5.6.2014   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 170/1

1.1

Zdaniem EKES-u region Morza Śródziemnego potrzebuje strategii makroregionalnej, która pomoże regionom sprostać wyzwaniom, których nie mogą w zadowalający sposób rozwiązać samodzielnie poszczególne regiony lub państwa zwykłymi środkami. Taka strategia pomogłaby tym regionom zająć się przyczynami niepewności panującej w regionie Morza Śródziemnego, zwiększając wartość dodaną już uruchomionych pozytywnych inicjatyw oraz celów strategii „Europa 2020”. Sukces makroregionalnej strategii dla regionu Morza Śródziemnego będzie mieć pozytywny wpływ na całą UE.

1.2

Unijne nadbrzeżne regiony śródziemnomorskie są w idealnej sytuacji do stworzenia platformy współpracy, która mogłaby stać się strategicznie ważna dla wzmocnienia powiązań gospodarczych, społecznych i politycznych między nimi oraz ze śródziemnomorskimi krajami spoza UE w konkretnych dziedzinach (imigracja, transport morski, bezpieczeństwo morskie, ochrona środowiska itp.). Nadbrzeżne regiony śródziemnomorskie maja potencjał w zakresie katalizowania procesu wzrostu gospodarczego i transformacji w wyjątkowo nowatorski sposób.

1.3

W obliczu rozmiarów tego obszaru EKES proponuje ponadto podział strategii makroregionalnej na trzy mniejsze makroregiony określone na podstawie cech geograficznych (bliskość regionalna) i uruchomienie jej za pomocą planów działania opartych na funkcjonalnym podejściu do rozwiązania wspólnych wyzwań.

1.4

EKES popiera strategię makroregionalną w basenie Morza Śródziemnego w oparciu o zasadę trzech „tak” (więcej uzupełniającego finansowania, większa koordynacja instytucjonalna i więcej nowych projektów), co wzmocni synergie między poszczególnymi politykami UE i koordynację wysiłków szerszego kręgu podmiotów w unijnych nadbrzeżnych regionach śródziemnomorskich.

1.5

EKES popiera opracowanie unijnej makroregionalnej strategii dla regionu Morza Śródziemnego, uwzględniającej wszystkie cele strategii „Europa 2020”, zwłaszcza priorytety określone jako inteligentny wzrost (wspieranie gospodarki opartej na wiedzy, sprzyjającej innowacjom i nowym technologiom), rozwój zrównoważony (propagowanie zrównoważonej, bardziej ekologicznej i konkurencyjnej gospodarki), wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (propagowanie gospodarki nakierowanej na tworzenie miejsc pracy i ograniczanie ubóstwa, aby wspierać spójność społeczną i terytorialną).

1.6

EKES wskazuje na pięć motorów zmian, które mogą przyczynić się do skutecznej realizacji europejskiej polityki spójności w latach 2014–2020 w basenie Morza Śródziemnego:

1.7

EKES zwraca uwagę na duże znaczenie wspierania strategii błękitnego wzrostu, która ma potencjał zwiększenia konkurencyjności w regionie Morza Śródziemnego, ułatwiania realizacji bardziej ekologicznej polityki oraz przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach. Komitet popiera również zasady zawarte w strategii makroregionalnej UE dla regionu Morza Śródziemnego, obejmującej także europejską strategię w sprawie niepełnosprawności  (1) oraz strategię na rzecz równości kobiet i mężczyzn  (2). Te trzy strategie powinny się wzajemnie uzupełniać podczas procesu wdrażania.

1.8

Komitet popiera wniosek Komisji Europejskiej na rzecz regionu Morza Śródziemnego w kontekście zintegrowanej polityki morskiej. Pragnie jednak zaproponować bardziej ambitne podejście – strategię makroregionalną obejmującą filar terytorialny i morski, uwzględniającą doświadczenia regionu Morza Bałtyckiego i Dunaju oraz sprawozdanie Parlamentu Europejskiego w sprawie ewolucji strategii makroregionalnych UE dla regionu Morza Śródziemnego, a także sprawozdanie Komisji Europejskiej w sprawie wartości dodanej strategii makroregionalnych.

1.9

EKES odnotowuje, że struktura zarządzania makroregionalnej strategii UE dla regionu Morza Śródziemnego powinna opierać się na wielopoziomowym podejściu obejmującym instytucje regionalne, krajowe i europejskie oraz że nie powinna być postrzegana jako dodatkowa działalność czy wysiłek tych instytucji.

1.10

Zdaniem EKES-u podstawową zasadą wdrażania strategii makroregionalnej UE dla regionu Morza Śródziemnego jest zintegrowane podejście, które powinno przede wszystkim zostać opracowane poprzez tworzenie okrągłych stołów, a następnie wzmocnione dzięki utworzeniu Eurośródziemnomorskiego Forum Makroregionalnego w celu propagowania pełnego zaangażowania wszystkich podmiotów instytucjonalnych i społeczeństwa obywatelskiego oraz połączenia istniejących polityk z celami funkcjonalnymi kształtującymi wspólną politykę. Proponowane Forum wykorzysta doświadczenia zdobyte podczas opracowywania, monitorowania i oceny śródziemnomorskich kwestii terytorialnych i morskich. Stanie się ono instrumentem makroregionalnym określającym wspólne strategiczne kierunki działań oraz odgrywającym aktywną rolę w identyfikacji priorytetowych projektów na rzecz spójności terytorialnej w regionach śródziemnomorskich.

1.11

W związku ze wsparciem EKES-u i Komitetu Regionów dla strategii na rzecz spójności w regionie Morza Śródziemnego, zdaniem EKES-u właściwym krokiem strategicznym dla obu tych instytucji byłoby organizowanie Śródziemnomorskiego Forum Makroregionalnego w swojej siedzibie i objęcie wiodącej roli. Można to osiągnąć poprzez utworzenie grupy liderów złożonej z przedstawicieli Parlamentu Europejskiego, Komisji, EKES-u i KR-u. Grupa ta zapewni systematyczne wsparcie podczas opracowywania strategii i przyszłej koordynacji.

1.12

EKES zgadza się z poglądem, że strategii nie należy postrzegać tylko jako dokument. Przede wszystkim musi ona być procesem. To oznacza wdrażanie jej w dłuższym okresie. EKES ma nadzieję, że pozytywne wnioski wyciągnięte z wdrażania strategii makroregionalnych na rzecz regionu Morza Bałtyckiego i regionu Dunaju zostaną wykorzystane w regionie śródziemnomorskim, przyczyniając się do skutecznego i terminowego wdrażania nowej strategii makroregionalnej, która przyniesie konkretne korzyści obywatelom objętych nią regionów w rozsądnym horyzoncie czasowym.

2.1

Ważne jest opracowanie wspólnej definicji makroregionu. Najczęściej makroregion definiuje się jako „obszar obejmujący tereny należące do różnych krajów lub regionów, posiadające przynajmniej jedną wspólną cechę lub trudność do przezwyciężenia (...) natury geograficznej, kulturowej, gospodarczej lub innej” (3)

2.1.1

Komisja określiła ramy strategii makroregionalnej obejmujące następujące trzy elementy:

2.2

Do chwili obecnej UE przyjęła dwie strategie makroregionalne, jedną dla regionu Morza Bałtyckiego, zatwierdzoną w 2009 r., a drugą dla regionu Dunaju, zatwierdzoną w 2011 r. Obecnie zatwierdzana jest adriatycko-jońska strategia makroregionana zaproponowana przez Komitet Regionów w 2011 r. (4), natomiast strategia atlantycka oparta na podejściu obejmującym akweny morskie została już zatwierdzona.

2.2.1

Dyskusję nad strategią makroregionalną należy rozpatrywać w kontekście różnych zmian ram unijnej polityki: dzięki traktatowi lizbońskiemu spójność terytorialna stała się głównym celem polityki UE, zaś dzięki strategii „Europa 2020” zarządzanie terytorialne jest kluczowym czynnikiem wspierania celów unijnej polityki spójności w kolejnym okresie programowania (wieloletnie ramy finansowe na lata 2014–2020).

2.2.2

W 2012 r. Komisja opublikowała komunikat, w którym dokonała oceny potrzeb i potencjału w zakresie działań związanych z morzem w regionie adriatycko-jońskim, a także określiła ramy opracowania do 2013 r. spójnej strategii morskiej oraz odnośnego planu działania. Dodała też, że jeżeli państwa członkowskie UE zwrócą się do Komisji o przygotowanie unijnej strategii dotyczącej regionu adriatycko-jońskiego, niniejsza strategia morska może stanowić pierwszy element takiej unijnej strategii makroregionalnej obejmującej dodatkowe dziedziny (5).

2.3

Jako że podejście „makroregionalne” coraz częściej pojawia się w polityce UE, zdaniem EKES-u pojęcie samego „makroregionu” wymaga bardziej precyzyjnej definicji. Ponadto EKES – zgodnie z wcześniejszymi opiniami (6) – popiera tę ważną strategię polityczną, a także rezolucję Parlamentu Europejskiego w sprawie perspektyw makroregionalnych w basenie Morza Śródziemnego (7).

2.3.1

Można wyróżnić dwa główne cele strategii makroregionalnych: pierwszy obejmuje problemy, których regiony lub państwa nie mogą satysfakcjonująco rozwiązać działając samodzielnie (np. wyzwania środowiskowe); drugi dotyczy współpracy korzystnej dla zaangażowanych w nią regionów i państw. Klasyfikacja ta odzwierciedla różnice między kwestiami transnarodowymi a kwestiami wspólnymi (pojęcia stosowane w dyskusji nad transnarodowym charakterem i pomocniczością w kontekście finansowania UE). W związku z cechami geograficznymi, społeczno-gospodarczymi i administracyjnymi omawianego obszaru, ta pierwsza kategoria celów powinna być najistotniejsza dla strategii makroregionalnej.

2.4

Basen Morza Śródziemnego charakteryzuje się podobnymi cechami środowiskowymi, historycznymi i kulturowymi i z tego względu należy uznać go za jednolity makroregion (8). EKES jest zdania, że należy wdrożyć jedną strategię makroregionalną w basenie Morza Śródziemnego obejmującą149 (w tym 7 z Chorwacji) unijne nadbrzeżne regiony śródziemnomorskie z Hiszpanii, Francji, Chorwacji, Włoch, Malty, Słowenii, Grecji i Cypru określone na poziomie NUTS 3 (9).

2.5

W 2009 r. ludność aktywna zawodowo zamieszkała w nadbrzeżnych regionach śródziemnomorskich UE obejmowała 32,4 mld osób, w tym ok. 41 % kobiet. Przeciętnie ludność ta jest bardziej zagrożona bezrobociem, a średnia stopa bezrobocia w tych regionach UE wyniosła ok. 12,9 % w 2009 r. (8,9 % dla całej UE). W 2007 r. produkt krajowy brutto (PKB) tych regionów wyniósł 1 715 miliardów według standardów siły nabywczej (PPS – purchasing power standard), czyli 13,9 % PKB UE. Średni poziom PKB na mieszkańca w tych regionach wyniósł 23 000 PPS, mniej niż w UE (24 000 PPS per capita) (10).

2.5.1

W obliczu wielkości tego obszaru EKES jest zdania, że unijny makroregion śródziemnomorski należy podzielić na co najmniej trzy mniejsze makroregiony. W wyniku konsultacji przeprowadzonych przez Parlament Europejski (PE) w sprawie ewolucji makroregionów wykrystalizowało się stanowisko skłaniające się ku utrzymaniu opcji trzech odrębnych mniejszych makroregionów: i) zachodni region śródziemnomorski, ii) kolejny region w środkowej części basenu Morza Śródziemnego – uwzględniający region adriatycko-joński – oraz iii) trzeci region we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, z konkretnymi, skoordynowanymi ze sobą planami działania.

2.5.2

Jeżeli chodzi o mniejszy makroregion dla centralnej części regionu Morza Śródziemnego, EKES popiera stanowisko Parlamentu Europejskiego oraz podział geograficzny przeprowadzony przez Eurostat i uważa, że konieczne jest włączenie Sycylii i Malty do regionu adriatycko-jońskiego. Co ważniejsze, państwa i regiony położone na planowanych granicach mniejszych makroregionów powinny również mieć możliwość przynależności do więcej niż jednego mniejszego makroregionu, aby zapewnić lepszą koordynację i uniknąć zbędnego powielania działań i konfliktów.

3.1

Region Morza Śródziemnego jako całość ucierpiał na doraźnym podejściu Unii Europejskiej przyjętym w ramach różnych inicjatyw i instrumentów uruchamianych w miarę upływu lat. Inicjatywy te przyniosły pewne pozytywne wyniki, lecz nie doprowadziły do pełnego osiągnięcia pierwotnie wyznaczonych celów społecznych, politycznych i gospodarczych. Nadszedł czas na uzupełnienie działań UE podejmowanych za pośrednictwem Unii dla Śródziemnomorza i polityki sąsiedztwa jako element polityki zewnętrznej, poprzez zainicjowanie bardziej zintegrowanej polityki dla jej własnych regionów leżących w basenie Morza Śródziemnego.

3.1.1

Wyraźne i wspólne strategie dla całego regionu oraz dla mniejszych regionów, a także odpowiednie plany działań, mogłyby pomóc zaradzić niektórym niedostatkom politycznym, związanym z unijną polityką zewnętrzną w tym regionie, np. Unią dla Śródziemnomorza i polityką sąsiedztwa UE. Takie jasno wyznaczone strategie mogą też umożliwić włączenie i wykorzystanie niektórych pozytywnych osiągnięć i projektów prowadzonych obecnie w ramach polityki zewnętrznej UE.

3.2

EKES popiera podejście makroregionalne, które wzmacnia synergię między poszczególnymi politykami UE i koordynuje wysiłki licznych i różnorodnych podmiotów znajdujących się na obszarze śródziemnomorskich regionów nadbrzeżnych. Ogólnie rzecz biorąc strategia makroregionalna powinna mieć na celu wniesienie wartości dodanej do działań, które już są prowadzone w makroregionie, aby zapewnić koordynację funduszy europejskich, krajowych i regionalnych na rzecz realizacji wspólnych celów tak, aby stworzyć poczucie wspólnych osiągnięć wśród zaangażowanych podmiotów oraz skupić organizacje i władze wszystkich szczebli wokół tych samych szans i wyzwań. Bardziej konkretnie rzecz ujmując w tym szczególnym okresie ogromnych ograniczeń budżetowych, które silnie zmniejszają zdolność sektora prywatnego do ożywienia gospodarki, istnieje żywa potrzeba osiągnięcia jak największej efektywności Pareta w wykorzystaniu dostępnych zasobów.

3.3

Obecna sytuacja gospodarcza wywołana kryzysem finansowym z 2008 r. wymaga stałych wysiłków we wspieraniu nowych obszarów wzrostu, tak by pomóc poszczególnym krajom w wyjściu z kryzysu i umożliwić im tworzenie tak potrzebnych miejsc pracy. Obszary nadbrzeżne UE w południowej części Europy mogą potencjalnie stać się innowacyjnymi ośrodkami dynamicznego wzrostu dzięki wykorzystaniu ich unikalnych cech.

3.3.1

Będzie to jednak wymagało bezprecedensowych wysiłków, by skoordynować wszystkie prace prowadzone przez kluczowe podmioty w regionie, w celu osiągnięcia ściślejszej integracji między przedmiotowymi obszarami, w której kluczową rolę odegrają partnerzy społeczni i społeczeństwo obywatelskie.

3.3.2

Naszym zdaniem już obecnie istnieje szereg instrumentów i polityk, które mogłyby znacząco przyczynić się do realizacji strategii makroregionalnej. Chodzi tutaj o projekty finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), tzw. funduszy strukturalnych oraz funduszy udostępnianych w ramach celu konwergencji, celu konkurencyjności regionalnej oraz celu zatrudnienia, celu europejskiej współpracy terytorialnej, programów na rzecz rozwoju transportu i spójności terytorialnej (przeznaczonych na strategię „Europa 2020”), w szczególności funduszy o ukierunkowaniu morskim, takich jak Europejski Fundusz Morski i Rybacki, Instrument „Łącząc Europę” oraz fundusze z Europejskiego Banku Inwestycyjnego i krajowe.

3.3.2.1

W tym kontekście należy wskazać, że wszystkie państwa członkowskie UE (a w szczególności 163 regiony leżące w basenie Morza Śródziemnego) opracowują obecnie odrębne umowy o partnerstwie, które określą, w jaki sposób każde państwo członkowskie będzie mogło wykorzystać fundusze objęte wspólnymi ramami strategicznymi. Choć umowy te przewidują element współpracy terytorialnej, to zdaniem EKES-u nie wykorzystano okazji do zwiększenia koordynacji między poszczególnymi państwami i regionami w basenie Morza Śródziemnego.

3.3.2.2

EKES wzywa jednak do zawarcia tymczasowych porozumień sprzyjających wdrażaniu strategii makroregionalnej oraz do pełnego wprowadzenia takich środków do czasu przeglądu średniookresowego umów o partnerstwie z państwami członkowskimi UE.

3.3.3

Aby zapewnić ukierunkowanie i optymalizację tych instrumentów, potrzebna jest wielopoziomowa koordynacja między zaangażowanymi instytucjami, by kierować tym procesem oraz zapewniać jak najlepsze wykorzystanie zasobów i uniknięcie powielania działań. Koordynacja regionalna jest obecnie niezbędna i pilna, zwłaszcza że trzeba zaspokoić więcej potrzeb przy tym samym (lub niższym) poziomie finansowania. W związku z tym należy ustanowić odpowiednie i skuteczne instrumenty, aby zapewnić koordynację i efektywność.

3.3.3.1

W konkurencyjnym zglobalizowanym świecie te 163 regiony muszą mieć możliwość rywalizacji z bliższymi i dalszymi konkurentami, dlatego też ogromne znaczenie mają umiejętności przywódcze i podejmowanie decyzji na czas.

3.3.4

Regiony peryferyjne i morskie będące członkami Konferencji Peryferyjnych Regionów Nadmorskich Europy (KPRNE) i KR wielokrotnie wzywały Komisję Europejską do wprowadzenia „paktu terytorialnego”, aby strategia „Europa 2020” została szerzej zaakceptowana przez wszystkie grupy gospodarcze w regionach Europy (11).

3.4

Wymagane jest połączenie ambitnej polityki ze zdecentralizowanym podejmowaniem decyzji, co pomogłoby w zapewnieniu koordynacji zasobów tak, aby były wykorzystywane tam, gdzie mogą mieć największe oddziaływanie na wzrost i zatrudnienie.

3.4.1

Tylko dobrze przemyślana i prosta strategia, oparta na szerokim konsensusie, umożliwi znalezienie właściwej drogi i dokonanie właściwych wyborów przez regiony, miasta i porty objęte unijna strategią makroregionalną.

3.4.2

Ważne jest opracowanie metody pomiaru efektywności polityki w makroregionie Morza Śródziemnego, aby podjąć na czas działania korygujące. W przeszłości brak wskaźnika dokładnie badającego powodzenie lub porażkę danej polityki w powiązaniu z brakiem koordynacji, powielaniem działań i marnotrawieniem zasobów oraz brakiem rozliczalności, uniemożliwiał terminowe podjęcie działań naprawczych, co ostatecznie skutkowało pomnażaniem błędów w zakresie strategii politycznych.

3.4.3

Strategii musi towarzyszyć plan działań, który wyraźnie określałby projekty wybierane głównie ze względu na ich oddziaływanie międzyregionalne i wpływ na wzrost gospodarczy, a także określałby źródła finansowania, które zostaną zmobilizowane na ich realizację. Proces ten jest niezbędny i powinien zostać ukończony w ciągu dwóch lat od wejścia w życie wieloletnich ram finansowych na lata 2014–2020.

3.4.4

Bardzo ważne jest ograniczenie wymogów biurokratycznych w zakresie sprawozdawczości i wypełniania formularzy przez poszczególne podmioty i operatorów. Organizacje pozarządowe, MŚP i władze regionalne, w szczególności w małych regionach, są często zniechęcane do uczestnictwa ze względu na brak zdolności administracyjnych i niewdzięczne zadanie nadążania z wypełnianiem procedur biurokratycznych. Choć konieczne są mechanizmy kontroli i równowagi, kluczowe znaczenie ma stworzenie beneficjentom projektu warunków do poświęcenia czasu i zasobów na wytwarzanie korzyści dla ogółu społeczeństwa i gospodarki.

3.4.5

EKES uważa, że niepowodzenie realizacji realizacji planów działań uniemożliwi regionom wykorzystanie szans na generowanie wzrostu. Koszt alternatywny takiego niepowodzenia byłby bardzo wysoki, szczególnie w czasach kryzysu. EKES zdecydowanie uważa, że innowacyjna współpraca przynosi wzrost wydajności, który można osiągnąć poprzez wykorzystanie zasobów w celu zwiększenia wzrostu. Ryzyko porażki jest groźne także dla liderów politycznych i obywateli w poszczególnych regionach. Perspektywy wzrostu na najbliższe dwa lata nie są dobre dla większości zaangażowanych regionów, a sytuacja jeszcze się pogorszy w przypadku niewykorzystania szans związanych ze strategią makroregionalną oraz zasobów ludzkich i naturalnych w regionach w sposób efektywny i zrównoważony (12).

3.4.6

Punktem wyjścia strategii powinno być określenie głównych celów i wskazanie istniejących programów na szczeblu unijnym, krajowym i regionalnym, a także władz lokalnych i regionalnych oraz stowarzyszeń społeczeństwa obywatelskiego, które mogą zapewnić wymagane skoordynowane wysiłki. W ramach unijnej strategii makroregionalnej istnieje kilka projektów finansowanych przez UE, które pod warunkiem właściwej koordynacji mogłyby zwiększyć swoją wartość dodaną. Te projekty, które już istnieją przynajmniej na papierze, oraz nowe projekty, które bez wątpienia zostaną uruchomione w przyszłości, mogą być użyteczne w osiągnięciu niektórych celów strategii makroregionalnej UE.

4.1

Głównym celem jest zachęcanie do zdefiniowania wielopoziomowego makroregionu śródziemnomorskiego i strategii makroregionalnej dla basenu Morza Śródziemnego, w ramach której wdraża się działania za pomocą konkretnych planów działań opartych na zasadzie trzech „tak”: więcej uzupełniającego finansowania, większa koordynacja instytucjonalna i więcej nowych projektów.

4.2

Regiony śródziemnomorskie wymagają wspólnego zobowiązania się do stosowania strategii na wszystkich poziomach, dzięki któremu możliwe będzie wykorzystanie celów strategii „Europa 2020” do promowania integracji polityk i funduszy UE (współpraca terytorialna). Strategia makroregionalna powinna zostać wdrożona, by pomóc poszczególnym regionom i obszarom w sprostaniu wyzwaniom, których nie da się rozwiązać jedynie na szczeblu krajowym.

4.3

EKES jest zdania, że rozwój strategii makroregionalnej dla basenu Morza Śródziemnego powinien opierać się na trzech filarach:

4.3.1

„Inteligentny wzrost” będzie wspierany z uwzględnieniem pojęcia „niebieskiego” wzrostu. W dniu 13 września 2012 r. Komisja Europejska opublikowała komunikat w sprawie niebieskiego wzrostu, w którym wskazała pięć „łańcuchów wartości” o potencjale tworzenia zrównoważonego wzrostu i zatrudnienia w niebieskiej gospodarce. Są to: niebieska energia, akwakultura, turystyka, morska, przybrzeżna i rejsowa, morskie surowce mineralne i niebieska biotechnologia (13).

4.3.1.1

„Niebieski wzrost” odzwierciedla wybory, których mogły dokonać regiony nadmorskie, aby wzmocnić swoją konkurencyjność i wzrost poprzez wykorzystanie swojego położenia geograficznego i specyfiki, tzn. działań morskich i nadmorskich, czyli skupiając się na tym, w czym są najlepsze.

4.3.1.2

Wyzwanie dotyczące „inteligentnego wzrostu” dla regionów nadbrzeżnych unijnego makroregionu śródziemnomorskiego ma dwojaki charakter:

4.3.1.3

Zrównoważone wykorzystanie zasobów basenu Morza Śródziemnego stwarza możliwość tworzenia bogactwa i miejsc pracy. Badania nad zaawansowanymi systemami środowiskowymi i technologiami należy rozwinąć tak, aby wspierać zanikającą tradycyjną działalność śródziemnomorską, co stworzy nowe możliwości.

4.3.1.4

Wyzwania te wymagają zaangażowania środowisk naukowych, technologicznych i gospodarczych, wraz z partnerami społecznymi. Należy także zadbać o wspieranie działań w takich dziedzinach jak infrastruktura, przemysł, szkolenia, polityka inwestowania w badania i rozwój, współpraca międzyuniwersytecka oraz tworzenie klastrów.

4.3.1.5

Sektor żeglarski jest bardzo silny i wnosi wkład w strategie rozwoju. Turystyka żeglarska generuje działalność gospodarczą i miejsca pracy, a także pomaga rozwijać tożsamość eurośródziemnomorską.

4.3.2

Główne cechy „zrównoważonego wzrostu” i zaangażowanych sektorów są ze sobą powiązane na wiele sposobów. Osiągnięcie zrównoważonego rozwoju i wdrażanie polityki bardziej przyjaznej środowisku oraz przejście na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach przyczynia się do osiągnięcia celów związanych ze zmianą klimatu i dostosowaniem się do niej. Należy efektywnie gospodarować zasobami, wzmacniać synergie i określić obszary marnotrawstwa i powielania działań oraz ograniczyć je. Kluczowa infrastruktura, obejmująca transport lądowy i morski, przesył energii i sieci informatyczne muszą być stale aktualizowane, aby zapobiec powstawaniu zatorów w działaniu.

4.3.2.1

Działalność przybrzeżna i działalność morska są ze sobą wzajemnie powiązane i narażone na związaną z działalnością człowieka presję, taką jak np. zanieczyszczenie gruntów, które następnie przedostaje się do Morza Śródziemnego, a także emisje CO2 ze statków (14). Zintegrowane zarządzania strefą przybrzeżną nie powinno ograniczać się jedynie do przybrzeżnej działalności gospodarczej i zanieczyszczenia. Należy zachęcać sektor morski i statki pływające po Morzu Śródziemnym do przechodzenia na najnowsze technologie ekologiczne.

4.3.2.2

Unia Europejska i jej 8 państw członkowskich podpisało w 1975 r. konwencję barcelońską w sprawie ochrony Morza Śródziemnego przed zanieczyszczeniem oraz jej protokoły pod egidą UNEP. Decyzją Rady pod koniec 2012 r. UE stała się stroną protokołu morskiego tej konwencji, dotyczącego ochrony nadbrzeżnych obszarów Morza Śródziemnego przed zanieczyszczeniem pochodzącym z działalności morskiej. Unijne regiony śródziemnomorskie mogą wiele zyskać z tej konwencji i powinny poświęcić jej uwagę także w kontekście celu związanego z „błękitnym wzrostem”.

4.3.2.3

Potencjał Morza Śródziemnego w zakresie energii odnawialnej to bogate źródło czystej energii, które pozostaje niewykorzystane. Zgodnie z celami strategii „Europa 2020” środki na zapobieganie zmianie klimatu i dostosowywanie się do niej powinny zostać uwzględnione w unijnej strategii makroregionalnej.

4.3.2.4

Unijna strategia makroregionalna wymaga działań na rzecz zrównoważonego transportu, aby zmniejszyć emisje dwutlenku węgla. Transport drogowy powinien zostać przekierowany na szklaki morskie (15). Natomiast transport morski powinien w dalszym ciągu dążyć do stosowania czystszych paliw. Należy uwzględnić też bezpieczeństwo morskie i współpracę w zakresie zapobiegania katastrofom oraz odpowiedzi na te wyzwania.

4.3.3

Unijna strategia makroregionalna powinna uwzględniać silny wymiar społeczny, aby wspierać wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu w unijnych nadbrzeżnych regionach śródziemnomorskich. Rozwój gospodarczy i tworzenie nowych miejsc pracy powinno poprawić jakość życia mieszkańców tych regionów. Władze regionalne powinny promować dialog społeczny oraz zaangażowanie partnerów społecznych i społeczeństwa obywatelskiego. W oparciu o zintegrowane podejście do spójności terytorialnej należy uwzględnić sprzyjającą włączeniu społecznemu sytuację miast i obszarów metropolitalnych, obszarów wiejskich, małych nadmorskich miejscowości i wysp. Dostęp do infrastruktury, technologii i usług dla osób niepełnosprawnych powinien być powiązany z rozwojem zrównoważonym jako podstawowy warunek wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu.

