1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

(1)

Zgodnie z 11. zasadą Europejskiego filaru praw socjalnych (1) wszystkie dzieci mają prawo do wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem, które charakteryzują się dobrą jakością i przystępną ceną. Jest to zgodne z Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej (2) uznającą prawo do nauki, Konwencją ONZ o prawach dziecka oraz z ustanowionym przez ONZ celem zrównoważonego rozwoju nr 4.2, zgodnie z którym wszystkie dziewczynki i chłopcy powinni mieć do 2030 r. zapewniony dostęp do wysokiej jakości rozwoju we wczesnym dzieciństwie, opieki i edukacji przedszkolnej.

(2)

W swoim komunikacie pt. „Wzmocnienie tożsamości europejskiej dzięki edukacji i kulturze” (3) Komisja Europejska przedstawia wizję europejskiego obszaru edukacji, uznając rolę wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem w budowaniu solidnych podstaw uczenia się w szkole i przez całe życie. W konkluzjach Rady w sprawie rozwoju szkół oraz doskonałego poziomu nauczania (4) i w zaleceniu Rady w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (5) podkreślono kluczową rolę, jaką wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem może odgrywać w promowaniu uczenia się wszystkich dzieci, dobrostanu dzieci i ich rozwoju.

(3)

Zarówno osoby odpowiedzialne za wyznaczanie kierunków polityki, jak i naukowcy uznają, że to we wczesnych latach życia (6) dzieci zdobywają podstawy i umiejętność uczenia się przez całe życie. Uczenie się jest procesem stopniowym; zbudowanie silnych podstaw we wczesnych latach życia jest warunkiem wstępnym rozwoju wyższego poziomu kompetencji i powodzenia w nauce, a także jest kluczowe dla zdrowia i dobrostanu dzieci. Wczesną edukację i opiekę nad dzieckiem należy zatem uznać za fundament systemów kształcenia i szkolenia oraz za integralną część ciągłości procesu edukacyjnego.

(4)

Uczestnictwo we wczesnej edukacji i opiece nad dzieckiem przynosi korzyści wszystkim dzieciom, zwłaszcza dzieciom znajdującym się w niekorzystnej sytuacji, ponieważ zapobiega tworzeniu się braków w umiejętnościach na wczesnym etapie i w związku z tym jest kluczowym narzędziem w walce z nierównościami i ubóstwem edukacyjnym. Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem musi być częścią zintegrowanego pakietu środków opartych na prawach dziecka na rzecz poprawy wyników osiąganych przez dzieci i przerwania zjawiska dziedziczenia marginalizacji. Poprawa w zakresie świadczenia takich usług pomaga zatem wypełnić zobowiązania przedstawione w zaleceniu Komisji pt. „Inwestowanie w dzieci: przerwanie cyklu marginalizacji” (7) oraz zaleceniu Rady z 2013 r. w sprawie skutecznych środków integracji Romów w państwach członkowskich (8).

(5)

Uczestnictwo we wczesnej edukacji i opiece nad dzieckiem przynosi liczne korzyści (9) zarówno dla poszczególnych osób, jak i całego społeczeństwa, począwszy od lepszego poziomu wykształcenia i lepszych wyników na rynku pracy po rzadsze interwencje socjalne i pedagogiczne oraz spójniejsze i bardziej włączające społeczeństwa. Dzieci, które uczestniczyły we wczesnej edukacji przez co najmniej jeden rok, uzyskiwały lepsze wyniki z języka i matematyki w badaniach PIRLS (10) i PISA (11). Uczestnictwo w wysokiej jakości wczesnej edukacji i opiece nad dzieckiem okazało się również ważnym czynnikiem w zapobieganiu wczesnemu kończeniu nauki (12).

(6)

Edukacja i opieka od najwcześniejszych etapów odgrywają zasadniczą rolę w uczeniu się wspólnego życia w niejednorodnych społeczeństwach. Usługi edukacji i opieki mogą zwiększać spójność społeczną i włączenie społeczne na różne sposoby. Mogą służyć jako miejsca spotkań dla rodzin. Mogą przyczyniać się do rozwoju kompetencji językowych dzieci zarówno w języku, w którym świadczona jest usługa, jak i w języku pierwszym (13). Przez uczenie się społeczno-emocjonalne doświadczenia związane z wczesną edukacją i opieką nad dzieckiem mogą umożliwić dzieciom rozwijanie empatii, a także zdobycie wiedzy na temat przysługujących im praw, równości, tolerancji i różnorodności.

(7)

Środki zainwestowane na wczesnych etapach edukacji przynoszą największe korzyści spośród wszystkich etapów edukacji, w szczególności w przypadku dzieci znajdujących się w niekorzystnej sytuacji (14). Wydatki na wczesną edukację i opiekę nad dzieckiem są wczesną inwestycją w kapitał ludzki, która przynosi wysoki zwrot.

(8)

Dostępność i przystępność cenowa wysokiej jakości placówek opieki nad dziećmi również stanowią główne czynniki, które umożliwiają kobietom, a także mężczyznom odpowiedzialnym za opiekę uczestnictwo w rynku pracy, jak uznała Rada Europejska na posiedzeniu w Barcelonie w 2002 r. (15) oraz jak stwierdzono w europejskim pakcie na rzecz równości płci i w komunikacie Komisji dotyczącym równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, przyjętym dnia 26 kwietnia 2017 r. (16). Zatrudnienie kobiet przyczynia się bezpośrednio do poprawy sytuacji społeczno-ekonomicznej gospodarstw domowych i do wzrostu gospodarczego.

(9)

Inwestowanie we wczesną edukację i opiekę nad dzieckiem stanowi dobrą inwestycję jedynie wówczas, gdy usługi te charakteryzują się wysoką jakością i dostępnością, są przystępne cenowo oraz sprzyjają włączeniu. Dowody pokazują, że jedynie wysokiej jakości usługi wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem przynoszą korzyści; usługi niskiej jakości mają znaczny negatywny wpływ na dzieci i na całe społeczeństwo (17). Konieczne jest, aby wprowadzając środki z zakresu polityki i wdrażając reformy, kwestie dotyczące jakości traktować priorytetowo.

