatrudnienia, umiejętności i kompetencji” – EKES docenia, że wytyczna dotyczy nadrzędnej wizji kompetencji dostosowanych do zrównoważonego systemu produkcji. EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w wytycznych wzywa się państwa członkowskie do dostosowania ich systemów kształcenia i szkolenia oraz podjęcia odpowiednich inwestycji w tym sektorze w celu zapewnienia wysokiej jakości edukacji włączającej, obejmującej kształcenie i szkolenie zawodowe. W związku z tym apeluje o skuteczniejsze europejskie i krajowe strategie zapewniania zrównoważonego finansowania na rzecz przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji wszystkich dorosłych w ramach uczenia się przez całe życie, ze szczególnym naciskiem na zapewnienie skutecznego wsparcia dla pracowników i osób bezrobotnych.

1.7.

W odniesieniu do wytycznej 7 „Poprawa funkcjonowania rynków pracy i skuteczności dialogu społecznego” właściwe działanie dialogu społecznego jest niezbędne dla wszystkich polityk zatrudnienia, w tym dla wdrażania wytycznych UE dotyczących zatrudnienia. Dlatego też należy zrobić więcej, aby ułatwić i wspierać dialog społeczny, zarówno na szczeblu krajowym, jak i europejskim. Ponadto Komisja poczyniła postępy w angażowaniu społeczeństwa obywatelskiego w europejski semestr, co należy przyjąć z zadowoleniem i wykorzystać do dalszych działań. Jednym z elementów brakujących w tej wytycznej jest potrzeba poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy. W kontekście epidemii COVID-19 zdrowe i bezpieczne miejsca pracy mają kluczowe znaczenie dla zmniejszenia ryzyka zarażenia się i rozprzestrzeniania wirusa i innych chorób. Tak jak zawsze, a zwłaszcza w obecnych wyjątkowych okolicznościach, pracodawcy muszą wziąć na siebie odpowiedzialność za zdrowie i bezpieczeństwo swoich pracowników oraz zapewnić im oraz ich przedstawicielom odpowiednie informacje, dokonywać oceny ryzyka i podejmować środki zapobiegawcze. Władze publiczne, przedsiębiorstwa, pracownicy i partnerzy społeczni – wszyscy oni muszą odgrywać pewną rolę w celu ochrony pracowników, ich rodzin i całego społeczeństwa.

1.8.

Większość małych przedsiębiorstw i mikroprzedsiębiorstw dysponuje ograniczonymi zasobami gospodarczymi i zarządczymi, w związku z czym należy im zapewnić praktyczne i dostosowane do potrzeb wsparcie finansowe dla programów BHP, aby firmy te mogły dostosować miejsca pracy i szybko wdrożyć nowe procedury i praktyki w celu ochrony pracowników. Inspektorzy pracy, EU-OSHA (Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy), Europejska Sieć Przedsiębiorczości i właściwe organy na szczeblu krajowym mogą oferować praktyczne wsparcie, takie jak opłacalne i bezpłatne narzędzia przyjazne dla użytkowników, informacje, wskazówki i porady

1.9.

W odniesieniu do wytycznej 8 „Promowanie równych szans dla wszystkich, wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem”należy zwalczać wszelkie formy praktyk dyskryminacyjnych. Należy zapewnić wszystkim ochronę socjalną i opiekę zdrowotną. Należy wspierać dążenie do uczestnictwa kobiet w rynku pracy, a także aktywność osób starszych, za pomocą odpowiednich środków, takich jak dostęp do wysokiej jakości usług publicznych i godne warunki pracy dla wszystkich. Wytyczne dotyczące zatrudnienia powinny również uwzględniać cele dotyczące zabezpieczenia społecznego takie jak pełne i skuteczne pokrycie, adekwatność i przejrzystość.

2. Wprowadzenie

2.1.

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) stanowi, że państwa członkowskie mają uznawać politykę gospodarczą oraz wsparcie zatrudnienia za przedmiot wspólnego zainteresowania i koordynować swoje działania w ramach Rady (1). Art. 148 TFUE stanowi, że Rada przyjmuje wytyczne dotyczące zatrudnienia. Wytyczne określają zakres i kierunek koordynacji polityki państw członkowskich i służą za podstawę zaleceń dla poszczególnych krajów w ramach europejskiego semestru.

2.2.

Wytyczne dotyczące zatrudnienia oraz wytyczne dotyczące polityki gospodarczej zostały po raz pierwszy przyjęte łącznie jako zintegrowany pakiet w 2010 r. w związku ze strategią „Europa 2020”. W 2018 r. wytyczne dotyczące zatrudnienia dostosowano do zasad Europejskiego filaru praw socjalnych. EKES już na samym początku pozytywnie odniósł się do tego dostosowania (2), lecz w odnośnej opinii oraz w szeregu kolejnych opinii (3) domagał się dołożenia starań w praktyce, by naprawdę spełnić założenia filaru i go wdrożyć.

2.3.

Ze względu na to, że europejski semestr został zaktualizowany, by uwzględnić cele zrównoważonego rozwoju ONZ, roczna analiza wzrostu gospodarczego została przekształcona w roczną strategię zrównoważonego wzrostu gospodarczego i proponuje się obecnie przegląd wytycznych dotyczących zatrudnienia.

2.4.

Wniosek Komisji dotyczący decyzji Rady w sprawie wytycznych dotyczących polityki zatrudnienia państw członkowskich został przyjęty 26 lutego 2020 r., czyli przed rozpoczęciem koordynacji środków nadzwyczajnych w celu opanowania pandemii COVID-19. Bezpośrednim celem władz publicznych powinno być dążenie do zapewnienia właściwej równowagi między ochroną zdrowia publicznego poprzez ograniczenie rozprzestrzeniania się wirusa a utrzymaniem działalności gospodarczej o żywotnym znaczeniu.

2.5.

MOP ostrzegła, że wpływ COVID-19 na zatrudnienie jest „głęboki, dalekosiężny i bezprecedensowy” (4), co może prowadzić do utraty milionów miejsc pracy, a także do wzrostu niepełnego zatrudnienia i liczby ubogich pracujących, które to efekty znacznie przewyższą konsekwencje kryzysu finansowego z lat 2008–2009. Ograniczenie skali wpływu będzie zależało od tego, z jaką szybkością i stanowczością będą podejmowane i wdrażane decyzje polityczne.

2.6.

EKES jest przekonany, że jedynie kompleksowy europejski plan naprawy gospodarczej pozwoli UE i jej państwom członkowskim, obywatelom i pracownikom odpowiednio stawić czoła skutkom pandemii COVID-19 oraz odbudować bardziej zrównoważoną i odporną gospodarkę europejską (5). Państwa członkowskie powinny szybko osiągnąć porozumienie w sprawie nowych wieloletnich ram finansowych (WRF), zmniejszając niepewność co do unijnego finansowania inwestycji od 2021 r.

2.7.

Sytuacja przedsiębiorstw i pracowników w wielu sektorach gospodarki jest dramatyczna. Wiele przedsiębiorstw, zwłaszcza mikroprzedsiębiorstw, MŚP i przedsiębiorstw społecznych, jest zagrożonych niewypłacalnością, a miliony pracowników są narażone na utratę dochodów i pracy (6). Średnio około 90 % MŚP przekazuje informacje, że są narażone na skutki gospodarcze i oczekuje wzrostu stopy bezrobocia w przedziale od 3 do 5 punktów procentowych (7). Potrzebne są środki ukierunkowane na wspieranie przedsiębiorstw i miejsc pracy w kluczowych sektorach, które zostały szczególnie dotknięte.

2.8.

W Europie i na całym świecie pracownicy opieki zdrowotnej słusznie zostali uznani za bohaterów pierwszej linii frontu, gdyż robią wszystko, co w ich mocy, by ratować życie i w zbyt wielu przypadkach płacą za to ostateczną cenę. W niektórych krajach zarówno oni, jak i nauczyciele i inni pracownicy sektora publicznego oraz opiekunowie zamieszkujący w domach podopiecznych i pozostali opiekunowie są niedoceniani i najdotkliwiej odczuwają skutki środków oszczędnościowych po kryzysie z 2008 r. W dalszej perspektywie konieczne jest, aby to uznanie na nowo ich pracy przełożyło się na lepsze warunki zatrudnienia i niezbędne inwestycje w usługi publiczne, a w szczególności w system opieki społecznej.

2.9.

Kryzys związany z COVID-19 również wyraźnie pokazuje istniejące problemy strukturalne na europejskich rynkach pracy. Utrzymują się nierówności między pracownikami korzystającymi z bardziej stabilnych i bezpiecznych form zatrudnienia a tymi objętymi bardziej niepewnymi formami zatrudnienia. Potrzebna jest elastyczność zarówno dla pracodawców, jak i pracowników, tak aby zająć się szybkimi zmianami zachodzącymi w świecie pracy i należy je wspierać poprzez promowanie bezpieczeństwa i sprawiedliwych warunków pracy we wszystkich formach zatrudnienia.

2.10.

Wielu pracowników, którzy są zazwyczaj uznawani za osoby o niskich kwalifikacjach i którzy otrzymują proporcjonalnie do tego niskie wynagrodzenie, ma w rzeczywistości kluczowe znaczenie dla funkcjonowania całego naszego świata, przy czym często narażają siebie i swoich bliskich.

2.11.

Pracownicy, którzy są już w najgorszej sytuacji pod względem dostępu do rynku pracy i uczestniczenia w nim, są bardziej narażeni na wykluczenie. Dotyczy to kobiet, osób młodych, osób z niepełnosprawnościami oraz innych grup doświadczających dyskryminacji w miejscu pracy, takich jak migranci i Romowie. Niektórzy pracownicy, zwłaszcza kobiety, mogą być zmuszeni do rezygnacji z pracy w celu wypełniania obowiązków związanych z opieką nad dziećmi i innymi członkami rodziny.

2.12.

Głównym przedmiotem zainteresowania europejskich przedsiębiorstw jest utrzymanie pozycji na rynku i miejsc pracy dla milionów pracowników. Przedsiębiorstwa i partnerzy społeczni znajdują praktyczne rozwiązania, takie jak dostosowanie biznesplanów, wprowadzenie systemów pracy w zmniejszonym wymiarze czasu, telepracy lub innych elastycznych rozwiązań alternatywnych, a także stworzenie warunków do szkoleń na odległość na poziomie przedsiębiorstwa.

2.13.