4.3.3.1

Należy rozwinąć technologie informacyjne, szczególnie na najbardziej odległych obszarach peryferyjnych poprzez lepszą łączność, aby wspierać ogólną spójność terytorialną i społeczną regionów śródziemnomorskich za pomocą podejścia przekrojowego. Należy wspierać rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych.

4.3.3.2

Równie ważne jest podkreślenie potrzeby dalszego rozwoju lotnisk i usług powietrznych w makroregionie śródziemnomorskim, aby wzmocnić regionalną integrację gospodarczą. Usługi powietrzne i infrastruktura lotnicza nadal mają znaczny niewykorzystany potencjał i wymagają większych inwestycji.

4.3.3.3

Ośrodki edukacyjne i szkoleniowe mają do odegrania kluczową rolę we wspieraniu „wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu” w regionie Morza Śródziemnego. Należy określić wspólne cele edukacyjne dla całego unijnego makroregionu śródziemnomorskiego.

4.3.3.4

EKES uważa, że należy wzmocnić dialog między partnerami społecznymi i grupami społeczeństwa obywatelskiego oraz ośrodkami edukacyjnymi i szkoleniowymi. Priorytetowo należy potraktować szkolenia dotyczące kwestii morskich i żeglarskich, a także współpracę między uczelniami a ośrodkami szkoleniowymi.

4.3.3.5

Bezrobotni w unijnych nadbrzeżnych regionach śródziemnomorskich muszą także zostać wysłuchani podczas formułowania przyszłej strategii, która ma zapewnić im możliwości ponownego wejścia na rynek pracy. Konieczne są także wymierne wysiłki prowadzące do zaangażowania liderów „wykluczonych” grup społecznych, takich jak społeczności imigrantów, osoby niepełnosprawne i organizacje kobiece. EKES w pełni popiera politykę UE ukierunkowaną na zapobieganie dyskryminacji z powodu rasy lub pochodzenia etnicznego, niepełnosprawności, wieku, orientacji seksualnej lub płci.

4.3.3.6

Uwzględniając europejskie podejście do demograficznego starzenia się społeczeństwa, konieczne okazują się konkretne działania wspierające zdrowie i aktywność osób starszych w unijnych nadbrzeżnych regionach śródziemnomorskich. Regiony śródziemnomorskie muszą także wdrożyć realistyczny długoterminowy plan dotyczący kontrolowanej imigracji i pracowników sezonowych, aby uzupełnić luki powstałe w wyniku starzenia się ludności oraz rozwiązać problem powiększającego się obciążenia demograficznego. EKES popiera nasilenie wysiłków UE na rzecz pomocy regionom śródziemnomorskim w sprostaniu wyzwaniu migracji oraz w zintegrowaniu imigrantów ze społeczeństwem.

4.3.3.7

EKES uważa, że zasadnicze znaczenie ma opracowanie unijnej strategii makroregionalnej dla regionu Morza Śródziemnego uwzględniającej priorytety europejskie związane z poprawą włączenia społecznego, dobrobytu i pełnego poszanowania praw osób niepełnosprawnych, a także promowania równości płci w regionie Morza Śródziemnego. Dlatego też bardzo ważne jest zapewnienie indywidualnej autonomii, godności i wolności osób niepełnosprawnych oraz wzmocnienie roli kobiet na śródziemnomorskim rynku pracy, w społeczeństwie i na stanowiskach decyzyjnych.

5.1

Wdrożenie strategii makroregionalnej w basenie Morza Śródziemnego stwarza wiele możliwości, przede wszystkim dzięki zapewnieniu ram odniesienia dla polityki spójności i zachęcaniu do współpracy międzysektorowej we wspólnym obszarze siły roboczej zatrudnionej w usługach. Ramy te mogą ukierunkowywać inwestycje na większą komplementarność i mogą wpływać na poszczególne priorytety każdego z regionalnych planów rozwojowych dla makroregionu europejskiego, zapewniając przegląd i prawdziwą synergię w ramach zintegrowanego podejścia.

5.2

Unijna strategia makroregionalna zapewniłaby większe zaangażowanie i lepsze współdziałanie różnych mechanizmów działań UE, wykraczając poza przydział środków przyznanych na politykę spójności i łącząc zasoby regionów i państw członkowskich poprzez wielopoziomowe sprawowanie rządów. Jest to strategia, na której zyskają wszystkie podmioty lokalne.

5.3

Korzyści strategii makroregionalnej w regionie Morza Śródziemnego płyną w dużej mierze z jej wysoce wszechstronnego i wielopoziomowego, zintegrowanego podejścia, które jest w stanie promować synergie między politykami i programami UE oraz komplementarność finansowania.

5.4

Wdrożenie strategii makroregionalnej w basenie Morza Śródziemnego będzie wsparciem dla prowadzenia działań strategicznych w strefach przybrzeżnych i wyspiarskich, a także zacieśni współpracę między śródziemnomorskimi organami administracji, regionami, miastami, portami oraz, w razie potrzeby, władzami krajowymi.

5.5

Działania związane z zintegrowaną polityką morską i niebieskim wzrostem będą prowadzone z naciskiem na wzajemne powiązania i synergie, które występują między pozornie niezwiązanymi ze sobą działaniami w sektorze morskim.

5.6

Proponowane działania będą odnosiły się do wcześniej określonych trzech filarów. Wybierając proponowane działania, należy zadbać o spełnienie przez każde z nich następujących kryteriów:

—

region z granicą morską (372 odpowiadają temu kryterium);

—

region, w którym ponad połowa ludności mieszka w obrębie 50 km od morza (73 regiony odpowiadają temu kryterium);

—

Hamburg, region niemiecki, który nie odpowiada kryteriom definicji, został dodany do listy regionów nadbrzeżnych UE, ze względu na silny wpływ morza.

5.6.2014   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 170/11

1.1

Biorąc pod uwagę, że wolontariat jest:

1.1.1

istotną siłą napędową wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu, co buduje kapitał społeczny i ludzki oraz pogłębia solidarność międzypokoleniową, przynosząc też znaczną wartość ekonomiczną;

1.1.2

kluczowym czynnikiem wielu polityk społecznych i wskaźnikiem oddziaływania polityki publicznej, który powinien być prawidłowo mierzony i monitorowany, by dostarczał decydentom odpowiednich informacji;

1.1.3

przedmiotem badań, który obecnie jest w niewystarczającym stopniu mierzony za pomocą niespójnych i zbyt zawężonych ankiet, które pomijają takie zagadnienia, jak dobrowolna pomoc świadczona bezpośrednio osobom poza jakimikolwiek strukturami organizacyjnymi, oraz nie uwzględniają ekonomicznej wartości pracy wolontariackiej;

1.2

Komitet wzywa Komisję Europejską do:

1.2.1

zapewnienia warunków do rozpoczęcia prac metodologicznych i badań pilotażowych, zmierzających do określenia zasad prowadzenia badań pracy wolontariackiej przez krajowe urzędy statystyczne z państw należących do UE, oraz wykorzystania w tych pracach wydanego przez Międzynarodową Organizację Pracy Manual on the Measurement of Volunteer Work i dotychczasowych doświadczeń krajów, które podjęły już badania przy zastosowaniu rozwiązań rekomendowanych w tym podręczniku;

1.2.2

wypracowania w ciągu kilku lat jednolitej metodologii badań pracy wolontariackiej oraz doprowadzenia do przyjęcia jej w odpowiednim rozporządzeniu KE jako regularnego badania prowadzonego przez kraje członkowskie;

1.2.3

podejmowania działań zachęcających urzędy statystyczne z krajów członkowskich do włączania się w prowadzenie badań pracy wolontariackiej – zanim rozporządzenie zostanie wprowadzone;

1.2.4

gromadzenia i udostępniania spójnych informacji wynikowych z badań nad wolontariatem prowadzonych w poszczególnych krajach lub na poziomie UE;

1.2.5

wprowadzenia wiążących środków prawnych na poziomie UE i państw członkowskich, które umożliwią sektorowi non-profit współfinansowanie dotacji publicznych ekonomiczną wartością pracy wolontariackiej szacowaną na podstawie solidnych danych statystycznych uzyskanych za pomocą narzędzi statystycznych opracowanych zgodnie z niniejszą opinią.

1.3

Ponadto EKES korzysta z okazji do tego, by przypomnieć o konieczności wspierania działalności wolontariackiej i stworzenia sprzyjającego jej otoczenia. Konkretne sugestie dotyczące otoczenia sprzyjającego pracy wolontariackiej zostały opracowane podczas Europejskiego Roku Wolontariatu 2011 i obejmują trwałe wsparcie działalności wolontariackiej, która w znaczący sposób przyczynia się do wspólnego dobra (1).

2.1

Zgodnie z powszechnie stosowaną (w instytucjach UE) definicją, termin „wolontariat” odnosi się do każdego rodzaju działań ochotniczych, formalnych czy nieformalnych, które dana osoba podejmuje z własnej woli, własnego wyboru i własnych powodów, bez wynagrodzenia.

2.2

Spójna z takim rozumieniem wolontariatu, aczkolwiek bardziej precyzyjna jest definicja pracy wolontariackiej zastosowana w wydanym przez Międzynarodową Organizację Pracy podręczniku Manual on the Measurement of Volunteer Work („Podręcznik dotyczący pomiaru pracy wolontariackiej”) jako rama pojęciowa do pomiaru wolontariatu formalnego i nieformalnego w różnych uwarunkowaniach kulturowych i prawnych. Zgodnie z tą definicją, praca wolontariacka oznacza „dobrowolną (nieprzymusową) pracę niezarobkową, tj. czas, jaki jednostki nieodpłatnie przeznaczają na działania prowadzone za pośrednictwem danej organizacji lub bezpośrednio na rzecz innych osób poza własnym gospodarstwem domowym” (2). Zastosowanie tej definicji, precyzyjnie wymieniającej cechy wolontariatu, jest niezbędne w międzynarodowych badaniach porównawczych. Wynika z konieczności uwzględnienia wszystkich ważnych właściwości pracy wolontariackiej w definicjach opisowych stosowanych w poszczególnych krajach, pozwalając w rezultacie zachować jednolity zakres przedmiotu badania niezależnie od lokalnych uwarunkowań.

2.3

W ostatnich latach, zwłaszcza w związku z Europejskim Rokiem Wolontariatu 2011, wiele dokumentów KE, PE i Rady oraz EKES-u, KR-u i europejskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego wskazywało, że wolontariat jest związany z podstawowymi wartościami UE, takimi jak partycypacja obywatelska czy solidarność z potrzebującymi. Podkreślano, że wolontariat ma duży wkład w tę część dobrobytu społecznego, która nie jest mierzona przez PKB, oraz ma duży wpływ na jakość życia jednostek. Z punktu widzenia systemowego praca wolontariacka przyczynia się do tworzenia kapitału społecznego, budując i wzmacniając więzi zaufania oraz współpracy, a także kultywując powszechnie akceptowane społeczne normy i wartości. Wolontariat nieformalny jest ważnym środkiem inwestowania w kapitał ludzki, m.in. przez nieformalną opiekę oraz edukację dzieci i młodzieży, zaś wolontariat formalny odgrywa istotną rolę m.in. w rozwijaniu umiejętności ogólnych i w nabywaniu nowych umiejętności zawodowych. Również dobrowolnie świadczona opieka nad osobami starszymi i przez takie osoby ma niezmiernie istotne znaczenie w starzejących się społeczeństwach europejskich. Wszystkie cechy wskazujące na rolę wolontariatu w budowaniu spójności społecznej oraz w ułatwianiu zatrudnienia powodują, że jest on wymieniany jako ważny element wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu, stanowiącego jeden z trzech filarów strategii rozwojowej UE „Europa 2020”.

2.4

Jednym z ważnych elementów wspomnianego powyżej dyskursu były też zalecenia wskazujące na potrzebę zbierania porównywalnych danych obrazujących zarówno społeczne, jak i ekonomiczne znaczenie wolontariatu. Wskazywano przy tym na metodologię opisaną w podręczniku MOP-u jako na właściwy model prowadzenia badań statystycznych w tym zakresie (3).

2.5

Wspomniane powyżej zalecenia pozostają w oczywistym związku ze stwierdzeniem, że dostępne dane na temat wolontariatu nie są wystarczające. Diagnoza ta jest nadal aktualna.

2.6

W poszczególnych krajach przeprowadzono pewne badania wolontariatu obejmujące wiele jego istotnych aspektów (nie tylko skalę partycypacji w pracy wolontariackiej czy demograficzny profil osób się w nią angażujących, ale także np. motywację takich osób). Przeszkodą w wykorzystaniu tych badań na potrzeby analiz prowadzonych w skali całej UE jest brak zgodności co do zakresu i sposobu definiowania wolontariatu oraz inne rozbieżności metodologiczne (np. długość okresu, do którego odnoszone jest pytanie, niespójne granice wiekowe badanych populacji, różne sposoby realizacji badań, precyzja wyników), a także rozbieżne terminy badań. Jak wynika z raportu wykonanego na zlecenie Komisji Europejskiej przez firmę GHK, różnice mogą nieraz sięgać 30–40 punktów procentowych (4).

2.7

Regularnie zbierane dane, które są porównywalne na poziomie międzynarodowym, mają w dziedzinie wolontariatu dość ograniczony zakres tematyczny odnoszący się przeważnie do stopnia rozpowszechnienia różnie definiowanej pracy społecznej świadczonej w ramach organizacji (wolontariat formalny) oraz profilu demograficznego osób ją świadczących. Czasami do badań tych dołączanych jest kilka dodatkowych pytań, np. o częstość angażowania się w wolontariat. (5) Część tych badań nie ogranicza się do ogólnego pytania o tak czy inaczej określony wolontariat, lecz posługuje się zestawem kilku lub kilkunastu rodzajów organizacji lub aktywności, na rzecz których poświęcany był wolny czas (6). Stosunkowo najrzadziej bada się liczbę godzin poświęconych przez wolontariuszy (7).

2.8

Znaczne różnice wyników z poszczególnych badań na poziomie międzynarodowym, a także między wynikami krajowymi a międzynarodowymi nie przeszkadzają w stwierdzeniu, że zjawisko wolontariatu – nawet jeśli uwzględni się tylko wolontariat formalny – ma bardzo duży zasięg. Szacowana liczba wolontariuszy dla populacji UE w wieku ponad 15 lat waha się w granicach 92–150 mln, co oznaczałoby, że w dobrowolną, niezarobkową pracę w różnego rodzaju organizacjach angażuje się 22–36 % dorosłych obywateli wszystkich krajów UE (8). W stanowiskach najważniejszych instytucji UE dotyczących wolontariatu przyjmowane są relatywnie niskie oszacowania liczby wolontariuszy, nieprzekraczające 100 mln osób (9).

2.9

Obecny stan dostępnych danych o wolontariacie nie pozwala na prowadzenie analiz, postulowanych w dokumentach KE, Parlamentu i Rady Europejskiej czy EKES-u. Obecnie nie ma możliwości rzetelnego monitorowania ekonomicznego znaczenia wolontariatu ani jego wkładu w realizowane polityki na poziomie UE. Nie można ustalić ogólnego czasu pracy wolontariackiej ani jej wartości pieniężnej, a przez to nie można ocenić jej skali wobec uniwersalnych wskaźników gospodarczych, takich jak krajowe zatrudnienie (liczba pracujących w gospodarce narodowej) czy też PKB. Jedyne dostępne dotychczas dane, które są jednakże ograniczone do wolontariatu formalnego świadczonego w organizacjach non-profit i szacowane na podstawie dość niespójnych metod, pochodzą z Projektu Międzynarodowych Badań Porównawczych Sektora Non-Profit, koordynowanych przez Uniwersytet im. Johnsa Hopkinsa. Dane te określały udział wolontariatu świadczonego w podmiotach non-profit w porównaniu do PKB i potencjału pracy ludności aktywnej zawodowo jedynie w trzech krajach UE: w Republice Czeskiej (0,2 % PKB, 0,5 % aktywnych zawodowo), we Francji (1,4 %, 3,2 %) i w Belgii (0,7 %, brak danych) (10).

2.10

Na bazie założeń metodologicznych zawartych w podręczniku MOP-u krajowe urzędy statystyczne w trzech państwach UE (Polska, Węgry i Włochy) przeprowadziły już badania wymiaru i wartości pracy wolontariackiej, podczas gdy niektóre inne kraje się do tego przygotowują (11). Obecnie dostępne są dane dla Polski za 2011 r. Wynika z nich, że w sumie wolontariat formalny i nieformalny stanowił odpowiednik pracy 9,6 % pracujących w poszerzonej gospodarce narodowej (uwzględniając pracę wolontariacką) i 2,8 % poszerzonego PKB. W Polsce, gdzie więzi z dalszymi członkami rodziny są szczególnie silne, główną składową pracy wolontariackiej był wolontariat nieformalny – jego udział w liczbie pracujących w gospodarce narodowej obejmującej także wolontariat wyniósł 8 %, a w poszerzonym PKB – 2,2 %. Udział wolontariatu formalnego wyniósł odpowiednio 1,6 % oraz 0,6 % ww. agregatów (12).

3.1

Jak już wspomniano, wydany pod auspicjami MOP-u podręcznik do pomiaru pracy wolontariackiej jest wymieniany prawie we wszystkich dokumentach UE dotyczących wolontariatu jako pozytywny model systemu prowadzenia badań statystycznych w tym zakresie. Rozwiązania metodologiczne zawarte w ww. podręczniku zostały także wskazane przez Międzynarodową Konferencję Statystyków Pracy jako właściwa podstawa badań w zakresie pracy wolontariackiej, którą postuluje się włączyć do oficjalnej statystyki pracy (13). Użyteczność zaproponowanych w podręczniku rozwiązań zyskała także poparcie wśród działaczy trzeciego sektora – świadczy o tym duża aktywność struktur pozarządowych promujących korzystanie z zawartego w podręczniku modelu prowadzenia badań wolontariatu (14).

3.2

Zaproponowane w podręczniku MOP-u podejście metodologiczne stanowi także odpowiedź na problemy braku lub niespójności danych o wolontariacie w trzecim sektorze, zdiagnozowane w ramach Comparative Nonprofit Sector Project, a następnie wskazane jako poważne ograniczenie dla prac statystyki publicznej w zakresie rachunków narodowych i rachunku satelitarnego sektora non-profit (15).

3.3

Podstawą zastosowanego podejścia metodologicznego jest definicja operacyjna badanego zjawiska, funkcjonującego w podręczniku pod nazwą pracy wolontariackiej (volunteer work). Określenie to w ramach konkretnego badania nie opiera się na jednolitym użyciu jednego czy kilku słów w każdym badanym kraju, lecz na definicji opisowej, w ramach której wskazuje się na trzy zasadnicze cechy badanego zjawiska. Jako pracę wolontariacką określa się działania, które:

Podręcznik MOP-u zawiera wiele dodatkowych wyjaśnień, które służą rozwianiu ewentualnych wątpliwości interpretacyjnych w zakresie powyższych kryteriów (16).

3.4

Przyjęty w podręczniku szeroki zakres przedmiotowy badania pozwala na uwzględnienie potrzeb informacyjnych wielu interesariuszy. Centralne dla podręcznika pojęcie pracy wolontariackiej wyznacza szeroki zakres badania, ujmując w nim zarówno wolontariat formalny (określany przez MOP jako pośrednia praca wolontariacka), jak i wolontariat nieformalny (nazywany przez MOP bezpośrednią pracą wolontariacką). Zakres badanego zjawiska nie jest też ograniczony do jednego sektora, lecz uwzględnia np. wolontariat wykonywany zarówno w ramach trzeciego sektora, jak też w instytucjach sektora publicznego, i wymaga podziału danych według dziedziny i sektora instytucjonalnego. Zgromadzone dane są wyraźnie zdefiniowane i pozwalają na elastyczne wykorzystanie.

3.5

Zaproponowany w podręczniku MOP-u model badań pracy wolontariackiej opiera się na przyjęciu kilku generalnych założeń, będących podstawą ich spójności, niezależnie od typu badania sondażowego, za pomocą którego badanie będzie zrealizowane:

3.6

Proponowana metodologia umożliwia skoncentrowanie wysiłku badawczego przede wszystkim na pozyskaniu tych danych, które są niezbędne do określenia wolumenu i wartości pracy wolontariackiej w standardowych jednostkach ekonomicznych, pozwalających na porównanie z krajowym zatrudnieniem lub PKB. Zbierane dane pozwalają określić skalę i wartość różnych rodzajów pracy wolontariackiej według sektorów instytucjonalnych, branż gospodarki, rodzajów wykonywanych czynności, regionów, poziomu urbanizacji itp.

3.7

Na podstawie danych zebranych z zastosowaniem modułu dotyczącego pracy wolontariackiej możliwe są też liczne analizy o charakterze społecznym. Można analizować rozpowszechnienie oraz intensywność wolontariatu, jego formy (na rzecz osób czy organizacji – w przypadku struktur formalnych można określić ich dziedzinę działalności oraz sektor). Analizy te mogą uwzględniać różne cechy wolontariuszy: demograficzne (np. wiek, płeć, sytuację rodzinną), lokalizację (np. region, wielkość miejscowości), wykształcenie, status zawodowy i materialny. W przypadku włączenia dodatkowych pytań do modułu dotyczącego pracy wolontariackiej możliwe są także analizy motywacji wolontariuszy, przyczyn niepodejmowania wolontariatu itp.

3.8

Biorąc pod uwagę fakt, że respondenci są zwykle w stanie podawać szczegółowe i wiarygodne dane jedynie w odniesieniu do niedalekiej przeszłości, w podręczniku przyjęto 4-tygodniowy okres referencyjny dla pytań dotyczących pracy wolontariackiej. Założenie to jest uzasadnione potrzebą w miarę precyzyjnego ustalenia liczby godzin przeznaczonych na wolontariat. Z drugiej jednak strony okres 4 tygodni jest znacznie krótszy niż typowa dla większości badań wolontariatu perspektywa 12-miesięczna. Krótszy okres referencyjny przekłada się na niższe wskaźniki rozpowszechnienia wolontariatu (liczba wolontariuszy), a także stwarza ryzyko otrzymania wyników zaburzonych wahaniami sezonowymi. Zaleca się więc stosowanie okresu czterotygodniowego ze względu na porównywalność danych, przy czym należy też znaleźć sposoby na zrównoważenie sezonowości i zapewnienie odpowiedniej wielkości prób, by w badaniu uczestniczyła liczba wolontariuszy wystarczająca do oszacowania liczby godzin w innych grupach ludności.

3.9

Rekomendowany w podręczniku sposób realizacji badania pracy wolontariackiej w formie modułu do badania aktywności ekonomicznej ludności (BAEL) lub innych badań gospodarstw domowych daje szereg korzyści, takich jak:

3.10

Z badaniem wolontariatu za pomocą modułu dołączanego do BAEL wiążą się też pewne ograniczenia i problemy, które są rozwiązywane stosownie do uwarunkowań lokalnych lub całościowo:

3.11

Całościowy charakter Manual on the Measurement of Volunteer Work wiąże się z tym, że uwzględniono w nim nie tylko wytyczne w zakresie organizacji i realizacji badań, ale także zalecany sposób opracowywania i prezentowania wyników. W zakresie szacowania wartości pracy wolontariackiej zalecana jest metoda całkowitego kosztu zastąpienia (full replacement cost) przyporządkowująca średnią wartość wynagrodzenia w gospodarce narodowej, określoną dla danego rodzaju czynności (odpowiadającego jej zawodu), branży i sektora instytucjonalnego podmiotu, w ramach którego świadczono wolontariat.

3.12

Niezależnie od całościowego podejścia i solidnego uzasadnienia proponowanych rozwiązań, podręcznik MOP-u zachowuje dużą elastyczność w wielu kwestiach, które mogą być rozstrzygnięte przez poszczególne kraje w zależności od lokalnych uwarunkowań. Dotyczy to takich zagadnień, jak dostosowanie formy pytań do uwarunkowań miejscowych oraz mniej lub bardziej szczegółowy sposób obliczania wartości pracy wolontariackiej (niektóre inne przykłady podano w pkt 3.10). Z drugiej strony, aby zapewnić międzynarodową porównywalność danych, należy użyć najważniejszych składowych definicji pracy wolontariackiej.

3.13

Wspomniana elastyczność podręcznika wynika z dążenia do zapewnienia jego uniwersalności i szerokiego stosowania niezależnie od ogromnych różnic kulturowych i cywilizacyjnych występujących w skali globu. W UE zróżnicowania te są relatywnie małe, co umożliwia wypracowanie bardziej ujednoliconej metodologii, a w rezultacie – uzyskanie bardziej porównywalnych danych wynikowych.

4.1

Biorąc pod uwagę duże zapotrzebowanie na dane o wolontariacie, wynikające z jego istotnej roli w kreowaniu wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu, wzmacnianiu spójności społecznej, kapitału społecznego, kapitału ludzkiego, edukacji nieformalnej, aktywizacji zawodowej i solidarności międzypokoleniowej – należy na poziomie UE zapewnić warunki wspierające prowadzenie systematycznych, porównywalnych badań wolontariatu w krajach członkowskich. EKES ma świadomość, że wszelkie nowe działania podejmowane przez instytucje UE i państwa członkowskie muszą uzyskać odpowiednią stabilność finansową i dlatego deklaruje zamiar poszukiwania wszelkich możliwych sposobów wspierania i finansowania badań dotyczących pomiaru wolontariatu, w tym propozycji wymienionej w punkcie 4.2.

4.2

Idąc za zaleceniami dokumentów UE wzywających kraje członkowskie do rozwijania badań wolontariatu na bazie wydanego przez MOP podręcznika, EKES wzywa Komisję Europejską do podjęcia prac zmierzających do tego, by w ciągu kilku lat wypracować jednolitą metodologię badań pracy wolontariackiej i doprowadzić do przyjęcia jej w odpowiednim rozporządzeniu jako regularnego badania prowadzonego przez kraje członkowskie.

4.3

Do czasu przyjęcia rozporządzenia KE powinna podjąć działania wspierające prowadzenie prac metodologicznych i badań pilotażowych, zmierzających do określenia spójnych zasad prowadzenia badań pracy wolontariackiej przez krajowe urzędy statystyczne, wykorzystując w tych pracach główne założenia wspomnianego podręcznika MOP-u oraz doświadczenia krajów, które podjęły już badania z zastosowaniem rozwiązań w nim opisanych. Opracowując szczegóły tego rozporządzenia należy dążyć do minimalizacji kosztów i administracyjnych obciążeń. W tym celu optymalne będzie włączenie badania pracy wolontariuszy w jedno z badań już obecnie prowadzonych przez narodowe urzędy statystyczne państw członkowskich.

4.4

W kontekście dużego zapotrzebowania na dane dotyczące skali wolontariatu formalnego i nieformalnego, a także jego wpływu na ogólny poziom dobrobytu, jak też na wybrane obszary życia społecznego w poszczególnych krajach i na poziomie całej UE, należy zapewnić warunki dla gromadzenia i udostępniania przez KE odpowiednio zharmonizowanych danych z badań prowadzonych w krajach członkowskich i na szczeblu UE. Przykładem możliwości prowadzenia badań efektów wolontariatu mogłoby być badanie dotyczące edukacji dorosłych, w ramach którego można by zbierać i analizować dane o wpływie pracy wolontariackiej na uzyskanie umiejętności przydatnych do zdobycia pożądanego zatrudnienia.

4.5

Ekonomiczna wartość pracy wolontariuszy musi zostać dostrzeżona i doceniona przez władze publiczne. Komisja Europejska i państwa członkowskie powinny wprowadzić przepisy dopuszczające wartość ekonomiczną pracy wolontariuszy jako jeden ze sposobów współfinansowania projektów, wspieranych ze środków publicznych. Doświadczenia i dane zdobyte podczas badania ekonomicznej wartości pracy wolontariuszy, według jednolitej metodologii w całej Unii Europejskiej, będą bardzo pomocne w opracowaniu praktycznych rozwiązań.

