12.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 327/1

1.1

Celem niniejszej opinii rozpoznawczej EKES-u jest przedstawienie szczególnego wkładu, jaki przedsiębiorstwa publiczne mogą wnieść w konkurencyjność UE, a także specyficznych wyzwań w tym względzie dla polityk i instytucji europejskich.

1.2

Niniejsza opinia wpisuje się w ramy traktatów, które dają państwom członkowskim dużą swobodę uznania w odniesieniu do definiowania, organizacji i finansowania usług świadczonych w interesie ogólnym. Ponadto zgodnie z traktatami państwa członkowskie odpowiadają za wybór i status (prywatny, publiczny bądź partnerstwo publiczno-prywatne) przedsiębiorstw spełniających misję służby publicznej (1).

1.3

Władze publiczne mogą zdecydować o założeniu przedsiębiorstwa publicznego jako o jednym ze swych sposobów interwencji w oparciu o analizę poszczególnych przypadków, sektora, celów, wyznaczonych zadań i długofalowych wytycznych, które należy propagować.

1.4

Zgodnie z dyrektywą nr 80/723/EWG Komisji z dnia 25 czerwca 1980 r. w sprawie przejrzystości stosunków finansowych między państwami członkowskimi a przedsiębiorstwami publicznymi „przez»przedsiębiorstwo publiczne«rozumie się każde przedsiębiorstwo, na które władze publiczne mogą, bezpośrednio lub pośrednio, wywierać dominujący wpływ z racji bycia jego właścicielem, posiadania w nim udziału kapitałowego lub zasad, które nim rządzą.

Dominujący wpływ ze strony władz publicznych ma miejsce wówczas, gdy władze te, bezpośrednio lub pośrednio, w odniesieniu do przedsiębiorstwa:

1.5

Wszystkie kraje europejskie tworzyły już kiedyś przedsiębiorstwa publiczne czy to bezpośrednio, czy to oddając zarządzanie przedsiębiorstw prywatnych władzom krajowym lub gminnym. Czyniły tak z wielu różnych przyczyn, m.in. by:

1.6

Pomiar skuteczności i wydajności, a w stosownych wypadkach również potrzeba zreformowania przedsiębiorstw publicznych nie mogą się ograniczać do zwyczajowych wskaźników rentowności działalności gospodarczej, lecz powinny uwzględniać ogół celów i zadań, które powierzyły tym przedsiębiorstwom władze publiczne.

1.7

Zgodnie z oficjalną europejską definicją, konkurencyjność to zdolność do trwałej poprawy poziomu życia mieszkańców oraz zapewnienia im wysokiego poziomu zatrudnienia i spójności społecznej.

1.8

Każdego roku Unia ustępuje nieco bardziej innym pod względem wydajności. To spowolnienie jest równoznaczne ze spadkiem konkurencyjności. Do symptomów tego regresu należą: niewystarczająca innowacyjność oraz brak inwestycji w infrastrukturę, technologie i kapitał ludzki.

1.9

Konkurencyjność i atrakcyjność Unii Europejskiej wynikają zatem z inwestycji w infrastrukturę, kształcenie i szkolenie, badania i rozwój, zdrowie i ochronę socjalną, ochronę środowiska itp. Są to wszystko obszary, w których władze publiczne mogą wykorzystać przedsiębiorstwa publiczne jako jeden z środków interwencji.

1.10

Jednak państwa oraz lokalne i regionalne władze publiczne nie są ze swej natury bez zarzutu, a przedsiębiorstwa mogą upaść również z następujących powodów:

1.11

Przedsiębiorstwo publiczne może stanowić część strategii defensywnej lub ofensywnej właściwych władz publicznych:

1.12

Oznacza to, że władze publiczne biorą na siebie odpowiedzialność za sporządzenie wytycznych strategicznych, pozostawiając jednocześnie kadrze zarządzającej przedsiębiorstwa dużą autonomię w zakresie zarządzania. Władze publiczne powinny jednak zadbać o faktyczną kontrolę i regulację publiczną, co wymaga oparcia zarządzania przedsiębiorstwami publicznymi na udziale wszystkich zainteresowanych stron, a także przedstawicieli ich personelu.

1.13

Co się tyczy usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, które państwa członkowskie zapewniają za pośrednictwem swych przedsiębiorstw publicznych, przedsiębiorstwa te oferują działalność o charakterze przemysłowym lub handlowym, która często stanowi bezpośrednią konkurencję dla innych przedsiębiorstw.

1.14

Pośród przedsiębiorstw publicznych, które rozwijają się w zliberalizowanym i konkurencyjnym środowisku, należy wymienić przede wszystkim sektory sieciowe (energia elektryczna, gaz, łączność elektroniczna, transport, poczta), w których wypadku dostępność i stałe dostawy wysokiej jakości i po przystępnej cenie są niezbędne nie tylko dla obywateli, lecz również dla sporej części przedsiębiorstw prywatnych. Odgrywają one zatem zasadniczą rolę w gospodarce krajowej i globalnej konkurencyjności państw członkowskich. Dotyczy to również innych sektorów, takich jak sektor audiowizualny, mieszkalnictwo, opieka zdrowotna lub usługi socjalne, w wypadku których niedoskonałości rynku nie pozwalają wszystkim obywatelom na skorzystanie w taki czy inny sposób z ich podstawowych praw.

2.1

W swym piśmie prezydencja litewska zwróciła się szczególnie o położenie nacisku na poprawę skuteczności przedsiębiorstw publicznych i na ich znaczenie dla konkurencyjności krajowej. Wniosła również o sporządzenie analizy obecnej sytuacji oraz dobrych (lub złych) praktyk, której brakuje na szczeblu UE, podobnie jak reformy strukturalnej dotyczącej oceny skuteczności tego typu przedsiębiorstw w kontekście koordynacji polityki gospodarczej i jej wpływu na rynek wewnętrzny.

2.2

Choć prawodawstwo UE dotyczy tylko niektórych konkretnych dziedzin działalności przedsiębiorstw publicznych (pomoc państwa i usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym), to – w odniesieniu do reformy przedsiębiorstw publicznych – przyszła prezydencja litewska proponuje ograniczenie inicjatyw na szczeblu UE do środków nielegislacyjnych oraz odstąpienie od ustalania celów dotyczących nowych ram legislacyjnych. Ewentualna prywatyzacja przedsiębiorstw publicznych powinna również nadal pozostać wyłączną kompetencją państw członkowskich.

2.3

Ponadto przyszła prezydencja litewska ubolewa, że w ramach obecnych i planowanych inicjatyw lub dokumentów Komisji Europejskiej nie przeprowadzono dotąd ogólnej dyskusji nad reformą przedsiębiorstw publicznych, zarządzaniem nimi, poprawą ich efektywności oraz ich wkładem w konkurencyjność i realizację celów strategii „Europa 2020”. Komisja i Parlament Europejski skupiały się dotąd jedynie na dwóch aspektach: poszanowaniu przepisów w dziedzinie pomocy państwa oraz przepisach dotyczących świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym.

3.1

EKES popiera oczywiście wniosek przyszłej prezydencji litewskiej w sprawie analizy obecnej sytuacji oraz dobrych (lub złych) praktyk, a także reformy strukturalnej dotyczącej oceny skuteczności tego rodzaju przedsiębiorstw w kontekście koordynacji polityki gospodarczej i jej wpływu na rynek wewnętrzny.

3.2

Traktaty zobowiązują teraz w większym stopniu UE i państwa członkowskie do zadbania o sprawne funkcjonowanie usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, zwłaszcza poprzez coraz dokładniejszą ocenę wydajności usług. Dopóki się to nie uda, dopóty oceny wydajności nie przyczynią się do zaspokojenia potrzeb obywateli i gospodarki na szczeblu krajowym i europejskim.

3.3

Tego rodzaju ocena powinna zwiększyć skuteczność i wydajność usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, a także ich dostosowanie do zmieniających się potrzeb obywateli i przedsiębiorstw. Powinna ona również dostarczyć władzom publicznym informacji niezbędnych do dokonania jak najwłaściwszych wyborów. Ponadto będzie ona miała zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia wyważonego kompromisu między rynkiem a interesem ogólnym, a także między celami gospodarczymi, społecznymi i środowiskowymi.

3.4

W swej opinii w sprawie niezależnej oceny usług świadczonych w interesie ogólnym  (2) EKES przedstawił konkretne propozycje w celu opracowania na płaszczyźnie wspólnotowej procedur wymiany, zestawiania, porównywania i koordynacji informacji. Zatem zadaniem Unii Europejskiej będzie stymulowanie procesu niezależnej oceny z poszanowaniem zasady pomocniczości i zasad wymienionych w protokole załączonym do zmienionych traktatów. Będzie ono polegało na rozwinięciu – w konsultacji z przedstawicielami zainteresowanych podmiotów – ujednoliconych metod oceny na poziomie europejskim z wykorzystaniem wspólnych wskaźników, jak również na opracowaniu sposobów jej przeprowadzania.

3.5

W ramach rozważań na temat sposobu, w jaki przedsiębiorstwa publiczne mogą się w większym stopniu przyczynić do ożywienia koniunktury i konkurencyjności UE, EKES w różnych opiniach zajmował się kwestią europejskich usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym.

3.6

Od 8 października 2001 r. istnieje statut spółki europejskiej. Można z niego korzystać od 8 października 2004 r. i oferuje on przedsiębiorstwom, które działają w kilku państwach członkowskich, możliwość stworzenia jednej spółki prawa wspólnotowego i tym samym zastosowania tych samych zasad: jednego systemu zarządzania i publikacji informacji finansowych. Spółki przyjmujące ten statut unikają w ten sposób konieczności przestrzegania ustawodawstwa krajowego każdego z państw członkowskich, w których mają siedzibę, co prowadzi do obniżenia kosztów administracyjnych.

3.7

W tym kontekście należy zastanowić się nad wprowadzeniem „statutu europejskiej spółki publicznej”, podobnie jak zaproponowała to Komisja Europejska w 2011 r. w odniesieniu do Galileo (3), który jest obecnie „de facto europejską spółką publiczną”.

3.8

Można by zwłaszcza rozważyć zastosowanie formy europejskiego przedsiębiorstwa publicznego dla dużych transeuropejskich sieci infrastruktury w dziedzinie energii lub transportu, które w traktatach określa się mianem wspólnej polityki. Współpracowałyby one z przedsiębiorstwami krajowymi lub lokalnymi w tych sektorach, by wdrożyć nowe postanowienia lub kompetencje zawarte w traktacie lizbońskim, zwłaszcza w dziedzinie polityki energetycznej UE (art. 194 TFUE).

3.9

W swej opinii w sprawie zielonej księgi „W kierunku bezpiecznej, zrównoważonej i konkurencyjnej europejskiej sieci energetycznej” (4) EKES wyraził życzenie, by przeprowadzono badania na temat możliwości wprowadzenia i wykonalności europejskiej usługi energetycznej świadczonej w interesie ogólnym na rzecz obywateli w oparciu o wspólne podejście do cen, podatków, przepisów finansowych, bezpieczeństwa, ciągłości, rozwoju gospodarczego i ochrony klimatu.

3.10

W tej samej zielonej księdze Komisja opowiada się za wprowadzeniem operatora europejskiego systemu przesyłu gazu w oparciu o stopniowe utworzenie niezależnego przedsiębiorstwa zarządzającego połączoną siecią przesyłową gazu w całej UE.

3.11

Bez względu na status usługodawcy (publiczny, prywatny, partnerstwo publiczno-prywatne) te usługi wspólnotowe mogą wnieść wartość dodaną do podstawowych obszarów działalności wielonarodowej lub ponadnarodowej, takiej jak bezpieczeństwo dostaw energii i wody, ochrona różnorodności biologicznej, utrzymanie jakości powietrza, bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne itp., gdyż można je skuteczniej świadczyć na szczeblu europejskim niż na szczeblu krajowym lub lokalnym.

3.12

W tym kontekście EKES opowiada się za partnerstwem sektora publicznego (UE i państwa członkowskie) i prywatnego, by zwiększyć bezpieczeństwo dostaw energii i doprowadzić do zintegrowanego kierowania powiązanymi sieciami energetycznymi (gazu, energii elektrycznej, ropy naftowej). Zaleca ponadto rozwój sieci elektrowni wiatrowych na morzu i podłączenie parków elektrowni wiatrowych do sieci lądowej, co mogłoby znacznie ograniczyć koszty eksploatacji i inwestycji oraz skuteczniej skłonić do inwestowania w projektowanie nowych sieci (5).

3.13

Jeśli chodzi o kompetencje poszczególnych państw członkowskich, np. w zakresie kombinacji źródeł energii, to kwestie socjalne i społeczne związane z zarządzaniem zasobami naturalnymi i z ich wykorzystaniem, z energią jądrową, ze zmianą klimatu, ze zrównoważonym zarządzaniem oraz z bezpieczeństwem wykraczają poza tradycyjne granice państw i będą mogły zostać rozwiązane w bardziej zadowalający sposób dzięki europejskiemu rozumieniu pojęcia interesu ogólnego i odpowiednich usług.

3.14

Można również zadać pytanie o działalność gospodarczą europejskich agencji wykonawczych.

3.15

Obecnie istnieje sześć (6) takich agencji, które w latach 2007–2013 odpowiadają za realizację programów o wartości ok. 28 mld euro. Większość tych programów dotyczy dziedzin, w których UE ponosi odpowiedzialność za wsparcie państw członkowskich.