Wobec powyższych faktów koordynacja polityki zatrudnienia Unii Europejskiej musi zostać dostosowana do tej nowej i bezprecedensowej sytuacji. Mile widzianą inicjatywą, która zapewni pracownikom i przedsiębiorstwom natychmiastowe wsparcie, jest wniosek Komisji dotyczący rozporządzenia Rady w sprawie ustanowienia europejskiego instrumentu tymczasowego wsparcia w celu zmniejszenia ryzyka bezrobocia w związku z sytuacją nadzwyczajną (SURE) spowodowaną pandemią COVID-19 (8). Bezzwłoczne wdrożenie przyczyni się do złagodzenia negatywnych skutków dla zatrudnienia oraz do stworzenia warunków sprzyjających szybkiemu ożywieniu gospodarczemu. Choć nie ma pewności co do tego, jak długo potrwa nadzwyczajna sytuacja spowodowana kryzysem COVID-19, oczywiste jest, że jej skutki będą odczuwalne przez dłuższy czas. Dlatego też, by uwzględnić tę nową sytuację, należy odpowiednio dostosować wytyczne dotyczące zatrudnienia na rok 2020.

2.14.

Wytyczne dotyczące zatrudnienia powinny zachować ten sam kształt przez dłuższy okres we wszystkich państwach członkowskich z uwzględnieniem różnych uwarunkowań krajowych. W obliczu obecnej pandemii COVID-19, która już najwyraźniej przekształca się w kryzys gospodarczy i społeczny wywierający poważny i długotrwały wpływ na europejskie rynki pracy, należy wziąć pod uwagę przyjęcie w tym roku dodatkowej, nadzwyczajnej/kryzysowej wytycznej dotyczącej zatrudnienia w celu ukierunkowania niezbędnych dostosowań polityki zatrudnienia w państwach członkowskich UE i zaradzenia tej bezprecedensowej sytuacji. Należy nadal usprawniać obecną otwartą metodę koordynacji, aby wspierać państwa członkowskie w analizie porównawczej postępów w reformowaniu i poprawie skuteczności ich polityki zatrudnienia i krajowych systemów ochrony socjalnej.

2.15.

Nadzwyczajna wytyczna dotycząca zatrudnienia w kontekście COVID-19 może zawierać odniesienia do skutecznych środków tymczasowych niezbędnych do złagodzenia skutków kryzysu, takich jak ustalenia dotyczące pracy w zmniejszonym wymiarze czasu, wsparcie dochodu, przedłużenie świadczenia chorobowego, odłożenie w czasie płatności składek na ubezpieczenie społeczne przez pracodawców, podatku wstępnego od wynagrodzeń i od wartości dodanej oraz promowanie pracy na odległość (przy jednoczesnym poszanowaniu odpowiedzialności pracodawców za zdrowie i bezpieczeństwo pracowników).

2.16.

W związku z kryzysem wywołanym przez COVID-19 EKES uznaje niniejszą opinię za okazję do przedstawienia uwag i zaleceń dotyczących sposobów zwalczania bezprecedensowych zakłóceń na rynkach pracy w coraz większej liczbie państw, którym następnie towarzyszyło częściowe zamknięcie życia społecznego i gospodarczego w celu walki z zakażeniem wirusem. Ta sytuacja sprawi, że państwa członkowskie UE będą musiały dostosować swoją politykę zatrudnienia.

3. Uwagi ogólne

3.1.

EKES nawiązuje do wcześniejszych opinii w sprawie wytycznych dotyczących zatrudnienia i przytacza ponownie niektóre ważne kwestie:

—	Konieczne są większe wysiłki, aby inwestować w tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy i zwalczać niepewne formy zatrudnienia, które również ograniczają wydajność (9).

—	UE i jej państwa członkowskie muszą podjąć dalsze wysiłki w celu wyeliminowania rozbieżności. Pozytywna konwergencja jest zasadą przekrojową, która musi zostać uwzględniona we wszystkich obszarach polityki UE i do nich włączona (10).

—	EKES ponawia swój apel o utworzenie właściwego pakietu inwestycji społecznych w ramach europejskiego programu na rzecz wzrostu i inwestycji, na który przeznaczono budżet o wartości 2 % PKB (11).

—	W każdej wytycznej należy uwzględnić zapisy dotyczące równości płci, a odnośnie do problemu zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć zdecydowanie skoncentrować się na kwestiach dotyczących niskich płac (12).

—	Strategia włączenia społecznego osób z niepełnosprawnościami, migrantów i Romów została potwierdzona w różnych opiniach.

—	Skuteczny dialog społeczny ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia pozytywnej konwergencji społecznej, dostępu do miejsc pracy wysokiej jakości, kwalifikacji i umiejętności oraz lepszego opracowywania i wdrażania reform wynikających z tych celów (13).

—

Jedynym sposobem stworzenia sprawiedliwszego społeczeństwa jest tworzenie wzrostu gospodarczego oraz miejsc pracy, które bardziej sprzyjają włączeniu społecznemu i są bardziej zrównoważone, w połączeniu z większą wydajnością i konkurencyjnością, tak by zapewnić obywatelom godziwe warunki pracy, odpowiednie wynagrodzenia i emerytury oraz możliwość korzystania z przysługujących im praw (14).

—

W jednej ze swych opinii w sprawie filaru Komitet zwrócił również uwagę na potrzebę udoskonalenia tablicy wyników oraz stworzenia zarówno gospodarczego, jak i społecznego europejskiego semestru (15). Kluczowe znaczenie ma związek między nadzorem nad sprawami makroekonomicznymi a polityką zatrudnienia i polityką społeczną.

—

EKES nadal uważa, że pomimo postępów związanych z filarem i włączeniem wytycznych dotyczących zatrudnienia do ogólnych wytycznych polityki gospodarczej wciąż występuje poważny brak konwergencji między tymi dwoma pakietami wytycznych. Z zadowoleniem przyjmuje aktualizację wytycznych w oparciu o włączenie celów zrównoważonego rozwoju do europejskiego semestru.

3.2.

EKES potwierdza, że opracowując politykę uregulowania rynku pracy i praw socjalnych, należy harmonijnie łączyć współzależne wymiary konkurencyjności, wydajności oraz zrównoważonego rozwoju społecznego, w tym praw pracowniczych. Wszystkie polityki realizowane przez instytucje europejskie, krajowe i lokalne powinny zapewnić odpowiednią równowagę między zrównoważonym rozwojem gospodarczym, społecznym i środowiskowym (16).

3.3.

Polityka zatrudnienia ma kluczowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego i społecznego UE jako całości i jej państw członkowskich. Wytyczne dotyczące zatrudnienia odgrywają ważną rolę we wspólnym dążeniu Komisji, rządów krajowych, pracodawców i związków zawodowych do modernizacji polityki zatrudnienia i systemów ochrony socjalnej z myślą o dostosowaniu się do zmieniającego się kontekstu gospodarczego i społecznego w Europie.

3.4.

Europejski filar praw socjalnych może być sposobem wsparcia pozytywnej konwergencji i lepszych warunków życia i pracy w całej UE. Przyszłość rynku pracy powinna być kluczowym tematem debat nad filarem praw socjalnych, by stawić czoła istotnym przemianom zachodzącym w tym obszarze. Ponadto należy przyjąć spójną europejską strategię zatrudnienia, obejmującą następujące kwestie:

—	inwestycje i innowacje,

—	zatrudnienie i tworzenie miejsc pracy wysokiej jakości,

—	uczciwe warunki pracy dla wszystkich,

—	sprawiedliwa i sprawna transformacja wspierana aktywną polityką rynku pracy,

—	równe szanse dla wszystkich,

—	zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron, w szczególności partnerów społecznych.,

—

inwestycje w systemy kształcenia i szkolenia mające na celu zapewnienie wysokiej jakości edukacji włączającej, w tym kształcenia i szkolenia zawodowego, uczenia się przez całe życie, podnoszenia kwalifikacji i przekwalifikowania, w szczególności w celu uwzględnienia wymogów w zakresie umiejętności cyfrowych i umiejętności proekologicznych.

3.5.

Skuteczne wdrożenie Europejskiego filaru praw socjalnych w państwach członkowskich będzie możliwe tylko wtedy, gdy dostępne będą wystarczające zasoby finansowe na inwestycje w politykę społeczną, która wprowadza w życie prawa i zasady poprzez konkretne inicjatywy polityczne. W tym celu należy skorzystać z mechanizmów takich jak Europejski Fundusz Społeczny i Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (17).

3.6.

Dużym wyzwaniem dla większości krajów jest w szczególności bezrobocie. Skutki kryzysu wywołanego przez COVID-19 wymagają więcej wysiłków na rzecz aktywnej polityki rynku pracy niż w zwykłych okolicznościach. Należy uczynić więcej zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym.

3.7.

Zgodnie z zasadami Europejskiego filaru praw socjalnych wytyczne dotyczące zatrudnienia mogą stanowić dla państw członkowskich istotne narzędzie opracowywania i wdrażania polityki i środków łagodzących skutki gospodarcze i społeczne kryzysu związanego z COVID-19 w krótkiej perspektywie oraz umożliwiających pokonanie kryzysu bez podważania praw pracowniczych lub utraty konkurencyjności. Można to koordynować w ramach europejskiego semestru. Priorytetem wytycznych dotyczących zatrudnienia powinno być krzewienie dialogu społecznego. Należy zapewnić ożywiony dialog społeczny na wszystkich szczeblach w celu uporania się ze skutkami kryzysu w sposób zrównoważony zarówno pod względem gospodarczym, jak i społecznym.

3.8.

Utrzymanie miejsc pracy i odpowiednio wynagradzana praca w zmniejszonym wymiarze czasu pracy są z tego punktu widzenia lepsze dla pracodawców i pracowników niż zwolnienia. Ogólnounijna promocja i wsparcie finansowe takich instrumentów rynku pracy stanowiłyby ważny wkład w ustabilizowanie życia gospodarczego i społecznego w tych wyjątkowych okolicznościach.

3.9.

W tym kontekście EKES z zadowoleniem przyjął ustanowienie SURE (18) – instrumentu zapowiedzianego przez Komisję Europejską i opracowanego w celu wsparcia finansowego modelu zmniejszonego wymiaru czasu pracy, mechanizmów kompensacji dochodów i innych środków mających na celu zapobieganie bezrobociu spowodowanemu pandemią COVID-19.

3.10.