5.6.2014   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 170/18

1.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje dyskusję na temat mierzenia wpływu społecznego w przypadku przedsiębiorstw społecznych, podkreśla jednak, że temat jest złożony i należy poświęcić mu więcej czasu. Komisja powinna najpierw zainicjować zbieranie danych do potrzeb analizy porównawczej mierzenia wpływu społecznego w państwach członkowskich, lecz także zbadać dokładniej ten temat w kontekście wymiaru społecznego Europy.

1.2

Zdaniem EKES-u niewłaściwe lub pochopne podejście może zniweczyć cel instytucji UE, którym jest wspieranie rozwoju i wzrostu sektora przedsiębiorczości społecznej. W wielu państwach członkowskich panuje niska świadomość w zakresie tego sektora; dlatego też EKES apeluje do Komisji o priorytetowe potraktowanie podnoszenia świadomości w tej kwestii i pełnej realizacji programu Inicjatywy na rzecz przedsiębiorczości społecznej.

1.3

Mierzenie wpływu społecznego ma na celu pomiar skutków społecznych i wpływu konkretnych działań przedsiębiorstwa społecznego, a nie samych przedsiębiorstw, nawet jeśli struktury przedsiębiorstw gospodarki społecznej same w sobie przyczyniają się do tworzenia wartości społecznej. Jest to proces ciągły, będący integralną częścią działalności przedsiębiorstwa i ważnym narzędziem planowania strategicznego.

1.4

Trudno jest opowiedzieć się za jedną określoną metodą, dlatego też EKES zaleca, by zamiast opracowywać nową metodę, Komisja zwiększała świadomość w zakresie najpowszechniej stosowanych zasad. Ich cechą wspólną jest oddolny charakter i chęć spowodowania zmian społecznych w oparciu o rzeczywiste potrzeby i autentyczne działania.

1.5

Jakakolwiek metoda pomiaru musi być opracowana na podstawie najważniejszych skutków działalności danego przedsiębiorstwa społecznego, wspierać jego działania, mieć właściwe proporcje i nie hamować innowacji społecznych. Powinna dążyć do równowagi danych jakościowych i ilościowych, przy założeniu, że obraz skutków ma podstawowe znaczenie dla mierzenia sukcesu. Trzeba też zauważyć, że należy dogłębniej przeanalizować trudności w przekładaniu rezultatów mierzenia wpływu społecznego na szczeblu lokalnym na szczebel makro (w ramach UE).

1.6

Zdając sobie sprawę, że potrzebne są metody mierzenia wpływu społecznego, w szczególności w odniesieniu do rozporządzeń EuSEF (1) i PESI (2), EKES zaleca, by metody opracowane dla potrzeb tych rozporządzeń były pilotowane, ściśle monitorowane oraz w razie potrzeby modyfikowane. Ma to sprawić, by nie zahamowały one dostępu przedsiębiorstw społecznych do finansowania w ramach wymienionych instrumentów. Umożliwiłoby to Komisji przygotowanie wspólnych wytycznych i zasad dotyczących tego, co ma być mierzone, a nie sposobu mierzenia.

1.7

EKES będzie nadal analizował wspomnianą kwestię i uważnie śledził prace Komisji nad wdrożeniem ewentualnej metody, tak by nie zahamowała ona rozwoju przedsiębiorczości społecznej w Europie. Będzie ponadto nadal uczestniczył w szerszej dyskusji na temat przyszłych możliwości wykorzystania mierzenia wpływu społecznego w odniesieniu do innych dziedzin.

2.1

W komunikacie Komisji „Akt o jednolitym rynku II – Razem na rzecz nowego wzrostu gospodarczego” (3) zwrócono uwagę na to, że podczas wdrażania EuSEF i PESI potrzebne jest opracowanie metod pomiaru korzyści społeczno-gospodarczych generowanych przez przedsiębiorstwa społeczne.

2.2

Dlatego też jedna z podgrup (4) w ramach wielostronnej grupy doradczej Komisji ds. przedsiębiorczości społecznej (GECES) otrzymała zadanie przygotowania wskazówek dla Komisji na temat możliwości mierzenia przez przedsiębiorstwa społeczne wpływu społecznego.

2.3

W niniejszej opinii opisuje się perspektywę przedsiębiorstw społecznych podczas rozwoju unijnej metody mierzenia wpływu społecznego głównie w kontekście EuSEF i PESI. Ponieważ jest to istotna kwestia, EKES podkreśla, że najlepiej byłoby następnie rozważyć mierzenie wpływu społecznego w odniesieniu do innych dziedzin, tak by uniknąć podejścia fragmentarycznego.

2.4

Zagadnienie przedsiębiorczości społecznej było ostatnio poruszane w kilku inicjatywach unijnych. EKES przeprowadził ponadto istotne prace w związku z omawianym zagadnieniem (5), np. dotyczące wyzwań stojących przed EuSEF i przedsiębiorstwami społecznymi (6). Jednym z głównych elementów jest uruchomienie przez Komisję Inicjatywy na rzecz przedsiębiorczości społecznej (SBI) (7), której celem jest wspieranie rozwoju i wzrostu przedsiębiorczości społecznej w UE.

2.5

Przedsiębiorstwa społeczne są tworzone w celach społecznych i działają w gospodarce społecznej. Aby ochronić ten model, EKES podkreśla, że opis przedsiębiorstw społecznych zawarty w inicjatywie SBI powinien być podstawą wszelkich odnośnych uregulowań, norm lub programów, ponieważ definicja ta oddaje charakter przedsiębiorstw społecznych odpowiadający różnym modelom w państwach członkowskich.

2.6

Należy zaznaczyć, że celem niniejszej opinii nie jest uzasadnianie mierzenia wpływu społecznego przedsiębiorstw jako takich. Omawianej kwestii nie należy również mylić z inicjatywami z zakresu społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (CSR) ani z dotyczącym wszystkich pracodawców wymogiem zapewnienia godziwych warunków pracy i przestrzegania wszelkich istniejących umów zbiorowych. Trzeba ponadto stwierdzić, że kwestia skuteczności działań społecznych i infrastruktury społecznej pozostaje w gestii państw członkowskich.

2.7

Chociaż w niniejszej opinii analizuje się jedynie społeczny wpływ skutków działalności przedsiębiorstw społecznych, a nie same przedsiębiorstwa społeczne, ich struktura oraz modele działania same w sobie są kluczowymi składnikami tworzenia wpływu społecznego, przez internalizację kosztów społecznych i generowanie pozytywnych efektów zewnętrznych.

3.1

Przez długi czas zasadniczym wskaźnikiem mierzenia rozwoju organizacji i państw były wyniki gospodarcze, niezależnie od tego, czy głównym motorem rozwoju był postęp gospodarczy, czy społeczny. Aby świat mógł rozwijać się w sposób zrównoważony, priorytetem musi być perspektywa bardziej całościowa, uwzględniająca konsekwencje społeczne i gospodarcze oraz wpływ na środowisko.

3.2

Świadomość tego wzrosła w ostatnich latach. W 2008 r. EKES przyjął opinię z inicjatywy własnej „Więcej niż PKB – miary rozwoju zrównoważonego” (8), w której podkreślono, że potrzebne są nowe metody mierzenia zrównoważonego rozwoju i dobrobytu, tak aby można było sprostać wyzwaniom społecznym. W następstwie tej inicjatywy powstało sprawozdanie Komisji z 2009 r. „Wyjść poza PKB – pomiar postępu w zmieniającym się świecie” (9), w którym podkreślono, że potrzebne są nowe instrumenty monitorowania i mierzenia rozwoju społecznego. Wśród inicjatyw innych podmiotów na rzecz utworzenia nowych instrumentów można wymienić np. wskaźnik poprawy jakości życia „Better Life Index” (10), opracowany przez OECD.

3.3

W dotkniętej kryzysem Europie, w której zmieniły się modele dobrobytu, tym większe znaczenie ma obecnie skupienie się na tworzeniu rzeczywistej wartości. Podkreślono to ostatnio w inicjatywach na rzecz wzmocnienia społecznego wymiaru unii gospodarczej i walutowej (11), proponując wskaźniki społeczne i działania w celu uzupełnienia sprawozdawczości gospodarczej. Ten sposób rozumowania przejawia się obecnie w wielu dokumentach Unii Europejskiej. Podkreśla się w nich, że mierzenie i monitorowanie społecznej wartości dodanej oraz zmian społecznych i wpływu społecznego to warunki pomyślnej realizacji dyrektyw, programów lub działań.

3.4

Mierzenie wpływu społecznego jest ważną kwestią i ma kluczowe znaczenie dla odbudowy wymiaru społecznego w Europie. Dlatego też EKES kwestionuje podejście Komisji do tego zagadnienia cechujące się wielkim pośpiechem oraz wzywa do zarezerwowania dodatkowego czasu na gruntowne omówienie szerszego wachlarza zagadnień, tak by zapewnić najwłaściwsze rodzaje metodologii. Należy w tym kontekście wspomnieć, że ponieważ nadrzędnym celem jest wspieranie przedsiębiorstw społecznych w wypełnianiu ich misji, Komisja musi zachować daleko posuniętą ostrożność podczas opracowywania instrumentów, które mogą przynieść odwrotne skutki.

3.5

Dodatkowym argumentem jest również bardzo niska świadomość i niski stopień uznania przedsiębiorczości społecznej i gospodarki społecznej w wielu państwach członkowskich. Rozpoczynanie dyskusji z perspektywy wpływu społecznego zamiast wspierania otoczenia sprzyjającego rozwojowi przedsiębiorstw społecznych może negatywnie wpłynąć na rozwój tego sektora. EKES wzywa zatem Komisję, by przed uruchomieniem inicjatywy mierzenia wpływu społecznego przyznała priorytet pełnemu wdrażaniu SBI w celu zapewnienia uczciwych i przejrzystych warunków przedsiębiorstwom społecznym we wszystkich państwach członkowskich.

4.1

Mierzenie wpływu społecznego leży w interesie wszystkich sektorów społeczeństwa. Dla przedsiębiorstwa społecznego osiągnięcie pozytywnego wpływu społecznego jest kluczowym celem; często jest również trwałą i integralną częścią jego działalności. Istotne znaczenie ma oddzielenie rezultatów społecznych od rezultatów samego przedsiębiorstwa, tzn. należy mierzyć skutek społeczny, a nie organizację samą w sobie.

4.2

Sposób opisu wpływu społecznego przez różne zainteresowane podmioty wykazuje podobieństwa, lecz są również różnice. EKES podkreśla wagę wspólnego rozumienia i proponuje, by wpływ społeczny opisać jako skutki społeczne oraz wpływ uzyskany w wyniku konkretnych działań przedsiębiorstwa społecznego.

4.3

Należy również zaznaczyć, że mierzenie wpływu polega na mierzeniu nie tylko stopnia osiągnięcia zamierzonych skutków, lecz również stopnia osiągnięcia łącznych skutków (zamierzonych i niezamierzonych) oraz ich wpływu.

4.4

Mierzenie wpływu społecznego jest trudne, gdyż niełatwo jest wykazać związki między danym działaniem a skutkiem. Pozytywne wyniki mają często charakter jakościowy, a czasami widoczne są jedynie w dłuższej perspektywie czasowej. Dążenie do ujmowania działalności w postaci cyfr niesie ze sobą istotne niebezpieczeństwo polegające na tym, że uzyskane informacje nie zmierzą tego, co miało być zmierzone, lub też nie zmierzą tego prawidłowo. Nie wolno zatem naciskać na przedsiębiorstwa społeczne, by utożsamiały mierzenie z aspektem ilościowym przez skupianie się jedynie na działaniach łatwo mierzalnych, kwantyfikowalnych lub zewnętrznie uznawanych.

4.5

Zamiast tego należy postrzegać pomiary ilościowe jako jeden z rodzajów pomiarów, obok podejść zorientowanych na jakość, takich jak np. metody opisowe. To alternatywne lub uzupełniające podejście polegające na zbieraniu bogatych w informacje opisów narracyjnych z perspektywy beneficjenta ma podstawowe znaczenie dla oceny wartości dodanej działań danego przedsiębiorstwa społecznego. Należy również sprecyzować, że mierzenie tworzenia wartości nie musi koniecznie prowadzić do ostatecznego wyniku w postaci cyfr – równie dobrze może on łączyć wartości cyfrowe z tekstem.

4.6

Aby lepiej zbadać tę złożoną kwestię, EKES zaleca, by Komisja zainicjowała najpierw zbieranie danych na temat istniejących metod dla potrzeb analizy porównawczej w państwach członkowskich.

5.1

Warunkiem wstępnym unijnej metody mierzenia skutków społecznych w aktualnym kontekście UE (EuSEF i PESI) jest udział zainteresowanych stron, do których należą głównie przedsiębiorstwa społeczne, użytkownicy, decydenci, podmioty finansujące oraz, w stosownych przypadkach, dostawcy usług socjalnych, władze publiczne i partnerzy społeczni. Takie podejście oparte na udziale zainteresowanych stron zapewnia proces budowania zaufania umożliwiający wspólną wykładnię spodziewanych skutków.

5.2

Wstępnym warunkiem tego podejścia jest wspólne rozumienie podstawowych pojęć dotyczących mierzenia wpływu społecznego. Terminy takie jak nakład , wynik , skutek oraz wpływ często definiowane są w różnych kontekstach w różny sposób. Ważne jest, by zainteresowane strony miały wspólną wykładnię tych terminów.

5.3

Skupienie się wyłącznie na wyniku (np. liczbie osób uczestniczących w szkoleniu) pomija pomiar rzeczywistego wpływu danego działania. Dlatego też ważne jest uznanie, że mierzenie skutków społecznych jest przejściem od mierzenia wyników do mierzenia wpływu. W ten sposób można będzie uchwycić prawdziwą wartość dodaną, pamiętając jednak, że mierzenie wpływu społecznego jest procesem złożonym i wielodyscyplinarnym.

5.4

Należy uważniej przeanalizować zwłaszcza trudności w przekładaniu rezultatów mierzenia wpływu społecznego na szczeblu lokalnym na szczebel makro (w ramach UE), a także kwestię tego, jak metody pomiaru uwzględniają prawa i potrzeby poszczególnych obywateli i przedsiębiorstw.

6.1

Wpływ społeczny mierzy się w bardzo zróżnicowany sposób, dlatego trudno opowiedzieć się za jedną metodą czy nawet porównać różne metody (12). Opracowano niezliczoną liczbę metod. Wiele z nich zainicjowano w związku z realizacją różnych projektów EQUAL (13). Ich cechą wspólną jest oddolny charakter i chęć osiągnięcia pożądanych zmian społecznych w oparciu o rzeczywiste potrzeby i autentyczne działania.

6.2

Najbardziej znane metody to: SROI (Social Return On Investment – stopa społecznego zwrotu z inwestycji) – koncepcja oparta na ocenie skutków służąca rozumieniu tworzenia wartości społecznych, ekologicznych i gospodarczych danej organizacji; oraz sprawozdawczość społeczna – metoda planowania, pomiaru i oceny celów społecznych organizacji (14). Przykładem ogólniejszej metody wykorzystywanej do wyjaśniania społecznej wartości dodanej jest Global Reporting Index (GRI) – system sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju tworzący ramy sprawozdawczości społecznej, ekologicznej i gospodarczej. Dostępne są też liczne inne metody (15).

6.3

Wspólną cechą tych metod jest to, że zostały opracowane z perspektywy celu działalności danego przedsiębiorstwa społecznego, a nie na podstawie modeli z innych sektorów. Zamiast mierzyć wyłącznie wyniki osiągnięte w danym przedziale czasowym, podejścia te uwzględniają często szerszy, nieliniowy proces nawiązujący m.in. do „Theory of Change” (teorii zmian) (16). W uproszczeniu polega on na definiowaniu, kwantyfikowaniu i monitorowaniu. Poprzez zastosowanie takiego podejścia proces mierzenia jest sam w sobie częścią planowania działalności gospodarczej danego przedsiębiorstwa oraz istotnym narzędziem wewnętrznego usprawniania.

6.4

Przy opracowywaniu metod wpływu społecznego trzeba dopilnować, by zachowały one właściwe proporcje i były zaprojektowane w sposób umożliwiający wspieranie przedsiębiorstwa społecznego. Przedsiębiorstwa społeczne są często niewielkie, istnieją od niedawna i mają ograniczone zasoby, co utrudnia stosowanie przez nich skomplikowanych metod. Dlatego też EKES zaleca, by w celu ograniczenia obciążeń administracyjnych i zachowania ich proporcjonalności to inne zainteresowane strony (UE, zarządzający funduszami), a nie przedsiębiorstwa społeczne ponosiły koszty mierzenia wpływu.

6.5

Jeżeli chodzi o wskaźniki, EKES proponuje, by były one wybierane przez przedsiębiorstwa społeczne w drodze rozmów z użytkownikami i zainteresowanymi stronami. Wskaźnikami mogłyby być „koszty zaoszczędzone dla społeczeństwa” lub „wpływ spowodowany” przez przedsiębiorstwo społeczne, lecz można również rozważyć działania lobbystyczne danego przedsiębiorstwa oraz jego strukturę i modele operacyjne.

6.6

Na podstawie istniejących metod Komisja powinna rozważyć opracowanie ram unijnych zgodnie z zaleceniami EKES-u. Ramy te powinny odpowiadać konkretnym uregulowaniom obowiązującym w niektórych państwach członkowskich oraz ich modelom organizacji socjalnych i samych przedsiębiorstw społecznych.

7.1

Ponieważ ogromnie trudno jest opowiedzieć się za jedną metodą czy znormalizowanymi wskaźnikami mierzenia wpływu społecznego, Komisja powinna najpierw zwiększać świadomość w zakresie istniejących najpowszechniej stosowanych zasad i metod oraz zachęcać przedsiębiorstwa do ich wykorzystywania. Na podstawie tych doświadczeń Komisja może opracować wspólne wytyczne dotyczące mierzenia raczej skutków społecznych niż samych wyników, tak by stworzyć ramowe zasady odnośnie do tego, co należy mierzyć, zamiast próbować zdefiniować, jak mierzyć wpływ społeczny.

7.2

Z uwagi na kompleksowość tego zagadnienia EKES zaleca, by metody opracowane dla potrzeb EuSEF i PESI były w pierwszej kolejności pilotowane. Umożliwiłoby to Komisji ścisłe monitorowanie wpływu stosowania tych metod i w razie konieczności ich modyfikację. Wszelkie gromadzenie danych powinno być dokonywane z podziałem na płeć, tak by można było uwzględnić rolę kobiet w przedsiębiorczości społecznej oraz zapewnić przejrzystość podczas przydzielania środków. Pomaga to zagwarantować, by stosowane metody nie ograniczyły dostępu do środków w kontekście zamierzonych celów.

7.3

Podczas opracowywania tych projektów pilotażowych Komisja musi również rozważyć aspekty takie jak kompetencja oraz cel funkcji audytu lub zainteresowanego podmiotu audytu. Kwestia ta jest ściśle związana z dodatkowymi kosztami i z motywami tych podmiotów. EKES wzywa Komisję, by poczyniła starania w celu zmniejszenia tych kosztów również podczas opracowywania wymogów dotyczących mierzenia, tak by uniknąć tworzenia zbędnych obciążeń biurokratycznych lub zakłócania rozwoju społecznego.

7.4

Istnieje ryzyko, że metoda pomiaru zaplanowana specjalnie dla potrzeb EuSEF i PESI będzie dominowała przy wdrażaniu innych instrumentów i uregulowań dotyczących przedsiębiorczości społecznej na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Nieodpowiedni lub nieprawidłowy pomiar wpływu społecznego może zahamować innowacje i eksperymenty społeczne. Aby ograniczyć to ryzyko, Komisja powinna zaoferować programy podnoszenia świadomości i programy szkoleniowe w państwach członkowskich.

7.5

Niniejsza opinia jest pierwszym etapem prac EKES-u nad mierzeniem wpływu społecznego. Powstała w odpowiedzi na obecne prace Komisji nad tym zagadnieniem. Zdaniem EKES-u niezbędne jest kontynuowanie i poszerzenie tej dyskusji. EKES będzie zatem monitorował prace Komisji i dalej zajmował się tym zagadnieniem w ramach innych obszarów swojej działalności dotyczącej kształtowania polityki.

5.6.2014   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 170/23

1.1

Negatywne skutki społeczne i gospodarcze kryzysu oraz brak reform strukturalnych, przyczyniające się do ubóstwa i wykluczenia w Europie stojącej wobec problemu starzenia się społeczeństwa, nasilenia się przepływów migracyjnych i nastrojów eurosceptycznych, sprawiają, że absolutnie pilne staje się stworzenie wzorców politycznych umacniających solidarność i fundamentalne wartości, jakimi są zdobycze socjalne Europy.

1.2

Uważa, że w tym krytycznym momencie ustanowienie europejskiego dochodu minimalnego przyczyni się do spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, ochrony podstawowych praw człowieka, do równowagi celów gospodarczych i społecznych oraz sprawiedliwej dystrybucji zasobów i dochodu.

1.3

Zwraca uwagę na ważną dyskusję, która miała miejsce na poziomie organów EKES-u, i podkreśla, że nadszedł właściwy czas na zagwarantowanie odpowiedniego minimalnego dochodu w Unii Europejskiej na mocy dyrektywy ramowej, mającej na celu skuteczne zwalczanie ubóstwa i ułatwiającej włączenie na rynku pracy, zgodnie z postulatami Komitetu Regionów (1) i różnych organizacji działających na rzecz walki z ubóstwem (2), oraz wzywa Komisję do podjęcia uzgodnionych działań w odpowiedzi na rezolucję Parlamentu Europejskiego (3) przyjętą w 2011 r.

1.4

Zachęca Komisję do przeanalizowania możliwości finansowania europejskiego dochodu minimalnego, w szczególności z myślą o ustanowieniu odpowiedniego funduszu europejskiego.

1.5

Wzywa do przyjęcia większej liczby środków, by faktycznie zrealizować wytyczone w strategii „Europa 2020” cele dotyczące zatrudnienia, ubóstwa i wykluczenia społecznego. Środki takie powinny obejmować: 1) dalsze dążenie do realizacji horyzontalnych celów w dziedzinie zatrudnienia; 2) wytyczenie celów dotyczących stopnia zredukowania trzech wskaźników składających się na wskaźniki złożone ubóstwa i wykluczenia społecznego; 3) ustanowienie celów pośrednich na poziomie europejskim i krajowym w stosunku do grup zagrożonych ubóstwem w większym stopniu niż ogół ludności, takich jak dzieci i rodziny niepełne, oraz w stosunku do ubogich pracowników; 4) zbadanie sposobów, w jakie państwa członkowskie obliczają poziom ubóstwa i wytyczają cele krajowe; oraz 5) doprowadzenie do tego, by państwa członkowskie wznawiały swe zobowiązania, tak by połączenie wysiłków podejmowanych przez każde z nich doprowadziło do osiągnięcia ogólnego celu Unii Europejskiej.

1.6

Wzywa do efektywnej oceny skutków społecznych środków objętych krajowymi programami reform (KPR) i krajowymi raportami społecznymi (KRS) oraz pakietami konsolidacji finansowej, aby nie dopuścić do pogłębiania się ubóstwa i zwiększania się wykluczenia społecznego w ich wyniku oraz by zapewnić większy udział społeczeństwa obywatelskiego w opracowaniu KPR i KRS.

1.7

Wzywa do lepszego monitorowania pogłębiającego się ubóstwa i wykluczenia społecznego i zaleca, by w razie potrzeby za każdym razem, w odniesieniu do każdego kraju, podczas oceny KPR i KRS Komisja proponowała konkretne zalecenia dotyczące włączenia społecznego. Zalecenia te powinny mieć zastosowanie także do krajów objętych programem specjalnej pomocy z strony Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku Centralnego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

1.8

Podkreśla, że posiadanie godnej pracy jest najlepszym zabezpieczeniem przed ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Wzywa Komisję, by we współpracy z państwami członkowskimi wdrożyła środki określone w Pakcie na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w celu pobudzenia wzrostu, konkurencyjności i tworzenia miejsc pracy. Przyjmuje z zadowoleniem zamiar komisarza Antonia Tajaniego, by utworzyć pakt przemysłowy, który ma wzmocnić przemysł UE i jego potencjał w zakresie tworzenia miejsc pracy.

1.9

Podkreśla w szczególności znaczenie zwiększenia udziału pracowników, bezrobotnych i wszystkich słabszych grup społecznych w uczeniu się przez całe życie, a także znaczenie podnoszenia kwalifikacji zawodowych i nabywania nowych umiejętności, co może prowadzić do szybszej integracji na rynku pracy i zwiększenia wydajności oraz pomóc w znalezieniu lepszej pracy.

2.1

Minimalny dochód gwarantowany (MDG) to wsparcie dochodowe o charakterze nieskładkowym, zapewniające siatkę bezpieczeństwa osobom niekwalifikującym się do wypłaty świadczeń z zabezpieczenia społecznego (4). Jako ostateczny ratunek przed ubóstwem jest on nierozerwalnie związany z prawem do godnego życia osób niemających innych możliwości zabezpieczenia swego dochodu i dochodu osób na ich utrzymaniu (5). Nie należy mylić pojęcia „minimalny dochód gwarantowany” z pojęciem „minimalne wynagrodzenie za pracę”, które jest ustalane w układach zbiorowych lub przez organ prawodawczy.

2.2

W art. 10 ust. 2 Wspólnotowej karty socjalnych praw podstawowych pracowników (1989 r.) (6) ustanowiono prawo do „wystarczających zasobów i pomocy społecznej” dla osób pozostających poza rynkiem pracy bez odpowiednich środków do życia.

2.3

Karta praw podstawowych UE (2000 r.), która jest prawnie wiążąca jako część nowego traktatu reformującego, stanowi: „Godność człowieka jest nienaruszalna. Musi być szanowana i chroniona” (art. 1). Ponadto „w celu zwalczania wykluczenia społecznego i ubóstwa, Unia uznaje i szanuje prawo do pomocy społecznej i mieszkaniowej dla zapewnienia [...] godnej egzystencji wszystkim osobom pozbawionym wystarczających środków” (art. 34 ust. 3).

2.4

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (art. 153 ust. 1 lit. h) zezwala Unii na przyjęcie przepisów dotyczących wspierania i uzupełniania działań państw członkowskich w dziedzinie integracji osób wykluczonych z rynku pracy. Wśród bezwzględnych wymogów, które Unia Europejska musi wziąć pod uwagę przy określaniu i realizacji swoich polityk i działań, w horyzontalnej klauzuli społecznej (art. 9) wymienia się wysoki poziom zatrudnienia, odpowiednią ochronę socjalną i zwalczanie wykluczenia społecznego.

2.5

Zalecenie Rady 92/441/EWG (7) zachęca państwa członkowskie do uznawania podstawowego prawa do wystarczających i pewnych środków i świadczeń oraz do dostosowania systemów ochrony socjalnej i ustalenia wspólnych kryteriów wdrażania, nie określając jednak minimalnego progu na szczeblu UE.

2.6

Zalecenie Komisji (8) z 2008 r. uznaje wsparcie odpowiedniego dochodu za jeden z trzech filarów aktywnego włączenia społecznego, podkreślając, że beneficjenci powinni być gotowi do pracy, szkoleń lub uczestnictwa w innych działaniach na rzecz włączenia społecznego.

2.7

Walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym to jeden z głównych celów strategii „Europa 2020”, w ramach którego utworzono Europejską platformę współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym (9). Po raz pierwszy określono cel ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego o co najmniej 20 mln osób do 2020 r., w oparciu o zestaw trzech wskaźników. Są to: zagrożenie ubóstwem (określone jako odsetek osób o dochodach poniżej 60 % mediany krajowej), poważna deprywacja materialna (doświadczanie braku środków w oparciu o konkretny wykaz dóbr) oraz bardzo niska intensywność pracy (przebywanie w gospodarstwach domowych bez pracy) (10). EKES z zadowoleniem przyjął to zobowiązanie i podkreślił, że polityka UE nie powinna zwiększać zagrożenia ubóstwem (11).