3.16

Z jednej strony agencje wykonawcze można uznać za pewną formę podwykonawstwa niektórych zadań Komisji, w związku z czym powstaje pytanie, w jakim stopniu są one rzeczywiście niezależne. Jednak z drugiej strony ich zadania i kompetencje sprawiają, że interweniują one bezpośrednio w działalność gospodarczą i społeczną. Czy nie zbliżamy się tu do szerokiej definicji pojęcia działalności gospodarczej i przedsiębiorstwa przyjętej przez Trybunał Sprawiedliwości?

12.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 327/5

1.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje wysiłki podejmowane przez rząd Serbii w ciągu ostatniej dekady, by zreformować gospodarkę i instytucje kraju. Postrzega proces przystąpienia Serbii do UE jako okazję do wzmocnienia i faktycznego wdrożenia podjętych reform. Podkreśla znaczenie zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego w proces dostosowania ustawodawstwa serbskiego do dorobku prawnego UE. Wzywa rząd Serbii i instytucje UE do większego wsparcia organizacji społeczeństwa obywatelskiego i ścisłego ich zaangażowania w nadchodzące etapy prowadzące do przystąpienia do UE.

1.2

EKES z zadowoleniem przyjmuje decyzję Rady Europejskiej, by rozpocząć negocjacje akcesyjne z Serbią nie później niż w styczniu 2014 r. EKES gratuluje Belgradowi i Prisztinie podpisania Pierwszego porozumienia w sprawie zasad regulujących normalizację stosunków (Bruksela, 19 kwietnia 2013 r.) oraz planu jego wdrażania przyjętego w maju. Wzywa teraz obie strony do wdrożenia tego porozumienia z pomocą UE. EKES podkreśla, że we wdrożenie należy zaangażować organizacje społeczeństwa obywatelskiego, jako że mogą one w decydujący sposób przyczynić się do pojednania.

1.3

EKES zachęca serbskie władze publiczne do organizowania większej liczby wysłuchań publicznych i konsultacji z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego zarówno na wczesnych etapach kształtowania polityk, jak i na etapie ich wdrażania. EKES podkreśla znaczenie zaangażowania ich w kluczowe dziedziny procesu reform, takie jak praworządność, współpraca regionalna i pojednanie, rozwój społeczno-gospodarczy, środowisko, rolnictwo, prawa mniejszości i zwalczanie dyskryminacji.

1.4

Komitet zaleca, by rząd zwrócił szczególną uwagę na zwalczanie handlu ludźmi, korupcji i zorganizowanej przestępczości. Nalega w dalszym ciągu, by rząd za potrzebę uznał bezpieczeństwo obrońców praw człowieka i aktywistów organizacji społeczeństwa obywatelskiego zaangażowanych w zwalczanie zorganizowanej przestępczości i to bezpieczeństwo zapewnił.

1.5

EKES podkreśla, że mimo znacznych postępów w propagowaniu większego włączenia społecznego wiele pozostaje do zrobienia, by zbudować społeczeństwo, w którym wszyscy są równi bez względu na płeć, orientację seksualną, pochodzenie lub religię. EKES zwraca się do rządu o bezzwłoczne wdrożenie strategii przeciw dyskryminacji przyjętej w czerwcu 2013 r. Komitet zaleca, by Komisja Europejska (KE), w ścisłej współpracy z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, wykorzystała swoje roczne sprawozdania z postępów do monitorowania realizacji strategii.

1.6

EKES z zadowoleniem przyjmuje włączenie Biura Współpracy ze Społeczeństwem Obywatelskim (BWSO) do zespołu ekspertów premiera przy Urzędzie Koordynacji Procesu Przystąpienia do UE. Komitet z zadowoleniem przyjmuje również udział organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w tym przedstawicieli partnerów społecznych, w powołanej przez premiera Radzie ds. Integracji z UE. To wzorcowe działanie, które należy naśladować, rozważając udział organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w tym przedstawicieli partnerów społecznych, w przyszłym serbskim zespole prowadzącym negocjacje akcesyjne. Tak czy inaczej należy zadbać o prowadzenie częstych i szerokich konsultacji z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, aby ustalić główne wspólne poglądy i zalecenia. To ważne, by zaprosić ekspertów z organizacji społeczeństwa obywatelskiego do udziału w podzespołach eksperckich w ramach zespołu ekspertów urzędu koordynacji.

1.7

EKES wzywa KE do wykorzystania Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej II do udzielenia większego wsparcia budowaniu zdolności organizacji społeczeństwa obywatelskiego (w tym partnerów społecznych) i skoncentrowania się na rosnącej pomocy dla partnerstw, nie tylko wśród organizacji społeczeństwa obywatelskiego, lecz także pomiędzy nimi a władzami publicznymi. Należy zwiększyć fundusze dostępne w ramach Instrumentu na rzecz Społeczeństwa Obywatelskiego i bardziej je skoncentrować na projektach prowadzonych też przez partnerów społecznych. Budowanie zdolności organizacji społeczeństwa obywatelskiego do sensownego zaangażowania się w proces integracji z UE powinno pozostawać zagadnieniem priorytetowym, dzięki propagowaniu uproszczonych procedur selekcji i realizacji projektów, wykorzystaniu grantów instytucjonalnych i pośredniego przekazywania środków finansowych (re-grantingu). Przydałoby się nie tylko wsparcie finansowe, ale także wsparcie mechanizmów poprawy dialogu między społeczeństwem obywatelskim a władzami publicznymi.

1.8

EKES wzywa delegaturę UE w Serbii do tego, by w dalszym ciągu zezwalała na przekazywanie środków finansowych mniejszym organizacjom społeczeństwa obywatelskiego za pośrednictwem dużych organizacji społeczeństwa obywatelskiego, co jest krokiem naprzód w udostępnianiu tych funduszy szerszej społeczności organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

1.9

Zwiększanie przejrzystości wydatków publicznych musi pozostać jednym z głównych działań strategii rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Należy jednocześnie poprawić mechanizmy planowania i wydatkowania współfinansowania projektów UE realizowanych przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego oraz zwiększyć to współfinansowanie.

1.10

EKES wzywa rząd Serbii do zwiększenia starań na rzecz wdrożenia ram prawnych i instytucjonalnych zachęcających do rozwoju i trwałości społeczeństwa obywatelskiego. EKES zaleca, by rozważyć wprowadzenie „ustawy procentowej”, która umożliwiłaby obywatelom przeznaczanie pewnej części ich podatku dochodowego na organizacje społeczeństwa obywatelskiego, co propagowałoby dobroczynność indywidualną (w oparciu o istniejące modele w krajach Europy Środkowej i Wschodniej), a także by wprowadzić zachęty podatkowe dla dobroczyńców indywidualnych i biznesowych.

1.11

Komitet zaleca dokonanie przeglądu niedawno przyjętej ustawy o zamówieniach publicznych, która stworzyła przeszkody do udziału organizacji społeczeństwa obywatelskiego w procedurach udzielania zamówień publicznych. Ustawa ta wprowadza obowiązkowe gwarancje finansowe, których organizacje społeczeństwa obywatelskiego nie mogą posiadać. Może to im uniemożliwiać udział w procedurach udzielania zamówień publicznych, nie tylko w dziedzinie usług socjalnych, lecz również w dziedzinie usług zdrowotnych lub edukacyjnych.

1.12

EKES wzywa rząd Serbii do opracowania wszechstronnej strategii zwalczania i ograniczania szarej strefy gospodarki. Poprawiłoby to finansową sytuację kraju, zapobiegło nieuczciwej konkurencji, przez co wpłynęłoby na poprawę otoczenia biznesowego, gwarantując jednocześnie lepsze przestrzeganie praw socjalnych pracowników. Pomogłoby to również odzyskać zaufanie do instytucji i propagować ideę praworządności.

1.13

EKES podkreśla znaczenie dialogu społecznego i wzywa wszystkie zainteresowane podmioty do jak najlepszego wykorzystania istniejących instytucji, zwłaszcza Rady Społeczno-Gospodarczej (RSG). Apeluje do rządu o to, by dalej propagował RSG i regularniej się z nią konsultował we wszystkich dziedzinach polityki, w których pracownicy posiadają uprawniony interes. EKES uważa, że dialog społeczny powinien cechować się regularnością i uporządkowaniem, a nie tymczasowością, oraz że powinien być bardziej skuteczny i zorientowany na wyniki.

1.14

Komitet apeluje o to, by propagowanie dialogu społecznego należało do głównych priorytetów instytucji UE w odniesieniu do Serbii oraz by znalazło to odzwierciedlenie we wszystkich programach UE dostępnych dla tego kraju. Wymagałoby to większego zaangażowania RSG, która powinna być również formalnie włączona w negocjacje akcesyjne i konsultowana na każdym ich etapie, a także zaangażowana w monitorowanie wdrażania układu o stabilizacji i stowarzyszeniu UE–Serbia. RSG powinna posiadać możliwość zgłaszania instytucjom UE uwag i opinii, podczas prowadzonej przez nie oceny postępów Serbii na drodze ku przystąpieniu do UE.

1.15

EKES uważa, że należy w dalszym ciągu zachęcać do dialogu społecznego na poziomie regionalnym i lokalnym, opierając się na regionalnych strukturach RSG. Należ go również bardziej systematycznie rozwijać na poziomie sektorowym, zwłaszcza w sektorze prywatnym. Podpisanie – i wdrożenie – jak największej liczby branżowych układów zbiorowych pozwoliłoby na ustabilizowanie stosunków przemysłowych w Serbii. Należy stale przypominać władzom lokalnym i regionalnym o znaczeniu dialogu społecznego i korzyściach z nim związanych.

1.16

EKES zauważa, że powołano trójstronną grupę roboczą do przeglądu ustawodawstwa związanego z zatrudnieniem, w tym ustawy o strajkach, rejestracji związków zawodowych i reprezentatywności partnerów społecznych. EKES wzywa Międzynarodową Organizację Pracy (MOP) i KE do poparcia tych toczących się prac, aby serbskie ustawodawstwo i praktyki były w pełni dostosowane do standardów międzynarodowych i europejskich.

1.17

Komitet uważa, że do priorytetów programów pomocowych UE należy włączyć wzmacnianie zdolności partnerów społecznych do aktywnego udziału w dialogu społecznym. Potrzebna jest pomoc, by rozwinąć ich zdolność do skutecznego udziału we wszystkich zagadnieniach gospodarczych, społecznych i prawnych, łącznie z negocjacjami akcesyjnymi. Należy wzmocnić ich struktury organizacyjne, wewnętrzną komunikację i zdolność świadczenia pomocy członkom.

1.18

Komitet zwraca uwagę na to, że w Serbii wciąż często dochodzi do naruszania podstawowych praw pracowniczych, a mechanizmy zapobiegania tym wykroczeniom i ich karania nie są wystarczająco skuteczne. EKES wzywa rząd serbski do zmiany sposobu funkcjonowania Agencji Polubownego Rozwiązywania Sporów Pracowniczych. Komitet zaleca, by rozważyć możliwość powołania specjalnych trybunałów do sporów pracowniczych. Ponadto EKES prosi KE o włączenie do jej rocznych sprawozdań rozdziału o prawach związków zawodowych i podstawowych prawach pracowniczych, w ścisłej konsultacji z krajowymi i europejskimi związkami zawodowymi oraz MOP.

1.19

Przedsiębiorczość serbskich kobiet odgrywa istotną rolę w całym regionie Bałkanów i cechuje się skuteczną siecią kontaktów. Obecnie kształtuje się spójne podejście regionalne, co pozwoli dalej rozwijać przedsiębiorczość kobiet na poziomie lokalnym. EKES zaleca, by zwiększyć wsparcie z poziomu europejskiego, regionalnego i krajowego, tak by znacząco przyspieszyć korzyści gospodarcze i społeczne. Ponadto konieczne trzeba uznać fakt, że wsparcie przedsiębiorczości kobiet w Serbii jest nieodzowne.

1.20

EKES zaleca utworzenie Wspólnego Komitetu Konsultacyjnego Społeczeństwa Obywatelskiego UE i Serbii (WKK) przez EKES i serbskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Ten wspólny organ społeczeństwa obywatelskiego powinien zostać powołany po formalnym rozpoczęciu negocjacji dotyczących przystąpienia Serbii do UE. WKK umożliwiłby organizacjom społeczeństwa obywatelskiego z obu stron prowadzenie bardziej pogłębionego dialogu i przygotowanie opracowań dla władz politycznych pod kątem kolejnych rozdziałów negocjacji akcesyjnych.

2.1

Przez ostatnie dziesięć lat Serbia podejmowała wiele starań, by zreformować swoje instytucje, system prawny i regulacje ekonomiczne, po to by spełniać normy międzynarodowe i europejskie oraz propagować otwartą i sprawną gospodarkę rynkową.

2.2

Podpisanie Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu (SAA) między Serbią a UE w 2008 r., stanowiło jasny wyraz woli rządu serbskiego, by przystąpić do UE i nadało nowy impuls procesowi reform. W 2010 r. weszła w życie Umowa przejściowa w sprawie handlu i kwestii związanych z handlem (część SAA).