(10)

Zasadniczo państwa członkowskie przeznaczają znacznie mniej środków na wczesną edukację i opiekę nad dzieckiem niż na szkolnictwo podstawowe. Jak wykazano w sprawozdaniu z oceny postępów w realizacji celów barcelońskich (18), liczba dostępnych miejsc w placówkach świadczących usługi wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem nie jest obecnie wystarczająca, a popyt przewyższa podaż w niemal wszystkich krajach. Wskazano, że brak dostępności i nieprzystępność cenowa są jednymi z głównych barier w korzystaniu z tych usług (19).

(11)

W swojej rezolucji z dnia 14 września 2017 r. w sprawie nowego europejskiego programu na rzecz umiejętności (20) Parlament Europejski wzywa państwa członkowskie do poprawy jakości i dostępności wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem oraz do rozwiązania problemu braku wystarczającej infrastruktury oferującej wysokiej jakości dostępną dla wszystkich opiekę nad dziećmi, niezależnie od poziomu dochodów, a także do rozważenia przyznania bezpłatnego dostępu dla rodzin żyjących w ubóstwie i doświadczających wykluczenia społecznego.

(12)

Usługi wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem muszą być ukierunkowane na dziecko; dzieci uczą się najlepiej w środowiskach, które opierają się na udziale dziecka i zainteresowaniu nauką. Organizacja, wybór zajęć i przedmiotów nauczania są często przedmiotem rozmów między nauczycielami i dziećmi. W ramach usług powinno oferować się bezpieczne, troskliwe i otaczające opieką środowisko oraz zapewniać społeczną, kulturową i fizyczną przestrzeń z szerokim zakresem możliwości, dzięki którym dzieci mogą rozwijać swój potencjał. Usługi te są najlepiej dostosowane do potrzeb, gdy są oparte na podstawowej tezie, że edukacja i opieka są nierozłączne. Należy wyjść z założenia, że dzieciństwo jest wartością samą w sobie i że pierwsze lata życia służą nie tylko przygotowaniu dzieci do szkoły i do dorosłego życia, ale również wspieraniu ich i docenianiu.

(13)

W kontekście wyznaczonym przez przepisy krajowe, regionalne lub lokalne rodziny powinny być zaangażowane we wszystkie aspekty edukacji ich dzieci i opieki nad nimi. Rodzina jest pierwszym i najważniejszym miejscem, w którym dzieci mogą rosnąć i rozwijać się, a rodzice i opiekunowie są odpowiedzialni za dobrostan, zdrowie i rozwój każdego dziecka. Usługi wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem stanowią idealną szansę do stworzenia zintegrowanego podejścia, ponieważ prowadzą do pierwszego osobistego kontaktu z rodzicami. Rodzicom, którzy doświadczają problemów, można zaoferować indywidualne usługi poradnictwa w trakcie wizyt domowych. Aby ich zaangażowanie było rzeczywiste, usługi wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem powinny być opracowywane w partnerstwie z rodzinami oraz powinny się opierać na zaufaniu i wzajemnym szacunku (21).

(14)

Uczestnictwo we wczesnej edukacji i opiece nad dzieckiem może być skutecznym narzędziem pozwalającym wyrównać szanse edukacyjne dzieci w niekorzystnej sytuacji, takich jak dzieci należące do niektórych grup migrantów lub grup mniejszościowych (na przykład Romów) i dzieci-uchodźcy, dzieci o specjalnych potrzebach, w tym dzieci z niepełnosprawnościami, dzieci objęte pieczą zastępczą i dzieci ulicy, dzieci, których rodzice przebywają w więzieniu, a także dzieci żyjące w gospodarstwach domowych szczególnie zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym, takich jak gospodarstwa domowe z jednym rodzicem lub gospodarstwa domowe liczące wiele osób. Dzieci-uchodźcy, ze względu na swoją trudną sytuację, potrzebują zwiększonego wsparcia. Ubóstwo, fizyczne i emocjonalne czynniki stresogenne, traumy i brak umiejętności językowych mogą zakłócić ich przyszłe perspektywy edukacyjne i skuteczną integrację w nowym społeczeństwie. Uczestnictwo we wczesnej edukacji i opiece nad dzieckiem może pomóc zniwelować te czynniki ryzyka.

(15)

Zapewnienie włączającej wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem może przyczynić się do wypełnienia zobowiązań podjętych przez państwa członkowskie w ramach ONZ-owskiej Konwencji o prawach dziecka i Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, których sygnatariuszami są wszystkie państwa członkowskie.

(16)

Opublikowana w 2014 r. propozycja dotycząca kluczowych zasad ram jakości (22) była pierwszym oświadczeniem ekspertów europejskich z 25 krajów dotyczącym jakości we wczesnej edukacji i opiece nad dzieckiem. Oświadczenia dotyczą pięciu następujących aspektów: dostęp; personel; program nauczania; monitorowanie i ocena; zarządzanie i finansowanie. Łącznie wydano dziesięć oświadczeń w sprawie podniesienia jakości wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem. Dokument ten został udostępniony w wielu państwach przez lokalnych interesariuszy zaangażowanych w inicjatywy na rzecz wspierania polityki, badań i szkoleń. W państwach tych projekt ram jakości posłużył jako silny katalizator zmian, wykorzystano go bowiem w procesach konsultacji dotyczących polityki będących podstawą istniejących ścieżek reform.

(17)

Wszystkie pięć aspektów ram jakości ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia usług wysokiej jakości. Zwłaszcza praca wykonywana przez pracowników placówek wczesnej edukacji i opieki nad dziećmi ma długotrwały wpływ na życie dzieci. W wielu krajach zawód ten ma jednak stosunkowo niski profil i status (23).