Odnośnie do wytycznych dla państw członkowskich dotyczących sposobu stosowania tego instrumentu EKES wzywa Komisję do zapewnienia przynajmniej, by a) wszystkie państwa członkowskie wprowadziły zatrudnienie w zmniejszonym wymiarze czasu pracy lub podobne środki; b) środki te obejmowały wszystkich pracowników, sektory i przedsiębiorstwa; c) płatności były dokonywane najlepiej na rzecz przedsiębiorstw, które dokładają starań, by uniknąć zwolnień, oraz d) partnerzy społeczni byli w pełni zaangażowani w opracowywanie, rozwijanie i wdrażanie programów na szczeblu krajowym, sektorowym i na poziomie przedsiębiorstwa, a także by przeznaczono odpowiednie środki finansowe UE na pomoc dla państw członkowskich stosujących niezbędne środki.

3.11.

W niedawnym wspólnym oświadczeniu w sprawie pandemii COVID-19 (19) europejscy partnerzy społeczni nalegają na podjęcie wszelkich starań, by pomóc pracownikom, przedsiębiorstwom, sektorom gospodarki i służbom publicznym przetrwać ten kryzys, tak by mogli powrócić do swej działalności po jego zakończeniu, a w międzyczasie utrzymać zatrudnienie, chronić ich przed bezrobociem i utratą dochodów, a także zmniejszyć straty finansowe.

3.12.

Partnerzy społeczni wzywają rządy do zatwierdzenia w szczególności następujących środków:

—

unikanie zakłóceń na jednolitym rynku, w tym zakazów i ograniczeń wywozowych, zwłaszcza w odniesieniu do wywozu sprzętu medycznego i leków oraz zaprzestanie zamykania granic dla towarów; ochrona wszystkich rodzajów transportu towarowego ma priorytetowe znaczenie w UE i odgrywa zasadniczą rolę w koordynacji i informowaniu o działaniach podejmowanych w państwach członkowskich,

—	zachęcanie państw członkowskich do wydatków i inwestycji, zwłaszcza w celu zwiększenia personelu, sprzętu i środków w ramach krajowych systemów opieki zdrowotnej, systemów zabezpieczenia społecznego i innych usług świadczonych w interesie ogólnym,

—	zmobilizowanie niewykorzystanych funduszy strukturalnych i innych funduszy UE, aby udzielić państwom członkowskim pomocy w zapewnieniu wsparcia finansowego i wsparcia dochodów pracowników dotkniętych bezrobociem lub niemogących chwilowo pracować,

—	zapewnienie dostępu do kredytów i wsparcia finansowego przedsiębiorstwom, w szczególności wszystkim rodzajom MŚP, których dotknęły środki izolacji i środki nadzwyczajne, przy skoordynowanej interwencji z budżetu UE, z EBC, EBI i krajowych banków prorozwojowych,

—	uruchomienie funduszu solidarności na wypadek klęsk żywiołowych i wszelkich innych dostępnych środków finansowych na szczeblu UE w oparciu o dostosowanie obecnie niewystarczającego budżetu,

—	uznanie wysiłków Komisji Europejskiej na rzecz wdrożenia pełnej elastyczności w ramach zasad pomocy państwa.

3.13.

Państwa członkowskie powinny angażować krajowych partnerów społecznych w opracowywanie i wdrażanie środków krajowych.

3.14.

Komisja i państwa członkowskie muszą dopilnować, aby wsparcie finansowe trafiło do przedsiębiorstw, zwłaszcza do wszystkich rodzajów MŚP, oraz do wszystkich pracowników, w tym pracowników w ramach niepewnych form zatrudnienia, którzy znajdują się w najcięższej sytuacji.

3.15.

Plan Komisji dotyczący stosowania zasady elastyczności w odniesieniu do reguł fiskalnych i zasad pomocy państwa ma zasadnicze znaczenie dla wspierania usług publicznych, które znajdują się na granicy wytrzymałości, a także dla przedsiębiorstw i pracowników dotkniętych kryzysem.

3.16.

Fundusze unijne zainwestowane w ochronę pracowników i przedsiębiorstw przed najgorszymi skutkami kryzysu powinny stanowić uzupełnienie wydatków państw członkowskich.

3.17.

Europa musi wykazać się odpowiedzialnością, solidarnością i skutecznością w obliczu tej nadzwyczajnej sytuacji, chroniąc wszystkich poszkodowanych obywateli, pracowników i przedsiębiorstwa.

4. Uwagi szczegółowe

4.1.

Wytyczne dotyczące zatrudnienia jako drogowskaz są również istotne w dobie kryzysu wywołanego COVID-19, gdy większość uwagi poświęca się środkom krótkoterminowym. Nawet w okolicznościach niecierpiących zwłoki nie należy zapominać o perspektywie długoterminowej, dążąc do trwałej pozytywnej konwergencji społeczno-gospodarczej.

4.2. Wytyczna 5: Zwiększanie popytu na pracę

4.2.1.

W perspektywie długoterminowej wytyczna ta jest niewystarczająca do zapewnienia skutecznych środków na rzecz zwiększenia popytu na pracę. Wszystkie proponowane środki odnoszą się do barier wejścia dla przedsiębiorstw i wprowadzenia przesunięć podatkowych w celu zmniejszenia obciążeń podatkowych pracy. Propozycja ta jest krótkowzroczna i nie uwzględnia skutków politycznych zmniejszenia zdolności finansowej państwa.

4.2.2.

4.2.3.

Należy przyjąć z zadowoleniem wezwanie do ustanowienia odpowiednich płac poprzez usprawnienie mechanizmów kształtowania ustawowego minimalnego wynagrodzenia tam, gdzie takie mechanizmy istnieją lub w drodze rokowań zbiorowych. Zaangażowanie partnerów społecznych ma kluczowe znaczenie i należy pozytywnie ocenić zawarte w wytycznych stwierdzenie, że „z myślą o ustalaniu płac państwa członkowskie powinny wspierać dialog społeczny i rokowania zbiorowe”. EKES przygotowuje opinię w sprawie godziwych płac minimalnych (21).

4.2.4.

Z zadowoleniem przyjmuje się zawarte w wytycznych przeniesienie obciążeń podatkowych z pracy na inne źródła opodatkowania, podobnie jak nowe specyfikacje. Istnieje jednak potrzeba większej jasności co do innych możliwych źródeł. EKES przyjął opinie dotyczące takich kwestii jak agresywne planowanie podatkowe, oszustwa i uchylanie się od opodatkowania (22).

4.2.5.

Wytyczne powinny zawierać na samym końcu propozycje mające na celu poprawę skuteczności układów zbiorowych poprzez zwiększenie ich zasięgu. Jednocześnie warunkiem niezbędnym i rzeczą bardzo ważną jest, by w pełni respektowano zasadę pomocniczości oraz autonomiczną rolę partnerów społecznych (23).

4.3. Wytyczna 6: Zwiększanie podaży pracy i poprawa dostępu do zatrudnienia, umiejętności i kompetencji

4.3.1.

Wytyczna ta słusznie odnosi się do ogólnej wizji kompetencji dostosowanych do zrównoważonego systemu produkcji. EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w wytycznych wzywa się państwa członkowskie do dostosowania ich systemów kształcenia i szkolenia oraz podjęcia odpowiednich inwestycji w tym sektorze w celu zapewnienia wysokiej jakości edukacji włączającej, obejmującej kształcenie i szkolenie zawodowe.

4.3.2.

EKES zachęca państwa członkowskie do jak najlepszego wykorzystania możliwości oferowanych przez fundusze UE, które powinny być również wspierane ze środków krajowych. EKES apeluje o wypracowanie skuteczniejszych europejskich i krajowych strategii zapewniania trwałego finansowania dla przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji wszystkich dorosłych, ze szczególnym uwzględnieniem skutecznego wsparcia pracowników i bezrobotnych ze środków publicznych służb zatrudnienia i przedsiębiorstw, za pośrednictwem indywidualnych kont edukacyjnych oraz innych praktyk stosowanych na poziomie krajowym. Biorąc pod uwagę skutki COVID-19, mogą być potrzebne natychmiastowe działania w celu dostosowania podaży pracy do bieżących potrzeb i postulatów, np. przedsiębiorstwa w sektorze usług mogłyby tymczasowo wysyłać swoich pracowników do sektora opieki zdrowotnej.

4.3.3.

EKES proponuje Komisji Europejskiej bardziej ambitne określenie wskaźników i punktów odniesienia w zakresie odsetka uczących się dorosłych i dostępu do szkolenia pracowników oraz wskaźników dotyczących inwestycji publicznych i prywatnych w kształcenie i szkolenie zawodowe. Należy rozważyć prawo pracowników do płatnego urlopu szkoleniowego oraz zawrzeć taki wymóg w wytycznej nr 6 dotyczącej zatrudnienia (24).

4.3.4.

Przekwalifikowanie i podnoszenie kwalifikacji będą kluczowym elementem dostosowania rynków pracy w czasie kryzysu związanego z COVID-19, ale również zagwarantowania, że Europa wyłoni się z kryzysu silniejsza i bardziej konkurencyjna. Państwa członkowskie powinny stworzyć lub wzmocnić mechanizmy i systemy wsparcia zmiany pracy, w czym powinien im pomóc Europejski Fundusz Społeczny. Celem takich mechanizmów jest stworzenie możliwości powrotu do zatrudnienia, zapobieganie zwolnieniom prowadzącym do przedłużającego się bezrobocia, a także otwarcie ścieżek dla nowych miejsc pracy i różnych procesów tworzenia miejsc pracy.

4.3.5.

Lepsze zrozumienie zmieniającego się charakteru pracy i stosunków pracy w erze cyfrowej powinno doprowadzić do zwiększenia skuteczności unijnej polityki zatrudnienia. Pandemia COVID-19 doprowadziła do sytuacji, w której więcej osób niż kiedykolwiek wcześniej pracuje zdalnie. Telepraca nie jest odpowiednia do wszystkich okoliczności ani do wszystkich rodzajów stanowisk, ale jeżeli korzysta się z niej właściwie, może stanowić ważny element reakcji mającej zapewnić elastyczność czasu pracy, tak aby pomóc pracownikom w osiągnięciu lepszej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, w interesie przedsiębiorstw. Zasadnicze znaczenie ma zagwarantowanie odpowiednich rozwiązań w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa zarówno w miejscu pracy, jak i w środowisku telepracy, w tym również przestrzeganie maksymalnego wymiaru czasu pracy. Potrzebne są też dalsze badania i inwestycje na rzecz działań służących zaradzeniu nowym i pojawiającym się zagrożeniom, włączając w to stres i inne zagrożenia psychospołeczne.