2.3

Nowy rząd, powołany w 2012 r., potwierdził wolę przystąpienia Serbii do UE. Podjął on praktyczne kroki, by kontynuować rozpoczęte reformy, koncentrując się szczególnie na zwalczaniu korupcji, umacnianiu praworządności, ochronie praw mniejszości i naprawie gospodarki. Kontynuował również starania o poprawę współpracy regionalnej.

2.4

W grudniu 2012 r. Rada zwróciła się do KE o sporządzenie wiosną 2013 r. sprawozdania oceniającego postępy Belgradu w dialogu z Prisztiną oraz w realizacji reform nastawionych na przystąpienie do UE. Na podstawie tego sprawozdania, w którym zamieszczono pozytywne rekomendacje, Rada Europejska na posiedzeniu 28 czerwca 2013 r. postanowiła że spełniono warunki do otwarcia negocjacji akcesyjnych z Serbią.

2.5

Dnia 19 kwietnia 2013 r., w dziesiątej rundzie rozmów pod przewodnictwem UE, Belgrad i Prisztina ostatecznie uzgodniły swoje stanowiska w sprawie przyszłości zarządzanej przez Serbów północnej części Kosowa, podpisując Pierwsze porozumienie w sprawie zasad kierujących normalizacją stosunków. W maju obie strony przyjęły plan wdrażania. Obie strony utworzyły komitet wykonawczy, wspierany przez UE.

3.1

Serbia wciąż znajduje się w okresie transformacji. Przeprowadzono częściową prywatyzację, jednak przedsiębiorstwa państwowe wciąż stanowią dużą część gospodarki i często pilnie potrzebują restrukturyzacji. Bezrobocie znacznie wzrosło (22,4 % siły roboczej w 2012 r.). Młodzi ludzie starają się emigrować. Społeczeństwo się starzeje. Duża część ludności wciąż pracuje w rolnictwie i żyje na wsi, gdzie brak inwestycji utrudnia skuteczny rozwój. Gospodarka nieformalna jest szeroko rozprzestrzeniona, co destabilizuje całość gospodarki, osłabia budżet państwa i pozostawia pracowników bez jakiejkolwiek ochrony socjalnej. Korupcja, związana czasem ze zorganizowaną przestępczością, utrudnia nie tylko rozwój gospodarczy, lecz także umacnianie się instytucji. Ponadto system sądowniczy wymaga pilnych reform, jeśli ma faktycznie gwarantować przestrzeganie praw obywateli i organizacji.

3.2

EKES zwracał uwagę na te różne problemy w swojej opinii Stosunki UE–Serbia: rola społeczeństwa obywatelskiego (z 29 maja 2008 r.), ale podkreślał też wysiłki podejmowane przez władze, by przeprowadzić konieczne reformy. Wprowadzono wiele nowych przepisów, powołano nowe instytucje, zwłaszcza do organizacji dialogu z partnerami społecznymi i innymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, a prawa mniejszości są obecnie oficjalnie uznawane. Mimo że nie zakończono jeszcze tego procesu, głównym problemem jest przełożenie tych wszystkich zmian instytucjonalnych i prawnych na działania praktyczne.

3.3

Serbia ratyfikowała 77 traktatów i konwencji Rady Europy, w tym te o zasadniczym znaczeniu, jak konwencje o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, o ochronie mniejszości narodowych, o zapobieganiu torturom, o ochronie dzieci, działania przeciwko korupcji i Europejską kartę społeczną. Podpisano jeszcze osiem dodatkowych konwencji, które wciąż czekają na ratyfikację, w tym Konwencję w sprawie zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Na poziomie międzynarodowym Serbia ratyfikowała 75 konwencji MOP (73 już obowiązują).

3.4

Jak podkreślił Komisarz Praw Człowieka Rady Europy (1), wiele tych konwencji wymaga dalszych działań dla ich faktycznego wdrożenia. Komisarz Rady Europy zwrócił uwagę na problem osób zaginionych i siłą przesiedlonych w czasie wojny, szalejącej dyskryminacji Romów, przemocy wobec kobiet i szeroko rozpowszechnionej homofobii.

3.5

Mimo że rząd przyjął w październiku 2011 r. strategię w sprawie mediów, w dalszym ciągu zdarzają się przypadki przemocy i gróźb wobec dziennikarzy. Gospodarcze i polityczne wpływy na media są faktem i stanowią zagrożenie dla niezależności mediów i możliwości wykonywania pracy przez dziennikarzy. Ponadto związkowcy wciąż są nękani lub zwalniani z pracy za przynależność do związków zawodowych.

3.6

Zdaniem EKES-u widać wyraźnie, że priorytetem w Serbii powinny być dalsze umacnianie reform, reforma systemu sądownictwa i egzekwowanie praw obywatelskich i społecznych oraz praw człowieka. Należy wyraźnie skoncentrować stosunki UE z Serbią na tych aspektach. Stanowi to również kluczowe zagadnienie dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego i dlatego za wszelką cenę należy je zachęcać do aktywnego udziału.

4.1

Wolność zrzeszania się i zgromadzeń jest zagwarantowana w konstytucji i ogólnie przestrzegana. Niemniej jednak wolności zrzeszania się w coraz większym stopniu zagrażają groźby ze strony ugrupowań nacjonalistycznych.

4.2

Serbskie społeczeństwo obywatelskie ulokowane jest przede wszystkim w miastach i nie jest równo reprezentowane we wszystkich regionach. Na wsi ma ono bardzo ograniczony wymiar, a jego zdolności nie są jeszcze dobrze rozwinięte. Potrzebne jest dalsze wsparcie, by zachęcić organizacje społeczeństwa obywatelskiego zlokalizowane na obszarach wielskich i/lub w małych miastach do działań stowarzyszeniowych, budować ich zdolności i wspierać nawiązywanie przez nie kontaktów.

4.3

Szczególną uwagę należy zwrócić na rolnictwo, tworzenie rolniczych grup interesów, oraz na zaangażowanie rolników w dialog społeczny. Rolnictwo w dalszym ciągu odgrywa w Serbii kluczową rolę – około jednej czwartej ludności w wieku produkcyjnym zatrudniona jest w gospodarstwach rolnych, a sektor rolnictwa jest też kluczowym sektorem gospodarki. Rolnictwo i polityka rolna będą miały ogromne znaczenie w przyszłym procesie przystąpienia do UE; jednocześnie dostosowanie serbskiego sektora rolnictwa do przepisów UE stanowić będzie szczególne wyzwanie.

4.4

Dobrze zorganizowane i ustrukturyzowane grupy interesów mogłyby nie tylko pomóc w propagowaniu interesów rolnych, ale przede wszystkim mogłyby zapewnić użyteczne wsparcie podczas przyszłego procesu integracji, zwłaszcza w zakresie ustalania ram i wdrażania konkretnych programów wsparcia rolnictwa, obszarów wiejskich i zamieszkującej je ludności.

4.5

Istnieje kilka aktywnych partnerstw i koalicji wśród organizacji społeczeństwa obywatelskiego, jednak ich zasoby i wsparcie są zbyt ograniczone, by mogły one zwiększyć swą aktywność i wpływ. W odniesieniu do partnerstw między organizacjami społeczeństwa obywatelskiego a władzami publicznymi, ustalone mechanizmy SECO (2) i KOCD (3) stanowią przykłady, które mogą stać się dobrymi praktykami, o ile ich zdanie będzie brane pod uwagę oraz zapewni się stałe i systemowe finansowanie i wsparcie.

4.6

Trwałości organizacji społeczeństwa obywatelskiego najbardziej przeszkadza to, że pomoc państwa nie jest ani wystarczająca ani oparta na jasno określonych priorytetach, mechanizm sponsorowania przez przedsiębiorstwa nie jest wystarczająco rozwinięty, brakuje darczyńców prywatnych, międzynarodowi darczyńcy wycofali się, współpraca z władzami lokalnymi kuleje, a możliwość rozliczania decydentów jest ogólnie ograniczona. Należy poczynić starania o to, by rozwinąć zasięg oddziaływania organizacji społeczeństwa obywatelskiego i zapewnić im wsparcie. Ograniczona liczba członków utrudnia budowanie wizerunku organizacji społeczeństwa obywatelskiego i ich rozpoznawalność, a finansowanie publiczne w dalszym ciągu nie jest odpowiednio uregulowane na wszystkich poziomach. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego mają ogólnie małą możliwość wpływu na działania społeczne i polityczne, za wyjątkiem kilkunastu silnych organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w większości z siedzibą w Belgradzie.

4.7

EKES z zadowoleniem przyjmuje starania o poprawę ram prawnych stowarzyszeń i fundacji, w tym ustawę o stowarzyszeniach (z października 2009 r.), ustawę o fundacjach i funduszach (z listopada 2010 r.), ustawę o wolontariacie (z maja 2010 r.) i uproszczone procedury rachunkowości dla małych stowarzyszeń i fundacji (jeszcze nieprzyjęte). Niemniej inne ważne ustawy zostały przyjęte i dotąd niewdrożone, jak na przykład ustawa o pomocy społecznej (z 2011 r.). EKES popiera opracowanie ram, zgodnie z przepisami prawa, które zapewniłyby organizacjom społeczeństwa obywatelskiego sprawiedliwy dostęp do środków publicznych przeznaczonych na wspieranie świadczenia usług socjalnych.

4.8

EKES z zadowoleniem przyjmuje zmiany w artykule 41 rządowego regulaminu wysłuchań publicznych, w którym wyznacza się kryteria obowiązkowych wysłuchań publicznych, tak że stają się one raczej regułą niż wyjątkiem, i ustala się rozsądne ramy czasowe ich trwania. EKES podkreśla potrzebę zadbania o to, by mechanizm ten został prawidłowo wdrożony. Priorytetowo należy potraktować podnoszenie świadomości korzyści ze współpracy z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego wśród organów władz publicznych, zarówno na wczesnych etapach tworzenia polityk publicznych, jak i później, podczas ich wdrażania. Poza tym należy przemyśleć procedury wyznaczania przedstawicieli organizacji społeczeństwa obywatelskiego w różnych organach publicznych na poziomie krajowym i lokalnym, z uwzględnieniem pewnych sprawdzonych rozwiązań z krajów ościennych i propozycji organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

4.9

W 2011 r. rozpoczęło działalność Biuro Współpracy ze Społeczeństwem Obywatelskim (BWSO). Plan operacyjny na lata 2013–2014 obejmuje kluczowe cele, do których należy dążyć:

4.10

EKES z zadowoleniem przyjmuje starania BWSO o nadanie większej przejrzystości finansowaniu organizacji społeczeństwa obywatelskiego z budżetu państwa przez wydanie Rocznego sprawozdania podsumowującego fundusze przyznane stowarzyszeniom i innym organizacjom społeczeństwa obywatelskiego z budżetu państwa Republiki Serbii. BWSO powinno jednak uzyskać większe uprawnienia, by zwiększyć odsetek odpowiedzi uzyskiwanych od organów rządowych wszystkich poziomów, tak aby zagwarantować, że zebrane dane są kompletne i publikowane co roku. Dlatego też EKES z zadowoleniem przyjmuje wsparcie BWSO ze strony delegatury UE w formie trzyletniego programu pomocy technicznej zapoczątkowanego w grudniu 2012 r. (4)

4.11

Dane z 2011 r. ukazują, jak mało środków przeznaczono i faktycznie wydano na współfinansowania programów i projektów, nawet jeśli zapewniona była pomoc darczyńcy. Tymczasem organizacje społeczeństwa obywatelskiego takich środków bardzo potrzebują.

5.1

Dialog społeczny ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju gospodarczego i dla zapewnienia Serbii potrzebnej spójności społecznej. W 2008 r. podpisano ogólny układ zbiorowy. W kwietniu 2011 r. Rada Społeczno-Gospodarcza Republiki Serbii (RSG) przyjęła nowe porozumienie społeczno-gospodarcze, podpisane przez przywódców partnerów społecznych i premiera, w którym strony podjęły istotne zobowiązania. W porozumieniu potwierdzono, że dialog społeczny jest warunkiem wstępnym do osiągnięcia wspólnych celów rozwojowych, udanego rozwiązania problemów związanych z kryzysem gospodarczym i zapewnienia postępu gospodarczego i społecznego w Serbii. W 2012 r. RSG podpisała porozumienie w sprawie płacy minimalnej. Na poziomie sektorowym w 2011 r. i 2012 r. podpisano cztery branżowe układy zbiorowe dla rolnictwa, budownictwa, przemysłu chemicznego i metalurgicznego. Minister pracy rozszerzył te układy zbiorowe na wszystkich pracodawców państwowych. Układy zbiorowe dotyczą również większości sektora publicznego, obejmując pracowników służby zdrowia, lokalnych i krajowych organów rządowych, sektora kultury, kształcenia i policji.

5.2

Radę Społeczno-Gospodarczą powołano ustawą w 2005 r.; stanowi ona instytucjonalną platformę negocjacji trójstronnych. Dodatkowo istnieje obecnie 18 rad społeczno-gospodarczych na poziomie lokalnym, jednak, głównie z powodu braku zaangażowania regionalnych władz, mniej niż połowa z nich w pełni działa. RSG w dalszym ciągu boryka się z pewnymi problemami utrudniającymi jej działalność, wśród których najważniejszym są braki zasobów finansowych i ludzkich. Niemniej udało się jej powołać stałe grupy robocze do spraw gospodarczych, prawnych, układów zbiorowych oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Przedstawiciele partnerów społecznych uczestniczą obecnie systematycznie w posiedzeniach RSG, w przeciwieństwie do strony rządowej, którą często reprezentują urzędnicy. Zaangażowanie wzrosło od czasu ponownego powołania Rady we wrześniu 2012 r. Mimo iż obecnie także premier jest członkiem RSG, Rada w dalszym ciągu ma problemy ze zwoływaniem sesji.

