12.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 55/1

12.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 55/2

—

uwzględniając dyrektywę 2004/25/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. sprawie ofert przejęcia (1),

—

uwzględniając sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie stosowania dyrektywy 2004/25/WE w sprawie ofert przejęcia (COM(2012)0347),

—

uwzględniając analizę dotyczącą stosowania dyrektywy 2004/25/WE w sprawie ofert przejęcia (analiza zewnętrzna) przeprowadzoną na zlecenie Komisji (2),

—

uwzględniając sprawozdanie w sprawie stosowania dyrektywy w sprawie ofert przejęcia z dnia 21 lutego 2007 r. (3),

—

uwzględniając art. 48 Regulaminu,

—

uwzględniając sprawozdanie Komisji Prawnej oraz opinię Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych (A7-0089/2013),

A.

mając na uwadze, że dyrektywa w sprawie ofert przejęcia (zwana dalej „dyrektywą”) ustanawia minimalne wytyczne zapewniające przejrzystość i pewność prawną co do postępowania w przypadkach ofert przejęcia oraz przyznaje udziałowcom, pracownikom i innym zainteresowanym podmiotom prawo do informacji;

B.

mając na uwadze, że niektóre państwa członkowskie rozważają lun już wprowadziły zmiany do swoich zharmonizowanych krajowych przepisów regulujących oferty przejęcia w celu zwiększenia przejrzystości na rynku kapitałowym i wzmocnienia praw danego przedsiębiorstwa i jego udziałowców;

C.

mając na uwadze, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł w kilku sprawach, że zachowanie specjalnych uprawnień w prywatnej spółce przez państwo członkowskie należy generalnie uznać za ograniczenie swobodnego przepływu kapitału i można uzasadnić w bardzo ograniczonych okolicznościach (4);

D.

mając na uwadze, że właściwe organy krajowe odpowiadają za publiczny nadzór nad ofertami przejęcia;

E.

mając na uwadze, że art. 1 ust. 3 rozporządzenia (UE) nr 1095/2010 (5) stanowi, że Europejski Organ Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) podejmuje odpowiednie działania w sprawie ofert przejęcia; mając na uwadze, że ESMA stworzył sieć właściwych organów, która ma wzmocnić ich wzajemną współpracę w dziedzinie transgranicznych ofert przejęcia;

1.

uznaje dyrektywę za istotną część unijnego dorobku prawnego w dziedzinie prawa spółek, która wykracza poza zwykłe wspieranie dalszej integracji i harmonizacji unijnych rynków kapitałowych;

2.

podkreśla, że skutki dyrektywy nie ograniczają się do podstawowych przepisów regulujących oferty przejęcia, ale należy je oceniać w szerszym kontekście prawa spółek, w tym ładu korporacyjnego, prawa o rynku kapitałowym, a także prawa pracy;

3.

ponownie podkreśla, że cele dyrektywy, zwłaszcza zagwarantowanie równej konkurencji w ofertach przejęcia przy ochronie interesów udziałowców, pracowników i innych zainteresowanych podmiotów, mają zasadnicze znaczenie dla sprawnego funkcjonowania rynku przejęć kontroli nad przedsiębiorstwami;

4.

przyjmuje do wiadomości wniosek Komisji, że dyrektywa funkcjonuje należycie, oraz przyjmuje do wiadomości wnioski zawarte w analizie zewnętrznej, że dyrektywa poprawiła funkcjonowanie rynku przejęć kontroli nad przedsiębiorstwami; zauważa jednak z niepokojem niezadowolenie przedstawicieli pracowników, któremu dali wyraz w analizie zewnętrznej, jeżeli chodzi o ochronę praw pracowniczych, oraz wzywa Komisję, by wzmocniła dialog z przedstawicielami pracowników na temat lepszego rozwiązania naglących kwestii;

5.

podkreśla, że dyrektywa ustanawia jednakowe reguły działania dla ofert przejęcia w Europie, oraz uważa, że w długoterminowej perspektywie można rozważyć dalsze usprawnienia na rzecz wzmocnienia tych reguł;

6.

szanuje uprawnienia państw członkowskich w zakresie wprowadzania dodatkowych środków, które wykraczają poza wymogi dyrektywy, o ile realizuje się ogólne cele dyrektywy;

7.

w związku z tym zauważa, że niektóre państwa członkowskie niedawno zareagowały na sytuację na ich krajowych rynkach przejęć kontroli nad przedsiębiorstwami, wprowadzając dodatkowe przepisy regulujące składanie ofert przejęcia, takie jak zasada „put up or shut up” („określ się lub milcz”) obowiązująca w Panelu ds. Przejęć w Zjednoczonym Królestwie, która zmierza do wyjaśnienia, czy oferta przejęcia ma być przedstawiona („put up”) czy też nie („shut up”), w sytuacji gdy nie jest jasne, czy oferent naprawdę chce przedstawić ofertę przejmowanej spółce;

8.

z zadowoleniem przyjmuje wysiłki ESMA nad wzmocnieniem współpracy między krajowymi organami w związku z ofertami przejęć za pośrednictwem sieci ofert przejęcia;

9.

uważa jednak, że nie jest konieczne ustanawianie na szczeblu unijnym nadzoru nad ofertami przejęcia, skoro prawo regulujące przejęcia nie ogranicza się do prawa o rynku kapitałowym, lecz jest częścią krajowego prawa spółek; podkreśla, że właściwe organy krajowe powinny nadal odpowiadać za publiczny nadzór nad ofertami przejęcia;

10.

z zadowoleniem przyjmuje ustalenia Komisji i jej opracowania dotyczące kwestii powstałych w związku z przeglądem działania dyrektywy oraz zauważa, że pracownicy naukowi i praktycy wskazują na dodatkowe kwestie (6);

11.

uważa, że koncepcja „zgodnego działania” ma zasadnicze znaczenie, w przypadku gdy oblicza się próg, który rodzi obowiązek przedstawienia oferty, oraz rozumie, że państwa członkowskie w odmienny sposób transponowały definicję zawartą w dyrektywie; sądzi jednak, że skupienie się na zmianach koncepcji „zgodnego działania” jedynie w ramach dyrektywy nie pozwoli na zwiększenie pewności prawnej, ponieważ koncepcja ta ma także znaczenie dla innych obliczeń wymaganych przez unijne prawo spółek; dlatego proponuje, by podjęto bardziej szczegółową analizę, tak by ustalić ewentualne metody, dzięki którym dałoby się doprecyzować i zharmonizować koncepcję „zgodnego działania”;

12.

w tym celu oczekuje planu działania Komisji w sprawie unijnego prawa spółek, w którym należy poruszyć to zagadnienie, i popiera stwierdzenie Komisji, że w żaden sposób nie powinno się ograniczać zdolności krajowych organów do zobowiązania zgodnie działających stron starających się o kontrolę, żeby zaakceptowały skutki prawne ich zgodnego działania (7);

13.

podkreśla, że przepis dotyczący obowiązkowej oferty przejęcia jest zasadniczym przepisem regulującym ochronę udziałowców mniejszościowych, oraz odnotowuje ustalenia z analizy zewnętrznej, że wszystkie państwa członkowskie zezwalają na odstępstwa od tego przepisu; rozumie, że odstępstwa te stosuje się często do ochrony interesu kontroli udziałowców (np. brak rzeczywistej zmiany w kontroli), wierzycieli (np. w sytuacji gdy wierzyciele udzielili pożyczek) i innych zainteresowanych podmiotów (np. dla zrównoważenia praw udziałowców i innych zainteresowanych podmiotów); popiera zamiar Komisji, by zebrać dodatkowe informacje w celu określenia, czy szeroko stosowane odstępstwa są sprzeczne z ochroną udziałowców mniejszościowych;

14.

podkreśla również, że przepis dotyczący obowiązkowej oferty przejęcia umożliwia udziałowcom mniejszościowym w razie zmiany kontroli otrzymanie premii wypłacanej za pakiet kontrolny, oraz zauważa, że dyrektywa reguluje tylko cenę obowiązkowej oferty (czyli cenę godziwą), lecz nie oferty dobrowolnej; zauważa w szczególności, że dyrektywa znosi obowiązek złożenia obowiązkowej oferty przejęcia, w razie gdy po początkowej dobrowolnej ofercie osiągnięto próg kontrolny w taki sposób, że oferent może następnie zwiększyć swój udział w przejmowanej spółce poprzez zwykłe nabycie udziałów (tzw. „creeping in”); zauważa także, że w takich przypadkach niektóre państwa członkowskie wprowadziły obowiązek złożenia drugiej obowiązkowej oferty przejęcia, zgodnie z którym konieczna jest druga oferta, jeżeli w określonym okresie (np. 12 miesięcy) nastąpił pewien wzrost (np. 3 %) między dwoma określonymi progami (np. między 30 % i 50 %);

15.

uważa, że progi notyfikacyjne ustanowione w art. 9 dyrektywy 2004/109/WE (8) (dyrektywa o przejrzystości, obecnie w trakcie przeglądu) zapewniają dużą przejrzystość struktury własnościowej oraz umożliwiają wczesne wykrywanie nabyć typu „creeping-in”; jest zdania, że właściwe organy krajowe powinny zniechęcać do stosowania technik zmierzających do omijania przepisu dotyczącego obowiązkowej oferty przejęcia i w ten sposób unikania wypłaty premii za kontrolę udziałowcom mniejszościowym;

16.

zauważa, że przepis o neutralności zarządu dotyczący środków obronnych po ofercie transponowała większość państw członkowskich, podczas gdy tylko bardzo ograniczona liczba państw członkowskich transponowała zasadę znoszenia ograniczeń, która neutralizuje środki obronne sprzed oferty; rozumie, że w państwach członkowskich wciąż istnieją zarówno środki obronne przedofertowe (np. struktury piramid czy złote udziały), jak i poofertowe (np. „biały rycerz” czy zwiększenie zadłużenia), oraz że jednocześnie wydaje się, iż istnieją wystarczające sposoby ominięcia takich mechanizmów obronnych; jest jednak zdania, że zgodnie z ogólnymi zasadami prawa spółek należy wyjaśnić, iż zarząd przejmowanej spółki powinien uwzględniać długoterminową stabilność spółki i jej udziałowców oraz działać w ich interesie;

17.

podkreśla, że dyrektywa stanowi jedynie, iż pracownikom udziela się informacji, zwłaszcza w odniesieniu do zamiarów oferenta w sprawie przyszłości przejmowanej spółki oraz do przyszłych planów dotyczących zatrudnienia, w tym jakichkolwiek zmian materialnych w warunkach zatrudnienia, ale nie przewidziano prawa do konsultacji;

18.

podkreśla, że należy dodatkowo rozważyć kwestię, w jaki sposób pilnie chronić i wzmacniać prawa pracowników, przy uwzględnieniu także wspólnotowego dorobku prawnego, m.in. dyrektywy 2001/23/WE (9) i dyrektywy 2002/14/WE (10);

19.

nalega, by skutecznie stosowano odpowiednie przepisy dyrektywy regulujące prawa pracowników oraz by w razie potrzeby należycie je egzekwowano;

20.

przypomina, że zgodnie z art. 21 dyrektywy jej przepisy miały ulec transpozycji do prawa krajowego do 20 maja 2006 r., oraz zauważa, że zgodnie z analizą zewnętrzną większość państw członkowskich transponowała dyrektywę w latach 2006-2007 (11);

21.

podkreśla, że okres transpozycji dyrektywy zbiega się z początkiem kryzysu finansowego, który następnie przekształcił się w kryzys gospodarczy i zadłużeniowy, oraz że działania dotyczące przejęć ściśle się wiążą z sytuacją finansową i gospodarczą w Europie i poza nią;

22.

podkreśla, że w świetle analizy zewnętrznej działania z zakresu przejęć bardzo się ograniczyły po terminie transpozycji dyrektywy w wyniku kryzysu, w tym również w Zjednoczonym Królestwie, gdzie działania na rynku przejęć kontroli nad przedsiębiorstwami są tradycyjnie bardziej skoncentrowane niż w pozostałych państwach Unii;

23.

jest zdania, że skoro rynek przejęć kontroli nad przedsiębiorstwami stale się kurczył w okresie kryzysu finansowego, trudna może być ocena, czy i w jakim zakresie należy wprowadzać dalsze środki harmonizacyjne w odniesieniu do ofert przejęcia;

24.

z tego względu zwraca się do Komisji, by nadal ściśle monitorowała sytuację na rynku przejęć kontroli nad przedsiębiorstwami i przygotowała nową ocenę stosowania dyrektywy, kiedy działalność z zakresu przejęć powróci do bardziej regularnych rozmiarów;

25.

zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji, a także rządom i parlamentom państw członkowskich.

12.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 55/6

—

uwzględniając art. 162 TFUE, który obejmuje cele Europejskiego Funduszu Społecznego i odnosi się między innymi do celu ułatwiania dostosowania do zmian przemysłowych oraz do zmian w systemach produkcji,

—

uwzględniając art. 174 i następne TFUE, które określają cel spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, a także definiują strukturalne instrumenty finansowe realizacji tego celu,

—

uwzględniając art. 176 TFUE, który obejmuje Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i dotyczy między innymi rozwoju i zmian strukturalnych regionów, których rozwój następuje bardzo powoli, a także do konwersji podupadających regionów przemysłowych,

—

uwzględniając art. 173 (tytuł XVII) TFUE, który obejmuje politykę przemysłową UE i dotyczy między innymi konkurencyjności przemysłu Unii,

—

uwzględniając wniosek Komisji z dnia 11 września 2012 r. dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego objętych zakresem wspólnych ram strategicznych oraz ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności, oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1083/2006 (COM(2012)0496),

—

uwzględniając swą rezolucję z dnia 20 maja 2010 r. w sprawie wdrażania synergii funduszy przeznaczonych na badania naukowe i innowacje w rozporządzeniu (WE) nr 1080/2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz siódmego programu ramowego w dziedzinie badań i rozwoju w miastach i regionach, jak również w państwach członkowskich i w Unii (1),

—

uwzględniając swą rezolucję z dnia 20 maja 2010 r. w sprawie wkładu polityki spójności w osiągnięcie celów lizbońskich i celów „UE 2020” (2),

—

uwzględniając swą rezolucję z dnia 15 czerwca 2010 r. w sprawie przeglądu wspólnotowej polityki w zakresie innowacji w zmieniającym się świecie (3),

—

uwzględniając swą rezolucję z dnia 16 czerwca 2010 r. w sprawie strategii UE 2020 (4),

—

uwzględniając swą rezolucję z dnia 7 października 2010 r. w sprawie polityki spójności i polityki regionalnej UE po 2013 r. (5),

—

uwzględniając swą rezolucję z dnia 9 marca 2011 r. w sprawie polityki przemysłowej w dobie globalizacji (6),

—

uwzględniając wnioski z posiedzenia Rady (3057. Rada ds. Konkurencyjności – rynek wewnętrzny, przemysł, badania naukowe i przestrzeń kosmiczna), które odbyło się w Brukseli w dniu 10 grudnia 2010 r., zatytułowane „Polityka przemysłowa w erze globalizacji”,

—

uwzględniając szóste sprawozdanie Komisji z dnia 25 czerwca 2009 r. w sprawie postępów w dziedzinie spójności gospodarczej i społecznej – regiony kreatywne i innowacyjne (COM(2009)0295),

—

uwzględniając dokument roboczy służb Komisji z dnia 30 lipca 2009 r. zatytułowany „Przemysł europejski w zmieniającym się świecie – uaktualniony przegląd w podziale na sektory, 2009 r. (SEC(2009)1111),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 23 września 2009 r. zatytułowany „Przygotowanie się na przyszłość: opracowanie wspólnej strategii w dziedzinie kluczowych technologii wspomagających w UE” (COM(2009)0512),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 3 marca 2010 r. zatytułowany „Europa 2020 – strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” (COM(2010)2020),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 6 października 2010 r. zatytułowany „Projekt przewodni strategii”Europa 2020„– Unia innowacji” (COM(2010)0546),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 28 października 2010 r. zatytułowany „Zintegrowana polityka przemysłowa w erze globalizacji. Konkurencyjność i zrównoważony rozwój na pierwszym planie” (COM(2010)0614),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 9 listopada 2010 r. zatytułowany „Wnioski z piątego sprawozdania w sprawie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej: przyszłość polityki spójności” (COM(2010)0642),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 14 października 2011 r. zatytułowany. „Polityka przemysłowa – poprawa konkurencyjności” (COM(2011)0642),

—

uwzględniając dokument roboczy służb Komisji z dnia 14 marca 2012 r. w sprawie elementów wspólnych ram strategicznych na lata 2014-2020, które dotyczą Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (SWD(2012)0061),

—

uwzględniając dokument roboczy służb Komisji z dnia 24 kwietnia 2012 r. w sprawie zasady partnerstwa przy wykorzystywaniu funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych – elementy europejskiego kodeksu postępowania w sprawie partnerstwa (SWD(2012)0106),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 10 października 2012 r. zatytułowany „Silniejszy przemysł europejski na rzecz wzrostu i ożywienia gospodarczego. Aktualizacja komunikatu w sprawie polityki przemysłowej” (COM(2012)0582),

—

uwzględniając dokument roboczy służb Komisji z dnia 10 października 2012 r. zatytułowany „Sprawozdanie na temat konkurencyjności europejskiej”(SWD(2012)0299),

—

uwzględniając dokument roboczy służb Komisji dotyczący wyników gospodarczych w przemyśle oraz osiągnięć państw członkowskich w dziedzinie konkurencyjności oraz polityki konkurencji (SWD(2012)0298),

—

uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego z dnia 26 maja 2010 r. w sprawie konieczności zastosowania całościowego podejścia do kwestii rewitalizacji miast (7),

—

uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie komunikatu Komisji: „Zintegrowana polityka przemysłowa w erze globalizacji. Konkurencyjność i zrównoważony rozwój na pierwszym planie” (CCMI/083 – CESE 808/2011),

—

uwzględniając art. 48 Regulaminu,

—

uwzględniając sprawozdanie Komisji Rozwoju Regionalnego oraz opinię Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności (A7–0145/2013),

A.

mając na uwadze, że termin „przemysł” nie został jasno zdefiniowany i może obejmować cały szereg różnych sektorów;

B.

mając na uwadze, że przemysł jest bez wątpienia jednym z naszych głównych atutów w odniesieniu do konkurencyjności na arenie międzynarodowej, ponieważ bez niego UE nie odgrywałaby tak ważnej roli w zapewnianiu światowej równowagi sił gospodarczych;

C.

mając na uwadze, że sektor przemysłu mógłby odgrywać wiodącą rolę w gospodarce UE, uwzględniając szacunki Komisji, zgodnie z którymi na każde 100 miejsc pracy tworzonych w sektorze przemysłu może powstać od 60 do 200 nowych miejsc pracy w pozostałych gałęziach gospodarki; mając jednak na uwadze, że poziom produkcji przemysłowej spadł z 20 % do 16 % PKB Unii w latach 2008–2011 i że liczba miejsca pracy zmniejszyła się w tym sektorze o 11 %;

D.

mając na uwadze, że Komisja zamierza odwrócić tendencję spadkową w przemyśle UE i podnieść jego wkład w PKB z obecnych 16 % do 20 % do 2020 r.; mając na uwadze, że przemysł jest głównym obszarem inwestycji prywatnych i publicznych w badania naukowe, rozwój i innowacje;

E.

mając na uwadze, że polityka spójności może wspomóc rozwiązywanie problemów strukturalnych, z którymi boryka się sektor przemysłu w Unii, i przyczynić się do realizacji ambitnych celów strategii „Europa 2020”, takich jak przechodzenie na stabilną gospodarkę niskowęglową, efektywną pod względem energetycznym, sprzyjającą integracji społecznej, wspierającą zatrudnienie i wiedzę;

F.

mając na uwadze, że wiele dawnych obszarów uprzemysłowionych w Europie boryka się z podobnymi problemami, jako że w przeszłości doświadczały one długich okresów wzrostu, po których w ostatnich latach nastąpił drastyczny kryzys gospodarczy;

G.

mając na uwadze, że regiony przygraniczne, np. zagłębia górnicze, włókiennicze lub hutnictwa żelaza, często stają w obliczu takich samych wyzwań przemysłowych ze względu na ich wspólne charakterystyczne właściwości terytorialne i współzależność gospodarczą;

H.

mając na uwadze, że w polityce przemysłowej istnieje tendencja do skupiania się na konkretnych codziennych problemach przemysłu, dlatego też często zaniedbuje się jej silny wpływ na regiony;

I.

mając na uwadze, iż badania naukowe dowiodły, że do restrukturyzacji dawnych obszarów uprzemysłowionych należy podejść w sposób bardziej kompleksowy, a takie podejście mogą utrudnić przeszkody administracyjne;

J.

mając na uwadze, że państwa członkowskie, regiony i miasta w UE borykają się z ograniczeniami finansowymi; mając w szczególności na uwadze, że obszary posiadające starą bazę przemysłową niekiedy nie są w stanie przyciągnąć wystarczającej liczby funduszy, aby możliwe było dokonanie ich przekształcenia; mając na uwadze, że fundusze finansowe UE, mające wspomóc działania na rzecz przekształcenia i restrukturyzacji, są niezbędne, by wspierać regionalne i transgraniczne strategie polityczne;

K.

mając na uwadze, że miasta są siłą napędową innowacji i zrównoważonego wzrostu, a ich istotnym zadaniem jest zmierzenie się z wyzwaniami związanymi z dawnymi obszarami uprzemysłowionymi;

L.

mając na uwadze, że potrzebne są nowe i nowatorskie podejścia zintegrowane, których przyjmowanie ułatwiają odpowiednie ramy polityczne oraz inteligentne strategie specjalizacji, aby regiony i miasta mogły realizować swój potencjał w dziedzinie innowacji oraz przekierować swe zasoby przemysłowe na nowo powstałe gałęzie przemysłu i usług oraz zglobalizowane rynki;

M.

mając na uwadze, że potencjał przemysłu kreatywnego i przemysłu kultury nie jest w wystarczający sposób uwzględniany w strategiach reindustrializacji, a przecież sektory te cechują się bardzo dużym potencjałem wzrostu i potencjałem w dziedzinie innowacji i zatrudnienia oraz są czynnikiem spójności społecznej i skutecznym środkiem zwalczania obecnej recesji;

1.

zwraca uwagę na udostępnianie posiadanych zasobów w ramach polityki spójności i funduszy strukturalnych, kapitalizację systemów inżynierii finansowej Europejskiego Banku Inwestycyjnego, a także krajowe, regionalne i miejskie strategie rozwoju gospodarczego służące rekonwersji dawnych obszarów przemysłowych oraz przywracaniu działalności przemysłowej na obszarach przemysłowych dotkniętych kryzysem, których celem jest przywracanie nowoczesnej i zrównoważonej działalności przemysłowej; ubolewa jednak nad tym, że możliwości te nie zawsze stanowią rozwiązanie rzeczywistych trudności, z jakimi borykają się poszczególne regiony, oraz nad tym, że państwa członkowskie i regiony nie w pełni wykorzystują środki z funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, w czasach gdy sektor przemysłu bardzo dotkliwie odczuwa skutki kryzysu;

2.

podkreśla, że należy wprowadzić dalsze środki pomocy wspomagające dawne obszary uprzemysłowione, a zwłaszcza obszary monoprzemysłowe, w pomyślnym znajdowaniu nowych ścieżek rozwoju z położeniem nacisku na kulturę i przemysł kreatywny, a także we wspieraniu wykorzystywania opuszczonej infrastruktury, co może odegrać kluczową rolę w przekształcaniu danych obszarów uprzemysłowionych;

3.

domaga się bardziej zintegrowanego i systemowego podejścia do odbudowy przemysłu i rozwoju regionalnego, a także do uspójnienia różnych strategii politycznych na szczeblu unijnym, krajowym, regionalnym, międzyregionalnym i transgranicznym, w trosce o zapewnienie wykorzystania potencjału drzemiącego w sektorze przemysłu europejskiego; podkreśla konieczność utworzenia stref ekonomicznych mających znaczenie dla regionów oraz parków zaawansowanych technologii na zasadzie partnerstw publiczno-prywatnych, aby przyczynić się do rozszerzenia wykorzystywania lokalnych i regionalnych zasobów ludzkich i gospodarczych za pomocą najnowszych technologii;

4.

podkreśla, że pomyślność odbudowy przemysłu w połączeniu z rozwojem regionalnym uzależniona jest od istnienia skutecznych strategii politycznych w takich dziedzinach jak polityka spójności, zarządzanie gospodarką, konkurencyjność, badania naukowe i innowacje, energia, agenda cyfrowa, zrównoważony rozwój, przemysł kreatywny i przemysł kultury, nowe kwalifikacje i miejsca pracy itp.,

5.

jest zdania, że główne wyzwania stojące przed dawnymi obszarami uprzemysłowionymi polegają na:

6.

podkreśla, że centralnym punktem strategii regionalnych dla ośrodków przemysłowych powinny być środki ochrony jakości gleby, wody i powietrza, zachowanie regionalnej i lokalnej różnorodności biologicznej i zasobów naturalnych oraz oczyszczanie gruntów i wody, tak aby szkodliwe dla środowiska substancje przestały się do niego przedostawać;

7.

uważa, że ważne jest, by strategie dla ośrodków przemysłowych obejmowały zintegrowane podejście do możliwych form zrównoważonego transportu do i z tych ośrodków, obejmujące surowce, towary i pracowników, jak i konieczną infrastrukturę, istniejącą czy planowaną, a ponadto zauważa, że takie podejście może pomóc zredukować ślad środowiskowy ośrodków przemysłowych i miejskich oraz sprawić, że potrzeby społeczności będą zaspakajane przy jednoczesnej ochronie zasobów naturalnych i kapitału oraz przyczynianiu się do poprawy zdrowia ludności;

8.

jest zdania, że wskutek procesu rozszerzenia UE pogłębiły się rozbieżności pomiędzy regionami, w związku z czym uwaga opinii publicznej odwróciła się od dawnych obszarów uprzemysłowionych, którym brak odpowiednich możliwości inwestycyjnych dla realizacji konkretnych strategii rozwoju regionalnego;

9.

wzywa Komisję, by dokonała oceny aktualnej sytuacji panującej na dawnych obszarach uprzemysłowionych, wskazała główne wyzwania, przed jakimi stoją, a także zaoferowała im informacje i wsparcie w zakresie demokratycznego rozwoju strategii regionalnych, na podstawie szeroko zakrojonego partnerstwa, które mogłyby poprawić perspektywy zrównoważonego rozwoju tych regionów z wykorzystaniem ich wewnętrznego potencjału;

10.

podkreśla, że wzmocnienie bazy przemysłowej gospodarki jest niezbędne, by sprzyjać dalszemu wzrostowi gospodarczemu i tworzeniu miejsc pracy, a także by czynić postępy w realizacji celów i we wdrażaniu środków w ramach strategii „Europa 2020” oraz że zasoby przemysłowe będące częścią dziedzictwa kulturowego, historycznego i architektonicznego oraz wiedza fachowa dostępna na dawnych obszarach uprzemysłowionych mogą stworzyć niezastąpioną podstawę tego procesu, a zatem należy je zachować i dostosować do nowych potrzeb;

11.

zauważa, że wiele byłych ośrodków przemysłowych oferuje ogromny potencjał poprawy efektywności energetycznej przez zastosowanie nowoczesnej technologii i standardów budowlanych, co z kolei przyniosłoby korzyści zarówno gospodarce regionalnej, jak i środowisku;

12.

powtarza, że spośród dawnych obszarów uprzemysłowionych, które podjęły próbę zbadania nowych możliwości rozwoju regionalnego, największy sukces odniosły te, które oparły swe strategie na swych zdolnościach, cechach i doświadczeniach z przeszłości, a także na atutach terytorialnych i dziedzictwie przemysłowym;

13.

zwraca uwagę, że obszary miejskie mają ogromne znaczenie dla innowacyjności i zrównoważonego wzrostu oraz że wysiłki na rzecz przekształcenia nie mogą przynieść rezultatów bez odpowiednich inwestycji w tej dziedzinie, jako że bez działania w obszarze budownictwa i transportu miejskiego nie uda się osiągnąć celów UE;

14.

jest zdania, że upadek większości dawnych obszarów uprzemysłowionych wynika częściowo z oparcia na monostrukturach; jest zdania, że opieranie gospodarki wyłącznie na monostrukturach jest nieproduktywne oraz że podstawą zrównoważonego wzrostu i tworzenia miejsc pracy jest zróżnicowana gospodarka;

15.

wzywa Komisję do opracowywania koncepcji i instrumentów politycznych łączących Fundusz Spójności i fundusze strukturalne z podejściem do polityki przemysłowej, aby wspierać transformację strukturalną dawnych obszarów uprzemysłowionych w nowoczesne obszary przemysłowe;

16.

jest przekonany, że regionalne strategie przemysłowe muszą opierać się na zintegrowanym podejściu obejmującym zatrudnienie, szkolenie i element edukacyjny, mającym na celu promowanie sektorów o potencjale wzrostu mogących przyczynić się do trwałego tworzenia miejsc pracy na szczeblu lokalnym i regionalnym, zwłaszcza dla ludzi młodych, np. innowacyjne MŚP, w ramach programu na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw i MŚP (COSME); podkreśla szczególną rolę, jaką w opracowywaniu strategii regionalnych na rzecz obszarów uprzemysłowionych odgrywają miasta; uważa, że miasta mają zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia inteligentnego wzrostu; w związku z tym zwraca uwagę, że szczególnie miasta, w których znajdują się dawne obszary uprzemysłowione, mają ogromny potencjał, który UE powinna w pełni wykorzystać; wzywa Komisję do zintensyfikowania dialogu z zainteresowanymi miastami w celu nadania im większej rangi jako bezpośrednim partnerom UE;

17.

podkreśla, że w szczególności wsparcie termomodernizacji budynków pomoże regionom zredukować emisje dwutlenku węgla, tworzyć lokalne miejsca pracy oraz zaoszczędzić pieniądze konsumentów obniżając koszty ogrzewania;

18.

wzywa Komisję, by wykorzystywała efekty synergii pomiędzy polityką spójności a polityką przemysłową, aby wspierać konkurencyjność i wzrost oraz pomagać państwom członkowskim, regionom i miastom w znalezieniu podstawy dla strategii rozwoju przemysłowego, realizowanych na poziomie regionalnym;

19.

jest przekonany, że nie istnieje specjalny plan dotyczący strategii regionalnych dla obszarów przemysłowych dla całej UE oraz że do opracowywania strategii regionalnych najodpowiedniejsze jest podejście lokalne i regionalne; wzywa Komisję do wspierania badań naukowych w dziedzinie gospodarki prowadzonych na szczeblu regionalnym w kontekście inicjatywy „Horyzont 2020”, która umożliwia opracowywanie regionalnie dostosowywanych strategii dla większej liczby dawnych obszarów uprzemysłowionych;

20.

podkreśla, że w procesie planowania strategii rozwoju regionalnego należy wziąć pod uwagę cechy regionów; zatem, mając na uwadze model, jaki oddolne strategie rozwoju obszarów wiejskich (np. LEADER) zapewniają obszarom wiejskim, uważa, że należy wspierać oddolne inicjatywy na rzecz rozwoju obszarów miejskich;

21.

wzywa Komisję do korzystania z doświadczeń z przeszłości, zdobytych w takich obszarach jak Manchester w Wielkiej Brytanii, Lille we Francji, Essen i Zagłębie Ruhry w Niemczech, a także Bilbao w Hiszpanii, gdzie pomoc finansowa ze strony UE przyczyniła się do przekształcenia i restrukturyzacji dawnych obszarów uprzemysłowionych, aby opracowywać przyszłe strategie dla innych regionów w UE;

22.

z zadowoleniem przyjmuje pozytywne skutki przyznania tytułu Europejska Stolica Kultury miastom i aglomeracjom, które w przeszłości borykały się z zastojem przemysłowym, np. Glasgow czy Lille, i podkreśla znaczenie kultury i kreatywności jako katalizatorów odnowy obszarów miejskich i poprawy atrakcyjności regionów;

23.

podkreśla, że odbywająca się w sposób zrównoważony odnowa dawnych obszarów uprzemysłowionych trwa dziesięciolecia i jest procesem, którego wysokie koszty niejednokrotnie przewyższają zdolności administracyjne i finansowe lokalnych organów administracji publicznej; w związku z tym podkreśla konieczność rozszerzania pomocy technicznej przeznaczanej dla wspólnot oraz publicznych organów regionalnych i lokalnych;

24.

podkreśla, że nowy instrument zintegrowanej inwestycji terytorialnej, zaproponowany w art. 99 projektu rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów na nowy okres finansowania 2014–2020, może umożliwić opracowywanie strategii regionalnych wykraczających poza granice administracyjne;

25.

wzywa państwa członkowskie, by unikały formułowania zbyt złożonych przepisów dotyczących beneficjentów pomocy; powtarza, że w dziedzinach, w których istnieją zasady na szczeblu UE, można znieść zasady opracowane na szczeblu lokalnym, aby uniknąć dublowania się zasad lub ich kolidowania ze sobą;

26.

wzywa Komisję, by stworzyła bazę danych dotyczącą istniejących parków przemysłowych i stref działalności regionalnej, tak aby można było wskazać najlepsze modele, które dałoby się zastosować także w innych regionach, oraz powiązać te modele z lokalnymi i regionalnymi długoterminowymi strategiami rozwoju, oraz aby oferowała im doradztwo w zakresie sposobu wykorzystywania funduszy w procesie przekształcania;

27.

uważa, że należy w większym stopniu wspierać rozwój ducha przedsiębiorczości wśród ludzi młodych poprzez otwarcie dostępu do funduszy europejskich i udzielanie porad przedsiębiorstwom;

28.

wzywa państwa członkowskie do dokładania starań, by dawne obszary uprzemysłowione w pełni korzystały z krajowych i europejskich środków finansowych, tak aby UE mogła rozpocząć „nową rewolucję przemysłową”;

29.

podkreśla potrzebę dalszego skoncentrowania wsparcia w zakresie polityki spójności na przekształcaniu przemysłowym regionów w następujących dziedzinach: innowacje i inwestycje w przedsiębiorstwach, integracja społeczna, zintegrowane podejście do rozwoju obszarów miejskich oraz odnowa tych obszarów;

30.

wzywa państwa członkowskie, by wspierały swe regiony w zakresie uczestnictwa w opracowywaniu inteligentnych strategii w dziedzinie specjalizacji; powtarza, że sukces regionów zależy od dostosowanych do ich potrzeb zrównoważonych strategii rozwoju; zwraca uwagę, że w wielu przypadkach lokalne organy administracji publicznej nie mogą uzyskać niezbędnej wiedzy fachowej i koniecznego doświadczenia bez pomocy Komisji i państw członkowskich;

31.

jest zdania, że trzeba tworzyć obszary uprzemysłowione, które staną się bodźcem dla rozwoju miast; twierdzi, że należy położyć większy nacisk na działania w dziedzinie badań naukowych, innowacji i kształcenia, przypominając kreatywną rolę uniwersytetów w tej dziedzinie; wspiera utworzenie sieci innowacji, konkurencyjności i przedsiębiorczości na szczeblu regionalnym, z myślą o zachęcaniu do tworzenia ściślejszych powiązań między uniwersytetami, przedsiębiorstwami i ośrodkami wiedzy, z pożytkiem dla rozwoju nowych rodzajów działalności przemysłowej w celu zachęcania do rozwoju strategii specjalizacji sektorowej oraz propagowania tworzenia klastrów przemysłowych; wzywa Komisję Europejską i zainteresowane państwa członkowskie do tego, aby wymagały większej przejrzystości przy podziale pomocy dla odnośnych zainteresowanych podmiotów;

32.

zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji i państwom członkowskim.