4.3.6.

W celu uzyskania pełnego zestawu umiejętności cyfrowych nauczycieli i uczniów, a także obywateli, w tym tych, którzy znajdują się na obszarach zmarginalizowanych, konieczne jest uruchomienie odpowiednich środków publicznych oraz zapewnienie wyspecjalizowanego personelu technicznego. Istotne jest zagwarantowanie wszystkim zagrożonym osobom dostępu do internetu, możliwości zdobywania umiejętności cyfrowych oraz możliwości egzekwowania przysługujących im praw i korzystania z usług społecznych.

4.3.7.

EKES podkreślał już potrzebę zapewnienia godziwego dochodu podczas szkolenia. Warto przeanalizować także narzędzia stosowane w niektórych państwach członkowskich, tak by sprawdzone rozwiązania w dziedzinie minimalnych norm dotyczących uprawnień do urlopu szkoleniowego stały się standardową praktyką w pozostałych państwach członkowskich.

4.3.8.

W odniesieniu do wsparcia dla bezrobotnych oraz w związku z rosnącą liczbą pracowników długotrwale bezrobotnych wytyczne dotyczące zatrudnienia powinny uwzględniać potrzebę podejmowania wczesnych działań w celu uniknięcia negatywnych konsekwencji znalezienia się poza rynkiem pracy. Zakres i poziom zasiłków dla bezrobotnych muszą być wystarczające. Niektóre systemy krajowe są zbyt sztywne, jeśli chodzi o kwalifikacje, a zwrot kosztów jest zbyt ograniczony. EKES wezwał ostatnio do podjęcia działań na szczeblu europejskim na rzecz wprowadzenia minimalnych norm w krajowych systemach ubezpieczeń na wypadek bezrobocia (25).

4.3.9.

Ułatwiając możliwości zatrudnienia we wszelkiego rodzaju formach pracy, należy niemniej położyć u podstaw długoterminowej wizji zatrudnienia w UE tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy.

4.4. Wytyczna 7: Poprawa funkcjonowania rynków pracy oraz skuteczności dialogu społecznego

4.4.1.

Pozytywnie należy przyjąć apel o przejrzyste i przewidywalne warunki, zapobieganie segmentacji i niepewności zatrudnienia oraz wspieranie przechodzenia na umowy na czas nieokreślony. To samo dotyczy wzmocnienia i wspierania zdolności partnerów społecznych do rokowań zbiorowych. Wytyczne dotyczące zatrudnienia powinny także zmierzać do wspierania zakresu rokowań zbiorowych oraz zapewnienia, by wszyscy pracownicy mieli prawo do organizowania reprezentacji związkowej i do swobodnego dostępu do niej.

4.4.2.

Zapisy dotyczące dostępu do bezstronnego rozstrzygania sporów zawarte w wytycznej powinny mieć zastosowanie ogólne, a nie tylko do nieuzasadnionych zwolnień z pracy. Jednakże należy respektować prawa stron do korzystania z sądów, jeśli alternatywne metody rozwiązywania sporów zawiodły (26).

4.4.3.

Inne pozytywne elementy wniosku Komisji, w porównaniu z obecnymi wytycznymi dotyczącymi zatrudnienia, to nacisk na sprawiedliwe warunki dla pracowników mobilnych oraz nawiązanie do walki z dyskryminacją i położenia kresu ubóstwu pracujących. Państwa członkowskie będą musiały wziąć pod uwagę pracowników mobilnych, w tym pracowników przygranicznych, podczas wprowadzania środków takich jak zamknięcie granic w celu złagodzenia skutków pandemii COVID-19.

4.4.4.

Jednym z elementów brakujących w tej wytycznej jest potrzeba poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy. W kontekście epidemii COVID-19 higieniczne i bezpieczne miejsca pracy mają kluczowe znaczenie dla zmniejszenia ryzyka zarażenia się i rozprzestrzeniania wirusa i innych chorób. Pracodawcy muszą wziąć na siebie odpowiedzialność za zdrowie i bezpieczeństwo swoich pracowników oraz zapewnić im i ich przedstawicielom odpowiednie informacje, dokonywać oceny ryzyka i podejmować środki zapobiegawcze. Władze publiczne, przedsiębiorstwa, pracownicy i partnerzy społeczni – wszyscy oni muszą odgrywać pewną rolę w celu ochrony pracowników, ich rodzin i całego społeczeństwa. Aby poprawić funkcjonowanie rynków pracy, państwa członkowskie powinny inwestować w bezpieczeństwo i higienę pracy oraz zapewniać odpowiednie środki i przepisy inspektoratom pracy, pracodawcom lub przedstawicielom związków zawodowych zajmujących się kwestiami BHP, jak również wsparcie dla pracodawców.

4.4.5.

Większość małych przedsiębiorstw i mikroprzedsiębiorstw dysponuje ograniczonymi zasobami gospodarczymi i zarządczymi, w związku z czym należy im zapewnić praktyczne, finansowe i dostosowane do potrzeb wsparcie dla programów BHP, aby firmy te mogły dostosować miejsca pracy i szybko wdrożyć nowe procedury i praktyki w celu ochrony pracowników. Inspektorzy pracy, EU-OSHA (Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy), Europejska Sieć Przedsiębiorczości i właściwe organy na szczeblu krajowym mogą oferować praktyczne wsparcie, takie jak racjonalne pod względem kosztów i bezpłatne narzędzia przyjazne dla użytkowników, informacje, wskazówki i porady

4.4.6.

EKES sugeruje, by bardziej wspierać budowanie zdolności partnerów społecznych w ramach dialogu społecznego, zapewnić inwestycje w struktury wspierające dialog społeczny i promować procedury ukierunkowane na dialog społeczny. W pewnych krajach dialog społeczny jest mniej rozwinięty, a w innych z powodu kryzysu nastąpił nawet regres w tym zakresie. Z zadowoleniem przyjmujemy wysiłki Komisji Europejskiej mające na celu pogłębienie współpracy z partnerami społecznymi w kontekście europejskiego semestru. Biorąc pod uwagę pierwszoplanową rolę dialogu społecznego w urzeczywistnieniu filaru praw socjalnych oraz we wdrażaniu wytycznych dotyczących zatrudnienia i zaleceń dla poszczególnych krajów, EKES ponownie wzywa do prowadzenia tego dialogu we wszystkich państwach członkowskich i apeluje do wszystkich podmiotów politycznych na szczeblu krajowym i europejskim, aby wzmocniły struktury układów zbiorowych na wszystkich poziomach. Ponadto Komisja poczyniła postępy w angażowaniu społeczeństwa obywatelskiego w sprawozdawczość na poziomie krajowym, co należy przyjąć z zadowoleniem i wykorzystać do dalszych działań.

4.5. Wytyczna 8: Promowanie równości szans dla wszystkich, wspieranie włączenia społecznego i zwalczanie ubóstwa

4.5.1.

Zakres ochrony socjalnej rozważa się w kontekście wyzwań demograficznych i konieczności przedłużenia życia zawodowego. Wytyczne dotyczące zatrudnienia powinny również uwzględniać cele takie jak pełne i skuteczne pokrycie, adekwatność i przejrzystość.

4.5.2.

Równość płci można osiągnąć jedynie poprzez zwiększenie udziału kobiet na każdym poziomie rynku pracy, zarówno pod względem wskaźnika zatrudnienia, jak i dzięki wydłużeniu średniego czasu pracy kobiet. Konieczne są dalsze działania w celu usunięcia barier ograniczających zatrudnienie kobiet, takich jak brak przystępnej cenowo i łatwo dostępnej opieki, oraz w celu wyeliminowania zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć. W związku z tym trzeba na szczeblu europejskim i krajowym zająć się różnymi przeszkodami strukturalnymi, w tym zwiększyć inwestycje w wysokiej jakości usługi publiczne oraz środki zmierzające do zapewnienia przejrzystości wynagrodzeń. Przedsiębiorczość może stanowić szansę dla kobiet na uzyskanie niezależności ekonomicznej, udostępniając im dobre miejsca pracy, umożliwiając udaną karierę zawodową, wydobywając kobiety z ubóstwa i wykluczenia społecznego i przyczyniając się do bardziej zrównoważonej reprezentacji płci w procesach decyzyjnych.

4.5.3.

W przypadku osób z niepełnosprawnościami szczególnie ważne jest ułatwienie dostępu do rynku pracy poprzez eliminację praktyk dyskryminacyjnych. Trzeba zapewnić odpowiednie wsparcie za pośrednictwem służb zatrudnienia i kampanii publicznych w celu zwalczania uprzedzeń i promowania niedyskryminacji osób z niepełnosprawnościami. Jeśli chodzi o dostęp do usług w kontekście niepełnosprawności, należy pamiętać o takich kwestiach jak niezależne życie i łatwość dostępu.

4.5.4.

Aby zapewnić wszystkim dostęp do opieki zdrowotnej należy zwrócić uwagę na potrzebę stabilnych finansowo, efektywnych, przystępnych cenowo i dostępnych usług opieki zdrowotnej wysokiej jakości oraz odpowiedniego finansowania właściwie przeszkolonego personelu służby zdrowia.

4.5.5.

W odniesieniu do aktywnego starzenia się konieczne są konkretne propozycje, aby uniknąć promowania nieodpowiednich polityk dla starszych pracowników. Jak uzgodnili europejscy partnerzy społeczni w autonomicznym porozumieniu ramowym w sprawie aktywnego starzenia się i podejścia międzypokoleniowego (27), aktywne starzenie się „ma na celu optymalizację szans pracowników w każdym wieku na zatrudnienie w dobrej jakości, produktywnych i zdrowych warunkach aż do czasu osiągnięcia ustawowego wieku emerytalnego, w oparciu o wzajemne zaangażowanie i motywację pracodawców i pracowników”.

4.5.6.

W związku z tym EKES podkreślił również w wielu opiniach, że należy promować solidarność międzypokoleniową, której towarzyszyć będzie skuteczna polityka wzrostu i zatrudnienia. Potrzebne są: prawdziwa polityka aktywnego starzenia się, dobre warunki pracy, polityka w dziedzinie zdrowia i bezpieczeństwa oraz polityka dotycząca czasu pracy, a także większe uczestnictwo w uczeniu się przez całe życie. Ponadto musimy zwiększyć wskaźniki zatrudnienia osób starszych, które często są zmuszone wcześniej zrezygnować z pracy ze względu na problemy zdrowotne, intensywność pracy, wcześniejsze zwolnienia i brak możliwości szkolenia- lub ponownego wejścia na rynek pracy (28).