5.3

Wprawdzie dialog społeczny już przynosi rezultaty, to jednak dalej należy go wzmacniać i rozszerzać. Partnerzy społeczni, zwłaszcza w sektorze prywatnym, są słabi. Podpisywane układy zbiorowe niekoniecznie są wdrażane, a wiele szerokich obszarów pozostaje po prostu poza zasięgiem dialogu społecznego. Na poziomie krajowym nie prowadzi się systematycznych konsultacji z RSG we wszystkich kwestiach należących do jej kompetencji, lub konsultacje te są czystą formalnością, a jej zalecenia są zbyt często ignorowane przez rząd. Jedyny pozytywny wyjątek stanowi Ministerstwo Pracy, które przedkłada Radzie do zaopiniowania wszystkie projekty ustaw i strategii. Poza tym zaproponowało niedawno utworzenie trójstronnej grupy roboczej do sporządzenia projektu zmian w prawie pracy. Odnotowano również postępy w ustawodawstwie dotyczącym szkolnictwa, jako że Ministerstwo Edukacji i Nauki przedstawiło Radzie do zaopiniowania trzy projekty ustaw. Mimo tych coraz pozytywniejszych oznak, RSG jest nadal w dużej mierze ignorowana w dziedzinie polityki gospodarczej i jej środków, które mają przecież bezpośredni wpływ na działalność przedsiębiorstw i pracowników.

5.4

W 2005 r. powołano Agencję Polubownego Rozwiązywania Sporów Pracowniczych, by rozwiązywać spory indywidualne i zbiorowe. Koncentruje się ona głównie na przypadkach indywidualnych, w których arbiter może podjąć wiążącą decyzję i dysponuje takimi środkami prawnymi jak sąd. Niemniej okazuje się, że w praktyce agencji nie udało się ustalić swojej pozycji jako alternatywy do procesu sądowego i większość konfliktów w dalszym ciągu trafia do sądów, które są notorycznie przeciążone. W rozwiązywaniu sporów zbiorowych agencja pełni rolę mediatora, więc nie może zmuszać stron sporu do przyjęcia ugody, a jedynie stara się, by obydwie strony przystąpiły dobrowolnie do polubownego zażegnania sporu.

5.5

W 2013 r. rząd powinien podpisać z MOP „program godnej pracy”. Program ten powinien pomóc w zmianie różnych aspektów ustawodawstwa socjalnego i procedur w tej dziedzinie, aby w pełni zrównać je z międzynarodowymi standardami. Powinien również pomóc rozwinąć zdolności partnerów społecznych, by dzięki finansowaniu i programom UE mogli skutecznie uczestniczyć w dialogu społecznym.

5.6

Niezwykle istotne jest lepsze włączenie partnerów społecznych do rządowej polityki gospodarczej, społecznej i polityki w dziedzinie zatrudnienia, szczególnie w kontekście negocjacji akcesyjnych. Trzeba ich też zaangażować w przygotowanie Serbii do spełnienia kryteriów kwalifikacyjnych Europejskiego Funduszu Społecznego i innych funduszy UE. Tylko wówczas będzie możliwe, by serbscy partnerzy społeczni faktycznie pełnili swą przyszłą rolę na forach demokracji uczestniczącej na poziomie UE.

6.1

Głównym podmiotem reprezentującym interesy pracodawców na poziomie kraju jest Serbska Unia Pracodawców (SUP). Reprezentuje ona serbskich pracodawców w RSG. Jednak większość największych przedsiębiorstw działających w Serbii oraz innych organizacji, takich jak Stowarzyszenie Małych i Średnich Przedsiębiorców nie jest członkami UPS, co osłabia jej pozycję jako uprawnionego uczestnika dialogu społecznego.

6.2

Serbska Izba Przemysłowo-Handlowa, która jest największym stowarzyszeniem przedsiębiorców, nie była w przeszłości włączana w prace RSG, ze względu na system obowiązkowego członkostwa. Niemniej 1 stycznia 2013 r. przyjęto w Serbii system dobrowolnego członkostwa, a izba wyraża zdecydowaną wolę udziału w dialogu społecznym, zwłaszcza w dziedzinach szkoleń zawodowych, promocji handlu zagranicznego i rozwoju regionalnego. Popiera umacnianie pozycji Serbskiej Unii Pracodawców w RSG, pod warunkiem, że będzie ona w stanie reprezentować interesy szerszej grupy pracodawców dzięki skutecznemu procesowi konsultacji angażującemu wszystkie stowarzyszenia pracodawców.

6.3

Ze względu na wysoką stopę bezrobocia, pracodawcy powinni mieć większy wpływ na tworzenie dobrego otoczenia biznesowego. Powinno ono zachęcać do przedsiębiorczości i szybszego zakładania nowych firm, zwłaszcza małych i średnich, które są jednym z głównych źródeł nowych miejsc pracy w Europie. Główne przeszkody do stworzenia lepszego klimatu dla przedsiębiorczości obejmują: brak przejrzystych i przewidywalnych ram prawnych, nieatrakcyjny system podatkowy zawierający pewne obciążenia parafiskalne, dostęp do finansowania, procedury rejestracji przedsiębiorstw, administrację związaną z handlem zagranicznym itd. W ogólnej ocenie środowisko biznesowe w Serbii jest niewystarczająco zaangażowane w proces ustawodawczy i ocenę jego skutków, zwłaszcza w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw.

6.4

Związki zawodowe są rozdrobnione i słabe. Wiele z nich wchodzi w skład jednego z dwóch największych serbskich zrzeszeń: Zrzeszenia Niezależnych Związków Zawodowych Serbii (SSSS) lub Zrzeszenia Związków Zawodowych „Niepodległość” („Nezavisnost”). Są jeszcze dwa inne zrzeszenia, Stowarzyszenie Wolnych i Niepodległych Związków Zawodowych Serbii (ASNS) i Zrzeszenie Związków Wolnych Zawodów (KSSS), które deklarują reprezentatywność. Zgodnie z omawianą obecnie nową ustawą o reprezentatywności, deklaracje te mają być weryfikowane. Ponadto zdaniem Ministerstwa Pracy w przedsiębiorstwach funkcjonuje około 2 000 organizacji związkowych, które nie są członkami krajowych zrzeszeń. Wszystkie odpowiednie organizacje pracownicze muszą zostać bardziej zaangażowane w podejmowanie decyzji w sprawie partnerstwa społecznego po stronie pracowników. Rola związków zawodowych w Serbii ma zasadnicze znaczenie dla wzmocnienia dialogu społecznego.

6.5

Trudności okresu transformacji i kryzys gospodarczy uwypukliły rozdrobnienie i słabość związków zawodowych. Żmudna procedura rejestracji związków zawodowych, sprzeciw, a czasem nękanie ze strony kierownictwa, które nie jest w stanie zaakceptować dialogu społecznego na poziomie przedsiębiorstwa, utrudniają normalny rozwój reprezentacji pracowniczej i podkopują dialog społeczny. Niemniej w tym kontekście należy z zadowoleniem przyjąć skuteczną współpracę, jaką w ostatnich latach udało się nawiązać między dwoma reprezentacyjnymi zrzeszeniami: SSSS i „Niepodległością”.

12.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 327/11

1.1

Jednym z najważniejszych elementów strategii mającej na celu przywrócenie Europy na ścieżkę trwałego wzrostu gospodarczego jest zapewnienie odpowiedniej podaży długoterminowego finansowania po rozsądnych kosztach. Dokument konsultacyjny Komisji w tej sprawie jest zatem potrzebny i pojawia się w odpowiednim czasie.

1.2

EKES przyjmuje z zadowoleniem fakt, iż w zielonej księdze skupiono się na produktywnych inwestycjach oraz na tworzeniu trwałych materialnych i niematerialnych dóbr kapitałowych, lecz również wzywa Komisję do bliższego przyjrzenia się potrzebie finansowania bardziej „pożytecznych dla społeczeństwa” inwestycji kapitałowych.

1.3

Ponieważ oczekuje się, iż w przyszłości banki będą odgrywać mniej znaczącą rolę jako dostawcy długoterminowego finansowania, mogą się pojawić nowe możliwości dla innych pośredników, takich jak banki krajowe, wielostronne banki rozwoju, inwestorzy instytucjonalni, fundusze państwowe i przede wszystkim rynki obligacji. Niemniej należy zapobiegać powstawaniu przeszkód uniemożliwiających bankom pełnienie funkcji głównych dostawców długoterminowego finansowania, a także zadbać o to, by ramy prawne zapobiegały przeniesieniu się finansowania i przepływów kapitałowych poza sektor regulowany.

1.4

EKES przyjmuje z zadowoleniem niedawne dokapitalizowanie EBI, ponieważ wzmocni ono jego zdolność do dodatkowego finansowania inwestycji sektora prywatnego oraz umożliwi zwiększenie odgrywanej przez niego antycyklicznej roli w finansowaniu inwestycji oraz w udzielaniu kredytów MŚP. Zastrzyk kapitałowy w wysokości 10 mld EUR jest zastrzykiem znaczącym, jednak EKES uważa, iż jest on niewystarczający w stosunku do tego, co jest potrzebne w obecnych okolicznościach.

1.5

Również pojawienie się inicjatywy w zakresie obligacji projektowych w ramach strategii „Europa 2020”, aczkolwiek w fazie pilotażowej, uznawane jest za pozytywne zjawisko. Wspomniane obligacje projektowe zostały opracowane wspólnie przez Komisję i EBI. Należałoby rozważyć podobne wspólne przedsięwzięcia z udziałem funduszy państwowych.

1.6

Jeśli dzięki takim inicjatywom, jak obligacje projektowe uda się rozszerzyć rynek dla finansowania w oparciu o obligacje, należy zintensyfikować takie działania po zakończeniu fazy pilotażowej i dokonaniu jej oceny.

1.7

W zielonej księdze analizuje się rolę oszczędności w podaży długoterminowego finansowania inwestycji. Niektóre państwa członkowskie przyjęły specjalne programy oszczędnościowe mające na celu stymulowanie długoterminowych oszczędności powiązanych z większymi inwestycjami społecznymi, jednak być może warto rozważyć utworzenie systemu oszczędnościowego na szczeblu UE lub strefy euro, na przykład z preferencyjną stopą procentową.

1.8

Niektórym państwom członkowskim udało się osiągnąć względny sukces w zachęcaniu obywateli do oszczędności związanych z funduszami emerytalnymi oraz innych oszczędności poprzez zręczne wykorzystanie systemu podatkowego. Obywatele z reguły niechętnie podchodzą do perspektywy płacenia podatku dochodowego, a następnie kolejnego podatku od długoterminowych oszczędności z dochodu już po opodatkowaniu. W kontekście społecznie odpowiedzialnych inwestycji powinna istnieć możliwość opracowania i wprowadzenia na rynek odpowiednich produktów oszczędnościowych o rozsądnych limitach rocznych dla osób prywatnych w celu rozpowszechnienia długoterminowego planowania finansowego.

1.9

Krótkoterminowość systemu finansowego stanowiła największą przeszkodę dla podaży odpowiednich długoterminowych inwestycji i jest ściśle powiązana z ładem korporacyjnym. Zmiana bodźców mająca na celu promowanie długoterminowych działań jest niełatwym wyzwaniem. EKES przyjmuje z zadowoleniem sugestie Komisji dotyczące rozszerzenia prawa głosu oraz zwiększenia wysokości dywidend dla inwestorów długoterminowych oraz zmiany dyrektywy w sprawie praw akcjonariuszy. Ponadto można by rozważyć skoordynowane zastosowanie ulg podatkowych od zysków kapitałowych w celu zachęcania do długoterminowego zaangażowania akcjonariuszy przez menedżerów funduszy.

1.10

W kwestii kapitału wysokiego ryzyka (venture capital) zielona księga zawiera kilka ciekawych sugestii. EKES już wcześniej proponował, aby rola Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI) została rozszerzona poza udzielanie pożyczek i objęła również podaż kapitału wysokiego ryzyka. To właśnie przewidywali jego założyciele w 1994 roku. Jeśli EFI zostałby, podobnie jak EBI, odpowiednio dokapitalizowany, mógłby stać się głównym dostawcą finansowania opartego na kapitale wysokiego ryzyka dla MŚP.

1.11

Ponadto biorąc pod uwagę, że instytucje rządowe i samorządowe na szczeblu krajowym i regionalnym są już zaangażowane w działania mające na celu umożliwienie przetrwania oraz wspieranie długoterminowego rozwoju MŚP poprzez działania regionalnych organów ds. rozwoju, organy te powinny odgrywać również odpowiednią rolę w działaniu platform obrotu takich MŚP. Zakres tej roli mógłby rozciągać się od oceny zdolności kredytowej MŚP klienta po dostarczanie ograniczonych gwarancji inwestorom instytucjonalnym.

1.12

EKES pragnąłby, aby zwiększono nacisk na społecznie odpowiedzialne inwestycje oraz proponuje ustanowienie centrum monitorowania warunków długoterminowych inwestycji.