12.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 55/12

—

uwzględniając komunikat Komisji pt. „Energia odnawialna: ważny uczestnik europejskiego rynku energii” wraz z towarzyszącymi mu dokumentami roboczymi (COM(2012)0271),

—

uwzględniając art. 194 ust. 1 TFUE,

—

uwzględniając komunikat Komisji pt. „Plan działania w zakresie energii do roku 2050” (COM(2011)0885),

—

uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniającą i w następstwie uchylającą dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (1),

—

uwzględniając dokument roboczy służb Komisji towarzyszący wnioskowi dotyczącemu dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (SEC(2008)0057),

—

uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1227/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie integralności i przejrzystości hurtowego rynku energii (2),

—

uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylającą dyrektywę 2003/54/WE (3),

—

uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylającą dyrektywę 2003/55/WE (4),

—

uwzględniając art. 48 Regulaminu,

—

uwzględniając sprawozdanie Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii oraz opinie Komisji Handlu Międzynarodowego, Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności, Komisji Rozwoju Regionalnego oraz Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi (A7-0135/2013),

A.

mając na uwadze, że udział energii odnawialnej w koszyku energetycznym Europy zwiększa się w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej oraz wnosi istotny wkład w bezpieczne, niezależne, zróżnicowane i niskoemisyjne dostawy energii w Europie;

B.

mając na uwadze, że ogólnoeuropejski potencjał energii odnawialnej nie został jeszcze w pełni wykorzystany do celów dostaw energii;

C.

mając na uwadze, że zwiększający się udział energii odnawialnej w europejskim koszyku energetycznym wymaga rozbudowy istniejącej infrastruktury sieci i informatycznej;

D.

mając na uwadze, że dywersyfikacja naszego koszyka energetycznego opiera się na licznych technologiach energii odnawialnej (energia wodna, energia geotermalna, energia słoneczna, energia morska, energia wiatrowa, pompy ciepła, biomasa, biopaliwo) oferujących różne usługi w formie energii elektrycznej, ogrzewania, chłodzenia oraz rozwiązań transportowych;

E.

mając na uwadze, że w ramach polityki energetycznej należy zawsze traktować równorzędnie cel bezpieczeństwa dostaw, konkurencyjności, efektywności i korzystnego oddziaływania na środowisko;

F.

mając na uwadze, że UE jest obecnie uzależniona od importu energii stanowiącej ponad połowę jej końcowego zużycia;

G.

mając na uwadze, że polityka energetyczna Unii realizowana w duchu solidarności między państwami członkowskimi w ramach tworzenia rynku wewnętrznego i z uwzględnieniem konieczności utrzymania i poprawy stanu środowiska służy między innymi realizacji celu polegającego na promowaniu rozwoju nowych i istniejących odnawialnych form energii;

H.

mając na uwadze, że urzeczywistnienie wewnętrznego rynku energii do roku 2014 powinno ułatwić nowym uczestnikom rynku, w tym rosnącej liczbie MŚP, wytwarzanie energii odnawialnej, a także powinno przyczynić się do zwiększenia liczby uczestników rynku;

I.

mając na uwadze, że liberalizacja i konkurencja odegrały zasadniczą rolę w obniżeniu cen energii dla wszystkich konsumentów UE;

J.

mając na uwadze, że zgodnie z traktatami europejskimi prawa państwa członkowskiego do określenia warunków wykorzystania jego źródeł energii, wyboru między różnymi źródłami energii i ogólnej struktury dostaw energii danego państwa należą do kompetencji państw członkowskich, bezwzględnie konieczne jest jednak wzmocnienie komunikacji i współpracy; mając na uwadze, że zgodnie z przedstawionym przez Komisję planem działania w dziedzinie energii na rok 2050 każdy scenariusz dotyczący europejskiego systemu energetycznego wymaga znacznie większego udziału energii ze źródeł odnawialnych;

K.

mając na uwadze, że zgodnie z szacunkami UE znajduje się na właściwej drodze do osiągnięcia celu polegającego na tym, by do 2020 r. dwadzieścia procent energii pochodziło ze źródeł odnawialnych;

L.

mając na uwadze, że w ostatnich latach odnotowano postęp technologiczny w zakresie produkcji energii ze źródeł odnawialnych i że Europa odgrywa w tej dziedzinie główną rolę na świecie;

M.

mając na uwadze, że jeszcze nie uporaliśmy się z kryzysem gospodarczym i kryzysem zadłużenia w Europie, a budżety publiczne i zaufanie inwestorów stoją w obliczu poważnych wyzwań; mając na uwadze, że kryzys należy wykorzystać jako szansę podjęcia koniecznych inwestycji w czyste technologie w celu pobudzenia wzrostu gospodarczego i zatrudnienia;

N.

mając na uwadze, że na europejskich uwolnionych rynkach energii rozwój energii odnawialnej zależy od inwestycji prywatnych, które z kolei są uzależnione od stabilności polityki energii odnawialnej;

O.

mając na uwadze, że inwestorzy potrzebują pewności i ciągłości dla swoich przyszłych inwestycji również po roku 2020;

P.

mając na uwadze, że zużycie energii należy zmniejszyć, natomiast skuteczność produkcji, przesyłu i wykorzystania energii należy zwiększyć;

Q.

mając na uwadze, że technologie grzewcze i chłodnicze oparte na odnawialnych źródłach energii mają do odegrania kluczową rolę w obniżeniu emisyjności sektora energetycznego;

R.

mając na uwadze, że jak uznano w planie działania w dziedzinie energii, gaz będzie miał zasadnicze znaczenie dla transformacji systemu energii, ponieważ dostarcza zarówno zmienne, jak i podstawowe obciążenie umożliwiające wsparcie energii ze źródeł odnawialnych;

S.

mając na uwadze, że Komisja obliczyła, że optymalny handel energią odnawialną umożliwiłby oszczędność do 8 mld EUR rocznie;

T.

mając na uwadze, że istniejące instrumenty prawne na rzecz gospodarki leśnej w dostatecznym stopniu uzasadniają zrównoważony charakter biomasy produkowanej w Unii Europejskiej;

1.

zgadza się z Komisją, że energia odnawialna, a także działania na rzecz efektywności energetycznej i elastyczna i inteligentna infrastruktura stanowią tzw. warianty no regrets określone przez Komisję oraz że w Europie zwiększy się w przyszłości udział energii odnawialnej w dostawach energii, a mianowicie w dostawach energii elektrycznej, w przypadku ciepłownictwa (które stanowi prawie połowę łącznego zapotrzebowania na energię w UE) i chłodnictwa oraz sektora transportu, a energetyczna zależność Europy od konwencjonalnych źródeł energii zmaleje; dodaje, że należy sformułować cele końcowe i pośrednie do roku 2050, aby zaprezentować wiarygodną perspektywę przyszłości energii odnawialnej w UE; przypomina, że wszystkie scenariusze przedstawione przez Komisję w planie działania w dziedzinie energii na rok 2050 zakładają, że udział energii odnawialnej w koszyku energii UE w 2030 r. będzie wynosił przynajmniej 30 %; proponuje w związku z tym, aby UE dążyła do osiągnięcia jeszcze wyższego udziału, oraz wzywa Komisję do zaproponowania ogólnounijnego obowiązkowego celu w zakresie energii odnawialnych do 2030 r., przy uwzględnieniu wzajemnego oddziaływania w połączeniu z innymi ewentualnymi celami polityki klimatycznej i energetycznej, w szczególności w połączeniu z celem redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz jego wpływu na konkurencyjność europejskich gałęzi przemysłu, w tym sektorów przemysłu opartych na energii odnawialnej;

2.

podkreśla, że energia ze źródeł odnawialnych nie tylko przyczynia się do rozwiązania problemu zmiany klimatu i zwiększa niezależność energetyczną Europy, lecz także niesie ze sobą dodatkowe korzyści dla środowiska naturalnego w postaci mniejszego poziomu zanieczyszczenia powietrza, wytwarzania odpadów i zużycia wody, a także zmniejszenia innych rodzajów ryzyka nierozerwalnie związanych z innymi formami wytwarzania energii;

3.

podkreśla, że zaopatrzenie w bezpieczną, pewną, przystępną cenowo i zrównoważoną energię jest niezbędne do zapewnienia konkurencyjności europejskiego przemysłu i gospodarki; podkreśla, że w nadchodzącym dziesięcioleciu w UE trzeba będzie zastąpić blisko połowę elektrowni i że system dostaw energii wymaga modernizacji i uelastycznienia, aby uwzględnić oczekiwany rosnący udział energii odnawialnej; podkreśla, że zwiększanie udziału energii odnawialnej w energii elektrycznej, ciepłownictwie, chłodnictwie i transporcie musi następować w sposób opłacalny, z uwzględnieniem korzyści i całkowitych kosztów związanych z energią odnawialną, w tym kosztów systemowych, przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw; z uznaniem przyjmuje rosnącą konkurencyjność technologii opartych na odnawialnych źródłach energii i podkreśla, że gałęzie przemysłu oparte na energii odnawialnej i czystych technologiach są istotnym czynnikiem wzrostu dla konkurencyjności Europy, mają ogromny potencjał tworzenia miejsc pracy i wnoszą istotny wkład w rozwój nowych gałęzi przemysłu i rynków eksportowych;

4.

zauważa, że w ramach rozwoju sektora energii odnawialnej w państwach członkowskich należy oczekiwać wzmożonego wykorzystania energetycznej biomasy, co wymaga kompleksowego opracowania kryteriów dotyczących rozwoju stałej i gazowej biomasy;

5.

podkreśla, że należy zwiększyć widoczność obecnego i oczekiwanego wkładu biomasy i innych źródeł energii, które można kontrolować, w sektorze energii odnawialnej względem zainteresowanych stron, aby promować sprawiedliwy i zrównoważony proces decyzyjny;

6.

wzywa UE do zagwarantowania, że promowanie odnawialnych zasobów w produkcji i wykorzystywaniu energii nie zagrozi bezpieczeństwu żywnościowemu, zrównoważonej produkcji wysokiej jakości żywności oraz konkurencyjności rolnictwa;

7.

zauważa, że zwiększenie kosztów energii może mieć negatywny wpływ na niektóre elementy systemu żywnościowego i że może to mieć niepożądane skutki dla producentów i konsumentów;

8.

uznaje istotne znaczenie potencjału ograniczenia emisji dwutlenku węgla poprzez zwiększenie wykorzystania biometanu w pojazdach pokonujących krótkie i dalekie odległości, a zwłaszcza w pojazdach ciężarowych, oraz wykorzystania energii elektrycznej w pojazdach miejskich pokonujących krótkie odległości;

9.

jest przekonany, że odzysk odpadów jest szansą na dalszy rozwój sektora energii odnawialnej oraz na osiągnięcie celów europejskiego planu w dziedzinie energii;

10.

zauważa, że niektóre odnawialne źródła energii, na przykład energii geotermalnej, mogą lokalnie zapewniać ciepło i energię elektryczną w sposób ciągły; uważa, że takie lokalne źródła energii zwiększają niezależność energetyczną, również w przypadku społeczności oddalonych;

11.

podkreśla, że zrównoważona energia wodna ogółem przyczynia się do „odnawialnej” przyszłości i oprócz produkcji energii przejmuje również inne ważne funkcje, takie jak ochrona przeciwpowodziowa i wkład w bezpieczne zaopatrzenie w wodę pitną; wzywa Komisję i państwa członkowskie do podniesienia świadomości społecznej na temat wielokrotnego wykorzystania energii wodnej;

12.

wzywa Komisję i państwa członkowskie do zwrócenia większej uwagi na niewykorzystany potencjał energii odnawialnej w sektorze grzewczym i chłodniczym oraz na wzajemne zależności między zwiększonym wykorzystaniem energii odnawialnej z jednej strony a wdrażaniem dyrektyw w sprawie efektywności energetycznej i w sprawie budynków z drugiej strony, a także na możliwości z nimi związane;

13.

zwraca uwagę na możliwości oszczędności wynikające z uwzględnienia drogi słońca i różnych europejskich stref czasowych w rozwoju sektora energii odnawialnej;

14.

zauważa, że w ramach przewidzianych na mocy dyrektywy UE w sprawie energii odnawialnej (2009/28/WE) państwa członkowskie promują obecnie energię odnawialną samodzielnie, w bardzo różnorodnych krajowych warunkach administracyjnych oraz że przyczynia się to do pogłębiania ich nierównomiernego rozwoju, ponieważ z uwagi na uwarunkowania techniczne, nietechniczne i naturalne istnieją różnice w potencjale rozwoju odnawialnych źródeł energii, przy zróżnicowanej regionalnej przewadze konkurencyjnej; zwraca uwagę, że funkcjonujący wewnętrzny rynek mógłby umożliwić zrównoważenie różnic w sektorze energii odnawialnych i nierównego podziału zasobów naturalnych; uważa, że większość obszarów może wnieść wkład we wprowadzenie energii odnawialnej; zauważa jednak konieczność zachęcania do inwestowania w odnawialne źródła energii tam, gdzie mają one największy potencjał, tak aby zapewnić skuteczne wykorzystanie publicznych środków finansowych;

15.

stwierdza, że stopień akceptacji społecznej i politycznej dla kwestii energii odnawialnej jest zróżnicowany, jak w przypadku większości innych sposobów wytwarzania energii i infrastruktury; zauważa, że istnieją znaczne rozbieżności w poziomie dostępnych środków publicznych i prywatnych wykorzystywanych do promowania energii odnawialnej; podkreśla, że dostęp do kapitału inwestycyjnego ma zasadnicze znaczenie dla dalszego wykorzystania energii odnawialnej, zwłaszcza w świetle kryzysu finansowego, który doprowadził do rozproszenia kapitału inwestycyjnego; uważa, że w przypadku istnienia niedoskonałości rynku lub gdy producenci mają ograniczone możliwości zapewnienia finansowania opartego na rynku, należy ułatwić dostęp do większego kapitału na rzecz odnawialnych źródeł energii; sugeruje, by Komisja wykorzystała możliwości oferowane przez Europejski Bank Inwestycyjny i krajowe instytucje publiczne w zakresie innowacyjnych instrumentów finansowych na finansowanie projektów w zakresie energii odnawialnej, natomiast rynki emisji powinny odegrać rolę w zachęcaniu inwestorów do inwestowania w energię odnawialną;

16.

zauważa, że dotychczas w warunkach gospodarki rynkowej na rynku energii konkurencyjna jest część rozwiązań z zakresu energii odnawialnej, podczas gdy inne technologie zbliżają się do cen rynkowych; zgadza się z Komisją, że należy wykorzystać wszystkie właściwe i rentowne środki, aby obniżyć koszty w celu przyspieszenia wzrostu konkurencyjności energii odnawialnej w warunkach gospodarki rynkowej;

17.

uważa, że istnieje potrzeba wycofania dotacji, które niszczą konkurencję, oraz również tych, których celem jest wsparcie szkodliwych dla środowiska paliw kopalnych;

18.

uważa, że wewnętrzny rynek gazu i energii elektrycznej należy utworzyć do 2014 r. i że będzie om miał zasadnicze znaczenie dla integracji energii odnawialnej, by był opłacalnym sposobem zrównoważenia zróżnicowanej produkcji energii elektrycznej; z zadowoleniem przyjmuje sprawozdanie Komisji na temat stanu tworzenia wewnętrznego rynku energii i realizacji trzeciego pakietu; wzywa Komisję do wykorzystania wszystkich dostępnych instrumentów, w tym stawiania państw członkowskich przed Trybunałem Sprawiedliwości, aby jak najszybciej zakończyć tworzenie wewnętrznego rynku energii; wzywa Komisję do rozwiązania problemu niewłaściwej koncentracji rynku, jeżeli zagraża on konkurencji; wzywa państwa członkowskie do kontynuowania całościowego wdrożenia ustawodawstwa dotyczącego wewnętrznego rynku energii, rozwoju połączeń międzysystemowych oraz zlikwidowania energetycznych wysp i wąskich gardeł;

19.

zaznacza, że biorąc pod uwagę różnorodność rynków krajowych, różne możliwości i różne etapy rozwoju i zaawansowanie wzorców technologicznych, w Unii Europejskiej istnieje wiele różnych mechanizmów wspierania rozwoju energii odnawialnej; podkreśla, że różnorodność ta zaostrza problemy dla wewnętrznego rynku energii, np. powodując brak wydajności w transgranicznym handlu energią elektryczną; z zadowoleniem przyjmie wytyczne Komisji dotyczące reformy systemu wsparcia;

20.

uważa, że na zakończeniu tworzenia wewnętrznego rynku energii skorzystają w największym stopniu konsumenci; zgadza się z oceną Komisji, że również w przypadku energii odnawialnej – wraz z osiągnięciem przez nią dojrzałości rynkowej i opłacalności – oraz w przypadku wszystkich innych źródeł energii należy zapewnić konkurencję, ponieważ stanowi to najlepszy impuls do pobudzenia innowacji i obniżenia kosztów, co zapobiega rozpowszechnianiu się ubóstwa energetycznego; podkreśla, że utrzymywanie się cen regulowanych na poziomie detalicznym uniemożliwia konsumentom pełne korzystanie z prawa wyboru;

21.

odnotowuje, że mechanizmy współpracy ustanowione na mocy dyrektywy 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych nie są dotychczas prawie w ogóle stosowane, a szereg mechanizmów współpracy jest mimo to obecnie planowanych; powołuje się na ustalenia Komisji, według których lepsze wykorzystywanie istniejących możliwości współpracy mogłoby przynieść znaczne korzyści, takie jak pobudzenie handlu; pozytywnie odnosi się do zapowiedzi opracowania przez Komisję wytycznych dotyczących współpracy w ramach UE, które określają praktyczne stosowanie mechanizmów współpracy oraz przedstawiają i omawiają wyzwania związane z taką współpracą; wzywa Komisję do dopilnowania, aby wytyczne UE były wdrażane w państwach członkowskich; wzywa Komisję do uwzględnienia i wykładni art. 13 dyrektywy w sprawie energii ze źródeł odnawialnych (2009/28/WE) w celu dopilnowania, aby państwa członkowskie właściwie wdrożyły tę dyrektywę, oraz w celu uniemożliwienia organom publicznym stosowania procedur wydawania certyfikatów i licencji w sposób zakłócający konkurencję; wzywa państwa członkowskie, by następnie w stosownych przypadkach lepiej wykorzystywały mechanizmy współpracy i ponadto zintensyfikowały wzajemną komunikację;

22.

z zadowoleniem przyjmuje ulepszenie metod prognozowania zdolności wytwarzania energii wiatrowej na rynkach dnia bieżącego, co umożliwia lepszą integrację energii elektrycznej z różnych źródeł energii odnawialnej; z zadowoleniem przyjmuje również nowe kodeksy sieci wymagane w ramach trzeciego pakietu dotyczącego wewnętrznego rynku energii, który jest obecnie opracowywany przez odpowiednie podmioty, co prowadzi do stabilizacji częstotliwości, a tym samym przyczynia się również do lepszej integracji energii elektrycznej produkowanej ze źródeł odnawialnych;

23.

podkreśla, że właściwe rozwiązania rynkowe muszą jak najszybciej ułatwić stopniowe włączanie energii odnawialnej do systemu energetycznego i europejskiego wewnętrznego rynku energii we wszystkich państwach członkowskich oraz że w perspektywie długoterminowej różne rodzaje energii odnawialnej – zgodnie z ich zdolnościami i nieodłącznymi cechami – muszą spełniać funkcje i zadania służące zapewnieniu stabilności systemu, których realizację zapewniają dotychczas konwencjonalne źródła energii; podkreśla, że w UE istnieją obiecujące przykłady takich rynków; apeluje przy tym o uwzględnienie na większą skalę pozytywnych i negatywnych, pośrednich i bezpośrednich skutków ubocznych energii odnawialnej podczas planowania i wdrażania, w szczególności w odniesieniu do istniejącej infrastruktury, w tym sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, oraz w odniesieniu do środowiska, różnorodności biologicznej i ochrony gatunków; wzywa Komisję i państwa członkowskie do podniesienia świadomości społecznej na temat potencjalnych skutków ubocznych różnych technologii energii odnawialnej;

24.

wzywa Komisję do przeanalizowania na podstawie analizy kosztów i korzyści przepisów dotyczących środowiska, na przykład ramowej dyrektywy wodnej lub dyrektywy ptasiej, pod kątem ich wzajemnego oddziaływania na rozwój sektora energii odnawialnej;

25.

zwraca uwagę, że przyłączenie do sieci odnawialnych źródeł energii – w niektórych przypadkach zdecentralizowane, wymagające przesyłu na duże odległości i zmienne – wymaga innych rozwiązań infrastrukturalnych niż obecna infrastruktura energetyczna, której rozwój nastąpił wyłącznie w oparciu o konwencjonalne źródła energii; podkreśla konieczność modernizacji i rozbudowy sieci energetycznej w celu dostosowania do zmian w technologiach produkcji, przesyłu, dystrybucji i bilansowania jako części całego systemu energetycznego; podkreśla, że niektóre odnawialne źródła energii mogą również zrównoważyć zmienne źródła energii i tym samym zmniejszyć potrzebę budowy dodatkowej infrastruktury sieci; podkreśla, że rozwój infrastruktury jest kwestią pilną o zasadniczym znaczeniu dla powodzenia rynku wewnętrznego oraz dla włączenia do niego energii odnawialnej; stwierdza, że wdrożenie pakietu dotyczącego infrastruktury energetycznej jest zatem niezbędne, w szczególności dla przyspieszenia budowy nowej infrastruktury o zasięgu transgranicznym; podkreśla, że należy przyspieszyć procedurę wydawania zezwoleń na projekty dotyczące infrastruktury energetycznej;

26.

zwraca uwagę na fakt, że istnieje wiele miejsc wytwarzania energii odnawialnej, które nie wykorzystują w pełni swojej zakładanej wydajności, ponieważ sieć nie jest w stanie przyjąć wytwarzanej w ten sposób energii;

27.

uważa, że aby zagwarantować bezpieczeństwo dostaw, rozwojowi sektora energii odnawialnej, który charakteryzuje się zmienną ilością dostaw, musi towarzyszyć wyrównanie tych wahań i zapewnienie elastycznych mocy rezerwowych za pośrednictwem zintegrowanej i połączonej europejskiej sieci elektroenergetycznej umożliwiającej handel transgraniczny, zarządzanie popytem, magazynowanie energii i elastyczne elektrownie; wzywa Komisję do oceny, czy w UE występuje problem związany ze zdolnością przesyłową i do określenia ilości stałej zdolności przesyłowej, którą można dostarczyć z różnych odnawialnych źródeł energii w ramach zintegrowanego systemu energetycznego UE, oraz do oceny jego potencjalnego wpływu na wystarczalność mocy wytwórczych; zgadza się z analizą Komisji, że stworzenie mechanizmów mocy rezerwowych spowodowałoby znaczne koszty oraz mogłoby zakłócić sygnał cenowy; odnotowuje, że coraz bardziej potrzebne są stabilne ramy polityczne na rzecz zabezpieczenia tych mocy pod względem ekonomicznym oraz na rzecz systemu i usług równoważenia sieci; odrzuca prześciganie się w nieskutecznym i zakłócającym konkurencję dotowaniu poszczególnych źródeł energii i domaga się stworzenia modelu rynku energii ukierunkowanego na długoterminowy cel Unii w zakresie polityki energetycznej i polityki łagodzenia zmiany klimatu, umożliwiającego integrację technologii energii odnawialnej z wewnętrznym rynkiem energii, lecz uznaje, że w ujęciu historycznym pomoc państwa była niezbędna dla rozwoju wszystkich źródeł energii;

28.

podkreśla znaczenie opłacalnego wprowadzenia odnawialnych źródeł energii pochodzących z wielkiej sieci oraz z sieci przesyłowej morskiej energii wiatrowej na Morzu Północnym; podkreśla znaczenie inicjatywy na rzecz sieci przesyłowej morskiej energii wiatrowej krajów północnomorskich (NSCOGI) w kontekście zapowiedzenia projektów o mocy przekraczającej 140 GW dotyczących morskich elektrowni wiatrowych; wzywa państwa członkowskie i Komisję do dostarczenia dodatkowego bodźca na rzecz NSCOGI;

29.

przypomina, że w ciągu ostatnich 10 lat inwestycje w odnawialne źródła energii stanowiły ponad połowę wszystkich inwestycji w nowe moce wytwórcze i że ich liczba nadal będzie rosła; podkreśla, że duży udział energii odnawialnej w koszyku energetycznym stawia przed istniejącą infrastrukturą sieci ogromne wyzwania i że inwestycje te są niezbędne dla sprostania tym wyzwaniom; zauważa, że w pewnych państwach członkowskich, w których intensywna integracja źródeł energii odnawialnej z siecią odbyła się bez jednoczesnej rozbudowy infrastruktury energetycznej tych państw, bezpieczeństwo dostaw zostało zakwestionowane przez taką intensywną integrację; podkreśla, że według ENTSO-E znaczna część wszystkich wąskich gardeł w europejskich sieciach energetycznych jest związana z przyłączeniem do sieci źródeł energii odnawialnej; podkreśla znaczenie wdrożenia nowych podejść w celu zlikwidowania wąskich gardeł w sieciach dystrybucyjnych, które to podejścia nie zawsze obejmują rozszerzenie lub wzmocnienie sieci; jest przekonany, że korzyści płynące z modernizacji sieci europejskich w związku z jednoczesnym tworzeniem jednolitego rynku energii zrównoważą jej koszty poprzez zapewnienie znacznie skuteczniejszego działania systemu energetycznego UE; wzywa operatorów systemów przesyłowych do zaktualizowania swoich polityk rozwoju sieci w celu uwzględnienia włączenia mocy wytwórczych energii odnawialnej przy utrzymaniu bezpieczeństwa dostaw oraz do wzmocnienia współpracy z operatorami systemu dystrybucyjnego;

30.

zauważa, że wiele najlepszych i najbardziej konkurencyjnych miejsc w UE, w których wytwarza się energię odnawialną, znajduje się często w znacznej odległości od ośrodków, w których jest ona zużywana, co sprawia, że optymalne wykorzystanie tych miejsc zależy od rozbudowy sieci przesyłowych i dystrybucyjnych oraz od wzmocnienia transgranicznych połączeń międzysystemowych; zauważa również korzyści zdecentralizowanych dostaw energii odnawialnej w pobliżu ośrodków, w których energia jest zużywana; podkreśla, że jeżeli na miejscu dostępna jest odpowiednia infrastruktura, może to prowadzić do zmniejszenia kosztów, ograniczenia konieczności rozszerzania sieci i uniknięcia zatorów; zwraca uwagę, że Komisja powinna ułatwiać opracowywanie odpowiednich narzędzi modelowania w celu zdefiniowania optymalnego połączenia odległych elektrociepłowni produkujących energię na dużą skalę i instalacji dystrybucyjnych; podkreśla potencjał zintegrowanego podejścia do systemu energetycznego, uwzględniającego zarówno zapotrzebowanie na ciepło i energię elektryczną, jak i podaż; zauważa też potencjał lokalnej produkcji energii odnawialnej, m.in. mikroelektrownii lub spółdzielni obywateli wspólnie inwestujących w produkcję i dostawy energii odnawialnej, takiej jak ogrzewanie geotermalne i energia słoneczna, o czym jest mowa w komunikacie Komisji;

31.

uważa, że niewystarczające zdolności sieci i możliwości magazynowania, a także niedostateczna współpraca operatorów sieci przesyłowych mogą przyczyniać się do nieskoordynowanych, transgranicznych przepływów energii do innych państw członkowskich (loop flows), grożących poważnymi awariami, a następnie sprawiać, że do utrzymania bezpieczeństwa energetycznego coraz bardziej konieczne jest ingerowanie w poziom obciążenia, o ile rozwojowi temu nie towarzyszyła niezbędna optymalizacja (np. monitorowanie linii temperatury) oraz rozbudowa sieci w tych państwach członkowskich; jest zaniepokojony stanem rozbudowy i utrzymania infrastruktury sieci w państwach członkowskich; wzywa państwa członkowskie do przyspieszenia rozbudowy sieci przesyłowych i dystrybucyjnych oraz do wsparcia wzmocnienia współpracy operatorów sieci przesyłowych;

32.