2.8

Główny cel określony w strategii „Europa 2020” dotyczący zmniejszenia ubóstwa i wykluczenia społecznego polega na ograniczeniu liczby osób o konkretną wartość i w ten sposób różni się od podejścia przyjętego w odniesieniu do pozostałych głównych celów tej strategii (12), które określono jako odsetek, co ułatwia wszystkim państwom członkowskim dążenie do osiągnięcia tych samych celów w ujęciu procentowym.

2.9

Państwa członkowskie decydują, w jaki sposób określą swoje cele krajowe, oraz rodzaje podejść, które umożliwią ich realizację. Jednakże suma tych celów krajowych wynosi łącznie znacznie mniej niż cel strategii „Europa 2020”, ustalony na 20 mln osób: różnicę między głównym celem strategii „Europa 2020” a sumą celów krajowych (13)szacuje się na 5–8 mln. Ponadto w wielu KPR nie określono jasno, w jaki sposób cel dotyczący ubóstwa zostanie osiągnięty; brakuje też odpowiednich środków na rzecz włączenia społecznego (14). Państwa otrzymujące specjalną pomoc od Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku Centralnego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego nie muszą przedstawiać odrębnych krajowych programów reform (15): są zobowiązane jedynie do przedłożenia sprawozdania na warunkach określonych w protokole ustaleń. Tymczasem te ostatnie nie przewidują środków mających na celu ograniczenie ubóstwa i wykluczenia społecznego.

2.10

Rezolucja Parlamentu Europejskiego (16) z 2010 r. zachęca państwa członkowskie do wprowadzenia systemów gwarantujących dochód minimalny równy 60 % krajowej mediany dochodu, a także apeluje o bardziej zdecydowane zalecenia ze strony UE. Z kolei rezolucja z 2011 r. (17) wzywa Komisję do rozpoczęcia konsultacji na temat możliwości podjęcia inicjatywy legislacyjnej w zakresie rozsądnego dochodu minimalnego.

3.1

EKES uznaje, że ubóstwo jest pogwałceniem praw człowieka, dlatego też tym bardziej konieczne stają się dalsze wysiłki na rzecz realizacji celów określonych w art. 3 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej. Uważa, że przezwyciężenie ubóstwa jest wyzwaniem dla całej Europy.

3.2

Brak reform strukturalnych i kryzys doprowadziły do wzrostu od 2008 r. (18) zagrożenia ubóstwem i wykluczeniem społecznym oraz wykluczeniem z rynku pracy w wielu krajach: najnowsze dane Eurostatu (19) potwierdzają, że 24,2 % ludności Unii Europejskiej (119,7 mln osób) jest zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym (20). W 2011 r. poziom ten wzrósł w 19 państwach członkowskich, a w latach 2008–2011 liczba osób doświadczających ubóstwa i wykluczenia społecznego wzrosła o 4 mln. Trzy wskaźniki obrazujące „zagrożenie ubóstwem lub wykluczeniem społecznym” także się pogorszyły od 2008 r.: wynoszą one 17 % dla zagrożenia ubóstwem, 9 % dla poważnej deprywacji materialnej oraz 10 % w odniesieniu do osób w gospodarstwach o bardzo niskiej intensywności pracy. W wielu krajach osoby ubogie stają się coraz uboższe (21).

3.3

Dzieci (poniżej 18. roku życia) są wśród grup bardziej zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym niż ogół ludności i w ich przypadku odsetek ten wynosi 27,1 % (22). W niektórych krajach odsetek osób powyżej 65. roku życia zagrożonych ubóstwem jest stosunkowo wysoki (23).

3.4

Różnice w dochodach i nierówności społeczne nasilają się w obrębie każdego państwa członkowskiego, a także między poszczególnymi państwami i regionami. Sytuacja ta jeszcze się pogorszyła w związku z kryzysem (24). Ponadto sytuacja grup ludności, które jeszcze przed kryzysem znajdowały się w trudnym położeniu, jeszcze bardziej się pogorszyła (25).

3.5

Kryzys ujawnił nowe formy ubóstwa, takie jak bezdomność, ubóstwo energetyczne, wykluczenie finansowe (brak dostępu do podstawowych usług bankowych i kredytów) oraz nadmierne zadłużenie gospodarstw domowych. Zagrożenia społeczne są wyższe w przypadku kobiet niż mężczyzn. Jednocześnie grupy ludności najbardziej pod tym względem narażone, np. osoby starsze (zwłaszcza osoby w podeszłym wieku i starsze kobiety), osoby niepełnosprawne, cierpiące na poważne choroby przewlekłe, samotnie wychowujące dzieci, rodziny o niskich dochodach, a także imigranci i niektóre mniejszości etniczne (np. Romowie) są dotknięte w nieproporcjonalnie wysokim stopniu różnymi formami deprywacji.

3.6

Poziom zatrudnienia i sytuacja społeczna w Unii Europejskiej osiągnęły stan krytyczny. Bezrobocie stale wzrasta: w styczniu 2013 r. dotkniętych nim było 26,2 mln osób, czyli 10,8 % ludności aktywnej zawodowo w Unii (odpowiednio 19 mln i 11,9 % ludności aktywnej zawodowo w strefie euro), natomiast sytuacja gospodarstw domowych jest alarmująca (26). Bezrobocie osób młodych osiągnęło rekordowy poziom w całej Unii Europejskiej: 23,6 % młodych ludzi w wieku produkcyjnym nie ma pracy i zwykle pozostaje bez niej przez coraz dłuższe okresy.

3.7

EKES jest poważnie zaniepokojony rosnącą liczbą ubogich pracujących, co wiąże się m.in. z rozpowszechnianiem się niepewnych form zatrudnienia i niskich płac. W 2011 r. 8,9 % osób zatrudnionych żyło poniżej progu ubóstwa i stanowiło 1/3 dorosłych w wieku produkcyjnym zagrożonych ubóstwem (27).

4.1

EKES wydał szereg opinii (28) dotyczących bezpośrednio lub pośrednio dochodu minimalnego i ubóstwa, w których zajął stanowisko w tej sprawie i poczynił odpowiednie zalecenia. W związku ze zgubnymi skutkami kryzysu, uwagi i zalecenia poczynione w 1989 r. (29) nabierają coraz pilniejszego charakteru. Komitet wyraził poparcie między innymi dla Europejskiej platformy współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym i uznał, że otwarta metoda koordynacji wraz z horyzontalną klauzulą społeczną może przyczynić się do zapewnienia minimalnego dochodu oraz zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego.

4.2

Pilną konieczność wprowadzenia systemu minimalnego dochodu podkreślono podczas wysłuchania publicznego (30), które zorganizował EKES w związku z odnośną opinią i na które przybyli eksperci oraz zajmujące się tą tematyką osobistości, by wspólnie przemyśleć sposoby udoskonalenia metod pomiaru ubóstwa i wyzwania związane z przyjęciem europejskiego systemu minimalnego dochodu.

4.3

Wielowymiarowy charakter ubóstwa (31) i wykluczenia społecznego wymaga wzmocnienia wymiaru społecznego w zarządzaniu na poziomie europejskim: zrównoważona społecznie polityka makroekonomiczna jest warunkiem wyjścia z kryzysu i zapewnienia spójności społecznej. Utrzymujący się poziom ubóstwa i wykluczenia społecznego zagraża gospodarce, ponieważ zmniejsza dochód do dyspozycji i popyt, podważa konkurencyjność i ogranicza budżety krajowe.

4.4

W tym kontekście EKES jest przekonany, że należy dokonać ponownej oceny priorytetów i polityk, a szczególnie polityki pieniężnej, w tym paktu stabilności i wzrostu, polityki w zakresie konkurencji i handlu zagranicznego, a także polityki finansowej i fiskalnej.

4.5

EKES z zadowoleniem przyjmuje zaktualizowany pakiet dotyczący inwestycji społecznych z 20 lutego 2013 r. (32), który zachęca państwa członkowskie do opracowania skutecznego i właściwego wsparcia dochodu, odpowiadającego potrzebom społecznym określonym na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym, oraz do ustanowienia budżetów referencyjnych obejmujących listę dóbr i usług potrzebnych rodzinie o określonym składzie i wielkości, by żyć na konkretnym poziomie dobrobytu, łącznie z ich kosztami miesięcznymi i rocznymi.

4.6

EKES nalega, by Komisja przyspieszyła tryb wywiązywania się z obietnicy (33) wsparcia działań państw członkowskich, nadzorując reformy mające na celu aktywne włączenie, opracowując metodę ustanowienia budżetów referencyjnych, a także monitorując adekwatność wsparcia dochodów przy wykorzystaniu wyżej wymienionych budżetów, po tym jak zostaną one sporządzone we współpracy z państwami członkowskimi.

4.7

EKES jest głęboko przekonany, że najlepszym sposobem prowadzącym do ograniczenia ubóstwa i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu jest przywrócenie wzrostu, pobudzenie konkurencji i stworzenie przedsiębiorstwom europejskim korzystnych warunków ramowych (co obejmuje np. unikanie nakładania nadmiernych obciążeń administracyjnych i zapewnienie dostępu do finansowania), tak by umożliwić im rozwijanie działalności i tworzenie miejsc pracy dla osób o odpowiednich kwalifikacjach.

4.8

Komitet podkreśla konieczność zwrócenia szczególnej uwagi na programy uczenia się przez całe życie jako podstawowe narzędzie zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego, zwiększenia możliwości zatrudnienia oraz poprawy dostępu do wiedzy i rynku pracy. Ważne jest, by zwiększyć udział pracowników, bezrobotnych i wszystkich słabszych grup społecznych w uczeniu się przez całe życie, a także podnieść poziom kwalifikacji zawodowych i poprawić nabywanie nowych umiejętności, co może prowadzić do szybszej integracji na rynku pracy i zwiększenia wydajności oraz pomóc w znalezieniu lepszej pracy.

4.9

EKES popiera kompleksowe podejście do przedsiębiorczości społecznej oraz zwiększenie finansowania funduszu na rzecz przedsiębiorczości społecznej, a także poprawę otoczenia prawnego i administracyjnego, aby wspierać przedsiębiorstwa gospodarki społecznej, które – jako motory wzrostu, innowacji i zatrudnienia – mogą zwalczać ubóstwo.

4.10

EKES z zadowoleniem przyjmuje niedawne zalecenie w sprawie ubóstwa dzieci (34), lecz wyraża ubolewanie, że utrzymujące się zagrożenie dużej liczby dzieci ubóstwem przekazywanym z pokolenia na pokolenie wskazuje na niedostatki prowadzonej obecnie polityki.

4.11

EKES jest zaniepokojony faktem, że cel strategii „Europa 2020” dotyczący ubóstwa i wykluczenia społecznego (mniej niż 20 mln osób ubogich w 2020 r. w Unii) prawdopodobnie nie zostanie osiągnięty.

4.12

EKES zwrócił już uwagę, że poziom zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego w przygotowanie KPR znacznie różni się między państwami członkowskimi, a niektóre z nich przewidują takie zaangażowanie tylko w małym stopniu (35).

4.13

Brak aktualnych danych na temat dochodu i warunków życia jest przeszkodą w realizacji strategii „Europa 2020”.

5.1

EKES ma świadomość, że powierzenie Unii Europejskiej konkretnej kluczowej roli w ochronie obywateli poprzez zapewnienie dochodu minimalnego byłoby niezwykle złożonym działaniem politycznym ze względu na: różnice gospodarcze między państwami członkowskimi, zróżnicowanie systemów dochodu minimalnego (36), zróżnicowanie struktur ochrony socjalnej, zasadę pomocniczości, sieć praw i obowiązków dotyczących ochrony obywateli poprzez zapewnienie im minimalnego dochodu, złożone powiązania między polityką i wynikami, a także znaczenie pojęcia „solidarności” w Unii Europejskiej.

5.2

EKES uważa jednak, że potrzebne jest wprowadzenie i wzmocnienie systemów dochodu minimalnego, które już istnieją, jako że dwadzieścia dwa lata po opublikowaniu zalecenia 92/441/EWG nie wszystkie państwa członkowskie mają taki system, dostęp do niego i odpowiedni poziom nie wszędzie jest zagwarantowany, zaś wspólne cele państw członkowskich w zakresie ograniczenia ubóstwa i wykluczenia społecznego są znacznie mniej ambitne niż cel wyznaczony w strategii „Europa 2020” (37).

5.3

Zważywszy na powiązania między ubóstwem a gospodarką, EKES podkreśla potencjał stabilizujący systemu dochodu minimalnego, który może zarówno złagodzić społeczny wpływ kryzysu, jak i wywrzeć skutki antycykliczne dzięki zapewnieniu dodatkowych zasobów, zwiększając popyt na rynku wewnętrznym.

5.4

EKES bardzo się obawia, że systemy dochodu minimalnego, które w większości państw członkowskich znacznie się różnią pod względem zakresu, powszechności i skuteczności, nie prowadzą do wystarczającego zmniejszenia ubóstwa. Niepokoi się także, że niekorzystanie z nich wystawia ich skuteczność na próbę (38).

5.5

EKES przyjmuje z zadowoleniem pozytywne wyniki społecznej otwartej metody koordynacji, wyraża jednak ubolewanie, że nie wykorzystano w pełni istniejących instrumentów i struktur, a postępy w walce z ubóstwem i wykluczeniem społecznym były ograniczone.

5.6

Aby uzupełnić otwartą metodę koordynacji w kwestiach polityki społecznej, EKES popiera wprowadzenie europejskiej dyrektywy, która rozszerzyłaby system dochodu minimalnego na wszystkie państwa członkowskie, ulepszyła istniejące programy, uwzględniając różne konteksty krajowe, i stanowiła wyraziste przesłanie w sprawie filaru społecznego UE.

5.7

Proponowana dyrektywa powinna ustanowić wspólne standardy i wskaźniki, określić metody monitorowania jej wdrażania oraz umożliwić zaangażowanie partnerów społecznych, beneficjentów i innych podmiotów podczas ustanawiania i dokonywania przeglądów krajowych systemów dochodu minimalnego.

5.8

EKES uważa, że warunkiem wzmocnienia solidarności i spójności społecznej w obrębie państw członkowskich i pomiędzy nimi jest polityka budżetowa i makroekonomiczna służąca także celom inwestycji społecznych w strategii „Europa 2020” w ramach wdrażania istniejących strategii oraz wykorzystywania istniejących instrumentów i struktur.

5.9

Zdaniem EKES-u wysiłki Unii Europejskiej na rzecz poprawy ochrony obywateli poprzez zapewnienie dochodu minimalnego powinny polegać na pomaganiu państwom członkowskim, zwłaszcza najbardziej potrzebującym, w otwarciu rynków i realizacji skutecznej polityki makroekonomicznej, a także na bardziej efektywnym i lepiej ukierunkowanym wykorzystywaniu środków, które już są dostępne, oraz na niezwłocznym zbadaniu możliwości zwiększenia koniecznych środków.

5.10

EKES przypomina, że choć systemy minimalnego dochodu są bezpośrednio powiązane z systemami ochrony socjalnej i świadczeń socjalnych, nie powinny pociągać za sobą zależności od nich. Potwierdza więc warunki, które ustanowił w 1989 r. (39) W tym celu systemom minimalnego dochodu powinna towarzyszyć polityka ogólna, a także ukierunkowane środki, takie jak np. aktywna polityka dotycząca rynku pracy mająca pomóc osobom bez zatrudnienia powrócić na rynek pracy, usługi pośrednictwa pracy, zarządzanie świadczeniami społecznymi i programami dotyczącymi rynku pracy, np. w zakresie kształcenia i tworzenia zatrudnienia wspieranego przez odpowiednie strategie aktywacji zawodowej, by doprowadzić do tego, że osoby poszukujące pracy będą miały większe szanse na znalezienie zatrudnienia. Równie istotne są skuteczne instytucje rynku pracy, opieka zdrowotna, polityka mieszkaniowa oraz przystępne i dostępne usługi publiczne wysokiej jakości.

5.6.2014   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 170/32

1.1.

Europejski przemysł inżynieryjny (1) odgrywa kluczową rolę w ożywieniu gospodarczym Europy i w osiągnięciu ambitnego celu zwiększenia do 2020 r. produkcji przemysłowej do ponad 20 % PKB. Aby jednak uzyskać taki wzrost, odwrócić obecne tendencje i wydobyć społeczeństwo z bezrobocia, konieczne jest zwiększenie inwestycji ze strony przedsiębiorstw.

1.2.

Aby to osiągnąć, Europa musi opracować wyraźną wizję i cel dla przemysłu. W rezultacie musi powstać skoordynowana polityka wyraźnie ukierunkowana na konkurencyjność europejskiego przemysłu, obejmująca pozostałe dziedziny polityki i sprawiająca, że Europa stanie się bardziej atrakcyjnym miejscem do zakładania firm.

1.3.

Europa musi wypracować bardziej przychylne podejście do zmian w przemyśle, szczególnie w kontekście pomyślnej transformacji krajów Europy Środkowo-Wschodniej.

1.4.

Europa powinna stać się bardziej świadoma swoich atutów – dobrze wykwalifikowanych i umotywowanych pracowników, zróżnicowanego systemu szkolnictwa, olbrzymiej wiedzy naukowej, wielu wiodących w świecie klastrów regionalnych, dobrze zintegrowanych łańcuchów dostawców i usług, dobrze rozwiniętej infrastruktury transportowej i ogromnego rynku wewnętrznego, obejmującego ponad 500 milionów konsumentów, a także solidnej współpracy partnerów społecznych – oraz rozwijać i umacniać te atuty.

1.5.

Aby stwarzać nowe inwestycje, Europa musi stosować strategię, w której przemysł jest wciąż prekursorem innowacji technologicznych, a równocześnie – aby osiągnąć niezbędną wielkość produkcji i zatrudnienia jako kluczowego narzędzia zwiększenia konkurencyjności – stać się atrakcyjniejsza dla przedsiębiorstw wytwarzających towary masowej produkcji, zarówno w sektorach wysokich, jak też niskich i średnich technologii. EKES wzywa Komisję Europejską, by zainicjowała strategię dotyczącą tego, w jaki sposób Europa może przyciągnąć większe inwestycje w przedsiębiorstwa z sektora zaawansowanych technologii – w tym także nowoczesne zakłady produkcyjne powstałe w wyniku czwartej rewolucji przemysłowej – oraz w wysokie kwalifikacje i umiejętności wspierające innowacje w całym łańcuchu wartości.

1.6.

Finansowanie badań naukowych w Europie powinno być lepiej powiązane z potrzebami przemysłu. Należy włączać przedsiębiorstwa już na wczesnym etapie procesu innowacji i wspierać twórcze działania MŚP w dziedzinie inżynierii, tak by łatwiej i szybciej wykorzystywać nowe pomysły w nowych produktach. Należy propagować i wspierać klastry łączące przedsiębiorstwa produkcyjne i struktury badawcze.

1.7.

Komisja Europejska powinna zwiększyć swoje wysiłki na rzecz ułatwiania działalności europejskich przedsiębiorstw, w szczególności MŚP. Tworzenie nowych przepisów technicznych i administracyjnych należy rozważyć jedynie, gdyby ich celów nie można było osiągnąć w inny sposób. KE powinna położyć większy nacisk na spójne stosowanie obowiązujących przepisów we wszystkich państwach członkowskich, harmonizując i wzmacniając nadzór rynku. KE powinna również wspierać zrównoważone stosowanie takiego podejścia na arenie światowej wobec innych regionów świata.

1.8.

Należy zmniejszyć niekorzystne zjawiska, takie jak trudny dostęp do finansowania, wysokie koszty energii lub koszty wynikające z obciążeń administracyjnych i z prawodawstwa, przyjmując bardziej spójne i przewidywalne przepisy.

1.9.

Wysokie zatrudnienie w Europie można utrzymać jedynie pod warunkiem że pracownicy będą lepiej wykształceni i przeszkoleni niż w gospodarkach konkurencyjnych. Należy przedsięwziąć środki w celu przyciągnięcia młodzieży – zarówno męskiej, jak i żeńskiej – do zawodów technicznych wymagających coraz bardziej zaawansowanego poziomu urządzeń i usług. Należy zachęcać do współpracy przedsiębiorstw z uniwersytetami i szkołami, do szkolenia i uczenia się przez całe życie.

2.1.

Przemysł inżynieryjny w Europie jest sektorem bardzo szerokim i zróżnicowanym; obejmuje kody w klasyfikacji NACE nr 25, 26, 27, 28, 29.3, 32.11 i 33, z wyjątkiem 33.15 do 33.17. Przemysł inżynieryjny obejmuje tradycyjnie następujące obszary: inżynieria mechaniczna i elektryczna, urządzenia mechaniczne, elektronika, artykuły metalowe i metalurgia.

2.2.

Cały przemysł inżynieryjny w Europie reprezentuje około 130 tys. przedsiębiorstw zatrudniających ponad 10,3 mln osób o wysokich kwalifikacjach i umiejętnościach, generuje roczną produkcję wartości około 1 840 mld EUR oraz około 1/3 całego eksportu UE.

2.3.

Ponieważ przemysł ten wytwarza szeroką gamę produktów końcowych i zapewnia innym sektorom komponenty, części, narzędzia, urządzenia mechaniczne, instalacje, systemy, technologie itd., ma on podstawowe znaczenie dla poziomu technicznego wielu innych sektorów oraz definiuje rozwój społeczny w zakresie sprawności energetycznej, zdrowia, mobilności, komunikacji i bezpieczeństwa.

2.4.

Ze względu na swoją wielkość produkcji, wysokie zatrudnienie i silne zorientowanie na eksport, przemysł inżynieryjny odgrywa kluczową rolę w ożywieniu gospodarczym Europy i w osiągnięciu ambitnego celu nakreślonego w komunikacie Komisji „Silniejszy przemysł europejski na rzecz wzrostu i ożywienia gospodarczego”, którym jest odwrócenie obecnej tendencji i zwiększenie do 2020 r. produkcji przemysłowej do ponad 20 % PKB.

2.5.

Europejski przemysł inżynieryjny trzeba postrzegać i analizować w kontekście rozwoju gospodarczego UE. Jego gałęzie są integralnymi i niezbędnymi ogniwami łańcuchów wartości. Z tego punktu widzenia borykają się one zasadniczo z tymi samymi problemami co ich odpowiedniki w łańcuchu wartości (przemysł stalowy, sektor energetyczny itd.).

3.1.1.

Europejski przemysł inżynieryjny eksportuje istotną część swojej produkcji. W ostatnich latach inwestycje pozostawały w tyle za innymi regionami świata. Wiąże się to z niebezpieczeństwem delokalizacji łańcuchów wartości z Europy, a europejski przemysł inżynieryjny stoi w obliczu rosnącej konkurencji światowej.

3.1.2.

Ameryka Północna przyjęła strategię ukierunkowaną na ponowną industrializację, opartą w szczególności na niskich kosztach energii i niższych kosztach pracy w NAFTA. Chiny i szereg krajów w Azji Południowo-Wschodniej przyciągnęły znaczne inwestycje, w szczególności w sektorach elektrycznym i elektronicznym, ostatnio również w sektorze urządzeń mechanicznych. Dysponując wspieranymi przez państwo planami rozwojowymi, przemysły te konkurują nie tylko niższym wynagrodzeniem, lecz będą wkrótce produkować towary o wyższej wartości dodanej. Japonia staje się coraz bardziej konkurencyjna na skutek niedawnej dewaluacji jena o około 30 %. W ostatnich latach udało się przyciągnąć inwestycje produkcyjne również w Afryce i na Bliskim Wschodzie.

3.1.3.

Cel polegający na 20-procentowym udziale przemysłu w PKB wymaga tworzenia corocznie co najmniej 400 tys. nowych miejsc pracy. Tylko pod warunkiem że Europa będzie potrafiła przyciągnąć więcej inwestycji, powstanie wystarczająca liczba miejsc pracy i bogactwo, co pozwoli na utrzymanie w niej wysokich standardów socjalnych i osiągnięcie celów strategii „Europa 2020”. Europa stanie się miejscem inwestowania tylko wtedy, gdy będzie konkurencyjna.

3.1.4.

Oczywiste jest, że niemożliwe będzie utrzymanie tak wysokiej liczby (ponad 10 mln), w zdecydowanej większości dobrze płatnych miejsc pracy, jeśli Europa skupi się jedynie na przemyśle inżynieryjnym najwyższej kategorii. Przedsiębiorstwa z sektora zaawansowanych technologii odgrywają wprawdzie decydującą rolę, jeżeli chodzi o zachowanie przewagi technologicznej, i wspierają innowacje w całym łańcuchu wartości, lecz kluczowe znaczenie ma to, by Europa pozostała miejscem wytwarzania wszelkiego rodzaju produktów inżynieryjnych oraz towarów, również w sektorze niskich i średnich technologii. Oprócz tworzenia zatrudnienia, ma to podstawowe znaczenie dla zintegrowanej sieci dostawców, będącej jednym z największych atutów producentów w Europie. Umożliwia również szybką wymianę wiedzy, niezwłoczne dostosowanie produkcji oraz korzyści z klastrów regionalnych.

3.2.1.

To w szczególności sektor inżynierii jest prekursorem przechodzenia do zielonej i niskoemisyjnej gospodarki przez produkty, systemy i technologie wytwarzane w przedsiębiorstwach w nim działających. Sektor ten bardzo szybko zmierza w kierunku czwartej rewolucji przemysłowej (2), która zapewni przeskok do masowego dostosowywania, umożliwiając przemysłowi reagowanie na wyzwania społeczne poprzez dostosowane do potrzeb rozwiązania.

3.2.2.

Europa ma wiedzę naukową i kompetencję badawczą niezbędne do przejścia do zielonej gospodarki, jednak droga do innowacyjnych produktów stawia jeszcze wyższe wymagania. W wielu technologiach Europa ma wyraźną przewagę naukową, jednak sektory korzystające z tych badań umiejscowiły się poza jej granicami. Oznacza to, że Europa nie jest wystarczająco atrakcyjnym miejscem produkcji dla wprowadzania takich innowacji na rynek, a odpływ wiedzy do konkurencyjnych gospodarek staje się prawdziwym zagrożeniem.

4.1.1.

Oceniając szanse realizacji naprawdę potrzebnej polityki przemysłowej UE, napotyka się związane z tym poważne problemy, które wpłynęłyby na niezbędną przemianę. Po pierwsze, UE brakuje niestety wizji i przywództwa, co prowadzi do podejmowania zbyt wielu chaotycznych inicjatyw oraz do dużej niespójności ram regulacyjnych. Po drugie, koncepcja zrównoważonego rozwoju, która mogłaby mieć integrujący charakter, w równym stopniu powinna opierać się na trzech filarach (środowiskowym, społecznym i ekonomicznym).

4.1.2.

Obecnie spadek zaufania inwestorów (3) do gospodarki UE jest dramatyczny i koniecznie trzeba podjąć działania, by to zaufanie odzyskać. Rzeczywista realizacja strategii „Europa 2020” w połączeniu ze sprzyjającym i motywującym otoczeniem biznesowym mogą być sposobem na wyjście z aktualnego kryzysu.

4.1.3.

Aby odwrócić postępujący upadek przemysłu w Europie, potrzebne są o wiele większe inwestycje oraz wzrost. Cel 20 % PKB oraz stworzenie nowych miejsc pracy nie zostaną osiągnięte, jeśli Europa nie wypracuje jasnej wizji i programu dla przemysłu. W wyniku tych działań powinna powstać skoordynowana polityka wyraźnie nastawiona na konkurencyjność europejskiego przemysłu, obejmująca pozostałe dziedziny polityki i sprawiająca, że Europa stanie się atrakcyjnym miejscem dla zakładania firm.

4.1.4.

Przedsiębiorstwa inżynieryjne cierpią z powodu nadmiernej regulacji, czasami niewłaściwej, oraz wielu przepisów krajowych nakładających się na prawo unijne. W szczególności MŚP nie potrafią sobie z nimi radzić. Głównym zadaniem przedsiębiorstw inżynieryjnych powinno być znajdowanie rozwiązań technicznych, a nie poświęcanie znacznej części swoich zasobów na zajmowanie się najnowszymi uregulowaniami. Najprostszym sposobem rozwiązania tego problemu jest zmniejszenie ilości nowego prawodawstwa.

4.1.5.

