1.7.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 240/1

1.

Z zadowoleniem przyjmuje sprawozdanie pięciu przewodniczących, które uważa za istotny krok w działaniach na rzecz wzmocnienia odporności unii gospodarczej i walutowej (UGW) na wstrząsy gospodarcze, na rzecz lepszego wdrażania zasad i celów unii gospodarczej i walutowej wymienionych w art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej i art. 120 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz na rzecz wprowadzenia reform w celu zwiększenia legitymacji demokratycznej zarządzania UGW.

2.

Zauważa jednak, że w sprawozdaniu nie przedstawiono żadnych propozycji w sprawie reformy Europejskiego Mechanizmu Stabilności ani nie podjęto kwestii niewypłacalności państw wewnątrz UGW. Należy się bardziej skoncentrować na rozwiązywaniu podstawowych problemów związanych z unią walutową, a mianowicie na zaburzeniach równowagi w rachunku obrotów bieżących, spowodowanych różnicami pod względem wzrostu wydajności. Zaburzenia te bowiem prowadzą również do zakłóceń równowagi w przepływach kapitału pomiędzy krajami i regionami. Ponadto trzeba wprowadzić odpowiednie mechanizmy sygnalizowania określonym krajom i regionom, że ich politycy lub podmioty gospodarcze zbaczają z toru, rozumianego jako prowadzenie rzetelnej polityki i podejmowanie ryzyka w rozsądnych granicach.

3.

Obecna sytuacja gospodarcza ze słabym wzrostem gospodarczym i wysokim bezrobociem uzasadnia zintegrowaną koncepcję naprawy budżetów publicznych w państwach członkowskich, opartą między innymi na dalszym pogłębianiu jednolitego rynku (1) oraz intensyfikacji działań na rzecz dalszego przeprowadzania reform strukturalnych i wspierania inwestycji. Ma to doprowadzić w przyszłości do zapewnienia trwałego wzrostu gospodarczego.

4.

Migracja i mobilność siły roboczej mogą wzmocnić wzrost gospodarczy w Unii, jednak należy wyjaśnić m.in. pewne kwestie związane z dostępem do mieszkań, usług publicznych i świadczeń socjalnych oraz kwestie elastyczności rynku pracy. Wymaga to wszakże w szczególności współfinansowania ze strony Unii Europejskiej, tak aby poprawić zdolność do przyjmowania migrantów.

5.

Podkreśla, że aby można było sprawiedliwie i konsekwentnie wdrażać ramy prawne w całej UE, trzeba wzmocnić samoodpowiedzialność i legitymację demokratyczną całej Unii Europejskiej, a także wymiar regionalny, z poszanowaniem koncepcji pomocniczości.

6.

Z zadowoleniem przyjmuje podejście dwuetapowe, które przewiduje najpierw rozbudowanie istniejących instrumentów i traktatów, a następnie na drugim etapie wprowadzenie dalej idących zmian, aby poprzez wspólnie uzgodnione kryteria konwergencji utrwalić wiążący charakter procesu konwergencji dla państw członkowskich strefy euro.

7.

Podkreśla potrzebę silniejszej konwergencji zarówno pomiędzy państwami członkowskimi, jak i wewnątrz państw członkowskich, oraz wyraża zaniepokojenie z powodu nierówności, które w niektórych przypadkach w ramach jednego państwa członkowskiego są większe niż między państwami członkowskimi.

8.

Jednocześnie podkreśla, że istniejące nierówności społeczne, ekonomiczne i terytorialne można zniwelować tylko poprzez koncepcję, która opiera się na strategii „Europa 2020” i obejmuje wymiar regionalny oraz nastawioną na efekty politykę spójności. Dlatego ponawia swoje poparcie dla procesu zmierzającego do konwergencji gospodarczej i społecznej. Ponadto ponownie apeluje o szeroko zakrojone, ogólnoeuropejskie konsultacje w sprawie przyszłej wizji terytorialnej dotyczącej Unii Europejskiej w perspektywie do 2050 r. Potrzebna jest taka jasna wizja, do której można by następnie dostosować kierunki polityki i mechanizmy finansowania (2). Komitet z zadowoleniem przyjmuje prowadzone obecnie badania strategii polityki spójności na okres po 2020 r.

9.

Podkreśla potrzebę dalszego wsparcia rozwoju regionów przygranicznych, peryferyjnych, najbardziej oddalonych oraz tych, które borykają się z wyzwaniami demograficznymi, aby konwergencja mogła następować w sposób niezachwiany i zgodny z przyjętymi ogólnounijnymi strategiami.

10.

Zwraca uwagę, że nie można tu liczyć na uniwersalne rozwiązanie, gdyż sytuacja zarówno wewnątrz państw członkowskich, jak i pomiędzy nimi wymaga elastyczności. Oznacza to, że organy ds. konkurencyjności muszą przestrzegać krajowych systemów negocjacji zbiorowych i w tym zakresie nie mogą przejmować roli partnerów społecznych.

11.

Organy ds. konkurencyjności powinny uwzględniać wszystkie aspekty środowiska gospodarczego w szerszym rozumieniu, czyli także takie czynniki, jak wydajność, umiejętności, innowacje, otoczenie biznesowe i nadmierna biurokracja. Tym samym Komitet podziela opinię, że pojęcie „konkurencyjność” nie może ograniczać się tylko do kwestii poziomu płac.

12.

Zgadza się, że trzeba się bardziej skoncentrować na zatrudnieniu i postępie społecznym.

13.

Z analizy wskaźników społecznych wynika, że bezrobocie, ubóstwo i wykluczenie społeczne występują szczególnie w regionach słabiej rozwiniętych, co jest wyraźnym sygnałem, na ile skutecznie zostały wdrożone wcześniejsze zalecenia m.in. w ramach strategii „Europa 2020”.

14.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w sprawozdaniu pięciu przewodniczących zasadniczo stwierdzono, że wymiar społeczny jest koniecznością ekonomiczną. Przypomina w tym kontekście o swoim poparciu dla apelu skierowanego przez Parlament Europejski do państw członkowskich, aby rozważyły podpisanie „Paktu na rzecz inwestycji społecznych” ustanawiającego cele inwestycji społecznych na szczeblu krajowym, aby osiągnąć cele strategii „Europa 2020” w zakresie zatrudnienia oraz w obszarze społecznym i w edukacji (3).

15.

Przyjmuje z zadowoleniem fakt, że Komisja uznaje rolę partnerów społecznych w uzyskaniu akceptacji społecznej dla dalszego rozwoju unii gospodarczej i walutowej. Dotyczy to zarówno ich udziału w opracowywaniu krajowych programów reform, jak i, ogólnie mówiąc, większej koncentracji na zatrudnieniu, kwestiach społecznych i dążeniu do stworzenia filaru praw socjalnych. Dialog z partnerami społecznymi jest pomocny i może zwiększyć akceptację społeczną w państwach członkowskich. Partnerzy społeczni mogą również wnieść w przyszłości istotny wkład w ewentualne wspólne projekty, które opracują w oparciu o swój własny wspólny plan działania.

16.

Trzeba zająć się problemem różnic między regionami, aby zniwelować nierówności społeczne, wzmocnić wzrost gospodarczy, tworzyć miejsca pracy oraz poprawić konkurencyjność i spójność w UGW i w całej Unii Europejskiej. W tym kontekście zwraca uwagę na istotną rolę, jaką odgrywają władze lokalne i regionalne jako pracodawcy i jako organizatorzy środowiska przyjaznego dla biznesu.

17.

Ponadto poprzez inicjatywy o lokalnym i regionalnym zasięgu władze te znacząco przyczyniają się do większej konkurencyjności.

18.

Przyjmuje z zadowoleniem, że w zaleceniu dotyczącym ustanowienia w strefie euro krajowych rad ds. konkurencyjności (COM(2015) 601 final) stwierdzono, że rady te jedynie wspierają proces decyzyjny i nie powinny przedkładać żadnych ostatecznych propozycji.

19.

Z zadowoleniem przyjmuje usprawnienie i wzmocnienie europejskiego semestru w ramach aktualnych ram prawnych oraz koordynację dokumentów z myślą o lepszym koncentrowaniu się na priorytetach, o większej skuteczności, podkreśleniu samoodpowiedzialności i uprawnień, tak aby osiągnąć cel UE – dobre zarządzanie.

20.

Docenia wartość europejskiego semestru jako instrumentu realizacji reform na szczeblu krajowym i unijnym, zapewniającego koordynację polityki gospodarczej UE i jej państw członkowskich.

21.

Ponawia swój apel do Komisji Europejskiej i do Parlamentu Europejskiego, aby wprowadzić kodeks postępowania, w którym zagwarantowano by strukturalne włączenie władz lokalnych i regionalnych w europejski semestr. Komitet w 2016 r. zamierza przedstawić w tym zakresie konkretną propozycję, w związku z czym zobowiązuje się do prowadzenia stałego dialogu z Komisją Europejską.

22.

Podkreśla, że w sprawozdaniach poszczególnych krajów i w zaleceniach dla państw członkowskich wyraźnie należy zająć się kwestiami dotyczącymi nierówności pomiędzy regionami oraz należy systematycznie uwzględniać wkład szczebla regionalnego i lokalnego.

23.

Ubolewa, że nie wspomniano o KR-ze w zmienionej strukturze europejskiego semestru, jeśli chodzi o rozważanie priorytetów dla strefy euro. Wzywa Komisję Europejską, by ujęła zagadnienia regionalne w dokumentach regulujących europejski semestr, korzystając z systematycznie prowadzonych analiz regionalnych np. na temat zatrudnienia czy spraw społecznych.

24.

Urzeczywistnienie unii bankowej jest w krótkiej perspektywie czasowej najskuteczniejszym narzędziem zapobiegania kryzysom w systemie finansowym, przełamywania negatywnego sprzężenia zwrotnego między bankami krajowymi i państwami członkowskimi oraz minimalizacji negatywnego wpływu wstrząsów gospodarczych.

25.

Apeluje do Komisji Europejskiej i państw członkowskich o zmniejszanie ryzyka w systemie finansowym, poprawę elastyczności w kształtowaniu cen i wdrożenie krajowych systemów gwarantowania depozytów.

26.

Jest zatem zdania, że jednym z warunków dla wprowadzenia europejskiego systemu gwarantowania depozytów jest utworzenie i finansowanie europejskich funduszy na cele restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz krajowych systemów gwarantowania depozytów. Aby do minimum ograniczyć ryzyko pokusy nadużycia, trzeba też jasno określić relacje pomiędzy tych europejskimi funduszami i krajowymi systemami.

27.

Wzywa Europejski Bank Centralny (EBC) i Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EUNB) do sprawdzenia jakości aktywów finansowych i do poddania testom warunków skrajnych instytucji finansowych objętych europejskim systemem gwarantowania depozytów, aby zagwarantować tym instytucjom równe warunki działania.

28.

Zwraca się do Komisji Europejskiej o wyjaśnienie, na czym polega dodatkowa wartość doradczej Europejskiej Rady Budżetowej, której sekretariat podlega Sekretariatowi Generalnemu Komisji. W szczególności należy zastanowić się, jak uniknąć sytuacji, kiedy takie gremium dodatkowo komplikuje i tak już złożony system nadzoru makroekonomicznego.

29.

Ubolewa, że przed powołaniem Europejskiej Rady Budżetowej nie umożliwiono mu przedstawienia własnego punktu widzenia. KR uważa zasadniczo, że istotne jest konsekwentne monitorowanie zgodności z zasadami paktu stabilności i wzrostu. Jednocześnie w związku z obecnym kształtem proponowanego gremium rodzą się wątpliwości, czy korzyści są proporcjonalne do spodziewanego wzrostu obciążeń biurokratycznych. Ponadto niejasne jest, na jakiej podstawie prawnej opiera się powołanie Europejskiej Rady Budżetowej i jaki kształt będą miały jej relacje z krajowymi radami budżetowymi.

30.

Ma nadzieję, że utworzenie unii rynków kapitałowych umożliwi transgraniczne przepływy kapitału, przedsiębiorstwom zaś, a zwłaszcza mikroprzedsiębiorstwom i MŚP, zapewni dostęp do różnorodnych źródeł finansowania, nie narażając przy tym na szwank stabilności pojedynczych regionów czy krajów.

31.

Jest zdania, że spójna i dobrze przemyślana unia rynków kapitałowych powinna obejmować wszystkie 28 państw członkowskich i sprzyjać tworzeniu równych warunków działania w całej UE. Wzywa państwa członkowskie, by zadbały o to, że unia bankowa będzie dostępna także dla tych państw, które dotąd nie wprowadziły jeszcze wspólnej waluty euro.

32.

Nalega na dotrzymanie paktu stabilności i wzrostu oraz podkreśla, jak ważnym warunkiem dla niezbędnych krótko- i długoterminowych inwestycji podmiotów publicznych jest to, by wszystkie państwa członkowskie dysponowały silną gospodarką i stabilnymi finansami publicznymi (4).

33.

Domaga się, by państwa członkowskie musiały wykazywać się odpowiedzialną polityką gospodarczą, aby uzyskać dostęp do europejskich instrumentów stabilizacji gospodarczej. Korzystanie z tych instrumentów musi iść w parze z pełną realizacją reform strukturalnych, mających na celu poprawę konwergencji, koordynacji i integracji. Z naciskiem przypomina, że wsparcie w żadnym wypadku nie może prowadzić do powstania stałych przepływów między państwami tylko w jednym kierunku. Fundusz stabilności i inne instrumenty, takie jak program wspierania reform strukturalnych, nie powinny służyć zastąpieniu obecnej polityki spójności.

34.

Zgadza się z Komisją Europejską, że mający nastąpić niebawem przegląd sześciopaku i dwupaku to dobra okazja do wzmocnienia przejrzystości w UE i legitymizacji Unii, co ma duże znaczenie zwłaszcza dla szczebla lokalnego i regionalnego. Apeluje zatem, by na wzór istniejącego dialogu między Komisją a Parlamentem Europejskim stworzyć także dialog gospodarczy między KR-em a Komisją.

35.

Ponownie wyraża przekonanie, że konieczna jest zdolność fiskalna, aby zapewnić UGW tymczasowy mechanizm amortyzowania wstrząsów (5).

36.

Na skutek ciągnącego się kryzysu ekonomicznego warunki dla finansowania inwestycji w gospodarkę realną całkowicie się zmieniły i dlatego KR podkreśla istotną rolę samorządów lokalnych i regionalnych w dążeniu do jak największej efektywności i we wskazywaniu przeszkód utrudniających wydajne inwestowanie.

37.

Ponawia swój postulat przestrzegania złotej reguły budżetowej, by oddzielać inwestycje długoterminowe od wydatków bieżących, i wzywa do wprowadzenia spójnych z europejskimi kryteriami ram, które pozwolą określać najważniejsze inwestycje w sferze socjalnej i w infrastrukturę, niezbędne dla utrzymania długoterminowego wzrostu gospodarczego.

38.

Podkreśla, że trzeba poprawić jakość wydatkowania środków publicznych, m.in. poprzez zastosowanie na wszystkich poziomach władzy i administracji zasad OECD dotyczących skutecznych inwestycji publicznych. Wzywa do podjęcia debaty na temat tego, jak decentralizacja fiskalna w różnych obszarach sektora publicznego, przyczyniając się do stymulującej wzrost gospodarczy konsolidacji budżetowej, może dodatnio wpłynąć na jakość wydatków publicznych, bez uszczerbku dla zasady solidarności między jednostkami terytorialnymi danego państwa członkowskiego.

39.

Ponownie wzywa Komisję Europejską, po pierwsze, do opublikowania białej księgi ustanawiającej na szczeblu UE typologię jakości inwestycji publicznych w rachunkach wydatków publicznych, stosownie do długoterminowych skutków tych inwestycji, i po drugie, by każde roczne sprawozdanie w sprawie finansów publicznych w unii gospodarczej i walutowej zawierało rozdział poświęcony jakości inwestycji publicznych, także na szczeblu niższym niż krajowy (6).

40.

Pogłębiona i bardziej odporna unia gospodarcza i walutowa skorzystałaby na uproszczeniu struktur, precyzyjnym określeniu samoodpowiedzialności i zakresu kompetencji oraz na przejrzystości, a nie na uzupełnianiu istniejących już zasad i przepisów kolejnymi. Dlatego KR przyjmuje z zadowoleniem zamiar Komisji Europejskiej, by wprowadzać więcej uproszczeń, większą przejrzystość i wyraźniej nakreśloną samoodpowiedzialność.

41.

Apeluje o przyjęcie bardziej realistycznego podejścia w odniesieniu do praktycznego egzekwowania sankcji administracyjnych wobec krajów, które nie stosują się do wspólnie określonych zasad, oraz wzywa do debaty, w jaki sposób mechanizmy rynkowe mogą stanowić tu alternatywę lub uzupełnienie.

42.

Podkreśla, że w zarządzaniu gospodarczym należy zwrócić szczególną uwagę na jednoznaczne zdefiniowanie kompetencji na wszystkich poziomach – łącznie ze szczeblem lokalnym i regionalnym, ponieważ często to właśnie te poziomy sprawowania rządów ponoszą odpowiedzialność za realizację polityki w różnych dziedzinach, takich jak np. zatrudnienie, ochrona zdrowia czy edukacja.

43.

Zwraca się do Komisji Europejskiej o włączenie KR-u do prac nad białą księgą, w której przygotowywane będzie przejście od etapu 1 do etapu 2 reformy UGW.

44.

Podkreśla, jak ważne jest, by w pogłębianiu unii walutowej uwzględnić też wpływ na relacje z krajami, które nie należą do strefy euro. Ponadto trzeba starannie doprecyzować, które wnioski dotyczą wszystkich państw członkowskich, a które tylko państw strefy euro.

45.

Zwraca uwagę, że wszystkie środki mające na celu dokończenie budowy UGW należy realizować przy jak największej przejrzystości, żeby nie zrazić tych państw członkowskich, które jeszcze nie wprowadziły euro, i żeby nie dopuścić do powstania Europy „dwóch prędkości”.

1.7.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 240/6

1.

Przyjmuje z zadowoleniem działania KE wspierające banki prorozwojowe, a także tworzenie platform inwestycyjnych, jako ważnego elementu planu inwestycyjnego dla Europy. Jednocześnie odnosi się krytycznie do faktu, że choć formalna definicja krajowych banków prorozwojowych zasadniczo obejmuje także banki regionalne, to w praktyce Komisja koncentruje się tylko na roli poziomu krajowego i na zachęcaniu do tworzenia tylko krajowych nowych banków prorozwojowych. Tymczasem na dostrzeżenie i uwzględnienie w planie inwestycyjnym zasługują także banki prorozwojowe działające na poziomie lokalnym i regionalnym.

2.

Przypomina definicję banków lub instytucji prorozwojowych zawartą w rozporządzeniu w sprawie Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych, w której stwierdza się, że są to „podmioty prawne, które prowadzą działalność finansową na zasadzie profesjonalnej i którym państwo członkowskie lub organ państwa członkowskiego – na szczeblu centralnym, regionalnym lub lokalnym – powierza prowadzenie działalności rozwojowej lub promocyjnej”.

3.

Zauważa, że banki prorozwojowe, budowane w oparciu o różne modele, odgrywają istotną rolę w przeciwdziałaniu skutkom kryzysu ekonomicznego i finansowego, szczególnie jeżeli chodzi o zmniejszone inwestycje publiczne na poziomie lokalnym i regionalnym, które to zmniejszenie zostało potwierdzone przez niedawny wspólny raport Europejskiego Komitetu Regionów i OECD.

4.

Zauważa w tym kontekście, że w niektórych państwach za wspieranie inwestycji istotnych dla samorządów odpowiadają banki o charakterze ogólnokrajowym (np. Francja, Polska), których współwłaścicielami są czasem samorządy (kraje skandynawskie oraz Niderlandy). Z kolei np. w modelu niemieckim oprócz krajowych banków prorozwojowych istnieją regionalne banki prorozwojowe, które w pełni lub częściowo są własnością danego landu i prowadzą działalność na rzecz rozwoju tego konkretnego landu. Sam charakter banków prorozwojowych jest różnoraki, w zależności od doświadczeń historycznych i uwarunkowań ekonomicznych w danym kraju lub regionie.

5.

Zauważa, że instytucje prorozwojowe nie zawsze mają formę banków – w niektórych krajach działają jako agencje, spółki lub fundusze inwestycyjne, nierzadko o charakterze venture capital, i także tego typu instytucje niebankowe mogłyby odgrywać istotną rolę w planie inwestycyjnym dla Europy.

6.

Zwraca uwagę, że instrumenty finansowe dla szczebla lokalnego i regionalnego nadal albo nie są dostępne we wszystkich państwach członkowskich i regionach, albo nie mogą być optymalnie wykorzystywane i zbyt mało czerpie się z doświadczeń w tym zakresie, zaangażowanie sektora prywatnego zaś ogranicza się często jedynie do realizacji zamówień – co zwiększa potrzebę wsparcia dla lokalnych prorozwojowych instytucji finansowych.

7.

Podkreśla, że mogą być różne drogi powołania do życia banków promocyjnych, tak jak różna była geneza powstania już istniejących – były one tworzone od razu jako niezależne instytucje lub wyewoluowały z departamentów banków publicznych.

8.

Zauważa potrzebę tworzenia i funkcjonowania banków prorozwojowych będących instrumentami polityki gospodarczej, strukturalnej i społecznej, m.in. jako odpowiedzi na słabość strukturalną lub na niewydolności rynków – także regionalnych, jednocześnie jest świadomy trudności w jednoznacznym podejściu do definiowania i ewaluacji niewydolności rynkowych. W tym kontekście apeluje o stałą szeroką interpretację pojęcia „niewydolności rynku”.

9.

Zwraca uwagę Komisji Europejskiej na duże znaczenie zwiększenia wpływu władz samorządowych na dobór rozwiązań finansowych służących interesom szczebla lokalnego. Brak uwzględniania stanowiska tychże władz prowadzi często do wspierania inwestycji niezgodnych z regionalnymi programami operacyjnymi i lokalnymi strategiami.

10.