podkreśla znaczenie inteligentnych sieci, narzędzi zarządzania popytem i technologii w zakresie magazynowania energii elektrycznej zarówno dla ułatwienia optymalnego włączenia energii ze źródeł odnawialnych do systemu dostaw energii, jak i wyrównania wahań zasilania; przypomina o pilnej potrzebie prowadzenia dalszych badań i upowszechniania rozwiązań w dziedzinie magazynowania energii m.in. na zasadzie współpracy z elektrowniami szczytowo-pompowymi; zauważa, że dalszym badaniom należy poddać przede wszystkim zasobniki o zmiennej prędkości, ponieważ umożliwia ona swobodniejszą regulację prędkości magazynowania i tym samym szybsze i lepiej ukierunkowane przyłączanie; apeluje do państw członkowskich o unikanie podwójnego obciążenia zasobników energii;

33.

uważa, że konieczne są stworzenie transgranicznych rynków bilansujących energii elektrycznej i usług sieciowych oraz szybka rozbudowa europejskiej sieci przesyłowej, z uwzględnieniem transgranicznej integracji magazynowanej energii wodnej zwłaszcza w Skandynawii, Alpach i Pirenejach;

34.

podkreśla, że w odniesieniu do planowanego rozwoju sektora energii odnawialnej główną rolę musi odgrywać energia wodna, przede wszystkim jako wyrównanie coraz bardziej zmiennej produkcji energii odnawialnej oraz jako rozwiązanie w zakresie magazynowania energii przy użyciu zbiorników pompowych; podkreśla, że w tym celu należy w pełni wykorzystać istniejący potencjał rozwoju produkcji energii wodnej oraz wykorzystania zbiorników pompowych w UE;

35.

uznaje, że infrastruktura gazowa będzie odgrywała ważną rolę w rozwoju energii ze źródeł odnawialnych w całej Europie; zwraca uwagę, że biogazem – jako energią odnawialną – można obecnie z łatwością zasilać, jak biometanem, istniejącą infrastrukturę sieci gazowej oraz że nowe technologie takie jak „energia-wodór” i „energia-gaz” będą sprzyjać realizacji przyszłych ram na rzecz gospodarki niskoemisyjnej poprzez wykorzystanie istniejącej i nowej infrastruktury, którą należy promować i rozwijać;

36.

jest zdania, że ICT będą w przyszłości pomagać w zarządzaniu popytem i podażą na energię oraz w zwiększaniu aktywności konsumentów na tym rynku; wzywa Komisję, by zgodnie z trzecim pakietem dotyczącym rynku wewnętrznego energii szybko przedłożyła wnioski w sprawie rozwoju, promowania i standaryzacji inteligentnych sieci energii elektrycznej i inteligentnych liczników, co w znacznym stopniu umożliwi zaangażowanie większej liczby uczestników rynku i zwiększy potencjalne synergie w ramach wdrażania, rozwoju i utrzymywania sieci telekomunikacyjnych i energetycznych; zwraca się do Komisji Europejskiej o skupienie się na badaniach i rozwoju w tej dziedzinie; podkreśla, że oprócz bezpieczeństwa dostawców w zakresie planowania istotną rolę musi przy tym odgrywać również akceptacja ze strony konsumentów, którzy powinni być głównymi beneficjentami inteligentnych liczników i których prawa do ochrony danych muszą być zapewnione zgodnie z nową dyrektywą o ochronie danych; wzywa Komisję do dokładnej oceny kosztów i korzyści związanych z rozpowszechnianiem inteligentnych liczników oraz ich wpływu na różne grupy konsumentów; uznaje, że zaangażowanie konsumentów ma kluczowe znaczenie dla powodzenia rozpowszechniania inteligentnych liczników;

37.

zauważa, że sam sektor ICT, który jest głównym konsumentem energii elektrycznej i dysponuje w UE centrami danych odpowiadającymi za maksymalnie 1,5 % łącznego zużycia energii oraz w którym konsumenci są coraz bardziej świadomi śladu węglowego wykorzystywanych przez siebie usług IT i usług w modelu chmury obliczeniowej, może stać się wzorowym modelem promowania efektywności energetycznej i energii odnawialnej;

38.

zwraca uwagę, że w niektórych regionach, a zwłaszcza w małych społecznościach i na wyspach, wykorzystanie wiatraków i paneli fotowoltaicznych spotkało się ze sprzeciwem ze strony społeczeństwa; podkreśla, że wiatraki i panele fotowoltaiczne są postrzegane jako mające negatywny wpływ na przemysł turystyczny oraz na charakter i formę krajobrazu wiejskiego/wyspiarskiego;

39.

podkreśla, że w przypadku gdy obywatele sami wytwarzają energię odnawialną za pośrednictwem własnych modeli spółdzielczych lub społecznościowych, społeczna akceptacja jest większa, co z kolei skraca czas planowania wdrażania i promowania lepszego rozumienia przez społeczeństwo transformacji energetyki;

40.

podkreśla, że dalszy rozwój energii odnawialnej i budowa wszelkich innych instalacji wytwarzających energię i infrastruktury zmieni krajobraz w Europie; podkreśla z naciskiem, że nie może to doprowadzić do szkód ekologicznych, w tym w obszarach Natura 2000 i obszarach chronionego krajobrazu; uważa, że społeczną akceptację dla infrastruktury energii odnawialnej mogą zapewnić przejrzyste i skoordynowane procedury w zakresie planowania przestrzennego, budownictwa i zezwoleń, którym będą towarzyszyć obowiązkowe i terminowe konsultacje społeczne, w których od samego początku będą uczestniczyć wszystkie zainteresowane strony, w tym na szczeblu lokalnym; podkreśla, że udział obywateli i zainteresowanych stron, takich jak spółdzielnie, może pomóc w uzyskaniu poparcia publicznego, podobnie jak informowanie o możliwych korzyściach dla lokalnych gospodarek;

41.

widzi potrzebę dalszych działań na rzecz zwiększenia akceptacji społecznej dla odnawialnych źródeł energii; jednocześnie stwierdza, że skutecznym działaniem w tym zakresie będzie kreowanie holistycznego podejścia w odniesieniu do producenta-konsumenta, tj. prosumenta, który świadomie będzie zarządzał procesem wykorzystania energii;

42.

podkreśla znaczenie odnawialnych źródeł energii występujących lokalnie dla zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii; uznaje, że wykorzystanie energii odnawialnej na małą skalę stanowi dla poszczególnych gospodarstw domowych, branż i społeczności szansę na stanie się producentami energii, a tym samym na poznanie skutecznych sposobów produkcji i zużycia energii; podkreśla znaczenie mikrogeneracji dla zwiększenia efektywności energetycznej; podkreśla, że wykorzystanie energii odnawialnej na małą skalę może prowadzić do znacznego zmniejszenia rachunków za energię oraz do stworzenia nowych modeli biznesowych i miejsc pracy;

43.

w tym kontekście odnotowuje znaczenie stymulowania lokalnych spółdzielni na rzecz energii odnawialnej dla zwiększenia uczestnictwa obywateli i dostępności energii odnawialnej oraz dla generowania inwestycji finansowych;

44.

podkreśla, że mądre połączenie produkcji energii odnawialnej na małą skalę, magazynowania, zarządzania popytem i efektywności energetycznej może doprowadzić do mniejszego wykorzystania lokalnych sieci w okresach szczytowego obciążenia energetycznego, co z kolei spowoduje zmniejszenie ogólnych kosztów inwestycyjnych ponoszonych przez operatorów systemów dystrybucyjnych;

45.

zauważa, że warunkiem wstępnym wydajnego lokalnego zużycia i wydajnej lokalnej produkcji energii, zarówno z perspektywy „prosumenta”, jak i sieci dystrybucyjnej, jest rozpowszechnianie inteligentnych liczników, a ogólniej rzecz ujmując, inteligentnych sieci;

46.

z zadowoleniem przyjmuje zapowiedź przedłożenia przez Komisję komunikatu w sprawie technologii energetycznych oraz innowacji ukierunkowanych na mikrogenerację;

47.

jest zdania, że polityka regionalna UE ma do odegrania kluczową rolę w propagowaniu produkcji energii odnawialnej i efektywności energetycznej na skalę ogólnoeuropejską oraz w zakresie usług energetycznych i przesyłu energii; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że wkład polityki spójności i polityki regionalnej w stymulację stosowania energii odnawialnej stopniowo rośnie, w dążeniu do zapewnienia, by energia odnawialna w pełni przyczyniała się do osiągania celów polityki energetycznej UE, a cele te były wdrażane w całej UE; uważa, że szczególnie ważne jest takie ukierunkowanie polityki europejskiej, aby zapewnić odpowiednio wysoki poziom finansowania okresie 2014-2020;

48.

wspiera wielopoziomowy system zarządzania oraz zdecentralizowane podejście do polityki energetycznej i energii odnawialnej, co powinno obejmować między innymi Porozumienie Burmistrzów oraz dalszy rozwój inicjatywy dotyczącej inteligentnych miast, jak również propagowanie najlepszych rozwiązań na szczeblu regionalnym i lokalnym za pomocą kampanii informacyjnych;

49.

wskazuje, że rolnictwo i obszary wiejskie mają potencjał do wytwarzania znacznej części odnawialnych źródeł energii i dlatego polityka rolna i polityka w dziedzinie rozwoju obszarów wiejskich powinny wspierać produkcję energii odnawialnej;

50.

docenia znaczenie promowania rozwoju alternatywnych źródeł energii w gospodarstwach rolnych, zwłaszcza na małą skalę, i zachęcania do ich rozwoju, oraz upowszechniania odpowiednich metod wśród rolników i konsumentów;

51.

podkreśla wkład, jaki współpraca między rolnikami może wnieść w osiągnięcie pozytywnego rezultatu w polityce wspierania źródeł odnawialnych;

52.

wzywa Europejski Bank Inwestycyjny do utworzenia funduszy odnawialnych poprzez pośredników finansowych, aby zapewnić niezbędny kapitał początkowy i wsparcie techniczne dla umieszczania w gospodarstwach rolnych instalacji, należących do społeczności i służących do wytwarzania energii elektrycznej i ciepła ze źródeł odnawialnych na mikro- i niewielką skalę, z których zyski mogłyby być inwestowane w dodatkowe projekty;

53.

przypomina, że przewiduje się, iż deficyt handlowy UE spowodowany importem paliw kopalnych zwiększy się w kolejnych latach, a zależność od importowanych paliw kopalnych wiąże się z coraz większym ryzykiem politycznym, gospodarczym i środowiskowym; w związku z tym podkreśla rolę odnawialnych źródeł energii w obrębie państw UE w odniesieniu do bezpieczeństwa dostaw i przywrócenia dodatniego bilansu handlowego z krajami eksportującymi ropę naftową i gaz ziemny, dlatego podkreśla, że w dążeniu do bezpieczeństwa energetycznego UE te odnawialne źródła energii powinny odgrywać większą rolę;

54.

ma świadomość tego, że rynki energii odnawialnej na świecie rosną, co przyniesie pozytywne skutki w zakresie przemysłu europejskiego, tworzenia miejsc pracy, kosztów i dalszego rozwoju istniejących i nowych technologii na świecie i w UE, pod warunkiem, że unijne ramy polityczne i regulacyjne dotyczące energii odnawialnej pozostaną przewidywalne i pomogą przedsiębiorstwom specjalizującym się w czystych technologiach w utrzymaniu przewagi konkurencyjnej i wiodącej pozycji wobec ich globalnych odpowiedników; uznaje, że państwa nienależące do OECD będą ważnymi partnerami handlowymi z uwagi na duży potencjał w zakresie rozwoju sektora energii odnawialnej;

55.

podkreśla, że niedozwolone zakłócanie konkurencji na rynku jest nie do przyjęcia, ponieważ tylko uczciwa konkurencja w UE jest w stanie zapewnić rozsądny poziom cen dla technologii energii odnawialnej; wzywa Komisję, by jak najszybciej zakończyła bieżące postępowania z zakresu nieuczciwych praktyk; zwraca uwagę, że wolne i otwarte rynki światowe zapewniają najlepsze warunki rozwoju energii odnawialnej; podkreśla, że należy pozbyć się kolejnych ograniczeń w handlu; apeluje do Komisji, by nie wprowadzała żadnych nowych barier handlowych dla gotowych produktów i elementów technologii wykorzystywanych w sektorze energii odnawialnej; wzywa Komisję do podjęcia działań w celu zaradzenia problemowi barier handlowych, zapewnienia uczciwej konkurencji, udzielenia pomocy przedsiębiorstwom UE w uzyskaniu dostępu do rynków poza UE oraz do zlikwidowania rzekomych zakłóceń w handlu, w tym w odniesieniu do bezprawnej pomocy państwa;

56.

ponadto wzywa Komisję do intensywnego monitorowania przypadków wykorzystania w tym obszarze nieuzasadnionych barier pozataryfowych, dotacji i środków dumpingowych przez partnerów handlowych;

57.

wzywa Komisję do uwzględnienia Umowy Światowej Organizacji Handlu o Technologii Informacyjnej oraz zbadania możliwości rozpoczęcia prac nad umową o wolnym handlu w zakresie technologii środowiskowych, ustanawiającej wolny od taryf handel produktami technologii środowiskowych;

58.

podkreśla, że strategia ta powinna również zachęcać do wprowadzania ułatwień w handlu w celu wspierania starań w tym obszarze czynionych przez kraje rozwijające się oraz w celu umożliwienia wykorzystania odnawialnych źródeł energii jako towarów handlowych;

59.

podkreśla, że handel odgrywa ważną rolę w zapewnianiu zrównoważonego charakteru produkcji i finansowania energii odnawialnej; przypomina, że importowana bioenergia i agropaliwa powinny być zgodne z unijnymi kryteriami zrównoważonego rozwoju, które należy jasno określić; w tym celu zachęca Komisję do wprowadzenia pośredniego użytkowania gruntów jako dodatkowego kryterium; zaleca włączenie do umów w sprawie handlu uregulowania kwestii wylesienia i degradacji lasów oraz przepisów zachęcających do należytego gospodarowania gruntami i wodą; zachęca Komisję do dalszych negocjacji z odnośnymi państwami trzecimi w sprawie dobrowolnych umów o partnerstwie, w ramach których zabrania się nielegalnego pozyskiwania drewna;

60.

podkreśla konieczność ściślejszej współpracy w zakresie polityki energetycznej, w tym w dziedzinie energii odnawialnych, z państwami sąsiadującymi z UE oraz konieczność efektywniejszego wykorzystania potencjału w zakresie handlu energią odnawialną; podkreśla znaczenie odpowiedniej infrastruktury, która ułatwi współpracę zarówno w obrębie UE, jak również z państwami sąsiadującymi z UE; podkreśla, że współpraca w zakresie energii odnawialnej powinna uwzględniać odpowiednie cele polityczne UE; podkreśla, że w szczególności w regionie Morza Śródziemnego istnieją duże możliwości pozyskiwania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych; przypomina o potencjale przedsięwzięć innych niż krajowe, takich jak Desertec, Medgrid i Helios oraz dalszego rozwoju sektora energii wodnej w Norwegii i Szwajcarii, w tym o jego potencjale dla celów równoważenia sieci; zwraca również uwagę na istotną lokalną wartość dodaną takich dużych przedsięwzięć w dziedzinie energii odnawialnej;

61.

podkreśla, że współpraca międzynarodowa powinna być oparta na solidnych ramach regulacyjnych i na unijnym dorobku dotyczącym odnawialnych źródeł energii, np. tak, jak to ma miejsce w ramach Wspólnoty Energetycznej, tak aby zwiększyć stabilność i wiarygodność tej współpracy;

62.

wzywa do podjęcia skoordynowanych działań z innymi wiodącymi w dziedzinie technologii krajami (USA i Japonia), aby odpowiedzieć na pojawiające się wyzwania, takie jak niedobór surowców czy metale ziem rzadkich, które negatywnie wpływają na wdrażanie technologii w dziedzinie odnawialnych źródeł energii;

63.

podkreśla konieczność prowadzenia przez UE bliskiej współpracy naukowej oraz przyjęcia jasnej polityki współpracy w zakresie badań i innowacji w dziedzinie energii odnawialnej z partnerami międzynarodowymi, a zwłaszcza z państwami BRICS;

64.

zauważa, że Europa musi wykorzystać swoje możliwości przemysłowe oraz potencjał sektora badawczo-rozwojowego, aby utrzymać wiodącą rolę pod względem technologii w dziedzinie energii odnawialnej; podkreśla potrzebę ułatwienia konkurencyjności w odniesieniu do działalności i internacjonalizacji MŚP oraz dążenia do zmniejszenia przeszkód biurokratycznych w takich działaniach; zaznacza, że jedynie innowacje będące wynikiem badań i rozwoju mogą zapewnić Europie pozycję technologicznego lidera na rynkach technologii związanej z energią odnawialną; podkreśla potrzebę zapewnienia pewności dla inwestorów prywatnych; wzywa Komisję do promowania strategii przemysłowej na rzecz technologii energetycznych, obejmującej w szczególności technologie oparte na odnawialnych źródłach energii, w celu zapewnienia przywództwa technologicznego Unii Europejskiej w dziedzinie technologii energetycznych, a zwłaszcza w dziedzinie energii odnawialnej;

65.

podkreśla pozycję UE jako lidera przemysłowego w technologiach w dziedzinie lądowej energii wiatrowej oraz ogromny potencjał europejskiego przemysłu energii morskiej, umożliwiające reindustrializację państw członkowskich graniczących z Morzem Bałtyckim i Morzem Północnym;

66.

podkreśla, że placówki oświatowe zdolne do kształcenia wykwalifikowanych pracowników oraz nowego pokolenia naukowców i wynalazców w dziedzinie technologii energii odnawialnej mają priorytetowe znaczenie; przypomina w tym kontekście o ważnej roli programu „Horyzont 2020”, a także Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii w procesie likwidacji luki między kształceniem, badaniami a wdrażaniem w sektorze energii odnawialnej;

67.

zwraca szczególną uwagę na współpracę pomiędzy europejskimi mechanizmami ochrony patentowej w dziedzinie energii odnawialnej w celu ułatwienia dostępu do cennej i niewykorzystanej własności intelektualnej; podkreśla potrzebę jak najszybszego wdrożenia planowanego europejskiego patentu w dziedzinie energii odnawialnej;

68.

uważa, że należy zwiększyć skuteczność ukierunkowanych badań i rozwoju za pomocą istniejących instrumentów, i jest zaniepokojony tym, że w niektórych gałęziach sektora energii odnawialnej zaniedbano badania i rozwój, co doprowadziło po części do trudności gospodarczych; podkreśla, że w celu utrzymania lub osiągnięcia konkurencyjności oraz zapewnienia trwałego cyklu życia istniejących technologii konieczne są inwestycje w dalszy rozwój innowacyjnych, powstających i istniejących technologii oraz w integrację systemów transportowego i energetycznego; podkreśla konieczność inwestycji w badania i rozwój energii odnawialnej, w szczególności pod względem wydajności, efektywności i ograniczenia śladu przestrzennego;

69.

wzywa Komisję i państwa członkowskie do inwestowania w badania oparte na wykorzystaniu energii odnawialnej w zastosowaniach przemysłowych, na przykład w branży motoryzacyjnej;

70.

z zadowoleniem przyjmuje zapowiedź przedłożenia przez Komisję w 2013 r. komunikatu w sprawie polityki w dziedzinie technologii energetycznych; wzywa Komisję, aby podczas wdrażania odpowiednich części strategicznego planu w dziedzinie technologii energetycznych (EPSTE) skupiła się na technologiach, które przyczyniają się do zwiększenia konkurencyjności energii odnawialnej oraz jej włączenia do systemu energetycznego, na przykład na zarządzaniu siecią, technologiach magazynowania energii lub ogrzewaniu i chłodzeniu ze źródeł odnawialnych, nie dyskryminując przy tym sprawdzonych i od dawna stosowanych technologii energii odnawialnej;

71.

podkreśla, że badania mają kluczowe znaczenie dla rozwoju i przystępności nowych i czystych technologii; uważa, że plan EPSTE może w istotny sposób przyczynić się do przystępności i konkurencyjności technologii w dziedzinie energii odnawialnej;

72.

podkreśla, że państwa członkowskie korzystają obecnie z wielu różnych systemów wsparcia; zaznacza, że wsparcie to doprowadziło do znacznego wzrostu, w szczególności gdy systemy wsparcia są dobrze opracowane, jednak niektóre systemy wsparcia zostały źle skonstruowane i okazały się niedostatecznie elastyczne, aby dostosować się do malejących kosztów niektórych technologii, i po części stworzyły nadmiar mocy produkcji, który stanowi poważne obciążenie finansowe dla konsumentów; z zadowoleniem zauważa, że dzięki tym dotacjom osiągnięcie konkurencyjności niektórych źródeł energii odnawialnej w porównaniu z konwencjonalnymi metodami produkcji było możliwe na niektórych obszarach, np. o korzystnym położeniu geograficznym, gdzie dostęp do kapitału jest dobry, a obciążenie administracyjne najniższe lub stosuje się zasady ekonomii skali;

73.

podkreśla, że w niektórych państwach członkowskich ingerencja państwa i inne czynniki, jak wzrost cen paliw kopalnych, doprowadziły do zwiększenia detalicznej ceny energii elektrycznej dla konsumentów i dla przemysłu; przypomina, że w 2010 r. 22 % gospodarstw domowych w UE miało obawy, że nie będą w stanie uregulować rachunku za energię elektryczną, i zakłada, że od tego czasu sytuacja mogła się pogorszyć; podkreśla, że każdego powinno być stać na energię i że nie można narażać na szwank konkurencyjności przemysłu; wzywa państwa członkowskie do podjęcia niezbędnych działań w celu zapewnienia skutecznej ochrony konsumentów o niskich dochodach i jednoczesnego podnoszenia świadomości społecznej na temat potencjału działań służących zwiększeniu energooszczędności i efektywności energetycznej; dodaje również, że konsumenci muszą odnieść korzyści ze spadku cen hurtowych;

74.

przestrzega przed tym, że zbyt wysokie kwoty wsparcia mogą poprzez nadmierną rekompensatę hamować postęp technologiczny i utrudniać integrację rynkową, ponieważ osłabiają one zachętę do rozwoju innowacyjnych i tanich produktów; zauważa, że inteligentne opracowanie mechanizmów wsparcia, umożliwiające reagowanie na sygnały rynkowe, jest niezbędne dla uniknięcia nadmiernej kompensacji; uważa, że szybkie zastosowanie systemów, które wystawiają producentów na ryzyko związane z cenami rynkowymi, sprzyja konkurencyjności technologii i ułatwia integrację na rynku;

75.

jest przekonany, że Komisja powinna wesprzeć państwa członkowskie w identyfikacji najbardziej opłacalnych odnawialnych źródeł energii oraz sposobu optymalnego wykorzystania ich potencjału; przypomina, że polityka optymalna pod względem kosztów różni się w zależności od wzorca popytu, potencjału podaży i okoliczności gospodarczych na szczeblu lokalnym;

76.

z zadowoleniem przyjmuje zapowiedź opracowania przez Komisję wytycznych w sprawie sprawdzonych praktyk oraz reformy krajowych przepisów dotyczących wspierania rozwoju energii odnawialnej; wzywa Komisję do jak najszybszego przedłożenia tych wytycznych, aby zapewnić, że różne systemy krajowe nie zakłócają konkurencji oraz nie tworzą przeszkód handlowych ani inwestycyjnych w UE celem wsparcia przewidywalności i opłacalności oraz uniknięcia nadmiernego dotowania; wzywa w związku z tym Komisję do dopilnowania, aby państwa członkowskie w pełni przestrzegały dorobku prawnego w zakresie rynku wewnętrznego; jest przekonany, że wytyczne w sprawie sprawdzonych praktyk są ważnym krokiem w kierunku zapewnienia prawidłowego funkcjonowania jednolitego rynku energii, i uważa, że wytyczne te można by uzupełnić oceną opłacalności obecnych krajowych systemów wsparcia, przy uwzględnieniu różnych technologii, które obejmują, aby zapewnić lepszą porównywalność i koordynację w zakresie stopniowej i postępującej konwergencji pomiędzy krajowymi mechanizmami wsparcia; jest również przekonany, że wdrożenie tych wytycznych na szczeblu państw członkowskich będzie miało kluczowe znaczenie dla uniknięcia zmiany czy też likwidacji krajowych systemów wsparcia z mocą wsteczną, gdyż byłby to katastrofalny sygnał dla inwestorów oraz mogłoby to spowodować poważne problemy ekonomiczne dla osób prywatnych, które zainwestowały w sektor energii odnawialnej w oparciu o takie systemy; podkreśla, że wdrożenie wytycznych powinno być zapewnione przez państwa członkowskie i że dozwolone powinno być przyjmowanie szczególnych systemów wsparcia, umożliwiających udostępnianie zasobów lokalnych i regionalnych;

77.

w związku z różnorodnością systemów wsparcia w państwach członkowskich dostrzega konieczność przyspieszenia dyskusji na temat zwiększenia konwergencji i odpowiedniego europejskiego systemu wsparcia na okres po 2020 r; jest przekonany, że w perspektywie długofalowej bardziej zintegrowany system wspierania rozwoju energii odnawialnej na poziomie UE, uwzględniający wszystkie różnice regionalne i geograficzne oraz istniejące inicjatywy ponadnarodowe i wpisujący się w ogólne wysiłki na rzecz obniżenia emisyjności, mógłby umożliwić uwolnienie całego potencjału energii odnawialnej w najbardziej opłacalny sposób oraz zaistnienie warunków uczciwej konkurencji; zauważa, że istniejąca dyrektywa w sprawie promowania energii odnawialnej umożliwia rządom korzystanie ze wspólnych systemów wsparcia; zauważa, że doświadczenia niektórych państw europejskich pokazują, w jaki sposób wspólne podejście stosowane na zintegrowanym rynku energii elektrycznej umożliwia wprowadzanie przynoszących wzajemne korzyści innowacji między systemami krajowymi; zwraca się do Komisji o ocenę, w kontekście ram po roku 2020, czy europejski mechanizm wsparcia w zakresie energii odnawialnej umożliwi uwolnienie całego potencjału energii odnawialnej w bardziej opłacalny sposób i w jaki sposób mogłaby działać postępująca konwergencja;

78.

podkreśla korzyści płynące z wymiany najlepszych praktyk pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie mechanizmów wsparcia; zwraca uwagę, że w Wielkiej Brytanii i we Włoszech ogłoszono ostatnio zmianę formy systemu wsparcia z systemu kwotowego na system gwarantowany, ponieważ dowody z podobnych lokalizacji geograficznych pokazują, że modele wsparcia gwarantowanego są mniej kosztowne; wzywa Komisję do uwzględnienia tych aspektów w jej obecnej analizie (5) oraz w jej kolejnym wniosku dotyczącym wytycznych;

79.

proponuje oprzeć się na inicjatywach, takich jak wspólny system wsparcia wdrożony przez Norwegię i Szwecję, w celu ustanowienia krok po kroku, w stosownych przypadkach, regionalnych wspólnych systemów wsparcia zorientowanych wokół wspólnych rynków energetycznych takich jak Nord Pool;

80.

wzywa władze budżetowe do przekazania Agencji ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER) środków finansowych na wykonywanie jej zadań i realizację celów zapisanych w rozporządzeniu w sprawie integralności, przejrzystości i efektywności hurtowego rynku energii; zauważa, że jest to konieczne dla powstania zintegrowanego i przejrzystego wewnętrznego rynku energii elektrycznej i gazu do 2014 r.;

81.

zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.