(18)

Aby pracownicy placówek wczesnej edukacji i opieki nad dziećmi mogli wypełniać swoje obowiązki zawodowe związane ze wspieraniem dzieci i ich rodzin, muszą posiadać rozległą wiedzę, umiejętności i kompetencje, a także dobrze rozumieć przebieg rozwoju dziecka i posiadać wiedzę z zakresu pedagogiki wczesnodziecięcej. Profesjonalizacja personelu jest kluczowa, ponieważ wyższy poziom przygotowania idzie w parze z wyższą jakością usług, lepszą interakcją między personelem a dziećmi, a tym samym z lepszymi osiągnięciami rozwojowymi dzieci (24).

(19)

Wielu usługodawców współpracuje z asystentami, których główną rolą jest wspieranie nauczycieli i którzy pracują bezpośrednio z dziećmi i rodzinami. Asystenci ci mają zazwyczaj niższe kwalifikacje niż nauczyciele, a w wielu państwach nie ma wymogu dotyczącego kwalifikacji, który trzeba spełnić, aby zostać asystentem. W związku z tym konieczna jest profesjonalizacja personelu, w tym asystentów (25). Doskonalenie zawodowe jest integralnym elementem podnoszenia kompetencji asystentów.

(20)

Ramy jakości lub równorzędny dokument mogą być skutecznym elementem dobrego zarządzania w obszarze wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem. Z opinii ekspertów i niedawnego przeglądu polityki (26) wynika, że państwa, które opracowują i wdrażają ramy jakości, stosują bardziej kompleksowe i spójne podejście do reform. Ważne jest, by właściwi interesariusze i specjaliści uczestniczyli w opracowywaniu ram jakości i by czuli się za nie odpowiedzialni.

(21)

Państwa członkowskie wyznaczyły poziomy odniesienia i cele dotyczące uczestnictwa dzieci we wczesnej edukacji i opiece nad dzieckiem. W 2002 r. Rada Europejska na posiedzeniu w Barcelonie określiła cele (27) w zakresie świadczenia formalnej opieki nad dziećmi, zgodnie z którymi do 2010 r. co najmniej 90 % dzieci w Unii w wieku od trzech lat do wieku obowiązku szkolnego i co najmniej 33 % dzieci w wieku poniżej trzech lat powinno mieć dostęp do formalnej opieki. Cele te zostały potwierdzone w europejskim pakcie na rzecz równości płci na lata 2011–2020. Szczegółową analizę postępów poczynionych w osiąganiu tych poziomów odniesienia zawiera sprawozdanie Komisji w sprawie celów barcelońskich (28). W strategicznych ramach europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia (29) wyznaczono poziom odniesienia wynoszący 95 % udziału dzieci w wieku od czterech lat do wieku rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej.

(22)

W ostatnich latach państwa członkowskie poczyniły duże ogólne postępy w zwiększaniu dostępności usług wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem. Jeśli chodzi o dzieci w wieku poniżej trzeciego roku życia, osiągnięto poziom odniesienia określony w „Kształceniu i szkoleniu 2020” oraz cel barceloński. Celu barcelońskiego dotyczącego dzieci w wieku od trzech lat do wieku obowiązku szkolnego jeszcze nie osiągnięto pomimo postępów poczynionych od 2011 r. W 2016 r. 86,3 % dzieci z tej grupy wiekowej uczestniczyło we wczesnej edukacji i opiece nad dzieckiem. Za tymi średnimi kryją się jednak znaczące różnice między państwami członkowskimi, regionami i grupami społecznymi (30). Konieczne są dalsze starania, aby zapewnić wszystkim dzieciom dostęp do wysokiej jakości wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem tak wcześnie, jak potrzebują tego rodzice. Szczególne środki są wymagane zwłaszcza w celu zapewnienia lepszego dostępu dla dzieci w niekorzystnej sytuacji (31).

(23)

Niniejsze zalecenie służy ustanowieniu wspólnej koncepcji jakości w systemie wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem. Określono w nim działania, które rządy mogą rozważyć stosownie do swoich szczególnych uwarunkowań krajowych. Niniejsze zalecenie odnosi się również do wszystkich rodziców, instytucji i organizacji, w tym partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego, jak również do naukowców, którzy dążą do usprawnienia tego sektora.

(24)

Wczesną edukację i opiekę nad dzieckiem w rozumieniu niniejszego zalecenia (32) należy rozumieć jako odnoszącą się do każdego uregulowanego uzgodnienia zapewniającego edukację i opiekę dzieciom od urodzenia do wieku obowiązku szkolnego – niezależnie od miejsca, finansowania, godzin otwarcia lub treści programu – i obejmującą opiekę zapewnianą przez placówki opieki nad dziećmi i przez dziennego opiekuna; opiekę finansowaną ze środków prywatnych i publicznych; wychowanie przedszkolne.

(25)

Niniejsze zalecenie jest w pełni zgodne z zasadami pomocniczości i proporcjonalności,

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

(1)

W komunikacie „Wzmocnienie tożsamości europejskiej dzięki edukacji i kulturze” (1) Komisja Europejska określa wizję europejskiego obszaru edukacji, w którym granice nie są przeszkodą dla wysokiej jakości i włączających kształcenia i szkolenia oraz badań; spędzanie czasu w innym państwie członkowskim w celu studiów, uczenia się lub pracy stało się normą; mówienie w dwóch językach oprócz języka ojczystego jest dużo bardziej rozpowszechnione; obywatele mają silne poczucie tożsamości europejskiej, a także świadomość wspólnego europejskiego dziedzictwa kulturowego i językowego oraz jego różnorodności.