Przykładem zbędnego nowego prawodawstwa jest zwyczaj, że większości proponowanych przekształceń obowiązujących rozporządzeń i dyrektyw towarzyszą poprawki. Często zamiast tworzenia nowych przepisów lepszym rozwiązaniem problemu byłoby lepsze stosowanie przepisów już obowiązujących. Dlatego też nowe przepisy należy tworzyć tylko w ostateczności.

4.1.6.

Prawodawca Unii często próbuje zbyt szczegółowo regulować poszczególne dziedziny. Jest to rozsądne w przypadku niektórych uregulowań technicznych, jednak w innych dziedzinach może być niewłaściwe. Przykładowo przepisy dotyczące pól elektromagnetycznych są zbyt skomplikowane i MŚP mają trudności z ich przestrzeganiem. Strategia KE na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2013–2020 musi zapewniać odpowiedni poziom ochrony w miejscu pracy, jednocześnie jednak powinna być spójna, krótka i łatwa w stosowaniu.

4.1.7.

Europejskie prawodawstwo musi stać się bardziej przewidywalne. W odniesieniu do cyklu inwestycyjnego przedsiębiorstw oznacza to, że gdy tylko zostanie ustalona metodologia, nie należy jej zmieniać. Cele trzeba modyfikować w sposób przewidywalny i w perspektywie długoterminowej. Przykładem stopniowego zatracania pierwotnie całościowego podejścia Komisji jest dyrektywa w sprawie ekoprojektu. Początkowo nacisk położono na energię, należy zatem zachować solidną metodologię (MEErP), z której korzystano. Szczególne problemy wynikają z częstych przekształceń. W odniesieniu do niektórych produktów zmiany w prawodawstwie zachodzą w odstępach mniej więcej 5-letnich, co ma katastrofalne skutki zwłaszcza dla sektora inżynieryjnego, w którym horyzont inwestycyjny rozciąga się w przedziale od 10 do 30 lat.

4.1.8.

Niestety oceny skutków sporządzane przez KE nie uwzględniają w wystarczającym stopniu kosztów nowego prawodawstwa w odniesieniu do przedsiębiorstw, w szczególności MŚP. Największym i tak naprawdę nieuwzględnianym kosztem dodatkowych przepisów jest to, że Europa traci inwestycje oraz nowe przedsiębiorstwa, które otwierają swoje siedziby poza Unią.

4.1.9.

Również przepisy dotyczące przetargów publicznych powinny być łatwo zrozumiałe. W przeciwnym razie MŚP tracą zdolność przedstawiania ofert, zmniejsza się konkurencyjność, trudniej jest sprawdzać decyzje w trakcie procedury udzielania zamówień, a procedura zamówień publicznych staje się bardziej podatna na nadużycia. Należy zatem skupić się na uproszczeniu przepisów i przejrzystości.

4.1.10.

Koszty energii w Europie są znacznie wyższe niż w konkurencyjnych gospodarkach. Najpilniejszym działaniem mającym na celu cenowe uprzystępnienie energii jest stworzenie prawdziwego europejskiego rynku energii. Ponadto ważne jest, by powstrzymać się od wprowadzania przepisów, które doprowadzą do dodatkowego wzrostu cen. Odchodzenie od paliw kopalnych musi być przystępne pod względem kosztów, neutralne pod względem technologicznym i oparte na prawach rynkowych.

4.2.1.

Ochrona przed produktami niebezpiecznymi i niezgodnymi z przepisami oraz przed podrabianiem produktów jest warunkiem wstępnym uczciwej konkurencji. Obecnie mniej niż 1 % wszystkich wytworzonych towarów wwożonych przez duże porty europejskie sprawdzanych jest w chwili ich przybycia pod względem zgodności z przepisami unijnymi, a wiele niebezpiecznych i podrobionych produktów, w szczególności elektrycznych, wprowadzanych jest na rynek wewnętrzny.

4.2.2.

Organy kontroli i nadzoru różnią się znacznie w poszczególnych państwach członkowskich UE. W niektórych państwach członkowskich system przewiduje mechanizm niezbędnej ochrony podmiotów gospodarczych, w innych krajach organy przewidziane do tego celu są rzadkością, nie mają całościowego profilu i wystarczających kompetencji lub stosuje się odmienną wykładnię przepisów. UE powinna ulepszyć i zwiększyć koordynację między tymi organami, tak by wypracować odpowiedni i jednolity europejski system.

4.3.1.

Normalizacja w Europie stała się jednym z kluczowych czynników sukcesu jednolitego rynku. Normalizacja przyczynia się do zapewnienia wymienialności produktów i ułatwia w ten sposób ich zbyt na całym świecie i w długich łańcuchach wartości. Jednak w ostatnich latach wiele MŚP narzeka na ilość zleceń normalizacji ze strony KE oraz na to, że normalizacja wykroczyła poza wymogi techniczne. Należy zachęcać MŚP do udziału w procesie normalizacji i je wspierać.

4.3.2.

Ponieważ MŚP w coraz większym stopniu zaangażowane są w łańcuchy wartości, należy im umożliwić wnoszenie odpowiedniego wkładu w ustalanie norm. Należy podjąć konkretne środki w celu zapewnienia równowagi między zainteresowanymi stronami, np. zapewnić lepsze wsparcie na poziomie krajowym dla udziału MŚP mających mniejsze zasoby finansowe.

4.4.1.

Przedsiębiorstwa przemysłu inżynieryjnego są główną siłą napędową oraz prekursorem innowacyjności, jeżeli chodzi o wytwarzanie sprzętu niezbędnego do urzeczywistnienia zielonej rewolucji. Efektywność energetyczna, obniżenie emisji CO2 oraz działania przyjazne dla klimatu pozytywnie wpływają na zrównoważony rozwój sektora. Oprócz tworzenia nowych produktów, innowacje przedsiębiorstw inżynieryjnych często prowadzą do nowych sposobów produkcji, towarów i systemów jeszcze bardziej racjonalnych z punktu widzenia środowiska, a jednocześnie bardziej produktywnych i bardziej przystępnych cenowo, jeżeli chodzi o klientów.

4.4.2.

Europa osiągnęła wysoki poziom badań i wyników badań. W 2012 r. w Europie złożono ponad 250 tys. wniosków patentowych. Jednak przejście od badań do innowacyjnych produktów wymaga nie tylko wiedzy i kompetencji badawczych. W wielu technologiach Europa miała przez długi czas wyraźną przewagę naukową, jednak ostatecznie sektory korzystające z tych badań często przenosiły się poza Europę. Takie słabe wykorzystywanie w Europie istniejącej wiedzy przez przemysł można przezwyciężyć jedynie przez udział przemysłu w programach badawczych na wczesnym etapie oraz odpowiednie ramy pozwalające na wykorzystywanie we właściwym czasie zdobytej wiedzy. Za pomocą funduszy publicznych należy wspierać nowe struktury łączące przemysł i badania – klastry, parki technologiczne oraz ośrodki wymiany technologicznej.

4.4.3.

Aby usprawnić wykorzystanie nowych odkryć naukowych przez przemysł, finansowanie badań i innowacji powinno być lepiej ukierunkowane na potrzeby przemysłu; należałoby również dokonywać tego w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego, na przykład programu „Fabryki jutra”. Aby zwiększyć udział przedsiębiorstw, w szczególności MŚP, należy uprościć wskazówki i przepisy dotyczące udziału i zatwierdzania projektów. Należy podjąć działania, aby wspierać tworzenie nowoczesnych fabryk, w związku z czwartą rewolucją przemysłową.

4.5.1.

Już sama liczba miejsc pracy w przemyśle inżynieryjnym pokazuje, że odgrywa on kluczową rolę w przezwyciężeniu obecnego wysokiego bezrobocia w UE oraz ma duży potencjał tworzenia nowych miejsc pracy, pod warunkiem że Europa potrafi zapewnić inwestycje niezbędne dla kolejnego ożywienia gospodarczego. Stworzenie tych miejsc pracy mogłoby zlikwidować niedopuszczalnie wysoki poziom bezrobocia wśród młodzieży. Wydaje się, że podejmowane obecnie przez UE wysiłki na rzecz stworzenia tzw. gwarancji dla młodzieży to właściwe działanie w kontekście bieżącego kryzysu. Jednakże w perspektywie długoterminowej trwałe zatrudnienie mogą zapewnić jedynie prężne przedsiębiorstwa, które inwestują w Europie.

4.5.2.

Liczne sektory produkcyjne stoją w obliczu niedoboru młodych fachowców. Systemy kształcenia i szkolenia zawodowego powinny być znacznie bardziej ukierunkowane na obecne i przyszłe potrzeby przedsiębiorstw. Władze administracyjne oraz sam przemysł powinny podejmować działania mające przyciągnąć młodych ludzi do sektora, a równocześnie polepszyć jego wizerunek. Należy w szczególności rozwiązać problem braku fachowców w niektórych regionach Europy w dziedzinie nauki, technologii, inżynierii oraz matematyki, np. przez wspieranie mobilności tych fachowców w całej Europie.

4.5.3.

Wciąż zbyt mało kobiet pragnie wiązać karierę zawodową z inżynierią. W wielu krajach europejskich przemysł inżynieryjny rozpoczął już kampanie nakierowane na zwiększenie zainteresowania młodych kobiet przyuczaniem do zawodu, a Europejski Fundusz Społeczny wspiera projekty mające na celu obniżenie bariery psychologicznej młodych kobiet wobec kariery zawodowej w zawodach z dziedziny inżynierii. Trzeba jednak zwiększyć wysiłki w tej dziedzinie. Przedmioty techniczne oraz inżynieryjne powinny być atrakcyjniej nauczane w szkołach.

4.5.4.

Jednym z kluczowych czynników wyjaśniających fakt, że wiele przedsiębiorstw europejskich dobrze przetrzymało obecny kryzys, jest doskonały poziom ich siły roboczej. Ze względu na odpowiedni system przyuczania do zawodu pracownicy tych przedsiębiorstw mają kompleksową wiedzę na temat podstaw teoretycznych oraz obowiązującego procesu produkcji. Zdolni są do szybkiego stosowania innowacji na różnych etapach łańcucha wartości. Europejska polityka zatrudnienia powinna zachęcać poszczególne kraje do stosowania takich systemów przyuczania do zawodu na szczeblu przedsiębiorstw. Należy zachęcać do współpracy przedsiębiorstw ze szkołami i uniwersytetami, organizować targi pracy umożliwiające pierwsze zatrudnienie oraz wspierać praktyki szkoleniowe.

4.5.5.

Stowarzyszenia branżowe i związki zawodowe mogą podejmować, ze wsparciem swoich rządów, inicjatywy mające na celu ocenę kształcenia branżowego oraz usprawniać działania mogące pomóc w zlikwidowaniu luki w zakresie kwalifikacji na rynku pracy w sektorze dostarczającym coraz bardziej skomplikowanych maszyn produkcyjnych i usług technicznych wymagających nowych umiejętności.

4.5.6.

Uczenie się przez całe życie powinno być wspólną powinnością pracodawców i pracowników. Pracownicy, którzy utracą swoje miejsce pracy muszą mieć odpowiednią możliwość szybkiego zaktualizowania swoich kwalifikacji. Należy zintensyfikować aktywne polityki w dziedzinie zatrudnienia oraz przyspieszyć wymianę sprawdzonych rozwiązań, np. współfinansowanych przez EFS i ERDF.

4.5.7.

W sektorach przemysłowych zachodzą ciągłe zmiany. Wciąż powstają pewne miejsca pracy i produkty, inne natomiast stają się zbędne. Niezbędną restrukturyzację należy przeprowadzać z odpowiednim wyprzedzeniem. Wszyscy partnerzy społeczni – związki zawodowe i pracownicy – oraz rządy i instytucje UE powinni połączyć się we wspólnym dialogu, tak by wypracować elastyczniejsze i bardziej pozytywne podejście do zmian w przemyśle. Przede wszystkim należy unikać zwolnień, tak by utrzymać w przedsiębiorstwach wysoko wykwalifikowaną siłę roboczą. Utrata miejsc pracy, której nie da się uniknąć, powinna być przeprowadzana w sposób akceptowalny społecznie oraz odpowiednio zamortyzowana. W niektórych krajach Europy Środkowo-Wschodniej możemy znaleźć przykłady unowocześnienia gospodarki, która stała się wydajniejsza, czystsza i tworzy nowe, dobrze płatne miejsca pracy.

4.5.8.

Rządy, stowarzyszenia branżowe i związki zawodowe muszą znaleźć rozwiązania, które potrafią sprostać cyklicznym fluktuacjom działalności gospodarczej. Szybkie i sprawne zagospodarowanie wykwalifikowanego personelu ma kluczowe znaczenie, jeśli europejskie przedsiębiorstwa produkcyjne mają reagować na rosnącą presję światowej konkurencji. Przepisy o zatrudnieniu muszą akceptować rozwiązania w zakresie pracy, zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne, uwzględniające potrzebę efektywności procesu produkcyjnego, a także kwestie zdrowia i bezpieczeństwa oraz równowagę między pracą zawodową a życiem osobistym. Instrumentów niezbędnego uelastycznienia nie wolno wykorzystywać do obniżania norm społecznych obowiązujących w Europie.

4.5.9.

Krajowi partnerzy społeczni ponoszą dużą odpowiedzialność, jeżeli chodzi o rokowania zbiorowe. Zachowanie konkurencyjności przy obecnych poziomach kosztów pracy jest wyzwaniem, a przy tym należy utrzymać siłę nabywczą pracowników. Poprawa konkurencyjności przedsiębiorstw europejskich nie może się odbywać kosztem obniżania płac. Aby zachować miejsca pracy i podnieść poziom zatrudnienia, należy podjąć wysiłki w zakresie konkurencyjności pozacenowej oraz kontroli kosztów produkcji. Poprawa wydajności powinna prowadzić w równej mierze do podwyżek płac, inwestycji i zysku dla akcjonariuszy.

4.6.1.

W ostatnich latach Komisja Europejska uznała, że wspieranie MŚP w wywozie jest kluczowym czynnikiem silnej gospodarki. Dla wielu MŚP pierwszym krokiem jest wywóz do innego kraju UE. Dlatego też tak ważna jest konkurencyjność rynku wewnętrznego, ponieważ doświadczenia tam nabyte mogą zachęcić przedsiębiorstwa do wywozu na rynki pozaeuropejskie. Ponieważ MŚP mają z tym trudności, ważne jest, by na tych rynkach nie zostały pozostawione same sobie. Należy również polepszyć dostęp MŚP do instrumentów finansowych wspierających wywóz.

4.7.1.

Chociaż budżety publiczne nadal są ograniczone, nie należy opóźniać niezbędnych inwestycji w infrastrukturę energetyczną, gdyż mogłoby to zahamować konkurencyjność w Europie.

4.7.2.

Obecnie większość inwestycji w zakresie wydajności energetycznej i wydajności zasobów realizowana jest jedynie w przypadku możliwości osiągnięcia rentowności w okresie krótszym niż 3 lata, co sprawia, że nie wykorzystuje się wielu potencjalnych korzyści. Nie przeprowadza się wielu inwestycji prywatnych, mimo że byłyby one użyteczne, ponieważ ich rentowność zostałaby zwykle osiągnięta w terminie 3 do 5 lat. Dylemat ten można by przezwyciężyć, gdyby przyszłe zyski z takich inwestycji mogły generować przepływy pieniężne już wtedy, gdy inwestycja ma być realizowana. Dlatego też w EBI lub w krajowych bankach inwestycyjnych można by utworzyć fundusze zapewniające przedsiębiorstwom i gospodarstwom domowym kredyty niezbędne dla takich inwestycji w zamian za zyski generowane przez odnośne oszczędności do czasu spłaty kredytu. Model ten umożliwia takie inwestycje bez jakichkolwiek subwencji publicznych.

4.8.1.

Obecnie, gdy ceny surowców są wysokie, europejscy producenci korzystają z wcześniejszych wysiłków na rzecz lepszego przetwarzania odpadów. Przeważająca część metali stanowiących podstawę większości towarów jest obecnie ponownie przetwarzana. Jednakże kluczowe znaczenie dla konkurencyjności przemysłu inżynieryjnego ma wciąż dostęp do surowców, które trzeba importować. UE musi w związku z tym nalegać na to, by handel surowcami, w szczególności pierwiastkami ziem rzadkich, nie był utrudniany ograniczeniami niezgodnymi z zasadami WTO. Należy też uwzględnić konieczność przestrzegania norm etycznych, społecznych i ekologicznych.

4.9.1.

Europejskie przedsiębiorstwa powinny znacznie lepiej badać i wykorzystywać potencjał nowych państw członkowskich UE. To podejście mogłoby sprawić, że nadmierne różnice gospodarcze między regionami Europy przestaną być problemem, a staną się atutem Europy.

4.9.2.

EKES apeluje, by KE monitorowała sytuację w dziedzinie handlu międzynarodowego surowcami krytycznymi. Zaleca opracowanie kilku prawdopodobnych scenariuszy, w tym scenariusza obejmującego najgorszą sytuację, w celu określenia zagrożeń i ewentualnych rozwiązań. Należy zacieśniać współpracę z innymi krajami znajdującymi się w podobnej sytuacji (USA, Japonia, Korea Południowa).

5.6.2014   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 170/38

1.1

Sektor konserwacji, naprawy i przebudowy statków (ship maintenance, repair and conversion – SMRC) ma strategiczny wymiar dla Europy i jej zrównoważonego rozwoju, ponieważ odgrywa kluczową rolę w takich dziedzinach, jak ochrona środowiska, transport, bezpieczeństwo i optymalizacja energii.

1.2

EKES ocenia, że obecna sieć stoczni SMRC w UE, ze względu na zaawansowane technicznie know-how, jest dobrze przygotowana i zdolna do zaspokojenia wzrostu popytu na zrównoważony rozwój, technologie, innowacje, umiejętności pracownicze i wyposażenie stoczni.

1.3

Zdaniem Komitetu, pomimo trudnego kontekstu gospodarczego pojawiają się szanse dla sektora związane z powiększaniem się światowej floty i wzrastającym odsetkiem starszych statków, a w szczególności z rosnącym popytem na przebudowy i modernizacje ze względu na wymogi ekologiczne, energetyczne i klimatyczne. Dotyczy to w najbliższej perspektywie czasowej rosnącego zapotrzebowania na: statki charakteryzujące się efektywnością energetyczną, funkcjonowanie i rozwój urządzeń energetyki wiatrowej off-shore i wydobycie surowców naturalnych na morzu.

1.4

W średniej i dalszej perspektywie kolejną szansą dla sektora może być otwieranie się szlaków morskich na Morzu Arktycznym i górnictwo głębokomorskie.

1.5

Komitet stwierdza, że pomimo obiecujących możliwości, ze względu na trwający kryzys, właściciele statków i stocznie SMRC nadal borykają się z finansowymi wąskimi gardłami, takimi jak np. dostęp do kredytów, czyli z trudnymi dla firm warunkami prowadzenia działalności. Kolejnym wyzwaniem jest utrzymanie masy krytycznej sektora.

1.6

Aby zaradzić tej sytuacji, podsektor SMRC powinien ściśle współpracować z morskim łańcuchem wartości, tak by podnieść rangę sektora i uzyskać pomoc od UE, państw członkowskich i regionów w obliczu ciągle rosnącej konkurencji ze strony krajów trzecich.

1.6.1

Komitet uważa, że korzystne i potrzebne dla tego sektora będzie podjęcie środków takich jak:

1.7

EKES stwierdza, że choć aktualne umiejętności pracowników sektora SMRC w UE są wystarczające, to powinny być one stale oceniane i aktualizowane, a działania te powinny być wspierane w pierwszej kolejności, na przykład w ramach inicjatywy LeaderSHIP 2020. W tym sektorze istnieje realne zagrożenie utraty masy krytycznej ze względu na starzenie się wykwalifikowanej siły roboczej.

1.8

Zdaniem EKES-u przyciąganie do sektora nowych i młodych pracowników powinno być w centrum uwagi i być połączone z działaniami prowadzącymi do poprawy wizerunku sektora. Należy to połączyć ze wsparciem finansowym szkół i uczelni posiadających specjalizacje obejmujące profil SMRC.

1.9

Komitet uważa, że Komisja razem z partnerami społecznymi i innymi zainteresowanymi stronami (na przykład w ramach koncepcji „Rady sektorowej ds. umiejętności”) powinna wypracować plan ciągłej adaptacji umiejętności do nowych zadań sektora SMRC obejmujących m.in. urządzenia off-shore (platformy, wiatraki itd.), przystanie, nowe techniczne jednostki pływające, urządzenia i statki do bunkrowania LNG itd. Wymaga to monitorowania kompetencji, stałego rozwoju szkoleń i promowania mobilności wewnątrz Europy.

1.10

Obszerny zestaw zasad i przepisów (ochrona środowiska, bezpieczeństwo, porty, przepisy dot. transportu, montaż, recykling) wpływają istotnie na funkcjonowanie sektora i popyt na jego usługi. Z tego względu EKES uważa, że sektory SMRC i budowy statków powinny razem konsultować się często i systematycznie z EMSA w celu zapewnienia bardziej ekologicznych i bezpiecznych statków oraz ich skuteczną kontrolę.

1.11

Zdaniem EKES-u zbiór nowych zasad i wymagań odnośnie do zaawansowanych technologii nie powinien być traktowany jako szkodliwy lub problematyczny dla sektora, ale jako szansa dla niego. W tej kwestii, w celu uzyskania lepszych efektów, sektory SMRC i budowy statków oraz sektor produkcji stali powinny ściślej współdziałać. Komitet postuluje, aby DG MOVE zwróciła uwagę na sektor SMRC w swoich pracach nad polityką strategiczną (m.in. w kwestii żeglugi bliskiego zasięgu).

EKES uważa, że zgodnie ze średnioterminowymi (3 lata) prognozami świadczącymi o silnym zapotrzebowaniu na recykling statków wykonywany w Europie, sektor SMRC posiada wyposażenie pozwalające realizować takie projekty. Ma także kapitał ludzki pozwalający spełnić wymogi dotyczące przyjaznego dla człowieka i środowiska recyklingu statków. Jednocześnie w sektorze bierze się pod uwagę, że jest to nowy i inny niż pozostałe rodzaj działalności, z którym wiążą się aspekty drażliwe i wymagające delikatnego podejścia. Zdaniem Komitetu recykling statków będzie coraz bardziej strategiczną działalnością dla przemysłu europejskiego.

1.12

W opinii Komitetu kluczowymi zadaniami krótkoterminowymi, które potrzebują publicznego wsparcia dla finansowania przebudów realizowanych w sektorze SMRC w UE, są: instalowanie płuczek i systemów uzdatniania wód balastowych (to może dotyczyć do 65 000 statków w świecie, zgodnie z Rejestrem Lloyda), przebudowy związane z efektywnością energetyczną (m.in. instalacja silników zasilanych LNG, instalowanie urządzeń do bunkrowania LNG na morzu i systemów odzysku ciepła oraz zestawów modernizacyjnych do slow steaming itd.).

1.13

Komitet jest przekonany, że przemysł SMRC ma wielkie znaczenie dla europejskiej floty marynarki wojennej poszczególnych państw i że należy ten temat włączyć do innych opinii EKES-u zajmujących się sektorem zbrojeniowym.

1.14

EKES uważa, że faktyczne stosowanie przepisów IMO, zwłaszcza zaś konwencji o zarządzaniu wodami balastowymi, ma kluczowe znaczenie dla sektora. Konwencja powinna więc zostać właściwie i skutecznie wdrożona i trzeba jasno określić, jakie są oczekiwania.

2.1

Przemysł stoczniowy obejmuje wszystkie przedsiębiorstwa zaangażowane w budowę, konserwację, przebudowę i naprawę wszelkich statków oraz innych odnośnych struktur morskich. Angielski skrót „SMRC” odnosi się do stoczni zajmujących się konserwacją, naprawą i przebudową statków. W tym obszarze działalności mieszczą się również przeglądy klasyfikacyjne. W UE takie stocznie funkcjonują w szesnastu krajach i zatrudniają około 50–55 tysięcy pracowników (średnia z okresu 2007–2011).

2.2

Branża SMRC jest specyficznym segmentem przemysłu stoczniowego. Znaczenie tego sektora rośnie wraz ze wzrostem globalnej floty i nasileniem transportu morskiego (i śródlądowego), a także wraz z rozwojem technologii okrętowych oraz wzrostem wymagań wobec transportu wodnego odnośnie do zrównoważonego rozwoju.

2.3

Aktualna pozycja UE w tym sektorze jest mocna. Jej udział w światowym rynku wynosi obecnie około 35 %, co dowodzi, że ten sektor jest strategiczny dla Europy. Należy utrzymać taką pozycję, a nawet ją wzmocnić, aby zapewnić wysoki poziom bezpieczeństwa transportu morskiego, jak również ścisłe normy dotyczące ochrony środowiska i efektywności energetycznej.

2.4

Sektor SMRC pod wieloma aspektami różni się od przemysłu budowy statków. Rozróżnia się w nim następujące podsektory: napraw, konserwacji oraz modernizacji i przebudów statków.

2.5

Konserwacja i naprawy to zazwyczaj krótkotrwała działalność. Przez większość czasu statek jest w suchym doku i przeciętnie pozostaje w nim przez około 10–12 dni.

2.6

Planowanie działań remontowych jest stosunkowo proste i stocznie mogą wpływać na decyzje właścicieli statków odnośnie do wyboru stoczni. Jeśli chodzi o nieplanowane naprawy, które mają miejsce w wyniku awarii systemowej, mechanicznej lub strukturalnej, to muszą one być wykonywane przez najbliższą stocznię. W takich przypadkach trudno wpływać na decyzje armatora.

2.7

Zgodnie z raportem OECD z 2008 r. (1), wybór odpowiedniej stoczni remontowej stał się niezwykle ważny dla właścicieli statków, którzy często muszą zdecydować pomiędzy wyborem finansowo atrakcyjnej opcji niskokosztowej a potrzebą zapewnienia niezawodności i zaawansowania technicznego. Najważniejszymi czynnikami decydującymi o tym, gdzie statek zostanie naprawiony, są zazwyczaj: koszty, czas remontu (w tym koszt zmiany trasy) i – w mniejszym stopniu – rodzaj technologii.

2.8

W celu uzyskania korzyści skali w różnych miejscach w świecie ma miejsce łączenie budowy i remontów statków. Kraje z grona potentatów w przemyśle stoczniowym zazwyczaj rozdzielają działalność stoczni budowlanych i SMRC w celu osiągnięcia większej koncentracji siły roboczej i większej wydajności produkcji.

W niektórych krajach UE (np. w Polsce, Niemczech i Holandii) oraz w Indiach ma miejsce funkcjonalno-korporacyjne łączenie stoczni budowy statków i SMRC. Okazuje się, że ten model skutecznie tam funkcjonuje przy wykorzystaniu wspólnych dla obydwu rodzajów stoczni wydziałów, urządzeń (oraz innych jednostek organizacyjnych (2)), przy równoczesnym wykorzystaniu dywersyfikacji portfela produktów i zamówień oraz minimalizacji ryzyka wynikającego z cyklu spowolnienia ekonomicznego.

2.9

Realia rynkowe sektora

2.10

Charakteryzując rozwój branży SMRC w ostatnich kilkunastu latach, w literaturze użyto określenia „zawsze młody” przemysł. Silny wzrost światowej floty od 660 mln DWT w 1990 r. do 1 468 mln DWT w 2011 r. jest źródłem równoczesnego wzrostu szans dla przemysłu SMRC. Światowe roczne obroty w tym sektorze szacowano na ok. 12 mld USD na koniec 2010 roku (3).

2.11

Jeśli chodzi o obroty europejskiego sektora remontowego, to wyniosły one 3,16 mld EUR w 2010 roku (rekordowy wynik to ok. 4 mld euro w 2008 r.). Załącznik 1 przedstawia obroty w stoczniach remontowych w różnych krajach europejskich w latach 2006–2010.

2.12

Sektor SMRC w Europie miał się całkiem dobrze przed kryzysem. Od 2010 r. armatorzy, próbując obniżyć koszty, dokonywali cięć wydatków lub odraczali zlecenia. W drugiej połowie 2010 roku udało się odrobić straty, o czym świadczy to, że czas oczekiwania na remont ponownie wzrósł (od jednego tygodnia do trzech tygodni).