12.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 55/23

—

uwzględniając art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej oraz art. 8 i 19 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

—

uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej,

—

uwzględniając Konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW), przyjętą przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 18 grudnia 1979 r.,

—

uwzględniając rezolucję Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych nr 1325 (RB ONZ nr 1325),

—

uwzględniając „Europejski pakt na rzecz równości płci (2011-2020)”, przyjęty przez Radę w marcu 2011 r. (1),

—

uwzględniając deklarację pekińską i platformę działania przyjętą podczas IV Światowej Konferencji na temat Kobiet w dniu 15 września 1995 r., a także rezolucje Parlamentu: z dnia 18 maja 2000 r. w sprawie skutków przyjęcia pekińskiej platformy działania (2), z dnia 10 marca 2005 r. w sprawie wniosków z IV Światowej Konferencji w sprawie Platformy Działania Kobiet (Pekin+10) (3) oraz z dnia 25 lutego 2010 r. w sprawie Pekinu + 15 – Platformy działania ONZ na rzecz równości płci (4),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 21 września 2010 r. pt. „Strategia na rzecz równości kobiet i mężczyzn 2010-2015” (COM(2010)0491),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 9 listopada 2010 r. pt. „Opinia Komisji w sprawie wniosku Albanii o członkostwo w Unii Europejskiej” (COM(2010)0680), w którym stwierdzono, że w praktyce równość płci nie jest zagwarantowana całkowicie, a szczególnie dotyczy to sfery zatrudnienia i dostępu do pomocy ekonomicznej,

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 9 listopada 2010 r. pt. „Opinia Komisji w sprawie wniosku Czarnogóry o członkostwo w Unii Europejskiej” (COM(2010)0670), w którym stwierdzono, że w praktyce równość płci nie jest zagwarantowana całkowicie,

—

uwzględniając sprawozdania Komisji z postępów odnotowanych w 2012 r. w krajach kandydujących i potencjalnych krajach kandydujących towarzyszące komunikatowi Komisji z dnia 10 października 2012 r. pt. „Strategia rozszerzenia i najważniejsze wyzwania na lata 2012-2013” (COM(2012)0600),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 10 października 2012 r. w sprawie studium wykonalności dotyczącego układu o stabilizacji i stowarzyszeniu między Unią Europejską a Kosowem (COM(2012)0602),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 10 października 2012 r. dotyczący ustaleń szczegółowego sprawozdania monitorującego w sprawie stanu przygotowań Chorwacji do członkostwa w UE (COM(2012)0601),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 5 marca 2008 r. pt. „Bałkany Zachodnie: wzmocnienie perspektywy europejskiej” (COM(2008)0127),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 27 stycznia 2006 r. pt. „Bałkany Zachodnie na drodze do UE: umacnianie stabilności i dobrobytu” (COM(2006)0027),

—

uwzględniając konkluzje Rady z dni 2–3 czerwca 2005 r., w których zachęcono państwa członkowskie i Komisję do wzmocnienia mechanizmów instytucjonalnych służących propagowaniu równości płci oraz do stworzenia ram umożliwiających ocenę realizacji pekińskiej platformy działania, tak by możliwe było bardziej spójne i systematyczne monitorowanie postępów,

—

uwzględniając konkluzje Rady z dnia 30 listopada i 1 grudnia 2006 r. w sprawie przeglądu realizacji pekińskiej platformy działania przez państwa członkowskie oraz instytucje UE – wskaźniki dotyczące mechanizmów instytucjonalnych,

—

uwzględniając konkluzje Rady z dnia 30 września 2009 r. pt. „Przegląd realizacji pekińskiej platformy działania przez państwa członkowskie oraz instytucje UE”,

—

uwzględniając swoją rezolucję z dnia 4 grudnia 2008 r. w sprawie sytuacji kobiet na Bałkanach (5),

—

uwzględniając swoją rezolucję z dnia 9 marca 2011 r. w sprawie strategii UE w dziedzinie integracji Romów (6),

—

uwzględniając art. 48 Regulaminu,

—

uwzględniając sprawozdanie Komisji Praw Kobiet i Równouprawnienia oraz opinię Komisji Spraw Zagranicznych (A7-0136/2013),

A.

mając na uwadze, że siedem krajów Bałkanów Zachodnich – Albania, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Kosowo, była jugosłowiańska republika Macedonii, Czarnogóra oraz Serbia – znajduje się na różnych etapach procesu akcesji do Unii Europejskiej; mając na uwadze, że w ramach tego procesu kraje te muszą przyjąć i wdrożyć dorobek prawny i inne zobowiązania UE w dziedzinie równości płci;

B.

mając na uwadze, że wdrażanie środków dotyczących praw kobiet i równości płci wymaga, aby obywatele byli bardziej świadomi tych praw, aby można powoływać się na te prawa w postępowaniach sądowych i pozasądowych oraz aby instytucje rządowe i niezależne inicjowały, prowadziły i monitorowały ten proces wdrażania;

C.

mając na uwadze, że kobiety odgrywają istotną rolę w procesach pokojowych, procesach stabilizacji i pojednania oraz że należy uznać wnoszony przez nie wkład i wspierać ich wysiłki, zgodnie z RB ONZ nr 1325 i późniejszymi rezolucjami;

1.

zauważa, że kraje Bałkanów Zachodnich starające się o przystąpienie do UE przyjęły wiele przepisów wymaganych w związku z procesem akcesji, jednak przepisy te w wielu przypadkach nie są skutecznie stosowane;

2.

podkreśla, że konieczne jest, aby kobiety na Bałkanach Zachodnich przyjęły bardziej wydatną rolę w społeczeństwie poprzez obecność i aktywne uczestnictwo w życiu politycznym, gospodarczym i społecznym na wszystkich szczeblach; podkreśla, że ogromne znaczenie ma dążenie do równego udziału kobiet w procesie podejmowania decyzji na wszystkich szczeblach sprawowania rządów (od lokalnego do krajowego, od władzy wykonawczej do ustawodawczej);

3.

z zaniepokojeniem zauważa, że w większości krajów obywatele nie dysponują pełną wiedzą o obowiązujących przepisach i polityce na rzecz promowania równości płci i praw kobiet oraz że rzadko są zaznajomieni z sytuacją słabszych lub zmarginalizowanych członków społeczeństwa, w szczególności romskich kobiet; wzywa Komisję i rządy krajów starających się o przystąpienie do UE do podnoszenia świadomości poprzez kampanie medialne i społeczne oraz programy edukacyjne, aby wyeliminować stereotypy dotyczące płci oraz wspierać kobiety mogące być wzorem do naśladowania, a także aktywny udział kobiet we wszystkich dziedzinach życia, w tym w procesach decyzyjnych; przede wszystkim wnosi o osobiste zaangażowanie członków rządu i urzędników;

4.

podkreśla znaczenie kampanii zwiększających świadomość w zakresie zwalczania stereotypów, dyskryminacji (ze względu na płeć, kulturę, religię) i przemocy domowej, a także ogólnego zapewnienia równości płci; zauważa, że kampaniom tym powinno towarzyszyć propagowanie pozytywnego wizerunku mogących być wzorem do naśladowania w mediach i reklamach, materiałach edukacyjnych i w internecie; podkreśla znaczenie poprawy sytuacji kobiet na obszarach wiejskich, zwłaszcza w kontekście dyskryminujących zwyczajów i stereotypów;

5.

z zaniepokojeniem zauważa, że kobiety są nadal zbyt nielicznie reprezentowane na rynku pracy oraz w procesie podejmowania decyzji gospodarczych i politycznych; z zadowoleniem przyjmuje wprowadzenie parytetów i wzywa kraje, które jeszcze tego nie zrobiły, do propagowania reprezentacji kobiet i, w stosownych przypadkach, skutecznego wprowadzenia parytetów płci w partiach politycznych i zgromadzeniach narodowych oraz zachęca państwa, które to uczyniły, do kontynuowania tego procesu w celu zapewnienia kobietom możliwości uczestnictwa w życiu politycznym i zaradzenia ich zbyt niskiej reprezentacji; zauważa, że tam, gdzie wprowadzono parytet płci w procesie podejmowania decyzji politycznych, powinien on być prawidłowo wdrażany i uzupełniony skutecznymi sankcjami prawnymi; w tym kontekście z zadowoleniem przyjmuje niedawną międzynarodową konferencję kobiet pt. „Partnerstwo na rzecz zmian”, która odbyła się w październiku 2012 r. w Prisztinie pod auspicjami Atifete Jahjagi, jedynej kobiety będącej głową państwa w tym regionie;

6.

zauważa z zaniepokojeniem, że wskaźnik zatrudnienia kobiet w krajach Bałkanów Zachodnich utrzymuje się na bardzo niskim poziomie; zwraca uwagę, że wspieranie strategii politycznych na rzecz równych szans jest ważne z punktu widzenia rozwoju gospodarczego i społecznego krajów bałkańskich starających się o przystąpienie do UE; wzywa rządy do wprowadzenia środków mających na celu zmniejszenie różnic w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn, a tym samym różnic w wysokości świadczeń emerytalnych kobiet i mężczyzn oraz do rozwiązania problemy wysokiej stopy bezrobocia, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet, a zwłaszcza kobiet na obszarach wiejskich; zwraca się do rządów krajów bałkańskich, aby ustanowiły ramy prawne zapewniające osobom obu płci równe wynagrodzenia za równą pracę, wspierały kobiety, by mogły godzić życie prywatne i zawodowe, zapewniły lepsze warunki pracy, naukę przez całe życie, elastyczne godziny pracy, a ponadto stworzyły środowisko stymulujące przedsiębiorczość wśród kobiet;

7.

z zaniepokojeniem odnotowuje, że w niektórych państwach w tym regionie kobiety-przedsiębiorcy starające się o pożyczki lub kredyty na finansowanie swojej działalności gospodarczej często doświadczają dyskryminacji i nadal nierzadko borykają się z przeszkodami wynikającymi ze stereotypów płci; wzywa państwa w regionie do rozważenia kwestii utworzenia programów mentorskich i programów wspierających umożliwiających wykorzystanie doradztwa i doświadczenia przedsiębiorców; wzywa kraje Bałkanów Zachodnich do opracowania programów obejmujących aktywne środki na rzecz rynku pracy mające na celu obniżenie poziomu bezrobocia wśród kobiet; wzywa te kraje do opracowania programów udzielania pożyczek i do udostępnienia środków finansowych na rozpoczęcie działalności gospodarczej;

8.

podkreśla znaczenie zwalczania wszelkich form dyskryminacji w miejscu pracy, w tym dyskryminacji ze względu na płeć w przypadku rekrutacji, awansu i świadczeń;

9.

podkreśla, że zapewnienie aktywnego uczestnictwa kobiet, które stanowią ponad połowę ludności krajów bałkańskich, w proces konstruowania instytucji demokratycznych i zapewnianie ich właściwego funkcjonowania ma podstawowe znaczenie dla rządów demokratycznych; z zaniepokojeniem odnotowuje występujący w większości krajów brak zasobów finansowych i kadrowych przeznaczonych na funkcjonowanie instytucji rządowych i niezależnych, które mają za zadanie wprowadzać i wdrażać środki na rzecz równości płci, a zwłaszcza strategie dotyczące uwzględniania aspektu płci; wzywa władze do uzupełniania środków i planów działania odpowiednimi zasobami na ich wdrażanie, w tym do zapewnienia odpowiedniego udziału kobiet w kadrze; podkreśla, że Instrument Pomocy Przedakcesyjnej (IPA) może i powinien być wykorzystywany na potrzeby realizacji projektów związanych z promowaniem praw kobiet i równości płci oraz że organy w danych państwach ponoszą pełną odpowiedzialność za prawidłowe funkcjonowanie mechanizmów wdrażania środków w obszarze praw kobiet i równości płci; apeluje do Komisji Europejskiej o rzetelne badanie skuteczności wydatkowania tych środków;

10.

z zaniepokojeniem zauważa brak danych statystycznych odnoszących się do równości płci, do przemocy wobec kobiet, do dostępności środków antykoncepcyjnych oraz do niezaspokojonego zapotrzebowania na środki antykoncepcyjne, gdyż dane te są niezbędne do monitorowania wdrażania, a przy tym powinny być standaryzowane i pozwalać na dokonywanie porównań na przestrzeni czasu między poszczególnymi krajami starającymi się o przystąpienie do UE oraz między państwami członkowskimi UE a krajami starającymi się o przystąpienie do UE; wzywa rządy krajów bałkańskich starających się o przystąpienie do UE, aby opracowały wspólną metodologię gromadzenia danych statystycznych, we współpracy z Eurostatem, Europejskim Instytutem ds. Równości Kobiet i Mężczyzn oraz innymi właściwymi instytucjami; podkreśla, że konieczne jest opracowanie specjalnych strategii oraz wdrożenie dostępnych środków, aby poprawić sytuację kobiet, które są dyskryminowane z wielu przyczyn jednocześnie, takich jak kobiety romskie, lesbijki, kobiety biseksualne lub transpłciowe, kobiety niepełnosprawne, należące do mniejszości etnicznych oraz kobiety starsze;

11.

jest zdania, że kobiety odgrywają podstawowa role w stabilizacji i rozwiązywaniu konfliktów, co ma ogromne znaczenie dla pojednania w całym regionie; podkreśla znaczenie dostępu kobiet będących ofiarami przestępstw dokonanych w czasie wojny, zwłaszcza gwałtów, do wymiaru sprawiedliwości; przypomina, że wszystkie państwa zobowiązane są do położenia kresu bezkarności i do pociągnięcia do odpowiedzialności wszystkich odpowiedzialnych za ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości i zbrodnie wojenne, w tym zbrodnie z użyciem przemocy seksualnej wobec kobiet i dziewcząt, oraz podkreśla obowiązek uznania tych czynów za zbrodnie przeciwko ludzkości i zbrodnie wojenne i potępienia ich jako takich; w związku z tym zwraca uwagę na potrzebę wyłączenia ich z zakresu przepisów o amnestii; z zadowoleniem przyjmuje wysiłki poczynione przez takie sieci jak Regionalne Lobby Kobiet w zakresie wspierania kobiet w procesie budowania pokoju oraz wspierania dostępu kobiet w krajach pokonfliktowych do wymiaru sprawiedliwości; podkreśla, że obecnie potrzebne jest rozliczenie przeszłości oraz systematyczne zapewnienie sprawiedliwości i rehabilitacji ofiarom przemocy seksualnej będącej konsekwencją konfliktów; domaga się opracowania i wprowadzenia odpowiednich państwowych programów ochrony świadków oraz ścigania tych zbrodni;

12.

potępia wszelkie formy przemocy wobec kobiet i z zaniepokojeniem zauważa, że w krajach bałkańskich nadal odnotowuje się przypadki przemocy związanej z płcią oraz zniewag słownych; zwraca się do rządów krajów bałkańskich o wzmocnienie organów ścigania, aby mogły one skutecznie zajmować się takimi problemami, jak przemoc uwarunkowana płcią, przemoc domowa, przymusowa prostytucja i handel kobietami, o tworzenie schronisk dla osób, które doświadczyły lub doświadczają przemocy domowej oraz o zapewnienie większego wyczulenia organów ścigania, organów sądowych i urzędników służby publicznej na to zjawisko; zachęca władze krajowe w tym regionie do ustanawiania programów podnoszenia świadomości w zakresie przemocy domowej;

13.

z ubolewaniem zauważa, że 30 % ofiar transgranicznego handlu ludźmi w UE to obywatele krajów bałkańskich, przy czym kobiety i dziewczynki stanowią większość wykrytych ofiar; podkreśla, że równość płci, kampanie uświadamiające oraz środki walki z korupcją i z przestępczością zorganizowaną są ważne dla zapobiegania handlowi ludźmi i ochrony potencjalnych ofiar; wzywa władze krajowe w regionie do współpracy przy tworzeniu wspólnego frontu;

14.

wzywa władze krajów bałkańskich starających się o przystąpienie do UE, aby zapewniły trwałe finansowanie na rzecz zwalczania handlu ludźmi, nadal poprawiały swoją zdolność do aktywnego identyfikowania i ochrony ofiar wśród słabszych grup społecznych, prawnie zagwarantowały niekaranie zidentyfikowanych ofiar handlu ludźmi za popełnienie przestępstw wynikających bezpośrednio z faktu bycia ofiarą takiego handlu, wspierały działania w zakresie ochrony ofiar, organizowały szkolenia dla funkcjonariuszy organów ścigania oraz nadal zwiększały liczbę miejsc dostępnych w ośrodkach recepcyjnych i schroniskach; wzywa też rządy poszczególnych krajów do poprawy wdrażania obowiązującego prawodawstwa, tak aby stworzyć środowisko odstraszające handlarzy, w którym prowadzi się należyte dochodzenia w sprawie przypadków handlu ludźmi, a przestępcy są ścigani i skazywani; wzywa Komisję, aby zaapelowała do krajów bałkańskich starających się o przystąpienie do UE o to, aby poprawiły swoje wyniki w obszarze ścigania i karania oraz wspierały lokalne inicjatywy mające na celu zaradzenie podstawowym przyczynom handlu ludźmi, takim jak przemoc domowa i ograniczone szanse gospodarcze wśród kobiet;

15.

uważa, że rzeczywista równość płci opiera się również na równości i niedyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową; zachęca rządy państw starających się o przystąpienie do UE, aby zajęły się kwestią utrzymującej się homofobii i transfobii w prawie, polityce i życiu codziennym, w tym przez przyjmowanie przepisów dotyczących przestępstw z nienawiści, organizowanie szkoleń dla policji i przyjmowanie przepisów przeciwdziałających dyskryminacji, oraz zwraca się do władz krajowych w regionie o potępienie nienawiści i przemocy ze względu na orientację seksualną, tożsamość lub ekspresję płciową;

16.

z zadowoleniem przyjmuje zwiększenie liczby transgranicznych inicjatyw regionalnych w dziedzinie praw kobiet i równości płci; wzywa rządy i Komisję, aby wspierały te inicjatywy oraz zachęcały do wymiany doświadczeń i do upowszechniania wynikających z nich dobrych praktyk, m.in. przez wykorzystywanie funduszy przedakcesyjnych oraz przeznaczanie wystarczających dotacji na te inicjatywy, w tym w ramach sporządzania budżetu z uwzględnieniem aspektu płci;

17.

zwraca się do rządu Czarnogóry oraz do rządów Serbii, byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii i Albanii, aby po rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych uzgodniły porozumienie ramowe z parlamentami, partiami politycznymi i społeczeństwem obywatelskim, odnoszące się do zaangażowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego – m.in. w dziedzinie praw kobiet i równości płci – w negocjacje akcesyjne i opracowywanie planów działania dotyczących reform będących wynikiem tych negocjacji, a także do zapewnienia im dostępu do odpowiednich dokumentów dotyczących procesu akcesji;

18.

wzywa rządy krajów bałkańskich starających się o przystąpienie do UE do uznania i wspierania roli, jaką organizacje społeczeństwa obywatelskiego i kobiet odgrywają w konkretnych dziedzinach, takich jak promowanie praw osób LGBT, zwalczanie przemocy wobec kobiet, zwiększanie uczestnictwa i reprezentacji kobiet w polityce oraz propagowanie działań na rzecz budowania pokoju; zdecydowanie popiera działania mające na celu upodmiotowienie kobiet i wzmocnienie ich pozycji w społeczeństwie;

19.

z zaniepokojeniem zauważa, że w większości krajów bałkańskich starających się o przystąpienie do UE proces włączenia społecznego Romów uległ spowolnieniu, a w niektórych przypadkach został wręcz zahamowany; wzywa rządy poszczególnych krajów do zintensyfikowania podejmowanych działań, tak aby doprowadzić do ściślejszej integracji Romów oraz zapewnić wyeliminowanie wszystkich form dyskryminacji i uprzedzeń wobec nich, w szczególności wobec kobiet i dziewczynek, które cierpią z powodu dyskryminacji z wielu przyczyn jednocześnie, dyskryminacji złożonej oraz dyskryminacji międzysektorowej; wzywa Komisję do wzmożenia podejmowanych wysiłków, aby zaangażować kraje ubiegające się o członkowstwo w UE na każdym etapie procesu akcesyjnego, oraz do uruchomienia Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA) i mechanizmu przewidzianego w układzie o stabilizacji i stowarzyszeniu (SAA);

20.

z zaniepokojeniem zauważa, że działacze na rzecz praw osób LGBT i działacze na rzecz praw człowieka, którzy podkreślają znaczenie rozliczenia się z przeszłością, regularnie są obiektem nawoływania do nienawiści, gróźb i napaści, a także wzywa rządy krajów bałkańskich starających się o przystąpienie do UE do podjęcia szczególnych środków w zakresie zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet zajmujących się obroną praw człowieka;

21.

wzywa Komisję, aby w procesie akcesji krajów Bałkanów Zachodnich priorytetowo traktowała wdrażanie praw kobiet, uwzględnianie aspektu równości płci i nieustanną walkę z przemocą domową, nadal poruszając te kwestie oraz monitorując je i zdając sprawę z wdrażania odpowiednich środków w sprawozdaniach z postępów, oraz aby podkreślała znaczenie tych kwestii w kontaktach z władzami, dając przy tym dobry przykład przez zapewnienie równowagi płci we własnych delegacjach, w zespołach negocjacyjnych oraz wśród swoich przedstawicieli uczestniczących w posiedzeniach i występujących w mediach;

22.

wzywa delegatury UE w krajach bałkańskich do uważnego monitorowania postępów dokonywanych w obszarze praw kobiet i równości płci w związku z przyszłym przystąpieniem do UE, a także zwraca się do każdej delegatury o wyznaczenie spośród swoich członków osoby odpowiedzialnej za politykę równouprawnienia, aby ułatwić wymianę dobrych praktyk na obszarze Bałkanów;

23.

zachęca władze krajowe w regionie do wspierania celu równości płci poprzez edukację w szkołach i na uczelniach wyższych; zauważa, że wiele dziewcząt od najmłodszych lat jest zniechęcanych do zajmowania się przedmiotami szkolnymi i uniwersyteckimi postrzeganymi jako „męskie” z natury, takimi jak nauki przyrodnicze, matematyka i technologia; zaleca wprowadzenie kursów wstępnych w szkołach oraz rozszerzenie zakresu potencjalnych przedmiotów i ścieżek zawodowych otwartych dla dziewcząt, tak aby mogły one rozwijać wiedzę i pełny zakres umiejętności konieczne do odniesienia sukcesu na każdej drodze, jaką mogą obrać w życiu;

24.

podkreśla, że wszystkie kobiety muszą mieć kontrolę nad swoimi prawami seksualnymi i reprodukcyjnymi, w tym poprzez dostęp do przystępnej cenowo i wysokiej jakości antykoncepcji; wyraża zaniepokojenie z powodu ograniczeń w dostępie do usług opieki zdrowotnej obejmujących zdrowie reprodukcyjne i seksualne w krajach bałkańskich starających się o przystąpienie do UE;

25.

wzywa rządy krajów bałkańskich starających się o przystąpienie do UE do przyjęcia przepisów i polityk zapewniających powszechny dostęp do usług zdrowotnych obejmujących zdrowie reprodukcyjne oraz przepisów i polityk sprzyjających propagowaniu praw reprodukcyjnych, a także do systematycznego gromadzenia danych niezbędnych do promowania zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego;

26.

wzywa rząd albański, aby wspierał udział większej liczby kobiet w podejmowaniu decyzji politycznych, zwłaszcza z myślą o wyborach parlamentarnych w 2013 r.;

27.

wzywa rząd albański, aby wdrożył krajową strategię integracji i rozwoju oraz ustawę o ochronie przed dyskryminacją, wzmacniając urząd komisarza ds. ochrony przed dyskryminacją poprzez ustanowienie instytucji odwoławczej w formie urzędu specjalnego komisarza ds. przypadków dyskryminacji ze względu na płeć, w celu propagowania środowiska, w którym kobiety rodzące dzieci płci żeńskiej nie są dyskryminowane;

28.

wzywa rząd albański do ulepszenia koordynacji między władzami krajowymi i władzami lokalnymi, w szczególności jeżeli chodzi o zwalczanie przemocy domowej oraz zauważa, że w Albanii kobiety powinny być w większym stopniu zaangażowane w proces decyzyjny na szczeblu krajowym i lokalnym;

29.

wzywa rząd albański do zaproponowania reform uwzględniających aspekt płci, obejmujących prawodawstwo w dziedzinie praw własności, kodeks prawny, prawo wyborcze i prawo pracy;

30.

wyraża uznanie dla Albanii ze względu na zorganizowanie przez nią szkolenia dla sędziów w zakresie wdrażania przepisów dotyczących równości płci oraz środków zwalczania przemocy wobec kobiet, a także ze względu na zapewnienie ofiarom dyskryminacji lub przemocy możliwości otrzymania pomocy prawnej finansowanej ze środków publicznych;

31.

wyraża uznanie dla Albanii ze względu na podjęcie przez nią decyzji w sprawie uwzględniania aspektu płci w średnioterminowym programie budżetowym dla wszystkich ministerstw liniowych oraz czeka na rezultaty wdrożenia tej decyzji;

32.

wzywa rząd albański, aby wdrożył – a w razie konieczności dostosował – wskaźniki skuteczności działania w celu monitorowania wdrażania środków z zakresu praw kobiet i równości płci;

33.

wzywa parlament albański do ustanowienia komisji parlamentarnej zajmującej się szczególnie prawami kobiet i kwestią równości płci;

34.

wzywa rząd albański do przyśpieszenia procesu wdrażania – w szczególności na szczeblu lokalnym – narzędzi z zakresu polityki służących wspieraniu praw kobiet, takich jak krajowa strategia dotycząca równości płci, zwalczania przemocy domowej i przemocy wobec kobiet (2011–2015);

35.

wyraża uznanie dla władz albańskich ze względu na ustanowienie przez nie wskaźnika skuteczności działania w celu monitorowania wdrażania środków z zakresu praw kobiet i równości płci, a także opublikowanie sprawozdania krajowego w sprawie statusu kobiet i równości płci w Albanii za rok 2012;

36.

wzywa rząd Bośni i Hercegowiny, aby dostosował przepisy dotyczące równości płci oraz praktykę prawną na różnych szczeblach w celu stworzenia jednolitych warunków prawnych w kraju, a także wzmocnił służby odpowiedzialne za równość płci na szczeblu centralnym w celu zaradzenia obecnemu brakowi kobiet na najwyższych szczeblach władzy oraz w celu monitorowania problemów wynikających dotąd z niewdrożenia wspomnianych przepisów; wzywa Komisję do zastosowania wszystkich dostępnych mechanizmów, aby zwiększyć odpowiedzialność i zintensyfikować działania władz Bośni i Hercegowiny w tym kierunku; wzywa rząd Bośni i Hercegowiny do położenia większego nacisku na wdrożenie ustawy o równości płci w Bośni i Hercegowinie oraz ustawy o zakazie dyskryminacji, a także na ich harmonizację z innymi przepisami obowiązującymi na szczeblu krajowym;

37.

ze szczególnym zaniepokojeniem odnotowuje dyskryminację na rynku pracy wobec kobiet w ciąży oraz kobiet w połogu, a także różnice w uprawnieniach do zabezpieczenia społecznego z tytułu macierzyństwa występujące pomiędzy poszczególnymi jednostkami administracyjnymi pierwszego rzędu i kantonami; wzywa władze Bośni i Hercegowiny do wyrównania w całym kraju oraz dostosowania do wysokich standardów praw w zakresie zabezpieczenia socjalnego dla osób korzystających z urlopu macierzyńskiego, ojcowskiego lub rodzicielskiego, tak aby stworzyć równe warunki dla wszystkich obywateli;

38.

z zaniepokojeniem zauważa niski poziom wiedzy o przepisach dotyczących równości płci oraz przeciwdziałania przemocy wobec kobiet, nie tylko wśród ogółu obywateli, lecz także wśród pracowników organów ścigania; wzywa władze do wdrożenia planu działania mającego na celu podnoszenie świadomości i szkolenie pracowników organów ścigania;

39.

z poważnym zaniepokojeniem zauważa, że nie dokonano dotąd harmonizacji prawa dotyczącego ochrony ofiar przemocy domowej z prawem głównych jednostek administracyjnych w celu uznania przemocy domowej za przestępstwo w kodeksach prawnych obu głównych jednostek administracyjnych Bośni i Hercegowiny, przez co nie zapewniono należycie pewności prawa tym ofiarom; wzywa rząd Bośni i Hercegowiny do jak najszybszego rozwiązania tej kwestii, aby podnieść poziom ochrony ofiar;

40.

wyraża uznanie dla kobiet zasiadających w parlamencie Bośni i Hercegowiny ze względu na międzypartyjną debatę na temat przemocy związanej z płcią prowadzoną przez nie z właściwymi ministerstwami; wzywa władze Bośni i Hercegowiny, aby w następstwie tej debaty podjęły działania w postaci konkretnych środków mających na celu propagowanie zwalczania przemocy związanej z płcią;

41.

wzywa władze Bośni i Hercegowiny do sporządzenia oficjalnych statystyk dotyczących liczby odnotowanych przypadków przemocy na podstawie danych uzyskanych z raportów policyjnych, od ośrodków opieki społecznej i instytucji sądowych oraz do publicznego udostępnienia tych statystyk; ponadto wzywa władze Bośni i Hercegowiny, aby zebrały i podały do publicznej wiadomości dane dotyczące środków mających na celu zapewnienie ochrony ofiarom przemocy domowej;

42.

wzywa rząd Bośni i Hercegowiny do zharmonizowania ustawy o równości płci w Bośni i Hercegowinie z ordynacją wyborczą w odniesieniu do składu organów kierowniczych na wszystkich szczeblach procesu decyzyjnego (gmin, kantonów, jednostek administracyjnych pierwszego rzędu oraz państwa);

43.

wyraża uznanie dla Bośni i Hercegowiny ze względu na jej prawodawstwo, przewidujące co najmniej 40-procentowy udział każdej z płci na stanowiskach administracyjnych w organach władzy rządowej i samorządowej, ale zauważa, że w praktyce nie doprowadziło to tego, by kobiety stanowiły 40 % pracowników administracji; wzywa władze Bośni i Hercegowiny do sporządzenia planu działania zawierającego jasny harmonogram i wyraźny podział odpowiedzialności w celu wdrożenia tego prawodawstwa;

44.

z zaniepokojeniem odnotowuje brak zasobów finansowych i kadrowych na wdrażanie planu działania związanego z rezolucją nr 1325 RB ONZ, w zakresie mechanizmów instytucjonalnych mających zapewniać równość płci, odpowiedniego dostępu do wymiaru sprawiedliwości oraz w zakresie schronisk dla ofiar przemocy domowej; wzywa władze Bośni i Hercegowiny wszystkich szczebli, aby w swoich budżetach przewidziały wystarczające środki finansowe na te cele;

45.

ubolewa nad tym, że dotąd władze Bośni i Hercegowiny zbadały i potępiły jedynie ograniczoną liczbę przypadków zbrodni wojennych z użyciem przemocy seksualnej; z poważnym zaniepokojeniem zauważa, że dużej liczbie sprawców, którzy dopuścili się takich zbrodni, udało się bezkarnie uniknąć wymiaru sprawiedliwości; zauważa też, że władze Bośni i Hercegowiny nie zapewniły ofiarom adekwatnych programów ochrony świadków; wzywa w związku z tym władze Bośni i Hercegowiny do zadbania, by wszystkie ofiary zbrodni wojennych z użyciem przemocy seksualnej miały bezpieczny i odpowiedni dostęp do systemu sądowego oraz by wszystkie wniesione sprawy dotyczące zbrodni wojennych były rozpatrywane szybko i skutecznie;

46.

wzywa rząd Bośni i Hercegowiny, aby ulepszył monitorowanie obowiązującego prawodawstwa w dziedzinie praw kobiet i równości płci poprzez włączenie jasno określonych celów do strategii politycznych i planów działań oraz wyraźne wyznaczenie instytucji państwowych odpowiedzialnych za proces wdrażania; ponadto wzywa władze Bośni i Hercegowiny wszystkich szczebli do współpracy przy gromadzeniu obszernych krajowych danych statystycznych dotyczących równości płci;

47.

zachęca rząd chorwacki do kontynuowania po przystąpieniu do Unii Europejskiej działań w zakresie dostosowania prawodawstwa do unijnego dorobku prawnego w obszarze równości płci;

48.

wzywa władze chorwackie do pełnego wdrożenia prawodawstwa przewidującego udział kobiet na listach wyborczych do lokalnych i regionalnych organów samorządowych, parlamentu krajowego i Parlamentu Europejskiego wynoszący 40 %, biorąc pod uwagę, że podczas wyborów parlamentarnych w 2011 r. dwie trzecie partii politycznych nie osiągnęło wymaganego poziomu docelowego;

49.

wyraża uznanie dla Chorwacji za względu na ustanowienie przez nią urzędu rzecznika ds. równości płci, a także działania związane z wiedzą o prawach kobiet i równością płci, możliwe dzięki wyeksponowanej roli tego urzędu; zaleca wszystkim krajom w regionie, aby rozważyły, czy mogą pójść za tym dobrym przykładem; zachęca rząd chorwacki do kontynuowania finansowania urzędu sprawowanego przez rzeczników oraz do reagowania na ich zalecenia;

50.

z zadowoleniem przyjmuje lokalne plany działania dotyczące uwzględniania aspektu płci, w szczególności w regionie Istrii, a także wzywa rząd chorwacki do propagowania przyjmowania i wdrażania takich planów działania w całym kraju;

51.

wzywa rząd chorwacki do nawiązania dialogu strukturalnego z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, zwłaszcza z myślą o sytuacji po przystąpieniu;

52.

z zadowoleniem przyjmuje dokonane przez Chorwację postępy w kierunku odpowiedniego postępowania policji w przypadkach przemocy wobec kobiet i dyskryminacji ze względu na płeć po przeprowadzeniu ukierunkowanego szkolenia w tej dziedzinie dla funkcjonariuszy policji, a także zachęca do kontynuowania takich działań; podkreśla, że sądy jednak nadal nie zawsze zajmują się takimi przypadkami we właściwy sposób, oraz wzywa władze do zainicjowania działań mających na celu uwrażliwienie i przeszkolenie również pracowników wymiaru sprawiedliwości; ponadto wzywa rząd chorwacki do udostępnienia bezpłatnej pomocy prawnej ofiarom przemocy związanej z płcią i dyskryminacji;

53.

zwraca się do władz chorwackich o doprecyzowanie w krajowej strategii ochrony ofiar przemocy w rodzinie (2011–2016) zakresu odpowiedzialności poszczególnych organów oraz do przeznaczenia odpowiedniego finansowania dla władz i organizacji społeczeństwa obywatelskiego na wdrożenie tej strategii;

54.

z zadowoleniem przyjmuje przyznaną Zgromadzeniu Kosowa rolę w zatwierdzaniu, przeglądzie i monitorowaniu programu na rzecz równości płci; wzywa do wdrożenia zaleceń wynikających ze sprawozdań z monitorowania;

55.

wzywa rząd kosowski do promowania ogólnokrajowej telefonicznej gorącej linii pomocy dla ofiar przemocy domowej i przemocy związanej z płcią oraz do szerzenia wiedzy na temat możliwości zgłaszania przemocy i na temat postępowania w takich przypadkach;

56.

wyraża uznanie dla rządu kosowskiego ze względu na podporządkowanie Agencji ds. Równości Płci premierowi, a także wzywa rząd do zapewnienia skuteczniejszego funkcjonowania agencji, jeżeli chodzi o wdrażanie i monitorowanie ustawy o równości płci bez ingerencji politycznej;

57.

wzywa rząd kosowski, aby jak najszybciej utworzył proponowany ośrodek ds. równego traktowania;

58.

wyraża uznanie dla Kosowa w związku ze szkoleniem funkcjonariuszy policji w zakresie postępowania w przypadku przemocy związanej z płcią oraz utworzeniem na posterunkach policji specjalnych pomieszczeń dla ofiar przemocy i ich dzieci; wzywa rząd kosowski, aby zorganizował również podobne szkolenia dla pracowników wymiaru sprawiedliwości oraz zwiększył liczbę schronisk dla ofiar przemocy i wydłużył możliwy okres pobytu w tych schroniskach;

59.

pilnie wzywa rząd kosowski do uznania zasad prisztińskich oraz do podjęcia działań w celu ich wdrożenia, zgodnie z ustaleniami kosowskiego szczytu kobiet zorganizowanego w październiku 2012 r.;

60.

podkreśla potrzebę dalszego propagowania środków antykoncepcyjnych, wspierania zaopatrzenia w nie oraz ich dostępności, ponieważ wprawdzie większy odsetek kobiet stosuje obecnie takie formy kontroli urodzeń, jednak stosowanie środków antykoncepcyjnych nadal nie jest powszechne wśród kobiet w Kosowie;

61.

wzywa rząd kosowski do uznania ofiar przemocy seksualnej z okresu konfliktu w latach 1998–1999 za specjalną kategorię prawną na mocy zmiany ustawy nr 04/L-054 o statusie i prawach męczenników, inwalidów, weteranów, członków Armii Wyzwolenia Kosowa, ofiar cywilnych wojny i ich rodzin;

62.

wzywa rząd kosowski, aby określił jasne wskaźniki zgodności i braku zgodności z wytycznymi administracyjnymi dotyczącymi przepisów z zakresu równości płci i dyskryminacji w celu ułatwienia ich wdrażania i monitorowania; ponadto wzywa rząd do gromadzenia danych dotyczących przypadków dyskryminacji i przemocy związanej z płcią oraz do ustanowienia krajowego rejestru takich przypadków;

63.

wyraża uznanie dla rządu macedońskiego ze względu na opracowanie projektu nowej ustawy o przeciwdziałaniu molestowaniu seksualnemu lub mobbingowi w miejscu pracy przewidującej grzywny dla przestępców, a także wzywa do zharmonizowania projektu ustawy z kodeksem karnym; z zadowoleniem przyjmuje plan rządu macedońskiego dotyczący zmiany prawodawstwa, aby zapewnić obojgu rodzicom możliwość skorzystania z urlopu wychowawczego lub urlopu rodzinnego w celu opieki nad chorymi członkami rodziny oraz niedawne przyjęcie zmian w prawie pracy, aby przyznać kobietom w ciąży lub połogu lepszej ochrony prawnej na rynku pracy;

64.

z zaniepokojeniem zauważa, że kobiety romskie cierpią z powodu dwojakiej formy dyskryminacji – ze względu na płeć i pochodzenie etniczne; wzywa w związku z tym rząd macedoński do przyjęcia wszechstronnych ram dotyczących zwalczania dyskryminacji, które umożliwią zabezpieczenie praw kobiet romskich;

65.

wyraża uznanie dla władz macedońskich ze względu na ustanowienie dodatkowych odstraszających kar za nieprzestrzeganie przepisów przewidujących co najmniej 30-procentową reprezentację każdej z płci w organach podejmujących decyzje polityczne; wzywa rząd macedoński do ścisłego monitorowania, czy w wyniku tych przepisów kobiety stanowią co najmniej 30 % członków organów decyzyjnych, zwłaszcza na szczeblu lokalnym;

66.

wyraża uznanie dla parlamentu macedońskiego ze względu na aktywne funkcjonowanie „klubu kobiet”, w ramach którego posłanki z różnych partii prowadzą współpracę mającą na celu propagowanie praw kobiet i równości płci, poprzez organizowanie debat publicznych, konferencji oraz wydarzeń międzynarodowych i innych oraz współpracę z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego w celu podjęcia problematycznych lub zepchniętych na margines kwestii, takich jak edukacja seksualna w szkołach podstawowych, przemoc domowa, HIV, rak szyjki macicy, nawoływanie do nienawiści i sytuacja kobiet na obszarach wiejskich;

67.

zauważa, że mechanizmy regulujące działalność przedstawiciela prawnego w Departamencie ds. Równości Szans w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej, odpowiedzialnego za udzielanie doradztwa prawnego w sprawach nierównego traktowania kobiet i mężczyzn, nie funkcjonują właściwie; wzywa rząd macedoński do przyjęcia środków w celu poprawy funkcjonowania tych mechanizmów;

68.