Zauważa występowanie istotnych dysproporcji w poziomach rozwoju poszczególnych krajowych systemów działalności prorozwojowej, czego rezultatem jest luka o charakterze systemowym w krajach i regionach o mniej rozwiniętej kulturze tego typu bankowości. Konsekwencją może być nie zawsze wystarczające uwzględnienie lokalnych władz i przedsiębiorstw ze strony krajowych banków prorozwojowych, które powinny bardziej zdecentralizować swoją ofertę.

11.

Wyraża obawę, że scentralizowane modele wsparcia prorozwojowego, oparte wyłącznie na krajowym banku i jego lokalnych, nieautonomicznych placówkach, nie zawsze w pełni odpowiadają potrzebom wspólnot lokalnych, zwłaszcza w słabo rozwiniętych regionach i tam, gdzie wpływ samorządów na krajowy bank prorozwojowy jest mocno ograniczony.

12.

Podziela przekonanie, że w wyborze modelu rozwoju bankowości prorozwojowej przez władze samorządowe nadrzędnymi celami działania i jedynymi kryteriami oceny efektywności na każdym szczeblu muszą być: eliminacja niedoskonałości rynkowych, trwałe zwiększenie liczby miejsc pracy, dbałość o interesy społeczności lokalnych i realizacja celów publicznych w zakresie rozwoju gospodarczego.

13.

Wyraża obawę, że przedstawiony przez Komisję Europejską wymóg oceny ex ante nowotworzonych banków prorozwojowych oraz nowych produktów finansowych przez nie oferowanych może znacznie spowolnić ich zdolność operacyjną, a także utrudnić sam proces tworzenia takich banków, zarówno na poziomie krajowym jak i regionalnym. Dodatkowo, odnosząc się do wymogów takiej analizy, warto zaznaczyć, że w regionach słabiej rozwiniętych często trudno będzie wskazać niedoskonałości rynkowe, gdyż kondycja społeczno-gospodarcza całego regionu może być przejawem niedoskonałości rynkowej na tle bardziej rozwiniętych obszarów.

14.

Wyraża nadzieję, że nastąpi zacieśnienie współpracy między Komitetem Regionów a Europejskim Bankiem Inwestycyjnym. Opowiada się za utworzeniem zgodnej z zasadą pomocniczości uzupełniającej sieci publicznych banków prorozwojowych, aby w ten sposób przyczynić się do osiągnięcia synergii ekonomicznych i społecznych. Pragnie, by system ten stał się polem wymiany międzyregionalnych i międzynarodowych doświadczeń i wiedzy, a zarazem pozwolił uniknąć ryzyka zbytniej centralizacji procesów.

15.

Dla tych regionów, które jeszcze nie dysponują własnymi instrumentami wsparcia rozwoju, postuluje znaczące zwiększenie roli władz lokalnych w procesie tworzenia, funkcjonowania i ewaluacji efektów działania bankowości prorozwojowej. Można tego dokonać albo poprzez wzrost wpływu władz lokalnych i regionalnych na ukierunkowanie strategiczne i zarządzanie krajowych banków prorozwojowych, albo poprzez uzupełnienie oferty banków krajowych i stworzenie regionalnych (lokalnych) banków prorozwojowych, które ściśle współpracowałyby z bankiem krajowym.

16.

Uważa, że wybór konkretnej ścieżki rozwoju modelu bankowości prorozwojowej w regionie – kwestia, czy wystarczający jest model dominacji krajowego banku promocyjnego, czy lepszy będzie model zdecentralizowany, z większą rolą lokalnych lub regionalnych instytucji finansowych bądź banków prorozwojowych – powinien zostać pozostawiony władzom regionalnym lub lokalnym po konsultacji z władzami krajowymi albo samym władzom krajowym, w zależności od systemu prawnego w danym państwie członkowskim.

17.

Stoi na stanowisku, że do podjęcia decyzji o tworzeniu nowej instytucji potrzebna jest pogłębiona analiza celowości tworzenia nowych struktur instytucjonalnych, tak aby uniknąć zbędnego rozrostu biurokracji i marnotrawstwa środków.

18.

Zauważa, że jeśliby Komisja Europejska i EBI rozważały stworzenie ram systemowych do wsparcia tworzenia także nowych regionalnych banków prorozwojowych, należy uwzględnić przy tym specyfikę poszczególnych krajów i regionów oraz mieć na uwadze najlepsze praktyki w tej dziedzinie i wypracowane struktury wsparcia, a także doświadczenia banków utworzonych w ostatnim okresie. Celowe wydaje się również zaszczepianie najlepszych rozwiązań instytucjonalnych w regionach słabiej rozwiniętych, przy uwzględnieniu specyfiki lokalnej.

19.

Wskazuje, że ocena ex post efektywności funkcjonowania już istniejących i nowotworzonych regionalnych banków prorozwojowych powinna mieć charakter długoterminowy, 10-15-letni, co wynika z wieloletniego zazwyczaj horyzontu czasowego finansowanych projektów inwestycyjnych.

20.

Zauważa potrzebę stworzenia ram współpracy między nowotworzonymi europejskimi długoterminowymi funduszami inwestycyjnymi (European Long Term Investment Funds, ELTIFs), a regionalnymi bankami prorozwojowymi i innymi lokalnymi instytucjami finansowymi – powinny one być komplementarne, a nie konkurencyjne wobec siebie w zakresie pozyskiwania finansowania długoterminowego inwestycji na poziomie lokalnym i regionalnym.

21.

Zgadza się z ideą promowania tworzenia platform inwestycyjnych jako narzędzi do realizacji planu inwestycyjnego dla Europy. Podkreśla jednocześnie, że istotnym elementem w tej realizacji jest kwalifikacja wkładu ze środków publicznych, krajowych, lokalnych czy regionalnych, do platform inwestycyjnych jako wkładu poza rozliczeniami w ramach paktu stabilności i wzrostu.

22.

Podkreśla, że doprecyzowania przez Komisję Europejską i Europejski Bank Inwestycyjny wymaga rola regionalnych banków prorozwojowych i innych instytucji finansowych w systemie powstających platform inwestycyjnych, jako narzędzi realizacji planu inwestycyjnego dla Europy. Regionalne banki prorozwojowe powinny współpracować z Europejskim Funduszem na rzecz Inwestycji Strategicznych (European Fund for Strategic Investments) w oparciu o sektorowe, ale przede wszystkim geograficzne platformy inwestycyjne.

23.

Uważa, że należałoby doprecyzować i pogłębić zasady współpracy regionalnych lub lokalnych banków prorozwojowych i innych instytucji finansowych z Europejskim Centrum Doradztwa Inwestycyjnego (European Investment Advisory Hub). Europejskie Centrum Doradztwa Inwestycyjnego powinno w szczególności wspierać lokalne władze i lokalne banki promocyjne w przygotowaniu projektów, zapewniać doradztwo w zakresie inżynierii finansowej, a także wspierać transfer wiedzy. Powinna także istnieć możliwość podpisywania przez Centrum umów partnerskich także z bankami regionalnymi, a nie tylko z bankami krajowymi.

1.7.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 240/9

1.

Program dla miast to europejski projekt o ogromnym znaczeniu – oznacza opracowanie nowej metody działania, która powinna zapewnić ramy operacyjne i skuteczne instrumenty, by przywrócić spójność wszystkich polityk mających wpływ na miasta i otaczające je obszary funkcjonalne. Jako że około dwóch trzecich wszystkich polityk sektorowych UE ma wpływ na europejskie obszary miejskie, miasta powinny być w większym stopniu angażowane w projektowanie i realizację tych polityk. Celem jest poprawa jakości życia w miastach i stworzenie nowego miejskiego sposobu sprawowania rządów, w ramach którego formułuje i realizuje się cele z zastosowaniem praktycznego i konkretnego podejścia koordynowanego między różnymi szczeblami władzy, zgodnie z zasadami pomocniczości i proporcjonalności. Taki nowy miejski paradygmat stwarza duże szanse: może unaocznić lokalnym mieszkańcom europejską wartość dodaną, która umożliwia sprostanie wyzwaniom społecznym i demograficznym, może też – w ścisłym współdziałaniu z programem lepszego stanowienia prawa Komisji Europejskiej – poprawić jakość europejskich polityk poprzez ich wzajemne powiązanie ze strategiami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi i tym samym pozwolić wyjść daleko poza dotychczasowe ramy współpracy. KR podkreśla, że program dla miast musi stanowić element bardziej całościowej wizji terytorialnej obejmującej obszary miejskie i wiejskie (1).

Program ten może też wnieść istotny wkład w realizację celów wytyczonych w art. 3 Traktatu o UE, a w szczególności tych dotyczących spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, oraz celów strategii „Europa 2020” (2).

Oprócz podejścia oddolnego i wielopoziomowego sprawowania rządów trzy kryteria są decydujące dla powodzenia tego procesu:

2.

KR przypomina o pracach podejmowanych od 1989 r. i o miejskich projektach pilotażowych na rzecz większego uwzględniania i włączenia miast w proces kształtowania polityki na poziomie europejskim oraz przygotowania programu dla miast na poziomie UE:

3.

Znaczenie miast: Na całym świecie obserwuje się trend coraz większej koncentracji ludności w miastach i można to odnotować także w Europie, która zamieniła się w kontynent, na którym około 70 % ludności mieszka w miastach lub aglomeracjach miejskich. Obszary te są motorem rozwoju gospodarczego (generują same ponad 75 % PKB), włączenia społecznego i zrównoważonego rozwoju. W miastach występują jednak także społeczne kontrasty, współistnieją ubóstwo i bogactwo, potencjał zatrudnienia i bezrobocie długoterminowe, popyt na siłę roboczą i jej niedobór, znaczne dysproporcje w zakresie edukacji i szczególne wyzwania w dziedzinie ochrony środowiska, by wymienić tylko kilka zjawisk. Miasta muszą ponadto, jako „katalizator integracji”, w znacznym stopniu radzić sobie z zarządzaniem obecnymi przepływami uchodźców oraz z migracją wewnątrzunijną. Bez uwzględnienia wymiaru miejskiego żadna polityka UE nie ma racji bytu.

4.

Zintegrowane i wielodyscyplinarne podejście: już w karcie lipskiej w 2007 r. podkreślono, że w miastach skuteczne może być wyłącznie podejście zintegrowane oraz że wielopoziomowe sprawowanie rządów jest kluczem do rozwiązania wielowymiarowych problemów pojawiających się w miastach. Pokonanie administracyjnego szufladkowania, tzn. przyjęcie międzyresortowego podejścia do rozwiązywania problemów, współdziałanie ponad klasycznymi podziałami hierarchicznymi i włączenie różnych zainteresowanych stron, z uwzględnieniem różnic między jednostkami regionalnymi i lokalnymi, to założenia gwarantujące skuteczność. Są to aspekty, które dobrze korespondują z ideami Komisji Europejskiej dotyczącymi lepszego stanowienia prawa, lepszego finansowania i lepszej koordynacji. Zintegrowane podejście wymaga jednak dużego skoordynowania działań i współpracy na wszystkich poziomach – lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim – i ponad nimi.

5.

Miasto i wieś jako uzupełniające się obszary funkcjonalne: W debacie na temat programu dla miast raz po raz wyrażana jest obawa, że położenie większego nacisku na kwestie miejskie dokonuje się kosztem wsparcia udzielanego obszarom wiejskim. KR podkreśla jednak znaczenie powiązań między obszarami miejskimi i wiejskimi oraz uznaje rolę obszarów wiejskich, które mogą również przyczynić się do wzrostu i tworzenia miejsc pracy. Polityka Unii nie powinna zachęcać do rywalizacji między tymi dwoma rodzajami obszarów, gdyż przenikają się one pod względem geograficznym, administracyjnym i pod względem polityki funkcjonalnej i tematycznej. Chodzi zatem o to, by podkreślać komplementarność tych dwóch wymiarów i przez to umożliwiać i wypróbowywać nowe formy sprawowania rządów pomiędzy nimi, zwłaszcza poprzez zwiększenie dostępu do usług i rozwijanie technologii cyfrowych. Tylko wtedy, gdy jedne i drugie obszary będą prężne, można będzie osiągnąć nadrzędny cel, jakim jest Europa silna pod względem ekologicznym, gospodarczym i społecznym oraz większa spójność terytorialna. Europejska polityka miejska dotyczy wszystkich miast i otaczających je obszarów funkcjonalnych – nie tylko stolic i dużych miast, ale także małych miasteczek i miast średniej wielkość, które mają ogromne znaczenie dla otaczających je obszarów.

6.

Program UE dla miast powinien także zapewniać wytyczne odnośnie do stanowiska negocjacyjnego UE w związku z konferencją Habitat III, która odbędzie się w Quito w dniach 17–20 października 2016 r. Ponadto, zgodnie z celem, by UE zajęła silniejszą pozycję na arenie międzynarodowej, jak również w związku z tym, że trzeba zwiększyć spójność między wewnętrznymi i zewnętrznymi strategiami politycznymi, UE powinna wspierać i stymulować międzynarodową współpracę i wymianę pomiędzy władzami miejskimi.

7.

Aby program dla miast mógł być skutecznie wdrożony, konieczne jest zintegrowane podejście pomiędzy miejskimi i regionalnymi poziomami sprawowania rządów, obejmujące otoczenie instytucjonalne i administracyjne.

8.

By europejski program rozwoju miast był zgodny z zasadą pomocniczości i udziału oddolnego władz lokalnych i regionalnych, niezbędne jest włączenie pochodzących z wyboru władz lokalnych i regionalnych oraz ich reprezentatywnych stowarzyszeń krajowych i europejskich w proces decyzyjny, ich uczestnictwo w opracowywaniu programów operacyjnych oraz w realizacji i ocenie polityki spójności, a także poczuwanie się przez nie do odpowiedzialności w tym względzie z poszanowaniem ich własnej roli instytucjonalnej.

9.

Komisja Europejska, wspólnie z prezydencją niderlandzką i przy współudziale licznych zainteresowanych stron, rozpoczęła przygotowywanie paktu amsterdamskiego. Celem jest opracowanie i wdrożenie, w ramach dwunastu partnerstw tematycznych i w ciągu trzech lat, planów działania dotyczących zintegrowanej polityki zajmującej się kluczowymi problemami miast.

Plany te mają być ważnym mechanizmem realizacji programu dla miast. Pozwolą na połączenie większej liczby strategii sektorowych, które mają wpływ na obszary miejskie UE. Kluczowe dla powodzenia partnerstw i rady ds. programu UE dla miast [EU Urban Agenda Board], która będzie monitorować ten proces, jest również to, by działać w ścisłej współpracy z władzami miast, gmin i regionów, państwami członkowskimi, instytucjami europejskimi (w tym z KR-em) i lokalnymi zainteresowanymi stronami.

KR zaleca skupienie się na ograniczonej liczbie ważnych dziedzin polityki, co pozwoli osiągnąć widoczne rezultaty i wykazać wartość dodaną unijnego programu dla miast. Dwanaście wybranych priorytetów nie stanowi jednak wyczerpującej listy. Zawiązane zostaną także partnerstwa dotyczące dalszych zagadnień, w przypadku których pożądane jest zintegrowane podejście, takich jak na przykład uwzględnianie wymiaru kulturowego i turystycznego w rozwoju miast, uwzględnianie nowych integracyjnych form uczestnictwa, innowacji i inteligentnych miast. Całościowa ocena priorytetów tematycznych będzie jednak możliwa dopiero wtedy, gdy partnerstwa zostaną już utworzone, gdyż dopiero wówczas będzie jasne, czy i w jakim stopniu uwzględniono takie kluczowe dla Unii Europejskiej zagadnienia, jak zatrudnienie ludzi młodych. Komitet wyraża zadowolenie w związku z tym, że rozpoczęto już działania w ramach czterech partnerstw pilotażowych („jakość powietrza”, „budownictwo mieszkaniowe”, „ubóstwo w miastach” oraz „integracja migrantów i uchodźców”). Dla dalszego rozwoju partnerstw kluczowe znaczenie ma, by od początku postanowiono o wysoce wiążącym charakterze ustaleń, co przekładałoby się na przykład na przedstawianie półrocznych sprawozdań Komisji, Parlamentowi, Radzie i KR-owi. KR zwraca również uwagę na to, że partnerstwa tematyczne mogłyby wnosić wkład w opracowywanie przyszłego oraz przegląd obowiązującego prawodawstwa UE. W odniesieniu do finansowania udziału w partnerstwach tematycznych, które mają obejmować ok. 15 partnerów, i zważywszy, że Niderlandy zarezerwowały już 50 000 EUR na wsparcie każdego partnerstwa, KR wzywa Komisję Europejską do przeanalizowania możliwości finansowania pomocy technicznej w celu ułatwienia zainteresowanym władzom lokalnym stania się partnerami.

10.

Rozwój i finansowanie miejskich planów działania, które powstają w ramach paktu amsterdamskiego lub innych programów europejskich (np. URBACT), mogłyby w przyszłym okresie programowania być przedmiotem programów operacyjnych.

11.

Ponadto ważne jest, by Komisja Europejska odgrywała zdecydowaną i wiążącą rolę koordynującą. Powinno to obejmować mianowanie pierwszego wiceprzewodniczącego koordynatorem unijnego programu dla miast; pełniąc tę funkcję, gwarantowałby także silne powiązanie tego programu z programem lepszego stanowienia prawa. Ponadto taka koordynacja niwelowałaby fragmentaryczne ujmowanie spraw miast, wynikające z tego, że każda dyrekcja generalna przyjmuje swoiste podejście, stosownie do dziedziny, którą się zajmuje. „Inteligentne miasta” i – w wypadku obszarów wiejskich – „inteligentne regiony” byłyby wówczas miastami i regionami inteligentnymi nie tylko pod względem technologicznym, ale także społecznym; Istnieje także potrzeba wprowadzenia zintegrowanej polityki w ramach unijnego programu dla miast, która obejmie strategie inteligentnych miast oraz inteligentnej specjalizacji (RIS3). To całościowe podejście jest niezbędne zwłaszcza z uwagi na takie wyzwania jak napływ uchodźców i związane z nim potrzeby w zakresie integracji. Poza tym ważnym elementem jest uwzględnienie programu dla miast w przedkładanym co roku programie prac Komisji Europejskiej. Także to przyczyniłoby się do przejrzystości i wiążącego charakteru całego procesu.

12.

KR stwierdza z naciskiem, że niezbędne są dalsze działania, by bardziej angażować władze lokalne i regionalne, w tym ich sieci miejskie i regionalne i inne zainteresowane strony, w przygotowywanie i ocenę polityki UE mającej wpływ na organy odpowiedzialne za obszary miejskie lub koncentrującej się na tych organach.

13.

Poszerzenie oceny skutków o wymiar miejski: rozpoczęty z inicjatywy KR-u i Komisji Europejskiej projekt pilotażowy dotyczący oceny oddziaływania terytorialnego na przykładzie efektywności energetycznej budynków pokazał, że istnieją odpowiednie instrumenty umożliwiające poszerzenie oceny skutków o ocenę wymiaru terytorialnego. Projekt ten zwrócił uwagę w szczególności na duże zainteresowanie, gotowość i zdolność miast i regionów, jeśli chodzi o aktywny udział w stosownych działaniach i wnoszenie w nie niezbędnego wkładu.

14.

Trzeba wprowadzić dzielenie się wiedzą i współpracę między miastami, by propagować wymianę wiedzy i sprawdzonych rozwiązań między miastami i władzami lokalnymi, w możliwie największym stopniu ograniczając obciążenia administracyjne. Gromadzenie danych na temat problematyki rozwoju miejskiego powinno być brane pod uwagę tylko w wyjątkowych przypadkach i ograniczać się do tego, co jest absolutnie konieczne.

15.

KR nadal apeluje o systematyczną analizę możliwości poprawy udzielania wsparcia miastom i ich obszarom funkcjonalnym. Możliwe byłoby, co następuje:

16.

Mając na uwadze rosnące znaczenie europejskiego semestru jako instrumentu koordynacji polityki gospodarczej, KR apeluje, by aspekty miejskie i wiejskie były w nim także odpowiednio uwzględniane. Można by to zapewnić dzięki odpowiednio wczesnemu włączaniu władz lokalnych i regionalnych przez państwa członkowskie w coroczny proces opracowywania krajowych programów reform. Istotną rolę w tym zakresie mógłby odgrywać powołany w danym państwie członkowskim przedstawiciel Komisji Europejskiej odpowiedzialny za europejski semestr.

17.

KR podkreśla również dynamikę miejskich sieci i ich zdolność do przyczynienia się do osiągnięcia celów politycznych Unii. Jeżeli chodzi o Porozumienie Burmistrzów skupiające 6 000 władz lokalnych i regionalnych, które zobowiązały się do ograniczenia swoich emisji dwutlenku węgla bardziej niż przewidziano to w celach klimatycznych „Europa 2020”, KR wzywa Komisję Europejską do wzmocnienia roli Porozumienia Burmistrzów, tak by kontynuowało swą działalność również po roku 2020 oraz by stało się przekaźnikiem konkretnego wkładu, jaki miasta i regiony mogą wnieść w przeciwdziałanie zmianie klimatu w szerszych ramach UE (4).

18.

Pakt amsterdamski powinien doprowadzić do poczynienia wiążących ustaleń co do procesu wdrażania programu dla miast. Należy niezwłocznie uruchomić osiem jeszcze nie zawiązanych partnerstw. Następnie należy przewidzieć rychły przegląd listy tematycznej, aby móc ocenić, czy partnerstwa odzwierciedlają zasadnicze elementy miejskiej rzeczywistości. KR z zadowoleniem przyjmuje propozycję prezydencji niderlandzkiej zawartą w projekcie paktu amsterdamskiego, zgodnie z którą kwestie przekrojowe, m.in. zarządzanie miastami, zarządzanie ponad granicami administracyjnymi, w tym współpraca miejsko-wiejska i transgraniczna, oraz świadczenie usług publicznych w interesie ogólnym, zostaną uwzględnione we wszystkich partnerstwach tematycznych. Jeśli chodzi o ten ostatni aspekt, należy zadbać o to, by program UE dla miast zgodnie z art. 14 TFUE i protokołem 26 respektował samorządność lokalną i regionalną oraz powiązaną z nią swobodę decyzyjną oraz w szczególności tematycznie uwzględniał świadczone w interesie ogólnym gminne usługi użyteczności publicznej.