(2)

Na nieformalnej sesji roboczej podczas Szczytu Społecznego na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego w Göteborgu szefowie państw lub rządów omówili rolę edukacji i kultury dla przyszłości Europy. W konkluzjach Rady Europejskiej z 14 grudnia 2017 r. (2) wzywa się państwa członkowskie, Radę i Komisję, by zgodnie z ich odpowiednimi kompetencjami podejmowały dalsze działania w tym obszarze.

(3)

W swoich konkluzjach przyjętych w Barcelonie w dniach 15 i 16 marca 2002 r. Rada Europejska wezwała do dalszych działań w dziedzinie edukacji w celu „podniesienia poziomu umiejętności podstawowych, w szczególności poprzez nauczanie od bardzo wczesnego wieku co najmniej dwóch języków obcych”.

(4)

Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji oraz kompetencje w zakresie wielojęzyczności należą do ośmiu kompetencji kluczowych określonych w zaleceniu Rady w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (3).

(5)

Kompetencje w zakresie wielojęzyczności (4) są jednym z kluczowych elementów wizji europejskiego obszaru edukacji. Ze względu na rosnącą mobilność w celu kształcenia, szkolenia i pracy w Unii, zwiększającą się migrację z państw trzecich do Unii oraz całokształt współpracy globalnej należy z perspektywy systemów kształcenia i szkolenia ponownie rozważyć wyzwania związane z nauczaniem i uczeniem się języków oraz możliwości, jakie stwarza różnorodność językowa Europy.

(6)

Zwiększenie zakresu i poprawa uczenia się i nauczania języków mogłyby wzmocnić europejski wymiar kształcenia i szkolenia. Mogłoby to sprzyjać rozwojowi tożsamości europejskiej w całej jej różnorodności, uzupełniając tożsamości i tradycje lokalne, regionalne i krajowe, oraz lepszemu zrozumieniu Unii i jej państw członkowskich. Kompetencje w zakresie wielojęzyczności zapewniają lepsze zrozumienie innych kultur, a więc przyczyniają się do rozwoju kompetencji obywatelskich i demokratycznych.

(7)

Niemal połowa Europejczyków (5) deklaruje, że nie jest w stanie prowadzić rozmowy w języku innym niż ich język pierwszy (6). Niedostateczne kompetencje w zakresie wielojęzyczności stanowią źródło trudności, uniemożliwiając merytoryczne kontakty między organami publicznymi a obywatelami szczególnie w regionach przygranicznych (7).

(8)

Jedynie cztery na dziesięć osób uczących się na poziomie kształcenia średniego osiąga poziom „samodzielnego użytkownika” w przypadku pierwszego języka obcego, czyli umiejętność prowadzenia prostej rozmowy. Jedynie jedna czwarta osiąga ten poziom w drugim języku obcym (8). Analiza porównawcza języków objętych kształceniem i szkoleniem wykazała, że większość państw członkowskich napotyka problemy związane z zapewnieniem odpowiednich efektów uczenia się w tym zakresie. Chociaż problemy istnieją we wszystkich sektorach edukacji, są one szczególnie poważne w obszarze kształcenia i szkolenia zawodowego, w przypadku którego kładzie się mniejszy nacisk na uczenie się języków.

(9)

Problem ograniczonych kompetencji w zakresie wielojęzyczności pozostaje jedną z głównych przeszkód w wykorzystaniu możliwości oferowanych przez europejskie programy na rzecz kształcenia, szkolenia i młodzieży. Z kolei większe kompetencje w tym zakresie umożliwią poszczególnym osobom wykorzystanie w większym stopniu możliwości, które oferuje rynek wewnętrzny, takich jak swobodny przepływ pracowników, a także podejmowanie bardziej świadomych decyzji co do możliwości w pozostałych państwach UE.

(10)

Kompetencje w zakresie wielojęzyczności – jeśli stanowią część szerszego zestawu niezbędnych umiejętności – zapewniają przewagę konkurencyjną zarówno przedsiębiorstwom, jak i osobom poszukującym pracy. Istnieje pozytywna korelacja między umiejętnościami w zakresie języków obcych i prawdopodobieństwem zatrudnienia. Wyniki najnowszego badania ustawicznego szkolenia zawodowego (CVTS 2016 r.) pokazują jednak, że zaledwie 7,9 % przedsiębiorstw (które prowadzą szkolenia dla swoich pracowników) kieruje pracowników na kursy językowe (od 22,1 % na Słowacji do 0,5 % w Irlandii).

(11)

Do utrzymania obecnego poziomu życia, wspierania wysokiego poziomu zatrudnienia oraz wzmacniania spójności społecznej w kontekście przyszłego społeczeństwa i świata pracy, potrzebny jest ludziom odpowiedni zestaw umiejętności i kompetencji. Nabywanie lepszych kompetencji w zakresie wielojęzyczności mogłoby sprzyjać rosnącej mobilności i współpracy w Unii. Jest to również kluczowe w świetle zapewnienia pełnej integracji dzieci, uczniów i dorosłych będących imigrantami.

(12)

Konieczne jest zbadanie nowych sposobów uczenia się w społeczeństwie, które staje się coraz bardziej mobilne i cyfrowe. W szczególności zmiany cyfrowe pozwalają na naukę coraz większej liczby języków oraz ich praktyczne wykorzystywanie poza szkołą i zakresem programu nauczania. Obecne procedury oceny nie odzwierciedlają w pełni tych zmian.

(13)

Pierwsza zasada Europejskiego filaru praw socjalnych stanowi, że każda osoba ma prawo do dobrego jakościowo, włączającego kształcenia, szkolenia i uczenia się przez całe życie w celu utrzymania i nabywania umiejętności, które pozwolą jej w pełni uczestniczyć w życiu społeczeństwa i skutecznie radzić sobie ze zmianami na rynku pracy. Kompetencje w zakresie wielojęzyczności są jednymi z kompetencji kluczowych, które mogą zwiększyć zdolność do zatrudnienia, sprzyjać samorealizacji, aktywności obywatelskiej i włączeniu społecznemu; kompetencje te definiuje się jako zdolność do prawidłowego i skutecznego korzystania z różnych języków w celu porozumiewania się.