Z zaniepokojeniem odnotowuje fragmentaryczne wdrożenie planów działania i strategii dotyczących równości płci oraz brak ogólnej koordynacji wysiłków; wzywa rząd macedoński do zwiększenia zasobów finansowych i kadrowych, jakimi dysponuje departament ds. równości płci, a także do zapewnienia wyznaczenia i skutecznego działania koordynatorów ds. równości szans na szczeblu krajowym i lokalnym;

69.

z zadowoleniem przyjmuje postępy dokonane w zwalczaniu przemocy związanej z płcią objawiające się zwłaszcza wzrostem liczby zgłaszanych przypadków, do czego przyczyniły się kampanie informacyjne, szkolenia dla wyspecjalizowanych funkcjonariuszy policji oraz umowa w sprawie protokołów międzyinstytucjonalnych dotyczących zajmowania się zgłoszeniami; z zaniepokojeniem zauważa jednak, że liczba schronisk dla ofiar przemocy domowej i innych form przemocy związanej z płcią jest niewystarczająca;

70.

wzywa rząd macedoński do wyeliminowania istniejących barier kulturowych i finansowych utrudniających kobietom dostęp do antykoncepcji;

71.

z zaniepokojeniem zauważa, że odsetek kobiet uczestniczących w podejmowaniu decyzji politycznych niemal nie zwiększył się w ubiegłych dziesięcioleciach; wzywa rząd Czarnogóry do reformy ustawodawstwa w tej dziedzinie i do zapewnienia jego przestrzegania;

72.

wzywa rząd Czarnogóry, aby udostępnił departamentowi ds. równości płci większe zasoby kadrowe i finansowe, poprawił wdrażanie ram prawnych i instytucjonalnych służących egzekwowaniu zasady równości płci oraz realizację planu działania w zakresie równości płci;

73.

wyraża uznanie dla rządu Czarnogóry ze względu na sporządzenie we współpracy z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego nowego krajowego planu działania dotyczącego osiągnięcia równości płci, a także ze względu na włączenie do tego planu celów strategicznych i operacyjnych; wzywa rząd do zarezerwowania wystarczających środków finansowych i zasobów ludzkich na wdrożenie tego planu oraz do ustanowienia ram umożliwiających stałą współpracę ze społeczeństwem obywatelskim na etapie jego wdrażania;

74.

z zadowoleniem przyjmuje włączenie środków z zakresu równości płci do prowadzonego przez Czarnogórę programu reform w związku z przystąpieniem do UE; wzywa rząd Czarnogóry, by w negocjacjach w sprawie przystąpienia dotyczących rozdziału 23 („Wymiar sprawiedliwości i prawa podstawowe”), a także innych istotnych rozdziałów, w tym rozdziału 19 („Polityka społeczna i zatrudnienie”), rozdziału 24 („Sprawiedliwość, wolność i bezpieczeństwo”) i rozdziału 18 („Statystyki”), priorytetowo potraktował działania mające na celu wdrażanie przepisów dotyczących równości płci;

75.

wyraża uznanie dla rządu Czarnogóry ze względu na postępy dokonane w działaniach mających na celu zaradzenie przemocy domowej poprzez przyjęcie kodeksu postępowania zawierającego procedury skoordynowanego reagowania instytucji; z zaniepokojeniem zauważa jednak, że przemoc domowa nadal stanowi duży problem w Czarnogórze, a także wzywa rząd do przeznaczenia wystarczających środków i do podjęcia wystarczających starań umożliwiających wdrożenie odpowiedniego prawodawstwa i kodeksu postępowania, ustanowienie krajowej gorącej linii pomocy oraz gromadzenie danych;

76.

z zaniepokojeniem odnotowuje małą liczbę skarg dotyczących dyskryminacji ze względu na płeć i przemocy związanej z płcią; wzywa rząd Czarnogóry, aby poczynił inwestycje niezbędne do podnoszenia świadomości w związku z prawami kobiet, obowiązującym prawodawstwem mającym na celu zwalczanie przemocy oraz możliwościami zgłaszania naruszeń prawa i reagowania na nie;

77.

z zadowoleniem przyjmuje działania podjęte przez parlament Czarnogóry w celu metodycznego przeanalizowania wdrożenia prawodawstwa w obszarze równości;

78.

wzywa rząd serbski, aby kontynuował wdrażanie krajowego programu integracji unijnej poprzez rozbudowanie mechanizmów służących monitorowaniu stosowania prawa zakazującego dyskryminacji oraz zwiększył potencjał administracyjny organów zajmujących się kwestiami równości płci, w tym komisarza ds. ochrony równości i zastępcy rzecznika ds. równości płci;

79.

wyraża uznanie dla rządu serbskiego ze względu na ordynację wyborczą, zgodnie z którą co trzeci kandydat na listach wyborczych do parlamentu musi być osobą płci reprezentowanej w niewystarczającym stopniu, a także ze względu na pełne wdrożenie tej ordynacji, dzięki czemu kobiety zdobyły 34 % mandatów parlamentarnych;

80.

wzywa rząd Serbii, aby zintensyfikował szkolenia pracowników organów ścigania (policji i wymiaru sprawiedliwości) w zakresie świadomości i właściwego postępowania w przypadkach dyskryminacji ze względu na płeć i przemocy związanej z płcią, udostępnił ofiarom przemocy bezpłatną pomoc prawną oraz zajął się ogólnym problemem zalegania spraw w sądach;

81.

wyraża uznanie ze względu na postępy dokonane w zwalczaniu przemocy domowej poprzez przyjęcie ogólnego protokołu dotyczącego współpracy w sytuacjach przemocy domowej i przemocy w związkach partnerskich, ustanowienie telefonicznej linii pomocy oraz otwarcie nowego schroniska; zauważa jednak, że przemoc domowa nadal jest dużym problemem w Serbii; wzywa rząd do przeznaczenia wystarczających środków i podjęcia dostatecznych starań w celu wdrożenia prawodawstwa i protokołu, do zachęcania do zgłaszania przypadków przemocy, a także do gromadzenia i wymiany informacji i danych między instytucjami, agencjami i kobiecymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego;

82.

wyraża uznanie dla rządu i parlamentu serbskiego ze względu na ich ścisłą współpracę z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego przy sporządzaniu i monitorowaniu szeroko zakrojonego planu działania na rzecz wdrożenia rezolucji nr 1325 Rady Bezpieczeństwa ONZ; wzywa rząd do udostępnienia wystarczających zasobów kadrowych i finansowych na jego wdrożenie;

83.

wzywa władze serbskie do ulepszenia współpracy z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego działającymi na rzecz równości płci, zwłaszcza na szczeblu lokalnym – między samorządami terytorialnymi i lokalnymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego – w zakresie sporządzania, wdrażania i monitorowania przepisów i strategii politycznych w obszarze równości płci i przemocy związanej z płcią, a także do zapewnienia funduszy strukturalnych na finansowanie działań organizacji zajmujących się problemem przemocy związanej z płcią;

84.

zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji oraz rządom krajów bałkańskich starających się o przystąpienie do UE.

12.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 55/33

—

uwzględniając art. 19 Powszechnej deklaracji praw człowieka, art. 19 Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych oraz Konwencję UNESCO w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego,

—

uwzględniając art. 10 europejskiej konwencji praw człowieka, orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, oświadczenia, zalecenia i rezolucje Komitetu Ministrów i Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, a także dokumenty Komisji Weneckiej i Komisarza Praw Człowieka Rady Europy na temat wolności wypowiedzi, informacji i mediów,

—

uwzględniając art. 11 Karty praw podstawowych UE, art. 2, 7 oraz 9–12 Traktatu o Unii Europejskiej, artykuły traktatu odnoszące się do swobody przedsiębiorczości, swobody świadczenia usług, swobodnego przepływu osób i towarów, konkurencji i pomocy państwa, a także art. 167 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (kultura),

—

uwzględniając załączony do Traktatu o Unii Europejskiej Protokół w sprawie systemu publicznego nadawania w państwach członkowskich, znany jako protokół z Amsterdamu,

—

uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych (dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych) (1),

—

uwzględniając dokument roboczy służb Komisji w sprawie pluralizmu mediów w państwach członkowskich Unii Europejskiej (SEC(2007)0032),

—

uwzględniając Europejską kartę na rzecz wolności prasy (2),

—

uwzględniając ustanowienie przez Komisję grupy wysokiego szczebla ds. spraw wolności i pluralizmu mediów,

—

uwzględniając swoje rezolucje z dnia 20 listopada 2002 r. w sprawie koncentracji mediów (3), z dnia 4 września 2003 r. w sprawie sytuacji praw podstawowych w Unii Europejskiej (2002) (4), z dnia 4 września 2003 r. w sprawie telewizji bez granic (5), z dnia 6 września 2005 r. w sprawie stosowania art. 4 i 5 dyrektywy 89/552/EWG dotyczącej telewizji bez granic, zmienionej dyrektywą 97/36/WE, w okresie 2001-2002 (6), z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie niebezpieczeństwa naruszania w UE, a w szczególności we Włoszech, swobody wypowiedzi i prawa do informacji (art. 11 ust. 2 Karty praw podstawowych) (7), z dnia 25 września 2008 r. w sprawie koncentracji i pluralizmu mediów w Unii Europejskiej (8), z dnia 25 listopada 2010 r. w sprawie publicznych usług nadawczych w epoce cyfrowej: przyszłość dwoistego systemu (9) oraz z dnia 10 marca 2011 r. w sprawie ustawy medialnej na Węgrzech (10),

—

uwzględniając aktualną europejską inicjatywę na rzecz pluralizmu mediów (11) – inicjatywę zarejestrowaną przez Komisję Europejską, a której celem jest ochrona pluralizmu mediów poprzez częściową harmonizację przepisów krajowych dotyczących własności mediów i przejrzystości, konfliktów interesów z urzędem politycznym oraz niezależności organów odpowiedzialnych za nadzór nad mediami,

—

uwzględniając motywy 8 i 94 dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych, w których jest mowa o tym, że państwa członkowskie muszą zapobiegać wszelkim działaniom tworzącym pozycje dominujące lub ograniczającym pluralizm oraz umożliwiać niezależnym organom regulacyjnym wykonywanie swoich zadań w sposób przejrzysty i bezstronny,

—

uwzględniając prace dotyczące wolności mediów prowadzone przez OBWE, a zwłaszcza jej przedstawiciela ds. wolności mediów, odnośne sprawozdania oraz przemówienie wygłoszone za pośrednictwem transmisji wideo podczas przesłuchania w sprawie wolności mediów zorganizowanego przez Komisję Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych w dniu 6 listopada 2012 r.,

—

uwzględniając sprawozdania opublikowane przez organizacje pozarządowe na temat mediów, w tym sprawozdania Reporterów bez Granic (wskaźniki wolności prasy) i organizacji Freedom House (raporty o wolności prasy),

—

uwzględniając badania dotyczące kwestii związanych z mediami opublikowane przez Parlament (12) i Centrum ds. Pluralizmu i Wolności Mediów Europejskiego Instytutu Uniwersyteckiego (13),

—

uwzględniając niezależną ekspertyzę pt. „Wskaźniki pluralizmu mediów w państwach członkowskich – w kierunku podejścia opartego na ryzyku”, zrealizowaną na zlecenie Komisji w 2007 r. i opublikowaną w 2009 r. (14), w której zdefiniowano narzędzie monitorowania mediów wraz ze wskaźnikami w celu uwypuklenia zagrożeń dla pluralizmu mediów,

—

uwzględniając art. 48 Regulaminu,

—

uwzględniając sprawozdanie Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych oraz opinię Komisji Kultury i Edukacji (A7–0117/2013),

A.

mając na uwadze, że media odgrywają w demokracji podstawową rolę publicznego nadzorcy, ponieważ umożliwiają obywatelom korzystanie z prawa do informacji, kontrolowanie i osądzanie działań i decyzji podejmowanych przez tych, którzy sprawują władzę bądź wywierają wpływ, zwłaszcza przy okazji konsultacji wyborczych; mając na uwadze, że mogą one również uczestniczyć w układaniu agendy publicznej, wykorzystując swoją pozycję kontrolerów przepływu informacji, a tym samym mogą pełnić funkcję opiniotwórczą;

B.

mając na uwadze, że okazuje się, iż wolność wypowiedzi w sferze publicznej kształtuje demokrację i samo państwo prawa, a także przyczynia się do jego istnienia i przetrwania; mając na uwadze, że wolne i niezależne media oraz swobodna wymiana informacji odgrywają kluczową rolę w przemianach demokratycznych zachodzących w reżimach niedemokratycznych, oraz że wzywa się Komisję do dokładnego monitorowania wolności i pluralizmu mediów w krajach ubiegających się o członkostwo w UE oraz do zwracania należytej uwagi na rolę wolnych mediów we wspieraniu demokracji na świecie;

C.

mając na uwadze, że wolność mediów jest podstawą wartości zapisanych w traktatach, takich jak demokracja, pluralizm oraz poszanowanie praw mniejszości; mając na uwadze, że historia wolności mediów, nazywanej „wolnością prasy”, przyczyniła się do postępów w realizacji idei demokratycznych oraz do rozwoju europejskiego ideału w historii;

D.

mając na uwadze, że wolność mediów, pluralizm oraz niezależne dziennikarstwo są podstawowymi elementami prowadzenia działalności medialnej w całej Unii, a zwłaszcza na jednolitym rynku; mając na uwadze, że w związku z tym wszelkie nadmierne ograniczenia wolności mediów, pluralizmu oraz niezależności dziennikarstwa są również ograniczeniami wolności opinii oraz wolności gospodarczej; mając na uwadze, że dziennikarze powinni być wolni od nacisków ze strony właścicieli, menedżerów i rządów, jak również od zagrożeń finansowych;

E.

mając na uwadze, że autonomiczna i silna sfera publiczna oparta na niezależnych i pluralistycznych mediach stanowi środowisko niezbędne do rozwoju zbiorowych wolności społeczeństwa obywatelskiego, takich jak prawo do zrzeszania się i zgromadzeń, a także wolności indywidualnych, takich jak prawo do wolności wypowiedzi oraz prawo dostępu do informacji;

F.

mając na uwadze, że podstawowe prawo obywateli do wolności wypowiedzi i informacji można zagwarantować jedynie dzięki wolności i pluralizmowi mediów, kiedy dziennikarze i media mogą wykonywać swoje prawa i pełnić obowiązki w zakresie informowania obywateli w sposób uczciwy i neutralny i zdawania im obiektywnych relacji z wydarzeń i decyzji leżących w interesie publicznym; mając na uwadze, że wszyscy członkowie społeczeństwa mają prawo do wyrażania swoich poglądów w sposób demokratyczny i pokojowy;

G.

mając na uwadze, że Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, iż państwa członkowskie mają pozytywny obowiązek zapewnienia pluralizmu mediów na mocy art. 10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, który zawiera postanowienia zbieżne z postanowieniami art. 11 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, stanowiącej część wspólnotowego dorobku prawnego;

H.

mając na uwadze, że informacje już ze swej natury, a także i zwłaszcza dzięki zmianom technologicznych, które zaszły w ostatnich dziesięcioleciach, wychodzą poza granice geograficzne i odgrywają kluczową rolę w informowaniu społeczności narodowych żyjących za granicą, udostępniając narzędzia umożliwiające wzajemne poznanie i zrozumienie ponad granicami i między krajami; mając na uwadze, że między innymi media internetowe uzyskały charakter globalny, od którego uzależnione są obecnie oczekiwania i potrzeby społeczeństwa, a w szczególności konsumentów informacji; mając na uwadze, że przemiany w środowisku medialnym oraz w dziedzinie technologii komunikacyjnych na nowo definiują przestrzeń wymiany informacji oraz sposób informowania ludzi i kształtowania opinii publicznej;

I.

mając na uwadze, że ogólnoeuropejska sfera publiczna oparta na ciągłym i nieprzerwanym poszanowaniu wolności i pluralizmu mediów jest zasadniczym elementem procesu integracji Unii zgodnie z wartościami zapisanymi w traktatach, odpowiedzialnością instytucji UE oraz rozwojem europejskiej demokracji, jak na przykład w przypadku wyborów do Parlamentu Europejskiego; mając na uwadze, że prężnie działający, konkurencyjny i pluralistyczny sektor mediów, zarówno drukowanych, jak i audiowizualnych, stymuluje udział obywateli w debacie publicznej, która ma zasadnicze znaczenie dla prawidłowo funkcjonującego systemu demokratycznego;

J.

mając na uwadze, że organizacje pozarządowe, stowarzyszenia monitorujące wolność mediów, Rada Europy i OBWE, jak również Parlament Europejski w swoich opracowaniach i rezolucjach, donoszą o zagrożeniach, jakie rządy, również rządy państw członkowskich UE, stwarzają wolnym i niezależnym mediom, i ostrzegają przed takimi zagrożeniami (15);

K.

mając na uwadze, że Rada Europy i OBWE rozpatrzyły kwestię ludzkiego i demokratycznego wymiaru komunikacji w szczegółowych oświadczeniach, rezolucjach, zaleceniach, opiniach i sprawozdaniach na temat wolności, pluralizmu i koncentracji mediów, tworząc istotny zestaw wspólnych europejskich norm minimalnych w tym obszarze;

L.

mając na uwadze, że Unia Europejska jest zobowiązana do ochrony i promowania pluralizmu mediów jako podstawowego filaru prawa do informacji i wolności wypowiedzi, które mają podstawowe znaczenie dla aktywności obywatelskiej i demokracji uczestniczącej i są zapisanie w art. 11 Karty praw podstawowych;

M.

mając na uwadze, że wolność mediów jest kryterium kwalifikującym kraje kandydujące do przystąpienia do UE zgodnie z kryteriami kopenhaskimi, a także jedną z zasad propagowanych przez UE w polityce zagranicznej; mając na uwadze, że UE i jej państwa członkowskie powinny zatem dawać dobry przykład na poziomie wewnętrznym, zapewniając tym samym wiarygodność i spójność;

N.

mając na uwadze, że Parlament wielokrotnie wyrażał zaniepokojenie kwestią wolności, pluralizmu i koncentracji mediów oraz wezwał Komisję jako strażnika traktatów do podjęcia odpowiednich działań, miedzy innymi w drodze zaproponowania odnośnej inicjatywy ustawodawczej;

O.

mając na uwadze, że dnia 16 stycznia 2007 r. Komisja wprowadziła podejście trzystopniowe obejmujące: dokument roboczy służb Komisji na temat pluralizmu mediów; niezależne badanie dotyczące pluralizmu mediów w państwach członkowskich UE ze wskaźnikami do oceny pluralizmu mediów oraz określenia potencjalnych zagrożeń w państwach członkowskich UE (miało się ukazać w 2007 r.); oraz komunikat Komisji w sprawie wskaźników pluralizmu mediów w państwach członkowskich UE (miał się ukazać w 2008 r.), po którym miały nastąpić konsultacje społeczne (16); mając na uwadze, że narzędzie na rzecz pluralizmu mediów, opisane w niezależnym badaniu, nie zostało jeszcze wdrożone;

P.

mając na uwadze, że Komisja niestety porzuciła to podejście, jako że nie opracowała komunikatu ani nie przeprowadziła konsultacji społecznych;

Q.

mając na uwadze, że wraz z wejściem w życie Traktatu z Lizbony zaczęła obowiązywać Karta praw podstawowych Unii Europejskiej; mając na uwadze, że karta ta jest pierwszym międzynarodowym dokumentem, który wyraźnie stanowi, że „szanuje się wolność i pluralizm mediów” (art. 11 ust. 2); mając na uwadze, że traktaty powierzają UE mandat i uprawnienia do zapewnienia ochrony wszystkich praw podstawowych w Unii, zwłaszcza na podstawie art. 2 i 7 Traktatu UE;

R.

mając na uwadze, że państwa członkowskie mają obowiązek ciągłego promowania i ochrony wolności opinii, słowa i informacji oraz wolności mediów, ponieważ powyższe wartości są gwarantowane również w ich konstytucjach i prawie, a także zapewnienia obywatelom sprawiedliwego i równego dostępu do różnych źródeł informacji i tym samym do różnych punktów widzenia i opinii; mając na uwadze, że ponadto mają one obowiązek poszanowania i ochrony życia prywatnego i rodzinnego, domu i komunikowania się, a także danych osobowych obywateli zgodnie z art. 7 i 8 Karty; mając na uwadze, że w przypadku poważnego zagrożenia dla tych wolności lub ich naruszenia w którymś z państw członkowskich Unia Europejska zobowiązana jest – w oparciu o swoje kompetencje zapisane w traktatach i w karcie – podjąć terminowe i skuteczne działania, aby chronić europejski system demokratyczny i pluralistyczny oraz prawa podstawowe;

S.

mając na uwadze, że UE ma kompetencje w obszarach związanych z mediami, jak rynek wewnętrzny, polityka audiowizualna, konkurencja, w tym subsydia państwowe, telekomunikacja i prawa podstawowe; mając na uwadze, że Parlament stwierdził, iż na tej podstawie należy określić minimalne podstawowe normy celem zapewnienia, gwarantowania i promowania wolności informacji i odpowiedniego poziomu pluralizmu mediów oraz niezależnego zarządzania mediami (17); mając na uwadze, że Komisja powierzyła Centrum ds. Pluralizmu i Wolności Mediów Europejskiego Instytutu Uniwersyteckiego przeprowadzenie analizy zakresu kompetencji UE w obszarze wolności mediów;

T.

mając na uwadze, że pojawiają się obawy dotyczące wyzwań, przed jakimi stoją media, a zwłaszcza publiczni nadawcy, oraz wywieranych na nich nacisków w zakresie niezależności redakcyjnej, rekrutacji pracowników, niepewnego zatrudnienia, autocenzury, pluralizmu, neutralności i jakości informacji, dostępu i finansowania, które to obawy wynikają z nadmiernej ingerencji politycznej i finansowej, jak i z kryzysu gospodarczego;

U.

mając na uwadze, że pojawiają się obawy dotyczące wysokiej stopy bezrobocia wśród dziennikarzy w Europie oraz dużego odsetka dziennikarzy, którzy pracują jako wolni strzelcy, czemu towarzyszą ograniczona stabilność pracy i ograniczone wsparcie oraz duża niepewność;

V.

mając na uwadze, że media prywatne stoją w obliczu coraz większej koncentracji, zarówno krajowej, jak i transgranicznej, przy czym konglomeraty medialne rozpowszechniają swoje produkty w różnych krajach, zwiększają się wewnątrzunijne inwestycje medialne, a inwestorzy i media spoza Europy wywierają coraz większy wpływ w Europie, co prowadzi do monopolizacji informacji oraz osłabienia pluralizmu opinii; mając na uwadze, że występują pewne obawy dotyczące źródeł finansowania niektórych mediów prywatnych, w tym niektórych w Unii Europejskiej;

W.

mając na uwadze, że – jak pokazują liczne ankiety, badania opinii i inicjatywy publiczne – społeczeństwo europejskie wyraziło swoje obawy dotyczące pogorszenia się sytuacji związanej z wolnością i pluralizmem mediów, a także wielokrotnie apelowało do UE o podjęcie działań mających na celu ochronę wolności mediów oraz rozwój silnego, niezależnego i pluralistycznego krajobrazu medialnego;

X.

mając na uwadze, że przyspieszenie cyklu informacyjnego doprowadziło do poważnych uchybień ze strony dziennikarzy, jak pomijanie etapu sprawdzania i dwukrotnego sprawdzania źródeł dziennikarskich;

Y.

mając na uwadze, że rozwój środowiska cyfrowego może odgrywać podstawową rolę w dostępie obywateli europejskich do informacji on-line;

Z.

mając na uwadze, że sektor mediów przechodzi zasadnicze zmiany; mając na uwadze, że zwłaszcza w czasie kryzysu gospodarczego coraz więcej dziennikarzy pracuje na niepewnych warunkach zatrudnienia oraz boryka się z brakiem zabezpieczenia społecznego w porównaniu z normami obowiązującymi na rynku pracy, a także stoi w obliczu różnych wyzwań związanych z przyszłością dziennikarstwa;

AA.

mając na uwadze, że obywatele przesłali do Parlamentu Europejskiego petycje dotyczące takich samych obaw i żądań, domagając się tym samym podjęcia działań ze strony instytucji, a zwłaszcza Parlamentu;

AB.

mając na uwadze, że zmiany technologiczne wywołane działalnością internetową oraz użytkowaniem komputerów osobistych, a ostatnio również komputerów mobilnych, gruntownie zmieniły infrastrukturę informacyjną w sposób, który wpłynął na model biznesowy bardziej tradycyjnych mediów, a zwłaszcza na jego poleganie na rynku reklamy, co zagraża przetrwaniu tytułów medialnych, które odgrywają ważną rolę obywatelską i demokratyczną; mając na uwadze, że to do obowiązków władz publicznych, na szczeblu zarówno państw członkowskich, jak i Unii, należy więc stworzenie zestawu narzędzi dostępnych w tym okresie przejściowym, które pomogą zapewnić zachowanie wartości propagowanych przez niezależne media i zadań wykonywanych przez nie, niezależnie od platformy technologicznej, jaką przyjmą teraz lub w przyszłości; w związku z tym wzywa Komisję do przeprowadzenia analizy wpływu zmian technologicznych na model przemysłu medialnego oraz jego skutków dla wolności i pluralizmu mediów;

AC.

mając na uwadze, że niedawny kryzys gospodarczy spowodował nasilenie się trudności, z jakimi borykają się tytuły medialne, a także w związku z rosnąca niepewnością roli dziennikarza zwiększył podatność krajobrazu medialnego na naciski gospodarcze i polityczne oraz jego słabość samą w sobie; mając na uwadze, że te zjawiska wywarły z kolei szczególny wpływ na gatunki dziennikarskie, których rozwój jest kosztowniejszy lub bardziej czasochłonny, takie jak dziennikarstwo śledcze, reportaż oraz delegowanie międzynarodowych i europejskich korespondentów; mając na uwadze, że wymienione rodzaje dziennikarstwa mają podstawowe znaczenie dla zapewnienia odpowiedzialności i rozliczalności władz publicznych i politycznych, położenia kresu nadużywaniu władzy gospodarczej i instytucjonalnej oraz dla zapewnienia wykrywania i ścigania działalności przestępczej w obszarach społecznych, środowiskowych lub humanitarnych; wzywa Komisję do przeprowadzenia badania wpływu kryzysu i niepewnego zatrudnienia na społeczność dziennikarską w celu przeanalizowania i podjęcia próby usunięcia ich skutków dla wolności i pluralizmu mediów;

AD.

mając na uwadze, że zmiany technologiczne, zróżnicowana społeczność niezależnych dziennikarzy oraz zdobywanie różnorodnych kompetencji niezbędnych obecnie do gromadzenia i dostarczania wysokiej jakości informacji stwarzają również możliwości utworzenia nowych wieloplatformowych i transnarodowych przedsięwzięć dziennikarskich, które można wspierać za pomocą zarówno polityki publicznej, jak i rynkowej;

1.

wzywa państwa członkowskie i Unię Europejska do szanowania, gwarantowania, ochrony i promowania podstawowego prawa do wolności wypowiedzi i informacji, jak również wolności i pluralizmu mediów, a zatem do powstrzymywania się od stwarzania zagrożeń dla wolności mediów oraz do rozwijania lub wspierania mechanizmów ograniczających te zagrożenia, takie jak próby nadmiernego i politycznego ingerowania lub wywierania presji oraz narzucania mediom stronniczej kontroli i cenzury, bezprawnego ograniczania wolności i niezależności środków masowego przekazu w służbie interesów prywatnych lub politycznych lub finansowego zagrażania publicznym nadawcom;

2.

apeluje do państw członkowskich i UE o dopilnowanie opracowania prawnie wiążących procedur i mechanizmów selekcji i mianowania kierowników mediów, rad nadzorczych, rad medialnych i organów regulacyjnych, które będą przejrzyste, oparte na zasługach i niekwestionowanym doświadczeniu i będą zapewniały profesjonalizm, prawość i niezależność oraz maksymalny konsensus, jeśli chodzi o reprezentowanie wszystkich grup politycznych i społecznych, pewność i ciągłość prawa, a nie będą się opierały na politycznych i stronniczych kryteriach w ramach systemu podziału łupów powiązanego z rezultatami wyborów bądź wolą osób rządzących; odnotowuje to, że każde państwo członkowskie powinno sporządzić wykaz kryteriów mianowania kierowników lub rad mediów państwowych zgodnie z zasadami niezależności, prawości, doświadczenia i profesjonalizmu; wzywa państwa członkowskie do ustanowienia gwarancji zapewniających niezależność rad medialnych i organów regulacyjnych od politycznego wpływu rządu, większości parlamentarnej lub wszelkich innych grup społecznych;