19.

Dodatkowo do przewidzianych w pakcie amsterdamskim gremiów i obowiązków sprawozdawczych, Komisja Europejska, Parlament Europejski, Rada i KR powinny regularnie otrzymywać sprawozdania, tak by cały proces był przejrzysty i szeroko dostępny, tzn. by śledzić jego przebieg mogły nie tylko bezpośrednio zainteresowane strony, ale także szerokie kręgi społeczne (5).

20.

Aby pakt amsterdamski był w dużej mierze wiążący dla przyszłych prezydencji Rady, należy uwzględnić go w konkluzjach z posiedzenia Rady do Spraw Ogólnych w czerwcu 2016 r., po jego uprzednim przyjęciu 30 maja 2016 r. na nieformalnym posiedzeniu Rady w składzie ministrów odpowiedzialnych za rozwój miast. Należy równolegle wezwać przyszłe prezydencje do włączania programu dla miast do swych programów prac.

Pierwsze sprawozdanie nt. stanu wdrażania partnerstw powinno pojawić się przed końcem 2016 r., podczas słowackiego przewodnictwa w Radzie.

21.

Aby powstało zobowiązanie do dalszego rozwoju polityki i zrównoważoności w kontekście programu dla miast, należy przedstawić białą księgę, w której oceniono i usystematyzowano by wyniki partnerstw oraz opisano składowe lepszego sprawowania rządów w sposób zapewniający także ich transponowalność. W ten sposób zapewni się moc wiążącą oraz zwiększy przejrzystość. Biała księga powinna jednak powstać nie dopiero po zakończeniu trzyletniego okresu obowiązywania partnerstw, ale w 2017 r. po ocenie śródokresowej, w której już zebrane doświadczenia zostaną podsumowane i usystematyzowane, co umożliwi ich wykorzystanie podczas przygotowywania kolejnego okresu programowania europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych po roku 2021 oraz w nowej strategii UE na okres po 2020 r.

1.7.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 240/15

1.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja Europejska zwróciła się o sporządzenie opinii perspektywicznej w kwestiach dotyczących lepszej sprawozdawczości w dziedzinie środowiska oraz zapewnienia przestrzegania przepisów unijnego prawa ochrony środowiska. Obie te kwestie zostały podkreślone w unijnym Programie lepszego stanowienia prawa (1).

2.

Pragnie poprzez opinię perspektywiczną wnieść wkład w realizowaną w ramach programu REFIT Komisji Europejskiej inicjatywę „Kontrola sprawności procesu uproszczenia obowiązków w zakresie monitorowania i sprawozdawczości w ramach polityki ochrony środowiska” oraz w działania następcze związane z wcześniejszymi zaleceniami KR-u dotyczącymi usprawniania procesu wdrażania unijnego prawa ochrony środowiska (2).

3.

Podkreśla, że za skuteczne wdrożenie i egzekwowanie prawodawstwa UE odpowiedzialne są przede wszystkim władze krajowe, bardzo często na poziomie regionalnym i lokalnym, co dostrzegł Parlament Europejski (3).

4.

Podkreśla, że wysoki poziom ochrony środowiska jest jednym z podstawowych celów Unii Europejskiej, oraz ponownie wyraża zaniepokojenie poziomem wdrożenia prawa ochrony środowiska.

5.

Podkreśla liczne korzyści wynikające z dokładnego zastosowania przepisów ochrony środowiska UE zarówno dla środowiska, jak i gospodarki poprzez stworzenie równych warunków działania, pewności prawa dla przedsiębiorstw, poprzez promowanie innowacji, a zwłaszcza poprawę warunków życia ludzi i ich stanu zdrowia. Akcentuje w tym kontekście, że koszty niepełnego lub błędnego wdrożenia unijnych przepisów ochrony środowiska szacuje się na ok. 50 mld EUR rocznie.

6.

Odnotowuje obawy Parlamentu Europejskiego, że wysoki poziom zbędnych kosztów administracyjnych związanych z wdrażaniem prawodawstwa UE w zakresie ochrony środowiska wynika z niewystarczających lub nieskutecznych praktyk administracyjnych w sektorze prywatnym i publicznym stosowanych w poszczególnych państwach członkowskich oraz przez ich władze regionalne i lokalne (4). Ważne jest przy tym, by w krajowych przepisach prawnych nadać samorządom lokalnym i regionalnym jasno określone kompetencje do wypełniania ich zobowiązań i wesprzeć te samorządy we wdrażaniu działań służących wywiązaniu się z tych zobowiązań.

7.

Zachęca, zgodnie z zasadami programu lepszego stanowienia prawa przedstawionego przez Komisję, do poprawy tej sytuacji i wzywa państwa członkowskie oraz ich władze regionalne i lokalne do wdrożenia prawodawstwa UE w zakresie ochrony środowiska w najprostszy, najbardziej przejrzysty i przyjazny dla odbiorcy sposób, przy jednoczesnym zapewnieniu skuteczności tych przepisów.

8.

Zauważa jednak, że podstawowy powód tej nieskuteczności wynika z faktu, że prawodawstwo UE niekiedy jest opracowywane bez odpowiednio solidnej i ukierunkowanej uprzedniej oceny skutków pod kątem uprawnień, kosztów przestrzegania przepisów i kwestii potencjału władz lokalnych i regionalnych oraz pod kątem zróżnicowanych warunków środowiskowych w państwach członkowskich.

9.

Podkreśla, że zbieranie informacji (monitorowanie) oraz ich przekazywanie (sprawozdawczość), a także ich wizualizacja i upowszechnianie wśród obywateli są niezbędne dla pełnego politycznego cyklu opracowywania, wdrażania i oceny prawodawstwa w zakresie ochrony środowiska.

10.

Ponownie wyraża zaniepokojenie nierównością wysiłków w zakresie monitorowania i sprawozdawczości w Europie: informacje często są niekompletne, nie dają się porównywać lub są nieaktualne. Uważa, że pełniejsze i bardziej dostępne informacje na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym pozwoliłyby z wyprzedzeniem określić główne problemy związane z ochroną środowiska, ułatwiając skuteczne wdrożenie systemów wczesnego ostrzegania przewidzianych w różnych dyrektywach, co w długim okresie pozwoliłoby obniżyć koszty.

11.

Podkreśla zasadniczą rolę władz regionalnych i lokalnych w gromadzeniu wiedzy oraz stosowaniu monitorowania i sprawozdawczości w celu przekazywania informacji ogółowi społeczeństwa, przez co przyczyniają się one, we współpracy z agencjami ochrony środowiska, do podnoszenia świadomości obywateli.

12.

Podkreśla, że potrzebny jest odpowiedni przydział obowiązków i środków, a także wymiana jasnych informacji na temat wymogów monitorowania i sprawozdawczości w zakresie ochrony środowiska w państwach członkowskich pomiędzy gminami, regionami i na szczeblu krajowym w celu zapewnienia, by sprawozdania i wskaźniki odnoszące się do stanu środowiska naturalnego były spójne, skuteczne i wiarygodne.

13.

Zachęca władze lokalne i regionalne do nakładania na podmioty opracowujące plany lub realizujące projekty obowiązku przekazywania władzom lokalnym i regionalnym danych środowiskowych zebranych w celu oceny oddziaływania na środowisko oraz w celu uzyskania zezwoleń wymaganych w unijnym prawie ochrony środowiska.

14.

Podkreśla, jak ważne jest, by władze lokalne i regionalne ściśle ze sobą współpracowały, jeśli chodzi o gromadzenie danych dotyczących środowiska, w szczególności w zakresie różnorodności biologicznej, a jednocześnie angażowały w to wolontariuszy, organizacje pozarządowe oraz w ramach nauki obywatelskiej zainteresowanych laików i wspierały ich w tym zadaniu.

15.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja Europejska rozpoczyna kontrolę sprawności upraszczania wymogów monitorowania i sprawozdawczości w dziedzinie unijnego prawa ochrony środowiska. KR wzywa Komisję Europejską do skoordynowania kontroli sprawności z przeglądami wymogów monitorowania i sprawozdawczości w innych obszarach polityki UE, np. dotyczących rolnictwa, energii lub usług finansowych.

16.

Wspiera Komisję Europejską w jej zamierzeniu wprowadzenia bardziej nowoczesnego, sprawniejszego i skuteczniejszego monitorowania i sprawozdawczości w dziedzinie prawodawstwa UE. KR uznaje następujące cele za kluczowe (5):

17.

Popiera stosowanie następujących zasad, które powinny kształtować wymogi monitorowania i sprawozdawczości na poziomie UE: zasady kompleksowości i wystarczalności, spójności, porównywalności, zrównoważone zasadami pomocniczości, proporcjonalności, dostępności, terminowości i ciągłości (6).

18.

Nalega, aby Komisja Europejska, państwa członkowskie oraz władze lokalne i regionalne w ramach swoich wysiłków na rzecz upraszczania monitorowania i sprawozdawczości oraz zmniejszania obciążeń administracyjnych:

19.

Podkreśla potrzebę stworzenia kompleksowego zbioru obowiązków w zakresie sprawozdawczości w dorobku prawnym UE w dziedzinie ochrony środowiska, kontroli ich niezbędności oraz dokonania oceny kosztów administracyjnych monitorowania i sprawozdawczości ponoszonych przez władze lokalne i regionalne.

20.

Wnioskuje, aby przeprowadzana przez Komisję Europejską kontrola sprawności wymogów monitorowania i sprawozdawczości w odpowiednim stopniu uwzględniała różne aspekty cyklu DPSIR (czynniki, presja, stan, wpływ, reakcja).

21.

Apeluje do Komisji Europejskiej o zbadanie korzyści w zakresie efektywności oraz rozwiązanie kwestii zbędnych obciążeń administracyjnych w zakresie monitorowania i sprawozdawczości w szczególności poprzez automatyzację narzędzi sprawozdawczych, w drodze poszukiwania synergii w ramach wymogów sprawozdawczości określonych w różnych dyrektywach.

22.

Dostrzega istniejące dobre praktyki w obszarze wymogów monitorowania i sprawozdawczości. Przykładami są Europejski System Informacji Wodnej oraz włączenie sprawozdawczości dotyczącej emisji do powietrza przez duże obiekty energetycznego spalania do Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń.

23.

Uważa, że dla usprawnienia monitorowania i sprawozdawczości w zakresie ochrony środowiska i dla zobrazowania ich celu Komisja Europejska powinna zastosować „tabele wyników wdrażania” dla dodatkowych dyrektyw, podobne jak te już funkcjonujące w przypadku niektórych ostatnio przyjętych dyrektyw (7).

24.

Nalega, aby Komisja Europejska, rozważając uchylenie dyrektywy normalizującej sprawozdania, ponownie opracowała horyzontalne podejście na szczeblu UE do kwestii monitorowania i sprawozdawczości.

25.

Uznaje istotną rolę Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) w tworzeniu solidnej bazy wiedzy stanowiącej podstawę polityki w zakresie ochrony środowiska oraz jej wdrażania, a także znaczenie prac Agencji w dziedzinie monitorowania i sprawozdawczości.

26.

Ponownie wyraża poparcie dla opracowania usystematyzowanych ram wdrażania i informowania (SIIF), zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej, w odniesieniu do wszystkich kluczowych unijnych przepisów o ochronie środowiska (8).

27.

Ponownie apeluje do Komisji Europejskiej o zadbanie o to, aby państwa członkowskie i ich władze lokalne i regionalne prawidłowo wdrażały obowiązujące wymogi minimalne określone w dyrektywie w sprawie dostępu do informacji w sprawach dotyczących środowiska, zgodnie z konwencją z Aarhus (9).

28.

Dostrzega znaczny potencjał rozwiązań elektronicznych i administracji elektronicznej, które mogą stanowić wsparcie dla władz lokalnych i regionalnych w upraszczaniu monitorowania i sprawozdawczości w zakresie ochrony środowiska, w szczególności z myślą o zmniejszaniu obciążeń administracyjnych spoczywających na władzach lokalnych i regionalnych oraz przedsiębiorstwach, gromadzeniu usystematyzowanych danych i wyników monitorowania i sprawozdawczości, ułatwianiu analizy ryzyka, poprawie jakości monitorowania i sprawozdawczości (np. wytyczne i formularze internetowe w zakresie monitorowania i sprawozdawczości), a także lepszym informowaniu opinii publicznej i zwiększeniu uczestnictwa obywateli.

29.

Wzywa Komisję Europejską i Europejską Agencję Środowiska do zbadania w ramach projektów pilotażowych, w jaki sposób można zmniejszyć nałożone na władze lokalne i regionalne wymogi związane z monitorowaniem i sprawozdawczością dzięki zastosowaniu technologii ICT i administracji elektronicznej, nie wpływając przy tym na oddziaływanie prawodawstwa.

30.

Wzywa Komisję Europejską do dokonania, w ramach kontroli sprawności, analizy podejść, w ramach których podmioty gospodarcze oraz władze lokalne i regionalne mogłyby stosować to samo elektroniczne narzędzie sprawozdawcze w odniesieniu do kilku aktów prawnych UE w zakresie ochrony środowiska.

31.

Ponownie apeluje do Komisji Europejskiej, Europejskiej Agencji Środowiska oraz państw członkowskich o dokładniejsze zbadanie możliwości wykorzystywania technik obserwacji Ziemi, takie jak GMES, w celu poprawy skuteczności monitorowania (10).

32.

Podkreśla potrzebę promowania inwestowania w internetowe systemy informacyjne i narzędzia, w tym przyjazne dla użytkowników portale i witryny internetowe, oraz wzywa do włączenia użytkowników systemów, takich jak władze regionalne i lokalne oraz operatorzy, w rozwój systemów.

33.

Wzywa do podjęcia działań w celu zapewnienia kompleksowej międzysektorowej i transgranicznej interoperacyjności usług elektronicznych oferowanych przez UE i państwa członkowskie w dziedzinie ochrony środowiska na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym (11).

34.

Podkreśla istotną rolę, jaką odgrywają publicznie dostępne informacje środowiskowe (przestrzenne) w przedsiębiorstwach cyfrowych, w tym MŚP i przedsiębiorstwach typu start-up. Zachęca władze lokalne i regionalne, by w pełni wykorzystywały potencjał ponownego użytkowania informacji sektora publicznego oraz wspierania cyfrowych umiejętności przedsiębiorczych w wykorzystaniu tych danych, w celu wspierania obywateli, przedsiębiorstw i społeczeństwa obywatelskiego w opracowywaniu nowych usług, zwiększaniu konkurencyjności i tworzeniu nowych miejsc pracy.

35.

Wzywa Komisję Europejską do dalszego promowania wymiany najlepszych praktyk i technologii pomiędzy państwami członkowskimi oraz władzami regionalnymi i lokalnymi, jak również do promowania cyfrowych form monitorowania i sprawozdawczości oraz przekazywania informacji w zakresie ochrony środowiska, a także badań i innowacji w tej dziedzinie, w jej zbliżającym się planie działań na rzecz administracji elektronicznej na lata 2016–2020 i w przyszłych zaproszeniach do składania wniosków w ramach programu LIFE, instrumentu „Łącząc Europę” oraz programu „Horyzont 2020”.

36.

Zachęca władze lokalne i regionalne do wspierania rozwoju cyfrowych form monitorowania i sprawozdawczości w zakresie ochrony środowiska oraz cyfrowych SIIF oraz do zwiększania potencjału administracyjnego, poprzez wykorzystanie pomocy technicznej w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych.

37.

Uważa, że w oparciu o doświadczenia zgromadzone przy wdrażaniu dyrektywy 2007/2/WE ustanawiającej infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE) należy ocenić, które specjalistyczne i techniczne wymogi dyrektywy faktycznie służą wytyczonym celom, a przy tym są możliwe do wdrożenia z punktu widzenia kosztów i korzyści. W tym kontekście oczekuje wyników przeprowadzonej w ramach programu REFIT oceny dyrektywy INSPIRE, która umożliwia organizacjom sektora publicznego wspólne korzystanie ze środowiskowych informacji przestrzennych i ułatwia publiczny dostęp do informacji przestrzennych w całej Europie.

38.

Popiera dalszy rozwój projektu INSPIRE jako narzędzia administracji elektronicznej służącego ustanowieniu wspólnego, centralnego formatu i procedury zbierania środowiskowych informacji przestrzennych w celu uproszczenia monitorowania i sprawozdawczości w zakresie ochrony środowiska oraz jednocześnie zapewniającego większą zgodność z prawodawstwem UE oraz lepsze jego egzekwowanie. Przy tym w ramach koncepcji inteligentnych miast (Smart City), udostępniając obywatelom te dane i wizualizując je, należy wdrożyć zasady otwartych danych i rozwiązania cyfrowe.

39.

Wzywa Komisję Europejską do zbadania ewentualnych skutków wprowadzenia obowiązku stosowania określonych w projekcie INSPIRE wymogów w odniesieniu do formatów obowiązujących w innych obszarach.

40.

Uważa, że projekt INSPIRE może przynieść istotne korzyści władzom lokalnym i regionalnym, i wzywa państwa członkowskie, by przy wsparciu Komisji Europejskiej zwiększyły zaangażowanie swoich władz regionalnych i lokalnych w proces INSPIRE oraz budowały zdolności do wdrażania projektu INSPIRE w administracjach lokalnych i regionalnych (12).

41.

Apeluje o zwiększenie koordynacyjnej roli Europejskiej Agencji Środowiska oraz Wspólnego Centrum Badawczego Komisji Europejskiej w zapewnianiu spójności i kompatybilności w zbieraniu i zestawianiu danych na poziomie UE za pomocą różnych narzędzi, np. INSPIRE, unijnego programu obserwacji i monitorowania Ziemi GMES, Globalnej Sieci Systemów Obserwacji Ziemi GEOSS i EyeonEarth.

42.

Odnotowuje fakt, że w unijnym programie lepszego stanowienia prawa położono nacisk na inicjatywę niektórych państw członkowskich „Make it Work” (13), która oferuje doradztwo w zakresie przepisów dotyczących zapewniania zgodności z prawem UE w dziedzinie ochrony środowiska.

43.

Ubolewa, że między zawartymi w poszczególnych aktach unijnego prawa ochrony środowiska wymogami dotyczącymi zapewniania zgodności z przepisami brakuje spójności, gdyż z biegiem czasu wykształciły się odrębnie różne poziomy szczegółowości przepisów oraz różne definicje. Może to powodować, że władze lokalne i regionalne będą napotykać trudności z interpretacją i integrowaniem tych przepisów przy podejmowaniu działań związanych z zapewnianiem zgodności.

44.

Popiera przestrzeganie następujących zasad zapewniania zgodności z przepisami określonych w unijnym prawie ochrony środowiska: zasada wyznaczania, uprawnień i profesjonalizmu właściwych władz; zasada opartego na informacjach zapewniania zgodności z przepisami; zasada odpowiedniej różnorodności działań mających na celu zapewnienie zgodności z przepisami; zasada przeprowadzenia planowania, oceny i rewizji działań mających na celu zapewnienie zgodności z przepisami, komunikacja z ogółem społeczeństwa i zapewnianie działań następczych; zasada skutecznej koordynacji pomiędzy poszczególnymi organami.

45.

Wzywa władze krajowe, regionalne i lokalne do stosowania, dodatkowo do powyższych zasad, opartego na analizie ryzyka podejścia do zapewniania zgodności z przepisami, a UE do przedstawienia takich zaleceń dotyczących wdrożenia, które będą odpowiadały specyfice i interesom szczebla lokalnego i regionalnego.

46.

Postrzega ocenę ryzyka jako istotną szansę dla właściwych władz lokalnych i regionalnych na ograniczenie zbędnych obciążeń administracyjnych, a zarazem zachowanie wysokiego standardu ochrony środowiska, a to poprzez lepsze ustalanie priorytetów w wykorzystywaniu ograniczonych zasobów kontroli.

47.

Uważa, że unijne prawo ochrony środowiska powinno przede wszystkim kłaść nacisk na ryzyko niezgodności z przepisami i jego potencjalnego wpływu na środowisko i zdrowie.

48.

Wzywa Komisję Europejską do wystąpienia w najbliższej przyszłości z inicjatywą w sprawie zapewniania zgodności z przepisami, która będzie obejmować promowanie i monitorowanie zgodności z przepisami oraz działania w zakresie egzekwowania przepisów, będzie prezentować podejście oparte na analizie ryzyka i będzie zgodna z 7. unijnym programem działań w zakresie środowiska.

49.

Popiera możliwość przyjęcia horyzontalnej dyrektywy UE, która ustanawiałaby przepisy dotyczące zapewniania zgodności oparte na wspomnianych powyżej zasadach obowiązujących w całym dorobku UE w dziedzinie ochrony środowiska oraz która byłaby zgodna ze skierowanym do Komisji Europejskiej wezwaniem KR-u do zaproponowania ogólnych, wiążących ram UE w zakresie kontroli środowiskowych oraz nadzoru środowiskowego (14).

50.

Postrzega właściwe władze lokalne i regionalne jako pełniące kluczową rolę, w szczególności w odniesieniu do działań w zakresie promowania zgodności z przepisami, które obejmują współpracę z podmiotami regulowanymi oraz informacje dla obywateli dotyczące braku zgodności z przepisami i wyników głównych kontroli.

51.

Wzywa państwa członkowskie oraz władze regionalne i lokalne do konsekwentnego egzekwowania przepisów oraz stosowania proporcjonalnych i odstraszających sankcji z tytułu naruszenia unijnego prawa ochrony środowiska, jak również do konsekwentnego stosowania dyrektywy 2008/99/WE w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne.

52.

Apeluje, aby Komisja Europejska i państwa członkowskie w ramach działań uzupełniających nadal wzmacniały rolę Europejskiej Sieci Wdrażania i Egzekwowania Prawa Ochrony Środowiska (IMPEL), w szczególności w zakresie zapewnienia odpowiedniego długoterminowego wsparcia finansowego dla IMPEL oraz zwiększenia systematycznego korzystania przez IMPEL z kontroli w ramach wzajemnej oceny i wspólnych kontroli (15), we wszystkich kluczowych obszarach prawodawstwa w zakresie ochrony środowiska, poprzez zacieśnienie współpracy z innymi europejskimi sieciami zajmującymi się zapewnieniem zgodności oraz dalsze rozwijanie krajowych sieci IMPEL, w ramach których eksperci z władz lokalnych i regionalnych braliby udział w upowszechnianiu najlepszych praktyk.