(14)

Ponad połowa państw członkowskich oficjalnie uznaje do celów prawnych lub administracyjnych używane na ich terytorium języki regionalne i języki mniejszości, w tym narodowe języki migowe. Stosowanie niektórych z tych języków wykracza poza granice państwowe. Językowy obraz Europy uzupełniają języki wniesione przez populacje imigrantów i uchodźców.

(15)

Szkoły stają się coraz bardziej świadome konieczności zapewnienia, aby wszystkie dzieci bez względu na to, z jakich środowisk pochodzą i jaki jest ich język pierwszy, osiągały bardzo dobry poziom znajomości języka nauczania – w stosownych przypadkach przy pomocy specjalnych środków wsparcia. Sprzyja to sprawiedliwemu traktowaniu i równości szans oraz ogranicza ryzyko wczesnego kończenia nauki.

(16)

Świadomość dotycząca języków w szkołach może obejmować świadomość i zrozumienie kompetencji w zakresie rozumienia i tworzenia informacji oraz kompetencji w zakresie wielojęzyczności wszystkich uczniów, w tym kompetencji dotyczących języków, których nie naucza się w danej szkole. Szkoły mogą wprowadzać rozróżnienie między poszczególnymi poziomami wymaganych kompetencji w zakresie wielojęzyczności w zależności od kontekstu i celu oraz odpowiednio do sytuacji każdego uczącego się, jego potrzeb, możliwości i zainteresowań.

(17)

Deficyt nauczycieli niektórych przedmiotów, w tym nauczycieli nowożytnych języków obcych, wskazuje się jako jedno z wyzwań stojących przed ponad połową systemów edukacji w Unii Europejskiej. Niektóre państwa członkowskie przeprowadziły reformy lub stworzyły zachęty mające na celu rozwiązanie problemu niedoborów nauczycieli języków. Te reformy i zachęty mogą obejmować stypendia służące przyciągnięciu do nauczania absolwentów studiów językowych, którzy mają inne doświadczenie zawodowe, albo zreformowane programy kształcenia nauczycieli.

(18)

W ramach inicjatyw, które mają na celu poprawę kompetencji kluczowych w edukacji szkolnej, m.in. poprzez ściślejsze łączenie ze sobą doświadczeń życia codziennego z edukacją akademicką, wykorzystanie technologii cyfrowych i wspieranie innowacyjności w szkołach, zwiększono nacisk na efekty uczenia się. Inicjatywy te były pomocne również w zdobywaniu kompetencji w zakresie wielojęzyczności.

(19)

Zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe, tj. nauczanie przedmiotów poprzez język obcy, oraz narzędzia cyfrowe i internetowe do nauki języka okazały się skuteczne w nauczaniu różnych kategorii osób uczących się. Nauczyciele języków w całej Europie mogliby czerpać korzyści z ciągłego doskonalenia zawodowego, zarówno poprzez aktualizowanie swoich kompetencji cyfrowych, jak i uczenie się, w jaki sposób mogą najlepiej wesprzeć swoją praktykę nauczania dzięki wykorzystaniu różnych metodyk i nowych technologii. Mógłby im w tym pomóc spis otwartych zasobów edukacyjnych uwzględniający prace Rady Europy.

(20)

W ramach wielu inicjatyw europejskich wspierano wysiłki mające na celu zdefiniowanie i rozwijanie kompetencji w zakresie wielojęzyczności. Europejski system opisu kształcenia językowego wspiera uczenie się i nauczanie wszystkich języków, gdyż jest przejrzystym, spójnym i kompleksowym instrumentem odniesienia, który służy do oceny i porównywania poziomów kompetencji. W ramach tego systemu rozróżnia się poziom początkujący, poziom samodzielnego użytkownika i poziom użytkownika zaawansowanego, przy czym ten ostatni poziom pozwala użytkownikowi pracować lub studiować w języku poddawanym ocenie. W 2018 r. uzupełniono ten instrument o nowe wskaźniki dotyczące mediacji, języka migowego i innych obszarów oraz o zestawy wskaźników dotyczących młodych uczących się, aby system był bardziej przystępny dla szerszego grona osób.

(21)

Paszport językowy Europass to wystandaryzowany formularz służący do samooceny umiejętności językowych oparty na europejskim systemie opisu kształcenia językowego. Pomaga obywatelom informować o swoich umiejętnościach językowych w okresie mobilności, do celów edukacji, zatrudnienia lub szkolenia, a jednocześnie pomaga pracodawcom uzyskiwać wiedzę na temat umiejętności językowych pracowników.

(22)

Europejski znak innowacyjności w dziedzinie nauczania i uczenia się języków obcych (9) służy uznawaniu doskonałości i innowacyjności w nauczaniu języków we wszystkich państwach uczestniczących. Stanowi zachętę dla szkół i innych instytucji, aby wykorzystywały nowe metody i strategie w realizacji priorytetów lokalnych, regionalnych, krajowych lub europejskich. Przyczynił się do zwiększenia świadomości na temat współpracy europejskiej w obszarze nauczania i uczenia się języków oraz do zwiększenia wielojęzycznej dynamiki w sektorach edukacyjnych.

(23)

Wszystkie państwa członkowskie uznają potrzebę zwiększenia wielojęzyczności i rozwijania kompetencji w zakresie wielojęzyczności w Unii. Komisja Europejska będzie pracować nad wnioskiem dotyczącym nowego zestawu europejskich poziomów odniesienia (benchmarków) dotyczących kształcenia i szkolenia wraz z określeniem sposobów gromadzenia danych; jednym z nich może być europejski poziom odniesienia (benchmark) w zakresie kompetencji językowych, który posłuży do uzyskania bardziej dokładnego obrazu kompetencji w zakresie wielojęzyczności w Unii. Rada podejmie dyskusje i decyzje dotyczące tych benchmarków w kontekście ustanawiania nowych ram strategicznych w dziedzinie kształcenia i szkolenia na okres po roku 2020.