Bruksela, dnia 7 maja 2020 r.

Luca JAHIER

Przewodniczący Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego

(1) Art. 146 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

(2) Dz.U. C 237 z 6.7.2018, s. 57.

(3) Dz.U. C 14 z 15.1.2020, s. 1.

(4) Zob. 2. wydanie monitora MOP: „COVID-19 and the world of work” [COVID-19 i świat pracy].

(5) Zob. deklaracja EKES-u „Reakcja UE na epidemię COVID-19 i na potrzebę wyjątkowej solidarności wśród państw członkowskich”.

(6) SMEunited „A view on the COVID impact on and support measures for SMEs” [Spojrzenie na wpływ COVID na MŚP i środki wsparcia dla MŚP]; BusinessEurope – Wideokonferencja członków Rady Europejskiej w dniu 23 kwietnia 2020 r. – pismo od Pierre’a Gattaza i Markusa J. Beyrera do przewodniczącego Rady Europejskiej Charles’a Michela.

(7) SMEunited „A view on the COVID impact on and support measures for SMEs” [Spojrzenie na wpływ COVID na MŚP i środki wsparcia dla MŚP].

(8) COM(2020) 139 final.

(9) Dz.U. C 282 z 20.8.2019, s. 32, pkt 3.1.4.

(10) Dz.U. C 282 z 20.8.2019, s. 32, pkt 1.7.

(11) Dz.U. C 237 z 6.7.2018, s. 57, pkt 1.3 i 4.3.

(12) Dz.U. C 237 z 6.7.2018, s. 57, pkt 1.13.

(13) Dz.U. C 282 z 20.8.2019, s. 32, pkt 3.3.1.

(14) Dz.U. C 282 z 20.8.2019, s. 32, pkt 3.4.1.

(15) Dz.U. C 81 z 2.3.2018, s. 145.

(16) Dz.U. C 282 z 20.8.2019, s. 32, pkt 1.3.

(17) Dz.U. C 282 z 20.8.2019, s. 32, pkt 3.5.5.

(18) Europejski instrument tymczasowego wsparcia w celu zmniejszenia ryzyka bezrobocia w związku ze stanem nadzwyczajnym (SURE) po wybuchu epidemii COVID-19.

(19) European Social Partners joint statement on COVID-19 [Wspólne oświadczenie europejskich partnerów społecznych w sprawie pandemii COVID-19].

(20) Dz.U. C 237 z 6.7.2018, s. 57, pkt 5.1.

(21) Opinia EKES „Godziwe płace minimalne w całej Europie” (SOC/632) (w trakcie opracowywania).

(22) Dz.U. C 237 z 6.7.2018, s. 57, Dz.U. C 129 z 11.4.2018, s. 1.

(23) Dz.U. C 237 z 6.7.2018, s. 57, pkt 5.5.

(24) Opinia EKES „Trwałe finansowanie uczenia się przez całe życie i rozwoju umiejętności w kontekście niedoboru wykwalifikowanej siły roboczej” (opinia rozpoznawcza na wniosek prezydencji chorwackiej) SOC/629 (zob. s. 8 niniejszego Dz.U.).

(25) Dz.U. C 97 z 24.3.2020, s. 32.

(26) Dz.U. C 237 z 6.7.2018, s. 57, pkt 5.9.

(27) European social partners’ autonomous framework agreement on active ageing and an inter-generational approach [Autonomiczne porozumienie ramowe europejskich partnerów społecznych w sprawie aktywnego starzenia się i podejścia międzypokoleniowego].

(28) Dz.U. C 237 z 6.7.2018, s. 57, pkt 5.9 i opinia „Zmieniający się świat pracy a długość życia i starzenie się społeczeństwa – warunki utrzymania aktywności starzejących się pracowników w nowym świecie pracy”, Dz.U. C 14 z 15.1.2020, s. 60.

14.7.2020

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 232/29

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego niektóre przepisy przejściowe dotyczące wsparcia z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) w roku 2021 oraz zmieniającego rozporządzenia (UE) nr 228/2013, (UE) nr 229/2013 i (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do zasobów i ich rozdziału na rok 2021 oraz zmieniającego rozporządzenia (UE) nr 1305/2013, (UE) nr 1306/2013 i (UE) nr 1307/2013 w odniesieniu do ich zasobów i ich stosowania w roku 2021”

[COM(2019) 581 – 2019/0254 (COD)]

(2020/C 232/04)

Sprawozdawca:

Arnold PUECH D’ALISSAC

Wniosek o konsultację	Rada, 22.11.2019 Parlament Europejski, 25.11.2019
Podstawa prawna	Art. 43 ust. 2 i art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Sekcja odpowiedzialna	Sekcja Rolnictwa, Rozwoju Wsi i Środowiska Naturalnego
Data przyjęcia przez sekcję	6.3.2020
Data przyjęcia na sesji plenarnej	7.5.2020
Sesja plenarna	551 – Zdalna sesja plenarna
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się)	254/0/7

1. Wnioski i zalecenia

1.1.

EKES gratuluje Komisji propozycji ustanowienia w 2021 r. roku przejściowego dla WPR (pierwszy i drugi filar) – rok bez pomocy bezpośredniej w ramach pierwszego filaru oznaczałby deficyt dla wszystkich rolników, zaś rok bez pomocy w ramach drugiego filaru oznaczałby wstrzymanie zobowiązań do realizacji ambitnych celów ochrony środowiska lub klimatu i odroczenie inwestycji modernizacyjnych.

1.2.

Zgodnie z wnioskiem Komisji okres przejściowy rozpoczynający się dnia 1 stycznia 2021 r. powinien wynosić jeden rok. EKES zdecydowanie zaleca wprowadzenie elastycznego mechanizmu umożliwiającego automatyczne przedłużenie tego okresu o kolejny rok, jeżeli nie uda się uzgodnić i zatwierdzić do 30 października 2020 r. przyszłego długoterminowego budżetu UE (wieloletnich ram finansowych) oraz wspólnej polityki rolnej.

1.3.

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że utrzymano warunki otrzymania pomocy w latach 2020–2021, ponieważ rolnicy w UE znają już zasady warunkowości i zazieleniania.

1.4.

EKES ostrzega, że ostateczny termin 1 sierpnia 2020 r. na powiadomienie o zmianach może nie być właściwy. W istocie zbyt późne porozumienie w sprawie wieloletnich ram finansowych (WRF) na lata 2021–2027 może uniemożliwić terminowe podjęcie decyzji na szczeblu krajowym.

1.5.

Komisja wykazuje dalekowzroczność poprzez uregulowanie liczby i wartości uprawnień do płatności podstawowej.

1.6.

Konwergencja uprawnień do płatności pozostaje w gestii państw członkowskich, przy właściwym zastosowaniu zasady pomocniczości.

1.7.

Możliwość przedłużenia programów rozwoju obszarów wiejskich o jeden rok musi iść w parze z możliwością wykorzystania po roku 2020 wszystkich niewykorzystanych funduszy drugiego filaru za okres 2014–2020.

1.7.1.

W szczególności Komitet podkreśla pilną potrzebę szybkiego wykorzystania drugiego filaru w celu zapewnienia ożywienia gospodarczego po kryzysie wywołanym przez COVID-19. Obejmowałoby to przede wszystkim wspieranie zakładania działalności przez młodych rolników, krótkich łańcuchów dostaw bardzo cenionych podczas kryzysu, wspólnych działań na rzecz produkcji i wprowadzania do obrotu oraz agroturystyki. W tym kontekście należy zwrócić szczególną uwagę na regiony najbardziej oddalone, wyspiarskie, górskie i odizolowane, które w bardzo dużym stopniu zależą od turystyki.

1.8.

EKES z zadowoleniem przyjmuje przedłużenie o jeden rok środków wieloletnich w ramach drugiego filaru (środki na rzecz rolnictwa ekologicznego, działania rolno-środowiskowo-klimatyczne), jednak wzywa do wydłużenia okresu ich realizacji do pięciu lat, podobnie jak w okresie 2014–2020. Propozycja ograniczenia tego okresu do trzech lat z pewnością spowoduje nadmierne formalności administracyjne i nie przyniesie rezultatów w wymiarze ochrony środowiska.

2. Kontekst

2.1.

Planowanie budżetowe związane z obecną WPR kończy się z dniem 31 grudnia 2020 r. Choć rozporządzenia dotyczące obecnej WPR nie są formalnie ograniczone w czasie, brak związanych z nimi środków budżetowych sprawia, że przestaną one mieć zastosowanie. Ponadto wnioski ustawodawcze określające WPR na następny okres programowania (2021–2027) są nadal przedmiotem negocjacji i prawdopodobnie nie zostaną przyjęte na czas, aby nowa WPR mogła zostać wdrożona w dniu 1 stycznia 2021 r. Realizacja planów strategicznych WPR, które są obecnie opracowywane w każdym państwie członkowskim, rozpocznie się najwcześniej 1 stycznia 2022 r. Sytuacja ta wymaga zatem rozporządzenia przejściowego na rok 2021.

2.2.

2.3.

Komisja Europejska pracuje obecnie nad takim tekstem, z wyłączeniem następujących punktów:

—	decyzja w sprawie ujednolicenia uprawnień do płatności w 2020 r., dla której wejście w życie ustalono na dzień 1 stycznia 2020 r.,

—	zmiany do programu szczególnych opcji na rzecz regionów oddalonych i wyspiarskich (POSEI), które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2021 r.

2.4.

Omawiane rozporządzenie zmienia obowiązujące rozporządzenia i wydłuża ich obowiązywanie, w szczególności w celu zapewnienia środków budżetowych związanych z przedłużonymi w ten sposób działaniami. Zmienia ono następujące rozporządzenia:

—	(UE) nr 1303/2013 (1): wspólne przepisy dotyczące funduszy europejskich (art. 1, 2 i 3),

—	(UE) nr 1305/2013 (2): wsparcie rozwoju obszarów wiejskich (EFRROW) (art. 6 i 8),

—	(UE) nr 1306/2013 (3): finansowanie wspólnej polityki rolnej, zarządzanie nią i monitorowanie jej (art. 6, 7 i 9),

—	(UE) nr 1307/2013 (4): przepisy dotyczące płatności bezpośrednich (EFRG) (art. 10),

—	(UE) nr 1308/2013 (5): wspólna organizacja rynków (art. 6, 7 i 11),

—	(UE) nr 228/2013 (6) (oraz (UE) nr 229/2013 (7)): szczególne środki na rzecz regionów najbardziej oddalonych (POSEI) (oraz szczególne środki dla mniejszych wysp Morza Egejskiego) (art. 12 i 13).