53.

Popiera skierowane do Komisji Europejskiej wezwanie Parlamentu Europejskiego (16) do wspierania budowy potencjału sieci sędziów i prokuratorów specjalizujących się także w kwestiach dotyczących przestępstw przeciwko środowisku.

54.

Zwraca się do Komisji Europejskiej o uwzględnienie – w ramach jej potencjalnej nowej inicjatywy w zakresie zapewnienia zgodności z przepisami – poprzednich apeli KR-u o wznowienie prac nad zarzuconą obecnie dyrektywą w sprawie dostępu do wymiaru sprawiedliwości w kwestiach środowiskowych, co poparł również Parlament Europejski, jak też o opracowanie ogólnych kryteriów dla krajowych systemów rozpatrywania skarg (17).

55.

Przypomina, że fundusze strukturalne UE mają konkretny cel tematyczny tzn. zwiększenie potencjału władz lokalnych i regionalnych UE. Dlatego też należy przeznaczyć na ten cel wystarczające środki.

56.

Aby dalej wdrażać 7. unijny program działań w zakresie środowiska i jego czwarty cel priorytetowy (lepsze wdrażanie prawodawstwa) oraz zastosować się do zaleceń zawartych w poprzednich opiniach KR-u w sprawie lepszego wdrażania unijnego prawa ochrony środowiska, KR wzywa Komisję Europejską i UE (18):

57.

Zwraca się do Komisji Europejskiej o utworzenie grupy ekspertów Komisji Europejskiej złożonej z przedstawicieli państw członkowskich, organów władz lokalnych i regionalnych oraz głównych zainteresowanych stron w celu zapewnienia doradztwa w zakresie poprawy jakości i spójności dorobku UE w dziedzinie ochrony środowiska i jego wdrażania lub do włączenia tego zadania do zakresu działań istniejących europejskich grup ekspertów Komisji o podobnym składzie. KR jest gotów wnieść wkład do tej grupy.

58.

KR apeluje:

59.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że współprawodawcy kładą większy nacisk na poprawę wdrażania unijnego prawa ochrony środowiska oraz jego kontrolę (19).

60.

Zwraca się do Parlamentu Europejskiego i Rady o zbadanie, wspólnie z KR-em, w jaki sposób KR, w ramach pełnionej przez siebie funkcji doradczej, może pomóc w wykorzystaniu w prowadzonych przez nie poszczególnych działaniach kontrolnych doświadczeń władz lokalnych i regionalnych.

61.

Podkreśla doświadczenie, które zebrał w ramach wspólnej platformy technicznej KR-u i Komisji Europejskiej na rzecz współpracy w dziedzinie środowiska, stanowiącej forum rozwijania dialogu w sprawie problemów i rozwiązań lokalnych i regionalnych w związku z wdrażaniem unijnego prawa ochrony środowiska.

62.

Podkreśla, że platforma ta spotkała się z uznaniem Rady i Parlamentu Europejskiego oraz została należycie i długoterminowo włączona do 7. unijnego programu działań w zakresie środowiska, co potwierdza, że „ułatwi [ona] dialog i gromadzenie informacji w celu poprawy wdrażania prawodawstwa na poziomie lokalnym”.

63.

Usiłuje zatem przyczynić się do dalszego rozwoju tej platformy technicznej i proponuje, aby Komisja Europejska wspólnie z Parlamentem Europejskim i Radą zbadała, na ile posiedzenia platformy technicznej można powiązać z debatami Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie lepszego wdrażania i analizy przepisów dotyczących ochrony środowiska.

64.

Docenia fakt, że Komisja Europejska w ciągu ostatnich dziesięciu lat przyjęła w dziedzinie unijnej polityki ochrony środowiska proaktywne podejście polegające na zwracaniu się do KR-u o wkład na wczesnym etapie przygotowywania polityki – w formie opinii perspektywicznych określonych w umowie o współpracy podpisanej przez obie instytucje (20). KR sugeruje wspólne zbadanie, czy w ramach każdej z opinii perspektywicznych możliwe byłoby współorganizowanie, z większą regularnością, jednego spotkania platformy technicznej.

65.

Wzywa Komisję Europejską do ścisłego włączenia Komitetu Regionów do wszelkich przyszłych inicjatyw, które mają na celu poprawę wdrażania przepisów dotyczących ochrony środowiska i zarządzania w tej dziedzinie, takich jak inicjatywa w zakresie wdrażania przepisów dotyczących ochrony środowiska (EIR) (21).

1.7.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 240/24

1.

Uważa, że odbiorcy końcowi (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i przemysł) powinni w pełni skorzystać na transformacji energetyki. W tym kontekście strategie polityczne realizowane w dziedzinie zarządzania energią powinny być ukierunkowane na skuteczną kontrolę zużycia przez odbiorcę, aby mógł on czerpać korzyści z nowych technologii w celu zmniejszenia rachunków i przyczyniać się do realizacji ambitnych celów w zakresie ochrony klimatu, uzgodnionych w porozumieniu klimatycznym z Paryża. Polityka ta powinna dać mu możliwość nie tylko brania czynnego udziału w rynku, ale także korzystania ze skutecznych i odpowiednich mechanizmów ochrony konsumentów, które mogą okazać się niezbędne do zwalczania ubóstwa energetycznego.

2.

Odnotowuje już poczynione postępy w dziedzinie racjonalnego wykorzystania energii, ograniczenia zużycia oraz rozwoju i wdrożenia technologii i usług umożliwiających lepsze zarządzanie energią na szczeblu lokalnym i na szczeblu odbiorców końcowych dzięki, między innymi, dobrowolnym i dynamicznym europejskim ramom prawnym. Przyszłe prawodawstwo powinno być ukierunkowane na zachęcanie państw członkowskich oraz władz lokalnych i regionalnych do dalszych starań na rzecz poprawy wyników w dziedzinie efektywności energetycznej, redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz rozwoju zdolności produkcji energii ze źródeł odnawialnych, w tym zdolności wytwarzania rozproszonego.

3.

Stwierdza, że istnieje już lub jest aktualnie na etapie rozwoju bardzo wiele różnych usług oraz rozwiązań technicznych i technologicznych w dziedzinie zarządzania zużyciem energii i obciążeniem sieci oraz zarządzania rozproszonym wytwarzaniem energii. Unia Europejska powinna w pierwszej kolejności zachęcać do rozwoju tych narzędzi i wspierać go, oceniać ich przydatność i oddziaływanie (w kontekście energetycznym, ekonomicznym, społecznym i ekologicznym) oraz tworzyć dla nich ramy, aby korzystanie z nich było bezpieczne, łatwe i przystępne cenowo.

4.

Chciałby za pomocą niniejszej opinii wnieść swój wkład w szersze rozważania na temat „Ram strategicznych dla unii energetycznej” i z zadowoleniem przyjmuje wiele głównych punktów komunikatu w sprawie stworzenia nowego ładu dla odbiorców energii (COM(2015) 339 final), który formułuje podstawy unii energetycznej ukierunkowanej na obywatela, umożliwiającej ochronę najbardziej podatnych na zagrożenia. Wzywa Komisję Europejską do podjęcia, w ustalonych terminach, działań następczych do tego komunikatu i wdrożenia szczegółowych i konkretnych inicjatyw w dziedzinach wymienionych w komunikacie, z odpowiednim uwzględnieniem problemów i doświadczeń władz lokalnych i regionalnych.

5.

Ponawia w tym kontekście swój apel o pełne wdrożenie środków trzeciego pakietu energetycznego, dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej oraz dyrektywy w sprawie alternatywnych metod rozwiązywania sporów.

6.

Zaleca Komisji Europejskiej przeprowadzenie szczegółowej analizy wyzwań, przeszkód i możliwości związanych z konkretnym udziałem odbiorców energii w rynkach energetycznych, aby zdobyć dogłębną wiedzę na temat ich sytuacji i ewentualnych trudności, z którymi się spotykają i które mogą pociągać za sobą konieczność wprowadzenia nowych środków wsparcia ze strony UE, państw członkowskich, władz lokalnych i regionalnych lub organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

7.

Podkreśla istotną rolę, jaką odgrywają samorządy terytorialne we wdrażaniu europejskiego prawodawstwa w przedmiotowej dziedzinie, w tworzeniu i finansowaniu infrastruktury dystrybucji, obliczaniu zapotrzebowania na energię i zarządzaniu nim, zarządzaniu wytwarzaniem rozproszonym i rozpowszechnianiu wypracowanych dobrych praktyk na poziomie lokalnym i regionalnym, a także w informowaniu odbiorców energii i doradzaniu im. W związku z powyższym Komitet Regionów pragnie być zaangażowany na każdym z etapów opracowania przyszłych strategii politycznych, które zostaną przyjęte w przedmiotowej dziedzinie przez Unię Europejską.

8.

W tym kontekście potwierdza absolutną konieczność oparcia na zasadzie pomocniczości wszystkich przyszłych przepisów dotyczących zarządzania zapotrzebowaniem na energię i rozproszonym wytwarzaniem energii ze źródeł odnawialnych, a także ochrony konsumentów i ich praw. Komitet Regionów zwraca się do Unii Europejskiej o należyte uwzględnienie kompetencji władz lokalnych i regionalnych w celu zapewnienia im zakresu możliwości działania w pełni zgodnego z zasadą pomocniczości.

9.

Potwierdza swoją wolę dalszego uczestnictwa w przygotowaniu i realizacji procesów Obywatelskiego Forum Energetycznego oraz czynnego udziału w opracowaniu strategii politycznych Unii Europejskiej poprzez formułowanie zaleceń dotyczących najnowszych i przyszłych inicjatyw oraz ich społecznego i gospodarczego oddziaływania na szczeblu lokalnym i regionalnym.

10.

Przyjmuje z zadowoleniem fakt odwołania się Komisji Europejskiej do Porozumienia Burmistrzów (1). Przypomina, że jego sygnatariusze, czyli władze lokalne i regionalne z całej UE, stanowią prawdziwy wzór odbiorców zrównoważonej energii i dobrowolnie promują dobre praktyki w dziedzinie własnej produkcji energii wśród odbiorców. Podkreśla, że ponad 180 członków KR-u już reprezentuje sygnatariuszy Porozumienia Burmistrzów i że KR zobowiązał się do promowania Porozumienia Burmistrzów zarówno wśród własnych członków, jak i w kontaktach z władzami lokalnymi i regionalnymi w UE i poza nią. Powtarza jednak, że Porozumienie Burmistrzów nie jest reprezentatywne dla wszystkich europejskich władz lokalnych i regionalnych. Nie należy dyskryminować innych inicjatyw, które umożliwiają miastom realizację ambitnych celów (2).

11.

Wskazuje na potrzebę nawiązania przez Komisję Europejską również do inicjatywy „Pakt Wysp”, która jest inicjatywą równoległą i podobną do Porozumienia Burmistrzów i obejmuje ponad 100 wysp. W jej ramach władze wysp prowadzą ważne prace z myślą o osiągnięciu celów w zakresie zrównoważonego rozwoju UE na rok 2020.

12.

Ponawia swój wniosek o bycie reprezentowanym wśród organów regulacji energetyki na szczeblu Unii Europejskiej (ACER) oraz na szczeblu krajowym (krajowe organy regulacyjne) (3).

13.

Zwraca uwagę, że przyjmowanie nowych celów w dziedzinie zarządzania zapotrzebowaniem na energię i wytwarzaniem energii ze źródeł odnawialnych oraz ewentualnych powiązanych instrumentów ekonomicznych powinno odbywać się z poszanowaniem zasady proporcjonalności. Europejski Komitet Regionów zwraca się do Komisji Europejskiej o uwzględnienie wpływu, jaki mogą mieć nowe środki na wszystkie władze lokalne i regionalne, ich budżety oraz zdolności administracyjne i operacyjne, poprzez zastosowanie na każdym z etapów rozważań zasady ostrożności oraz wzięcie pod uwagę specyficznych zjawisk i szczególnych trudności, z jakimi styka się każdy rodzaj jednostki. Podkreśla, że również w odniesieniu do unijnej polityki energetycznej należy zastosować zasadę ostrożności, stanowiącą jeden z podstawowych elementów prawa UE w dziedzinie środowiska.

14.

W odniesieniu do infrastruktury energetycznej uważa, że upodmiotowienie i zwiększenie odpowiedzialności odbiorców zdają się wymagać wdrożenia inteligentnych sieci i liczników (pod warunkiem zaspokojenia interesu ekonomicznego konsumenta końcowego), które byłyby dostępne cenowo, opłacalne, wydajne, znacznie ograniczające oszustwa i łatwe w użytkowaniu, bezpieczne i dostosowane do potrzeb odbiorców oraz ich oczekiwań w dziedzinie informacji, zarządzania zużyciem i obniżenia rachunków.

15.

Podkreśla znaczenie roli, jaką odgrywają operatorzy sieci, w szczególności operatorzy systemów dystrybucyjnych, w rozwoju inteligentnych sieci na poziomie lokalnym, instalowaniu inteligentnych liczników i zarządzaniu nimi oraz we wdrażaniu rozwiązań w dziedzinie nowych potrzeb w zakresie elastyczności (pobierania i wprowadzania energii), które mają zasadnicze znaczenie dla dobrego funkcjonowania rynku w przyszłości. Odnotowuje fakt, że Komisja zamierza ściśle nadzorować wdrażanie istniejących norm UE dotyczących inteligentnych systemów pomiarowych, inteligentnych sieci i zarządzania informacjami, i zgadza się, że dostęp konsumentów do danych musi być „skuteczny” i „niedyskryminacyjny” dla klientów lub wyznaczonych przez nich stron trzecich. Oczekuje utworzenia niezbędnych ram prawnych w kontekście strategii jednolitego rynku cyfrowego i przeglądu ogólnego rozporządzenia o ochronie danych.

16.

Podkreśla, że w wielu regionach wprowadzanie nowych technologii wiąże się ze znacznymi kosztami z powodu przestarzałej infrastruktury energetycznej lub nawet jej braku. Uważa w związku z tym, że niezbędne jest opracowanie na poziomie lokalnym lub regionalnym metody pozwalającej określić podział kosztów pomiędzy dostawcą usług, konsumentami i samorządem terytorialnym, a także wysokość dostępnych subwencji przeznaczonych na sfinansowanie inwestycji. Zmiany muszą odbywać się w taki sposób, aby ostatecznie doprowadzić do obniżenia rachunków konsumentów. Jednocześnie Komitet uważa, że niezwykle istotne jest właściwe informowanie konsumentów na temat obaw, jakie mogą oni żywić, oraz o zaletach technologii i zakresie ich ewentualnego wkładu, tak aby ograniczyć sprzeciw wobec nowości.

17.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja zwróciła uwagę na konkretną kwestię ubóstwa energetycznego, która stanowi wyzwanie dla wielu władz lokalnych i regionalnych, gdyż rzeczywiście sprawa ta musi być analizowana zarówno w kontekście polityki społecznej, jak i polityki energetycznej. Wzywa Komisję Europejską do wyjścia poza „usprawnienie zbierania danych” i ustalenia wspólnej szerokiej definicji ubóstwa energetycznego oraz stworzenia odpowiedniego planu działania w oparciu o koncepcję dostępu do energii jako podstawowego prawa socjalnego.

18.

Podkreśla znaczenie finansowania Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS) podczas realizacji Europejskiego planu naprawy gospodarczej i podejmowania działań mających na celu zwiększenie efektywności energetycznej.

19.

Zwraca się do Unii Europejskiej i państw członkowskich o ustanowienie ram regulacyjnych, które będą korzystne zarówno dla odbiorców energii, jak i dla prosumentów oraz innych dostawców energii, aktywnie uczestniczących w detalicznych rynkach energii. Ponadto konieczne jest zapewnienie wystarczającego finansowania, łatwo dostępnego dla władz lokalnych i regionalnych, które uczestniczą w procesie transformacji energetyki w kierunku zrównoważonych i obejmujących wszystkich detalicznych rynków energii.

20.

Podkreśla, że prawdziwie mocna pozycja konsumenta koniecznie wymaga prowadzenia działań uświadamiających – poprzez odpowiednie środki, np. instalację inteligentnych liczników i dostęp konsumentów do zawartych w nich informacji – na temat kwestii związanych z racjonalnym wykorzystaniem energii, ochroną środowiska (w szczególności poprawą jakości powietrza) oraz walką z globalnym ociepleniem. Uświadamianiu powinny towarzyszyć przejrzyste i pełne informacje na temat możliwości wyboru, jakie mają odbiorcy, a które pozwalają im skorzystać ze zrównoważonych oraz przystępnych cenowo dostaw energii i opcji zarządzania energią.

21.

Podkreśla konieczność zapewnienia odbiorcom dostępu do prostych, przejrzystych, pełnych i odpowiednich, bezpiecznych, wiarygodnych, darmowych i niezależnych informacji w dziedzinie energii, zarówno w odniesieniu do ofert dostaw, umów, praw i obowiązków, jak również produktów i usług, w tym subwencji europejskich i krajowych, które mogą im pomóc w obniżeniu zużycia energii i opłat za nią oraz w nabywaniu i eksploatacji ich własnych urządzeń do produkcji energii. Obejmuje to konieczność przekazywania w odpowiedniej formie ukierunkowanych informacji najbardziej wrażliwym konsumentom (z uwzględnieniem osób, które są w ograniczonym stopniu obeznane z komunikacją elektroniczną lub mają do niej ograniczony dostęp).

22.

Podkreśla, że samorządy terytorialne, jako organy najbliższe obywatelom, mogą zapewnić niezbędną pomoc i doradztwo dla odbiorców oraz stworzyć odpowiednie warunki dla inicjatyw na skalę lokalną. Podkreśla jednak, że władze lokalne i regionalne potrzebują dodatkowych środków, które pozwoliłyby im w pełni rozwinąć ich potencjał w tej dziedzinie i opracować innowacyjne rozwiązania.

23.

Proponuje przyjęcie nowych wymogów i zachęt skierowanych do operatorów systemów przesyłowych i dystrybucyjnych w celu zwiększenia elastyczności sieci energetycznych dzięki wykorzystaniu inteligentnych systemów, magazynowaniu energii i konwersji między nośnikami energii.

24.

Uważa, że należy stworzyć równe warunki działania dla wszystkich przyszłych podmiotów wytwarzających i dystrybuujących energię i/lub świadczących nowe usługi, aby przykładowo umożliwić osiągnięcie elastyczności sieci i wprowadzania energii wytworzonej przez prosumentów (w tym koncentratorów).

25.

Zwraca uwagę Komisji Europejskiej na fakt, że polityka energetyczna powinna przyczyniać się do ograniczenia obciążenia budżetów gospodarstw domowych i przedsiębiorstw kosztami energii, a w konsekwencji wysokości ich końcowych rachunków. W tym kontekście Europejski Komitet Regionów jest zaniepokojony faktem, że w niektórych przypadkach reagowanie na popyt wiąże się z ryzykiem wystawienia odbiorców na wpływ zmian na rynkach hurtowych i detalicznych mogących skutkować wzrostami taryf, którym konsumenci nie będą mogli sprostać. W celu ochrony konsumentów przed zbytnim wzrostem kosztów należy w związku z tym zaproponować modele taryfowe gwarantujące stabilne ceny w długim okresie. Konsumenci powinni być również informowani o tym, jak z pożytkiem korzystać ze zmiennych cen opartych na kwotowanych taryfach energetycznych.

26.

Zgadza się, że w niektórych przypadkach problemy te można uznać za „niedoskonałości rynku” w sektorze energii i że brak konkurencji może stanowić poważne utrudnienie dla rynku, który ma być przyjazny dla konsumenta. Uważa jednak, że zmiany regulacyjne powinny przebiegać z odpowiednim uwzględnieniem konkretnych potrzeb różnych zainteresowanych stron, w tym władz lokalnych i regionalnych oraz konsumentów podatnych na zagrożenia.

27.

Wyraża ubolewanie z powodu utrzymujących się długich terminów, złożoności i nadmiernie biurokratycznego charakteru procedur zmiany dostawcy i zwraca się do różnych organów regulacyjnych z apelem o dopilnowanie wdrożenia obowiązujących przepisów dotyczących warunków zmiany dostawcy.

28.

Popiera zobowiązanie Komisji, by zapewnić każdemu konsumentowi dostęp do co najmniej jednego „niezależnego i sprawdzonego narzędzia porównywania”. Porównywarki powinny zawierać przejrzyste, pełne, wiarygodne i niezależne informacje, powinny być łatwe w użytkowaniu i darmowe. Powinny umożliwiać porównanie obowiązującej umowy z ofertą rynkową. Wprawdzie dostawcy starają się dywersyfikować swoje oferty poprzez włączanie usług do umów o dostarczanie energii, lecz porównywarki powinny umożliwiać porównanie różnych proponowanych pakietów, pozwalając jednocześnie na porównanie samego składnika „dostawy” w ramach pakietów.

29.

Proponuje uruchamianie kampanii informacyjnych dotyczących zmiany dostawcy – z inicjatywy organów regulacji energetyki, samorządów terytorialnych szczebla lokalnego i regionalnego oraz organizacji konsumenckich. Kampanie te mogłyby zawierać odniesienia do istniejących narzędzi porównawczych.

30.

Uważa, że Komisja Europejska oraz krajowe i regionalne organy regulacyjne powinny czuwać nad prawidłowym przebiegiem procedur zmiany dostawcy, a konsumenci (w szczególności ci podatni na zagrożenia) powinni mieć dostęp do odpowiednich porad w dziedzinie wyboru umowy o dostarczanie energii oraz do pomocy przy zmianie dostawcy lub umowy.

31.

Wzywa Unię Europejską do przyjęcia ambitnych regulacji w dziedzinie skrócenia czasu przejścia klienta od jednego dostawcy do drugiego i automatyzacji procesu przejścia.

32.