3.

podkreśla, że pluralizm mediów oraz niezależność dziennikarska i redaktorska są filarami wolności mediów, ponieważ zapewniają zróżnicowanie mediów, dostęp do różnych podmiotów społecznych i politycznych, opinii i punktów widzenia (w tym organizacji pozarządowych, stowarzyszeń obywateli, mniejszości itp.) oraz oferują szeroki zakres poglądów;

4.

wzywa państwa członkowskie do dopilnowania, aby wspólnoty kulturowe podlegające kilku rządom regionalnym lub państwom członkowskim mogły uzyskać dostęp do mediów w swoim języku oraz aby nie podejmowano żadnych decyzji politycznych ograniczających ten dostęp;

5.

przypomina, że według Europejskiego Trybunału Praw Człowieka strony muszą zagwarantować pluralizm mediów na mocy art. 10 europejskiej konwencji praw człowieka; wskazuje, że art. 10 tej konwencji zawiera przepisy podobne do tych określonych w art. 11 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, która jest częścią wspólnotowego dorobku prawnego;

6.

podkreśla, że Komisja powinna dołożyć wszelkich starań, by państwa członkowskie gwarantowały właściwe wdrażanie Karty praw podstawowych Unii Europejskiej na swoich terytoriach, czego świadectwem jest pluralizm mediów, równy dostęp do informacji oraz poszanowanie niezależności prasy poprzez przestrzeganie zasady neutralności;

7.

zauważa, że w myśl kryteriów kopenhaskich państwa pragnące przystąpić do Unii Europejskiej muszą zachować zgodność ze wspólnotowym dorobkiem prawnym, który obejmuje Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej, a w szczególności jej art. 11, który nakłada obowiązek poszanowania wolności i pluralizmu mediów; zauważa z drugiej strony, że mimo iż obecne państwa członkowskie są również zobowiązane do przestrzegania postanowień zawartych w karcie, nie istnieje żaden mechanizm gwarantujący takie postępowanie;

8.

podkreśla zasadniczą rolę prawdziwie zrównoważonego europejskiego dwoistego systemu, w którym media prywatne i publiczne odgrywają swoje odnośne role i który jest chroniony zgodnie z wezwaniem Parlamentu, Komisji i Rady Europy; zwraca uwagę, że w społeczeństwie multimedialnym, w którym jest teraz więcej czysto komercyjnych światowych podmiotów rynkowych, media publiczne mają kluczowe znaczenie; przypomina o ważnej roli mediów publicznych, finansowanych przez obywateli za pośrednictwem państwa w celu zaspokajania ich potrzeb, jak również o ich instytucjonalnym obowiązku dostarczania szerokim kręgom odbiorców dokładnych i wiarygodnych informacji wysokiej jakości, przy czym media te są wolne od zewnętrznych nacisków i niezależne od interesów publicznych i prywatnych, oferując jednocześnie także przestrzeń dla nisz, które mogą być nieopłacalne dla mediów prywatnych; zwraca uwagę, że prywatne media mają podobne zobowiązania względem informacji, zwłaszcza informacji o charakterze instytucjonalnym i politycznym, na przykład w kontekście wyborów, referendów itp.; podkreśla konieczność zagwarantowania profesjonalnej niezależności krajowych agencji informacyjnych i unikania tworzenia monopoli informacyjnych;

9.

uznaje, że dalsze inicjatywy nieustawodawcze na rzecz samoregulacji mają do odegrania ważną rolę w zapewnianiu wolności mediów, pod warunkiem że są niezależne, bezstronne i przejrzyste; wzywa Komisję do przedsięwzięcia środków mających na celu wsparcie niezależności mediów i ich agencji regulacyjnych zarówno od państwa (w tym na szczeblu europejskim), jak i od silnych interesów handlowych;

10.

przypomina o szczególnej i charakterystycznej roli mediów publicznych, ujętej w Protokole z Amsterdamu w sprawie systemu publicznego nadawania w państwach członkowskich;

11.

przypomina, że w protokole nr 29 do traktatów uznaje się, że system publicznego nadawania w państwach członkowskich jest bezpośrednio związany z potrzebami demokratycznymi, społecznymi i kulturowymi każdego społeczeństwa oraz z koniecznością zachowania pluralizmu mediów; przewiduje zatem, że państwa członkowskie mogą finansować nadawanie publiczne, o ile środki finansowe są przyznawane na realizację zadań wynikających z misji publicznej oraz o ile nie wpływa to na warunki obrotu handlowego i konkurencję w Unii w sposób pozostający w sprzeczności ze wspólnym interesem;

12.

podkreśla znaczenie odpowiedniego, proporcjonalnego i stałego finansowania mediów publicznych w celu zapewnienia im niezależności politycznej i ekonomicznej, tak aby umożliwić im wypełnianie ich pełnej misji, w tym ich roli społecznej, oświatowej, kulturalnej i demokratycznej, oraz dostosowanie do zmian w otoczeniu informatycznym i przyczynienie się do rozwoju otwartego dla wszystkich i opartego na wiedzy społeczeństwa informacyjnego, w którym reprezentatywne, prezentujące wysoką jakość media są dostępne dla wszystkich; wyraża zaniepokojenie odnotowywaną obecnie w niektórych państwach członkowskich tendencją do cięć budżetowych lub ograniczania działalności mediów publicznych, ponieważ ogranicza to zdolność tych mediów do pełnienia swojej misji; wzywa państwa członkowskie do przeciwdziałania tej tendencji oraz do zapewnienia stałego, zrównoważonego, odpowiedniego i przewidywalnego finansowania mediów publicznych;

13.

podkreśla, że nie należy nadużywać środków służących regulacji dostępu mediów do rynku poprzez licencje na nadawanie i procedury udzielania zezwoleń, zasad ochrony państwa, bezpieczeństwa narodowego i wojskowego oraz porządku publicznego oraz zasad dotyczących ochrony moralności i dzieci w celu narzucania mediom politycznej lub stronniczej kontroli i cenzury oraz ograniczania podstawowego prawa obywateli do informacji o ważnych kwestach publicznych; podkreśla, że należy w tym względzie zapewnić odpowiednią równowagę; ostrzega, że mediom nie powinien zagrażać wpływ konkretnych grup interesu czy lobby, podmiotów gospodarczych czy grup religijnych;

14.

wzywa Komisję i państwa członkowskie do stosowania reguł konkurencji i mediów, do zapewnienia konkurencji, aby zająć się kwestią pozycji dominujących i zapobiegać im, na przykład poprzez określenie niższych niż na innych rynkach pułapów konkurencyjnych w sektorze mediów, do zagwarantowania dostępu do rynku nowym podmiotom, do interweniowania w sytuacji nadmiernej koncentracji mediów i zagrożenia dla pluralizmu, niezależności i wolności mediów, aby dopilnować, by wszyscy obywatele UE mieli dostęp do wolnych i zróżnicowanych mediów we wszystkich państwach członkowskich, a także do zalecania ulepszeń w razie potrzeby; podkreśla, że istnienie grup prasowych, które są własnością przedsiębiorstw mogących udzielać zamówień publicznych, zagraża niezależności mediów; wzywa Komisję, by dokonała oceny sposobu, w jaki aktualne reguły konkurencji odnoszą się do rosnącej koncentracji mediów komercyjnych w państwach członkowskich; wzywa Komisję do zaproponowania konkretnych środków mających na celu zachowanie pluralizmu mediów i zapobieganie nadmiernej koncentracji mediów;

15.

podkreśla, że należy zwrócić uwagę na poziom koncentracji własności mediów w państwach członkowskich, wskazując jednocześnie, że pojęcie pluralizmu mediów obejmuje szerszy zakres kwestii, jak zakaz cenzury, ochronę źródeł i informatorów, zagadnienia związane z naciskami wywieranymi przez podmioty polityczne i siły rynkowe, z przejrzystością, warunkami pracy dziennikarzy, organami kontrolującymi media, różnorodnością kulturową, rozwijaniem nowych technologii, nieograniczonym dostępem do informacji i komunikacji, nieocenzurowanym dostępem do internetu oraz tzw. przepaścią cyfrową; jest zdania, że własność mediów i zarządzanie nimi powinny być przejrzyste i nieskoncentrowane; podkreśla, że koncentracja własności zagraża pluralizmowi i różnorodności kulturowej oraz prowadzi do ujednolicenia treści medialnych;

16.

apeluje o zasady zapewniające odpowiednie podejście do konfliktów interesów, jak konflikty wynikające z łączenia urzędu politycznego z kontrolą mediów, i odpowiednie ich rozwiązywanie, oraz zwłaszcza o zasady, dzięki którym będący beneficjentami właściciele konglomeratów medialnych będą zawsze osobami publicznymi, aby unikać konfliktów interesów; apeluje o skuteczne wdrożenie jasnych zasad mających na celu zapewnienie przejrzystych i uczciwych procedur finansowania mediów i przydziału reklam państwowych i sponsorowania w celu dopilnowania, aby nie powodowały one ingerencji w wolność informacji i wypowiedzi, pluralizm czy linię redakcyjną mediów, a także wzywa Komisję do monitorowania sytuacji;

17.

podkreśla, że pomimo stosowania polityki konkurencji za pośrednictwem rozporządzenia UE w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw, a zwłaszcza jego art. 21 (18), istnieją obawy, że instrumenty te nie zapewniają odpowiedniej kontroli koncentracji mediów ze względu na problemy związane z delimitacją rynku, gdzie w niektórych przypadkach zakrojone na szeroką skalę połączenia mediów nie osiągają progów obrotu przewidzianych w unijnej polityce konkurencji;

18.

podkreśla, że siła rynkowa w przemyśle medialnym nie wynika wyłącznie z prawa do monopolistycznego ustalania cen, lecz także z nacisków politycznych prowadzących do kontrolowania regulacji, co jeszcze bardziej utrudnia zlikwidowanie pozycji dominujących, kiedy te są już ugruntowane; apeluje o to, by pułapy konkurencyjne w przemyśle medialnym były niższe niż na innych rynkach;

19.

przypomina Komisji, że w przeszłości kilkakrotnie zwracano się do niej w sprawie możliwości wprowadzenia ram prawnych mających na celu zapobieżenie koncentracji własności oraz nadużywaniu pozycji dominujących; wzywa Komisję do zaproponowania konkretnych środków ochrony pluralizmu mediów, w tym ram legislacyjnych w sprawie przepisów dotyczących własności mediów, wprowadzających minimalne normy dla państw członkowskich;

20.

podkreśla znaczenie zapewnienia niezależności dziennikarzy względem zarówno nacisków wewnętrznych ze strony redaktorów, wydawców i właścicieli, jak i zewnętrznych ze strony polityków i lobby gospodarczych lub innych grup interesów, a także podkreśla znaczenie kart redakcyjnych czy kodeksów postępowania w zakresie niezależności redakcyjnej, ponieważ zapobiegają one ingerowaniu właścicieli, rządów lub zewnętrznych zainteresowanych stron w treści informacyjne; podkreśla znaczenie korzystania z prawa do wolności wypowiedzi bez jakiejkolwiek dyskryminacji oraz w oparciu o równość i równe traktowanie; zwraca uwagę, że prawo dostępu do dokumentów i informacji publicznych ma podstawowe znaczenie dla dziennikarzy i obywateli, oraz wzywa państwa członkowskie do ustanowienia solidnych i obszernych ram prawnych w odniesieniu do wolności informacji rządowych oraz do dostępu do dokumentów dotyczących interesu publicznego; apeluje do państw członkowskich o zapewnienie gwarancji prawnych w zakresie pełnej ochrony zasady poufności źródeł oraz o ścisłe stosowanie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w tym zakresie, w tym w odniesieniu do doniesień;

21.

apeluje o ochronę dziennikarzy przed naciskami, zastraszaniem, nękaniem, zagrożeniami i przemocą, przypominając, że dziennikarze śledczy w wyniku swojej działalności często stają w obliczu zagrożeń, a także są ofiarami ataków fizycznych, a nawet prób zamachu na ich życie; podkreśla znaczenie zapewniania sprawiedliwości i zwalczania bezkarności takich czynów, wskazując, że zniechęcają one do korzystania z prawa do swobodnej wypowiedzi, co prowadzi do autocenzury mediów; podkreśla, że dziennikarstwo śledcze pomaga kontrolować demokrację i dobre rządy, a także wykrywać nieprawidłowości i przestępstwa, wspierając organy ścigania; wzywa państwa członkowskie i UE do wspierania i promowania dziennikarstwa śledczego i do propagowania etycznego dziennikarstwa w mediach poprzez opracowywanie norm zawodowych i odpowiednich procedur odwoławczych, zwłaszcza dzięki szkoleniu zawodowemu i kodeksom postępowania opracowywanym przez stowarzyszenia i związki mediów;

22.

wzywa państwa członkowskie do przyjęcia przepisów mających na celu zapobieżenie infiltracji pokojów redakcji informacyjnej przez oficerów wywiadu, ponieważ tego rodzaju praktyki znacznie zagrażają wolności wypowiedzi, jako że umożliwiają nadzorowanie pokojów redakcji informacyjnej i tworzą atmosferę braku zaufania, utrudniają gromadzenie informacji i zagrażają poufności źródeł, a także docelowo służą dezinformowaniu społeczeństwa i manipulowaniu nim oraz szkodzą wiarygodności mediów;

23.

podkreśla, że coraz więcej dziennikarzy jest zatrudnianych na niepewnych warunkach i pozbawionych gwarancji socjalnych powszechnie występujących na rynku pracy, oraz apeluje o poprawę warunków pracy osób zawodowo związanych z mediami; podkreśla, że państwa członkowskie muszą dopilnować, aby warunki pracy dziennikarzy były zgodne z przepisami Europejskiej karty społecznej; podkreśla znaczenie umów zbiorowych dla dziennikarzy oraz znaczenie reprezentowania stowarzyszeń dziennikarskich przez związki zawodowe, na co trzeba pozwolić wszystkim pracownikom, nawet jeśli są członkami małej grupy, pracują w małych firmach lub forma ich umowy o pracę jest niestandardowa, na przykład są zatrudnieni na okres przejściowy lub tymczasowy, gdyż bezpieczeństwo zatrudnienia umożliwia im wspólne wypowiadanie się i działanie oraz ułatwia skuteczne przestrzeganie norm zawodowych;

24.

podkreśla konieczność promowania etycznego dziennikarstwa w mediach; wzywa Komisję Europejską, aby zaproponowała instrument (na przykład w formie zalecenia takiego jak zalecenie z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie ochrony małoletnich, godności ludzkiej oraz prawa do odpowiedzi w odniesieniu do konkurencyjności europejskiego przemysłu audiowizualnego oraz internetowych usług informacyjnych) mający na celu dopilnowanie, aby państwa członkowskie wezwały sektor mediów do opracowania norm zawodowych i kodeksu etyki, które obejmowałyby obowiązek wskazania różnicy między faktami i opiniami w reportażach, konieczność zapewnienia dokładności, bezstronności i obiektywności, poszanowanie prywatności, obowiązek poprawiania błędnych informacji oraz prawo do odpowiedzi; te ramy powinny przewidywać ustanowienie przez sektor mediów niezależnego organu regulującego media, działającego niezależnie od wpływów politycznych i innych wpływów zewnętrznych, który mógłby rozpatrywać skargi dotyczące prasy w oparciu o normy zawodowe i kodeks etyczny oraz miałby uprawnienia do nakładania odpowiednich sankcji;

25.

wzywa wszystkie państwa członkowskie, w których zniesławienie stanowi przestępstwo, do jak najszybszej jego dekryminalizacji; ubolewa nad tym, że w wielu krajach dziennikarze i media są ofiarami nacisków, przemocy i nękania, nawet podczas demonstracji i wydarzeń publicznych, co budzi obawy organizacji europejskich i międzynarodowych, a także kręgów akademickich i społeczeństwa obywatelskiego; podkreśla znaczenie zaangażowania się w dialog z władzami w celu dopilnowania, aby nie zagrażać wolności i niezależności mediów, nie uciszać głosów krytyki oraz aby pracownicy organów ścigania szanowali rolę odgrywaną przez media i aby media mogły swobodnie i bezpiecznie przekazywać informacje;

26.

podkreśla znaczenie ustanowienia organów samoregulujących media, takich jak komisje ds. skarg i rzecznicy, a także popiera praktyczne, oddolne wysiłki zapoczątkowane przez europejskich dziennikarzy z myślą o obronie swoich praw podstawowych poprzez utworzenie centrum dokumentacji rzekomych naruszeń tych praw, zwłaszcza ich prawa do wolności wypowiedzi (zgodnie z projektem pilotażowym, który został przyjęty na posiedzeniu plenarnym w dniu 23 października 2012 r. jako część stanowiska Parlamentu w sprawie budżetu na rok 2013);

27.

zwraca uwagę na konieczność opracowania zasad dotyczących informacji politycznych w całym sektorze mediów audiowizualnych w celu zagwarantowania sprawiedliwego dostępu do różnych konkurentów politycznych, opinii i punktów widzenia, zwłaszcza przy okazji wyborów i referendów, z myślą o dopilnowaniu, by obywatele mogli kształtować własne opinie bez nadmiernego wpływu jednego dominującego podmiotu opiniotwórczego; podkreśla, że takie zasady powinny być odpowiednio egzekwowane przez organy regulacyjne;

28.

podkreśla, że podstawowe prawo do wolności wypowiedzi i wolności mediów nie jest zarezerwowane wyłącznie dla mediów tradycyjnych, lecz obejmuje także media społeczne i inne formy nowych mediów; podkreśla znaczenie zapewnienia wolności wypowiedzi i informacji w internecie, zwłaszcza poprzez zagwarantowanie neutralności sieci, i w związku z tym wzywa UE i państwa członkowskie do zapewnienia pełnego poszanowania tych praw i wolności w internecie w odniesieniu do nieograniczonego dostępu do informacji i ich przekazywania oraz obiegu; ostrzega przed wszelkimi podejmowanymi przez władze próbami wprowadzenie wymogu rejestracji lub posiadania zezwoleń i próbami ograniczania treści uznanych przez nie za szkodliwe; uznaje, że świadczenie usług internetowych przez media publiczne wpisuje się w ich misję zapewniania obywatelom dostępu do informacji i możliwości kształtowania własnych opinii na podstawie różnych źródeł;

29.

podkreśla coraz większe znaczenie agregatorów wiadomości, wyszukiwarek i innych narzędzi pośredniczących w rozpowszechnianiu informacji i wiadomości w internecie oraz w zapewnieniu do nich dostępu; wzywa Komisję do uwzględnienia tych narzędzi internetowych w unijnych ramach regulacyjnych podczas przeglądu dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych w celu zajęcia się problemem dyskryminacji treści i zniekształcania wyboru źródeł;

30.

zachęca Komisję i państwa członkowskie, aby w ramach polityki Komisji na rzecz rozwijania umiejętności korzystania z mediów zwracały wystarczającą uwagę na znaczenie edukacji medialnej dla rozwijania w obywatelach umiejętności krytycznej interpretacji i selekcji stale rosnącej ilości informacji;

31.

wzywa Komisję do sprawdzenia, czy państwa członkowskie przyznają licencje na nadawanie na podstawie obiektywnych, przejrzystych, niedyskryminujących i proporcjonalnych kryteriów;

32.

podkreśla znaczenie i pilny charakter corocznego monitorowania wolności i pluralizmu mediów we wszystkich państwach członkowskich i składania corocznych sprawozdań w tej sprawie w oparciu o szczegółowe normy opracowane przez Radę Europy i OBWE oraz o analityczne podejście oparte na ryzyku i wskaźniki przygotowane w ramach niezależnego badania przeprowadzonego dla Komisji, we współpracy z organizacjami pozarządowymi, zainteresowanymi stronami i ekspertami, w tym poprzez monitorowanie i nadzorowanie rozwoju prawodawstwa dotyczącego mediów oraz wprowadzanych do niego zmian oraz skutków wszelkich przepisów przyjmowanych w państwach członkowskich i wpływających na wolność mediów, zwłaszcza w odniesieniu do ingerencji rządowej, jak również poprzez dobre praktyki dotyczące określania norm usług publicznych dla kanałów publicznych i prywatnych; podkreśla znaczenie rozpowszechnienia takich wspólnych norm europejskich; jest zdania, że to Komisja, Agencja Praw Podstawowych i/lub Centrum ds. Pluralizmu i Wolności Mediów Europejskiego Instytutu Uniwersyteckiego muszą wykonać to zadanie i opublikować sprawozdanie roczne zawierające wyniki monitorowania; uważa, że Komisja powinna przedstawić to sprawozdanie Parlamentowi i Radzie oraz zaproponować działania i środki na podstawie swoich konkluzji;

33.

uważa, że UE ma kompetencje do przedsięwzięcia środków legislacyjnych mających na celu zagwarantowanie, ochronę i promowanie wolności wypowiedzi i informacji oraz wolności i pluralizmu mediów, co najmniej w odniesieniu do ochrony małoletnich i godności ludzkiej, różnorodności kulturowej, dostępu obywateli do informacji dotyczących ważnych wydarzeń lub do relacji z takich wydarzeń, promowania praw osób niepełnosprawnych, ochrony konsumentów w odniesieniu do informacji handlowej, prawa do odpowiedzi, które to kwestie należą do interesów ogólnych objętych dyrektywą o audiowizualnych usługach medialnych; jednocześnie uważa, że każda regulacja powinna opierać się na szczegółowej i dokładnej analizie sytuacji panującej w UE i w jej państwach członkowskich oraz problemów, które trzeba rozwiązać, i najlepszych sposób ich rozwiązania; uważa, że należy realizować inicjatywy nieustawodawcze, takie jak monitorowanie, samoregulacja, kodeksy postępowania oraz, w stosownych przypadkach, zastosowanie art. 7 Traktatu UE, o co zaapelowała większość zainteresowanych stron, mając na uwadze to, że jedne z najpoważniejszych zagrożeń wolności mediów w niektórych państwach członkowskich wynikają z niedawno przyjętych przepisów;

34.

ponownie zwraca się do Komisji o dokonanie przeglądu dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych i wprowadzenie do niej zmian oraz o rozszerzenie jej zakresu o minimalne normy w zakresie poszanowania, ochrony i promowania podstawowego prawa do wolności wypowiedzi i informacji, wolności i pluralizmu mediów, a także o zapewnienie pełnego wdrożenia Karty praw podstawowych, EKPC i powiązanego orzecznictwa dotyczącego obowiązków pozytywnych w dziedzinie mediów, ponieważ celem dyrektywy jest stworzenie obszaru bez granic wewnętrznych dla audiowizualnych usług medialnych, przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony celów leżących w ogólnym interesie, jak ustanowienie odpowiednich ram legislacyjnych i administracyjnych w celu zapewnienia rzeczywistego pluralizmu (19); w związku z tym wzywa Komisję do dokonania przeglądu dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych i wprowadzenia do niej zmian w celu dopilnowania, by– jak ma to miejsce w przypadku oraz na podstawie modelu organów regulacyjnych w ramach komunikacji elektronicznej – krajowe organy regulacyjne były całkowicie niezależne, bezstronne i przejrzyste w odniesieniu do procesów podejmowania decyzji, wykonywania zadań i uprawnień oraz monitorowania, a także skutecznie finansowane w celu umożliwienia im prowadzenia działalności, oraz aby miały odpowiednie uprawnienia nakładania sankcji celem zapewniania wdrażania ich decyzji;

35.

zwraca się do Komisji o uwzględnienie w ocenie i przeglądzie dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych także przepisów dotyczących przejrzystości własności mediów, koncentracji mediów i konfliktów interesów, aby zapobiec nadmiernemu wpływowi sił politycznych i gospodarczych na media oraz na niezależność organów nadzorujących media; wzywa Komisję do opublikowania komunikatu w sprawie stosowania w państwach członkowskich UE wskaźników narzędzia monitorowania pluralizmu mediów, które opracowano już w niezależnej ekspertyzie „Wskaźniki pluralizmu mediów w państwach członkowskich – w kierunku podejścia opartego na ryzyku” i w oparciu o zaproponowane w styczniu 2007 r. „podejście trzystopniowe”; następnie należy zorganizować szerokie konsultacje społeczne z udziałem wszystkich zainteresowanych podmiotów, między innymi w oparciu o działania następcze dotyczące sprawozdania grupy wysokiego szczebla ds. wolności mediów, a w szczególności poprzez opracowanie wniosku dotyczącego zbioru wytycznych UE w zakresie wolności i pluralizmu mediów;

36.

wzywa państwa członkowskie do niezwłocznego przeprowadzenia reform umożliwiających osiągnięcie tych celów; wzywa Komisję do jasnego określenia kompetencji organów regulacyjnych, zwłaszcza w kontekście regulacji i monitorowania, oraz do monitorowania spełniania przez nie wymogów konieczności i proporcjonalności przy nakładaniu sankcji; przypomina o znaczeniu dostosowania zakresu regulacji do szczególnego charakteru poszczególnych mediów;

37.

wzywa krajowe organy regulacyjne do współpracy i koordynacji na szczeblu UE w zakresie mediów, na przykład poprzez ustanowienie europejskiego stowarzyszenia regulatorów audiowizualnych usług medialnych, oraz do ujednolicenia statusu krajowych organów regulacyjnych przewidzianych w art. 29 i 30 dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych, zapewniając ich niezależność, bezstronność i przejrzystość, zarówno w procesie podejmowania decyzji, jak i w zakresie wykonywania uprawnień, a także w procesie monitorowania, oraz nadając im odpowiednie uprawnienia do nakładania sankcji w celu zapewnienia wdrażania ich decyzji;

38.

wzywa Komisję, Radę i państwa członkowskie do podjęcia odpowiednich i terminowych oraz proporcjonalnych i ciągłych działań w przypadku wystąpienia obaw dotyczących wolności wypowiedzi i informacji oraz wolności i pluralizmu mediów w UE i państwach członkowskich;

39.

uważa, że w przypadku dalszego rozszerzania UE należy położyć dodatkowy nacisk na ochronę swobód oraz wolności słowa, ponieważ powszechnie uznaje się je za elementy praw człowieka i warunków demokracji zgodnie z kryteriami kopenhaskimi; wzywa Komisję do kontynuowania monitorowania wyników i postępów krajów kandydujących do UE w zakresie ochrony wolności mediów;

40.

wzywa Komisję do dopilnowania, aby kryteria oparte na pluralizmie i własności mediów były uwzględniane w każdej ocenie skutków przeprowadzanej w odniesieniu do nowych inicjatyw dotyczących wniosków ustawodawczych;

41.

wyraża zaniepokojenie brakiem przejrzystości w zakresie własności mediów w Europie i w związku z tym wzywa Komisję i państwa członkowskie do zapewnienia przejrzystości w zakresie własności mediów i zarządzania nimi oraz do podjęcia inicjatyw w tym obszarze, zwłaszcza poprzez nałożenie na media nadawcze, drukowane i podobne wymogu dostarczania krajowym organom medialnym i społeczeństwu, a także do rejestrów handlowych wystarczająco dokładnych i aktualnych informacji dotyczących własności w celu umożliwienia określenia będących beneficjentami, ostatecznych właścicieli i współwłaścicieli mediów, ich życiorysów i finansowania, na przykład poprzez dalszy rozwój bazy danych Mavise i przekształcenie jej w jednolity europejski rejestr, aby zidentyfikować nadmierną koncentrację, uniemożliwić organizacjom medialnym ukrywania szczególnych interesów oraz umożliwić obywatelom sprawdzanie, jakie interesy stoją za ich mediami; zwraca się do Komisji i państw członkowskich o nadzorowanie i sprawdzanie, czy środki publiczne przeznaczane przez państwa członkowskie na rzecz publicznych usług medialnych są wykorzystywane w przejrzysty sposób i w ścisłej zgodności z protokołem nr 29 do traktatów; uważa, że przejrzystość własności jest podstawowym elementem pluralizmu mediów; wzywa Komisję do monitorowania i wsparcia postępów w upowszechnianiu rozwoju wymiany informacji dotyczących własności mediów;

42.

podkreśla, że wolność mediów powinna obejmować również swobodę dostępu do mediów, zakładającą skuteczne świadczenie szerokopasmowych usług internetowych oraz zapewnienie wszystkim obywatelom europejskim dostępu do nich, w rozsądnych ramach czasowych i w rozsądnej cenie, dzięki dalszemu rozwijaniu technologii bezprzewodowych, w tym technologii satelitarnych umożliwiających łączność internetową;

43.

podkreśla, że zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka władze mają na mocy art. 10 EKPC obowiązek pozytywny ochrony wolności wypowiedzi jako koniecznego warunku funkcjonowania demokracji, ponieważ prawdziwe, skuteczne korzystanie z określonych wolności nie jest uzależnione jedynie od nałożonego na państwo obowiązku nieingerowania, lecz może wymagać przedsięwzięcia pozytywnych środków ochrony;

44.

zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, rządom i parlamentom państw członkowskich, Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej, OBWE oraz Komitetowi Ministrów, Zgromadzeniu Parlamentarnemu, Komisji Weneckiej i Komisarzowi Praw Człowieka Rady Europy.