2.1

Głównym powodem, dla którego Komisja Europejska sporządziła tę zieloną księgę, jest potrzeba przywrócenia Europy na ścieżkę inteligentnego i trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. Europa mierzy się z koniecznością podjęcia szeroko zakrojonych inwestycji długoterminowych stanowiących podstawę trwałego wzrostu gospodarczego. Osiągnięcie tych celów jest znacznie utrudnione z powodu niechęci do podejmowania ryzyka przez gospodarstwa domowe i firmy oraz potrzeby konsolidacji fiskalnej wielu rządów, które wspólnie ograniczają podaż długoterminowego finansowania inwestycji.

2.2

Niepowodzenia tradycyjnych kanałów pośrednictwa finansowego są obecnie kwestią problematyczną. Banki stanowiły główne źródło finansowania inwestycji w UE, jednak wiele z nich jest obecnie zaangażowanych głównie w delewarowanie, dlatego też nie są one w stanie w pełni wywiązywać się ze swojej normalnej funkcji. Zielona księga wybiega poza obecny kryzys, poszukując rozwiązań w zakresie podaży niezbędnego długoterminowego finansowania inwestycji.

2.3

Komisja skupia się na produktywnych inwestycjach oraz na tworzeniu trwałych materialnych i niematerialnych dóbr kapitałowych, które z reguły mają charakter bardziej procykliczny niż krótkotrwałe dobra kapitałowe. Według Komisji długoterminowe finansowanie to opłacanie przez system finansowy inwestycji, w których czas trwania projektu jest wydłużony.

2.4

Europa przyjęła program reform systemu finansowego mający na celu zwiększenie stabilności rynków finansowych oraz przywrócenie zaufania do nich. Stabilność systemu finansowego jest warunkiem niezbędnym do stymulowania inwestycji długoterminowych, jednak nie jest ona warunkiem wystarczającym. Komisja wskazuje szereg dodatkowych obszarów, w ramach których należy podjąć działania, takich jak:

3.1.1

Banki komercyjne. Przeprowadzona przez Komisję analiza wyzwań wiążących się z zapewnieniem odpowiedniego długoterminowego finansowania w Europie jest zasadniczo poprawna. Tradycyjna wiodąca rola banków jako głównych dostawców długoterminowego finansowania zmienia się i w przyszłości może stać się mniej istotna. Nie ulega wątpliwości kwestia potencjalnego braku spójności między niektórymi nowymi regulacjami bankowymi oraz celami zielonej księgi polegającymi na stymulowaniu długoterminowego finansowania. W zielonej księdze zaledwie napomknięto o tym, że skutki niedawnych i prawdopodobnych przyszłych reform finansowych mogą obniżyć poziom aktywności banków w łańcuchu pośredniczenia. Należałoby wypracować większą równowagę między wymogami ostrożnościowymi pakietu Bazylea III a zachętami dla banków do dalszego dostarczania długoterminowego finansowania inwestycji. Niezależnie od powyższego istnieje prawdopodobieństwo, iż pojawią się nowe możliwości dla innych rodzajów pośredników, takich jak banki krajowe i wielostronne banki rozwoju i inwestorzy instytucjonalni, oraz nowe możliwości większego wykorzystania rynków obligacji i funduszy państwowych.

3.1.2

Banki krajowe i wielostronne banki rozwoju. Instytucje te odgrywają istotną rolę w podziale ryzyka z inwestorami prywatnymi i podmiotami gospodarczymi w opracowywaniu ważnych projektów oraz zapobieganiu niedoskonałościom rynku. Odgrywają one również rolę antycykliczną poprzez długoterminowe działania strategiczne. Rola EBI i EFI stopniowo stała się rolą wiodącą w podziale ryzyka, a niedawne dokapitalizowanie EBI, chociaż według EKES-u niewystarczające, bez wątpienia wzmocni jego zdolność do udzielania dodatkowego finansowania na rzecz inwestycji sektora prywatnego. EKES zachęca EBI do dokładania wysiłków w celu promowania projektów infrastrukturalnych o charakterze transgranicznym, które mają do czynienia ze szczególnymi przeszkodami finansowymi.

3.1.3

EKES przyjmuje z zadowoleniem utworzenie inicjatywy w zakresie obligacji projektowych w ramach strategii „Europa 2020”, która znajduje się obecnie w fazie pilotażowej w szeregu projektów inwestycji – w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego – w infrastrukturę sektorów energetycznego, transportowego oraz ICT (1). Komisja wspomina o potencjalnej roli funduszy państwowych w finansowaniu długoterminowych inwestycji. Tak jak w przypadku obligacji projektowych, które zostały utworzone wspólnie przez Komisję i EBI, może warto byłoby opracować podobną wspólną inicjatywę z funduszami państwowymi, zwiększając tym samym pulę dostępnych opcji finansowania długoterminowego inwestycji.

3.1.4

W kwestii inwestorów instytucjonalnych w zielonej księdze zwraca się uwagę na potencjalną sprzeczność między zapotrzebowaniem na efektywne regulacje w zakresie ryzyka aktywów dla zakładów ubezpieczeń oraz potrzebą zachęcania ich do finansowania inwestycji długoterminowych. Trwają rozmowy na ten temat między Komisją a europejskimi organami nadzoru ubezpieczeń. Komisja zamierza przedstawić wnioski w sprawie długoterminowych funduszy inwestycyjnych (LTIF) w celu stymulowania tworzenia szeregu mechanizmów podziału ryzyka angażujących różne typy inwestorów instytucjonalnych. Propozycja ta zasługuje na uznanie. Fundusze emerytalne mogłyby zacząć odgrywać bardziej znaczącą rolę w inwestycjach długoterminowych, ale na ich drodze stoi szereg przeszkód instytucjonalnych, regulacyjnych oraz politycznych. W szczególności powodem zaniepokojenia funduszy emerytalnych są podejmowane przez decydentów próby zobligowania ich do finansowania różnych typów projektów, które nie leżą w interesie ich członków. Należałoby zapewnić funduszom emerytalnym doradztwo w celu minimalizowania lub przezwyciężania takich przeszkód. W tym kontekście przydatne mogłoby okazać się utworzenie unii bankowej.

3.1.4.1

W kwestii zwiększenia uczestnictwa inwestorów instytucjonalnych w podaży długoterminowego finansowania znaczną rolę mogłyby odegrać bodźce podatkowe związane z opodatkowaniem dochodów przedsiębiorstw. System ulg podatkowych dla posiadaczy akcji w odniesieniu do dużych projektów infrastrukturalnych mógłby prowadzić do zwiększenia uczestnictwa inwestorów instytucjonalnych.

3.2.1

W zielonej księdze zauważa się, że w celu rozszerzenia i pogłębienia dostępnej puli finansowania długoterminowego niektóre rynki kapitałowe w Europie muszą się rozwinąć i dojrzeć. Rynki obligacji w UE są słabiej rozwinięte, niż w USA i są postrzegane przez większość spółek o średniej kapitalizacji i MŚP jako niedostępne. Nawet utworzenie obligacji projektowych zostało przyjęte z ostrożnością przez agencje ratingowe. Pokazuje to, jak wielkiego wysiłku wymaga budowanie potencjału rynku obligacji. Jeśli dzięki takim inicjatywom, jak inicjatywa w zakresie obligacji projektowych, która może dostarczyć nawet do 4,6 mld EUR na potrzeby nowych projektów infrastrukturalnych, uda się rozszerzyć rynek dla finansowania w oparciu o obligacje, należy zintensyfikować takie działania po zakończeniu fazy pilotażowej i dokonaniu jej oceny.

3.3.1

Zamieszczono szczegółowy przegląd czynników wpływających na długoterminowe oszczędności w finansowaniu. Pod względem podaży finansowania należy zrobić znacznie więcej, podczas gdy niektóre państwa członkowskie dołożyły starań, aby zwiększyć podaż w zakresie oszczędności długoterminowych. W zielonej księdze zawarto propozycję utworzenia programów oszczędnościowych na szczeblu UE mających na celu stymulowanie długoterminowych oszczędności powiązanych z szerszymi celami społecznymi. Ten pomysł może być korzystny w kontekście rozwoju infrastruktury transgranicznej. Może również przyczyniać się do większej mobilności siły roboczej oraz planowania emerytur w ramach jednolitego rynku. Może zajść konieczność oferowania nowych produktów oszczędnościowych opartych na preferencyjnych stopach procentowych lub proporcjonalnych stopach procentowych w celu zachęcenia do długoterminowych oszczędności.

3.3.2

Opodatkowanie. Zależność między opodatkowaniem, oszczędnościami długoterminowymi oraz inwestycjami długoterminowymi została szczegółowo przeanalizowana. Opodatkowanie przedsiębiorstw w zakresie inwestycji preferuje z reguły finansowanie dłużne, a nie finansowanie kapitałem własnym. Zastanawiając się nad odpowiednimi reformami mającymi na celu zachęcenie do finansowania kapitałem własnym inwestycji długoterminowych, warto byłoby zastanowić się nad systemem ulg podatkowych dla posiadaczy akcji. Takie systemy są często stosowane w opodatkowaniu zysków kapitałowych i mogłyby zostać skonfigurowane w taki sposób, aby rekompensować część obecnych korzyści podatkowych wiążących się z finansowaniem w oparciu o zadłużenie.

3.3.3

Pod względem oszczędności długoterminowych i systemu opodatkowania Komisja zwraca uwagę na znaczenie zapewnienia stabilnej i odpowiedniej podaży oszczędności oraz zachęt mających na celu zapewnienie tej podaży. Niektórym państwom członkowskim udało się osiągnąć względny sukces w zachęcaniu obywateli do oszczędności związanych z funduszami emerytalnymi oraz innych oszczędności poprzez zręczne wykorzystanie systemu podatkowego. Obywatele z reguły niechętnie podchodzą do perspektywy płacenia podatku dochodowego, a następnie kolejnego podatku od długoterminowych oszczędności z dochodu już po opodatkowaniu. Powinna istnieć możliwość opracowania i wprowadzenia na rynek odpowiednich nieoprocentowanych lub niskooprocentowanych produktów oszczędnościowych dla osób prywatnych o odpowiednich limitach rocznych, mających na celu rozpowszechnienie długoterminowego planowania finansowego.

3.3.4

Wykorzystanie zachęt podatkowych w celu osiągnięcia pożądanych wyników w zakresie inwestycji długoterminowych nie jest rozwiązaniem wolnym od wad. Wiąże się ono z poważnymi problemami, takimi jak efekt zastąpienia (deadweight effect) lub możliwości arbitrażu. Niemniej jednak stosowanie zachęt podatkowych w ramach spójnej i solidnej perspektywy planowania długoterminowego jest niezbędne w celu stymulowania i zapewnienia pożądanego poziomu inwestycji.

3.3.5

Ład korporacyjny. Problem krótkoterminowości stanowi sedno podaży inwestycji długoterminowych i jest silnie związany z ładem korporacyjnym. Dotychczas wiele zachęt dla menedżerów funduszy, bankierów inwestycyjnych oraz kierownictwa przedsiębiorstw było zachętami krótkoterminowymi. Zmiana tych zachęt mająca na celu stymulowanie zwiększenia poziomu działań długoterminowych nie będzie łatwym zadaniem. Zielona księga zawiera szereg interesujących sugestii, łącznie z rozszerzeniem prawa głosu i zwiększeniem wysokości dywidend dla inwestorów długoterminowych oraz zmianą dyrektywy w sprawie praw akcjonariuszy. Być może bardziej proaktywne zastosowanie podatku od zysku kapitałowego może być jednym ze środków zachęcających do długoterminowego zaangażowania akcjonariuszy przez menedżerów funduszy.

3.4.1

W zielonej księdze zwraca się uwagę na rosnące trudności, jakie napotykają MŚP w wielu państwach członkowskich przy próbie uzyskania funduszy niezbędnych do przetrwania i rozwoju. Oprócz skutków prowadzonego przez banki delewarowania MŚP muszą stawić czoła fragmentaryczności i ograniczoności alternatywnych źródeł finansowania. Banki lokalne w znacznym stopniu utraciły lub ograniczyły powiązania z terytorium lokalnym. Relacje między bankami a MŚP zostały osłabione i należy je odbudować lub wzmocnić. Podjęto kilka inicjatyw mających na celu zapewnienie MŚP pozabankowych źródeł finansowania, łącznie z dostępem do niektórych funduszy venture capital, finansowaniem aktywów (2), finansowaniem łańcucha dostaw oraz finansowaniem społecznościowym. Należy zrobić o wiele więcej. Branża ubezpieczeniowa oraz fundusze emerytalne chętnie odegrają bardziej znaczącą rolę, jednak wymagają one niezbędnych bodźców, którymi powinna się teraz zająć Komisja. W przyszłych działaniach mających ułatwić MŚP dostęp do bardziej długoterminowego finansowania należy zagwarantować, że jeśli owe działania będą realizowane za pośrednictwem banków, to MŚP będą w stanie z nich skorzystać zgodnie z pierwotnymi założeniami, tzn. że banki nie wprowadzą nadmiernych dodatkowych warunków.

3.4.2

Venture capital. Komisja sugeruje podejście „fundusze funduszy”, mające na celu utworzenie masy krytycznej funduszy venture capital. Ponadto zaproponowany fundusz gwarancyjny dla inwestorów instytucjonalnych mógłby wspomóc rozszerzenie rynku. EKES już wcześniej zaproponował rozszerzenie roli EFI poza udzielanie pożyczek, tak aby objęła ona również podaż kapitału wysokiego ryzyka (3). To właśnie przewidywali jego założyciele w 1994 roku. Jeśli EFI zostałby, podobnie jak EBI, odpowiednio dokapitalizowany, mógłby stać się głównym dostawcą finansowania opartego na kapitale wysokiego ryzyka dla MŚP.