Apeluje, aby na poziomie europejskim nadano lepsze ramy kwestiom związanym z praktykami handlowymi i marketingiem bezpośrednim w dziedzinie dostarczania energii, aby ograniczyć niestabilność cen i wyeliminować wszelkie nadużycia w tej dziedzinie. W tym kontekście Europejski Komitet Regionów wzywa do pełnego wdrożenia dyrektywy w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych i dyrektywy w sprawie praw konsumentów.

33.

Zwraca się o ujęcie w odpowiednie ramy i promowanie operacji grupowych zakupów energii przeznaczonych dla instytucji publicznych, gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Operacje te powinny przyczynić się do poprawy działania rynku, zagwarantować i ułatwić dostęp do energii dla wszystkich, zmniejszając w sposób skuteczny i trwały wpływ wysokości rachunków za energię na budżet odbiorcy.

34.

Zwraca się do Unii Europejskiej z apelem o przeanalizowanie poszczególnych elementów składowych rachunków za energię w celu opracowania na poziomie europejskim wzorcowego rachunku zawierającego szereg standardowych, czytelnych, jasnych i porównywalnych elementów, który pozwoliłby konsumentom zoptymalizować ich wykorzystanie energii. W tym kontekście Komitet Regionów popiera inicjatywę Rady Europejskich Organów Regulacji Energetyki mającą na celu zaproponowanie zharmonizowanych definicji poszczególnych elementów, które mogą być ujęte w rachunku za energię.

35.

Zaleca, aby temu ujednoliceniu towarzyszyło obowiązkowe włączenie do rachunku końcowego informacji dotyczących dostępnych darmowych narzędzi i usług w dziedzinie porównywania ofert dostaw oraz informacje i wsparcie dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw w zakresie ochrony praw konsumentów.

36.

Zwraca się do państw członkowskich z apelem o utworzenie narzędzi i usług ułatwiających zrozumienie rachunków przez użytkowników w gospodarstwach domowych i przedsiębiorstwach, umożliwiających przeanalizowanie tych rachunków oraz, w stosownych przypadkach, udzielenie porad i wsparcia dla odbiorców końcowych, w razie gdyby konieczne okazało się podjęcie działań w celu skorygowanie stwierdzonych nieprawidłowości, lub wskazania im lepiej dostosowanych do ich potrzeb umów o dostawę.

37.

Zaleca, aby rachunki i wszystkie informacje przekazywane przez dostawców ich klientom końcowym mogły być przesyłane w formie wybranej przez tych ostatnich, czyli zwykłą pocztą lub drogą elektroniczną, bez jakiejkolwiek dyskryminacji.

38.

Wskazuje na fakt, że konsumenci podatni na zagrożenia są w szczególności narażeni na napotkanie trudności przy ustalaniu najkorzystniejszych taryf spośród bardzo szerokiej oferty. Często szukają oni pomocy najbliższego organu administracji. W związku z tym Komitet Regionów zwraca się do Unii Europejskiej o zapewnienie wsparcia dla władz lokalnych i regionalnych we wdrażaniu systemów pomocy w dziedzinie energetyki, o ile zadanie to nie jest wykonywane przez państwa członkowskie.

39.

Uważa, że odbiorcy powinni posiadać wygodny dostęp do danych pomiarowych dotyczących ich zużycia energii – w różnej postaci: za pomocą samego inteligentnego licznika, online, w postaci szczegółowego zestawienia w ramach comiesięcznego rachunku za energię, w ramach indywidualnej pomocy itp.

40.

Podkreśla, że należy w zrozumiały sposób informować odbiorców na temat zarządzania ich odczytami z liczników i wykorzystywania ich danych o zużyciu energii, podając, jakie informacje gromadzi się i przechowuje, z jaką częstotliwością i przez jaki okres.

41.

Podkreśla konieczność przyjęcia na poziomie europejskim ścisłych ram w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony prywatności w odniesieniu do danych pomiarowych.

42.

Ponawia apel o przyspieszenie wdrażania inteligentnych systemów, zarówno na szczeblu sieci, jak i producenta/konsumenta w celu optymalizacji całego systemu i wprowadzenia inteligentnych liczników, które stanowią zasadniczy element zarządzania popytem przy aktywnym udziale konsumentów.

43.

Zwraca się o przyjęcie ścisłych ram na poziomie europejskim w dziedzinie wdrażania inteligentnych liczników oraz wyboru ich zastosowań i funkcji, przypominając jednocześnie, że celem ich wdrażania jest racjonalizacja i ograniczenie zużycia. W tym kontekście Komitet wzywa, aby każdorazowo w przypadku wyboru nowej technologii przed jej przyjęciem poddać ją analizie pod kątem ewentualnego oddziaływania energetycznego, ekonomicznego, społecznego i środowiskowego, jeżeli technologia ta miałaby zostać wprowadzona jako rozwiązanie standardowe.

44.

Zwraca się do Unii Europejskiej i państw członkowskich z apelem o nadanie priorytetowego znaczenia badaniom stosowanym w dziedzinie zarządzania zużyciem i jego ograniczenia, przesuwania i zmniejszania obciążenia, wdrożenia inteligentnych, bezpiecznych, wiarygodnych i opłacalnych systemów pomiaru, dystrybucji i przesyłu oraz przemysłowych i domowych systemów magazynowania energii.

45.

Podkreśla, że rozwój i funkcjonowanie miast mają olbrzymi wpływ na zapotrzebowanie na energię, gdyż odpowiadają za 60–80 % światowego zużycia energii i podobny odsetek emisji CO2. Dlatego też partnerstwo europejskie na rzecz innowacji w odniesieniu do inteligentnych miast i gmin oraz inne nowatorskie modele biznesu i finansowania mogłyby odgrywać znaczącą rolę w ułatwianiu wdrażania inteligentnych technologii w dziedzinie energii.

46.

Wyraża ubolewanie, że w komunikacie uznaje się rolę władz lokalnych i regionalnych jedynie w wąsko zakreślonym kontekście „zwiększania uczestnictwa konsumentów” i konkretnie w kontekście Porozumienia Burmistrzów, jednak nie włącza się ich jako podmiotów na przykład w ogólnych wnioskach, gdzie za konieczne uważa się działania „na poziomie państw członkowskich… [i poprzez] wspólne inicjatywy przemysłu, organizacji konsumenckich i krajowych organów regulacyjnych”. Wzywa zatem Komisję Europejską do szerszego uwzględnienia w przyszłych działaniach na tym polu władz lokalnych i regionalnych, w szczególności gdy występują w roli producentów i dostawców energii.

47.

Uważa, że inteligentne systemy pomiarowe mogą być również istotnym narzędziem rozwiązywania problemu ubóstwa energetycznego, przypomina jednak, że konieczne jest zapewnienie, iż technologia inteligentnego pomiaru zużycia energii nie będzie prowadzić do nadmiernych kosztów dla odbiorców lub do znacznego ograniczenia ich zużycia energii.

48.

Zwraca się do Unii Europejskiej i państw członkowskich o to, aby czuwały nad tym, by władze lokalne i regionalne, podobnie jak lokalne przedsiębiorstwa energetyczne, korzystały z wystarczających i łatwo dostępnych źródeł finansowania w celu realizacji strategii i projektów w dziedzinie efektywności energetycznej oraz produkcji i wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, na przykład z myślą o oferowaniu doradztwa energetycznego. Europejski Komitet Regionów wnioskuje o włączenie tego elementu przez Unię Europejską do wszystkich przyszłych programów finansowania uruchamianych w tej dziedzinie.

49.

Proponuje, aby utworzyć przejrzyste ramy zapewniające wygodny dostęp do inteligentnych sieci dla energii wytwarzanej przez konsumenta, ułatwiające i skracające czasochłonne procedury udzielania licencji/zezwoleń i usuwające inne przeszkody natury administracyjnej i regulacyjnej, które zakłócają prawdziwą konkurencję.

50.

Zwraca się do Komisji Europejskiej i państw członkowskich z apelem o utworzenie odpowiednich ram regulacyjnych w celu zagwarantowania równych warunków działania dla nowych podmiotów na rynku, którymi są prosumenci, i wdrożenie wystarczających zachęt oraz koniecznych gwarancji, aby pobudzać rozproszoną konsumpcję własną energii ze źródeł odnawialnych i uczciwe wynagradzanie za wytwarzanie energii.

51.

Stwierdza, że istnieje sporo przykładów dobrych praktyk w dziedzinie udziału odbiorców w dobrym zarządzaniu zużyciem i rozproszonym wytwarzaniem energii ze źródeł odnawialnych. Podkreśla rolę Europejskiego Komitetu Regionów w wymianie dobrych praktyk.

52.

Podkreśla w szczególności niezwykły potencjał indywidualnej i kolektywnej własnej produkcji energii ze źródeł odnawialnych dostępnych lokalnie i wzywa Unię Europejską do przeanalizowania uniemożliwiających rozwój tych inicjatyw barier regulacyjnych i finansowych, jak również tych związanych z potrzebą dostosowania obecnych sieci elektroenergetycznych do mechanizmów konsumpcji własnej, oraz do przyjęcia środków, które pozwolą te bariery pokonać. W tym kontekście Europejski Komitet Regionów podkreśla znaczenie pojęcia samoodpowiedzialności dla skutecznego zaangażowania obywateli w transformację energetyki i zwraca się o zwrócenie szczególnej uwagi na konsumentów niemających środków finansowych lub doświadczenia, aby inwestować w technologie własnej produkcji energii. Ponadto zwraca uwagę na istotną rolę, jaką władze lokalne i regionalne mogą odegrać w organizowaniu i wspieraniu inicjatyw lokalnych na rzecz programów zbiorowych, programów współpracy i programów samodzielnego wytwarzania, dystrybucji i zużycia energii.

53.

Z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę dotyczącą Obywatelskiego Forum Energetycznego, podkreślając jednocześnie, że wskazane byłoby, aby utworzyć inne struktury i mechanizmy okresowe umożliwiające odbiorcom energii przedstawianie ich punktu widzenia w odpowiednim czasie i wywieranie w ten sposób wpływu na wybory związane z rynkami energii.

1.7.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 240/31

1.

Stwierdza, że obecny kryzys uchodźczy, wynikający z wojny domowej w Syrii, braku stabilności politycznej w wielu krajach Afryki Północnej oraz konfliktów i bezprawia w niektórych częściach świata, osiągnął bezprecedensowe rozmiary. Wszystko również wskazuje na to, że nieprędko się zakończy.

2.

Jest zdania, że rozmiar i powaga opisywanego zjawiska wymagają kompleksowego podejścia, na które składają się różne aspekty: zrównoważone przyjmowanie uchodźców przybywających do Europy z poszanowaniem przysługujących im praw; przeciwdziałanie migracji nieuregulowanej, między innymi poprzez wzmacnianie kontroli granic zewnętrznych; wprowadzenie surowych sankcji karnych dla handlarzy ludźmi i ustanowienie skutecznego i bezpiecznego systemu powrotu osób niespełniających kryteriów dla osób ubiegających się o azyl; poprawa przyjmowania w regionie pochodzenia, czyli zarówno w krajach pochodzenia, jak i na obszarach sąsiedzkich; eliminacja podstawowych przyczyn migracji będącej skutkiem przemocy i bezprawia. Unia Europejska już od dłuższego czasu czyni wysiłki na rzecz połączenia powyższych działań. Komitet popiera takie podejście (1) i podkreśla znaczenie faktycznej realizacji poczynionych uzgodnień i zaciągniętych zobowiązań.

3.

Ubolewa, że w praktyce największą uwagę poświęca się ograniczeniu liczby uchodźców przybywających do Europy oraz ich rozdziałowi pomiędzy poszczególne państwa członkowskie, zamiast ochronie praw tych osób we wszystkich aspektach. Władze lokalne i regionalne ponoszą bezprecedensową odpowiedzialność za przyjmowanie i integrację uchodźców przybywających do Europy. Komitet uważa ponadto za istotne, by Komisja Europejska stale zwracała baczną uwagę na te rosnące wyzwania i by formułowała propozycje z myślą o wspieraniu działań prowadzonych w tym celu przez odpowiednie władze lokalne i regionalne.

4.

Zauważa, że do tej pory znacznie mniej wagi przywiązywano do opieki nad uchodźcami w regionie, do którego należy ich kraj. Tymczasem w tym przypadku sytuacja dotyczy zdecydowanie większych liczb niż te, z którymi ma do czynienia Europa: 2,1 mln zarejestrowanych przez UNHCR syryjskich uchodźców w Egipcie, Iraku, Jordanii i Libanie, 1,9 mln Syryjczyków zarejestrowanych przez rząd turecki oraz ponad 26 700 uchodźców syryjskich na terenach Afryki Północnej, co daje w sumie liczbę 4 390 439 osób (2).

5.

Z zadowoleniem przyjmuje wysiłki Rady Europejskiej na rzecz uzyskania porozumienia z Turcją. Wyraża jednak zaniepokojenie, czy na mocy tego porozumienia spadnie liczba osób przekraczających granice UE w sposób nielegalny. Wzywa do tego, by uchodźcy otrzymywali bezpośrednie wsparcie finansowe oraz mieli możliwość ubiegania się o wizy humanitarne w obozach dla uchodźców w państwach trzecich. Część pomocy powinna zostać przeznaczona dla UNHCR w celu poprawy warunków życia w obozach dla uchodźców.

6.

Zauważa, że wiele osób uciekających ze swojego kraju musi żyć w obozach dla uchodźców, często w kraju sąsiadującym. Nie wszyscy dysponują niezbędnymi środkami, by przedostać się dalej, np. do Europy, niezależnie od warunków panujących w miejscu, w którym się znajdują. Wiele osób ma nadzieję wrócić do miejsca pochodzenia bądź wieść godne życie w obozie dla uchodźców. To ostatnie wymaga zapewnienia odpowiednich usług podstawowych (mieszkania, wyżywienia, opieki zdrowotnej itd.), edukacji dla dzieci, możliwości zatrudnienia, uzyskiwania dochodów, a także pokojowego współistnienia w nowym środowisku.

7.

Przygotował niniejszą opinię z inicjatywy własnej celem nadania kierunku działaniom UE zmierzającym do lepszej ochrony uchodźców w regionach pochodzenia, czyli w krajach przyjmujących uchodźców w pierwszej kolejności, zwykle graniczących z krajami, z których uchodźcy uciekają. Opinia wskazuje, że władze lokalne i regionalne mogą w znaczący sposób przyczynić się do realizacji celów UE w tym zakresie, oraz informuje, jakie narzędzia są do tego potrzebne. Podkreśla, w jaki sposób strategie i możliwości poszczególnych poziomów administracji mogą uzupełniać się nawzajem w celu uzyskania lepszej koordynacji i wyników z poszanowaniem podstawowych praw i wartości UE. W tym kontekście, dla zapewnienia kompletności, Komitet po raz kolejny powtarza, że poprawa warunków zakwaterowania w regionie pochodzenia nie oznacza zniesienia prawa do ochrony międzynarodowej na terenie UE (3).

8.

Stwierdza, że zakwaterowanie w regionie pochodzenia w sytuacjach kryzysowych posiada pewne stałe cechy:

9.

Stwierdza, że niezależnie od tego, czy sytuacja dotyczy zakwaterowania w obozach czy poza nimi, duża liczba osób uciekających ze swojego kraju ma znaczący wpływ na społeczności przyjmujące w postaci rosnącego zapotrzebowania na usługi podstawowe, związane z zapewnieniem dostępu do wody pitnej, edukacji i opieki zdrowotnej, ochrony środowiska naturalnego (odpady i ścieki), integracji na rynku pracy itp.

10.

Zdaje sobie sprawę, że dla społeczności przyjmujących często przekłada się to na wyższe ceny żywności, mieszkań, usług itp. i jednocześnie wzrost konkurencji na rynku pracy, a w efekcie niższe płace.

11.

Jest świadomy, że zjawiska te nakładają się na istniejące już problemy i wyzwania, z jakimi mierzą się te społeczności. Wskutek połączenia powyższych kwestii rodzi się napięcie społeczne między uchodźcami a społecznością lokalną oraz pomiędzy poszczególnymi grupami uchodźców albo ujawniają się napięcia społeczne istniejące w społecznościach przyjmujących.

12.

Dostrzega przy tym, że należy obawiać się tu efektu domina: jeżeli rzeczone napięcia wymkną się spod kontroli, również w społecznościach przyjmujących może dojść do aktów przemocy i zjawiska przepływów uchodźców.

13.

Podkreśla również doraźny charakter wielu rozwiązań awaryjnych. Umiejscowienie obozów dla uchodźców nie zawsze jest odpowiednio przemyślane. Wybór lokalizacji często ma miejsce przy zbyt ograniczonym horyzoncie planowania, nie zostaje włączony do szerszej wizji rozwoju terytorialnego i wielokrotnie odbywa się bez konsultacji z władzami lokalnymi i regionalnymi, których bez wątpienia w największym stopniu dotknie wspomniany wyżej efekt domina.

14.

Jest zdania, że w obliczu wyżej opisanych realiów konieczne jest połączenie zarządzania w sytuacji kryzysowej oraz podejścia bardziej długoterminowego, mającego na uwadze zaspokajanie podstawowych potrzeb życiowych, spójność społeczną oraz kierowany rozwój fizyczny, społeczny i gospodarczy z poszanowaniem praw człowieka, w tym zasadą równego traktowania kobiet i mężczyzn, oraz ochroną środowiska.

15.

Zaleca, w miarę możliwości, jak najszybsze niwelowanie uzależnienia uchodźców od pomocy z zewnątrz, spowodowanego chociażby przez brak pozwolenia na wykonywanie płatnej pracy. Opowiada się za staraniami na rzecz autonomii uchodźców, aby w miarę możliwości mogli oni kierować własnym życiem. Należy promować w tym kontekście np. możliwość podjęcia przez nich pracy zarobkowej. W tym kontekście pozytywną zmianą jest fakt, że obecnie uchodźcy syryjscy w Turcji mogą uzyskać pozwolenie na pracę. Zaleca także realizację stymulujących rozwiązań, na przykład z udziałem środowiska biznesu: zdaniem ekspertów wypłacanie niewielkich kwot pieniężnych przynosi zdecydowanie lepszy efekt dla lokalnej gospodarki niż świadczenie pomocy w naturze. Dlatego też EKES wzywa do przeanalizowania tej opcji i w miarę możliwości wdrożenia ustaleń z tej analizy.

16.

Zaleca, aby od tej pory działania w zakresie organizacji i tworzenia obozów dla uchodźców i zarządzania nimi od pierwszej chwili oparte były na podejściu mającym na uwadze rozwój obszarów miejskich i rozwój terytorialny, od początku uwzględniającym pozytywne i negatywne skutki dla społeczności przyjmującej, a nie jedynie stanowiły rozwiązanie doraźne. W podejściu tym niezbędne będzie dokonywanie bardziej przemyślanych wyborów dotyczących lokalizacji i możliwości późniejszego rozszerzenia obozów, dostępności istniejącej i koniecznej do stworzenia infrastruktury, skutków ekonomicznych, przewozu itd., ze specjalnym uwzględnieniem grup wrażliwych, takich jak kobiety i dzieci.

17.

Zwraca ponadto uwagę na dwuaspektowe znaczenie zapewnienia uchodźcom dostępu do kształcenia i możliwości pracy zarobkowej, w połączeniu z innymi środkami, ew. skierowanymi do konkretnych grup, takich jak kobiety, dzieci i młodzież. Z jednej strony zmniejsza to ryzyko radykalizacji, izolacji i tworzenia się gett oraz zagrożenie przestępczością (handlem ludźmi, prostytucją, handlem organami), a także ogranicza możliwość werbowania przez sieci terrorystyczne. Z drugiej strony ułatwia to integrację społeczną, gospodarczą i kulturową w strukturach społecznych kraju przyjmującego.

18.

Wzywa UE, by pomogła w zajmowaniu się potrzebami syryjskich uchodźców w zakresie zdrowia psychicznego. Chodzi zwłaszcza o dzieci cierpiące na zespół stresu pourazowego, stanowiący zagrożenie dla ich zdrowia i integracji.

19.

Jest zdania, że należy także liczyć się ze stałą, a przynajmniej długoterminową obecnością uchodźców również poza obozami zakwaterowania, a zatem z ich integracją z miejscowymi społecznościami. Na przykład część środków można przeznaczyć na oferowanie wsparcia w przypadku prac użyteczności społecznej oraz na udział w przyjmowaniu nowo przybyłych. Wymaga to szeroko zakrojonego dialogu politycznego uwzględniającego specyficzną sytuację regionów przyjmujących, a także zainteresowanych grup uchodźców.

20.

Podkreśla, że takie podejście nie może być ukierunkowane wyłącznie na uchodźców, ale koniecznie także na zapobieganie i rozwiązywanie problemów, z jakimi borykają się same społeczności przyjmujące. Wspólnota międzynarodowa w większym stopniu niż dotychczas musi wykazać się gotowością do wspierania władz krajowych oraz lokalnych i regionalnych w wypełnianiu ich obowiązków dotyczących stworzenia otoczenia, w którym ma mieć miejsce integrowanie uchodźców w ich regionie pochodzenia. Musi się to przekładać również na kwestie finansowe, chociażby w celu utrzymania usług podstawowych czy stymulacji lokalnego i regionalnego rozwoju gospodarczego.

21.

Stwierdza, że problemy uchodźców i społeczności w krajach pochodzenia i otaczającym je regionie pojawiają się w małych miejscowościach, miastach i regionach, w których oni mieszkają, chodzą do szkoły, korzystają z opieki zdrowotnej, pracują lub poszukują pracy, współegzystują z sąsiadami itp. Dlatego też, po zapewnieniu bezpośredniej pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych, rozwiązań wymaga się przede wszystkim od władz lokalnych i regionalnych (7).

22.

Stwierdza, że władze lokalne i regionalne w krajach pochodzenia i otaczającym je regionie napotykają na znaczne przeszkody podczas realizacji stawianych przed nimi celów. Często już przed przybyciem uchodźców zmagają się one z nie do końca określonymi uprawnieniami, niedoborem środków finansowych i wyszkolonego personelu. W centralistycznym systemie politycznym nie mają ponadto możliwości szybkiego podejmowania działań, ponieważ wiele decyzji i wydatków wymaga uprzedniego zatwierdzenia na wyższym poziomie administracyjnym.