2.5.

Budżet przewidziany na 2021 r. będzie zgodny z tym, co zostanie określone we wniosku w sprawie wieloletnich ram finansowych (WRF) na lata 2021–2027, który nie został jeszcze zaakceptowany w Radzie i w związku z tym nie został poddany pod głosowanie w Parlamencie Europejskim (nie ma możliwości wprowadzenia poprawek). Propozycje Komisji są następujące:

—	budżety na 2021 r. dla EFRG (39,884 mld EUR) i EFRROW (12,258 mld EUR): zgodne z tym, co przedstawiono w rozporządzeniach dotyczących przyszłych WPR i WRF,

—	zestaw zasad i wymogów obowiązujących w 2021 r.: wsparcie jest nadal udzielane rolnikom przez kolejny rok zgodnie z warunkami i wymogami obowiązującymi w latach 2014–2020,

—	przenoszenie środków: możliwość dalszego przenoszenia przez państwa członkowskie środków między EFRG a EFRROW po 2020 r., z pułapem 15 % w standardowych przypadkach,

—	przydział i wartość podstawowych uprawnień do płatności: możliwość skorygowania błędów popełnionych przez państwa członkowskie w przydziale uprawnień do płatności, zarówno pod względem liczby, jak i wartości,

—	ujednolicanie wartości uprawnień do płatności: możliwość kontynuowania przez państwa członkowskie procesu ujednolicania wartości uprawnień do płatności po roku 2019: w 2020 r. lub 2021 r.,

—	rezerwa kryzysowa: utrzymana w okresie przejściowym, w takiej samej rocznej kwocie jak w okresie programowania 2014–2020, tj. 400 mln EUR (ceny z 2011 r.),

—	wdrażanie EFRROW: możliwość wyjątkowego przedłużenia programu rozwoju obszarów wiejskich o jeden rok,

—

środki wieloletnie w ramach drugiego filaru (środki w zakresie rolnictwa ekologicznego, działania rolno-środowiskowo-klimatyczne): możliwość przedłużenia o jeden rok środków wieloletnich w ramach programowania na lata 2014–2020; w przypadku nowych zobowiązań państwa członkowskie będą musiały zaproponować skrócony czas ich trwania (maksymalnie trzy lata),

—	wspólna organizacja rynków produktów rolnych i POSEI: niezbędne dostosowania przydziałów środków w celu nieprzekroczenia całkowitej kwoty dla EFRG przewidzianej w przyszłych WRF.

3. Powiadomienia, które należy przekazać

3.1.

Nie później niż 10 dni po wejściu w życie rozporządzenia przejściowego:

—

Zastosowanie lub niezastosowanie przedłużenia programów rozwoju obszarów wiejskich do dnia 31 grudnia 2021 r.

—	Określenie programów regionalnych, które muszą zostać przedłużone.

—	Odpowiedni przydział budżetowy w ramach rocznego przydziału na rok 2021 (a w konsekwencji część budżetu na rok 2021, która nie zostanie przeniesiona na okres 2022–2027).

—	Z zastrzeżeniem wykazania ryzyka braku wystarczających środków i niemożności podjęcia nowych zobowiązań prawnych zgodnie z rozporządzeniem w sprawie wdrażania EFRROW w latach 2014–2020.

3.2.

Nie później niż jeden miesiąc po wejściu w życie rozporządzenia przejściowego:

—	Kontynuacja lub brak kontynuacji w 2020 r. procedury wewnętrznego ujednolicenia wartości uprawnień do płatności w kierunku wartości średniej.

3.3.

Do dnia 1 sierpnia 2020 r.:

—

Zastosowanie lub niezastosowanie zmniejszenia płatności bezpośrednich przekraczających 150 000 EUR rocznie w roku kalendarzowym 2021, jak również wszelkich szacowanych kwot zmniejszeń w roku 2021.

—	Decyzja, czy dokonać przesunięcia środków, a jeśli tak, to jaki odsetek (do 15 %) przekazać z EFRG na 2021 r. w celu zapewnienia dodatkowego finansowania dla EFRROW w 2022 r.

—	Decyzja, czy dokonać przesunięcia środków, a jeśli tak, to jaki odsetek (do 15 %) przekazać z EFRROW na 2022 r. w celu zapewnienia dodatkowego finansowania dla EFRG w 2021 r.

—	Na rok 2021: przyznanie lub brak przyznania płatności redystrybucyjnej.

—

W odniesieniu do 2021 r. procentowy udział w pułapie EFRG na 2021 r. dla następujących rodzajów pomocy:

—	płatność redystrybucyjna,

—	płatność dla młodych rolników (przypomnienie: maksymalna wysokość określona prawem: 2 %),

—	dobrowolne wsparcie związane z produkcją (przypomnienie: maksymalna wysokość określona prawem: 15 %),

—	płatność dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi w ramach pierwszego filaru,

—	uwaga: pułap dla systemu płatności podstawowej jest obliczany poprzez odjęcie od rocznego pułapu EFRG pułapów określonych dla innych rodzajów wsparcia (jak dla okresu 2015–2020).

—

Stosowanie lub niestosowanie systemu płatności podstawowej na poziomie regionalnym w 2021 r. (regiony określane zgodnie z obiektywnymi i niedyskryminacyjnymi kryteriami, takimi jak ich cechy agronomiczne i społeczno-gospodarcze, regionalny potencjał rolny bądź struktura instytucjonalna lub administracyjna).

—	Kontynuacja lub brak kontynuacji w 2021 r. procedury wewnętrznego ujednolicania wartości uprawnień do płatności w kierunku wartości średniej.

3.4.

Do dnia 31 grudnia 2020 r.:

—	Zmiana programów prac dla sektora oliwy z oliwek i oliwek stołowych.

3.5.

Podział pułapu EFRG na różne rodzaje pomocy w ramach pierwszego filaru:

Państwa członkowskie zobowiązane będą powiadomić o przydziale środków budżetowych na 2021 r. dla każdej pomocy w ramach pierwszego filaru, z wyjątkiem zazieleniania, które pozostaje na poziomie 30 % pomocy w ramach pierwszego filaru; państwa członkowskie mają w szczególności możliwość corocznej zmiany części EFRG przeznaczonej na płatności redystrybucyjne i dobrowolne wsparcie związane z produkcją.

3.6.

Zmniejszenie płatności bezpośrednich:

—

Kontekst: w art. 11 obowiązującego rozporządzenia (UE) nr 1307/2013 przewidziano jedynie obowiązek powiadamiania przez państwa członkowskie w latach 2015–2020 o decyzjach dotyczących zastosowania zmniejszenia płatności bezpośrednich przekraczających 150 000 EUR, które mają być przyznane rolnikowi na jeden rok kalendarzowy.

—

Propozycja zawarta w rozporządzeniu przejściowym: w celu zapewnienia ciągłości istniejącego systemu państwa członkowskie zobowiązane są również powiadomić o swoich decyzjach dotyczących zastosowania zmniejszenia płatności bezpośrednich przekraczających 150 000 EUR oraz o szacowanej kwocie zmniejszeń w roku kalendarzowym 2021. Rozporządzenie zapewnia państwom członkowskim większą elastyczność, pozwalając im na dostosowanie wartości uprawnień do płatności lub rezerwy, ewentualnie z zastosowaniem różnych współczynników korygujących. W tym przypadku, jeżeli powiadomienia państw członkowskich dotyczące pułapów EFRG przyznanych na różne rodzaje pomocy w ramach pierwszego filaru mają wpływ na pułap systemu płatności podstawowej, państwa członkowskie zobowiązane są, w zależności od zmiany pułapu systemu płatności podstawowej:

—	zmniejszyć lub zwiększyć w sposób liniowy wartości wszystkich uprawnień do płatności, i/lub

—	zmniejszyć lub zwiększyć rezerwę krajową lub regionalną.

3.7.

Liczba i wartość uprawnień do płatności podstawowej:

—

Kontekst: możliwe, że niektóre państwa członkowskie popełniły błędy przy ustalaniu liczby lub wartości uprawnień do płatności w momencie ich przyznawania w 2015 r. Wiele z tych błędów, nawet jeśli wystąpiłyby wyłącznie w przypadku jednego rolnika, wpływa na wartość uprawnień do płatności dla wszystkich rolników we wszystkich latach. Niektóre państwa członkowskie popełniły również błędy po 2015 r. przy przydzielaniu uprawnień do płatności z rezerwy (np. przy obliczaniu średniej wartości). Te niezgodności podlegają zazwyczaj korekcie finansowej do czasu podjęcia przez dane państwo członkowskie środków naprawczych.

—

Propozycja zawarta w rozporządzeniu przejściowym: biorąc pod uwagę czas, jaki upłynął od pierwszego przyznania podstawowych uprawnień do płatności w 2015 r., oraz wysiłki państw członkowskich zmierzające do ustanowienia, w razie potrzeby, właściwych uprawnień, jak również w interesie pewności prawa, liczbę i wartość uprawnień do płatności należy uznać za zgodne z prawem i prawidłowe ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2021 r. Zasada ta nie ma zastosowania do uprawnień do płatności przyznawanych rolnikom na podstawie wniosków zawierających informacje niezgodne ze stanem faktycznym, z wyjątkiem przypadków, w których nie można racjonalnie założyć, że rolnik mógł sam wykryć błąd.

3.8.

Ujednolicanie uprawnień do płatności:

W celu kontynuowania procesu ujednolicania zgodnie z „modelem tunelu” z myślą o sprawiedliwszym podziale płatności bezpośrednich państwa członkowskie mogą kontynuować ujednolicanie wartości uprawnień do płatności w kierunku średniej krajowej lub regionalnej po 2019 r. zamiast dążyć do osiągnięcia jednolitej stawki lub utrzymania wartości uprawnień na poziomie z 2019 r. Rozporządzenie przejściowe zobowiązuje państwa członkowskie do corocznego powiadamiania o swojej decyzji w sprawie ujednolicania dotyczącej kolejnego roku. Dotyczy to lat 2020 i 2021. W przypadku kontynuacji ujednolicania wewnętrznego w 2020 r. uprawnienia do płatności, które przysługują rolnikom na dzień 31 grudnia 2019 r. i których wartość jest niższa od średniej krajowej lub regionalnej, zostaną zwiększone w 2020 r. W celu sfinansowania tej podwyżki zmniejszona zostanie wartość uprawnień do płatności, które przysługują rolnikom na dzień 31 grudnia 2019 r., jeżeli przewyższa ona średnią krajową lub regionalną. Identyczny mechanizm jest możliwy również w 2021 r.