2.13

Stocznie SMRC zlokalizowane są na całym świecie. Chociaż stocznie w Azji wykonują remonty statków po niższych kosztach (ze względu na niskie koszty pracy), wielu armatorów wybiera droższe stocznie, bo są one w stanie zaoferować krótszy okres oczekiwania (a także pozwalają uniknąć zmiany trasy) i bardziej wyrafinowaną wiedzę.

2.14

Proces przebudowy i modernizacji w niektórych aspektach jest bardziej podobny do budowy statków niż do działań składających się na remonty i konserwacje. Przebudowa statków trwa zazwyczaj dłużej niż normalny remont. Działania składające się na przebudowę mogą zostać zakwalifikowane jako proces produkcyjny.

2.15

Według Sea Europe (4) przebudowa statków jest bliższa działaniom stoczni budowlanych, jeśli chodzi o skalę czasu, jednakże przebudowa wymaga zupełnie innego podejścia, zakładającego elastyczność, która zapewnia przeprowadzanie zmian w planie pracy, zgodnie z wymogami klienta i szczególnym charakterem statku przeznaczonego do konwersji.

2.16

Stocznie wykonujące przebudowy na krótko przed kryzysem miały bardzo dobry rynek. W 2009 r. zamówienia zaczęły spadać, z perspektywą na największy ich spadek na początku 2010 roku. W tym czasie większość rejestrów zamówieniowych na przebudowy było pustych. Do pewnej poprawy sytuacji doszło w drugiej połowie 2010 roku, jednak aktualnie wielu armatorów ogranicza zlecenia na przebudowy ze względu na wyzwania finansowe.

2.17

Ostatnio coraz ważniejsza jest rola remontów, przebudów oraz modernizacji statków pomocniczych typu off-shore i urządzeń pływających (w tym platform wiertniczych). Biorąc pod uwagę wysokie koszty nowych statków tego typu (oraz pływających obiektów off-shore), jak również długi czas oczekiwania na ich dostawę (nawet do czterech lat), armatorzy decydują się na konwersję istniejących jednostek typu off-shore i urządzeń pływających. W Europie istnieje jednak silna pokusa, aby używać tańszych zagranicznych stoczni do przeprowadzenia takich przebudów.

3.1

Badania i analizę konkurencyjności sektora SMRC w UE przeprowadzono ostatnio w programie badawczym ECO-REFITEC (5) realizowanym w ramach 7. Programu badawczego. Wyniki tych badań przedstawiono w Załączniku 2.

4.1

Na poziomie międzynarodowym dyskusje dotyczące wielostronnych porozumień ws. konkurencyjności (np. pod auspicjami WTO), które mogłyby wpływać na sektor SMRC, nie zostały przeprowadzone, a szanse na osiągnięcie porozumienia w krótkim okresie są raczej nikłe.

4.2

Na poziomie bilateralnym UE wynegocjowała umowę handlową wpływającą pośrednio na konkurencyjność z USA, Kanadą, Japonia i Koreą Płd., ale jej wpływ na sektor SMRC jest raczej znikomy.

Na poziomie europejskim prawodawstwo unijne zawiera „Zasady ramowe” dotyczące pomocy państwa dla przemysłu stoczniowego. W tym kontekście Komisja może zezwolić na przyznanie środków na innowacje lub na dotacje regionalne dla stoczni, a w przypadku kredytów eksportowych – na przyznanie pomocy armatorom. Jeśli chodzi o sektor SMCR, ramy te dotyczą dotacji na naprawę i przebudowę w przypadku pomocy regionalnej i pomocy na innowacje oraz wyłącznie dotacji na przebudowę statków w przypadku kredytów eksportowych.

4.2.1

Obecne ramy obowiązują przez dwa lata od 1 stycznia 2012 r. Komisja zapowiada, że po tym okresie uda się włączyć ramy dotyczące stoczni do przyszłej wersji unijnych wytycznych dotyczących pomocy państwa na działalność badawczą i innowacyjną, jak również na pomoc regionalną, gdyż aktualnie zarówno ogólne unijne ramy, jak i bardziej specyficzne ramy dotyczące budowy statków są poddawane przeglądowi.

4.3

4.4.1

Konwencja dot. zarządzania wodami balastowymi rozwiązuje problem przenoszenia inwazyjnych gatunków morskich pomiędzy różnymi obszarami morskimi z powodu odprowadzania wody balastowej przewożonej przez statki. Wejście w życie konwencji zaplanowano na początek 2014 r.

4.4.2

Wpływ tej konwencji na branżę SMRC będzie bardzo istotny, bo wiele statków będzie potrzebowało modernizacji i/lub przebudowy, co może dotyczyć do 65 000 jednostek w świecie, zgodnie z Rejestrem Lloyda.

4.4.3

Potencjalne inne skutki tej konwencji dla stoczni SMRC to w głównej mierze zagrożenia z powodu posługiwania się nowymi chemikaliami i przechowywania ich oraz zwiększone wymagania prawne z powodu ich użytkowania.

4.5.1

Konwencja, która weszła w życie w 2013 r., ma na celu zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze statków, w szczególności SOx i NOx.

4.5.2

W celu uniknięcia niepotrzebnych ograniczeń nakładanych na przemysł morski, aneks VI do Konwencji ustala, że zmniejszenie emisji można osiągnąć poprzez użycie alternatywnych paliw lub poprzez przyjęcie technologii oczyszczania gazów.

4.5.3

Konwencja ta stwarza szanse dla stoczni SMRC, ponieważ technologie ograniczające emisje będą musiały być zainstalowane na pokładach statków, które wchodzą w skład istniejących flot. Potencjalne zagrożenia dla stoczni wykonujących montaż urządzeń ekologicznych obejmują: rosnącą zależność od dostawców urządzeń i potrzebę pewnych inwestycji w stoczniach.

4.6.1

Konwencja ta ma na celu zapewnienie takich warunków, aby ryzyko dla środowiska, zdrowia i bezpieczeństwa podczas operacji recyklingu statków było utrzymywane na dopuszczalnym poziomie.

4.6.2

W następstwie przepisów konwencji właściciele statków muszą być w pełni poinformowani o wszystkich materiałach, które są używane podczas konserwacji, napraw i przebudów, i upewniić się, że niepożądane materiały nigdy nie będą używane w stoczniach. Może to stworzyć dodatkowe możliwości uzyskania nowych zamówień na specjalistyczne usługi dla legitymujących się wysokim poziomem know-how stoczni UE.

4.7

Recykling statków będzie coraz bardziej strategiczną działalnością, mającą na celu zapewnienie i dostarczenie na przykład złomu i innych surowców do sektorów wytwórczych w UE (stal, aluminium, miedź) w celu zmniejszenia zarówno bezpośredniego, jak i pośredniego wpływu na środowisko oraz w celu uniknięcia niedopuszczalnych warunków pracy i warunków socjalnych.

5.1

Sektor SMRC i jego otoczenie powinny wziąć pod uwagę szanse i możliwości finansowania przez EBI, poprzez poszerzenie działań kredytujących tego banku. Działania EBI powinny być pobudzone i przebadane, głównie pod kątem projektów odnoszących się do „zielonej żeglugi”, energii odnawialnej off-shore i przebudów. Jako pilne działanie, proponowane jest zwołanie przez DG ENT „warsztatów”, aby skonkretyzować wsparcie przez EBI.

5.2

Państwa członkowskie i regiony przybrzeżne powinny zbadać możliwość alokacji funduszy strukturalnych dla dywersyfikacji technologii przemysłu morskiego w odniesieniu do nowych sektorów rynku. W szczególności chodzi tu o kontekst regionalnych strategii dla inteligentnej specjalizacji.

5.3

Jeśli chodzi o ewentualne działania UE dotyczące długoterminowego finansowania, to szansa potencjalnych środków na takie finansowanie budowy i modernizacji statków powinna być przebadana przez KE. Państwa członkowskie, operatorzy finansowi i przemysł technologii morskich oraz inne zainteresowane strony powinny dokonać przeglądu dostępności gwarancji rynkowych.

5.4

Przemysł okrętowy (w tym SMRC) w kooperacji z KE, krajami członkowskimi lub regionami powinien się włączyć w działania badawcze, stosując w tym celu między innymi PPP – partnerstwo publiczno-prywatne, uwzględniając w pełni strukturę sektorów morskich i odpowiednie zasady dotyczące pomocy państwa.

5.4.1

EKES zgadza się z tezą z agendy LeaderSHIP2020, że aby sprostać ogólnym celom PPP dla sektora stoczniowego, potrzebne będzie silne zaangażowanie na rzecz programów badawczych. Jeśli chodzi o cele krótkoterminowe, to niewątpliwie trwała konkurencyjność sektora SMRC powinna opierać się na właściwym pobudzaniu innowacji na poziomie przedsiębiorstwa.

5.5

EKES popiera włączenie Komitetu Dialogu Sektorowego Przemysłu Stoczniowego do prac dotyczących definiowania i wdrażania polityk w ramach agendy LeaderSHIP 2020. Aktualnie szczególna rola Komitetu powinna polegać na realizacji tej części agendy, która dotyczy lepszej identyfikacji i porównywalności kwalifikacji i umiejętności w celu zapewnienia długotrwałego dobrobytu sektora.

5.6

EKES z nadzieją wita pozytywny postęp prac w Komitecie Dialogu w sprawie standardów społecznych w europejskim sektorze budowy statków i SMRC.

5.6.2014   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 170/45

1.1

EKES ogólnie pozytywnie ocenia dotychczasowe funkcjonowanie Funduszu Solidarności Unii Europejskiej (FSUE) (1), którego utworzenie od samego początku popierał (2).

1.2

EKES uważa, że rozporządzenie nr 2012/2002 dotyczące funkcjonowania Funduszu Solidarności Unii Europejskiej powinno zostać bezzwłocznie zmienione; oczekiwanie na tę zmianę trwa już zbyt długo (3). Komitet popiera wysiłki Komisji w tym kierunku, pomimo że nowy wniosek w tej sprawie jest bardzo konserwatywny, co zauważył również Parlament Europejski (4).

1.3

Zdaniem EKES-u Rada, odrzucając w 2005 r. wniosek Komisji (5), zaprzepaściła okazję, by oprzeć funkcjonowanie funduszu na nowych podstawach.

1.4

EKES uważa, że należy przedsięwziąć wszelkie niezbędne środki, aby ograniczyć obciążenia biurokratyczne w działaniu FSUE i przyspieszyć procedury (6).

1.5

EKES popiera zmiany zaproponowane w nowym wniosku dotyczącym rozporządzenia (7), które odnoszą się do ustalenia zaliczek, sprecyzowania pojęć „poważnej klęski żywiołowej” i „nadzwyczajnej klęski o zasięgu regionalnym”, a także podjęcia środków wobec państw członkowskich, które nie podejmują odpowiednich działań w celu zapobieżenia tym klęskom.

1.6

EKES uważa, że pomimo obecnych szczególnych trudności finansowych, UE powinna przeznaczyć większe środki na działania FSUE na wypadek ewentualnej klęski o szczególnie dużej skali.

1.7

Zdaniem EKES-u należy w pełni wyjaśnić warunki interwencji z tytułu FSUE, aby fundusz ten nie budził nieuzasadnionych oczekiwań i nie był wykorzystywany jako narzędzie w grze politycznej, ale także po to, by nie powodował rozczarowań wśród dotkniętej klęską ludności.

1.8

EKES sądzi, że narzędzia takie jak FSUE są dla UE doskonałą okazją do wykazania swej jedności i solidarności, pod warunkiem, że będą odpowiednio używane, oraz że Unia poinformuje obywateli europejskich o podejmowanych przez siebie wysiłkach i udzielanej pomocy.

1.9

Zdaniem EKES-u do przewidzianych działań należy włączyć również nagłe klęski spowodowane ogólnie efektem cieplarnianym związanym ze zmianą klimatu, a także działaniami terrorystycznymi.

1.10

EKES zastanawia się, dlaczego wartości progów stanowiących kryterium dla ogłoszenia „poważnej” klęski zostały utrzymane na tak wysokim poziomie, co sprawia, że FSUE może przyznać środki tylko wyjątkowo i wyłącznie poprzez uruchomienie klauzul odstępstwa. Komitet uważa, że minimalne progi kwot określających wysokość szkód są szczególnie wysokie i powinny zostać obniżone.

1.11

Klauzula pomocniczości stosowana ściśle przez Radę jest elementem zniechęcającym i znacznie utrudnia wysiłki Komisji. EKES wnosi, by klauzula ta była stosowana bardziej elastycznie.

1.12

Komitet jest przekonany, że w niektórych wypadkach byłoby i jest możliwe uniknięcie poważnych katastrof dzięki zastosowaniu dostępnych mechanizmów i funduszy europejskich oraz posiadanej wiedzy fachowej.

1.13

EKES zgadza się z zasadą, że płaci sprawca szkód.

1.14

EKES stwierdza, że w ostatnich latach w Europie zarejestrowano niestety znaczny wzrost liczby poważnych katastrof.

1.15

Komitet zwraca się do państw członkowskich o udoskonalenie procedur i mechanizmów wewnętrznych, aby ułatwić pracę Komisji poprzez dostarczenie jej w odpowiednim czasie wiarygodnych, aktualnych i udokumentowanych informacji.

1.16

EKES uważa, że okres 9–12 miesięcy niezbędny do wypłaty pomocy jest niezwykle długi i niezgodny z celem pilnej i natychmiastowej pomocy.

1.17

Według EKES-u należy określić zasady dotyczące upowszechniania i działań promocyjnych na temat Funduszu Solidarności, aby zapoznać z nim obywateli.

2.1

FSUE został ustanowiony w 2002 r. w następstwie katastrofalnych powodzi w Europie Środkowej i Północnej. Jego celem jest udzielanie państwom członkowskim i krajom kandydującym dodatkowej pomocy w wypadku poważnych klęsk żywiołowych w celu przywrócenia życia gospodarczego i społecznego w regionach dotkniętych kataklizmem.

2.2

FSUE utworzono w ramach procedury pilnej, kiedy okazało się, że UE posiada znaczne środki, by reagować na klęski żywiołowe na całym świecie, ale nie ma odpowiednich narzędzi, gdy trzeba stawić czoła podobnym katastrofom na swym własnym terytorium lub w krajach kandydujących.

2.3

Od chwili utworzenia FSUE wielokrotnie prowadził zadowalające działania. Stwierdzono jednak także pewne usterki strukturalne i biurokratyczne, które Komisja starała się usunąć, przedstawiając w 2005 r. wniosek dotyczący rozporządzenia. Dokument ten uzyskał pozytywną opinię Parlamentu Europejskiego, ale został odrzucony przez Radę.

2.4

Pułap dla rocznego budżetu funduszu określono na poziomie 1 mld euro i suma ta, jak dotąd, okazała się wystarczająca.

3.1

Oto główne przepisy obowiązującego obecnie rozporządzenia ustanawiającego FSUE:

3.1.1

Fundusz został ustanowiony, by nieść pomoc państwom członkowskim i krajom kandydującym, w których doszło do poważnej klęski żywiołowej, oraz by umożliwić UE podjęcie pilnych i skutecznych działań.

3.1.2

Obejmuje on państwa członkowskie i kraje, które rozpoczęły negocjacje w sprawie przystąpienia do UE.

3.1.3

Stanowi on narzędzie uzupełniające i dostarcza dodatkowej pomocy, refinansując działania o charakterze pilnym.

3.1.4

Określono, że główne aspekty klęsk żywiołowych, których fundusz będzie dotyczył, to warunki życia, środowisko naturalne i gospodarka.

3.1.5

Za klęskę żywiołową uznano, w rozumieniu tekstu, katastrofę powodującą istotne szkody z punktu widzenia kosztów gospodarczych lub określone w procentach PKB (8).

3.1.6

W rozporządzeniu stwierdzono, że FSUE powinien działać zgodnie z bardzo szybkimi procedurami, a decyzje muszą być podejmowane bezzwłocznie.

3.1.7

W każdym wypadku odpowiedzialność za realizację wsparcia zachowuje państwo korzystające z pomocy.

3.2

W rozporządzeniu podkreślono, że konieczna jest jak największa przejrzystość i ostrożne zarządzanie finansowe.

3.3

Ze względu na znaczną wysokość sum ustalonych jako kryterium dla poważnych klęsk żywiołowych ustanowiono również klauzule odstępstwa dotyczące tzw. nadzwyczajnych klęsk o zasięgu regionalnym oraz klęsk, do których doszło w krajach sąsiednich. Kryteria te są jednak bardzo rygorystyczne, a ponadto ustalono pułap wynoszący 75 mln euro. Odstępstwa te stały się ostatecznie regułą interwencji FSUE. Wynika to z bardzo wysokich sum ustalonych w celu zdefiniowania poważnych klęsk żywiołowych.

3.4

Zgodnie z rozporządzeniem główne priorytety FSUE w wypadku poważnej klęski żywiołowej są następujące:

3.4.1

bezzwłoczne przywrócenie funkcjonowania infrastruktury i zakładów energetycznych, dostaw wody pitnej, kanalizacji, telekomunikacji, transportu i edukacji;

3.4.2

zapewnienie czasowego zakwaterowania i finansowanie służb ratowniczych;

3.4.3

podjęcie działań na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego;

3.4.4

natychmiastowe oczyszczenie obszarów dotkniętych klęską.

3.5

Dane państwo członkowskie musi jak najszybciej, a najpóźniej w terminie 10 tygodni od początku klęski, wnieść do Komisji wniosek o pomoc, w którym należy określić również skalę katastrofy i zakres pomocy.

4.1

Omawiany wniosek zmieniający rozporządzenie nr 2012/2002 dotyczące funkcjonowania FSUE przynosi następujące zmiany:

4.1.1

Działania FSUE zostały wpisane w nowe wieloletnie ramy finansowe 2014–2020.

4.1.2

Jasno zdefiniowano zakres FSUE, ograniczając go do klęsk żywiołowych obejmujących także katastrofy spowodowane przez człowieka.

4.1.3

Ustalono, w przypadku klęsk o zasięgu regionalnym, próg w wysokości 1,5 % PKB na poziomie NUTS 2 (od 800 tys. do 3 mln osób).

4.1.4

Wprowadzono możliwość dokonywania szybkich wypłat zaliczek na wniosek państwa członkowskiego dotkniętego klęską, których wysokość nie przekracza 10 % zakładanej kwoty pomocy finansowej oraz 30 mln EUR.

4.1.5

Po raz pierwszy uwzględniono przypadek klęsk żywiołowych postępujących stopniowo, takich jak susza.

4.1.6

Wprowadzono przepisy zachęcające do skuteczniejszego zapobiegania klęskom, w tym do wykorzystania stosownych przepisów Unii dotyczących zapobiegania; Komisja będzie miała prawo odrzucić wniosek o interwencję z tytułu funduszu zgłoszony przez państwo członkowskie, które dopuściło się poważnych zaniedbań, a także w wypadku ponownego wystąpienia klęski o tym samym charakterze.

4.1.7

We wniosku zawarto nowe przepisy na temat kwalifikowalności VAT-u i wyłączenia pomocy technicznej.

4.1.8

W wyjątkowych wypadkach dopuszczono możliwość odstąpienia od niektórych przepisów rozporządzenia finansowego.

4.1.9

Ustalono, że klęska żywiołowa zostanie uznana za poważną, jeżeli szkody przekroczą 3 mld euro lub 0,6 % PKB.

5.1

EKES zgadza się co do tego, że konieczna była zmiana rozporządzenia nr 2012/2002 dotyczącego funkcjonowania FSUE, aby:

5.1.1

stał się on, w wypadku klęsk żywiołowych, skuteczniejszym narzędziem wsparcia dla państw członkowskich, krajów kandydujących i ościennych;

5.1.2

uzyskał kompetencje, by interweniować w przypadku katastrof spowodowanych wypadkami przemysłowymi lub technologicznymi.

5.2

Komitet uważa, że przewidziane sumy są skromne w razie katastrof o dużym zasięgu, mogących oddziaływać na dużą część obszaru UE (wypadki jądrowe, pandemie itd.); wzywa zatem Komisję, by zwróciła szczególną uwagę na ten aspekt.

5.3

EKES w pełni popiera wysiłki Komisji na rzecz przyspieszenia procedur związanych z funkcjonowaniem FSUE, przy czym oczywiste jest, iż muszą one stanowić niezawodne mechanizmy i odpowiadać całkowicie jasnym i prostym zasadom.

5.4

EKES wzywa państwa członkowskie do ostrożnego korzystania z mechanizmów funduszu, aby nie wzbudzać niesłusznie negatywnych reakcji wobec UE.

5.5

EKES popiera procedurę zaliczkową oraz wprowadzenie kategorii „postępujących stopniowo szkód” związanych np. z suszą. Uważa ponadto, że zalesianie również musi być elementem naprawy szkód planowanej w następstwie klęski żywiołowej.

5.6

EKES uważa, że Komisja powinna szczególnie surowo traktować państwa członkowskie, które pomimo istnienia przepisów europejskich i finansowania europejskiego na ten cel dopuściły się zaniedbań powodujących poważne katastrofy.

5.7

EKES uważa, że zmiana klimatu w przyszłości będzie powodowała jeszcze więcej klęsk żywiołowych, i w związku z tym wnosi, by Komisja również ten fakt uwzględniła w zmienianym rozporządzeniu.

5.8

EKES uważa, że społeczeństwo obywatelskie odgrywa zawsze szczególnie istotną rolę w sytuacji poważnych katastrof, i wzywa Komisję, by włączyła do zmienianego rozporządzenia możliwość finansowania również wyspecjalizowanych i uznanych organizacji społeczeństwa obywatelskiego, które dysponują strukturami i wiedzą umożliwiającymi im wnoszenie wkładu w postaci własnych usług.

5.9

EKES jest zdania, że skuteczne działania mechanizmów takich jak FSUE pozwalają UE na konkretne, praktyczne wykazanie solidarności i wzywa Komisję do podjęcia niezbędnych środków, aby obywatele europejscy byli informowani o roli odgrywanej przez Unię.

5.10

EKES jest przekonany, że finansowanie funduszu powinno zostać włączone do budżetu ogólnego UE, aby ograniczyć opóźnienia spowodowane obecnymi powolnymi i zbiurokratyzowanymi procedurami, w których uczestniczy Rada, Parlament i Komisja. Jednocześnie należy ustanowić mechanizm pozwalający na zwiększenie środków budżetowych w wypadku poważnych katastrof, które wymagają większych środków pomocowych.

5.11

EKES podziela stanowisko Parlamentu Europejskiego, który uważa, że próg interwencji odpowiadający 1,5 % PKB regionalnego na poziomie NUTS 2 jest szczególnie wysoki i wyklucza znaczną liczbę poważnych klęsk żywiołowych z zakresu interwencji funduszu, ku wielkiemu rozczarowaniu obywateli. Proponuje ponadto obniżenie go do 1 %, tak aby obejmował przede wszystkim kraje o niskich wskaźnikach demograficznych.

5.6.2014   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 170/50

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) przyjmuje z zadowoleniem fakt, że Komisja Europejska przedstawiła oczekiwany i wielokrotnie zapowiadany wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie funduszy rynku pieniężnego.

1.2

Rynek równoległego systemu bankowego jest bardzo istotny. Rada Stabilności Finansowej (Financial Stability Board – FSB) szacuje, że ma on wartość 51 000 mld euro na szczeblu światowym, czyli 25–30 % całego rynku finansowego. W Europie większość funduszy rynku pieniężnego (około 80 % całkowitej wielkości i 60 % funduszy) działa na mocy dyrektywy 2009/65/WE (UCITS). Począwszy od lipca 2013 r. pozostałe FRP prowadzą działalność na podstawie przepisów dyrektywy 2011/61/UE w sprawie zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi.

1.3

Konieczność uregulowania działalności tzw. równoległego systemu bankowego wynika z dwóch głównych przyczyn: z możliwości wykorzystania go do omijania przepisów, zwłaszcza wymogów kapitałowych, lub do prowadzenia działalności, którą można zarządzać w ramach tradycyjnego uregulowanego systemu, zwiększając prawdopodobieństwo reakcji systemowej. Drugą istotną przyczyną jest fakt, że w działalności finansowej równoległego systemu bankowego wykorzystuje się ważne dźwignie, narażając sektor finansowy, podobnie jak czynią to tradycyjne banki, na panikę i reakcje systemowe.

1.4

EKES popiera decyzję Komisji, by sektor ten uregulować za pomocą rozporządzenia, a nie dyrektywy. Wziąwszy pod uwagę cechy FRP działających na szczeblu światowym, lecz posiadających siedziby głównie w trzech krajach: Francji, Irlandii i Luksemburgu, kluczowe znaczenie mają jednolite przepisy nadające się do natychmiastowego zastosowania. Jest to w pełni zgodne z zasadami proporcjonalności i pomocniczości.

1.5

Na polecenie Rady Stabilności Finansowej w październiku 2012 r. IOSCO sporządziła pierwszy zestaw zaleceń w celu ukierunkowania organów regulacyjnych na interwencję na rynkach FRP. W listopadzie 2012 r. sama Rada Stabilności Finansowej zaproponowała wytyczne regulacyjne w celu zmniejszenia wrażliwości FRP na gwałtowne wycofywanie inwestycji, a 20 listopada 2012 r. PE wydał swe własne wytyczne. Wreszcie, w grudniu 2012 r. (1) swe zalecenie wydała Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego (ERRS).

1.6

W Stanach Zjednoczonych Komisja Papierów Wartościowych i Giełd wydała ustawę nr 2-a7, która reguluje tę dziedzinę od 2010 r. Natomiast dnia 19 listopada 2012 r. (2) Rada Nadzoru Stabilności Finansowej (FSOC), odpowiedzialna za regulację w USA, rozpoczęła przegląd obowiązujących przepisów, proponując bardzo podobne rozwiązania jak KE: wymóg zapewnienia buforu kapitałowego, obowiązkowego przejścia do FRP o zmiennej NAV, krótkoterminowych inwestycji, a także częstszego przekazywania rynkowi informacji o strukturze portfela inwestycyjnego. Zważywszy na ścisłą integrację rynków, EKES zaleca uzgodnienie z organami po drugiej stronie Atlantyku jednolitych i skutecznych przepisów.

1.7

EKES zgadza się ze stwierdzeniem zawartym w dokumencie ERRS. „Choć FRP nie spowodowały kryzysu finansowego z lat 2007–2008, ich działalność w okresie zawirowań na rynku finansowym uwypukliła związane z nimi ryzyko przeniesienia, a nawet wzmocnienia kryzysu. Doświadczenia lat 2007–2008 wskazują, że FRP mogą być podatne na ucieczki inwestorów oraz mogą potrzebować wsparcia jednostek sponsorujących, w szczególności w celu utrzymania stałej wartości aktywów netto”.

1.8

Komitet stwierdził, że „Chociaż niewątpliwie niezbędna jest płynność systemu finansowego, który przed kryzysem finansowym w dużej mierze zależał od równoległego systemu bankowego, doświadczenia związane z kryzysem pokazują, że w procesie regulacyjnym należy położyć nacisk na konieczność stabilności systemu finansowego”. „W rzeczywistości niedopuszczalna jest działalność »równoległa«, w związku z czym równoległy system bankowy powinien podlegać tym samym wymogom regulacyjnym i ostrożnościowym co cały system finansowy”. „Celem nowych przepisów powinien być również wysoki poziom ochrony konsumentów europejskich”.

1.9

Komitet już od pewnego czasu, zgodnie z zaleceniami Rady Stabilności Finansowej, postulował szybkie wydanie rozporządzenia (3). Niezbędne jest, by Parlament i Rada jak najszybciej osiągnęły porozumienie w celu wydania omawianego rozporządzenia, uwzględniając propozycje zmian przedstawione przez EKES. Istnieje ryzyko, że przyjęcie rozporządzenia opóźni się o wiele miesięcy, zważywszy na harmonogram instytucjonalny Parlamentu i Komisji.

1.10

EKES uważa, że lepsze i bardziej adekwatne do celu jest zalecenie wydane przez RSF i ERRS (4) w sprawie ryzyka związanego z funduszami o stałej NAV, które powinny zostać przekształcone w fundusze o zmiennej NAV. Wziąwszy pod uwagę fakt, że największe możliwe ryzyko, któremu stawiono czoło, wynosiło ponad 6 %, bufor kapitałowy w wysokości 3 % wydaje się niewystarczający, by sprostać wymogom płynności w czasie, gdy wszystkie podmioty powinny spodziewać się znacznych zawirowań na rynku i mogą pospiesznie wycofać swe inwestycje.