(24)

Uznając, że kompetencje w zakresie wielojęzyczności nabywane są w ciągu całego życia i możliwości w tym zakresie powinny być dostępne na wszystkich jego etapach, niniejsze zalecenie dotyczy w szczególności kształcenia i szkolenia na poziomie podstawowym i średnim, w tym w stosownych przypadkach wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem oraz kształcenia i szkolenia zawodowego.

(25)

Niniejsze zalecenie jest w pełni zgodne z zasadami pomocniczości i proporcjonalności,

1)

2)

3)

4)

5)

6)

7)

8)

9)

10)

11)

12)

1.

2.

3.

4.

5.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

—

sytuację polityczną unaoczniającą, jak istotne jest utworzenie Unii, w której młodzież otrzymywać będzie jak najlepszą edukację i szkolenie i w której będzie mogła studiować i znajdować pracę na całym kontynencie, i pokazującą potrzebę zapewnienia młodym ludziom lepszych szans poprzez wprowadzenie konkretnych środków i rozszerzonych programów unijnych, jak opisano w załączniku,

—

nowy europejski program na rzecz kultury, przyjęty przez Komisję Europejską w maju 2018 r., w którym podkreślono znaczenie kultury i kreatywności dla społeczeństwa oraz dla konkurencyjności gospodarki europejskiej,

—

cele planu prac w dziedzinie kultury na lata 2019–2022 przyjętego 27 listopada 2018 r. i uznanie, że w celu poprawy spójności i dobrobytu konieczny jest silniejszy nacisk na potrzeby określonych grup, takich jak młodzież.

—

U podstaw przyszłych polityk musi leżeć angażowanie młodzieży, a zatem wsłuchiwanie się w jej głos będzie mieć w nadchodzących latach fundamentalne znaczenie.

—

Dzieci i młodzież stoją przed wieloma wyzwaniami w dzisiejszym zglobalizowanym świecie, a zatem ważne jest, aby rozumieli kulturalne wartości i różnorodność kulturową, przygotowując się do życia jako obywatele świata.

—

Postęp cyfrowy zmienił sposoby tworzenia, produkowania, rozpowszechniania, przekazywania i konsumpcji dzieł kultury i utworów, ułatwiając ich globalny zasięg. Świat cyfrowy ukształtował nowatorskie wzorce dostępu do kultury i osobistej reinterpretacji i wyrażania siebie, wzbudzając duże zainteresowanie młodzieży i angażując ją jako aktywnych odbiorców.

—

Młodzież potrzebuje nowych umiejętności, aby uporać się z konkretnymi wyzwaniami, takimi jak bezrobocie, wykluczenie społeczne, migracja i nowe technologie, które, pomimo niesionych za sobą korzyści, mogą również zwiększać nierówności i utrwalać różnice kulturowe i gospodarcze.

—

U podstaw sektora kultury i sektora kreatywnego leży rozwój umiejętności artystycznych i twórczych oraz wspieranie talentów – te działania stymulują innowacje, w tym innowacje społeczne, w celu zapewniania inteligentnego i zrównoważonego wzrostu, który sprzyja włączeniu społecznemu.

—

W Unii Europejskiej kluczowe znaczenie dla mobilności w wymiarze edukacji, szkolenia, dostępu do kultury i dostępu do europejskiego rynku pracy mają umiejętności językowe.

—

propagowanie lepszego dostępu do kultury i uczestnictwa w kulturze dla dzieci i młodzieży,

—

wzmacnianie współpracy międzysektorowej, ze szczególnym uwzględnieniem synergii między kulturą a edukacją,

—

ułatwianie przedsiębiorczości młodzieży w sektorze kultury i w sektorze kreatywnym,

—

wspieranie pojawiania się nowych talentów,

—

propagowanie umiejętności cyfrowych i umiejętności korzystania z mediów.

—

Organizacje kulturalne, instytucje oświatowe i praca z młodzieżą odgrywają kluczową rolę jako podbudowa kreatywności, a kreatywność ma kapitalne znaczenie dla rozwoju całego społeczeństwa.

—

Konieczne jest bardziej strategiczne podejście do uczestnictwa dzieci i młodzieży w kulturze, tak aby stymulować ich kreatywność i myślenie krytyczne oraz pomagać im rozwijać umiejętności istotne dla ich dobrostanu, nauki, poczucia przynależności, aktywności obywatelskiej, włączenia społecznego i ich przyszłych zdolności do zatrudnienia lub rozpoczęcia działalności gospodarczej.

—

Umiejętności kulturowe i twórcze zdobywane dzięki kształceniu formalnemu, pozaformalnemu i nieformalnemu, w tym dzięki uczestnictwu w działaniach kulturalnych i twórczych, dają młodzieży narzędzia pozwalające im na kreatywność i pomysłowość, na rozwiązywanie problemów oraz na współdziałanie i eksperymentowanie. Podejścia eksperymentalne mają kluczowe znaczenie dla propagowania kreatywności i innowacji. Edukacja artystyczna i kulturalna, stanowiąca część podejścia specjalistycznego lub interdyscyplinarnego, odgrywa zatem kluczową rolę, zarówno w tworzeniu dodatkowych szans dla młodszych pokoleń, zwiększając tym samym ich możliwości stawienia czoła wyzwaniom przyszłości, jak i we wspieraniu upodmiotowienia, rozwoju osobistego i wzajemnego zrozumienia kultur.

—

Należy również stymulować działania, które ułatwiają płynne przechodzenie z systemu edukacji na rynek pracy, również poprzez wspieranie przedsiębiorczości młodzieży oraz praktyk zawodowych i przygotowania zawodowego w sektorze kultury i sektorze kreatywnym.