23.

Istnieje potrzeba wzmocnienia współpracy między władzami lokalnymi i regionalnymi z jednej strony a UNHCR i pozarządowymi organizacjami humanitarnymi z drugiej, tak aby umożliwić podejmowanie skoordynowanych działań. Konieczne jest uznanie i wsparcie, z punktu widzenia zasady pomocniczości, tych podmiotów publicznych, prywatnych i nienastawionych na zysk z trzeciego sektora i obszaru społeczeństwa obywatelskiego, które bezpośrednio zajmują się przyjmowaniem osób wysiedlonych i uchodźców w regionach oraz ich potrzebami, zapewniając bardziej konstruktywny proces integracji w większym stopniu uwzględniający realną sytuację i problemy danego regionu.

24.

Zaleca umożliwienie władzom lokalnym i regionalnym w krajach pochodzenia i otaczającym je regionie rzeczywistego przejęcia odpowiedzialności za świadczenie i utrzymanie usług podstawowych oraz za bardziej długoterminowe aspekty zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego ich gmin i regionów, tak by osiągnąć poprawę na wielu poziomach:

25.

Stwierdza, że aby przyjmowanie w regionie pochodzenia stało się znaczącym elementem szeroko pojętej polityki w sprawie uchodźców, nieustannie konieczne są zasoby gospodarcze, materialne, ludzkie i techniczne. Dnia 14 września 2015 r. Europejska Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych podjęła słuszną decyzję o zwiększeniu wkładu finansowego UE i państw członkowskich w działalność Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR), aby umożliwić przyjmowanie dużych liczb syryjskich uchodźców w obozach zakładanych w państwach ościennych, a także o znacznym zwiększeniu regionalnego funduszu powierniczego Unii Europejskiej w odpowiedzi na kryzys w Syrii (zwanego również funduszem „Madad”) (8). Ten wzrost środków będzie prawdopodobnie niezbędny jeszcze przez wiele nadchodzących lat.

26.

Ma nadzieję, że udostępnione zostaną instrumenty podobne do funduszu „Madad”, z myślą o stawieniu czoła kryzysom w wielu krajach Afryki Północnej, z których, potencjalnie, mogą także napływać liczni uchodźcy.

27.

Apeluje zatem pilnie do państw członkowskich UE, by przyjęły na siebie swoją odpowiedzialność za wsparcie finansowe i niezwłocznie udostępniły już obiecane środki oraz podjęły dalsze wysiłki, by pokryć sporą różnicę między środkami obiecanymi przez UE na fundusze powiernicze a wkładem państw członkowskich na ten cel.

28.

Zaleca, aby przy określaniu priorytetów funduszu „Madad” odpowiednią uwagę poświęcić kwestiom sprawowania rządów, przełożeniu ich na działania prowadzone we współpracy z władzami lokalnymi i regionalnymi oraz na ich rzecz, a także konieczności szybkiego podjęcia działań z zachowaniem odpowiedniej dokładności, skuteczności i efektywności oraz odpowiedniego planowania.

29.

Wzywa państwa członkowskie do wyasygnowania niezbędnych zasobów finansowych i wprowadzenia niezbędnych procedur administracyjnych. W tym celu należy zapewnić udział władz lokalnych i regionalnych, zwłaszcza tych, które posiadają kompetencje w dziedzinie zdrowia, kształcenia czy usług społecznych, w rozdziale zasobów przeznaczonych na opiekę nad tymi osobami, tak aby wspólnie wdrożyć stosowne środki w celu kompleksowego zaradzenia tej sytuacji.

30.

Zaleca, by w ramach europejskiej polityki dotyczącej współpracy na rzecz rozwoju wyraźnie ukierunkować działania na starania o usuwanie podstawowych przyczyn konfliktów, które zmuszają ludzi do opuszczenia własnego kraju, w tym na brak dobrze funkcjonujących struktur państwa prawa, nieprzestrzeganie praw człowieka, prześladowania na tle religijnym i brak dobrych rządów na różnych poziomach sprawowania władzy w niestabilnych państwach. UE może w ten sposób przyczynić się do ograniczenia przyczyn zmuszających duże grupy osób do opuszczenia swojego kraju z powodu poważnego ryzyka utraty życia i braku nadziei na pokój.

31.

W tym celu uznaje znaczenie ustanowienia formalnych, zinstytucjonalizowanych i skutecznych kanałów komunikacji z władzami lokalnymi i regionalnymi w regionach pochodzenia uchodźców, mających na celu określenie najważniejszych dziedzin, które wymagają większej uwagi i najbardziej odpowiednich działań, takich jak wsparcie finansowe i technologiczne, szkolenia dla urzędników publicznych oraz wymiana wiedzy i najlepszych praktyk.

32.

Uważa, że zasady ujęte w dokumencie dotyczącym zrównoważonego programu rozwoju miast w regionie śródziemnomorskim oraz kluczowe działania określone w wezwaniu do partnerstwa z delegacją burmistrzów z Libii, inicjatywy zainicjowane przez ARLEM, stanowią kierunek, w którym należy podążać na rzecz skutecznej ochrony uchodźców w regionie pochodzenia.

33.

Zaleca, aby w ramach dialogu politycznego z rządami państw będących na pierwszej linii pod względem przyjmowania uchodźców podkreślać rolę władz lokalnych i regionalnych i jednocześnie zwracać uwagę na wymagane warunki ramowe dla rzeczonych władz, umożliwiające im realizację obowiązków. Należy tworzyć synergię między podmiotami lokalnymi i regionalnymi zdecentralizowanej współpracy, by zapewnić międzynarodowe wsparcie dla wspólnych projektów i programów. Oznacza to między innymi przełożenie ustaleń poczynionych z rządem tureckim na ich realizację z myślą o władzach lokalnych i regionalnych na obszarach graniczących z Syrią oraz w miastach tureckich, gdzie przebywają duże grupy uchodźców. Stowarzyszenie Gmin Tureckich wystosowało już w tym zakresie pierwsze propozycje.

34.

Wzywa do angażowania władz lokalnych i regionalnych już na wczesnym etapie inwentaryzacji potrzeb, które przełożyły się już m. in. na powstanie regionalnego planu na rzecz uchodźców i budowania odporności na w odpowiedzi na kryzys w Syrii na lata 2015–2016 („Regional Refugee and Resilience Plan 2015–2016 in Response to the Syrian Crisis”, plan 3R). Skoordynowana organizacja pomocy potrzebna jest również na poziomie lokalnym, przez co konieczny jest aktywny udział miejscowych władz na wszystkich etapach opracowywania programów pomocowych.

35.

Europejskie władze lokalne i regionalne opracowały szereg sprawdzonych rozwiązań i zgromadziły wiedzę fachową dotyczącą integracji uchodźców. Wzywa zatem Radę, Komisję i ESDZ do korzystania z doświadczenia, gotowości i sieci europejskich władz lokalnych i regionalnych: Komitetu i utworzonych przez niego ARLEM-u, CORLEAP-u i Platformy, ale również krajowych stowarzyszeń gmin, takich jak Stowarzyszenie Gmin Niderlandzkich (VNG) (9). Stanowią one skarbnicę wiedzy i doświadczeń w zakresie świadczenia usług podstawowych, integracji oraz lokalnego i regionalnego rozwoju gospodarczego, nie tylko w Europie, ale także w krajach w pierwszej kolejności przyjmujących uchodźców. Konkretne i całościowe podejście – obejmujące przekazywanie sprawdzonych rozwiązań – do odpowiednio ukierunkowanego rozplanowania środków i infrastruktury w okolicy, na podstawie m.in. oceny możliwych sytuacji i z myślą o skutkach dla szans na rozwój społeczności przyjmujących, wydaje się stanowić w Jordanii i Libanie uzupełnienie działań UNHCR.

36.

Wzywa, aby w porozumieniu z innymi podmiotami działającymi na tym polu, między innymi podczas Światowego Szczytu Humanitarnego w Stambule w maju 2016 r., rozwinąć koncepcje zawarte w tej opinii, a następnie przełożyć je na konkretną politykę i programy. Komitet wyraża swą gotowość do dalszego zaangażowania w tym zakresie.

1.7.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 240/37

1.

Z wyraźnym zadowoleniem przyjmuje komunikat Komisji z dnia 14 października 2015 r. zatytułowany „Handel z korzyścią dla wszystkich – W kierunku bardziej odpowiedzialnej polityki handlowej i inwestycyjnej”, w którym dostrzega się istotny potencjał, jaki handel może mieć w zakresie wzrostu, zatrudnienia oraz tworzenia miejsc pracy i w zakresie inwestycji w UE.

2.

Popiera ambicje Komisji w zakresie zapewnienia sprawiedliwego podziału korzyści z globalizacji i złagodzenia jej negatywnych skutków oraz pogląd Komisji, że nowoczesne umowy handlowe, by wyrównywać szanse, wymagają wykroczenia poza podejście uwzględniające tylko taryfy oraz położenia nacisku na MŚP. Ponadto zgadza się z Komisją, że polityka handlowa będzie skuteczna jedynie, jeśli Europa nadal będzie dążyć do zniesienia barier utrudniających pełną realizację jednolitego rynku.

3.

Z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie Komisji, by każda ważniejsza inicjatywa w dziedzinie polityki handlowej podlegała ocenie skutków w kontekście zrównoważonego rozwoju. Przypomina o znaczeniu przeprowadzenia oceny ex post i zwraca uwagę, że oceny skutków i inne oceny, przeprowadzane przy należytym zaangażowaniu wszystkich podmiotów, mają kluczowe znaczenie dla kształtowania solidnej, przejrzystej i opartej na solidnych danych polityki handlowej.

4.

Wzywa Komisję do przedstawienia z odpowiednim wyprzedzeniem oceny wpływu na unijny budżet i polityki strukturalne finansowane przez UE (europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji itp.) środków liberalizacji handlu przewidzianych w umowach o wolnym handlu bądź wynikających z wielostronnych porozumień, takich jak kwestia przyznania Chinom statusu gospodarki rynkowej.

5.

Podkreśla, że środki finansowane z Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji (EFG) są często krótkoterminowe, i wzywa do zwiększonej koordynacji z innymi strategiami politycznymi UE, a w szczególności z polityką spójności, w celu zagwarantowania, by aktualne dysproporcje regionalne w UE nie tylko nie zwiększały się w dalszym stopniu, lecz by ulegały zmniejszeniu.

6.

Uznaje znaczenie gospodarcze harmonizacji przepisów, ponieważ zmniejsza to liczbę norm prawnych, których muszą przestrzegać partnerzy handlowi zawierający umowę. Zwraca jednak uwagę na konieczność zapewnienia, by w ramach takiej harmonizacji umów handlowych UE utrzymywano lub udoskonalano standardy w zakresie ochrony konsumenta, środowiska oraz praw pracowniczych.

7.

Oczekuje, że Komisja Europejska wykaże się przejrzystością w odniesieniu do swoich ambitnych planów w zakresie przyszłych międzynarodowych umów handlowych. W tym kontekście zwraca uwagę na ambicję Komisji, by ponownie zdefiniować relacje UE z partnerami w Afryce, Ameryce Łacińskiej i na Karaibach, a także by w dalszym stopniu pogłębić współpracę handlową w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa.

8.

Podkreśla kluczową rolę MŚP jako podstawy rozwoju regionalnego i lokalnego, a tym samym spójności całej UE, oraz przypomina, że koszty zasady wzajemnej zgodności z normami międzynarodowymi są zazwyczaj wyższe dla MŚP niż dla korporacji wielonarodowych. W związku z tym przyjmuje z zadowoleniem fakt, że Komisja uwzględnia ważną rolę MŚP w swojej strategii poprzez podkreślenie trudności, jakie mogą napotkać MŚP w odniesieniu do liberalizacji handlu. Wzywa ponadto do stałego angażowania władz regionalnych i lokalnych w przewidziany między Komisją a państwami członkowskimi dialog w sprawie szczególnych potrzeb MŚP.

9.

Podkreśla, że trzy kluczowe zasady skuteczności, przejrzystości i wartości mogą być czasem sprzeczne, oraz uznaje zawarty w komunikacie argument, że polityka handlowa powinna uwzględniać oraz ewentualnie także promować wiele innych obszarów polityki, ale oczekuje dokładniejszego wyjaśnienia, jak można tego dokonać w praktyce. Podkreśla przy tym, że interesy gospodarcze nie powinny mieć pierwszeństwa przed gwarantowaniem równego dostępu do usług publicznych.

10.

Podkreśla, że przy tworzeniu międzynarodowego sądu inwestycyjnego należy zagwarantować, by w okresie przejściowym, do czasu aż międzynarodowy sąd inwestycyjny w pełni zastąpi wszystkie mechanizmy rozstrzygania sporów inwestycyjnych, o których mowa w umowach handlowych UE, interesy gospodarcze nie miały pierwszeństwa przed prawem właściwych organów publicznych do świadczenia usług publicznych w odpowiedniej kombinacji, jaką organy te uznają za stosowną.

11.

Z zadowoleniem przyjmuje ogłoszenie przez Komisję Europejską w dniu 29 lutego 2016 r., że w rozdziale poświęconym ochronie inwestycji w umowie o wolnym handlu między UE a Kanadą (CETA) wykorzystano elementy zmienionego podejścia zaproponowanego przez UE w celu stworzenia bardziej przejrzystego systemu rozstrzygania sporów między inwestorem a państwem oraz przewidziano:

12.

Z zadowoleniem przyjmuje stanowisko zajęte przez Komisję w kwestii usług publicznych, zgodnie z którym umowy handlowe UE również w przyszłości nie będą powstrzymywać instytucji rządowych wszystkich szczebli od oferowania, wspierania lub regulowania usług publicznych. Umowy te nie będą również zobowiązywać państw do prywatyzowania jakichkolwiek usług i nie będą im uniemożliwiać rozszerzania zakresu usług świadczonych dla społeczeństwa.

13.

Podkreśla, że władze lokalne i regionalne muszą zawsze mieć możliwość decydowania o świadczeniu usług w interesie ogólnym, niezależnie od tego, jak usługi te są świadczone i finansowane.

14.

Z zadowoleniem przyjmuje konkluzje Rady uzgodnione na posiedzeniu Rady ds. Handlu dnia 27 listopada 2015 r., ponieważ stanowią one bardzo wyważone podejście, które przesuwa nacisk, ale nie zmienia istoty, polityki handlowej zgodnie z polityką zagraniczną UE.

15.

Uważa, że wymiar terytorialny strategii powinien gwarantować, by władze lokalne i regionalne w UE w sposób sprawiedliwy skorzystały ze wzrostu i możliwości inwestycyjnych spodziewanych w wyniku umów o wolnym handlu oraz umów handlowych ogółem, zgodnie z opisem tych umów w komunikacie. Ponadto należy jasno określić, co umowa o wolnym handlu może oznaczać – w odniesieniu do finansowanych z budżetu publicznego działań na szczeblu lokalnym – pod względem zagwarantowania swobody zrzeszania się i samorządności lokalnej.

16.

Wzywa, zgodnie z art. 14 i 106 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) i z Protokołem nr 26 w sprawie usług świadczonych w interesie ogólnym, do wyłączenia aktualnych i przyszłych usług świadczonych w interesie ogólnym oraz w ogólnym interesie gospodarczym (w tym m.in. zaopatrzenia w wodę, służby zdrowia i usług socjalnych, systemów zabezpieczenia społecznego i edukacji, gospodarowania odpadami i transportu publicznego) z zakresu umów handlowych będących przedmiotem negocjacji.

17.

Uważa, że istnieje wyraźna potrzeba opracowania oraz realizacji regionalnych i lokalnych programów umiędzynarodowienia MŚP, z udziałem lokalnych i regionalnych zainteresowanych stron. Obejmowałoby to również identyfikację luk we wsparciu w celu zmniejszenia dysproporcji oraz negatywnych skutków, które mogą pojawić się na skutek bardziej otwartego handlu w niektórych regionach.

18.

Twierdzi, że należy pamiętać, iż handel i inwestycje polegają nie tylko na otwieraniu rynków, co z kolei stymulować będzie konkurencję i innowacyjność, zwiększając konkurencyjność Europy, z tym zaś może się wiązać tworzenie miejsc pracy i wzrost, lecz chodzi w nich również o niezbędny rozwój wszystkich regionów z myślą o wzmocnieniu spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej i zwiększeniu dobrobytu wszystkich obywateli.

19.

Z zadowoleniem przyjmuje położenie nacisku na wartości UE w ramach nowej strategii, a także promowanie podstawowych wartości europejskich, takich jak zrównoważony rozwój oraz prawa człowieka, w ramach umów handlowych, ale uważa, że należy te wartości konkretnie określić.

20.

Uznaje, że konwergencja regulacyjna w ramach umów o wolnym handlu na poziomach sektorowych może powodować zbędne powielanie procedur i wymagań licencyjnych, prowadząc do takich samych rezultatów. Ważne jest jednak, aby – w celu uniknięcia przyszłych sporów – sformułować tekst umowy w sposób precyzyjny i sporządzić wyczerpujący „pozytywny” wykaz usług będących przedmiotem porozumień w sprawie handlu usługami.

21.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt zwrócenia uwagi w komunikacie na niewykorzystany potencjał MŚP oraz na konieczność zapewnienia im odpowiednio ukierunkowanego wsparcia, począwszy od właściwej polityki handlowej.

22.

Zauważa, że konwergencja regulacyjna jest szczególnie odpowiednia, jeśli chodzi o tworzenie możliwości umiędzynarodowienia i włączenia w globalne łańcuchy wartości dla MŚP.

23.

Uważa, że zrównoważony rezultat we wrażliwych sektorach tradycyjnych, takich jak rolnictwo, powinien być celem we wszystkich umowach o wolnym handlu UE, podobnie jak uznanie produktów wysokiej jakości i ich ochrona międzynarodowa przed podrabianiem.

24.

Zgadza się, że nasilenie się debaty na temat polityki handlowej UE stanowi okazję do większego zaangażowania wszystkich zainteresowanych podmiotów w przygotowanie, negocjowanie i wdrażanie naszych różnorodnych inicjatyw w tej dziedzinie. W tym celu należy jednak zapewnić większą niż obecnie przejrzystość.

25.

Apeluje o wzmocnione środki służące wspieraniu zrównoważonego rozwoju i dobrych rządów przez umowy handlowe, inicjatywy z udziałem wielu zainteresowanych stron i inne działania, ze szczególnym naciskiem na wolny, sprawiedliwy i etyczny handel, ochronę środowiska, prawa pracownicze, godne warunki pracy, jak również prawa człowieka, ochronę zdrowia i konsumentów, dobrostan zwierząt, zapewnienie ochrony różnorodności kulturowej i propagowanie rozwoju opartego na handlu, włączając w to pomoc na rzecz wymiany handlowej oraz program działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030.

26.

Twierdzi, że umowy handlowe powinny zapewniać równe szanse we wszystkich państwach członkowskich UE, we wszystkich regionach, w tym regionach najbardziej oddalonych i terytoriach zamorskich UE oraz we wszystkich odnośnych sektorach, w tym w przemyśle, rolnictwie i usługach. W tym kontekście przyjmuje z zadowoleniem, że Rada podkreśliła potrzebę ułatwiania i usprawniania włączania europejskich przedsiębiorstw – w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw – do globalnych łańcuchów wartości.

27.

Z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie Komisji do podejmowania środków w zakresie przejrzystości i ma nadzieję, że towarzyszyć mu będą dalsze konkretne środki na rzecz większej dostępności informacji, takie jak obowiązek przejrzystości w zakresie stanowiska negocjacyjnego, dotyczący także innych stron. Krytykuje jednak komunikat za pominięcie bardziej zasadniczych problemów dotyczących przejrzystości w kształtowaniu polityki handlowej na poziomie państw członkowskich UE, np. sposobu formułowania celów polityki handlowej przed rozpoczęciem negocjacji, tzn. na etapie ustalania mandatu przez 28 państw członkowskich.

28.

Podkreśla, że prawa konsumenta w UE muszą być lepiej zrównoważone w debacie na temat handlu i wykraczać poza kwestie prywatności, bezpieczeństwa konsumenta oraz jego prawa do wiedzy o produktach. Należy utrzymać i dbać o podstawowe aspekty ochrony konsumenta: informację, przejrzystość i wolność wyboru.

29.

Należy położyć równy nacisk na eksportujące i nieeksportujące MŚP w celu zagwarantowania, by korzyści z otwartego handlu i polityki handlowej UE nie ograniczały się wyłącznie do tych MŚP, które mają wkład w gospodarkę eksportową państwa członkowskiego.

30.

Zachęca negocjatorów UE, by domagali się włączenia rozdziału na temat małych przedsiębiorstw do wszystkich przyszłych umów handlowych UE.

31.

Uważa, że redukcja kosztów regulacji miałaby pozytywny wpływ na małe i średnie przedsiębiorstwa, wolne zawody i samozatrudnionych, gdyż umożliwiłaby im wejście na nowe rynki, na których podwójne systemy między partnerami handlowymi poza umowami o wolnym handlu działają jako bariera dla wejścia, przez co duże przedsiębiorstwa o ugruntowanej pozycji mogą łatwo monopolizować rynek.

32.

Wspiera bardziej otwarty handel jako metodę zwalczania niskiego poziomu inwestycji, napędzającą gospodarkę światową w czasach, gdy zadłużenie utrzymuje się na wysokim poziomie.

33.

Zwraca uwagę na silny nacisk położony w komunikacie na dwustronne umowy o wolnym handlu, opowiada się jednak za tym, by UE w większym stopniu umiejscowiła swą politykę handlową w ramach wielostronnego programu WTO.

34.

Wyraża zaniepokojenie faktem, że coraz większy nacisk na dwustronny program handlowy sprzyja tworzeniu bloków gospodarczych oraz konkurencji dyskryminacyjnej i deregulacyjnej, co odbywa się kosztem słabszych gospodarczo krajów o gorszej pozycji przetargowej.

35.