3.4.2.1

Równolegle do upowszechniania finansowania MŚP kapitałem wysokiego ryzyka powinno się odbywać rozszerzanie istniejących platform obrotu na potrzeby finansowania MŚP kapitałem własnym. Zielona księga zawiera szereg przydatnych propozycji w tym zakresie. Biorąc pod uwagę fakt, że instytucje rządowe i samorządowe na szczeblu krajowym i regionalnym są już zaangażowane w działania mające na celu umożliwienie przetrwania i wspomaganie długoterminowego rozwoju MŚP poprzez działania regionalnych organów ds. rozwoju, organy te powinny odgrywać również rolę w działaniu platform obrotu takich MŚP. Zakres tej roli mógłby rozciągać się od oceny zdolności kredytowej MŚP klienta po dostarczanie ograniczonych gwarancji inwestorom instytucjonalnym.

3.4.3

EKES pragnąłby, aby w zielonej księdze przewidziano większe wsparcie dla inwestycji w fundusze społecznie odpowiedzialne poprzez utworzenie odpowiednich regulacji podatkowych i finansowych, jak również poprzez samo udzielanie zamówień publicznych. Pod tym względem być może byłoby zasadne utworzenie centrum monitorowania warunków długoterminowych inwestycji. Organ taki mógłby – z aktywnym udziałem zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego – monitorować rozwój zarówno popytu, jak i podaży inwestycji i oszczędności długoterminowych oraz pomóc w zapewnieniu odpowiedniej podaży informacji mających znaczenie przy rozsądnym podejmowaniu decyzji w zakresie inwestycji długoterminowych przez podmioty gospodarcze.

12.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 327/15

1.1

Komitet uważa, że wspólne podejście do zarządzania ryzykiem celnym oraz bezpieczeństwem łańcucha dostaw ma kluczowe znaczenie dla zagwarantowania jednolitego i niedyskryminującego stosowania przepisów UE przez wszystkie zainteresowane organy na całym terytorium unii celnej, która zgodnie z art. 3 TFUE leży w wyłącznej kompetencji Unii Europejskiej.

1.2

Komitet zdecydowanie popiera propozycje Komisji mające na celu zapewnienie większej skuteczności i wydajności zarządzania ryzykiem oraz przemieszczania towarów przez granice UE dzięki wspólnej strategii obejmującej odpowiednie systemy informatyczne służące ogólnounijnemu zarządzaniu ryzykiem.

1.3

Unia celna, ustanowiona w traktacie rzymskim w 1957 r., realizowana jest od 1968 r. jako wspólna polityka gwarantująca jednolity obszar handlowy, na którym osoby i towary swobodnie się przemieszczają, i zapewniająca punkt kompleksowej obsługi dla praktyk celnych wszystkich podmiotów gospodarczych w całej UE bez różnic w traktowaniu. EKES wyraża jednak głębokie zaniepokojenie faktem, że unia celna opiera się wciąż na odmiennym ukierunkowaniu i zastosowaniu, które utrudniają skuteczne i wydajne zarządzanie ryzykiem celnym, spowalniając w ten sposób przepływy handlowe i swobodny przepływ towarów w UE.

1.4

EKES uważa, że zasadnicze znaczenie ma poprawienie na całym terytorium UE zdolności służb celnych do zapewnienia wysokiego poziomu zarządzania ryzykiem w całej unii celnej w odniesieniu do jednolitego stosowania definicji i klasyfikacji, a także gromadzenia i przekazywania danych do wspólnotowego banku danych, zgodnie ze wspólnymi jednoznacznymi kryteriami weryfikowanymi w oparciu o jeden system gwarancji jakości i monitorowanymi za pomocą sankcji wobec popełniających wykroczenie.

1.5

EKES zaleca opracowanie wspólnych norm techniczno-prawnych, by umożliwić jednolite i wysokiej jakości zarządzanie ryzykiem na wszystkich granicach zewnętrznych UE, a także podjęcie wysiłków na szczeblu wspólnotowym w zakresie szkolenia specjalistów z uwzględnieniem różnego zakresu zadań wynikających z różnorodnych realiów krajowych.

1.6

EKES nalega, by zagwarantowano pełną interoperacyjność różnych banków danych istniejących w ramach europejskiego systemu nadzoru rynku w oparciu o wspólną strategię, przy silnym wsparciu programów wspólnotowych na rzecz rozwoju technologicznego, tak by zapewnić wymianę informacji w czasie rzeczywistym między poszczególnymi organami na różnych szczeblach i nasilić walkę z ewentualnym zagrożeniem dumpingiem sanitarnym, ekologicznym i socjalnym.

1.7

EKES zwraca się o wzmocnienie działań wspólnotowych na rzecz rozwoju wykwalifikowanych zasobów ludzkich i doskonalenia umiejętności zarządzania, między innymi poprzez działania na rzecz równiejszego rozłożenia zadań kontrolnych i utworzenie wspólnej komórki celnej gwarantującej, na żądanie, szybką interwencję i wsparcie w trudnych sytuacjach.

1.8

Zdaniem EKES-u niezbędne jest rozwinięcie partnerstwa między organami celnymi, przewoźnikami i upoważnionymi przedsiębiorcami poprzez podniesienie ich statusu i zwiększenie ich korzyści w celu zapewnienia optymalnej współpracy w zakresie zarządzania ryzykiem, w oparciu o jednorazowe przekazywanie danych bez zbędnego powielania czynności administracyjnych.

1.9

EKES zwraca się o wdrożenie odnowionego systemu zarządzania, który obejmowałby wszystkie organy krajowe i wspólnotowe, europejskie agencje oraz systemy ostrzegawcze i informacyjne, by zapewnić bardziej zorganizowaną współpracę między służbami celnymi i innymi organami działającymi na rynku wewnętrznym.

1.10

EKES wnosi, by realizacja pakietu działań określonych w wieloletnim planie nadzoru rynku odbywała się w spójny i skoordynowany sposób, co pozwoli uniknąć powielania kontroli, rozbieżności stosowanych kryteriów, sporządzania wielu wniosków o te same dane, odmiennej wizji poszczególnych organów kontroli i nadzoru rynku, a także niewystarczającej interoperacyjności.

2.1

Na mocy art. 3 TFUE unia celna leży w wyłącznej kompetencji Unii Europejskiej.

2.2

Już w 2004 r. EKES podkreślił potrzebę „zmiany podejścia strategicznego do polityki w zakresie usług celnych, które kładłoby słusznie większy nacisk na wyzwania związane z realizacją wspólnej polityki celnej na nowych granicach zewnętrznych UE po rozszerzeniu. Uznaje również, że kontekst zmienił się w związku z zaniepokojeniem procedurami bezpieczeństwa służącymi ochronie obywateli UE, zwłaszcza po wydarzeniach w Stanach Zjednoczonych” (1).

2.3

Unia celna musi stawić czoła poważnym problemom wynikającym z różnic w stosowaniu przepisów wspólnotowych, które mogą zmniejszyć ogólną skuteczność z powodu nieprawidłowości, marnotrawstwa i braku koordynacji między potrzebami a dostępnymi zasobami. W związku z tym EKES podkreślił, że konieczne jest „realizowanie spójnej polityki celnej, opartej na jednolitych procedurach – aktualnych, przejrzystych, skutecznych i uproszczonych – która mogłaby przyczynić się do zwiększenia gospodarczej konkurencyjności Unii Europejskiej w skali światowej […]” (2).

2.4

W ramach unii celnej, która jest filarem operacyjnym wielu środków polityki handlowej UE, wdraża się liczne porozumienia międzynarodowe w sprawie przepływów handlowych UE, rozwijając – za pośrednictwem administracji państw członkowskich – istotne procesy horyzontalne w zakresie zarządzania danymi, zarządzania podmiotami handlowymi i „zarządzania ryzykiem, obejmującego identyfikację, ocenę, analizę i łagodzenie niezliczonych rodzajów i poziomów ryzyka związanego z międzynarodowym handlem towarami” (3).

2.5

Wprowadzenie wspólnego podejścia do zintegrowanego zarządzania ryzykiem w punktach wjazdu i wyjazdu towarów miałoby na celu:

3.1

Jak stwierdzono w sprawozdaniu Komisji na temat stanu unii celnej pod koniec 2012 r.: „Służba celna jest jedynym organem władz publicznych mającym pełne kompetencje w zakresie nadzoru i kontroli nad wszystkimi towarami przewożonymi przez granice zewnętrzne UE, które po dopuszczeniu do swobodnego obrotu przez służby celne w dowolnym miejscu w UE mogą być swobodnie przewożone po całym obszarze celnym UE” (4).

3.2

Dzięki tej wyjątkowej pozycji służba celna UE ponosi główną odpowiedzialność za nadzór nad wymianą międzynarodową UE i przyczynia się do realizacji aspektów zewnętrznych rynku wewnętrznego, wspólnej polityki handlowej oraz innych kierunków polityki dotyczących handlu i bezpieczeństwa całego łańcucha logistycznego.

3.3

EKES podkreślił, że „skutecznie funkcjonująca unia celna stanowi konieczny warunek integracji europejskiej dzięki zapewnieniu swobodnego […] przepływu towarów, maksymalnej ochrony konsumentów i środowiska, oraz dzięki skutecznej […] walce z oszustwami i podrabianiem na całym obszarze Unii” (5), i zalecił jednolitą politykę celną opartą na jednolitych, zaktualizowanych, przejrzystych, skutecznych i uproszczonych procedurach.

3.4

Chociaż funkcjonowanie operacyjne unii celnej opiera się na wspólnych przepisach i politykach, to jest bardzo złożonym procesem, realizowanym wciąż przez 27 odrębnych służb w UE, który polega na połączeniu czynników ludzkich, technicznych i finansowych na różnych szczeblach zarówno w celu zastosowania procedur odprawy celnej i kontroli, jak i zarządzania danymi i ich przetwarzania, zarządzania podmiotami gospodarczymi i różnymi poziomami ryzyka związanego z międzynarodową wymianą towarów oraz bezpieczeństwem łańcucha dostaw.

3.5

EKES podkreśla, że nie można dopuścić do tego, by państwa członkowskie nie miały żadnej swobody w zakresie stosowania przepisów celnych, gdyż muszą nadal uwzględniać wielkość swych przepływów handlowych. W tym względzie EKES stwierdza, że państwa członkowskie zwiększyły liczbę instrumentów ułatwiających wymianę, wprowadzając elektronizację i uproszczenie procedur, a także statut upoważnionego przedsiębiorcy.

3.6

Cała harmonizacja powinna opierać się na „dobrych praktykach”, a nie na średnim poziomie europejskim.

3.7

Jeżeli celem jest racjonalizacja kosztów, ukierunkowanie prac na wyniki, również w aspekcie finansowym pod względem dochodów, oraz poczynienie prawdziwych postępów, zdaniem EKES-u kontrole nie powinny dotyczyć transakcji indywidualnych, lecz opierać się na podejściu ukierunkowanym na systemy („systems-based approach”), którego podstawę stanowiłaby ocena ryzyka.

4.1

W kontekście wciąż rosnącego przepływu towarów, nowych, coraz bardziej złożonych modeli, a także coraz szybszego tempa funkcjonowanie operacyjne unii celnej podlega rosnącej presji, której towarzyszy szybki wzrost liczby wykonywanych zadań i oczekiwań zainteresowanych stron. Unowocześnienie funkcji operacyjnych w zinformatyzowanym środowisku celnym wymaga:

4.2

By opracować skuteczne, wspólne strategie analizy, kontroli i zarządzania ryzykiem, konieczna jest zmiana kulturowa we wszystkich zainteresowanych organach administracji. Powinna ona polegać na dążeniu do wspólnych celów strategicznych i metod w ramach wspólnego zarządzania ryzykiem z innymi agencjami i partnerami międzynarodowymi, zwłaszcza w dziedzinie bezpieczeństwa, zdrowia i środowiska.

4.3

By zapewnić skuteczne zarządzanie ryzykiem, konieczna jest zwłaszcza ściślejsza współpraca służb celnych i organów nadzoru rynku na szczeblu krajowym i unijnym, gdyż bez niej dopracowanie wspólnych kryteriów i szczególnych profili ryzyka byłoby znacznie utrudnione.

4.4

Wspólne podejście do zarządzania ryzykiem w punktach wprowadzenia do UE i opuszczenia jej musi uwzględniać, że obecnie ponad sześćdziesiąt aktów prawnych (6) powierza odpowiedzialność za kontrolę organom celnym, podczas gdy organom nadzoru powierza się łańcuch wzajemnie zależnych procesów, które obejmują rewizję, pobieranie próbek, badania laboratoryjne, interpretację wyników, ocenę ryzyka, działania naprawcze i kary mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa produktów będących w obrocie na rynku, tak jak przewiduje Akt o jednolitym rynku I (7) i II (8).

4.5

Metody oceny ryzyka powinny zostać zgromadzone w ramach wspólnej platformy systemowej służb celnych i organów nadzoru rynku na różnych szczeblach – między innymi za pośrednictwem grup współpracy administracyjnej – a także wykorzystywać doświadczenia zdobyte w różnych bankach danych, które działają w rozmaitych dziedzinach.