—

Młodzież nie jest grupą jednorodną, jeżeli chodzi o umiejętności, poziom wykształcenia, stopień przygotowania na przyszłość i oczekiwania. Inicjatywy i działania mające pielęgnować i rozszerzać umiejętności niezbędne do wejścia na rynek pracy lub zostania przedsiębiorcą oraz do dorosłego życia w ogóle powinny być dostosowane do zdolności, które młode pokolenia już mają.

—

Należy zidentyfikować nierówności oraz bariery ekonomiczne lub społeczne, które mogą blokować dostęp młodzieży do kultury i jej uczestnictwo w kulturze w charakterze twórców, konsumentów i przedsiębiorców lub jej dostęp do nowych technologii, a także uporać się z tymi problemami, tak aby można było w pełni wykorzystać wkład i udział całej młodzieży, w tym grup o mniejszych szansach.

—

Należy zatem zwrócić szczególną uwagę na młodych ludzi zagrożonych marginalizacją ze względu na ich pochodzenie etniczne, płeć, orientację seksualną, niepełnosprawność, wyznanie, przekonania lub opinie polityczne, tak aby zapewnić włączenie całej młodzieży.

—

Dostępność szerokiej gamy dóbr kultury dzięki ewolucji cyfrowej nie musi gwarantować dostępu do wysokiej jakości wielojęzycznych treści kulturowych. Niezbędne jest zatem konsolidowanie polityk z dziedziny kultury, które wspierają równe szanse dla młodych ludzi, tak aby wszyscy mogli doświadczać kultury i rozwijać swoje myślenie twórcze i krytyczne oraz umiejętności krytyczne i analityczne – wszystkie mają ogromne znaczenie dla uzyskiwania przez młodzież dostępu do cyfrowych treści kulturowych i wchodzenia w interakcje z tymi treściami.

—

Technologie cyfrowe mają korzystny wpływ na rozwój kreatywności, ponieważ umożliwiają nowe formy wyrazu, komunikacji, udziału w kulturze i krytyki. Ponadto kreatywność może odgrywać istotną rolę w zwiększaniu łatwości obsługi technologii i usług cyfrowych. Dzięki uczłowieczeniu technologie mogą zatem służyć ludziom i spełniać ich potrzeby. Jako twórcy i zarazem konsumenci kultury młode pokolenia, często będące pokoleniami epoki cyfrowej, preferują nowe modele biznesowe, które wcześniej nie istniały. Z tej perspektywy nowatorskie mechanizmy finansowe mogą wspierać przedsiębiorczość i stanowić istotny wkład w dzisiejszą gospodarkę kreatywną – konkurencyjną, zrównoważoną i wykorzystującą potencjał innowacji.

—

Uznając wyniki sprawozdania grupy roboczej działającej na zasadzie otwartej metody koordynacji „Rola polityki publicznej w rozwoju potencjału przedsiębiorczości i innowacji w sektorze kultury i sektorze kreatywnym”, należy koniecznie uwzględnić szczególne cechy sektora kultury i sektora kreatywnego, a mianowicie szeroką gamę łańcuchów wartości oraz fakt, że większość przedsiębiorstw w tych sektorach to małe przedsiębiorstwa, mikroprzedsiębiorstwa lub osoby pracujące na własny rachunek. Środki wspierające kreatywność i przedsiębiorczość młodych pokoleń powinny zatem te szczególne cechy uwzględnić.

(i)

dalsze tworzenie szans dla dzieci i młodzieży, tak aby mogły one uzyskiwać dostęp do kultury i uczestniczyć w niej – dotyczy to szczególnie dzieci i młodzieży ze środowisk defaworyzowanych – i aby redukować dysproporcje i nierówności społeczne oraz aby dotrzeć do jak największej liczby osób; zapewnienie równych szans dzieciom i młodzieży, zarówno w miastach jak i na obszarach wiejskich, tak aby zlikwidować bariery utrudniające równy dostęp do kultury i udział w kulturze – za pośrednictwem organizacji i wydarzeń kulturalnych lub za pomocą środków cyfrowych;

(ii)

ułatwianie aktywnego udziału w kulturze poprzez propagowanie współtworzenia i wielojęzyczności;

(iii)

zachęcanie organizacji kulturalnych do propagowania i dostosowywania oferowanych przez nie treści, również za pomocą technologii cyfrowych, tak aby lepiej docierać do dziecięcej i młodzieżowej publiczności i zwiększać jej zainteresowanie kulturą, ekspresją artystyczną i nauką;

(iv)

rozwijanie polityk opartych na dowodach poprzez regularne monitorowanie sposobów konsumowania kultury przez dzieci i młodzież, a także zachowań i preferencji kulturowych dzieci i młodzieży, jak również ich osiągnięć na polu kreatywności i umiejętności językowych;

(v)

dalsze propagowanie czytania wśród dzieci i młodzieży, jako istotnego narzędzia odkrywania kultury we wszystkich jej przejawach i wyrazach.

(i)

wspieranie wymiany najlepszych praktyk i partnerskiego uczenia się między państwami członkowskimi;

(ii)

wspieranie nowatorskich inicjatyw mających na celu poprawę dostępu młodych pokoleń do kultury i ich uczestnictwa w kulturze w charakterze twórców, konsumentów lub przedsiębiorców.

(i)

wspieranie edukacji artystycznej i kulturalnej, dzięki czemu propaguje się doświadczenia związane z działalnością kulturalną oraz udział w tej działalności, a także uwalnia się potencjał technologii cyfrowych, tak aby pomóc w zapewnieniu dostępu do kultury i języków;

(ii)

zachęcanie do współpracy między szkołami, artystami, innymi specjalistami z branży kultury i organizacjami kulturalnymi w zakresie działań edukacyjnych skierowanych do dzieci i młodzieży;

(iii)

propagowanie edukacji i szkolenia nauczycieli i innych specjalistów, tak aby stymulować kreatywność u dzieci i młodzieży;

(iv)

wspieranie działań międzysektorowych poświęconych świadomości kulturowej i formom wyrazu kulturowego oraz propagowanie nabywania odpowiednich kompetencji i umiejętności, w tym umiejętności artystycznych i językowych.