3.9.

System jednolitej płatności obszarowej (SAPS):

—

Kontekst: niektóre państwa członkowskie realizują płatności podstawowe poza przydziałem uprawnień do płatności, tj. bez odniesień historycznych, za pośrednictwem SAPS. Wykorzystanie tego systemu było możliwe tylko do dnia 31 grudnia 2020 r. Jednak rozporządzenie w sprawie kolejnej WPR pozwala również państwom członkowskim na wdrożenie płatności podstawowych związanych z obszarem, a nie z historycznymi odniesieniami.

—	Propozycja zawarta w rozporządzeniu przejściowym: rozporządzenie pozwala na przedłużenie okresu stosowania SAPS po dniu 31 grudnia 2020 r. zgodnie z aktualnymi regułami.

3.10.

Umowa o partnerstwie: umowa partnerstwa państw członkowskich, która określa wspólną podstawę interwencji czterech funduszy europejskich, w tym EFRROW, na okres od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2020 r., powinna nadal stanowić strategiczny dokument ramowy na rok 2021.

3.11.

Przedłużenie regionalnych programów rozwoju obszarów wiejskich 2014–2020 na 2021 r.:

—

Państwa członkowskie mogą podjąć decyzję o przedłużeniu jednego lub kilku swoich regionalnych programów rozwoju obszarów wiejskich, o której należy powiadomić Komisję Europejską w ciągu dziesięciu dni od wejścia w życie rozporządzenia przejściowego, w tym odpowiedniego budżetu w ramach rocznego przydziału na 2021 r.

—	Powiadomienie to jest niezależne od bieżącej procedury przeglądu programów rozwoju obszarów wiejskich.

—	W powiadomieniu tym wykazuje się ryzyko braku funduszy i niemożności podjęcia nowych zobowiązań prawnych zgodnie z rozporządzeniem w sprawie wdrażania EFRROW w latach 2014–2020.

—	Przedłużenie to będzie finansowane z budżetu EFRROW ustanowionego na rok 2021.

—	Przedłużone programy rozwoju obszarów wiejskich będą musiały utrzymać co najmniej ten sam poziom ambicji środowiskowych i klimatycznych.

—

Państwa członkowskie mogą również podjąć decyzję o nieprzedłużaniu swoich regionalnych programów rozwoju obszarów wiejskich, jeżeli zostały jeszcze środki z poprzednich lat; w takim przypadku mają możliwość przeniesienia środków EFRROW na 2021 r. do przydziałów finansowych przewidzianych na lata 2022–2025.

3.12.

Konsekwencje przedłużenia programów rozwoju obszarów wiejskich: przedłużenie to powoduje przesunięcie wszystkich terminów o jeden rok (czyli: roczne sprawozdanie z realizacji i roczne spotkanie przeglądowe do 2024 r., sprawozdanie z oceny ex post przed 31 grudnia 2025 r.) oraz okresu kwalifikowalności wydatków (przyznanych i wypłaconych do 31 grudnia 2024 r.).

3.13.

Warunki przedłużania i zawierania wieloletnich zobowiązań:

—

Przypadek 1: działania rolno-środowiskowo-klimatyczne, rolnictwo ekologiczne – konwersja i utrzymanie, dobrostan zwierząt.

W przypadku nowych zobowiązań podejmowanych od 2021 r. państwa członkowskie muszą określić w swoich programach rozwoju obszarów wiejskich okres zobowiązań od jednego roku do trzech lat.

—

Przypadek 2: działania rolno-środowiskowo-klimatyczne, rolnictwo ekologiczne – utrzymanie.

Jeżeli państwo członkowskie przewiduje roczne przedłużenie zobowiązań po zakończeniu okresu początkowego, przedłużenie to nie może przekroczyć jednego roku, począwszy od 2021 r. (uwaga: w przypadku wsparcia dla rolnictwa ekologicznego możliwość przedłużenia dotyczy wyłącznie utrzymania, a nie konwersji).

—

Przypadek 3: działania rolno-środowiskowo-klimatyczne, rolnictwo ekologiczne – utrzymanie, dobrostan zwierząt.

W przypadku nowych zobowiązań, wynikających bezpośrednio z zobowiązania podjętego w okresie początkowym i wygasającego w 2021 r., to nowe zobowiązanie może zostać zaciągnięte jedynie na okres jednego roku.

3.14.

Kwalifikowalność wydatków obejmujących narodowy plan strategiczny i przejście między programowaniami: w celu ułatwienia przejścia między poprzednim a przyszłym okresem programowania następujące wydatki muszą być kwalifikowalne w ramach EFRROW w okresie 2022–2027 i przewidziane w narodowym planie strategicznym (kwota i stawka wkładu EFRROW).

—

Wydatki związane z zobowiązaniami podjętymi w ramach poprzedniego programowania [na mocy rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 (8) lub rozporządzenia (UE) nr 1305/2013] i wykraczające poza datę 1 stycznia 2024 r. lub 1 stycznia 2025 r. (w przypadku gdy zobowiązania pięcioletnie zostały podjęte w roku gospodarczym 2019 lub 2020).

3.15.

Programy wsparcia dla sektora owoców i warzyw:

Organizacje producentów, których program operacyjny sięga poza datę 31 grudnia 2021 r., muszą przed 15 września 2021 r. złożyć do swojego państwa członkowskiego wniosek o zmianę odnośnego programu operacyjnego w celu spełnienia warunków przyszłego rozporządzenia w sprawie planów strategicznych lub o zastąpienie go nowym programem operacyjnym zatwierdzonym na mocy tego rozporządzenia. Jeżeli organizacja producentów nie przedłoży zmienionego lub zastąpionego programu operacyjnego, program zakończy się w dniu 31 grudnia 2021 r. Programy prac sporządzone na okres od dnia 1 kwietnia 2018 r. do dnia 31 marca 2021 r. muszą zostać przedłużone do dnia 31 grudnia 2021 r. Organizacje producentów, stowarzyszenia organizacji producentów i organizacje międzybranżowe muszą odpowiednio zmienić swoje programy prac i zgłosić je Komisji do dnia 31 grudnia 2020 r.

3.16.

Programy wsparcia dla sektora oliwy z oliwek i oliwek stołowych:

Programy prac sporządzone na okres od dnia 1 kwietnia 2018 r. do dnia 31 marca 2021 r. muszą zostać przedłużone do dnia 31 grudnia 2021 r. Organizacje producentów, stowarzyszenia organizacji producentów i organizacje międzybranżowe muszą odpowiednio zmienić swoje programy prac i zgłosić je Komisji do dnia 31 grudnia 2020 r.

3.17.

Krajowe programy w sektorze pszczelarskim:

Programy krajowe będą musiały zostać zakończone do dnia 31 lipca 2022 r. Artykuły rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 dotyczące programów pszczelarskich będą nadal miały zastosowanie po dniu 31 grudnia 2021 r. w odniesieniu do wydatków i płatności dotyczących działań realizowanych przed dniem 1 sierpnia 2022 r.

3.18.

Programy wsparcia w sektorze wina:

—	Kontekst: fundusze unijne są przyznawane państwom członkowskim w ramach pięcioletnich krajowych programów wsparcia w celu finansowania szczególnych środków wsparcia na rzecz sektora winorośli i wina.

—

Propozycja zawarta w rozporządzeniu przejściowym: krajowe programy wsparcia będą musiały zakończyć się do dnia 15 października 2023 r. Artykuły rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 dotyczące środków wsparcia pochodzących z krajowych programów wsparcia będą nadal miały zastosowanie po dniu 31 grudnia 2021 r. w odniesieniu do wydatków i płatności związanych z działaniami realizowanymi przed dniem 16 października 2023 r.

Bruksela, dnia 7 maja 2020 r.

Luca JAHIER

Przewodniczący Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego

(1) Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 320.

(2) Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 487.

(3) Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 549.

(4) Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 608.

(5) Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 671.

(6) Dz.U. L 78 z 20.3.2013, s. 23.

(7) Dz.U. L 78 z 20.3.2013, s. 41.

(8) Rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz.U. L 277 z 21.10.2005, s. 1).

14.7.2020

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 232/36

Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wieloletni plan zarządzania zasobami tuńczyka błękitnopłetwego we wschodnim Atlantyku i w Morzu Śródziemnym oraz zmieniającego rozporządzenia (WE) nr 1936/2001, (UE) 2017/2107 i (UE) 2019/833 oraz uchylającego rozporządzenie (UE) 2016/1627”

[COM(2019) 619 – 2019/0272 (COD)]

(2020/C 232/05)

Sprawozdawca:

Gabriel SARRÓ IPARRAGUIRRE

Wniosek o konsultację	Rada, 6.12.2019 Parlament Europejski, 16.12.2019
Tryb postępowania	Art. 43 ust. 2 i art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Sekcja odpowiedzialna	Rolnictwo, Rozwój Wsi i Środowisko Naturalne
Data przyjęcia przez sekcję	6.3.2020
Data przyjęcia na sesji plenarnej	7.5.2020
Sesja plenarna nr	551
Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się)	251/0/10

1. Wnioski i zalecenia

1.1.

EKES pozytywnie odnosi się do przyjęcia wieloletniego planu zarządzania zasobami tuńczyka błękitnopłetwego we wschodnim Atlantyku i w Morzu Śródziemnym, ponieważ obecny poziom biomasy tego stada, najwyższy od kiedy dostępne są dane na ten temat, umożliwia odejście od środków nadzwyczajnych określonych w poprzednim planie odbudowy.

1.2.

Komitet jest zdania, że ustanowienie w Unii Europejskiej wieloletniego planu zarządzania, który zapewni wdrożenie środków określonych w zaleceniu 18-02 przyjętym podczas 21. specjalnego posiedzenia Międzynarodowej Komisji ds. Ochrony Tuńczyka Atlantyckiego (ICCAT) w 2018 r., jest najwłaściwszym sposobem utrzymania poziomów biomasy pozwalających na uzyskanie maksymalnego podtrzymywalnego połowu z uwzględnieniem specyfiki różnych rodzajów narzędzi i technik połowowych stosowanych w tym łowisku.