4.6

Służby celne i organy nadzoru rynku powinny połączyć swe zasoby i umiejętności, by „zastosować metody przyjazne wobec MŚP” (9), między innymi poprzez realizację wytycznych przez oba organy, a także rozwój koordynacji, współpracy, wymiany informacji i wspólnych działań, a także po to, by w sposób celowy pokierować wysyłką towarów stanowiących duże zagrożenie dla bezpieczeństwa.

5.1

Partnerstwo między służbami celnymi, przedsiębiorstwami handlowymi i przewoźnikami ma zasadnicze znaczenie dla zagwarantowania integralności łańcucha dostaw w interesie obywateli, przedsiębiorstw i administracji publicznej.

5.2

Partnerstwo powinno opierać się na silnych mechanizmach obopólnego zaufania:

5.3

Już w (zrewidowanej) konwencji z Kioto dotyczącej uproszczenia i harmonizacji postępowania celnego Światowej Organizacji Celnej (WCO) (10), podobnie jak w ramach negocjacji WTO w sprawie ułatwienia handlu (11), przewidziano ograniczenie uciążliwych kontroli, pomimo pokusy zaostrzenia systematycznej kontroli, zwłaszcza po wydarzeniach 11 września 2001 r.

5.4

Trzeba przeciwdziałać rozproszeniu przepływu informacji i przezwyciężyć trudności wynikające z różnic między państwami członkowskimi w zakresie zdolności zarządzania ryzykiem, by zagwarantować jednolity poziom zarządzania oraz elektronicznej analizy ryzyka. Podstawą pozostaje rozwój wspólnej europejskiej kultury zarządzania ryzykiem i bezpieczeństwa dostaw.

6.1

Wieloletnie programy UE w zakresie badań i rozwoju, zwłaszcza siódmy program ramowy, a także IDABC (12) i ISA (13) na rzecz interoperacyjności administracji publicznej, położyły podwaliny pod rozwój różnych wspólnych projektów w zakresie zarządzania ryzykiem. Zapewniły nowe instrumenty, które wykraczają poza krajowe procesy i domeny infrastruktury IT oraz aplikacji komputerowych, znacznie się różniących między państwami członkowskimi.

6.2

Niezbędne jest, by wysiłki na rzecz innowacji i B+R w zakresie zarządzania ryzykiem oraz bezpieczeństwa łańcucha dostaw były koordynowane w UE w celu zagwarantowania szybkiego rozpowszechnienia i wprowadzenia technologii do obrotu. Zwłaszcza projekty demonstracyjne proof-of-concept (weryfikacja poprawności projektu) oraz pilotażowe linie produkcyjne są niezbędne do rozpowszechnienia technologii na skalę przemysłową. Partnerstwa publiczno-prywatne mogą finansować te inicjatywy za pośrednictwem funduszy strukturalnych, inicjatywy „Horyzont 2020” i innych programów unijnych.

7.1

Również niedawno EKES podkreślił potrzebę „zacieśnienia współpracy między administracją celną, organami nadzorującymi rynek, służbami Komisji i agencjami europejskimi w celu ściślejszego kontrolowania jakości towarów przewożonych przez granice” (14), zwracając uwagę, że konieczne są odpowiednie wspólne informacje i szkolenia.

7.2

Zdaniem Komisji „na poziomie UE istnieje potrzeba lepszego łączenia możliwości i zasobów państw członkowskich, aby w sposób bardziej skuteczny osiągać unijne cele zarządzania ryzykiem w każdym miejscu na granicy zewnętrznej”, między innymi dzięki „zastosowaniu w czasie rzeczywistym elektronicznych narzędzi analizy ryzyka” i wzmocnieniu zdolności na szczeblu UE.

7.3

Zdaniem EKES-u kwestia współpracy i koordynacji w zakresie zarządzania ryzykiem jest jednym z newralgicznych punktów wniosku Komisji, nie tylko jeżeli chodzi o koordynację systemową organów państw członkowskich, lecz również na szczeblu samej UE, między poszczególnymi dyrekcjami generalnymi i agencjami operacyjnymi.

8.1

EKES przyjmuje z zadowoleniem inicjatywę Komisji, która ma na celu zapewnienie skuteczności i wydajności zarządzania ryzykiem oraz przemieszczania towarów przez granice UE za pomocą wspólnej strategii na różnych szczeblach. Strategia ta ukierunkowana jest na wskazanie rodzaju i poziomu ryzyka, a także zakresu możliwych reakcji w europejskich ramach koordynacji różnych organów i w oparciu o jednolite podejście oraz uprzednio określone wspólne kryteria.

8.2

EKES jest przekonany o potrzebie centralizacji procesu elektronicznych odpraw celnych dzięki wyposażeniu Komisji w odpowiednie systemy informatyczne służące unijnemu zarządzaniu ryzykiem, w oparciu o sieć interoperacyjnych banków danych oraz systematyczne zastosowanie standardowych metod pracy, które umożliwiłyby kontrolowanie zagrożeń dla pracowników, konsumentów i przedsiębiorstw, wynikających z dumpingu sanitarnego, ekologicznego i socjalnego.

8.3

Zdaniem EKES-u zasadnicze znaczenie ma rozwinięcie zdolności służb celnych, by w każdym punkcie terytorium UE można było zagwarantować ten sam poziom zarządzania ryzykiem, zgodnie ze wspólnymi i jednoznacznymi kryteriami, weryfikowanymi w oparciu o jeden system gwarancji jakości i monitorowanymi za pomocą sankcji wobec popełniających wykroczenie.

8.4

EKES uważa, że kwestia ta wpisuje się w ramy wieloletniego planu nadzoru rynku określającego dwadzieścia praktycznych działań  (15), który ma zostać zrealizowany do 2015 r. ze szczególnym uwzględnieniem:

8.5

EKES uważa, że zarządzania kontrolą celną i nadzorem rynku nie można rozpatrywać oddzielnie i że do opracowania wspólnego podejścia na szczeblu europejskim należy dążyć wspólnie, wraz z pełną interoperacyjnością narzędzi analizy, gromadzenia i przetwarzania danych w sieci przez różne zainteresowane organy.

8.6

EKES opowiada się za systemem wsparcia, by wzmocnić zdolności zarządzania ryzykiem państw członkowskich i by zagwarantować jednolity poziom jakości za pomocą unijnego mechanizmu weryfikacji, kontroli, monitorowania i sankcji, a także większego wysiłku wspólnotowego w zakresie szkolenia wysoko wykwalifikowanych specjalistów, zwłaszcza tam, gdzie wymagania i koszty są szczególnie wysokie, jak np. na granicach obszaru Schengen.

8.7

W tym względzie EKES zwraca się o wzmożenie działań wspólnotowych na rzecz rozwoju wykwalifikowanych zasobów ludzkich i doskonalenia umiejętności zarządzania, między innymi poprzez utworzenie wspólnej komórki celnej gwarantującej szybką interwencję i wsparcie w trudnych sytuacjach.

8.8

Komitet usilnie apeluje, by w celu zapewnienia jasnych i spójnych wspólnych norm na całym rynku wewnętrznym na rzecz tego samego poziomu bezpieczeństwa zapewniono ściślejszą współpracę i wymianę informacji – w oparciu o wysokie wspólne standardy – między organami celnymi, organami nadzoru rynku, służbami Komisji i agencjami europejskimi. Celem jest zapewnienie lepszej kontroli jakości towarów przewożonych przez granice.

8.9

EKES popiera konkluzje Rady w sprawie postępów we wdrażaniu strategii dotyczącej rozwoju unii celnej (16) w zakresie poprawy zarządzania unią celną, zdolności unii celnej do określenia swego wpływu oraz propagowania jednolitego stosowania przepisów, poprawy współpracy między agencjami, a przede wszystkim „przyjęcia bardziej kompleksowego podejścia właściwego dla międzynarodowego łańcucha dostaw”, ułatwienia handlu i zapewnienia „realnych i konkretnych korzyści upoważnionym przedsiębiorcom”.

12.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 327/20

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES), który popiera całościowe podejście przyjęte w planie działania, przedstawił już swe stanowisko w kwestii wielu z jedenastu zaproponowanych działań, których realizacja wymaga jednak czasu i różnego rodzaju wsparcia, również finansowego.

1.2

EKES uważa, że niektóre działania mogą pozostać zignorowane lub ich realizacja może okazać się nie w pełni możliwa, gdyż nie uwzględniają konsekwencji kryzysu gospodarczego dla tego sektora, zwłaszcza w krajach najbardziej dotkniętych przez politykę oszczędnościową.

1.3

Zaleca się, by podczas realizacji planu uwzględniono i doceniono różnorodność, która często wyraża się poprzez różne formy MŚP i mikroprzedsiębiorstw.

1.4

EKES przyjmuje z zadowoleniem propozycję utworzenia stałej grupy ds. konkurencyjności w sektorze detalicznym i ma nadzieję, że będą do niej należeć europejscy partnerzy społeczni, a także przedstawiciele organizacji konsumenckich i MŚP.

1.5

EKES zaleca, by nie tylko udostępnić konsumentom istotne i wiarygodne informacje, lecz również zadbać o to, by mogli się oni z nimi zapoznać dzięki skrótowej i przystępnej formie (nie technicznej czy prawnej).

1.6

Zaleca się zachęcać państwa członkowskie do zdefiniowania, które formy handlu detalicznego mogą zostać zaliczone do interesu ogólnego (społecznego i kulturalnego) wspomnianego w dyrektywie usługowej.

1.7

EKES wnosi, by zachęcić przedsiębiorstwa do połączenia handlu internetowego i tradycyjnego, które obecnie są w wielu wypadkach dla siebie alternatywą, między innymi w celu rozwiązania problemu godzin i dni otwarcia / zamknięcia sklepów.

1.8

Nadmierna koncentracja dystrybucji handlowej stwarza różnorodne problemy, do których należą obiektywne trudności z zapewnieniem prawdziwej konkurencji.

1.9

EKES proponuje, zgodnie z wcześniejszą opinią sekcji INT (1), by problemem nadużywania systemu cen transferowych, który umożliwia ustalanie cen transakcji w obrębie jednej grupy przedsiębiorstw w oparciu o parametry oceny zależne od wymagań podatkowych zainteresowanej grupy, a nie od normalnych warunków panujących na rynku, zajmować się na poziomie europejskim.

1.10

EKES zaleca dążenie do zrównoważonego rozwoju handlu i ograniczenie marnotrawstwa, między innymi poprzez wsparcie rozpowszechnienia systemu sprzedaży produktów luzem, który ogranicza ilość zanieczyszczających opakowań.

1.11

Komisja powinna aktywnie dążyć do innowacji i zmian, wykorzystując wszystkie dostępne instrumenty, gdyż konkurencja jest warunkiem zmian, a nie czynnikiem je wywołującym.

1.12

Zdaniem EKES-u zasadnicze znaczenie ma dopasowanie umiejętności pracowników do wymaganego profilu zawodowego, a zaangażowanie przedsiębiorstw nie może się ograniczać wyłącznie do treści szkoleń, lecz powinno obejmować również ukierunkowane inwestycje.

1.13

EKES apeluje do państw członkowskich, by na wzór europejskich rad ds. umiejętności handlowych powołały dwustronne organy partnerów społecznych w celu zorganizowania szkoleń zawodowych (dopasowanie umiejętności, plany szkoleniowe, finansowanie, zestawienie potrzeb szkoleniowych, przeprowadzanie szkoleń i dotyczące ich informacje zwrotne).

1.14

EKES popiera inicjatywę Komisji polegającą na nawiązaniu dialogu ze wszystkimi zainteresowanymi stronami w celu opracowania na szczeblu UE skutecznych środków zwalczania gospodarki nieformalnej i pracy nierejestrowanej. Ma nadzieję, że państwa członkowskie wykażą się silną wolą polityczną, którą Komisja mogłaby koordynować za pośrednictwem wzmocnionego partnerstwa.

2.1

By stworzyć rynek wewnętrzny dystrybucji handlowej, w ramach strategii „Europa 2020” w planie działania proponuje się program prac obejmujący pięć priorytetów i jedenaście działań, które powinny zostać zrealizowane do końca 2014 r. Komisja zapewni ich monitorowanie i w 2015 r. przedstawi sprawozdanie w sprawie poczynionych postępów.

2.2

Dystrybucja handlowa w UE odgrywa zasadniczą rolę w ożywianiu wzrostu, a także w tworzeniu miejsc pracy oraz innowacyjnych i bardziej zrównoważonych modeli konsumpcji. Sektor stanowi 11 % PKB i nieomal 15 % zatrudnienia, co jest równoznaczne z około 36 mln zatrudnionych w ponad 6 mln przedsiębiorstw i 29 % wszystkich przedsiębiorstw, w tym bardzo wielu MŚP i mikroprzedsiębiorstw.

2.3

W planie pokazuje się, że dystrybucja handlowa jest coraz bardziej powiązana z innymi sektorami gospodarczymi i że różnice między nimi są coraz mniej oczywiste. Podkreśla, że wciąż istnieją przeszkody utrudniające stworzenie skutecznego, konkurencyjnego i zintegrowanego rynku wewnętrznego dystrybucji handlowej. Konieczne jest zatem zwiększenie konkurencyjności i wydajności sektora, a także poprawienie jego wyników gospodarczych, społecznych i środowiskowych, wziąwszy pod uwagę różnorodność, a także sytuację MŚP i mikroprzedsiębiorstw.