12.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 55/43

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 7 lipca 2010 r. zatytułowany „Zielona księga – na rzecz adekwatnych, stabilnych i bezpiecznych systemów emerytalnych w Europie” (COM(2010)0365) i swoją rezolucję w tej sprawie z dnia 16 lutego 2011 r. (1),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 16 lutego 2012 r. zatytułowany „Biała księga – plan na rzecz adekwatnych, stabilnych i bezpiecznych systemów emerytalnych w Europie”(COM(2012)0055),

—

uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie komunikatu Komisji z dnia 16 lutego 2012 r. zatytułowane „Biała księga – plan na rzecz adekwatnych, stabilnych i bezpiecznych systemów emerytalnych w Europie” (2),

—

uwzględniając sprawozdanie przygotowane wspólnie przez Dyrekcję Generalną ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego Komisji Europejskiej oraz Komitet Ochrony Socjalnej zatytułowane „Adekwatność emerytur w Unii Europejskiej na lata 2010–2050” (sprawozdanie dotyczące adekwatności za 2012 r.),

—

uwzględniając sprawozdanie przygotowane wspólnie przez Dyrekcję Generalną ds. Gospodarczych i Finansowych Komisji Europejskiej oraz Komitet Polityki Gospodarczej zatytułowane „Sprawozdanie na temat starzenia się społeczeństwa, 2012 r.: Prognozy ekonomiczne i budżetowe dla państw członkowskich UE-27 na lata 2010–2060” (3),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 23 listopada 2011 r. zatytułowany „Roczna analiza wzrostu gospodarczego – rok 2012” (COM(2011)0815) i swoją rezolucję w tej sprawie z dnia 15 lutego 2012 r. (4),

—

uwzględniając decyzję Rady 2010/707/UE z dnia 21 października 2010 r. dotyczącą wytycznych w sprawie polityki zatrudnienia państw członkowskich (5),

—

uwzględniając rezolucję z dnia 9 października 2008 r. w sprawie propagowania integracji społecznej i walki z ubóstwem, w tym ubóstwem dzieci, w Unii Europejskiej (6),

—

uwzględniając oświadczenie Rady z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie Europejskiego Roku Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej (2012): Dalsze działania (SOC 992/SAN 322),

—

uwzględniając art. 48 Regulaminu,

—

uwzględniając sprawozdanie Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych oraz opinie Komisji Gospodarczej i Monetarnej oraz Komisji Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów i Komisji Praw Kobiet i Równouprawnienia (A7-0137/2013),

A.

mając na uwadze, że Parlament wyraził swoje zdanie na temat „Zielonej księgi Komisji na rzecz adekwatnych, stabilnych i bezpiecznych systemów emerytalnych w Europie” w swej rezolucji z 16 lutego 2011 r.;

B.

mając na uwadze, że najgorszy od dziesięcioleci kryzys finansowy i gospodarczy zmienia się w dotkliwy kryzys zadłużeniowy i społeczny, który kładzie się głębokim cieniem na dochodach emerytalnych milionów obywateli UE; mając na uwadze, że kryzys ten uwidocznił to, że gospodarki europejskie pozostają współzależne i żaden kraj nie jest dłużej w stanie samodzielnie zagwarantować adekwatności, bezpieczeństwa i stabilności własnych systemów zabezpieczenia społecznego;

C.

mając na uwadze, że emerytury stanowią główne źródło dochodów Europejczyków w podeszłym wieku i że powinny zapewniać im życie na godnym poziomie oraz umożliwić im bycie niezależnym finansowo; mając na uwadze, że mimo tego około 22 % kobiet powyżej 75 roku życia żyje poniżej progu ubóstwa obowiązującego w Unii Europejskiej, będąc tym samym narażone na ryzyko wykluczenia społecznego, oraz mając na uwadze, że kobiety stanowią znaczną większość osób powyżej 75 roku życia;

D.

mając na uwadze, że pierwsze zastępy przedstawicieli tzw. pokolenia baby boom osiągają wiek emerytalny, sprawiając, że wyzwanie demograficzne przestaje być kwestią przyszłości, ale należy już do rzeczywistości, i mając na uwadze, że liczba osób powyżej 60 roku życia wzrośnie o przeszło 2 mln rocznie;

E.

mając na uwadze, że, abstrahując nawet od kryzysu gospodarczego, długofalowe tendencje w demografii i wydajności wskazują na scenariusz o niskim wzroście gospodarczym dla większości państw członkowskich UE, charakteryzujący się znacznie niższymi wskaźnikami wzrostu gospodarczego niż ten, jaki został osiągnięty w minionych dziesięcioleciach;

F.

mając na uwadze, że już w marcu 2001 r. Rada Europejska zatwierdziła trójpasmową strategię sztokholmską mającą na celu: przyspieszenie redukcji zadłużenia publicznego, zwiększanie wskaźnika zatrudnienia i wydajności, a także reformy systemu emerytalnego, systemu opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej;

G.

mając na uwadze, że negatywny wpływ kryzysu gospodarczego i finansowego w Europie na wynagrodzenia i aktywność zawodową doprowadzi w przyszłości do większego zagrożenia ubóstwem osób starszych;

H.

mając na uwadze, że rosnące bezrobocie i rozczarowujące dochody z rynków finansowych nadwyrężają zarówno repartycyjne, jak i kapitałowe systemy emerytalne;

I.

mając na uwadze, że Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny zaleca podniesienie minimalnych wysokości emerytur w celu zapewnienia dochodów emerytalnych przekraczających poziom progu ubóstwa;

J.

mając na uwadze, że systemy emerytalne stanowią kluczowy element europejskiego modelu społecznego, którego podstawowym i niezbywalnym celem jest zapewnienie godnego poziomu życia osobom starszym; mając na uwadze, że świadczenia emerytalne pozostają w sferze kompetencji państw członkowskich;

K.

mając na uwadze, że kwestia stabilności polityki emerytalnej wykracza poza aspekty fiskalne; mając na uwadze, że wskaźniki zatrudnienia i przewidywane zmiany demograficzne również odgrywają znaczącą rolę w zapewnianiu jej stabilności;

L.

mając na uwadze, że w toczącej się obecnie debacie europejskiej systemy emerytalne są zbyt często uznawane po prostu za obciążenie dla finansów publicznych, a nie za podstawowy instrument przeciwdziałania ubóstwu osób starszych, który umożliwia redystrybucję w ciągu życia jednostki i w całym społeczeństwie;

M.

mając na uwadze, że emeryci są szczególnie ważną grupą konsumentów i wahania ich zachowań konsumenckich mają znaczący wpływ na gospodarkę realną;

N.

mając na uwadze, że w wielu krajach UE współczynniki dzietności utrzymują się na niskim poziomie, co w przyszłości oznaczać będzie spadek liczby ludności w wieku produkcyjnym;

O.

mając na uwadze, że według OECD brakuje mobilności między państwami członkowskimi i tylko 3 % obywateli UE w wieku produkcyjnym mieszka w innym państwie członkowskim Unii (7);

P.

mając na uwadze, że zaktualizowane opracowanie na temat kobiet żyjących samotnie (8), zamówione przez parlamentarną Komisję Praw Kobiet i Równouprawnienia, wskazuje na ukryte ryzyko pogłębienia się dysproporcji związanych z płcią, wynikających z istniejących systemów emerytalnych, zwłaszcza w odniesieniu od kobiet żyjących samotnie;

Q.

mając na uwadze, że dokument roboczy OECD nr 116 dotyczący spraw społecznych, zatrudnienia i migracji zatytułowany „Gotowanie, opieka i wolontariat: niepłatna praca na świecie” (9) rzuca światło na znaczenie niepłatnej pracy, która dotychczas nie została uznana w krajowych systemach emerytalnych;

R.

mając na uwadze, że w UE stopa zatrudnienia osób w wieku 55–64 lat wynosi zaledwie 47,4 %, a wśród kobiet tylko 40,2 %; mając na uwadze, że w niektórych państwach członkowskich UE jedynie 2 % wszystkich wolnych stanowisk pracy przypada osobom w wieku 55 lat lub starszym; mając na uwadze, że tak niskie stopy zatrudnienia powodują wewnątrzpokoleniową różnicę w wysokości emerytur między mężczyznami i kobietami, a także międzypokoleniową różnicę wynikającą ze znacznych rozbieżności między pokoleniami, jeśli chodzi o zasoby finansowe;

S.

mając na uwadze, że systemy emerytalne znacznie się różnią w poszczególnych państwach członkowskich, np. jeśli chodzi o zasięg finansowania, poziom zaangażowania rządu, strukturę zarządzania, typ roszczeń, efektywność kosztowa, stopień uwspólnotowienia i solidarności, w związku z czym nie jest dostępna wspólna typologia unijna;

1.

zwraca uwagę, że budżety krajowe znajdują się pod poważną presją, a obniżenie świadczeń emerytalnych w wielu państwach członkowskich jest efektem poważnego nasilenia się kryzysu finansowo-gospodarczego; ubolewa nad poważnymi cięciami dokonanymi w państwach członkowskich najmocniej dotkniętych kryzysem, które to cięcia wpędziły wielu emerytów w ubóstwo lub naraziły na nie;

2.

podkreśla konieczność tego, by UE i państwa członkowskie mogły oceniać bieżącą i przyszłą stabilność systemów emerytalnych oraz określać najlepsze praktyki i strategie polityczne, które mogą prowadzić do jak najbezpieczniejszego i najbardziej opłacalnego wypłacania emerytur w państwach członkowskich;

3.

podkreśla prawdopodobieństwo rozegrania się w dłuższej perspektywie scenariusza o niskim wzroście gospodarczym, który sprawiłby, że większość państw członkowskich będzie musiała skonsolidować swe budżety i gospodarki, zachowując rygor w zarządzaniu finansami publicznymi; polemizuje z opinią wyrażona w białej księdze Komisji, że poza priorytetowym utrzymaniu powszechnych, publicznych emerytur, które przynajmniej gwarantują godny poziom życia wszystkim w podeszłym wieku, konieczne jest rozwijanie kapitałowych, uzupełniających pracowniczych programów emerytalnych;

4.

podkreśla, że publiczne systemy emerytalne pierwszego filaru pozostają najważniejszym źródłem dochodów emerytów; ubolewa nad tym, że w treści białej księgi Komisja nie odniosła się w należyty sposób do powszechnych systemów pierwszego filaru chroniących przynajmniej przed ubóstwem; zgodnie z celami strategii Europa 2020 podniesienia zatrudnienia i zwalczania ubóstwa wzywa państwa członkowskie do kontynuowania prac nad strategiami rynku pracy sprzyjającymi większej aktywności i większemu włączeniu społecznemu w celu zmniejszenia wskaźnika zależności ekonomicznej osób nieaktywnych zawodowo od osób pracujących; wzywa partnerów społecznych i państwa członkowskie do powiązania tych reform ze stałą poprawą warunków pracy i wdrożeniem programów uczenia się przez całe życie, które umożliwiają dłuższą i zdrowszą aktywność zawodową do czasu osiągnięcia ustawowego wieku emerytalnego, tym samym podnosząc liczbę osób płacących składki emerytalne, co również zapobiega narażaniu na szwank zrównoważonych finansów publicznych przez rosnące koszty publicznych świadczeń emerytalnych; wzywa państwa członkowskie do wdrożenia reform swoich systemów pierwszego filaru w taki sposób, aby również uwzględniać liczbę lat płacenia składek emerytalnych;

5.

wzywa państwa członkowskie do gruntownego zbadania potrzeby wdrożenia reform swych systemów pierwszego filaru przy uwzględnieniu zmieniającej się średniej długości życia, a także zmieniającego się stosunku liczby emerytów do osób niezatrudnionych oraz aktywnych zawodowo osób, aby zagwarantować ludziom w podeszłym wieku, zwłaszcza należącym do szczególnie wrażliwych grup społecznych, godny poziom życia i niezależność ekonomiczną;

6.

zauważa, że kryzys finansowy i gospodarczy oraz wyzwania związane ze starzeniem się społeczeństwa ujawniły kruchość obu systemów emerytalnych – zarówno kapitałowego, jak i repartycyjnego; zaleca podejście oparte na systemie wielofilarowym, składającym się z:

podkreśla, że sam pierwszy filar lub w połączeniu z emeryturami drugiego filara (w zależności od krajowych rozwiązań instytucjonalnych lub prawodawstwa) powinien zapewniać przyzwoite dochody zastępcze oparte na poprzednich zarobkach pracownika, które to dochody mogłyby być uzupełnione, jeśli to możliwe, o:

wzywa państwa członkowskie do rozważenia wprowadzenia takich lub finansowo i społecznie porównywalnych systemów tam, gdzie jeszcze one nie istnieją, lub do ich utrzymania; wzywa Komisję do zapewnienia, by jakiekolwiek istniejące lub przyszłe uregulowania w obszarze emerytur sprzyjały takiemu podejściu lub w pełni je szanowały;

7.

uznaje potencjał podmiotów wypłacających emerytury pracownicze i indywidualne jako podstawowych i wiarygodnych długoterminowych inwestorów w gospodarkę UE; podkreśla ich spodziewany wkład w osiąganie sztandarowych celów strategii Europa 2020, jeśli chodzi o zrównoważony wzrost gospodarczy, zwiększenie liczby miejsc pracy oraz jakość zatrudnienia, a także rozwijanie społeczeństw sprzyjających integracji społecznej; z zadowoleniem przyjmuje w związku z tym przyszłą inicjatywę Komisji, by wydać zieloną księgę w sprawie inwestycji długoterminowych; zachęca Komisję, by przy wprowadzaniu lub zmianie unijnych uregulowań prawnych, zwłaszcza dokonując przeglądu dyrektywy w sprawie działalności instytucji pracowniczych programów emerytalnych oraz nadzoru nad takimi instytucjami nie został narażony na szwank potencjał inwestycyjnych funduszy emerytalnych, ale by uszanowano różne cechy funduszy emerytalnych oraz innych podmiotów wypłacających emerytury;

8.

zachęca Komisję do podsumowania skumulowanego wpływu przepisów prawa dotyczących rynku finansowego – np. rozporządzenia w sprawie infrastruktury rynku europejskiego, dyrektywy w sprawie rynków instrumentów finansowych, czwartej dyrektywy w sprawie wymogów kapitałowych – na fundusze emerytalne drugiego filaru oraz ich zdolność do inwestowania w gospodarkę realną, a także do przedstawienia sprawozdania na ten temat w swej przyszłej zielonej księdze w sprawie inwestycji długoterminowych;

9.

przypomina strategię lizbońską 2000–2010, w kontekście której Komisja wraz z państwami członkowskimi w ciągu dziesięciolecia w wyczerpujący sposób omówili reformy strukturalne w aspekcie makroekonomicznym, mikroekonomicznym oraz polityki zatrudnienia, wskutek czego powstały zalecenia dla poszczególnych państw oparte na Traktacie, z których to zaleceń wiele odnosiło się bezpośrednio lub pośrednio do zabezpieczenia adekwatnych i stabilnych emerytur; potępia niewprowadzenie tych zaleceń w życie, jako że mogły one w dużym stopniu złagodzić skutki kryzysu;

10.

z zadowoleniem przyjmuje wyczerpujące, wysokiej jakości publikacje zatytułowane „Sprawozdanie na temat starzenia się społeczeństwa w roku 2012” (10) oraz „Sprawozdanie dotyczące adekwatności” za 2012 r. (11), zgłębiające zagadnienie długoterminowej adekwatności i stabilności systemów emerytalnych we wszystkich państwach członkowskich; ubolewa nad tym, że aspekty adekwatności i stabilności emerytur zostały ujęte w osobnych sprawozdaniach o wysoce technicznym charakterze; pilnie wzywa Komisję i Radę do wydania skonsolidowanego, zwięzłego i pozbawionego technicznego charakteru streszczenia skierowanego do obywateli, które pozwoli obywatelom UE ocenić wyzwania stojące przed ich krajowym systemem emerytalnym w ogólnounijnym ujęciu porównawczym;

11.

podkreśla znaczenie stosowania jednolitej metodologii obliczania długoterminowej stabilności finansów publicznych oraz określania udziału w nich zobowiązań związanych ze świadczeniami emerytalnymi;

12.

jest zdania, że aby osiągnąć kompleksowe rozwiązanie wyzwania, jakim są emerytury, uwzględniając potrzebę większości państw członkowskich, aby podnieść liczbę lat płacenia składek emerytalnych, oraz by poprawić warunki pracy i uczenia się przez całe życie w celu umożliwienia ludziom pracowania przynajmniej do osiągnięcia ustawowego wieku emerytalnego, a jeśli tego pragnę, i dłużej, nadrzędne znaczenie ma osiągnięcie konsensusu między rządami a pracodawcami i związkami zawodowymi;

13.

proponuje, by należycie zasięgać opinię przedstawicieli wszystkich grup wiekowych, w tym osób młodych i starych, które w szczególności odczuwają skutki reform, na temat jakiejkolwiek reformy emerytur, by zapewnić zrównoważone i uczciwe wyniki tych reform oraz zachować maksymalny consensus między pokoleniami;

14.

zadowoleniem przyjmuje zasadniczy kierunek białej księgi, która sugeruje skoncentrowanie się na zrównoważeniu okresu aktywności zawodowej z czasem spędzonym na emeryturze, rozwijaniu uzupełniających pracowniczych programów emerytalnych i prywatnych systemów oszczędzania oraz poprawie unijnych narzędzi monitorowania tych systemów emerytalnych, przy jednoczesnym podkreślaniu znaczenia pogłębienia znajomości systemów emerytalnych;

15.

podkreśla, że wdrażanie reform strukturalnych w dążeniu do podniesienia wskaźnika zatrudnienia i umożliwienia obywatelom pracowania do czasu osiągnięcia ustawowego wieku emerytalnego, tym samym ograniczając wskaźnik zależności ekonomicznej, ma nadrzędne znaczenie dla generowania dochodów z podatków i składek społecznych i emerytalnych, koniecznych do skonsolidowania budżetów państw członkowskich, a także sfinansowania adekwatnych, bezpiecznych i stabilnych systemów emerytalnych; podkreśla, że reformy te trzeba przeprowadzać w przejrzysty sposób, który umożliwi obywatelom na czas przewidzieć skutki, jakie mogą wiązać się z wprowadzeniem tych reform; wskazuje na zagrożenie, iż bezrobocie i niskie płace, praca w niepełnym wymiarze godzin i nietypowe zatrudnienie mogą doprowadzić do jedynie częściowych świadczeń emerytalnych, doprowadzając do upowszechnienia zjawiska ubóstwa wśród osób w starszym wieku;

16.

wzywa państwa członkowskie do: przedsięwzięcia kompleksowych i aktywnych środków w obszarze polityki rynku pracy; przyjęcia koniecznych środków, by zwalczać pracę nielegalną i uchylanie się od uiszczania składek, również z myślą o zachowaniu sprawiedliwej konkurencji; odkładania środków na zwalczanie rosnących kosztów publicznych przechodzącego na emeryturę społeczeństwa i do propagowania dobrego zatrudnienia, m.in. poprzez oferowanie kompleksowego doradztwa i wsparcia dla poszukujących pracę oraz umożliwianie szczególnie wrażliwym grupom społecznym znalezienia pracy;

17.

odnotowuje odniesienie się przez Komisję Europejską w rocznej analizie wzrostu gospodarczego na rok 2013 do konieczności przeprowadzenia reform systemów emerytalnych; wskazuje jednak, że w wielu państwach członkowskich priorytetem powinno być zrównanie faktycznego i ustawowego wieku emerytalnego;

18.

z zadowoleniem przyjmuje zobowiązania państw członkowskich do zapewnienia adekwatnych i stabilnych systemów emerytalnych, podjęte w zaleceniach dla poszczególnych państw, przyjętych przez Radę w 2012 r. w ramach europejskiego semestru;

19.

przypomina, że obecnie ponad 17 % mieszkańców Unii Europejskiej ma 65 lat lub więcej i według prognoz Eurostatu liczba mieszkańców w tym wieku w roku 2060 wyniesie 30 %;

20.

podkreśla przyspieszenie presji, jaką obecnie wywierają zmiany demograficzne na budżety narodowe i systemy emerytalne, odkąd na emeryturę przechodzą szeregi przedstawicieli tzw. pokolenia baby boom; zwraca uwagę na nierówny postęp i poziom ambicji państw członkowskich w opracowywaniu i wdrażaniu reform strukturalnych mających na celu podniesienie zatrudnienia, stopniowe wycofywanie systemów umożliwiających wcześniejsze przechodzenie na emeryturę i ocenianie na poziomie państwa członkowskiego i z udziałem partnerów społecznych potrzeby zrównoważonego skorelowania zarówno ustawowego wieku emerytalnego, jak i rzeczywistego ze wzrostem średniej długości życia; podkreśla, że państwa członkowskie, którym nie wychodzi stopniowe wdrażanie reform, mogą w późniejszym okresie znaleźć się w sytuacji, w której będą zmuszone do wprowadzenia ich w trybie pilnym, co może wiązać się ze znaczącymi konsekwencjami społecznymi;

21.

ponawia apel o ścisłe powiązanie świadczeń z tytułu emerytur z przepracowanymi latami i płaconymi składkami („sprawiedliwość aktuarialna”), aby zapewnić, by pracowanie więcej i dłużej owocowało lepszą emeryturą pracowników, przy należnym uwzględnieniu okresów spędzonych poza rynkiem pracy z uwagi na opiekę nad osobami zależnymi; zaleca, by państwa członkowskie w porozumieniu z właściwymi partnerami zakazały stosowania obowiązkowego wieku emerytalnego w przypadkach osiągnięcia ustawowego wieku emerytalnego, by umożliwić osobom, które mogą i pragną to zrobić, dokonania wyboru kontynuowanie pracy po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego albo stopniowego przechodzenia na emeryturę, jako że wydłużenie okresu płacenia składek przy jednoczesnym skróceniu okresu, w którym uprawnieni są oni do pobierania świadczeń, może pomóc pracownikom ograniczyć w szybkim tempie różnice w wysokości świadczeń emerytalnych;

22.

podkreśla, że założenie przyświecające systemom wczesnych emerytur, w ramach których starszym pracownikom wolno przechodzić na emeryturę wcześniej, by zwolnić miejsce pracy młodszym, w doświadczeniu okazuje się niesłuszne, gdyż państwa członkowskie odnotowujące najwyższe wskaźniki zatrudnienia osób młodych przeważnie są również tymi, w których odnotowuje się najwyższe wskaźniki zatrudnienia pracowników starszych;

23.

wzywa partnerów społecznych do przyjęcia do polityki zasobów ludzkich podejścia opartego na cyklu życiowym i do odpowiedniego przystosowania do niego miejsc pracy; wzywa pracodawców do proponowania programów mających na celu wspieranie czynnego i zdrowego starzenia się; wzywa pracowników do czynnego zaangażowania się w takie możliwości szkoleniowe, jakie są dla nich dostępne, oraz do utrzymywania się w odpowiedniej formie na rynku pracy na wszystkich etapach życia zawodowego; podkreśla potrzebę poprawy integracji starszych pracowników na rynku pracy i apeluje o przyjmowanie podejść wspierających innowacje społeczne, by ułatwić dłuższe życie zawodowe, w szczególności w najbardziej uciążliwych zawodach, poprzez przystosowanie miejsc pracy, tworzenie odpowiednich warunków pracy i oferowanie elastycznej organizacji pracy za sprawą dostosowań do przepracowanych godzin i rodzaju wykonywanej pracy;

24.

podkreśla potrzebę przyjmowania środków zdrowotnych w większym stopniu opartych na prewencji, podnoszenia (prze)szkoleń zawodowych i zwalczania dyskryminowania na rynku pracy młodszych i starszych wiekiem pracowników; podkreśla w tym względzie potrzebę skutecznego przestrzegania i stosowania przepisów prawa w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy; zwraca uwagę, że programy mentorskie mogą być wartościowym narzędziem utrzymania starszych pracowników dłużej na stanowisku pracy i skorzystania z ich doświadczenia w celu włączenia osób młodych w rynek pracy; wzywa partnerów społecznych do rozwijania atrakcyjnych modeli elastycznego przechodzenia na emeryturę;

25.

zachęca państwa członkowskie do podjęcia energicznego działania celem zrealizowania ambicji sformułowanych w europejskim pakcie na rzecz równości płci (2011-2020), który koncentruje się na niwelowaniu różnic dzielących płeć i zwalczaniu podziałów opartych na płci, a także na promowaniu lepszego równoważenia pracy z życiem rodzinnym przez kobiety i mężczyzn; podkreśla, że cele te są kluczem do podniesienia zatrudnienia kobiet i zwalczania ubóstwa kobiet w wieku produkcyjnym i na starość;

26.

podkreśla, że MŚP są jednym z głównych źródeł zatrudnienia i wzrostu w UE i mogą mieć znaczący wkład w utrzymanie i adekwatność systemów emerytalnych w państwach członkowskich;

27.

z zadowoleniem przyjmuje apel zawarty w białej księdze, by rozwijać kapitałowe, uzupełniające pracownicze programy emerytalne dostępne dla wszystkich zainteresowanych pracowników i, jeśli to możliwe, systemy indywidualne; podkreśla jednak, że Komisja powinna raczej zalecać zbiorowe, oparte na solidarności, uzupełniające pracownicze programy oszczędzania, najlepiej wynikające z zawartych układów zbiorowych i utworzone na poziomie krajowym, danego sektora lub przedsiębiorstwa, gdyż umożliwiają one solidarność wewnątrz- i międzypokoleniową, zaś programy indywidualne – nie; podkreśla potrzebę propagowania wysiłków zmierzających do rozwijania w miarę możliwości uzupełniających pracowniczych systemów emerytalnych;

28.

zwraca uwagę, że wiele państw członkowskich już rozpoczęło podstawowe programy reformy emerytalnej służące zapewnieniu zarówno stabilności, jak i adekwatności; podkreśla znaczenie zapewnienia tego, żeby wszelkie środki proponowane na szczeblu UE uzupełniały krajowe programy reformy emerytalnej i nie były z nimi sprzeczne; przypomina, że emerytury pozostają w sferze kompetencji państw członkowskich, i wyraża niepokój, że jakiekolwiek dalsze ustawodawstwo europejskie w tej dziedzinie może przynieść niepożądane skutki dla systemów niektórych państw członkowskich, zwłaszcza jeśli chodzi o cechy pracowniczych programów emerytalnych;

29.

podkreśla niskie koszty operacyjne (w obrębie całego sektora) zbiorowych (najlepiej niezarobkowych) pracowniczych programów emerytalnych w porównaniu z indywidualnymi prywatnymi systemami oszczędzania; podkreśla znaczenie niskich kosztów operacyjnych, gdyż nawet ograniczone cięcia kosztów mogą poskutkować znacznie wyższymi emeryturami; podkreśla jednak, że niestety takie systemy istnieją na razie jedynie w niektórych państwach członkowskich;

30.

zachęca państwa członkowskie i instytucje odpowiedzialne za systemy emerytalne do właściwego informowania obywateli o ich zgromadzonych uprawnieniach emerytalnych i do podnoszenia ich wiedzy i edukowania ich, by byli w stanie podejmować wnikliwe decyzje na temat przyszłych dodatkowych oszczędności emerytalnych; wzywa państwa członkowskie również do informowania obywateli o planowanych zmianach w systemach emerytalnych na tyle wcześnie, aby mogli oni podejmować świadome i przemyślane decyzje dotyczące ich oszczędności na emeryturę; wzywa państwa członkowskie do opracowania i egzekwowania surowych przepisów dotyczących ujawniania danych dotyczących kosztów operacyjnych i ryzyka oraz dochodów z inwestycji kapitałowych funduszy emerytalnych prowadzących działalność w obrębie ich jurysdykcji;

31.

stwierdza duży rozrzut w cechach i wynikach pracowniczych programów emerytalnych w państwach członkowskich, jeśli chodzi o dostęp, solidarność, opłacalność, ryzyko i zysk; z zadowoleniem przyjmuje zamiar Komisji, by przy ścisłym zasięganiu opinii państw członkowskich, partnerów społecznych, sektora funduszy emerytalnych i innych zainteresowanych stron rozwijać kodeks dobrych praktyk dla pracowniczych programów emerytalnych, który podejmie takie zagadnienia, jak lepsza osłona socjalna pracowników, okres wysokiej wypłaty, podział ryzyka i łagodzenie jego skutków, opłacalność i amortyzacja wstrząsów zgodnie z zasadą pomocniczości; podkreśla wzajemną korzyść wynikającą z poprawy wymiany najlepszych praktyk między państwami członkowskimi;

32.

wspiera zamiar Komisji, by kontynuować przeznaczanie środków unijnych –zwłaszcza za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) – na wsparcie projektów mających na celu czynne i zdrowe starzenie się w miejscu pracy, a także – za pośrednictwem Programu Unii Europejskiej na rzecz przemian i innowacji społecznych (PSCI) – na zapewnienie wsparcia finansowego i praktycznego dla państw członkowskich i partnerów społecznych planujących stopniowe wdrożenie wydajnych uzupełniających systemów emerytalnych, pod nadzorem Parlamentu Europejskiego;

33.

uznaje znaczącą heterogeniczność systemów emerytalnych w UE, podkreśla jednak, jak bardzo ważna dla pracowników jest możliwość zmiany pracy w obrębie swego państwa członkowskiego i poza nim; podkreśla potrzebę zagwarantowania, by pracownicy mobilni byli w stanie nabywać i zachowywać uprawnienia emerytalne; popiera podejście, za którym opowiada się Komisja, by skoncentrować się na zabezpieczeniu nabywania i zachowania uprawnień emerytalnych, i wzywa państwa członkowskie do zagwarantowania, by nieaktywne uprawnienia emerytalne pracowników mobilnych były traktowane tak samo, jak uprawnienia członków systemów aktywnych lub emerytów; zwraca uwagę na doniosłość roli, jaką Komisja może odegrać w usuwaniu przeszkód w swobodnym przemieszczaniu się pracowników, w tym utrudnień dla mobilności pracowników; jest zdania, że poza barierami językowymi i względami rodzinnymi, mobilność na rynku pracy hamują długie okresy nabywania uprawnień lub nieuzasadnione ograniczenia wiekowe, i wzywa państwa członkowskie do ich skrócenia; podkreśla, że każde działanie promujące mobilność musi być zrównoważone opłacalną ofertą dodatkowych systemów emerytalnych i musi uwzględniać charakter krajowych systemów emerytalnych;

34.

zwraca uwagę na wniosek Komisji dotyczący oceny ewentualnych powiązań między rozporządzeniem (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego a „niektórymi” pracowniczymi programami emerytalnymi; zwraca uwagę na praktyczne trudności, jakich doświadcza się przy stosowaniu rzeczonego rozporządzenia do wyraźnie zróżnicowanych systemów zabezpieczenia społecznego w 27 państwach członkowskich; zwraca uwagę na różnorodność systemów emerytalnych w UE, a tym samym na złożoność zastosowania podejścia koordynacyjnego do dziesiątków tysięcy bardzo rozbieżnych systemów emerytalnych, jakie są w użyciu w państwach członkowskich; kwestionuje zatem praktyczność przyjmowania takiego podejścia do obszaru uzupełniających pracowniczych programów emerytalnych;

35.

wzywa Komisję i państwa członkowskie do ambitnego włączenia się w prace nad ustanowieniem i utrzymaniem skutecznych, o ile to możliwe, internetowych usług umożliwiających śledzenie uprawnień emerytalnych, które to usługi umożliwią obywatelom dowiadywanie się o swoich uprawnieniach emerytalnych wynikających z zatrudnienia i braku zatrudnienia, a tym samym podjęcie na czas wnikliwych decyzji dotyczących dodatkowych, indywidualnych systemów oszczędzania na emeryturę (trzeci filar); wzywa do koordynacji tego działania na poziomie UE, by zapewniono odpowiednią kompatybilność krajowych usług śledzenia świadczeń emerytalnych; z zadowoleniem przyjmuje projekt pilotażowy Komisji w tym zakresie oraz wzywa Komisję do zapewnienia tego, żeby ten projekt pilotażowy został uzupełniony o ocenę skutków dotyczącą korzyści wynikających z udzielania obywatelom UE w dostępny sposób zbiorczych informacji o emeryturach;

36.

zwraca uwagę, że jeśli usługi śledzenia uprawnień emerytalnych zostaną w pełni rozwinięte, powinny w idealnym układzie obejmować nie tylko programy pracownicze, lecz także systemy trzeciego filaru i dostosowane do indywidualnych potrzeb informacje na temat uprawnień w ramach pierwszego filaru;

37.

kwestionuje potrzebę wprowadzania ogólnoeuropejskiego funduszu emerytalnego dla naukowców;

38.

uznaje za jedno z największych osiągnięć nowoczesnego społeczeństwa, że ludzie ogólnie żyją dłużej, w lepszym zdrowiu i dobrobycie; wzywa do utrzymania w pozytywnym tonie debaty na temat starzenia się, by, z jednej strony, podejmowano w niej problem aktywnego radzenia sobie ze znaczącym, lecz możliwym do sprostania wyzwaniem, jakie niesie ze sobą starzenie się, a z drugiej strony, by wykorzystano możliwości, jakie stwarza starzenie się i srebrna gospodarka; dostrzega bardzo aktywną i wartościową rolę, jaką ludzie starsi odgrywają w naszych społeczeństwach;

39.

podkreśla, że celem przeglądu dyrektywy w sprawie instytucji pracowniczych programów emerytalnych (dyrektywy IORP) powinno być utrzymanie adekwatnych, stabilnych i bezpiecznych emerytur pracowniczych w całej Europie poprzez stworzenie środowiska, które stymuluje dalszy postęp w tej dziedzinie na rynku krajowym i na rynku wewnętrznym, w drodze zapewnienia większej ochrony obecnym i przyszłym emerytom i elastycznego dostosowania do znacznego transgranicznego i międzysektorowego zróżnicowania istniejących systemów;

40.

uważa, że zapewnienie przestrzegania w ramach europejskich systemów drugiego filaru solidnych regulacji ostrożnościowych jest kluczem do osiągnięcia wysokiego poziomu ochrony członków i beneficjentów oraz do respektowania mandatu grupy G20, zgodnie z którym wszystkie instytucje finansowe podlegają odpowiednim regulacjom i odpowiedniemu nadzorowi;

41.

domaga się, by inicjatywy ustawodawcze UE respektowały wybory dokonywane przez państwa członkowskie w odniesieniu do podmiotów wypłacających świadczenia emerytalne drugiego filaru;

42.