2.1

Wniosek Komisji dotyczący rozporządzenia nawiązuje do zeszłorocznej Zielonej księgi w sprawie równoległego systemu bankowego zwanego w języku angielskim shadow banking (zob. IP/12/253 i MEMO/12/191). Podsumowano w nim dotychczasowe prace i przedstawiono plan możliwych działań regulacyjnych w tej istotnej dziedzinie.

2.2

Zdarzenia zachodzące podczas kryzysu finansowego rzuciły światło na wiele aspektów FRP, które sprawiają, że mogą być one zagrożone w razie trudności na rynku finansowym, i które mogą przenieść ryzyko na inne rynki lub je spotęgować.

2.3

Wytyczne przyjęte przez Komitet Europejskich Organów Nadzoru nad Rynkiem Papierów Wartościowych (CESR) w celu stworzenia minimalnej płaszczyzny porozumienia zostały zastosowane po roku przez zaledwie dwanaście państw członkowskich, unaoczniając tym samym ciągłe utrzymywanie się różnic między przepisami różnych krajów. Fakt ten wymaga szybkich i stanowczych działań.

2.4

FRP nie będą mogły działać z wykorzystaniem pochodnych instrumentów finansowych, poza normalnym zakresem ochrony przed ryzykiem walutowym i ryzykiem związanym ze stopami procentowymi.

2.5

FRP powinny również ograniczyć ryzyko kontrahenta poprzez dywersyfikację inwestycji. Umowa z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu zawarta z jednym kontrahentem nie będzie mogła przekraczać 20 % ogółu aktywów FRP.

2.6

Zarządzający muszą unikać zasięgania opinii wyspecjalizowanych agencji zewnętrznych, a także poddawać FRP okresowym testom warunków skrajnych w celu sprawdzenia ich odporności.

2.7

Celem wydanego wniosku dotyczącego rozporządzenia jest zapewnienie większej przejrzystości poprzez:

2.8

We wniosku dotyczącym rozporządzenia proponuje się również ściślejsze kontrolowanie funduszy rynku pieniężnego, postulując bardziej zaostrzone warunki płynności. Zdaniem Komisji, w wypadku wycofania kapitału przez inwestorów, zagwarantowałoby to funduszom możliwość realizacji zlecenia umorzenia bez szkód dla systemu.

2.9

W szczególności fundusze te powinny stale posiadać przynajmniej 10 % płynnych aktywów o jednodniowym terminie zapadalności oraz 20 % płynnych aktywów o tygodniowym terminie zapadalności, podczas gdy ich ekspozycja na ryzyko wobec jednego emitenta nie powinna przekraczać 5 % wartości. Należy ponadto zagwarantować bufor kapitałowy w wysokości 3 % dla funduszy o stałej wartości aktywów netto.

3.1

Równoległy system bankowy odgrywa istotną rolę w finansowaniu gospodarki realnej. „(...) Przyczynił się (on) do wzrostu znaczenia aspektu finansowego gospodarki i do bańki na rynku nieruchomości, które od 2007 r. wpływały na różne kraje rozwinięte, doprowadzając je na skraj ruiny. Dlatego też należy mu przypisać główną, choć nie wyłączną, odpowiedzialność za głęboką recesję, która dotknęła USA i wiele krajów UE. Cały system finansowy powinien służyć gospodarce realnej” (5). Zwłaszcza MŚP borykają się z poważnymi problemami związanymi z ograniczeniem ich dostępu do kredytów. Wydaje się, że system bankowy nie jest w stanie wypełniać swej podstawowej funkcji, którą jest wsparcie gospodarki realnej.

3.2

FRP służą łączeniu popytu i podaży na aktywa krótkoterminowe.

3.3

Jak stwierdziły Rada Stabilności Finansowej oraz inne istotne instytucje, takie jak Międzynarodowa Organizacja Komisji Papierów Wartościowych (IOSCO) i Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego, chociaż uznaje się znaczenie systemowe FRP, nie uregulowano ich w wystarczającym stopniu. EKES podziela ten pogląd.

3.4

Europejska Federacja Bankowa wyraża natomiast pewne obawy w związku z konsekwencjami propozycji w sprawie funduszy pieniężnych, uznając je za restrykcyjne i trudne do realizacji, podczas gdy środki z funduszy mogą zostać wykorzystane przez banki do wsparcia pożyczek dla gospodarki realnej.

3.5

W międzyczasie nad kwestią tą pochyliła się również grupa G-20. Koncentruje się na działalności (a nie na podmiotach) w tym sektorze. Rozmaite uwagi ze strony krajów należących do G-20 mają na celu uregulowanie sektora za pomocą łagodnego podejścia, by uniknąć nadmiernych wstrząsów dla ruchu kapitału na świecie, zważywszy na istotną rolę równoległego systemu bankowego w dostarczaniu środków pieniężnych sektorowi bankowemu.

3.6

Jeżeli chodzi o pokrewne instytucje i działania, w 2011 r. Rada Stabilności Finansowej oszacowała, że wartość równoległego systemu bankowego wynosi około 51 tys. mld EUR na szczeblu światowym, co równa się 25–30 % całego systemu finansowego i połowie działalności bankowej (w strefie euro prawie 17 tys. mld, w Wielkiej Brytanii prawie 7 tys. mld, a w Stanach Zjednoczonych 17,5 tys. mld (6)).

3.7

Pośród różnych pośredników uczestniczących w tym systemie, FRP mają znaczenie systemowe i stanowią istotne źródło finansowania krótkoterminowego dla instytucji finansowych, przedsiębiorstw i rządów. Z tego względu ich finansowanie jest głównym elementem omawianych międzynarodowych prac regulacyjnych.

3.8

W Europie w portfelach tych funduszy znajduje się około 22 % krótkoterminowych dłużnych papierów wartościowych emitowanych przez rządy lub sektor przedsiębiorstw, a także 38 % krótkoterminowych dłużnych papierów wartościowych emitowanych przez sektor bankowy, o wartości około 1 000 mld EUR.

3.9

Jeżeli chodzi o ich łączne rozmieszczenie geograficzne w UE, ich siedziby mieszczą się głównie we Francji, Irlandii i Luksemburgu, a jeżeli chodzi o fundusze o stałej NAV, są one wykorzystywane przede wszystkim przez przedsiębiorstwa w Niemczech i Wielkiej Brytanii.

4.1

Sektor FRP jest ściśle powiązany z bankami, które często zarządzają samymi funduszami, a nawet wykorzystują je do finansowania swojej działalności. Zdaniem Komisji większość FRP jest wspierana przez banki: dziewięć na dziesięć największych zarządzających FRP jest de facto finansowanych przez banki komercyjne. Liczby te wskazują na wysoki stopień powiązania nie tylko między dwoma omawianymi sektorami, lecz również między FRP, finansami przedsiębiorstw i rządami.

4.2

Dla przedsiębiorstw FRP są alternatywnym sposobem krótkoterminowego wykorzystania kapitału. Dzięki tym instrumentom mogą one bowiem wykorzystać swe rezerwy z większym zyskiem zamiast składać je w banku. Chociaż EKES uznaje potencjalną zasadność tych sposobów wykorzystania środków finansowych, to zwraca uwagę na związane z tym zagrożenia. W przeciwieństwie do banków, w razie problemów fundusze nie miałyby możliwości skorzystania z jakiejkolwiek pomocy ze strony banków centralnych.

4.3

W istocie dla FRP nie ma systemów gwarancji depozytów. Pośrednicy równoległego systemu bankowego (fundusze hedgingowe, FRP czy też strukturyzowane instrumenty inwestycyjne) dostarczają kredytu.

4.4

Zgodnie z obecnym mechanizmem funkcjonowania FRP może pożyczyć wszystkie środki zgromadzone przez osoby indywidualne lub przedsiębiorstwa. EKES odnotowuje, że w sytuacji, gdy jeden bądź dwóch pożyczkobiorców jest niezdolnych spłacić dług, FRP może upaść, gdyż w tym samym czasie niektórzy deponenci/inwestorzy mogą zwrócić się o zwrot pieniędzy, a fundusz może nie być w stanie ich oddać. Jeżeli nie wprowadzi się przepisów ostrożnościowych, mechanizm ten może wywołać kolejny kryzys.

4.5

W świetle przedstawionych uwag, a także już wspomnianego faktu, że największymi podmiotami finansującymi/sponsorującymi FRP są właśnie banki, EKES stanowczo stwierdza, że działalność FRP powinna była być poddana przepisom i kontrolom obowiązującym już w systemie bankowym.

4.6

EKES uważa, że propozycja Komisji dotycząca zażegnania tego ryzyka poprzez nałożenie bufora płynności w wysokości 3 % jest niewystarczająca, by zabezpieczyć się przed ryzykiem związanym z FRP o stałej NAV, zważywszy, że odnotowano już przypadki, w których ryzyko przewyższało 6 %.

4.7

Nieadekwatność przewidywań Komisji dotyczy również zaleceń Rady Stabilności Finansowej i Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego. Z myślą o ostrożnościowym zabezpieczeniu tego systemu obie rady zaproponowały Komisji przyjęcie mechanizmu oceny funduszy w oparciu o zmienną NAV, tak by wartość funduszu dostosowała się zgodnie z wahaniami cen. W rozporządzeniu utrzymano natomiast przewidziany początkowo mechanizm stałego NAV, ograniczając się do wprowadzenia buforu płynności, by stawić czoła ewentualnym niekorzystnym wahaniom wartości. EKES uważa, że zalecenia obu organów regulujących rynek w większym stopniu odpowiadają zasadzie ochrony stabilności systemu finansowego, co widać w załączonej poniżej tabeli.

Fundusz rynku pieniężnego utrzymujący stałą wartość aktywów netto (CNAV – Constant Net Asset Value) (art. 25)

Tabela porównawcza (7)

W odniesieniu do oferowanych produktów EKES poddaje pod rozwagę fakt, że do równoległego systemu bankowego trafiły produkty, które są już sprzedawane w tradycyjnym systemie bankowym, a zatem podlegają regulacji. Ma to na celu uniknięcie ściślejszej kontroli w ramach nadzoru bankowego.

4.8

EKES wyraża zaniepokojenie, że zagrożenia te pojawiają się ponownie w ramach równoległego systemu bankowego, by uniknąć nadzoru. Jego zdaniem należy zatem oprzeć się na zasadzie: „ta sama działalność = te same zasady”.

4.9

EKES podkreśla już wielokrotnie potwierdzoną zasadę, zgodnie z którą odpowiednia przejrzystość i właściwy stopień nadzoru gwarantowałyby systemowi finansowemu działanie na rzecz gospodarki, co zwiększyłoby zaufanie, wydajność i skuteczność.

W projekcie przepisów zakazuje się zewnętrznych ratingów kredytowych w odniesieniu do funduszy rynku pieniężnego. Postanowienie to ma zapobiegać temu, by potencjalne obniżenie oceny wiarygodności kredytowej nie wywoływało paniki na rynkach. Chociaż jest ono niezgodne z zasadą przejrzystości i skuteczności, a także może być niekorzystne dla pełnej symetrii informacyjnej, EKES uważa, że na rynku FRP działają podmioty zawodowe i że agencje ratingowe mogą wywołać panikę wśród inwestorów, po prostu zmieniając zdanie. Środki ratingu wewnętrznego, wzmocnienie procedur i ochrony w zakresie zarządzania ryzykiem, a także bardziej rygorystyczny i zaostrzony nadzór mogą pomóc w skutecznej ochronie jakości aktywów odniesienia oraz zabezpieczenia funduszy.

5.6.2014   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 170/55

1.1

EKES pozytywnie odnosi się do komunikatu, jako spójnego wkładu w reformę usług finansowych w celu przywrócenia prawidłowego funkcjonowania i stabilności tego sektora o istotnym znaczeniu oraz ograniczenia wszelkiego ryzyka systemowego z nim związanego.

1.2

EKES spodziewa się, że nowe regulacje dotyczące rynków finansowych pozytywnie wpłyną na stan gospodarki i podkreśla swe głębokie przekonanie, że stabilność sektora finansowego oraz powodzenie podjętych reform są obowiązkowym warunkiem wstępnym trwałego wzrostu gospodarczego, zatrudnienia oraz zakończenia procesu tworzenia rynku wewnętrznego w UE.

1.3

EKES uważa, że plan działania, jaki tworzą środki już podjęte oraz środki, które zostaną wprowadzone, wytycza właściwy kierunek. Uznaje też poczynione do tej pory postępy, niemniej podkreśla pilną potrzebę przyspieszenia prac nad licznymi elementami tego planu i zakończenia bieżących prac nad inicjatywami legislacyjnymi. EKES ma tu na względzie pięć priorytetowych obszarów (1) działań i przedstawia następujące uwagi:

1.4

Uznając, że żywotne znaczenie w reformie usług finansowych ma podejście do kwestii arbitrażu (2), przyjmuje z zadowoleniem zaproponowane liczne szczegółowo opisane środki (3), w tym zwłaszcza zaostrzenie ram ostrożnościowych w sektorze bankowym w celu ograniczenia ryzyk związanych z efektem domina i arbitrażem.

1.5

Pozytywnie odnosi się do wysiłków podjętych, by zwiększyć przejrzystość, zwłaszcza zaś w odniesieniu do konkretnych działań, które mają na celu stworzenie nadzoru nad równoległym systemem bankowym w obrębie UE, repozytoriów transakcji dotyczących produktów podlegających rozporządzeniu EMIR (4), zmianę dyrektywy w sprawie rynków instrumentów finansowych (MiFID) (5), wprowadzenie identyfikatora podmiotu prawnego (Legal Entity Identifier – LEI) i zwiększenie przejrzystości transakcji finansowania papierów wartościowych.

1.6

Przyznaje, że poczyniono postępy w tworzeniu ściślejszych ram prawnych odnoszących się do kapitałów inwestycyjnych, czego głównym celem była poprawa ich płynności i stabilności, zwłaszcza z punktu widzenia przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS), które mają siedzibę w Europie lub są w niej sprzedawane.

1.7

Uważa, że jeśli chodzi o „ograniczenie ryzyk związanych z transakcjami finansowania papierów wartościowych”, w komunikacie ograniczono się do uwag ogólnych, które nie stoją na wysokości panujących obecnie krytycznych warunków, choć odzwierciedlają one obecny stan rzeczywisty. Zaleca przyspieszenie prac i uściślenie przewidzianych działań, zwłaszcza w odniesieniu do przepisów dotyczących zbywalnych papierów wartościowych, gdyż transakcje finansowania papierów wartościowych, głównie umowy odkupu i pożyczki papierów wartościowych, odegrały nadrzędną rolę w zadłużeniu sektora finansowego.

1.8

Podobnie wskazuje na opóźnienie i zaleca zwiększenie wysiłków oraz rychłe wyjaśnienia istotnej problematyki, jaką jest wzmocnienie nadzoru nad równoległym systemem bankowym. W komunikacie ograniczono się do wskazania pewnej liczby problemów dotyczących tej dziedziny i wskazano tylko jedno działanie w przyszłości – Europejski System Nadzoru Finansowego (ESNF) – które Komisja podejmie w 2013 r.

1.9

Zważywszy na to, że głównymi ofiarami kryzysu finansowego i gospodarczego są wbrew swej woli obywatele jako podatnicy, pracownicy, oszczędzający i konsumenci, EKES wnosi o nasilenie inicjatyw w zakresie regulacji dotyczących ich ochrony dzięki przejrzystości, właściwej informacji, odpowiedzialności społecznej sektora finansowego oraz ochronie konsumentów i drobnych inwestorów. Przypomina też ważne uwagi, które sformułował w sprawie włączenia społeczeństwa obywatelskiego w uregulowanie rynków finansowych (6).

1.10

Komitet uważa za istotne, że w swoim komunikacie Komisja stwierdza, iż równoległego systemu bankowego nie należy postrzegać jedynie z punktu widzenia związanych z nim zagrożeń. Jest on również dodatkowym alternatywnym źródłem finansowania, który może być korzystny dla realnej gospodarki.

2.1

Równoległy system bankowy definiuje się jako „system pośrednictwa pożyczkowego, który obejmuje podmioty i działania poza normalnym systemem bankowym” (7). Opiera się on na dwóch powiązanych filarach tzn. podmiotach, które głównie zajmują się działaniami, takimi jak gromadzenie środków finansowych mające cechy przyjmowania depozytów, transformacja terminów zapadalności lub transformacja płynności, transfer ryzyka kredytowego oraz stosowanie bezpośredniej lub pośredniej dźwigni finansowej. Natomiast jego „działalność”, która stanowi ważne źródło finansowania podmiotów pozabankowych, obejmuje sekurytyzację, udzielanie pożyczek papierów wartościowych i transakcje repo.

2.2

Podmioty ad hoc to spółki sekurytyzacyjne, takie jak spółki do celów programu emisji papierów dłużnych przedsiębiorstw zabezpieczonych aktywami (ABCP), celowe spółki inwestycyjne (Special Investment Vehicles – SIV) oraz spółki celowe ad hoc (Special Purpose Vehicles – SPV), fundusze rynku pieniężnego oraz inne rodzaje funduszy inwestycyjnych lub produktów wykazujących cechy depozytowe, które sprawiają, że są one podatne na skutki masowych umorzeń (panika), fundusze inwestycyjne, w tym fundusze inwestycyjne typu ETF, które udzielają kredytów lub stosują dźwignię finansową, przedsiębiorstwa finansowe i podmioty obracające papierami wartościowymi udzielające kredytów lub gwarancji kredytowych bądź dokonujące transformacji terminów zapadalności lub transformacji płynnością, które nie są regulowane przepisami dotyczącymi banków lub też zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji, które emitują produkty kredytowe lub udzielają im gwarancji.

2.3

Działalność równoległego sektora bankowego wywodzi się z deregulacji systemu finansowego, która rozpoczęła się w Wielkiej Brytanii w latach osiemdziesiątych i poszerzyła się na Stany Zjednoczone i inne kraje w latach dziewięćdziesiątych (8). Pierwsze umowy z Bazylei odegrały ważną rolę w tym procesie, gdyż działalność spekulacyjną umieszczono w nich poza bilansem oraz wprowadzono ścisłe przepisy dotyczące bilansu banków (9).

2.4

Zniesienie lub złagodzenie zasad i przepisów (10) umożliwiły instytucjom finansowym poszerzenie swej działalności na nowe dziedziny i na nowe złożone modele. Jednocześnie perspektywy wysokich zysków wywarły wpływ na miliony osób na świecie o bardzo nieznacznej znajomości produktów sektora bankowości równoległej i jego funkcjonowania.

2.5

W 2007 r. grupa G20 postanowiła przyjąć szereg środków regulacyjnych, by zapewnić bezpieczeństwo i stabilność systemu finansowego, podczas gdy kryzys z 2008 r. oraz jego poważne skutki społeczne i gospodarcze wykazały ryzyko związane z działalnością równoległego sektora bankowego oraz jego słabość tak pod względem luk prawnych, jak i nieskutecznego systemu nadzoru, nieprzejrzystości rynków lub zbytniej złożoności produktów, jednocześnie wskazując na rolę Rady Stabilności Finansowej.

2.6

Unia Europejska odgrywa pierwszoplanową rolę w międzynarodowych wysiłkach podejmowanych na forum G20 i Rady Stabilności Finansowej, czym uwydatnia znaczne postępy poczynione przez siebie w wypełnianiu zobowiązań określonych w planie działań na rzecz reformy systemu bankowego i rozwoju nowych struktur nadzoru. Licznym reformom nadano już formę prawną i warto przytoczyć np. choćby jedną z nich dotyczącą pozagiełdowych instrumentów pochodnych.

2.7

Sprawozdanie Rady Stabilności Finansowej z października 2011 r., które stanowi pierwsze kompleksowe międzynarodowe działanie zmierzające do zajęcia się kwestią równoległego systemu bankowego, koncentruje się na: i) określeniu zasad monitorowania i regulacji równoległego systemu bankowego; ii) rozpoczęciu procesu badania w celu ustalenia i oceny ryzyka systemowego; iii) określeniu zakresu możliwych środków regulacyjnych w ramach pięciu kierunków działania (11). Jednocześnie Komisja opublikowała zieloną księgę poświęconą głównie potencjalnemu ryzyku związanemu z równoległym systemem bankowym w UE i możliwym podejściom do rozwiązania tych kwestii na drodze przepisów prawnych.

3.1

W komunikacie najpierw podsumowano podjęte już działania zmierzające w dwóch kierunkach: z jednej strony środki przyjęte w stosunku do podmiotów finansowych skupiają się na zaostrzeniu wymogów nałożonych na banki i na zakłady ubezpieczeń w odniesieniu do transakcji z równoległym systemem bankowym oraz na opracowaniu zharmonizowanych ram dotyczących podmiotów zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi; z drugiej strony środki dotyczące integralności rynku skupiają się na instrumentach przenoszących ryzyko, zaostrzeniu zasad dotyczących sekurytyzacji oraz lepszych ramach regulujących agencje ratingowe.

3.2

Ponadto w komunikacie Komisji określono następnie pięć priorytetowych obszarów działań, w których zamierza ona przyjąć dodatkowe środki:

3.2.1

W odniesieniu do przejrzystości równoległego systemu bankowego, wysiłki podjęte w zakresie gromadzenia i wymiany rzetelnych i obszernych danych zostaną uzupełnione inicjatywami w zakresie monitorowania ryzyka związanego z równoległym systemem bankowym oraz w zakresie centralnych repozytoriów obsługujących instrumenty pochodne, rozporządzenia EMIR (12), zmiany dyrektywy w sprawie rynków instrumentów finansowych (MiFID) (13), wprowadzenia identyfikatora podmiotu prawnego (Legal Entity Identifier – LEI) oraz większej przejrzystości transakcji finansowania papierów wartościowych.

3.2.2

Jeśli chodzi o niektóre fundusze inwestycyjne, a zwłaszcza o fundusze rynku pieniężnego z siedzibą w Europie lub które są sprzedawane w Europie, proponuje się opracowanie nowych zasad mających na celu poprawę ich płynności i stabilności oraz przegląd zasad mających zastosowanie do przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS).

3.2.3

W odniesieniu do zmniejszenia ryzyka związanego z transakcjami finansowania papierów wartościowych, w komunikacie przedstawiono olbrzymie wysiłki, które podjęto, by lepiej zrozumieć to zjawisko i wyciągnąć z niego wnioski. Wyjaśniono także, że aby zaradzić temu problemowi, Komisja rozważa przedłożenie wniosku ustawodawczego dotyczącego prawa papierów wartościowych.

3.2.4

Natomiast ramy ostrożnościowe w sektorze bankowym zostaną zaostrzone w celu ograniczenia ryzyk związanych z efektem domina i arbitrażem za pośrednictwem bardziej rygorystycznych zasad. Ramy te nałożą na banki dodatkowe wymogi kapitałowe w przypadku operacji z nieregulowanymi podmiotami finansowymi, wprowadzą zaostrzone przepisy dotyczące wypłacalności oraz nowe zasady płynnościowe, głównie dzięki wejściu w życie 1 stycznia 2014 r. rozporządzenia (CRR) (14) i dyrektywy (CRD IV) (15) w sprawie wymogów kapitałowych. Ponadto przewidziano rozważenie ewentualnego rozszerzenia zakresu stosowania norm ostrożnościowych w celu zmniejszenia ryzyka arbitrażu.

3.2.5

Jeśli chodzi o większy nadzór, podkreślono rozproszony, niejednorodny i dynamiczny charakter równoległego systemu bankowego oraz wyzwania związane z nadzorem ostrożnościowym np. ze względu na możliwości obchodzenia przepisów w kontekście transgranicznym. Na poziomie europejskim prowadzone są obecnie prace wstępne przez Europejską Radę ds. Ryzyka Systemowego (ERRS) i poszczególne europejskie urzędy nadzoru. Te aspekty oraz konieczność podjęcia kwestii arbitrażu, a także „ewentualna potrzeba” doprecyzowania instytucjonalnej roli każdego organu zostaną rozważone w ramach przeglądu Europejskiego Systemu Nadzoru Finansowego (ESNF), który Komisja przeprowadzi w 2013 r.

4.1

Od samego początku kryzysu finansowego EKES w licznych opiniach (16) przestawiał stanowiska społeczeństwa obywatelskiego w szeregu różnych kwestii związanych z funkcjonowaniem systemu finansowego i sformułował słuszne uwagi i zalecenia zarówno ogólne, jak i bardziej szczegółowe, zwłaszcza dotyczące naprawy oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków (17).

4.1.1

EKES uważa, że zielona księga (18) w sprawie równoległego systemu bankowego stanowiła ważny krok we właściwym kierunku mający na celu zmierzenie się z istniejącymi problemami. Jednocześnie położono w niej m.in. nacisk na konieczność wyeliminowania działań „równoległych”, które muszą również zostać podporządkowane wymogom prawnym i ostrożnościowym na równi z całym systemem finansowym.

4.2

EKES przyjmuje z zadowoleniem podjęcie w skali światowej kwestii nadzoru ostrożnościowego z myślą o objęciu ramami prawnymi i kontrolą wszystkich instytucji finansowych o znaczeniu systemowym, instrumentów i rynków (19). Wyraża zadowolenie z faktu, że podczas ostatniego posiedzenia grupa G20 (20) zatwierdziła zalecenia Rady Stabilności Finansowej, z którymi przedmiotowy komunikat jest w pełni zgodny.

4.3

EKES wzywa Komisję do zadbania o odpowiednią treść i harmonogram ram działań dotyczących wzmocnionego nadzoru nad równoległym systemem bankowym w wyniku wprowadzenia spójnego mechanizmu nadzoru poprzez rychłe wyjaśnienie roli instytucjonalnej organów nadzoru w ramach przeglądu europejskiego systemu organów nadzoru finansowego.

4.4

Zważywszy, że w zależności od kraju niektóre działania i podmioty sektora równoległego podlegają pewnemu systemowi prawnemu bądź mu nie podlegają, szczególnie ważne jest, by zagwarantować równe warunki konkurencji między różnymi krajami oraz między właściwym sektorem bankowym a podmiotami równoległego systemu bankowego poprzez odpowiednie mechanizmy pozwalające uniknąć tego, by arbitraż regulacyjny doprowadził do zakłóceń w systemie zachęt wynikających z przepisów.

4.5

EKES zwraca zwłaszcza uwagę na to, że w odniesieniu do analizy danych konieczne jest, by organy regulacyjne przyjęły podejście wspólne w skali światowej, któremu towarzyszą wspólne ramy odniesienia i otwarte standardy branżowe, by umożliwić szybką wymianę danych oraz działać skutecznie i w odpowiednim czasie, tak by zapobiegać ryzyku systemowemu i chronić stabilność finansową.

4.6

EKES uważa, że skala oraz stopa wzrostu równoległego systemu bankowego jest kolejnym czynnikiem ryzyka systemowego i przypomina, że zgodnie z dokumentem Rady Stabilności Finansowej (RSF) z 2012 r. (21) osiągnął on 67 tys. mld dolarów w 2011 r. w porównaniu z 26 tys. mld dolarów w 2002 r. i jest równy 111 % skumulowanego PKB krajów objętych badaniem przez RSF.

4.7

EKES uważa ponadto, że korzystne byłoby przeprowadzenie analizy tej kwestii raczej z punktu widzenia działań równoległego sektora niż jego podmiotów, gdyż nadzór i kontrola przedmiotowych działań stanowi istotny czynnik powodzenia przyjętych środków.

4.8

EKES uważa, że ten poważny problem oraz niewłaściwe praktyki nie dotyczą wyłącznie równoległego sektora bankowego. Oczywiste jest, że w połączeniu z brakiem przejrzystości model banku nadmiernie rozrośniętego pociąga za sobą ryzyko destabilizacji gospodarki, czego skutkiem jest przeniesienie na całe społeczeństwo kosztów ratowania instytucji „zbyt dużych i mocno ze sobą powiązanych, by upaść”.