Zwraca uwagę, że coraz bardziej złożona sieć norm i zasad handlowych ma negatywne skutki dla wszystkich stron i wzywa Komisję do zapewnienia synergii i spójności pomiędzy porozumieniami dwustronnymi, plurilateralnymi i wielostronnymi, które są w trakcie negocjacji; nowe porozumienia również powinny opierać się na zasadach jasności, przejrzystości i uproszczenia.

36.

Wnioskuje, aby w polityce handlowej UE uwzględniane było w szczególności promowanie handlu w sektorach, w których UE jest światowym liderem, np. w dziedzinie zielonej technologii.

37.

Wnioskuje, aby samorządy regionalne oraz lokalne i regionalne izby handlowe lub odpowiadające im organizacje przedstawicielskie/zrzeszające były należycie informowane o problemach i możliwościach stwarzanych przez wzmożony handel międzynarodowy. Jest to szczególnie istotne dla MŚP, ponieważ mogą one nie mieć zasobów do monitorowania rozwoju handlu światowego we własnym zakresie.

38.

Uważa, że polityka handlowa musi być bardziej spójna z polityką wspierania krajów rozwijających się, nie pomijając jednak przy tym strategicznego rozwoju i stałego wzrostu gospodarczego UE.

39.

Podkreśla, że normy pracy, wraz z ośmioma podstawowymi konwencjami Międzynarodowej Organizacji Pracy, muszą być w jednakowym stopniu stosowane we wszystkich rozdziałach umów handlowych. Umowy te powinny zawierać klauzulę rewizji pozwalającą stronie na wystąpienie z umowy bądź zawieszenie zobowiązań w wypadku naruszenia norm pracy i standardów socjalnych.

40.

Podkreśla, że w odniesieniu do umów inwestycyjnych nadrzędne znaczenie mają zobowiązania do wyodrębnienia legalnych środków polityki publicznej do przeciwdziałania problemom stwarzanym przez umowy o wolnym handlu, ponieważ nie powinno być żadnych przeszkód dla państwa członkowskiego w dążeniu do zastosowania legalnych środków polityki publicznej, takich jak kampanie przeciwko paleniu tytoniu.

41.

Zwraca uwagę, że dyskusja na temat rozstrzygania sporów między inwestorem a państwem oraz systemu sądów ds. inwestycji jest skomplikowana i wzywa do tego, by spory prawne, które dotyczą dotrzymania umów handlowych, były prowadzone w sądach państwowych w siedzibie strony pozwanej oraz w języku i na podstawie przepisów prawnych obowiązujących w kraju strony pozwanej. Musi istnieć także możliwość apelacji, a mechanizmy rozstrzygania sporów między państwami powinny opierać się na procedurach obowiązujących na szczeblu WTO.

42.

Wzywa ponadto Komisję do zagwarantowania, że do momentu utworzenia systemu sądów ds. inwestycji mechanizmy rozstrzygania sporów między inwestorem a państwem oparte na klauzulach najwyższego uprzywilejowania nie będą stosowane bez ograniczeń, poza zakresem odpowiedniej umowy handlowej.

43.

Twierdzi, że w przypadku umów handlowych, nawet po ich uzgodnieniu i ratyfikowaniu, konieczny jest mechanizm (rodzaj nadzorującego organu regulacyjnego), który pozwoli na dostosowania techniczne, jak również klauzula przeglądowa dotycząca możliwości ponownego zbadania danej umowy i przepis umożliwiający odwołanie w każdym momencie decyzji dotyczących liberalizacji, w tym decyzji podejmowanych przez samorządy lokalne i regionalne w ramach przypadających im kompetencji.

44.

Podmioty reprezentujące UE i partnera handlowego lub partnerów handlowych w ramach tego organu powinny być ponadto dobrze poinformowane; należy także zapewnić wyważone reprezentowanie interesów.

45.

Podkreśla, że ważne jest podejmowanie próby uproszczenia handlu z wszystkimi innymi krajami, z którymi UE nie zawarła umowy o wolnym handlu.

46.

Zgadza się, że zrównoważenie relatywnego wkładu rozwiniętych i wschodzących gospodarek do systemu jest zasadniczym warunkiem dalszych postępów w przyszłości.

47.

Podkreśla, że żadna umowa handlowa UE nie może prowadzić do niższego poziomu ochrony konsumentów, środowiska, pracowników i ochrony socjalnej niż ochrona oferowana obecnie w UE i w poszczególnych państwach członkowskich. Należy też zachować możliwość dalszego rozwijania tej ochrony. Komitet zaleca wzmocnienie tych zasad i szczegółowe wyjaśnienie, że mają one zastosowanie także w zakresie bezpieczeństwa produktów, ochrony zdrowia, dobrostanu zwierząt i ochrony danych. Oczekuje się, że utrzymana będzie swoboda działania Unii Europejskiej oraz parlamentów i rządów państw członkowskich i tym samym zagwarantowana będzie możliwość demokratycznego wpływu obywateli w tym zakresie.

48.

Apeluje o środki wspierające konsumentów w kontekście transgranicznego handlu towarami i usługami z krajami trzecimi, np. w formie internetowych działów pomocy technicznej, które dostarczają informacji lub porad w związku ze sporami.

49.

Popiera włączenie postanowień dotyczących przeciwdziałania korupcji do umów handlowych jako kolejny środek do zagwarantowania, by wszystkie przedsiębiorstwa i konsumenci mogli dążyć do uzyskiwania korzyści z umowy, przez co zredukuje się rozbieżności między regionami.

50.

Uważa, że Komitet Regionów odgrywa integralną rolę w dbaniu o to, aby korzyści z umów handlowych były odczuwane na poziomie lokalnym i regionalnym, oraz w analizowaniu tych umów, których korzyści nie są odczuwane na bardziej lokalnym poziomie.

51.

Podkreśla, że UE musi włączyć zamówienia publiczne do międzynarodowych umów handlowych, zapewniając jednocześnie efekt dźwigni w negocjacjach, aby zareagować na dysproporcje między otwartością unijnych rynków zamówień publicznych a restrykcyjnymi praktykami najważniejszych partnerów handlowych.

52.

Z zadowoleniem przyjmuje zmieniony wniosek Komisji Europejskiej w sprawie instrumentu dotyczącego udzielania zamówień publicznych w kontekście międzynarodowym (1) oraz podkreśla, że narzędzie to może przyczynić się do zwalczania korupcji w krajach trzecich. Ponadto wnioskuje o wyważone stosowanie tego instrumentu, aby zapobiec wykorzystywaniu go do ochrony lub zamykania unijnych rynków zamówień publicznych.

53.

Zwraca uwagę na szczególne potrzeby MŚP w UE oraz trudności, jakie mogą się przed nimi pojawić w związku z wchodzeniem na rynki zamówień publicznych w krajach trzecich. Z zadowoleniem przyjmuje więc fakt, że instrument ten nie będzie miał zastosowania do ofert składanych przez MŚP z UE, jak również fakt, że jego stosowanie będzie ograniczone do zamówień powyżej pewnego progu.

1.7.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 240/43

1.

Podkreśla, że jednolity rynek jako podstawa swobodnego przepływu towarów, usług, osób i kapitału w Unii Europejskiej stanowi ważne osiągnięcie gospodarcze UE i przyczynił się do podniesienia dobrobytu i zwiększenia zatrudnienia. Aby działał on jeszcze lepiej, potrzebne są kolejne reformy ekonomiczne i strukturalne, by osiągnąć cele w zakresie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia określone w strategii „Europa 2020”, a także cele określone w art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej w odniesieniu do zrównoważonego rozwoju, społecznej gospodarki rynkowej o wysokiej konkurencyjności oraz spójności społecznej i terytorialnej. Komitet zaznacza ponadto, że jednolity rynek jest nierozerwalnie związany z układem z Schengen w sprawie swobodnego przepływu osób i z dokończeniem budowy europejskiej unii gospodarczej i walutowej (1). Uważa zatem, że dokończenie budowy jednolitego rynku i jego wdrożenie mają zasadnicze znaczenie dla wykorzystania pełnego potencjału jednolitego rynku.

2.

Zgadza się, że zaktualizowana strategia jednolitego rynku, by była bardziej skuteczna, musi być trójczłonowa, tak by: 1) stwarzać możliwości dla konsumentów, przedstawicieli wolnych zawodów i przedsiębiorstw; 2) wspierać i umożliwiać modernizację i innowacje, których potrzebuje Europa; 3) zapewniać praktyczne rozwiązania przynoszące korzyści konsumentom w ich codziennym życiu i przedsiębiorstwom w ich codziennych działaniach. Taka trójczłonowa i zintegrowana strategia powinna mieć na celu stawienie czoła wyzwaniom, jakie niosą ze sobą połączone efekty szybkiej globalizacji i zmian technologicznych oraz jedynie stopniowe dostosowywanie się systemów edukacji i szkolenia.

3.

Popiera apel Parlamentu Europejskiego o włączenie filaru jednolitego rynku do europejskiego semestru (2) wraz z systemem regularnego monitorowania i oceny integracji jednolitego rynku, obejmującym zestaw wskaźników ilościowych i jakościowych, analizę porównawczą, wzajemną ocenę oraz wymianę najlepszych praktyk.

4.

Uważa, że strategia jednolitego rynku ma uzupełniać inicjatywy UE w zakresie inwestowania, konkurencyjności i dostępu do finansowania, wewnętrznego rynku energii, jednolitego rynku cyfrowego i mobilności pracowników oraz być przez te inicjatywy uzupełniana. Dlatego ubolewa, że komunikatowi Komisji nie towarzyszył zapowiadany wniosek dotyczący przeglądu dyrektywy o delegowaniu pracowników, który miał stanowić jedną z głównych inicjatyw Komisji w zakresie zwalczania dumpingu socjalnego i wzmacniania praw pracowników oraz zapewnienia, że rokowania zbiorowe stanowią ramy stosunku pracy. Sytuacja ta nie powinna powodować rozdźwięku między planem działania na rzecz pogłębienia jednolitego rynku a koniecznymi inicjatywami na rzecz poprawy warunków mobilności pracowników i należy ją omówić w ramach procedury legislacyjnej związanej z opublikowanym 8 marca wnioskiem Komisji Europejskiej dotyczącym zmiany dyrektywy w sprawie delegowania pracowników (dyrektywa 96/71/EWG).

5.

Podkreśla, że jednolity rynek jest polityką międzysektorową w interakcji z wieloma politykami sektorowymi UE. Komitet oczekiwałby zatem, że w komunikacie Komisji w sprawie strategii na rzecz jednolitego rynku wyraźniej zostaną nakreślone interakcje zwłaszcza z polityką w dziedzinie handlu i konkurencji. W odniesieniu do polityki handlowej uzasadnione byłoby oczekiwać, że zanim Chiny uzyskają status gospodarki rynkowej pod koniec 2016 r., w komunikacie ogłoszone zostanie przeprowadzenie analizy oddziaływania gospodarczego, społecznego i terytorialnego takiej decyzji oraz jej skutków dla jednolitego rynku.

6.

Wzywa do ukończenia tworzenia jednolitego rynku cyfrowego, który może przyczynić się do zniwelowania przepaści cyfrowej między regionami, a także przyczynić się do dalszej poprawy dostępu do informacji, zwiększenia wydajności i wprowadzenia usprawnionych wzorców biznesowych i administracyjnych. Podkreśla, że handel elektroniczny i system e-zamówień przynosi wymierne korzyści konsumentom, a e-administracja ułatwia obywatelom i przedsiębiorstwom zachowanie zgodności z przepisami oraz oferuje dostęp do zatrudnienia i możliwości biznesowych, przyczyniając się tym samym do wzrostu gospodarczego.

7.

Zwraca uwagę na szczególną rolę europejskich ugrupowań współpracy terytorialnej (EUWT) jako transgranicznych podmiotów na jednolitym rynku, a także innych struktur transgranicznych, takich jak europejskie ugrupowania interesów gospodarczych czy spółdzielnie europejskie. Stanowią one laboratoria jednolitego rynku i mogą pomóc w określeniu barier na nim występujących, gdyż są w stanie na szczeblu lokalnym identyfikować i rozwiązywać problemy w dziedzinach takich jak zamówienia publiczne, umowy transgraniczne, podwójne opodatkowanie pracowników, prawo właściwe, ochrona konsumenta i usługi transgraniczne.

8.

Ubolewa z powodu braku bezpośrednich odniesień i konkretnych działań na rzecz rzemiosła, chociaż istnieje ponad 16 mln zakładów rzemieślniczych, które odgrywają istotną rolę w tworzeniu miejsc pracy i rozwoju gospodarczym.

9.

Powtarza, że aby określić, na czym polegają skutki polityk UE, państwa członkowskie i Unia Europejska muszą powszechnie uwzględniać ocenę oddziaływania terytorialnego w procesie kształtowania polityki oraz planowania i realizacji polityk sektorowych (3).

10.

Z zadowoleniem przyjmuje zapowiedzianą przez Komisję inicjatywę w sprawie europejskiego programu gospodarki dzielenia się (konsumpcji współdzielonej), w tym wytyczne dotyczące zastosowania prawa unijnego do tego nowego sektora, zamiar Komisji, by wspierać potencjał tego sektora w zakresie zrównoważonego wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy, a także zamiar zbadania, do jakiego stopnia przepisy dyrektywy usługowej, dyrektywy o handlu elektronicznym i dorobek prawny w dziedzinie ochrony konsumentów mają zastosowanie do gospodarki dzielenia się (konsumpcji współdzielonej) i czy jeżeli istnieje potrzeba tworzenia dalszych przepisów, w szczególności w odniesieniu do zabezpieczenia społecznego i praw pracowniczych, norm bezpieczeństwa i higieny pracy, opodatkowania i udzielania licencji. Powtarza swoje przekonanie, że we wszelkich inicjatywach w zakresie twardych przepisów należy przyjąć podejście sektorowe oraz uwzględniać zakres inicjatyw gospodarki dzielenia się jako kryterium pozwalające wyznaczyć granice regulacji.

11.

Zauważa, że oceny oddziaływania terytorialnego i miejskiego ex ante mogą być prowadzone i rozwijane w ścisłym partnerstwie ze wszystkimi szczeblami sprawowania rządów, co umożliwi określenie protokołów metodologicznych. Zauważa, że oceny należy przygotować w taki sposób, aby nie stworzyć zbędnego obciążenia dla promocji i rozwoju nowych działań ani nie spowodować dodatkowych obciążeń dla codziennej działalności istniejących przedsiębiorstw, niezależnie od ich wielkości.

12.

Popiera wyrażony przez Komisję zamiar przedstawienia inicjatyw mających na celu zmniejszenie dużego ciężaru, jaki rejestracja do celów podatku VAT i obowiązki sprawozdawcze z nim związane stanowią dla podmiotów rozpoczynających działalność gospodarczą i MŚP, w szczególności prowadzących działalność transgraniczną; wskazuje, że uproszczenie wymogów sprawozdawczych w zakresie podatku VAT ciążących na MŚP i mikroprzedsiębiorstwach uznano za możliwy kierunek dalszego działania także podczas konsultacji z Europejskimi Regionami Przedsiębiorczości (ERP), przeprowadzonych przez KR w kwietniu 2014 r. Ma to szczególne znaczenie w handlu detalicznym, hotelarstwie i gastronomii, gdzie dążenie małych przedsiębiorstw do prowadzenia działalności transgranicznej może być utrudnione z powodu zbyt dużej biurokracji, co negatywnie wpływa na różne kategorie konsumentów.

13.

Uznaje, że współczynnik wsparcia MŚP odegrał zasadniczą rolę w umożliwieniu MŚP dostępu do finansowania, i wyraża nadzieję, że stosowanie tego wskaźnika zostanie przedłużone na najbliższe lata.

14.

Z zadowoleniem przyjmuje wyrażony przez Komisję zamiar przedstawienia wniosku ustawodawczego w sprawie niewypłacalności przedsiębiorstw w celu zaoferowania przedsiębiorcom drugiej szansy. Podejście to prawdopodobnie wzmocni przedsiębiorczość i innowacyjność w Europie, gdyż przedsiębiorcy funkcjonujący w środowisku, które nie stygmatyzuje niepowodzenia, będą w większym stopniu skłonni do realizacji bardziej innowacyjnych projektów; zauważa, że ramy prawne niewypłacalności muszą jednak zapewnić, aby wspierane było tylko odpowiedzialne podejmowanie ryzyka, oraz zagwarantować wierzycielom pewność i uczciwe traktowanie.

15.

Wzywa Komisję do dokładnego monitorowania skutecznego stosowania przez państwa członkowskie i właściwe organy szczebla niższego niż krajowy środków transponujących dyrektywę 2011/7/UE w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych oraz do ustanowienia mechanizmów szybkiego rozstrzygania naruszeń w wypadku nieprawidłowego stosowania dyrektywy, ponieważ MŚP często nie są w stanie wyegzekwować swoich praw wynikających z tejże dyrektywy wobec przedsiębiorstwa o dominującej pozycji lub instytucji publicznej.

16.

Wzywa Komisję do zastosowania zasady „najpierw myśl na małą skalę”, tj. opracowywania przepisów tylko wtedy, gdy jest to konieczne i z uwzględnieniem najmniejszych przedsiębiorstw. Apeluje, by Komisja monitorowała skuteczne wprowadzanie i stosowanie przez państwa członkowskie zasady „tylko jeden raz” z myślą o zmniejszeniu niepotrzebnych obciążeń administracyjnych dla MŚP i obywateli.

17.

Wzywa Komisję do ułatwiania bezpośredniego udziału w ryzyku prowadzenia działalności gospodarczej oraz do ułatwiania dostępu do innowacyjnych instrumentów pozyskiwania kapitału wysokiego ryzyka, takich jak finansowanie społecznościowe.

18.

Wzywa Komisję do lepszego i bardziej przystępnego informowania MŚP za pośrednictwem organizacji reprezentujących te przedsiębiorstwa.

19.

Podkreśla znaczenie dalszego otwarcia rynków usług w Europie w związku ze względnie niskim poziomem transgranicznego handlu usługami, rosnącym znaczeniem udziału usług w PKB i zatrudnieniu w regionach i miastach Europy oraz tendencją do lepszego włączania usług do oferty wartościowej przemysłu; dostrzega wysiłki Komisji zmierzające do otwarcia rynków usług w ramach określonych dyrektywą usługową oraz podkreśla, że dalsze otwarcie rynków usług powinno się odbywać przy zachowaniu osiągniętych dotychczas standardów prawnych i jakościowych.

20.

Zgadza się, że potrzebna jest ocena i eliminacja z jednej strony luk prawnych, a z drugiej problemu nakładających się lub sprzecznych przepisów w niektórych obszarach jednolitego rynku oraz usunięcie utrzymujących się przeszkód dla swobodnego przepływu, uniemożliwiających europejskim przedsiębiorstwom i konsumentom wykorzystanie pełnego potencjału jednolitego rynku.

21.

Zaleca, aby do „ram analitycznych, z jakich powinny korzystać państwa członkowskie przy przeglądzie istniejących regulacji […] lub przy proponowaniu nowych” włączono kryteria klasyfikacji sektorów jako „priorytetowych”. Komunikat nie zawiera bowiem wyjaśnienia, dlaczego niektóre usługi powinny być traktowane priorytetowo (4).

22.

Opierając się na ustaleniach niedawnego badania Parlamentu Europejskiego, przedstawionego przez Komisję Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów, stwierdza, że długotrwałe zawieszenie układu z Schengen wywarłoby niekorzystny wpływ aż na siedem obszarów gospodarki: PKB, handel, bezpośrednie inwestycje zagraniczne, zatrudnienie, mobilność, konsumpcję i MŚP. Dlatego też dla zachowania jednolitego rynku oraz istotnych zdobyczy uzyskanych na przestrzeni lat kluczowe znaczenie ma utrzymanie tych zasad (5).

23.

Popiera zaangażowanie Komisji w modernizację systemu norm we współpracy ze społecznością normalizacyjną, gdyż normy okazały się bardzo skuteczne pod względem integracji rynku poprzez swój wpływ na koszty ponoszone przez przemysł, interoperacyjność, dostęp do rynków i eksport. Wszelkie zmiany norm muszą uwzględniać potrzeby małych i średnich producentów.

24.

Z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja przedstawiła w dniu 16 marca 2016 r. komunikat w sprawie wyzwań, przed jakimi stoi przemysł stalowy, nawet jeśli KR oczekiwałby, że już w komunikacie dotyczącym jednolitego rynku Komisja nawiąże do działań następczych planu działania na rzecz konkurencyjnego i zrównoważonego przemysłu stalowego w Europie z czerwca 2013 r., jako że wyzwania, przed jakimi stoi przemysł stalowy, w wielu aspektach dotyczą strategii jednolitego rynku. Zwraca uwagę na fakt, że KR poświęci odrębną opinię wyzwaniom stojącym przed przemysłem stalowym, która w szczególności zostanie oparta na rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 16 grudnia 2015 r. w sprawie rozwoju zrównoważonego europejskiego przemysłu obróbki metali nieszlachetnych (6).

25.

Zgodnie z tym, co postulował w niedawnej opinii (1), ponawia swój apel do Komisji o przedstawienie wniosku ustawodawczego dotyczącego ochrony oznaczeń geograficznych produktów nierolnych w UE. Przyczyniłoby się to do rozwoju rynku wewnętrznego dzięki poprawie rozpoznawalności i zagwarantowaniu jakości produktów.

26.

Dostrzega, że zasada wzajemnego uznawania ma podstawowe znaczenie dla produktów nieobjętych normami UE, lecz jej stosowanie jest nierównomierne i musi zostać usprawnione w celu zapewnienia bardziej przewidywalnych ram prawnych swobodnego przepływu towarów. Niemniej byłoby pożądane, aby równocześnie zadbano o podawanie właściwych informacji o tych produktach konsumentom, o należyte uznawanie produktów wysokiej jakości i o wskazywanie pochodzenia produktów.

27.

Podkreśla swoje poparcie dla środków mających na celu niedopuszczenie na rynek UE produktów nielegalnych i niezgodnych z normami, mając na uwadze coraz większą skalę handlu takimi produktami, który zakłóca konkurencję i stwarza zagrożenie dla konsumentów. Ściślejsze monitorowanie podróbek nadałoby konkretny wymiar celowi „tworzenia szans dla konsumentów, pracowników i przedsiębiorstw”, zwłaszcza MŚP.