(i)

opracowywanie projektów i działań wspierających kreatywność w edukacji, również poprzez współpracę z organizacjami międzynarodowymi, takimi jak OECD, Rada Europy i Unesco, oraz o rozszerzenie nacisku na myślenie twórcze i krytyczne na wszystkie szczeble edukacji i szkolenia, także poprzez propagowanie STEAM (nauki przyrodnicze, technologia, inżynieria, sztuka i matematyka);

(ii)

propagowanie i rozpowszechnianie rezultatów wyżej wymienionych inicjatyw, zarówno na forum odpowiednich organów przygotowawczych Rady, jak i wśród szerszego kręgu odbiorców.

(i)

rozważenie optymalizacji wykorzystania, w odpowiednich przypadkach, dostępnych funduszy do wspierania projektów z zakresu kreatywności i przedsiębiorczości osób młodych;

(ii)

zachęcanie do rozwoju inkubatorów, rezydencji, klastrów i akceleratorów biznesu oraz centrów kreatywności i cyfrowych platform kulturalnych w sektorze kultury i w sektorze kreatywnym, a także propagowanie partnerstw i sieci międzysektorowych;

(iii)

wspieranie kultury przedsiębiorczości, kreatywności i innowacji za pomocą uczenia się przez całe życie, od wczesnych etapów, oraz w drodze kształcenia formalnego, pozaformalnego i nieformalnego, ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania możliwości z zakresu design thinking i szkoleń, na przykład w formie inicjatyw z dziedziny przedsiębiorczości, zarówno przed realizacją biznesplanu, jak i po jego realizacji;

(iv)

rozważenie możliwości zapewnienia sprzyjających warunków przedsiębiorstwom typu start-up z sektora kultury, zarządzanym przez młodzież, aby wspierać innowacje międzysektorowe.

(i)

propagowanie wśród młodzieży przedsiębiorczości w sektorze kultury i sektorze kreatywnym oraz sieci międzysektorowych, tak aby unaocznić potencjał tych zjawisk w zakresie stymulowania rozwoju specjalistów z sektora kultury i sektora kreatywnego, dzięki mobilności, w tym wymianom, współpracy i współtworzeniu, wizytom studyjnym i działaniom z zakresu wzajemnego uczenia się;

(ii)

wspieranie partnerstw między specjalistami z sektora kultury i sektora kreatywnego a tymi sektorami, także poprzez propagowanie przedsiębiorstw typu start-up, centrów kreatywności i sieci inkubacyjnych, tak aby w kreatywności, sztuce i designie wykorzystywano osiągnięcia najnowocześniejszych technologii i nauki.

(i)

rozważenie wzmocnienia współpracy między zainteresowanymi stronami z sektora kultury i edukacji, tak aby móc wspierać kreatywne talenty, stymulować konkurencję w zakresie innowacji i nagradzać kreatywność w sferze kultury;

(ii)

rozszerzenie dostępu do nowych technologii, w tym wśród młodzieży o mniejszych szansach, tak aby upodmiotowić utalentowanych młodych ludzi.

(i)

propagowanie kultury i kreatywności, także poprzez edukację artystyczną, w ramach odpowiednich programów unijnych;

(ii)

wspieranie rozwoju młodych, kreatywnych talentów za pomocą platform wielojęzycznych oraz programów i polityk wspierania mobilności;

(i)

wspieranie umiejętności cyfrowych, umiejętności korzystania z mediów oraz twórczego i krytycznego myślenia poprzez wykorzystywanie odpowiednich programów i funduszy unijnych, ponieważ te zdolności mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia młodemu pokoleniu do szans na zatrudnienie i na przystosowanie się do zmian strukturalnych w technologiach cyfrowych. Partnerstwa publiczno-prywatne mogą służyć jako łącznik między edukacją, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i przedsiębiorstwami;

(ii)

propagowanie kreatywnego wykorzystania technologii, myślenia twórczego i krytycznego oraz umiejętności analitycznych poprzez kształcenie formalne, pozaformalne i nieformalne, w tym otwarte zasoby edukacyjne, tak aby rozwijać u młodych ludzi zdolności do oceny informacji;

(iii)

kontynuowanie wymiany najlepszych praktyk i wyników badań między ekspertami a decydentami, tak aby zwiększyć poziom przyswajania umiejętności korzystania z mediów.

(i)

wspieranie środków propagujących te umiejętności korzystania z mediów, które są kluczowe do korzystania z technologii cyfrowych i które mają znaczny wpływ na twórcze i krytyczne myślenie młodzieży, na jej dostęp do kultury, na zrozumienie przez nią zjawisk kulturowych i na zdolność do tworzenia przez nią treści;

(ii)

wspieranie szkolenia nauczycieli i osób pracujących z młodzieżą w kształceniu formalnym, pozaformalnym i nieformalnym, tak aby dać im odpowiednie narzędzia do podejmowania kwestii umiejętności korzystania z mediów podczas pracy z dziećmi i młodzieżą.

(i)

dalsze konsultowanie się ze środowiskami ekspertów w państwach członkowskich w sprawie najlepszych sposobów łączenia i propagowania – również za pomocą odpowiednich narzędzi internetowych – istniejących inicjatyw, tak aby mogły one ewoluować i tak aby zwiększać wśród młodzieży świadomość najważniejszych spraw związanych ze środowiskiem mediów cyfrowych, takich jak uczestnictwo i kreatywność, wiarygodność, krytyczne myślenie i świadomy wybór, a także poszanowanie prywatności.