podkreśla, że podstawą wszelkiej dalszej działalności regulacyjnej UE dotyczącej środków ostrożności musi być solidna analiza skutków, która powinna obejmować przepis o tym, że podobne produkty podlegają takim samym normom ostrożnościowym i zapewniać odpowiednie tworzenie rezerw i mobilność pracowników w obrębie Unii, oraz że jej ogólnym celem powinno być zapewnienie uprawnień nabytych przez pracowników; podkreśla, że podstawą wszelkiej dalszej działalności regulacyjnej UE dotyczącej środków ostrożności musi być również aktywny dialog z partnerami społecznymi i innymi zainteresowanymi stronami oraz faktyczne zrozumienie i uwzględnianie specyficznych uwarunkowań krajowych; podkreśla, że systemy emerytalne są głęboko osadzone w realiach kulturowych, społecznych, politycznych i gospodarczych danego państwa członkowskiego; podkreśla, że wszystkie podmioty wypłacające świadczenia emerytalne drugiego filaru, niezależnie od ich formy prawnej, powinny podlegać proporcjonalnym i solidnym regulacjom, w których uwzględnia się specyfikę ich działalności gospodarczej, ze szczególnym naciskiem na długoterminowość;

43.

domaga się, aby emerytury drugiego filaru, niezależnie od charakteru podmiotów je wypłacających, nie padły ofiarą unijnych regulacji, w których nie uwzględnia się długoterminowego charakteru takich świadczeń;

44.

uważa, że zalecenia Komisji dotyczące środków ostrożności muszą nie tylko określać i uwzględniać różnice między krajowymi systemami, lecz także stosować zasadę „takie samo ryzyko, takie same reguły” w każdym krajowym systemie i odpowiednim filarze; uważa, że środki te muszą ściśle przestrzegać zasady proporcjonalności pod względem wyważenia celów i korzyści w stosunku do obciążeń finansowych, administracyjnych i technicznych i muszą brać pod uwagę właściwą równowagę kosztów i korzyści;

45.

jeśli chodzi o jakościowe środki ostrożności, za przydatne uznaje wnioski dotyczące wzmocnienia ładu korporacyjnego i zarządzania ryzykiem, wraz z wnioskami odnoszącymi się do wzmocnienia przejrzystości, obowiązków ujawniania informacji, a także ujawniania kosztów i przejrzystości strategii inwestycyjnych, i uważa, że powinno się je przedstawić w ramach jakiegokolwiek przeglądu, z zastrzeżeniem przestrzegania zasady pomocniczości i zasady proporcjonalności; zwraca uwagę, że ze względu na znaczne różnice w państwach członkowskich osiągnięcie zbieżności jakościowych środków ostrożności na szczeblu UE jest w krótkim czasie bardziej realne niż zbieżność ilościowych środków ostrożności;

46.

w świetle obecnie dostępnych informacji nie jest przekonany, że ogólnoeuropejskie wymogi dotyczące kapitału własnego lub wycena bilansów byłyby właściwym rozwiązaniem; zgodnie z tym rozumowaniem odrzuca jakikolwiek przegląd dyrektywy IORP, który do tego dąży; uważa jednak, że w kontekście tej polityki powinno się w pełni brać pod uwagę ilościowe badanie wpływu przeprowadzane obecnie przez Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EUNUiPPE), jak również ewentualne dalsze analizy następcze dla tego badania; podkreśla, że jeżeli takie wymogi miałyby zostać wprowadzone później, bezpośrednie stosowanie wymogów „Solvency II” do instytucji pracowniczych programów emerytalnych nie byłoby odpowiednim instrumentem;

47.

podkreśla, że dyrektywa IORP ma zastosowanie wyłącznie do dobrowolnych systemów emerytalnych i nie obejmuje żadnych instrumentów będących częścią obowiązkowego publicznego systemu emerytalnego;

48.

zwraca uwagę na zasadnicze różnice między produktami ubezpieczeniowymi a pracowniczymi programami emerytalnymi; podkreśla, że wszelkie bezpośrednie stosowanie ilościowych wymogów „Solvency II” do pracowniczych programów emerytalnych byłoby niewłaściwe i mogłoby okazać się szkodliwe dla interesów pracowników i pracodawców; sprzeciwia się w związku z tym stosowaniu na zasadzie powielania wymogów „Solvency II” do pracowniczych programów emerytalnych i pozostaje jednocześnie otwarty na podejście zmierzające do zapewnienia bezpieczeństwa i stabilności;

49.

zwraca uwagę, że partnerzy społeczni (tj. pracodawcy i pracownicy) są wspólnie odpowiedzialni za treść uzgodnień dotyczących pracowniczych programów emerytalnych; podkreśla, że uzgodnienia umowne między partnerami społecznymi muszą być przestrzegane w każdym czasie, w szczególności w odniesieniu do utrzymywania równowagi między ryzykiem a korzyściami, które ma przynieść pracowniczy program emerytalny;

50.

uważa dalsze opracowywanie na szczeblu UE modeli wypłacalności, np. jednolitego bilansu (ang. Holistic Balance Sheet) za sensowne tylko wtedy, gdy ich stosowanie, na podstawie solidnej oceny skutków, okazuje się realne w praktyce i opłacalne pod względem kosztów i korzyści, szczególnie wobec różnorodności instytucji pracowniczych programów emerytalnych w poszczególnych państwach członkowskich; zwraca uwagę, że wszelkie dalsze opracowywanie wariantów „Solvency II” lub modelu jednolitego bilansu nie powinno mieć na celu wprowadzenia przepisów dotyczących wymogów typu „Solvency II”;

51.

odnotowuje duże zróżnicowanie w konstrukcji planów emerytalnych, od opartej na zdefiniowanym świadczeniu po wykorzystującą zdefiniowaną składkę lub rozwiązania mieszane; odnotowuje również tendencję do przechodzenia od systemów o zdefiniowanym świadczeniu do systemów o zdefiniowanej składce lub tworzenia w niektórych państwach członkowskich obowiązkowych filarów kapitałowych; podkreśla, że w związku z tym rośnie potrzeba większej przejrzystości i lepszego informowania obywateli o przyrzeczonych korzyściach, poziomie kosztów i strategiach inwestycyjnych;

52.

podkreśla, że koncepcja stworzenia równych warunków konkurencji między ubezpieczeniami na życie i pracowniczymi programami emerytalnymi w drugim filarze jest odpowiednia tylko w pewnym stopniu, ze względu na zasadnicze różnice między produktami ubezpieczeniowymi a pracowniczymi programami emerytalnymi oraz zależy od profilu ryzyka, stopnia integracji na rynku finansowym oraz od dochodowego lub niedochodowego charakteru każdego poszczególnego usługodawcy; uznaje, że ze względu na konkurencję między ubezpieczeniami na życie a pracowniczymi programami emerytalnymi w drugim filarze istotne jest, by w celu uniknięcia wprowadzania beneficjentów w błąd i zapewnienia im takiego samego poziomu ochrony ostrożnościowej produkty obciążone takim samym ryzykiem podlegały takim samym regułom;

53.

jest zdania, że zgodnie z art. 8 dyrektywy 2008/94/WE w państwach członkowskich trzeba stale chronić uprawnienia na wypadek niewypłacalności;

54.

wzywa Komisję do przeprowadzenia kompleksowego przeglądu krajowych systemów i środków zabezpieczeń oraz, w razie zidentyfikowania poważnych nieprawidłowości w wyniku takiej oceny, do przygotowania poprawionych zaleceń UE w celu zapewnienia w pełni sprawdzonych mechanizmów prostej, niedrogiej i proporcjonalnej ochrony praw do emerytur pracowniczych w całej UE;

55.

zauważa, że w niektórych państwach członkowskich pracodawcy już wspierają systemy emerytalne poprzez stosowanie systemów ochrony, rozdział aktywów, niezależne zarządzanie systemami i nadawanie systemom emerytalnym statusu wierzyciela nadrzędnego względem akcjonariuszy w razie niewypłacalności spółki;

56.

podkreśla, że kwestie dotyczące ochrony emerytury w przypadku niewypłacalności mają ścisły związek z kluczowymi aspektami przeglądu dyrektywy IORP; podkreśla, że Komisja przy opracowywaniu tych dwóch dyrektyw powinna zapewnić ich stosowność i pełną zgodność;

57.

stwierdza, że znaczenie, rozpowszechnienie i struktura trzeciego filaru znacznie różnią się w poszczególnych państwach członkowskich;

58.

ubolewa nad tym, że systemy trzeciego filaru są w większości przypadków bardziej kosztowne, bardziej ryzykowne i mniej przejrzyste niż systemy pierwszego filaru; domaga się stabilności, wiarygodności i zrównoważonego charakteru dla trzeciego filaru;

59.

uważa, że w niektórych przypadkach do zgromadzenia adekwatnej emerytury konieczne mogłyby być prywatne oszczędności emerytalne; zachęca Komisję do współpracy z państwami członkowskimi na zasadzie podejścia opartego na najlepszych praktykach oraz do oceny i optymalizacji środków zachęty do gromadzenia prywatnych oszczędności emerytalnych, w szczególności w przypadku osób, które bez takich oszczędności nie zgromadzą adekwatnej emerytury;

60.

uznaje ocenę sprawdzonych rozwiązań i propozycji dotyczących optymalizacji zachęt za właściwe;

61.

podkreśla, że priorytetem polityki publicznej nie powinno być dotowanie systemów trzeciego filaru, lecz dopilnowanie, by każdy był odpowiednio chroniony w ramach dobrze funkcjonującego i stabilnego pierwszego filaru;

62.

wzywa Komisję, by zbadała odporność systemów kapitałowych trzeciego filaru na sytuacje kryzysowe i wydała zalecenia dotyczące ograniczenia ryzyka;

63.

proponuje dokonanie kontroli obowiązujących na szczeblu krajowym ustawowych limitów kosztów w odniesieniu do zawierania umów, zarządzania, zmiany dostawcy usługi lub zmiany rodzaju umowy i wydanie stosownych zaleceń;

64.

uważa, że kodeks postępowania w odniesieniu do jakości, dostarczania informacji konsumentom i ochrony konsumenta w trzecim filarze mógłby przyczynić się do zwiększenia atrakcyjności systemów emerytalnych trzeciego filaru; zachęca Komisję do ułatwiania wymiany najlepszych praktyk obecnie stosowanych w państwach członkowskich;

65.

popiera opracowanie i ustanowienie na szczeblu UE dobrowolnego kodeksu postępowania – i ewentualnie także systemów certyfikacji produktów – w odniesieniu do jakości, informacji dla konsumenta i ochrony konsumenta w trzecim filarze; na wypadek, gdyby dobrowolny kodeks postępowania nie okazał się skuteczny, zaleca, aby państwa członkowskie podjęły działania regulacyjne w tych obszarach;

66.

wzywa Komisję do zbadania sposobów lepszego wykorzystywania przepisów prawa UE dotyczących sektora finansowego w dążeniu do zapewnienia konsumentom rzetelnych i bezstronnych porad finansowych na temat emerytury i produktów związanych z emeryturą;

67.

wzywa Komisję i zainteresowane państwa członkowskie do osiągnięcia porozumienia w dziedzinie emerytur transgranicznych, w szczególności w sprawie sposobu unikania podwójnego opodatkowania i podwójnego nieopodatkowania;

68.

uznaje dyskryminujące podatki za istotną barierę dla transgranicznej mobilności i domaga się ich szybkiego zniesienia, a także zwraca uwagę na ograniczone kompetencje UE w zakresie polityki podatkowej państw członkowskich;

69.

uważa, że należy zbadać bariery wynikające z prawa zobowiązań;

70.

wzywa Komisję, by w oparciu o istniejące struktury w odpowiedni sposób zaangażowała parterów społecznych;

71.

przypomina o wyzwaniu, jakie dla emerytur stanowią różnice wynikające z płci; uważa za niepokojące zjawisko rosnącą liczbę osób starszych, zwłaszcza kobiet, żyjących poniżej poziomu ubóstwa; podkreśla, że publiczne systemy emerytalne (pierwszego filaru) powinny gwarantować wszystkim godny poziom życia; podkreśla, że równość płci na rynku pracy jest kluczowa dla zapewnienia stabilności systemów emerytalnych, ponieważ wyższe wskaźniki zatrudnienia podnoszą wzrost gospodarczy i prowadzą do płacenia większej ilości składek; uważa, że zrównaniu wieku emerytalnego mężczyzn i kobiet muszą towarzyszyć skuteczne rozwiązania polityczne zapewniające równość płac za równą pracę, godzenie pracy z opieką nad osobami zależnymi; podkreśla konieczność, by rozważyć wprowadzenie zaliczania okresu sprawowania opieki do uprawnień emerytalnych w uznaniu opieki sprawowanej nad osobami zależnymi, która przeważnie jest niepłatna;

72.

z zadowoleniem przyjmuje zawarte w białej księdze zaproszenie państw członkowskich do zastanowienia się nad możliwością zaliczania okresów opieki sprawowanej nad osobami zależnymi do okresów składkowych przy obliczaniu świadczeń emerytalnych poszczególnych kobiet i mężczyzn; zwraca uwagę, że nierówny podział obowiązków rodzinnych między kobiety a mężczyzn – często prowadzący kobiety do wykonywania mniej pewnych, gorzej płatnych i niezadeklarowanych zajęć, co odbija się negatywnie na ich świadczeniach emerytalnych – jak i brak dostępnych i przystępnych cenowo usług oraz infrastruktury opieki, a także ostatnio wprowadzane oszczędności w tym obszarze bezpośrednio oddziaływają na możliwości, zwłaszcza kobiet, by pracować i odkładać na emeryturę; wzywa zatem Komisję do zlecenia przeprowadzania badania tego zagadnienia;

73.

przypomina o konieczności podjęcia przez państwa członkowskie kroków zmierzających do zlikwidowania rozbieżności w wynagrodzeniu kobiet i mężczyzn za taką samą pracę oraz niejednakowego dostępu do odpowiedzialnych stanowisk, a także nierówności wynikających z płci na rynku pracy, które odbijają się również na wysokości emerytur, co prowadzi do znacznych różnic w wysokości emerytur pobieranych przez kobiety i do znacznie wyższych emerytur wypłacanych mężczyznom; apeluje do Komisji, by przedstawiła wniosek w sprawie przeglądu obowiązujących przepisów; odnotowuje, że pomimo niezliczonych kampanii, celów i działań przygotowanych w ostatnich latach zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć pozostaje uporczywie ogromne;

74.

apeluje do Komisji i państw członkowskich o dopilnowanie, by zasada równego traktowania kobiet i mężczyzn była konsekwentnie stosowania;

75.

podkreśla, że należy przedsięwziąć niezbędne środki przeciwdziałające różnicy w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn w sektorze prywatnym, która w większości państw członkowskich jest dość znacząca;

76.

podkreśla konieczność zmniejszenia rozbieżności między zarobkami kobiet i mężczyzn o takich samych kompetencjach i wykonujących tę samą pracę, gdyż taka sytuacja prowadzi do pogłębienia się przepaści między dochodami kobiet i mężczyzn oraz do podniesienia się wysokiej liczby kobiet żyjących w ubóstwie po przejściu na emeryturę lub po owdowieniu;

77.

podkreśla, że większa średnia długość życia kobiet nie powinna prowadzić do dyskryminacji przy obliczaniu emerytur;

78.

wzywa państwa członkowskie do przestrzegania i egzekwowania przepisów dotyczących ochrony kobiet w okresie macierzyństwa, aby kobiety nie były pokrzywdzone pod względem wysokości świadczeń emerytalnych z uwagi na urodzenie dziecka w toku kariery zawodowej;

79.

uważa, że ta indywidualizacja praw emerytalnych jest niezbędna z punktu widzenia równości płci, jednak należy również zapewnić bezpieczeństwo wielu starszych kobiet, które są obecnie zależne od tzw. rent wdowich i innych uprawnień pokrewnych;

80.

wskazuje, że państwa członkowskie powinny wspierać badania w zakresie wpływu poszczególnych wzorów indeksacji emerytur na ryzyko ubóstwa na starość, przy uwzględnieniu wymiaru płci; apeluje do państw członkowskich o wzięcie w szczególności pod uwagę zmian, jakie zachodzą w potrzebach ludzi w miarę starzenia się, np. potrzeby opieki długoterminowej, tak by zapewnić starszym osobom, a zwłaszcza kobietom, możliwość godnego życia i otrzymywania adekwatnej emerytury;

81.

zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.

12.2.2016   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 55/54

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie planu działania zakładającego poprawę skuteczności walki z oszustwami podatkowymi i uchylaniem się od opodatkowania (COM(2012)0722),

—

uwzględniając zalecenie Komisji z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie agresywnego planowania podatkowego (C(2012)8806),

—

uwzględniając zalecenie Komisji z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie środków mających na celu zachęcenie państw trzecich do stosowania minimalnych norm dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania (C(2012)8805),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 27 czerwca 2012 r. w sprawie konkretnych sposobów usprawnienia walki z oszustwami podatkowymi i uchylaniem się od opodatkowania, w tym w odniesieniu do państw trzecich (COM(2012)0351),

—

uwzględniając komunikat Komisji z dnia 28 listopada 2012 r. w sprawie rocznej analizy wzrostu na 2013 r. (COM(2012)0750),

—

uwzględniając wniosek Komisji dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lutego 2013 r. w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu (2013/0025(COD)),

—

uwzględniając zalecenia Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy z lutego 2012 r. dotyczące międzynarodowych standardów w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu i rozprzestrzeniania broni,

—

uwzględniając swoją rezolucję z dnia 19 kwietnia 2012 r. w sprawie apelu o opracowanie konkretnych sposobów walki z oszustwami podatkowymi i uchylaniem się od opodatkowania (1),

—

uwzględniając sprawozdanie biegłego rewidenta Richarda Murphy’ego z dnia 10 lutego 2012 r. pt. „Closing the European Tax Gap” [Usunięcie europejskiej luki podatkowej],

—

uwzględniając rezolucję Rady z dnia 1 grudnia 1997 r. w sprawie kodeksu postępowania w zakresie opodatkowania przedsiębiorstw oraz sprawozdanie z dnia 4 grudnia 2012 r. złożone Radzie przez Grupę ds. Kodeksu Postępowania (opodatkowanie działalności gospodarczej),

—

uwzględniając sprawozdanie OECD pt. „Addressing Base Erosion and Profit Shifting” [Rozwiązanie kwestii erozji podstawy opodatkowania i przenoszenia zysków] (2013 r.),

—

uwzględniając konkluzje ECOFIN i sprawozdanie ECOFIN dla Rady Europejskiej dotyczące opodatkowania z dnia 22 czerwca 2012 r.,

—

uwzględniając swoją rezolucję z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie współpracy z krajami rozwijającymi się w zakresie wspierania dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania (2),

—

uwzględniając swą rezolucję ustawodawczą z dnia 19 kwietnia 2012 r. w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Rady w sprawie wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych (3);

—

uwzględniając komunikat wydany po spotkaniu ministrów finansów i prezesów banków centralnych na szczycie G20, który odbył się w Moskwie w dniach 15–16 lutego 2013 r.,

—

uwzględniając swoją rezolucję z dnia 10 lutego 2010 r. w sprawie wspierania dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania (4),

—

uwzględniając art. 48 Regulaminu,

—

uwzględniając sprawozdanie Komisji Gospodarczej i Monetarnej oraz opinie Komisji Rozwoju i Komisji Kontroli Budżetowej (A7-0162/2013),

A.

mając na uwadze skandaliczny fakt, że co roku w UE oszustwa podatkowe, uchylanie się od opodatkowania, unikanie opodatkowania i agresywne planowanie podatkowe powodują utratę około 1 bln EUR potencjalnych wpływów z podatków, co dla każdego obywatela europejskiego stanowi co roku koszt wynoszący około 2 000 EUR, przy czym nie podejmuje się odpowiednich działań by temu zapobiec (5);

B.

mając na uwadze, że takie uszczuplenie stanowi zagrożenie dla zabezpieczenia unijnej społecznej gospodarki rynkowej opartej na wysokiej jakości usługach publicznych, dla prawidłowego funkcjonowania jednolitego rynku oraz uszczerbek dla skuteczności i sprawiedliwości europejskich systemów podatkowych, a także zagrożenie dla ekologicznej transformacji gospodarki; mając na uwadze, że powoduje i jeszcze bardziej sprzyja szkodliwym społecznie spekulacjom, co prowadzi do wzrostu nierówności społecznej i braku zaufania obywateli do instytucji demokratycznych oraz kształtuje środowisko deficytu demokratycznego;

C.

mając na uwadze, że ważnym elementem stabilności budżetowej jest zabezpieczenie podstawy naszych dochodów;

D.

mając na uwadze, że oszustwa podatkowe i uchylanie się od opodatkowania to działalność nielegalna polegająca na uchylaniu się od zobowiązań podatkowych, a z drugiej strony unikanie opodatkowania jest zgodnym z prawem, lecz niewłaściwym wykorzystaniem systemu podatkowego w celu zmniejszenia lub uniknięcia zobowiązań podatkowych, podczas gdy agresywne planowanie podatkowe polega na wykorzystywaniu aspektów technicznych systemu podatkowego lub rozbieżności pomiędzy dwoma systemami podatkowymi lub większą ich liczbą w celu zmniejszenia zobowiązania podatkowego;

E.

mając na uwadze, że stosowanie praktyk unikania opodatkowania, ułatwiane przez zwiększającą się dematerializację gospodarki, prowadzi do zakłóceń konkurencji szkodliwych dla przedsiębiorstw i wzrostu gospodarczego w Europie;

F.

mając na uwadze, że skala oszustw podatkowych i unikania opodatkowania podważa zaufanie i pewność konsumentów, jeśli chodzi o sprawiedliwość i legitymizację poboru podatków i całego systemu podatkowego;

G.

mając na uwadze, że brak koordynacji polityki podatkowej w UE prowadzi do znacznych kosztów i obciążeń administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorstw prowadzących działalność transgraniczną w UE i może powodować niezamierzony brak opodatkowania lub prowadzić do oszustw podatkowych i unikania opodatkowania;

H.

mając na uwadze, że utrzymywanie się zakłóceń wynikających z nieprzejrzystych lub szkodliwych praktyk podatkowych w systemach prawnych działających jako raje podatkowe może powodować sztuczne przepływy i negatywne skutki na rynku wewnętrznym UE; mając na uwadze, że szkodliwa konkurencja podatkowa wewnątrz UE stoi w wyraźnej sprzeczności z logiką jednolitego rynku; mając na uwadze, że konieczne są dalsze działania mające na celu harmonizację podstaw opodatkowania w ramach coraz spójniejszej Unii gospodarczej, fiskalnej i budżetowej;

I.

mając na uwadze, że państwa korzystające z programów pomocy, po zwiększeniu poboru podatków i likwidacji przywilejów zgodnie z propozycjami trojki, zaobserwowały w ostatnich latach ucieczkę większych przedsiębiorstw, pragnących korzystać z przywilejów podatkowych oferowanych przez inne państwa;

J.

mając na uwadze, że w praktyce spowodowało to przesunięcie obciążenia podatkowego na pracowników i gospodarstwa domowe o najniższych dochodach oraz zmusiło rządy do drastycznych cięć w usługach publicznych;

K.

mając na uwadze, że redukcja etatów w krajowych organach podatkowych większości państw członkowskich w związku z przedsięwzięciem środków oszczędnościowych w ostatnich latach w poważnym stopniu zagraża wdrożeniu planu działania Komisji;

L.

mając na uwadze, że korporacje wielonarodowe stosujące praktykę unikania opodatkowania łamią zasadę uczciwej konkurencji i społecznej odpowiedzialności biznesu;

M.

mając na uwadze, że niektórzy podatnicy zareagowali na kroki podjęte przez państwa członkowskie w celu zaradzenia brakowi przejrzystości poprzez przekierowywanie działalności lub transakcji za pośrednictwem innej jurysdykcji o niższym poziomie przejrzystości;

N.

mając na uwadze, że jednostronne środki krajowe okazały się w wielu przypadkach nieskuteczne, niewystarczające i w niektórych przypadkach nawet szkodliwe, co powoduje konieczność przyjęcia skoordynowanego i wielokierunkowego podejścia na szczeblu krajowym, unijnym i międzynarodowym; mając na uwadze, że skuteczna walka z oszustwami podatkowymi, uchylaniem się od opodatkowania, unikaniem opodatkowania i agresywnym planowaniem podatkowym wymaga zdecydowanego wzmocnienia współpracy między organami podatkowymi różnych państw członkowskich oraz współpracy organów podatkowych z innymi organami ścigania w danym państwie członkowskim;

O.

mając na uwadze, że zgodnie z informacjami przedstawionymi przez OECD w sprawozdaniu dotyczącym rozwiązania kwestii erozji podstawy opodatkowania i przenoszenia zysków najważniejszym problemem politycznym, którym należy się zająć, jest to, że wspólne międzynarodowe zasady określone na podstawie doświadczeń krajowych związanych z podziałem jurysdykcji podatkowej nie nadążały za zmieniającym się otoczeniem biznesowym; mając na uwadze, że ustanowienie międzynarodowych standardów opierających się na zasadach przejrzystości, wymianie informacji i znoszeniu szkodliwych środków podatkowych wymaga zwiększenia aktywności Komisji i państw członkowskich na arenie międzynarodowej;

P.

mając na uwadze, że kraje rozwijające się nie mają siły przetargowej, aby zmusić raje podatkowe do współpracy, wymiany informacji oraz zapewnienia przejrzystości;

Q.

mając na uwadze, że dziennikarze śledczy, sektor pozarządowy i społeczność akademicka odegrały zasadniczą rolę w ujawnianiu przypadków oszustw podatkowych, unikania opodatkowania i rajów podatkowych oraz w należytym informowaniu opinii publicznej o takich przypadkach;

R.

mając na uwadze, że wzmocnieniu środków mających na celu wykrywanie oszustw podatkowych powinno towarzyszyć wzmocnienie obecnych przepisów dotyczących pomocy w odzyskiwaniu należności, zapewnienie równości traktowania pod względem podatkowym oraz ułatwienie praktycznego stosowania przepisów przez przedsiębiorstwa;

S.

mając na uwadze, że na szczycie G-20, który odbył się w lutym 2013 r. w Moskwie, europejscy ministrowie finansów obiecali podjąć niezbędne działania mające na celu zaradzenie unikaniu opodatkowania oraz potwierdzili, że przedsięwzięcie jedynie środków krajowych nie przyniesie pożądanych rezultatów;

T.

mając na uwadze, że ceny transferowe, które prowadzą do unikania opodatkowania, negatywnie wpływają na budżety krajów rozwijających się i że szacuje się, że utrata dochodów podatkowych wynosi około 125 miliardów euro rocznie, co stanowi prawie dwukrotność kwoty, jaką otrzymują one w ramach pomocy międzynarodowej;

U.

mając na uwadze, że kompetencje ustawodawcze w zakresie polityki podatkowej leżą obecnie po stronie państw członkowskich;

1.

z zadowoleniem przyjmuje plan działania Komisji i jej zalecenia wzywające państwa członkowskie do podjęcia natychmiastowego i skoordynowanego działania przeciwko rajom podatkowym i agresywnemu planowaniu podatkowemu;

2.

z zadowoleniem przyjmuje determinację ministrów finansów grupy G-20, żeby rozwiązać kwestię erozji podstawy opodatkowania i przenoszenia zysków;

3.

apeluje do państw członkowskich o realizację działań następczych wynikających z podjętych zobowiązań, przyjęcia planu działania Komisji i pełnego wykonania obydwu zaleceń; nalega, aby państwa członkowskie zaangażowały się w poważne negocjacje i ukończyły procedury odnoszące się do wszystkich już złożonych wniosków ustawodawczych dotyczących kwestii oszustw podatkowych, uchylania się od opodatkowania, unikania opodatkowania, agresywnego planowania podatkowego i rajów podatkowych na terytoriach od nich zależnych;

4.

ubolewa nad faktem, że państwom członkowskim nie udało się jeszcze osiągnąć porozumienia w kwestii najważniejszych wniosków ustawodawczych takich jak wniosek zmieniający dyrektywę Rady 2003/48/WE w sprawie opodatkowania dochodów z oszczędności w formie wypłacanych odsetek z 2008 r. czy wniosek dotyczący dyrektywy Rady w sprawie wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych z 2011 r.;

5.

ubolewa nad dotychczasowym brakiem istotnych postępów w dziedzinie opodatkowania w ramach realizacji zobowiązań paktu euro plus;

6.

z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji dotyczącą ustanowienia „platformy na rzecz dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania”; wzywa Komisję do ścisłego monitorowania wdrożenia obu zaleceń we wszystkich państwach członkowskich, i do konsultacji również z krajowymi organami podatkowymi, partnerami społecznymi i związkami zawodowymi oraz do zaangażowania ich w prace platformy; wzywa Komisję do corocznego przedstawiania Radzie i Parlamentowi sprawozdań w sprawie prac i osiągnięć platformy;

7.

uważa, że opublikowane przez Międzynarodowe Konsorcjum Dziennikarstwa Śledczego w kwietniu 2013 r. informacje o tajnych rachunkach bankowych w rajach podatkowych świadczą o zasięgu i wadze problemu oraz pilnej potrzebie działania; w związku z tym domaga się ponownie większego zaangażowania ze strony społeczności międzynarodowej i Europy na rzecz przejrzystości, które może przybrać formę międzynarodowego, wiążącego i wielostronnego porozumienia w sprawie automatycznej wymiany informacji w sprawach podatkowych;

8.

podkreśla, że UE powinna odgrywać główną rolę w dyskusjach na temat zwalczania oszustw podatkowych, unikania opodatkowania i rajów podatkowych w OECD, na globalnym forum ds. przejrzystości i wymiany informacji do celów podatkowych, w G-20 i G-8 oraz na innych istotnych forach międzynarodowych; apeluje do Komisji i państw członkowskich o spójne podkreślanie na arenie międzynarodowej ogromnego znaczenia wzmocnionej współpracy w zwalczaniu oszustw podatkowych, uchylania się od opodatkowania, unikania opodatkowania, agresywnego planowania podatkowego i rajów podatkowych; podkreśla, że UE powinna, w stosownych przypadkach, przekonywać kraje spoza UE do zbudowania i poprawy skuteczności ich systemów poboru podatków przez podporządkowanie się zasadom konkurencji, automatycznej wymiany informacji i zakazu szkodliwych środków podatkowych, oraz pomagać im w tym; zachęca Radę i Komisję do udoskonalenia pomocy technicznej oraz budowania potencjału w krajach rozwijających się;

9.

uważa, że ogromne znaczenie ma, by państwa członkowskie upoważniły Komisję do negocjowania porozumień podatkowych z państwami trzecimi w imieniu całej UE zamiast kontynuować praktykę dwustronnych negocjacji prowadzących do nieoptymalnych rezultatów z punktu widzenia UE jako całości i często również zainteresowanego państwa członkowskiego;

10.

podkreśla, że na państwach członkowskich, które otrzymały (6) lub ubiegają się o pomoc finansową, spoczywa obowiązek przedsięwzięcia środków w celu wzmocnienia i ulepszenia sposobów ściągania podatków oraz walki z oszustwami podatkowymi i uchylaniem się od opodatkowania; wzywa Komisję do rozszerzenia tego obowiązku i uwzględnienia środków zwalczających pranie pieniędzy, unikanie opodatkowania i agresywne planowanie finansowe;

11.

wzywa Komisję do powstrzymania się od przyznawania pomocy finansowej UE oraz dopilnowania, aby państwa członkowskie nie udzielały pomocy państwa ani dostępu do zamówień publicznych przedsiębiorstwom, które naruszają unijne normy podatkowe; wzywa Komisję i państwa członkowskie do żądania ujawniania informacji dotyczących kar lub wyroków za przestępstwa podatkowe w przypadku firm ubiegających się w przetargu o zamówienie publiczne; sugeruje, aby organy publiczne, respektując obowiązki uzgodnione w zmienionej dyrektywie w sprawie opóźnień w płatnościach, miały możliwość włączenia do umowy w sprawie zamówienia publicznego klauzuli, która umożliwi im zerwanie umowy jeśli dostawca nie będzie przestrzegać przepisów prawa podatkowego;

12.

wzywa Komisję do zaproponowania wspólnych norm dotyczących umów podatkowych między państwami członkowskimi i krajami rozwijającymi się w celu uniknięcia erozji podstawy opodatkowania tych krajów;