28.

Z zadowoleniem przyjmuje przedstawione w komunikacie ogólne podejście w stosunku do zamówień publicznych; dokładniej rzecz biorąc popiera tworzenie sieci kontaktów przez organy odwoławcze pierwszej instancji, pomoc techniczną dla państw członkowskich oraz usprawnione narzędzia monitorowania, które powinny także pomóc władzom lokalnym i regionalnym we wdrażaniu przepisów dotyczących zamówień publicznych. W tym kontekście wskazuje na ewentualną rolę centrów wiedzy w dziedzinie zamówień publicznych jako ośrodków pomocy, doradztwa i informacji.

29.

Zgadza się także z koncepcją uruchomienia dobrowolnego mechanizmu oceny ex ante dużych projektów infrastrukturalnych, zastanawia się jednak, czemu Komisja ustanowiła próg ich wartości na wysokim poziomie 700 mln EUR. Sugeruje w związku z tym znaczne obniżenie tego progu w świetle sprawozdania specjalnego Trybunału Obrachunkowego nr 10/2015 pt. „Należy zintensyfikować wysiłki zmierzające do rozwiązania problemów dotyczących zamówień publicznych w obszarze unijnej polityki spójności”.

30.

Wzywa jednak do takiego opracowania rejestrów umów i narzędzi analizy danych przewidywanych przez Komisję dla celów przejrzystości, by nie powodowały one żadnych dodatkowych obciążeń dla publicznych zleceniodawców. Komisja Europejska już dysponuje znaczną ilością danych z uwagi na wymóg ogólnounijnego rozpisywania zamówień powyżej pewnego pułapu. Nie potrzeba więc szerzej zakrojonych ogólnounijnych wymogów dotyczących informacji i statystyk.

31.

Z zadowoleniem przyjmuje wysiłki podejmowane przez Komisję w celu ciągłej oceny wdrażania dyrektywy usługowej przez państwa członkowskie oraz przeprowadzenia szeregu działań weryfikacyjnych („wzajemna weryfikacja”) z myślą o usunięciu pozostających barier w transgranicznym handlu usługami w UE, ze szczególnym uwzględnieniem także kwestii tzw. blokowania geograficznego usług cyfrowych. Uważa jednak, że o wyniku tych działań nie powinno przesądzić stwierdzenie Komisji o braku planów dokonania przeglądu lub zmiany dyrektywy usługowej.

32.

Przypomina, że punkty kompleksowej obsługi stanowią zasadniczy element dyrektywy usługowej. Niemniej niektóre aspekty, ściśle związane ze świadczeniem usług, nie zostały objęte dyrektywą (np. przepisy dotyczące delegowania pracowników, kwestie podatkowe, przepisy dotyczące zabezpieczenia społecznego, kwalifikacje zawodowe). Aspekty te powinny być jednak ujmowane w usłudze informacyjnej punktów kompleksowej obsługi, tak aby punkty te wnosiły rzeczywistą wartość dodaną. Ponadto ważne byłoby przedstawienie informacji co najmniej w języku angielskim oprócz języka danego kraju.

33.

Uważa, że inicjatywa w sprawie paszportu dotyczącego świadczenia usług powinna ograniczać się do usług regulowanych dyrektywą 2006/123/WE dotyczącą usług na rynku wewnętrznym, tj. nie mieć zastosowania do podmiotów świadczących usługi publiczne, o ile nie prowadzą one działalności komercyjnej, czy też do usług, które nie mają wpływu transgranicznego i podlegają regulacji na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym.

34.

Z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji dotyczącą przeciwdziałania dyskryminacji użytkowników i przedsiębiorstw w handlu transgranicznym, zwłaszcza internetowym. Nalega jednak, by niektóre ułatwienia, a zwłaszcza korzystniejsze ceny, niemające odniesienia do jednolitego rynku, mogły zostać zarezerwowane dla pewnych odbiorców usług, jeśli odbywa się to w oparciu o sprawiedliwe i obiektywne kryteria.

35.

Ubolewa, że Komisja nie zapowiedziała w komunikacie żadnej propozycji w odniesieniu do gospodarki społecznej, chociaż ma ona kluczowe znaczenie dla rozwoju społecznego i gospodarczego UE, a zgodnie z jej zasadami działają dwa miliony przedsiębiorstw, w tym stowarzyszenia, spółdzielnie i towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, zatrudniające 11 mln osób (czyli jest to 10 % wszystkich przedsiębiorstw w Europie i 6 % osób pracujących); przypomina w tym kontekście, że KR „(zaapelował) do Komisji Europejskiej o przedstawienie ram prawnych obejmujących zbiór wspólnych definicji dotyczących różnych europejskich form gospodarki społecznej, tzn. spółdzielni, fundacji, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych i stowarzyszeń, by przedsiębiorstwa gospodarki społecznej mogły działać na pewnej podstawie prawnej i czerpać tym samym korzyści z rynku wewnętrznego oraz swobodnego przepływu” (2).

36.

Jest zdania, że gospodarkę społeczną należy wspierać nie tylko poprzez ustanowienie ogólnych ram prawnych na poziomie europejskim, lecz także poprzez opracowanie odpowiednich programów finansowania.

37.

Ubolewa, że Komisja nie przedstawiła w komunikacie żadnej propozycji dotyczącej usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, np. w odniesieniu do wymogów jakościowych, zwłaszcza w zakresie spójności społecznej i terytorialnej, chociaż podstawę prawną dla takiej propozycji mógłby stanowić art. 14 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Wyraża obawę, że w odniesieniu do usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym pole widzenia Komisji ogranicza się tylko do kwestii pomocy państwa, chociaż takie usługi odgrywają kluczową rolę na rynku wewnętrznym. Podkreśla, że w wypadku usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym fundamentalne znaczenie ma to, aby obowiązki użyteczności publicznej były oparte na przejrzystych wytycznych i skutecznych kontrolach oraz miały na celu zapewnienie opłacalnych usług wysokiej jakości. Domaga się zatem, aby z poszanowaniem podziału kompetencji między UE, państwa członkowskie, regiony i władze lokalne Komisja Europejska dołożyła starań, by wspierać w UE usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym, tak aby poprawić jakość życia obywateli europejskich na wszystkich szczeblach.

38.

Zauważa, że wdrożenie od kwietnia 2016 r. wspólnych ram udzielania koncesji na usługi jest szczególnie delikatne w zakresie infrastruktury (porty, koleje, autostrady) i ma kluczowe znaczenie dla urzeczywistnienia jednolitego rynku, jako że uczciwa konkurencja stanowi warunek wstępny do lepszego zagwarantowania praw konsumentów i zapewnienia jak największych korzyści dla konsumentów, koncesjonowanych przedsiębiorstw i organu udzielającego koncesji.

39.

Apeluje o uwzględnienie faktu, że wyspy lub regiony oddalone znajdują się w niekorzystnej sytuacji z punktu widzenia handlu, zwłaszcza jeśli chodzi o dodatkowe koszty transportu.

1.7.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 240/49

1.

Popiera leżącą u podstaw omawianego programu wsparcia zasadę dotyczącą udzielania technicznej pomocy reformom strukturalnym w państwach członkowskich – na zasadzie dobrowolności i na wniosek danego państwa – w dziedzinach działań należących do kompetencji dzielonych między Unię Europejską i państwa członkowskie. Uważa, że niezbędnym warunkiem powodzenia programu jest jego skuteczna koordynacja z programami pomocy technicznej już istniejącymi na szczeblu UE i państw członkowskich korzystających z pomocy oraz aktywny udział władz lokalnych i regionalnych w tej koordynacji, realizujących bardziej terytorialną wizję programu.

2.

Jest zdania, że poprawa zdolności administracyjnych na krajowych, regionalnych i lokalnych poziomach sprawowania rządów wnioskujących państw członkowskich powinna być głównym celem programu pomocy i że powinna stać się miarą odniesienia podczas obecnego przeglądu strategii „Europa 2020”.

3.

Domaga się, by program oparty był na jednolitym dokumencie strategicznym Unii mającym na celu poprawę zdolności instytucjonalnych i administracyjnych władz publicznych na wszystkich poziomach sprawowania rządów. Zwraca się do Komisji o zaproponowanie takiego jednolitego dokumentu, który powinien między innymi ustalić w przejrzysty i sprawiedliwy sposób kryteria, które zostaną przyjęte w celu określenia porządku pierwszeństwa działań przewidzianych w programie i przydziału dostępnych zasobów, a także kryteria i mechanizmy koordynacji istniejących działań, zarówno na szczeblu unijnym, w tym działań w ramach programu, jak i na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, przy pełnym poszanowaniu zasad pomocniczości i proporcjonalności oraz zagwarantowaniu autonomii i specyficznych uwarunkowań różnych poziomów terytorialnych. Na tej podstawie opracowane zostaną tego rodzaju jednolite dokumenty dla państw członkowskich korzystających z pomocy, we współpracy z danym państwem członkowskim i w poszanowaniu zasady partnerstwa.

4.

Podkreśla, że władze lokalne i regionalne powinny mieć dostęp do programu zgodnie z podziałem uprawnień i kompetencji obowiązującym w każdym państwie członkowskim i z zaleceniami dla poszczególnych krajów, często skierowanymi do władz lokalnych i regionalnych. Zwraca się do Komisji, by upewniała się, że ma to miejsce, np. sprawdzając, czy władze regionalne lub lokalne były włączone w opracowanie danego projektu reform strukturalnych w przypadku, gdy wnioski o pomoc techniczną złożone przez władze krajowe dotyczą obszarów należących do kompetencji władz regionalnych lub lokalnych, przy poszanowaniu instytucjonalnych uwarunkowań każdego kraju.

5.

Uważa, że wniosek dotyczący rozporządzenia jest zgodny z zasadą pomocniczości, jeżeli pomoc techniczna udzielana jest w dziedzinach, które wchodzą w zakres kompetencji dzielonych między Unię i państwa członkowskie (zob. poprawki do punktu 6 preambuły, art. 3 ust. 1 i art. 4). Jako że wniosek opiera się na mechanizmie dobrowolnym, nie budzi wątpliwości w zakresie proporcjonalności.

6.

Uważa, że niezbędne jest skuteczne skoordynowanie programu z programami i instrumentami UE służącymi współfinansowaniu pomocy technicznej w ramach funduszy strukturalnych (art. 59 rozporządzenia nr 1303/2013 oraz cel tematyczny nr 11), a także w ramach Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD), Funduszu Azylu, Migracji i Integracji (AMIF) i Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ISF) oraz sektorowych programów UE (instrument „Łącząc Europę”, „Horyzont 2020”, „Europa dla obywateli”, „Sprawiedliwość” oraz „Prawa, równość i obywatelstwo”).

7.

Podkreśla, że finansowanie programu przez przeniesienie środków budżetowych przeznaczonych na pomoc techniczną w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych może być jedynie rozwiązaniem przejściowym. Sprzeciwia się ponadto temu, by takie mechanizmy finansowania otwierały drogę do podporządkowania polityki spójności europejskiemu semestrowi, jako że polityka spójności posiada własne umocowanie prawne zapisane w traktatach UE.

8.

Podkreśla, że nie ma uniwersalnej recepty na przeprowadzenie reform strukturalnych i że dobre praktyki mogą być jedynie inspiracją dla poszukiwania rozwiązań przystosowanych do różnych sytuacji oraz do specyfiki lokalnej i regionalnej wnioskujących państw członkowskich.

9.

Zachęca do wymiany dobrych praktyk między państwami członkowskimi w ramach wdrażania reform strukturalnych i zaleca, by partnerstwa między państwami członkowskimi zostały w kontekście programu wzmocnione poprzez udział samorządów terytorialnych, które wykazują społeczno-gospodarcze lub geograficzne podobieństwa bądź są objęte reformami strukturalnymi o charakterze transgranicznym.

10.

Przypomina, że wykazywanie przez samorządy terytorialne, partnerów społecznych i zainteresowane podmioty społeczeństwa obywatelskiego wysokiej odpowiedzialności w terenie za reformy strukturalne jest niezbędne dla powodzenia programu i do tego, by przyczyniał się on do zwiększania zaufania i propagowania współpracy między wnioskującym państwem członkowskim, Komisją i pozostałymi państwami członkowskimi.

11.

Domaga się, by przy wspieraniu reform strukturalnych systematycznie zwracać uwagę na cele dotyczące zrównoważonego rozwoju, włączenia społecznego, dostępu do opieki zdrowotnej, zatrudnienia i szkolenia, zgodnie z celami strategii „Europa 2020”. KR postuluje w związku z tym, by przeprowadzane przez Komisję oceny programu wsparcia uwzględniały wskaźniki inne niż PKB (6).

12.

Uważa, że współfinansowanie państw członkowskich w ramach programu wsparcia podlega klauzuli reform strukturalnych określonej w pakcie stabilności i wzrostu (7).

13.

Podkreśla, że należy traktować program jako mający charakter pilotażowy i zaleca przeprowadzenie w odpowiednim czasie jego oceny przed rozpoczęciem kolejnego okresu programowania finansowego rozpoczynającego się w 2021 r., by określić, czy stosowne jest nadanie mu trwałego charakteru, a jeśli tak, to czy utworzenie funduszu zasobów własnych w celu wspierania reform strukturalnych jest konieczne, wykonalne i pożądane.

1.7.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 240/62

1.

Przypomina o znaczeniu zaangażowania władz lokalnych i regionalnych w tę kwestię ze względu na ich wysoką wrażliwość wynikającą z ich pierwszorzędnej roli w walce ze zmianą klimatu, jako instytucji znajdujących się najbliżej obywateli i mających pierwszy kontakt z sytuacjami kryzysowymi związanymi ze środowiskiem.

2.

Wzywa wszystkie główne podmioty światowe (przedsiębiorstwa, sektor finansowy, rządy, Organizację Narodów Zjednoczonych, organizacje pozarządowe i społeczeństwo obywatelskie), by współpracowały ze wszystkimi szczeblami sprawowania rządów, tak aby reakcja na sytuacje kryzysowe związane ze środowiskiem i klimatem była skoordynowana i skuteczna, zgodnie z ustaleniami paryskiej konferencji COP 21. W tym kontekście odnotowuje komunikat COM(2016) 110 final „Po konferencji w Paryżu”, który zostanie przeanalizowany bardziej szczegółowo w przyszłej opinii KR-u. Wyraża jednak ubolewanie z powodu stosunkowo słabego odniesienia do roli reformy ETS w realizacji porozumienia paryskiego oraz braku uznania wymiaru terytorialnego w tym procesie.

3.

Pozytywnie ocenia wynik konferencji COP 21, jeśli chodzi o wspólną wolę współpracy w dążeniu do ambitnego celu, i popiera decyzję o przeprowadzaniu przeglądu celów co pięć lat, tak aby były one zawsze adekwatne. Podkreśla jednak, że stracono szansę na to, aby zająć się na szczeblu globalnym ryzykiem ucieczki emisji i opracować środki zaradcze w tym zakresie.

4.

Podkreśla znaczenie coraz większej integracji systemu ETS i strategii politycznych propagujących odnawialne źródła energii i efektywność energetyczną. Zauważa w tym kontekście potrzebę uproszczenia i harmonizacji przepisów w tej dziedzinie.

5.

Dyrektywa w sprawie EU ETS jest obowiązującym instrumentem polityki UE w ramach unijnego prawa ochrony środowiska. Proponowana dyrektywa zmieniająca nie budzi wątpliwości co do zgodności z zasadą pomocniczości, ponieważ przeciwdziałanie zmianie klimatu i jej skutkom ma wyraźny wymiar transgraniczny, a zatem cele omawianej dyrektywy nie mogą zostać osiągnięte w wystarczającym stopniu przez państwa członkowskie, lecz raczej na szczeblu UE. Proponowana dyrektywa zmieniająca nie wykracza też poza to, co jest konieczne pod względem formalnym lub merytorycznym do osiągnięcia celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w UE na 2030 r. w sposób opłacalny, zatem jest ona zgodna z zasadą proporcjonalności.

6.

Uznaje za priorytetowe cele określone w strategii „Europa 2020” i twierdzi, że są one na pewno zgodne z celem dotyczącym zachowania silnego, konkurencyjnego i innowacyjnego europejskiego przemysłu, który nie powinien postrzegać reguł jako mechanizmu karnego, ale jako zachętę do większej wydajności i unowocześniania. Z tego względu zachęca Komisję Europejską do zastanowienia się również nad koncepcją „śladu węglowego” produktów i do rozważenia sposobów wspierania bardziej zrównoważonej konsumpcji.

7.

Podkreśla znaczenie walki z brakiem równowagi między podażą a popytem na rynku uprawnień do emisji, tak by przyczynić się do zagwarantowania, że cena uprawnień do emisji dwutlenku węgla będzie silniej uzależniona od średnio- i długoterminowych redukcji emisji i by zachęcić do inwestowania w technologie niskoemisyjne. Ponadto wskazuje, że z uwagi na fakt, iż celem rezerwy stabilności rynkowej jest większa elastyczność podaży uprawnień podczas aukcji w latach przejściowych między okresami rozliczeniowymi, zmiany przewidziane we wniosku dotyczącym dyrektywy powinny przyczynić się do uniknięcia dużych wahań w liczbie uprawnień sprzedawanych na aukcji i do zagwarantowania sprawiedliwego podziału liczby uprawnień w poszczególnych latach.

8.

Z zadowoleniem przyjmuje propozycję Komisji Europejskiej, by uaktualnić obowiązujące przepisy w zakresie unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS), i ocenia pozytywnie wybór dyrektywy jako instrumentu prawnego.

9.

Wskazuje na uwagi Trybunału Obrachunkowego, według którego istnieją „istotne uchybienia we wdrażaniu […] ETS”, i przedstawia zalecenia mające na celu poprawienie integralności i wdrażania tego systemu, z uwzględnieniem koncepcji efektywności przemysłowej zapewniającej pełną konkurencyjność gospodarki UE.

10.

Przypomina, że jak już podkreślono w kilku poprzednich opiniach (1), jednym z odnotowanych do tej pory problemów z wdrażaniem systemu EU ETS był poziom cen dwutlenku węgla, uznawany często za nieefektywny. Uważa zatem, że celem UE powinno być wspieranie właściwego ustalania cen na poziomie międzynarodowym i zapobieganie fluktuacjom wynikającym wyłącznie z chęci spekulowania.

11.

Przypomina, że dyrektywa ustanawiająca system EU ETS stanowi część szerzej zakrojonego zbioru środków i nie powinna wykluczać możliwości, by poszczególne państwa wprowadzały podatek od emisji dwutlenku węgla z myślą o wspieraniu innowacji poprzez tworzenie przewagi konkurencyjnej, tak jak to czyni się na przykład w Szwecji i Norwegii.

12.

Zgadza się z zasadą, że wszystkie sektory gospodarki, w tym te nieobjęte systemem EU ETS, powinny przyczyniać się do osiągnięcia celu redukcji emisji, zwiększając zrównoważenie środowiskowe, a jednocześnie zapewniając zrównoważony rozwój społeczny. W związku z tym zachęca państwa członkowskie do zwiększenia wysiłków ukierunkowanych na sektory nieobjęte EU ETS, zważywszy że te ostatnie odpowiadają za ponad 50 % emisji. W tym względzie proponuje się, by zastanowić się nad przeglądem przewidzianych w różnych sektorach dotacji w celu zachęcania rynku do wyboru innowacyjnych i skutecznych rozwiązań lub zwiększyć liczbę sektorów objętych systemem ETS, na przykład poprzez włączenie do niego emisji pochodzących z sektora transportu (wodnego i lądowego) oraz z sektora budowlanego.

13.

Stanowczo zaleca, aby reforma zmierzała do tego, by mechanizmy kompensacji kosztów pośrednich ponoszonych przez przemysł zostały zharmonizowane w całej UE (tak aby uniknąć zakłóceń rynku wewnętrznego powodowanych przez konkurencję wewnętrzną) oraz by system nagradzał podmioty osiągające najlepsze wyniki.

14.

Wyraża nadzieję, że przyjęcie systemu ETS przez Chiny, przewidziane począwszy od roku 2017 (2), będzie zachętą także dla innych podmiotów sceny międzynarodowej, przyspieszając konwergencję w kierunku gospodarki niskoemisyjnej i umożliwiając stopniowe wyeliminowanie systemu przydziału bezpłatnych uprawnień. Jako alternatywę dla bezpłatnego przydziału trzeba rozważyć przede wszystkim różne formy promowania za pomocą zachęt i wsparcia na rzecz odchodzenia od produkcji energii z paliw kopalnych i zastępowania ich energią ze źródeł odnawialnych.

15.

Docenia chęć poprawy istniejących przepisów poprzez zwiększenie ich przejrzystości dzięki częściej aktualizowanym, wiarygodnym i zweryfikowanym danym. Dlatego też postuluje, aby ustalono realistyczne pod względem technicznym i ekonomicznym wskaźniki w oparciu o rzetelne dane przemysłowe i aby je aktualizowano przed początkiem okresu rozliczeniowego.

16.

Uznaje za niezbędne, aby środki publiczne przeznaczone na finansowanie działań w związku ze zmianą klimatu były alokowane również po 2020 r., i wyraża nadzieję, że będą one stanowić coraz ważniejszą pozycję w ramach finansowych UE, począwszy już od średniookresowych przeglądów przewidzianych dla głównych europejskich programów finansowania, a w szczególności programu „Horyzont 2020”.

17.

Proponuje wykorzystanie dźwigni polityki zagranicznej UE i polityki handlowej (w szczególności w odniesieniu do umów o wolnym handlu), aby przyspieszyć dostosowanie się państw trzecich do wymogów EU ETS, promując ramy międzynarodowe, które umożliwią osiągnięcie szerzej zakrojonych celów.

18.

Wyraża nadzieję na jak najszybsze zajęcie się kwestią rozszerzenia EU ETS na emisje pochodzące z transportu lotniczego, poprzez działania sprzyjające stałej redukcji emisji, również z wykorzystaniem postępu technologicznego, dzięki któremu europejskie linie lotnicze będą bardziej konkurencyjne w skali globalnej i staną się liderem w zakresie zrównoważonego rozwoju.

1.7.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 240/72