1.3.

EKES sugeruje, by ustawodawcy uaktualnili wniosek dotyczący rozporządzenia, aby możliwe było uwzględnienie zmian uzgodnionych przez ICCAT w jej zaleceniu 19-04 z 2019 r.

1.4.

Komitet uważa, że należałoby zmienić art. 29 ust. 3 wniosku w celu dostosowania go do zalecenia 19-04, jak wyjaśniono w punkcie 4 niniejszej opinii.

2. Streszczenie wniosku Komisji

2.1.

Celem wniosku w sprawie rozporządzenia, którego dotyczy niniejsza opinia, jest wdrożenie w Unii Europejskiej zatwierdzonego przez ICCAT wieloletniego planu zarządzania zasobami tuńczyka błękitnopłetwego we wschodnim Atlantyku i w Morzu Śródziemnym w celu zapewnienia wyższych poziomów biomasy od poziomów umożliwiających uzyskanie maksymalnego podtrzymywalnego połowu.

2.2.

Państwa członkowskie posiadające uprawnienia do połowów tuńczyka błękitnopłetwego będą musiały sporządzić roczne plany połowowe obejmujące kwoty przydzielone każdej grupie narzędzi połowowych, kryteria ich przydziału, środki mające na celu zapewnienie przestrzegania indywidualnych kwot, sezony połowowe, wyznaczone porty, przepisy dotyczące przyłowów oraz upoważnione statki.

2.3.

Państwa członkowskie posiadające uprawnienia do połowów tuńczyka błękitnopłetwego będą musiały również ustanowić roczne plany zarządzania zdolnością połowową w celu dostosowania swoich flot do przydzielonych uprawnień do połowów, a także roczne plany kontroli w celu zapewnienia zgodności z rozporządzeniem i roczne plany zarządzania narybkiem w celu zapewnienia szacowanej ilości tuńczyka błękitnopłetwego dostępnego do celów hodowlanych. Wszystkie te plany należy przesyłać Komisji najpóźniej do 31 stycznia każdego roku.

2.4.

Środki techniczne przewidziane w rozporządzeniu obejmują ograniczenie sezonów połowowych niektórych flot, takich jak sejnery i taklowce do połowów pelagicznych na skalę przemysłową, ustalenie minimalnego dopuszczalnego rozmiaru o charakterze powszechnym – masa 30 kg lub długość powyżej 115 cm – a także ustanowienie poziomu dozwolonych przyłowów nieprzekraczającego 20 % całkowitych połowów na burcie na koniec każdego rejsu połowowego.

2.5.

Środki kontroli, które mają zostać wdrożone przez państwa członkowskie, obejmują zobowiązanie do przedłożenia na miesiąc przed rozpoczęciem okresu obowiązywania upoważnienia wykazów wszystkich statków upoważnionych do połowów i przemysłowej eksploatacji zasobów tuńczyka błękitnopłetwego, a także tonarów. Ponadto trzeba będzie dostarczyć Komisji szczegółowych informacji na temat działalności połowowej prowadzonej przez statki upoważnione w poprzednim roku połowowym, w tym połowów dokonanych przez każdy z nich, a także informacji na temat przeprowadzonych wspólnych operacji połowowych.

2.6.

Ustanawia się wymóg, by kapitanowie statków rybackich o długości całkowitej poniżej 12 metrów (rozporządzenie ustanawiające wspólnotowy system kontroli (1) zobowiązuje już do tego w przypadku statków o długości co najmniej 12 metrów) przekazywali właściwym organom państwa członkowskiego na co najmniej cztery godziny przed przewidywanym czasem przybycia do portu informacje dotyczące ilości złowionego tuńczyka błękitnopłetwego, obszaru geograficznego, w którym dokonano połowów, oraz identyfikacji statku rybackiego. Ponadto unijnym statkom rybackim, które przewożą tuńczyka błękitnopłetwego, lub statkom państw trzecich na wodach unijnych zabrania się przeładunku na morzu.

2.7.

Państwa członkowskie będą odpowiedzialne za realizację krajowego programu obserwatorów, który zagwarantuje minimalne pokrycie między poszczególnymi segmentami floty zgodnie z ustalonym odsetkiem, a ponadto zapewnią obecność regionalnego obserwatora ICCAT na sejnerach. O każdej operacji transferu należy powiadomić zainteresowane państwo członkowskie, by mogło ono wydać na nią zgodę lub, w stosownych przypadkach, jej odmówić; transfer wymaga użycia kamery wideo w celu sprawdzenia ilości ryb podlegających transferowi. Ponadto należy przekazywać z wyprzedzeniem informacje na temat umieszczania ryb w sadzach, a dla każdej operacji umieszczania w sadzach sporządzać nagranie wideo.

2.8.

Monitorowanie i nadzór przez państwa członkowskie będą się odbywać za pomocą systemu monitorowania statków w odniesieniu do statków rybackich o długości całkowitej co najmniej 12 metrów, a inspekcje będą przeprowadzane w ramach systemu wspólnej międzynarodowej inspekcji ICCAT.

2.9.

Zakazuje się handlu, wyładunku, przywozu, wywozu, umieszczania w sadzach, powrotnego wywozu i przeładunku tuńczyka błękitnopłetwego, któremu nie towarzyszy zatwierdzona dokumentacja określona w rozporządzeniu.

3. Uwagi ogólne

3.1.

Ogólnie rzecz biorąc EKES zgadza się z wnioskiem dotyczącym rozporządzenia, ponieważ stanowi on transpozycję zalecenia ICCAT. Komitet z zadowoleniem przyjmuje również wyniki planu odbudowy, dzięki któremu osiągnięto największy poziom biomasy tuńczyka błękitnopłetwego od kiedy dostępne są dane na ten temat.

3.2.

W 2019 r. w ramach ICCAT przyjęto zalecenie 19-04 zmieniające zalecenie 18-02 będące przedmiotem niniejszej opinii. W związku z tym Komitet proponuje, by ustawodawcy dostosowali do niego wniosek dotyczący rozporządzenia.

Uwagi szczegółowe

4.1.

Art. 29 ust. 3 stanowi, że unijne sejnery nie angażują się we wspólne operacje połowowe z sejnerami innych stron konwencji ICCAT, chociaż punkt 62 zalecenia 19-04 stanowi, że: „[…] Jednakże strona konwencji (2) posiadająca mniej niż pięć upoważnionych statków rybackich do połowów okrężnicą może zezwolić na wspólne operacje połowowe z innymi stronami.

Każda strona konwencji wykonująca wspólną operację połowową będzie odpowiedzialna za połowy dokonane w ramach wspólnej operacji połowowej”.

4.2.

Komitet uważa, że we wniosku dotyczącym rozporządzenia należałoby uwzględnić wyjątek przewidziany w poprzednim punkcie, tj. umożliwienie wspólnych połowów z flotami innych stron konwencji. EKES sądzi jednak, że wcześniej należałoby uzgodnić, w sposób dwustronny, protokół w sprawie czynności, które mają wykonywać statki, a w szczególności organy poszczególnych stron umawiających się, jeśli chodzi o zarządzanie deklaracjami połowowymi wymaganymi w ramach obowiązujących przepisów.

Bruksela, dnia 7 maja 2020 r.

Luca JAHIER

Przewodniczący Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego

(1) Rozporządzenie Rady (WE) nr 1224/2009 z dnia 20 listopada 2009 r. ustanawiające unijny system kontroli w celu zapewnienia przestrzegania przepisów wspólnej polityki rybołówstwa, zmieniające rozporządzenia (WE) nr 847/96, (WE) nr 2371/2002, (WE) nr 811/2004, (WE) nr 768/2005, (WE) nr 2115/2005, (WE) nr 2166/2005, (WE) nr 388/2006, (WE) nr 509/2007, (WE) nr 676/2007, (WE) nr 1098/2007, (WE) nr 1300/2008, (WE) nr 1342/2008 i uchylające rozporządzenia (EWG) nr 2847/93, (WE) nr 1627/94 oraz (WE) nr 1966/2006 (Dz.U. L 343 z 22.12.2009, s. 1).

(2) Z języka angielskiego »CPC«, »Contracting Party to the Convention« [umawiająca się strona konwencji].

		ISSN 1977-1002
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej		C 232

Wydanie polskie	Informacje i zawiadomienia	Rocznik 63 14 lipca 2020

Spis treści		Strona
	I Rezolucje, zalecenia i opinie
	OPINIE
	Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
	551. sesja plenarna EKES-u (zdalna), 5.5.2020–7.5.2020
2020/C 232/01	Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego Wyzwania demograficzne w UE w świetle nierówności gospodarczych i rozwojowych (opinia rozpoznawcza na wniosek prezydencji chorwackiej)	1
2020/C 232/02	Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego Trwałe finansowanie uczenia się przez całe życie i rozwoju umiejętności w kontekście niedoboru wykwalifikowanej siły roboczej (opinia rozpoznawcza na wniosek prezydencji chorwackiej)	8

	III Akty przygotowawcze
	Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
	551. sesja plenarna EKES-u (zdalna), 5.5.2020–7.5.2020
2020/C 232/03	Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego Wniosek dotyczący decyzji Rady w sprawie wytycznych dotyczących polityki zatrudnienia państw członkowskich[COM(2020) 70 final]	18
2020/C 232/04	Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego niektóre przepisy przejściowe dotyczące wsparcia z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) w roku 2021 oraz zmieniającego rozporządzenia (UE) nr 228/2013, (UE) nr 229/2013 i (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do zasobów i ich rozdziału na rok 2021 oraz zmieniającego rozporządzenia (UE) nr 1305/2013, (UE) nr 1306/2013 i (UE) nr 1307/2013 w odniesieniu do ich zasobów i ich stosowania w roku 2021[COM(2019) 581 – 2019/0254 (COD)]	29
2020/C 232/05	Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wieloletni plan zarządzania zasobami tuńczyka błękitnopłetwego we wschodnim Atlantyku i w Morzu Śródziemnym oraz zmieniającego rozporządzenia (WE) nr 1936/2001, (UE) 2017/2107 i (UE) 2019/833 oraz uchylającego rozporządzenie (UE) 2016/1627[COM(2019) 619 – 2019/0272 (COD)]	36