4.9

EKES zwraca uwagę na to, że aby zwiększyć konkurencyjność i stabilność europejskiego sektora bankowego, trzeba ponadto zreformować europejski system finansowy, czyli podjąć kwestię właściwego rozwiązania problemu wielkości banków, która sprawia, że nie można dopuścić do ich upadku. W tym celu trzeba stworzyć warunki dla przejrzystości, racjonalizacji skali działań wielkich konglomeratów oraz zmniejszenia wzajemnej zależności w obrębie grup przedsiębiorstw.

4.10

W związku z tym EKES uważa, że środkom nadzoru muszą towarzyszyć skuteczna walka z wszelkimi nieprawidłowościami w działalności sektora finansowego oraz reformy strukturalne. Wzywa więc Komisję do przyspieszenia procedur mających wprowadzić jednolity mechanizm restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji uwzględniając zalecenia zawarte w sprawozdaniu Liikanena oraz w niedawnym sprawozdaniu Komisji Gospodarczej i Monetarnej Parlamentu Europejskiego poświęconym reformie sektora bankowego UE (22).

4.11

W związku z tym, że ze względu na rozproszony charakter równoległego sektora bankowego, który przybiera różnorodne formy i bardzo łatwo dostosowuje się do różnych okoliczności, skuteczny nadzór nad nim jest zadaniem skomplikowanym i trudnym, EKES wzywa Komisję do wyjaśnienia w odpowiednim czasie, czy właściwe krajowe i europejskie organy nadzoru, w tym jednolity mechanizmu nadzorczy, dysponują faktycznie i w wystarczającym zakresie wymaganymi zasobami, instrumentami nadzoru i kompetencjami.

4.12

EKES uważa, że aby nadzór ten się powiódł, muszą mu towarzyszyć mechanizmy nakładania sankcji, które byłyby skuteczne, odstraszające i proporcjonalne do potrzeb, a także publikowanie wymiaru sankcji i informacji dotyczących autorów naruszenia przepisów. Wskazuje także na problem nieprzestrzegania europejskich przepisów przez osoby fizyczne lub prawne z krajów trzecich.

4.13

EKES podkreśla konieczność zapewnienia konsumentom produktów finansowych ochrony przed nieuczciwymi praktykami, przed rzeczonymi produktami i usługami wprowadzającymi w błąd lub nieposiadającymi gwarancji wypłacalności, bądź też przed wszelkimi nieuczciwymi warunkami zawartymi w umowach. Przypomina też, że zaproponował utworzenie europejskiej agencji ochrony konsumentów usług finansowych, by ich lepiej chronić i zagwarantować przejrzystość oraz skuteczne rozpatrywanie ich skarg.

4.14

Dostępne strony internetowe oraz inne nowoczesne narzędzia informatyczne mogą oferować konsumentom możliwość porównania i wyboru produktów i usług, co sprzyja konkurencji i samoregulacji na rynku tego sektora.

4.15

EKES zachęca Komisję do przyspieszenia oceny skutków, by zakończyć prace nad nowymi przepisami dotyczącymi płynności oraz do przeprowadzenia badania porównawczego kosztów i korzyści w odniesieniu do skuteczności i adekwatności licznych tekstów regulacyjnych, które zostały przyjęte od nastania kryzysu finansowego, tak by uzyskać ocenę kumulacyjną wpływu tych przepisów na rynek produktów finansowych w UE.

4.16

EKES stwierdza również, że wysiłki legislacyjne muszą zostać wsparte przez zaawansowane ekspertyzy i badania naukowe podejmujące kwestie gromadzenia i wymiany danych oraz ogólnie mieć na celu bardziej wyczerpujące śledzenie dynamiki ewolucji podmiotów sektora równoległego oraz określenie jego elementów, które są korzystne dla gospodarki realnej, a także tych, które mogą stać się nowym źródłem zagrożenia i ryzyka systemowego.

5.6.2014   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 170/61

1.1

EKES zgadza się co do tego, że partnerstwo oferuje różnorodne korzyści oraz że jego potencjał można by wykorzystać jeszcze lepiej.

1.2

EKES uważa, że należy ściślej określić dziesięć proponowanych inicjatyw i wprowadzić między nimi synergię, korzystając ze wsparcia finansowego w ramach inicjatywy „Horyzont 2020” (H2020), gdyż ich instrumenty, forma i treść różnią się od innych rodzajów partnerstw.

1.3

EKES domaga się, by zapewniono długoterminowe finansowanie inicjatyw oraz stabilność ram regulacyjnych, aby ograniczyć wyróżniające je czynniki wysokiego ryzyka oraz przyczynić się do realizacji ogólnych celów UE, takich jak rozwój zrównoważony, zatrudnienie i kształcenie nowych wysoko wykwalifikowanych profili zawodowych.

1.4

EKES uważa, że instrumenty te są istotne do zapewnienia większych środków na inwestycje w badania i innowacje, pod warunkiem że będą elastyczne, proste, niebiurokratyczne, otwarte i przejrzyste, że wywołają efekt mnożnikowy w odniesieniu do dodatkowego finansowania i zapewnią coraz większy udział mniejszych przedsiębiorstw, zwłaszcza z regionów mniej uprzywilejowanych.

1.5

Zdaniem EKES-u cele powinny być wymierne i ukierunkowane na innowacje oraz na ich przekształcenie w zastosowania przemysłowe i nowe miejsca pracy, ściśle wiązać się ze wspólną średnio- i długoterminową wizją w ramach zrównoważonego i przejrzystego systemu zarządzania, któremu muszą towarzyszyć jasne techniczno-naukowe i społeczno-ekonomiczne wskaźniki skuteczności.

1.6

Jeżeli chodzi o instytucjonalne partnerstwa publiczno-prywatne (PPP), EKES zaleca, by większą uwagę zwrócono na mechanizmy uniemożliwiające wykorzystywanie informacji wewnętrznych, bardziej optymalnie stosowano efekt mnożnikowy, zapewniano w programach i projektach więcej przestrzeni dla wszelkiego rodzaju mniejszych przedsiębiorstw, w tym dla przedsiębiorstw społecznych, a także opracowano zdecydowaną politykę komunikacji, w której proaktywną rolę odgrywałyby fora zainteresowanych stron we wszystkich wspólnych przedsiębiorstwach.

1.7

Co się tyczy partnerstw publiczno-publicznych (P2P), EKES uważa, że budżet europejskich badań i innowacji powinien przyczyniać się do zapewnienia większej równowagi w przydzielaniu środków unijnych, ze zwróceniem baczniejszej uwagi na MŚP intensywnie wykorzystujące technologię, a także na innowacje kliniczne, medyczne i technologiczne sprzyjające dobrostanowi wszystkich obywateli, zwłaszcza zaś prowadzeniu aktywnego trybu życia i wspomaganemu starzeniu się.

1.8

EKES domaga się, by prowadzono proaktywną politykę komunikacji w sprawie rozwoju dziesięciu opracowanych inicjatyw, i zaleca organizowanie corocznych konferencji z udziałem wszystkich zainteresowanych stron społeczeństwa obywatelskiego, na których przedstawiano by sprawozdania roczne na temat uzyskanych wyników oraz przyszłych strategii, a także praktyczne przewodniki w wielu językach dotyczące inteligentnego udziału w różnych formach partnerstwa działających na poziomie UE.

1.9

EKES zaleca Komisji rozwój tej proaktywnej polityki m.in. dzięki ustanowieniu nagród EKES-u honorujących innowacje gospodarcze i społeczne. Dotyczy to trzech zasadniczych grup: zainteresowanych ośrodków naukowych i przedsiębiorstw, użytkowników innowacyjnych wyników na rynku oraz wszystkich obywateli Unii, z myślą o zaspokojeniu potrzeb społeczeństwa, zwłaszcza pod względem zatrudnienia i kształcenia. Komitet proponuje ustanowienie europejskiej nagrody innowacji, która byłaby przyznawana za innowacyjne zastosowania związane z dziedziną przemysłową, gospodarczą lub społeczną i która wyraźnie ukazywałaby europejską wartość dodaną.

2.1

W inicjatywie „Horyzont 2020” przewiduje się tworzenie partnerstw publiczno-prywatnych w kluczowych sektorach, w których badania i innowacje mogą przyczynić się do:

2.2

Należy uściślić, że istnieją różne formy partnerstwa na rzecz badań i innowacji:

2.3

Doświadczenia związane z instytucjonalnymi PPP jako organami Unii w rozumieniu art. 185 rozporządzenia (WE, Euratom, nr 1605/2002) wskazują, że należy przewidzieć dodatkowe kategorie PPP, tak aby partnerzy prywatni mieli większy wybór bardziej elastycznych i dostępnych instrumentów niż te, które stosuje się do instytucji unijnych.

2.4

PPP realizowane w ramach inicjatywy „Horyzont 2020” można zdefiniować jako innowacyjne instrumenty finansowe wyłonione i zastosowane w otwarty i przejrzysty sposób w oparciu o ocenę przeprowadzoną przez niezależnych ekspertów. Cechują się one:

2.5

Wspólne inicjatywy technologiczne (WIT) to sprawdzone formy współpracy publiczno-prywatnej w dziedzinie B+R.

2.6

WIT wywodzą się przede wszystkim z europejskich platform technologicznych (EPT), na których temat EKES już się wypowiadał (1), a zwłaszcza z tych spośród nich, dla których istniejące zwykłe instrumenty wsparcia działalności B+R nie byłyby wystarczające do osiągnięcia celów przewidzianych w programach strategicznych.

2.7

EKES zgadza się co do tego, że partnerstwo oferuje różnorodne korzyści oraz że jego potencjał można by jeszcze lepiej wykorzystać. Dlatego też przyjął z zadowoleniem „inicjatywę Komisji dotyczącą tworzenia i wspierania w ramach inicjatywy przewodniej »Unia innowacji« europejskich partnerstw innowacji (EPI)”.

2.8

EKES podkreślił również „decydujące znaczenie innowacji dla strategii »Europa 2020«” oraz fakt, iż „innowacje niekoniecznie są wynikiem linearnego następstwa […], ale powstają w złożonym procesie […]” (2).

2.9

Chociaż istnieje wysoki stopień zależności między badaniami a innowacją, to „nie wolno ani podporządkować innowacji badaniom naukowym, ani badań naukowych innowacyjności”, ponieważ „oznaczałoby to kulturowe zubożenie podstawowych wartości europejskich” (3).

2.10

EKES ponawia poparcie dla propagowania innowacji społecznych, zwłaszcza w ramach programów finansowania UE, takich jak fundusze strukturalne czy też program na rzecz przemian i innowacji społecznych, jako środka ułatwienia dodatkowego wsparcia na rzecz rozwoju zdolności finansowania przedsiębiorstw społecznych (4).

2.11

EKES podkreślił znaczenie partnerstw dla zwiększenia atrakcyjności Europy jako podmiotu międzynarodowego w dziedzinie B+I.

2.12

EKES podkreślił poparcie dla roli współpracy w łączeniu podmiotów europejskiego i krajowego sektora publicznego w P2P i PPP (5) w celu sprostania dużym wyzwaniom społecznym oraz wzmocnienia pozycji konkurencyjnej UE. Z analizy:

udało się wyciągnąć bardzo pozytywne wnioski w tej dziedzinie (6).

2.13

EKES popiera metodę, przy pomocy której Komisja opracowała dziesięć propozycji pakietu dotyczącego inwestycji w innowacje, na podstawie wyników konsultacji publicznych, ocen skutków i różnych planów działania.

2.14

Ze swej strony EKES zorganizował 31 października 2013 r. wysłuchanie na temat pakietu proponowanych inicjatyw, w którym wzięli udział liczna grupa zainteresowanych reprezentantów społeczeństwa obywatelskiego, przedstawiciele kierownictwa różnych istniejących wspólnych przedsiębiorstw oraz samej Komisji.

3.1

EKES stanowczo popiera pakiet inicjatyw Komisji i uważa, że zarówno propozycje PPP, w rozumieniu art. 187 TFUE, jak i P2P, w rozumieniu art. 185 TFUE, to skuteczny sposób sprostania dużym wyzwaniom, które odbijają się na konkurencyjności Europy i jej zrównoważonym rozwoju społeczno-gospodarczym.

3.2

EKES uważa, że istotne jest ściślejsze określenie dziesięciu inicjatyw, na które przeznaczono wsparcie z inicjatywy „Horyzont 2020”, gdyż pod względem instrumentów, formy i treści różnią się one od innych form partnerstwa, chociaż ich cele czasami całkowicie lub częściowo się pokrywają. Należy przy tym unikać powielania się działań i potencjalnych konfliktów, zwracając zamiast tego uwagę na synergię i komplementarność z innymi inicjatywami. W żadnym przypadku państwa członkowskie nie są zwolnione z odpowiedzialności w dziedzinach, których dotyczą te inicjatywy w zakresie partnerstwa.

3.3

Komitet podkreśla, że UE powinna zagwarantować perspektywy budżetowe w zakresie B+I oraz stabilność uproszczonych ram regulacyjnych, a przedsiębiorstwa powinny przewidzieć stosowne inicjatywy, tak aby ograniczyć typowe dla nich czynniki wysokiego ryzyka. Uważa ponadto, że wsparcie finansowe powinno zostać rozdysponowane w bardziej wyważony sposób między inicjatywami, z większą dbałością o nowoczesne technologie na rzecz pomocy w prowadzeniu aktywnego trybu życia, a także o program na rzecz MŚP działających w dziedzinie zaawansowanych technologii.

3.4

Jeżeli chodzi o same instrumenty, mają one istotne znaczenie dla zapewnienia większych środków na inwestycje w B+I, pod warunkiem że będą elastyczne, proste, niebiurokratyczne, otwarte i przejrzyste, że rozwiązane zostaną problemy związane z równowagą i/lub potencjalnym konfliktem między regułami konkurencji, promowaniem innowacji, ochroną własności intelektualnej, rozpowszechnianiem i swobodnym dostępem do wyników, tak by usługi końcowe, świadczone podatnikom i konsumentom, były lepsze.

3.5

EKES przypomina zwłaszcza, że „należy nadal gwarantować autorstwo i własność intelektualną badaczy i organizacji badawczych” oraz że „otwarty dostęp do rozsądnie wybranych danych, na których opierają się publikacje dostępne w trybie otwartego dostępu, mógłby być przydatny – przede wszystkim w przypadku globalnej symetrii między Europą a państwami pozaeuropejskimi” (7).

3.6

Zdaniem EKES-u cele powinny być wymierne oraz powiązane nie tylko ze strategią przemysłową sektora, lecz przede wszystkim z rozwiązywaniem problemów społeczeństwa oraz problemów zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego, zwłaszcza pod względem zatrudnienia. Należy je powiązać ze wspólną średnio- i długoterminową wizją w ramach zrównoważonego i przejrzystego systemu zarządzania, któremu muszą towarzyszyć jasne naukowo-techniczne i społeczno-gospodarcze wskaźniki skuteczności.

3.7

Oceniając pozytywnie doświadczenia związane z PPP jako sposobem łączenia różnych rodzajów finansowania, EKES opowiada się za znacznie uproszczonymi modelami finansowania kosztów, by zwiększyć wiarygodność modelu, zmniejszyć ryzyko nieprawidłowości w zestawieniu wydatków beneficjentów, zmniejszyć złożoność rachunkowości związanej z projektem, a także wyeliminować zbyteczne etapy weryfikacji, ułatwiając i przyspieszając proces realizacji.

3.8

EKES uważa zatem, że aby zagwarantować sprawiedliwe warunki wszystkim przedsiębiorstwom działającym na rynku wewnętrznym, finansowanie dla PPP i P2P w ramach inicjatywy H2020 musi być zgodne z przepisami przewidzianymi w odniesieniu do pomocy państwa, zapewniając skuteczność wydatków publicznych i zapobiegając zakłóceniom rynku, oraz odpowiadać wszystkim wymogom etycznym.

3.9

Zdaniem EKES-u w szczególności ustanowienie PPP powinno podlegać warunkom, które zapewniają utrzymanie efektywnego środowiska konkurencyjnego i gwarantują możliwość przystąpienia nowych uczestników na dowolnym etapie oraz systematyczne włączanie grup użytkowników końcowych w programy i projekty.

3.10

Zdaniem EKES-u konieczne jest uznanie znaczenia praw własności intelektualnej. Należy zachęcać do ustanawiania porozumień w sprawie wymiany patentów, aby umożliwić dzielenie się danymi naukowymi oraz rozwinąć współpracę i badania w konkretnych dziedzinach technologicznych, unikając „gąszczu patentowego” (8).

3.11

EKES zaleca opracowanie poradnika dla użytkowników końcowych, w którym omówiono by liczne instrumenty UE na rzecz innowacji, różne formy partnerstwa, wspólne inicjatywy, inicjatywy przewodnie, wspólnoty wiedzy, platformy i inne podobne działania UE w dziedzinie badań i innowacji. Wprowadzenie charakteru przekrojowego zwiększyłoby ponadto inwestycje (zob. nanotechnologie i pomoc dla osób starszych) i umożliwiłoby szersze włączenie wszystkich rodzajów przedsiębiorstw.

3.12

EKES uważa, że złożony system środków, synergii i polityk unijnych, począwszy od polityki w dziedzinie B+I, przez politykę regionalną i przemysłową po politykę spójności, należy uczynić bardziej przyjaznym dla użytkownika i przejrzystszym, zwłaszcza dla MŚP i mniejszych organizacji oraz organizacji przedsiębiorstw społecznych.

3.13

EKES uważa również, że istotne jest zapewnienie widoczności, rozpowszechnienia (również przez zapewnienie odpowiednich wersji językowych) i przejrzystości w odniesieniu do całego pakietu oraz powiązanych lub dających się powiązać z nim inicjatyw i instrumentów. Można to osiągnąć za pomocą proaktywnej polityki komunikacji i corocznych konferencji z udziałem wszystkich zainteresowanych stron zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego, na których przedstawiano by sprawozdania okresowe w sprawie uzyskanych wyników i przyszłych strategii.

3.14

Mając na uwadze istotne znaczenie przydzielonych zasobów i różnorodność rzeczywistych sytuacji i potrzeb w państwach członkowskich, EKES zaleca, by opracowano politykę komunikacji ukierunkowaną na cztery typy odbiorców:

3.15

EKES sądzi, że można by ustanowić nagrodę EKES-u dla innowacji gospodarczych i społecznych, aby honorować wyniki osiągane przez 10 partnerstw zaproponowanych w różnych dyscyplinach w 28 państwach członkowskich, z udziałem forów zainteresowanych stron, przewidzianych w statucie wspólnych przedsiębiorstw. EKES wnosi, by Komisja ze swej strony opracowała szeroko zakrojone działania uświadamiające i szkoleniowe w zakresie partnerstwa publiczno-prywatnego.

4.1

EKES przyjmuje z zadowoleniem fakt, że widać wyraźną tendencję do coraz częstszego korzystania z PPP w dziedzinie zdrowia publicznego, czystego nieba, zarządzania przestrzenią powietrzną, elektroniki, informatyki, technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych. Zastrzega jednak, że konieczne jest zapewnienie synergii z innymi partnerstwami i inicjatywami o różnorakim charakterze, a także z tymi istniejącymi w ramach innych polityk UE.

4.2

Co się tyczy inicjatywy na rzecz innowacyjnych leków, EKES zaleca, by stworzono więcej możliwości opracowywania leków dostępnych dla uboższych warstw społeczeństwa do długotrwałych kuracji i do leczenia rzadkich chorób. EKES zaleca ponadto, by do priorytetów należało wprowadzenie do obrotu w UE produktów badań europejskich i określenie zasad ustalania cen od grama substancji czynnej, które uwzględniałyby trudności budżetów publicznych oraz systemów socjalnych państw członkowskich.

4.3

Jeżeli chodzi o inicjatywę FCH 2 na rzecz technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych, EKES uważa, że wśród celów należy uwzględnić zwłaszcza rozwój technologii CO 2 -free służącej do produkcji wodoru.

4.4

W ramach inicjatywy na rzecz czystego nieba należy nadać większe znaczenie wpływowi wyników – również bieżących – wyodrębnionych działań demonstracyjnych, a także wpływowi zarządzania ryzykiem w zakresie bezpieczeństwa i środowiska w PPP na rzecz jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej.

4.5

Należy nadzorować inicjatywę na rzecz rozwoju biotechnologii z wykorzystaniem materiałów biologicznych, biorolniczych i biomateriałów, by technologie te były w pełni zgodne z wymogami ochrony świata ożywionego, środowiska i zrównoważenia rolno-spożywczego, które przewidziano w zasadach ostrożności. EKES spodziewa się pozytywnych, konkretnych i zauważalnych wyników tej inicjatywy.

4.6

Duże zaangażowanie, między innymi finansowe, na rzecz inicjatywy ECSEL, dotyczącej technologii cyfrowych i nanoelektroniki, przewidziane już w częściach tematycznych „Horyzontu 2020”, powinno przynosić podatnikom konkretne korzyści związane z lepszym, przyjaznym dla użytkownika i bezpłatnym dostępem do tych technologii (9).

4.7

EKES stanowczo popiera również cztery inicjatywy P2P, lecz zwraca uwagę, że istotne znaczenie mają dwie z nich, i postuluje ich wzmocnienie, między innymi za pomocą większych środków finansowych:

4.8

Zwłaszcza w odniesieniu do programu „Nowoczesne technologie w służbie osobom starszym” (AAL), EKES zaleca uwzględnienie różnych sytuacji państw członkowskich, między innymi z uwagi na możliwość pogłębienia się tych problemów w związku z przemianami demograficznymi do 2024 r. i w późniejszym okresie. Poziom finansowania UE powinien zostać znacznie zwiększony w stosunku do poziomu 7PR, z uwzględnieniem opinii różnych kategorii reprezentujących społeczeństwo obywatelskie wyrażanych na forum przyszłego komitetu ad hoc.

4.9

EKES zaleca, by – z myślą o przyspieszeniu rozwoju i zwiększeniu możliwości tworzenia miejsc pracy oraz bardziej wykwalifikowanych profili zawodowych – te partnerstwa instytucjonalne rozwinięto w ścisłej synergii i koordynacji z podobnymi działaniami w ramach inicjatyw przewodnich polityki przemysłowej i inicjatyw inteligentnej specjalizacji, a także polityki spójności oraz regionalnych strategii na rzecz innowacji.

4.10

Co się tyczy udziału w programie metrologicznym, EKES odsyła do swej opinii na ten temat (10) i zaleca, by zwiększono również finansowe wsparcie udziału mniejszych przedsiębiorstw i grup użytkowników; jeśli zaś chodzi o kwestię partnerstwa pomiędzy Europą a krajami rozwijającymi się, odsyła się do opinii w sprawie stosunków UE – Afryka (11), zawierającej w szczególności zalecenie, by nie lekceważono objawów powrotu do Europy chorób będących przedmiotem badań, a także by czuwano nad pełnym poszanowaniem zasad etycznych w protokołach.

5.6.2014   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 170/68

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wzywa od ponad 20 lat do wprowadzenia na szczeblu wspólnotowym instrumentów zbiorowego dochodzenia roszczeń umożliwiających w wypadku naruszenia praw zbiorowych skuteczne dochodzenie roszczeń na drodze sądowej. Środki dotyczące zbiorowego dochodzenia roszczeń powinny obejmować wszystkie obszary, w których prawo UE gwarantuje obywatelom ochronę ich praw, a jednocześnie uwzględniać rozmaite tradycje prawne państw członkowskich.

1.2

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, iż Komisja w końcu podjęła inicjatywę i zwróciła się do państw członkowskich o wprowadzenie krajowych systemów zbiorowego dochodzenia roszczeń na podstawie wspólnych zasad europejskich. Inicjatywa ta była już dawno niezbędna. Instrumenty zbiorowego dochodzenia roszczeń są zarówno w interesie obywateli Unii, jak i w interesie uczciwych przedsiębiorstw, które prowadzą działalność zgodnie z prawem. Instrumenty te chronią gospodarkę przed zjawiskiem nieuczciwej konkurencji i wzmacniają zaufanie obywateli europejskich do gospodarki.

1.3

EKES ubolewa, że Komisja nie przedstawiła wniosku dotyczącego dyrektywy. Komunikat i zalecenie nie są właściwymi instrumentami do zagwarantowania jednolitego wdrażania w państwach członkowskich. EKES wzywa więc Komisję do przedłożenia wniosku dotyczącego dyrektywy. Tymczasem powództwo zbiorowe jest jedynym mechanizmem zapewniającym pełną skuteczność dochodzenia praw w UE.

1.4

EKES odnotowuje wysiłki Komisji na rzecz zapewnienia wyważonego podejścia, które gwarantowałoby podstawowe prawa procesowe stron i zapobiegało nadużyciom. EKES popiera również fakt, że Komisja uwzględnia nie tylko zbiorowe dochodzenie roszczeń o zaprzestanie bezprawnych praktyk, ale także zbiorowe roszczenia odszkodowawcze. Należy przeanalizować możliwość poszerzenia rodzajów skarg.

1.5

EKES z zadowoleniem przyjmuje odrzucenie przez Komisję amerykańskiego modelu pozwów zbiorowych (class action). Powództwo zbiorowe w prawie europejskim właśnie nie może przypominać class action. Przewidziane przez Komisję gwarancje są odpowiednie i proporcjonalne. Słusznie odrzucono honoraria wypłacane prawnikom w przypadku wygrania sprawy, które stanowią zachęty do wchodzenia na drogę sądową, jak też słusznie odrzucono możliwość dochodzenia odszkodowania karnego. Zasady dotyczące dopuszczenia skarżących i obciążenia kosztami należy zrewidować pod kątem zapewnienia dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

1.6

Komitet podziela stanowisko Komisji, że jednostkom należy przyznać prawo dołączenia się do powództwa zbiorowego poprzez skorzystanie z wariantu opt-in. Komitet dostrzega jednak korzyści zastosowania w niektórych przypadkach wariantu opt-out. Szczególnie w wypadku, gdy mamy do czynienia z wieloma poszkodowanymi i bardzo małymi szkodami wskazane może być rozszerzenie postępowania sądowego na wszystkie poszkodowane strony. Nie jest jasne, czy Komisja uznaje wariant opt-out za prawnie dopuszczalny w takich przypadkach. EKES wzywa Komisję do sprecyzowania jej propozycji w tej kwestii. Komitet zaleca także stworzenie europejskiego centralnego rejestru skarg w celu informowania potencjalnych stron występujących z roszczeniem.

1.7

EKES zawsze podkreślał potencjał procedur pozasądowego rozstrzygania sporów, Dlatego też z zadowoleniem przyjmuje podejście Komisji, zgodnie z którym strony mogą wybrać te procedury jako uzupełniający i dobrowolny dodatkowy instrument, zaś sędziom przydziela się zadanie propagowania pozasądowego rozstrzygania sporów.

1.8

Komitet zaleca uwzględnienie osobnych przepisów kolizyjnych dla zbiorowego dochodzenia roszczeń. Należy uzupełnić przepisy dotyczące finansowania zbiorowego dochodzenia roszczeń. Ryzyko finansowe, jakie ponoszą organizacje nienastawione na zysk, musi być przewidywalne. Państwa członkowskie mają w tym zakresie odpowiednie uregulowania.

2.1

W komunikacie Komisja podsumowuje wyniki konsultacji przeprowadzonych w 2011 r. pt. „W kierunku spójnego europejskiego podejścia do roszczeń zbiorowych” (1). Ponadto przedstawia stanowisko w kwestii roszczeń zbiorowych. W opublikowanym równolegle zaleceniu (2) sugeruje państwom członkowskim wprowadzenie krajowych systemów zbiorowego dochodzenia roszczeń na podstawie wspólnych zasad europejskich. Państwa członkowskie powinny włączyć te wspólne zasady do swoich krajowych systemów w ciągu dwóch lat. Komisja zbada po 4 latach, czy konieczne są dalsze środki legislacyjne.

2.2

Dochodzenie roszczeń na poziomie poszczególnych państw powinno być możliwe w tych obszarach, w których przepisy UE gwarantują prawa obywatelom i przedsiębiorstwom. Komisja Europejska pragnie usprawnić dostęp do wymiaru sprawiedliwości, a jednocześnie zapobiec poprzez odpowiednie działania składaniu pozwów stanowiących nadużycie drogi sądowej.