2.4

EKES podkreśla, że – pomimo modernizacji sektora w ciągu ostatnich 20 lat – wiele MŚP prowadzących działalność handlową w tym okresie upada, nie tylko ze względu na większą konkurencję cenową i obniżenie marż zysku, lecz również w wyniku kryzysu gospodarczego, który znacznie zmniejszył konsumpcję i skłonność do zakupów.

2.5

Kryzys finansowy, wzrost cen surowców, starzenie się społeczeństwa, a także wymóg większej zrównoważoności i innowacji technologicznej (np. płatności elektroniczne, „self scannning”) zmieniają znacznie procesy i modele biznesowe zarówno w dużych sieciach handlu detalicznego, jak i MŚP.

2.6

EKES przyjmuje z zadowoleniem propozycję powołania stałej grupy ds. konkurencyjności w sektorze detalicznym (państwa członkowskie, zainteresowane strony, MŚP) w celu umieszczenia w centrum europejskiej debaty politycznej problemów tego sektora, wskazania dróg rozwoju, monitorowania poczynionych postępów i sporządzenia zaleceń. Zwraca się, by – podobnie jak przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego, zwłaszcza organizacje konsumenckie i MŚP – do grupy przystąpili europejscy partnerzy społeczni tego sektora (UNI-Europa commercio i Eurocommerce), którzy od końca lat 80. prowadzą konstruktywny dialog społeczny.

2.7

EKES zaleca Komisji i państwom członkowskim, by promowały i wspierały wszystkie sprawiedliwe i zrównoważone formy współpracy i stowarzyszania się niezależnych przedsiębiorstw, a także niezależnych przedsiębiorstw z dużymi przedsiębiorstwami dystrybucyjnymi, w oparciu o umowy zawierające jasne i wyważone gwarancje.

3.1

Prawa są rzeczywiście prawami, jeżeli – dzięki ich znajomości – korzysta się z nich. Informacje nie są równoznaczne z wiedzą, która jest pierwszym prawem konsumentów i dzięki której mogą oni swobodnie dokonywać swych wyborów, dążąc do indywidualnego i zbiorowego dobrobytu oraz korzyści. Obecnie wielu decyzjom o zakupie towarzyszy obiektywnie duża ilość dostępnych informacji.

3.2

Jednym z największych problemów tego sektora jest teraz marketing dużych sieci handlowych, który koncentruje się prawie wyłącznie na cenie sprzedaży dla konsumenta i bagatelizuje stosunek jakości do ceny. W wielu państwach członkowskich prowadzi to do spadku jakości produktów żywnościowych, między innymi ze względu na zastępowanie składników naturalnych substytutami. Zmniejsza to wybór konsumentów, którzy często byliby skłonni więcej zapłacić za produkt wysokiej jakości, lecz nie mogą go znaleźć w ofercie.

3.3

Znajomość charakterystyki produktów umożliwia obywatelom dokonywanie świadomych zakupów, ukierunkowując podaż na jakość, różnorodność i obsługę. Jednak dostępność większej ilości informacji nie jest tożsama z głębszą wiedzą, a wręcz często jest odwrotnie, gdyż wobec nadmiaru informacji konsument ich nie czyta z braku czasu lub z powodu zbyt specjalistycznego i niezrozumiałego języka.

3.4

Oprócz opracowania wytycznych w sprawie dobrych praktyk i kodeksów postępowania (działanie 1) (2) Komisja powinna przewidzieć skuteczne i wiążące instrumenty, tak by producenci i dystrybutorzy ułatwili konsumentom poznanie wszystkich tych cech swych produktów, usług i cen, które mają kluczowe znaczenie dla innych celów społecznych, środowiskowych, terytorialnych i gospodarczych. Ponadto trzeba udostępnić wszystkie niezbędne informacje w formie krótkich i łatwych do zrozumienia komunikatów. Dzięki temu konsumenci będą mogli swobodnie zdecydować, czy daną cechę produktu przedłożyć nad inne, zamiast opierać się wyłącznie na marketingu.

3.5

System podaży udostępnia wiele informacji przydatnych w dokonaniu wyboru przez konsumenta, lecz koncentruje się przede wszystkim na aspektach produktu związanych z zakupem i użytkowaniem na samym początku, kładąc nacisk na początkową satysfakcję i bagatelizując zaawansowane życie produktu (możliwość recyklingu opakowania, długość użytkowania, możliwość skorzystania z pomocy i wymiany, wartość używanego produktu w chwili odsprzedaży, usługi posprzedażne).

3.6

Oprócz zaproponowania metodyki pomiaru i komunikacji całkowitego wpływu produktów i organizacji (działanie 2) (3), Komisja powinna podjąć się zadania uzupełnienia wiedzy, na podstawie której konsumenci dokonują decyzji o zakupie (4). Zatem wdrażając działania, trzeba dostarczyć jasnych informacji na temat:

3.7

EKES proponuje zatem, by uczyniono to w skuteczny i realistyczny sposób, zapewniając większą ochronę konsumentom, a także dbając o to, by przedsiębiorstwa, zwłaszcza MŚP, potrafiły zrealizować to działanie w praktyce.

4.1

Zakazując wywiązywania się z niektórych wymogów, w dyrektywie usługowej wyłącza się z zakazu „wymogi wynikające z planowania, które nie realizują celów gospodarczych, ale służą nadrzędnemu interesowi publicznemu” i „nie ogranicza swobody państw członkowskich w zakresie zdefiniowania, w zgodzie z prawem wspólnotowym, usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym”. Do „nadrzędnego interesu publicznego” w dyrektywie zalicza się wyraźnie „ochronę narodowego dziedzictwa historycznego i artystycznego, cele polityki społecznej i kulturalnej”.

4.2

Istnieją takie formy handlu detalicznego, które są charakterystycznym wyrazem kultury i stylu życia danego obszaru. Jedynie one powinny móc konkurować w systemie podobnych przedsiębiorstw, który dąży do stałej poprawy jakości i skuteczności z korzyścią dla konsumentów. Narażanie takiej działalności na presję ze strony dużych organizacji mogłoby w krótszej perspektywie umożliwić realizację zasad wolnego rynku, lecz doprowadziłoby do zmarnotrawienia trudnego do odzyskania dziedzictwa kulturowego i stylu życia, osłabiając również ekonomicznie społeczność i obszar lokalny.

4.3

Konkurencja zmusiła detaliczne przedsiębiorstwa handlowe do poprawy jakości usług i wydajności produkcyjnej. Komisja musi wprowadzić rozróżnienie między zdrową konkurencją pośród podobnych przedsiębiorstw – która skłania do stałej poprawy jakości i wydajności z korzyścią dla konsumentów – a innymi formami konfliktu gospodarczo-handlowego przedsiębiorstw.

4.4

Istotne jest zatem, by na danym obszarze istniała zdrowa konkurencja między przedsiębiorstwami tego sektora, niezależnie od ich wielkości, oparta nie na presji, lecz na wzajemnym pobudzaniu koła sukcesu. Oznacza to lepsze usługi, większy asortyment, wygodniejsze obiekty, korzystniejsze ceny i tożsamość społeczności lokalnej.

4.5

Należy stwierdzić, że tam, gdzie dużym sieciom handlu detalicznego udaje się wyeliminować handel tradycyjny dzięki swej sile gospodarczej, jest to szkodliwe, gdyż niszczy dziedzictwo kulturowe, styl życia, a także lokalną i terytorialną tkankę gospodarczą i społeczną charakterystyczną dla danego obszaru i społeczności, których wartość wykracza poza korzyści wynikające z asortymentu i cen dla konsumenta.

4.6

W odniesieniu do działań 3 i 4, zgodnie z dyrektywą usługową, Komisja powinna zachęcić państwa członkowskie do zastanowienia się, czy i które formy handlu detalicznego mogą realizować te cele polityki społecznej i kulturalnej. Powinna zatem zachęcać do uwzględnienia tradycyjnego i niezależnego, lokalnego handlu detalicznego w interesie ogólnym tam, gdzie jest on wyrazem lokalnego obszaru i jego specyfiki. Niemniej nie można dopuścić do tego, by stronnicze interesy lokalne przesłaniały ogólne interesy społeczności, takie jak środowisko naturalne i planowanie przestrzenne. Komisja powinna w związku z tym jasno wskazać, które interesy ogólne danego obszaru są możliwe do przyjęcia, między innymi zwracając się do każdego regionu / obszaru, by sam wskazał klasyfikację trzech pierwszoplanowych interesów, które należy uwzględnić podczas oceny nowych kompleksów handlowych.

4.7

Handel detaliczny online nie może zastąpić handlu stacjonarnego, lecz oba modele powinny zostać połączone, przede wszystkim dlatego, że handel detaliczny pełni istotną funkcję społeczną, która nie polega wyłącznie na dostawie towarów i usług po najniższych kosztach.

4.8

EKES zwraca się do Komisji, by w porozumieniu z państwami członkowskimi i we współpracy z organizacjami MŚP zachęcała do prowadzenia w MŚP szkoleń poświęconych połączeniu różnych form sprzedaży uzupełniającej ze sprzedażą tradycyjną.

4.9

Możliwości rozwoju handlu online są niemożliwe do przewidzenia, gdyż zależą od sposobu ich regulacji przez rynki i instytucje. Komisja powinna zapoczątkować i ułatwić wszelkie działania zmierzające do podniesienia rangi usług non-sale, czyli niezwiązanych bezpośrednio z konkretnym zakupem, które świadczy tradycyjny handel detaliczny.

4.10

Obecnie sklepy świadczą bezpłatnie wiele usług (na przykład oglądanie wystaw), których koszt jest pokrywany z marży. Z tego powodu producenci często uniemożliwiają zakupy w sklepie internetowym, zmuszając klienta do zakupu w innych sklepach. Jednak coraz więcej konsumentów stosuje obecnie mieszany model zakupów: przez internet (co umożliwia porównanie produktów i cen) oraz w innych sklepach (co umożliwia dotknięcie i wypróbowanie towaru). EKES zaleca zniesienie konkurencji między sklepami internetowymi i tradycyjnymi poprzez wsparcie uwzględnienia i podniesienia rangi usług świadczonych przez tradycyjne sklepy, gdyż zakupy w sklepach stacjonarnych prowadzą do nawiązania rzeczywistych kontaktów społecznych, których nie można przekształcić się w kontakty cyfrowe. Konieczne jest połączenie tych dwóch modeli, a nie zastąpienie jednego drugim.

4.11

EKES podkreśla, że na poziomie państw członkowskich obowiązują różne przepisy dotyczące godzin otwarcia / zamknięcia placówek handlowych oraz pracy w niedzielę i w nocy. W wielu krajach są one ponadto przedmiotem dyskusji w odniesieniu do konkurencji między niezależnymi placówkami, MŚP i mikroprzedsiębiorstwami, a także do konsekwencji dla ich pracowników. EKES zachęca Komisję do pokonania tej przeszkody w urzeczywistnieniu rynku wewnętrznego i europejskiego modelu społecznego, między innymi poprzez połączenie handlu internetowego i tradycyjnego.

5.1

EKES uważa, że sektor dystrybucji handlowej należy do najbardziej skoncentrowanych. W każdym państwie członkowskim rynek pozostaje pod kontrolą od trzech do pięciu przedsiębiorstw, które mają często charakter wielonarodowy. Jest to źródłem poważnych problemów, jeżeli chodzi o konkurencję, gdyż sektor ten stał się zbyt silny w porównaniu z dostawcami, których jest o wiele więcej.

6.1

EKES popiera działanie 6 mające na celu wsparcie dystrybutorów detalicznych w przyjęciu środków zmierzających do ograniczenia odpadów spożywczych (6) i przyjmuje z zadowoleniem decyzję o wydaniu w 2013 r. komunikatu w sprawie zrównoważonej produkcji żywności.

6.2

EKES popiera działanie 7 Komisji „prowadzące do bardziej przyjaznych dla środowiska i bardziej zrównoważonych łańcuchów dostaw”, które opiera się na wszelkich możliwych praktykach ograniczania zużywanej energii i produkcji substancji zanieczyszczających. Co się tyczy substancji zanieczyszczających, jedną z praktyk, których propagowanie EKES proponuje, jest model dystrybucji towarów masowej konsumpcji luzem zamiast produktów pakowanych. By wdrożyć to działanie mające na celu ograniczenie ilości opakowań nadających się do usunięcia, EKES apeluje do Komisji o przeprowadzenie konsultacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami.

6.3

Ta praktyka jest obecnie stosowana w niewielu miejscach i w odniesieniu do niewielu produktów, lecz możliwości jej rozpowszechnienia są szerokie:

6.4

Ten model jest obecnie stosowany na małą skalę, na przykład w sprzedaży świeżego mleka, również paliwa transportowe są produktem sprzedawanym już na olbrzymią skalę w oparciu o ten model. Sam produkt nie jest ekologiczny, lecz jego dystrybucja nie prowadzi do produkcji ani grama plastiku, ani też do marnotrawstwa.

6.5

Ten model będzie wymagać zmiany struktury punktów sprzedaży, które powinny wyposażyć się w kanały dostaw między magazynem a automatem lub przynajmniej w systemy ponownego załadunku automatów. W każdym razie półki sklepowe przestałyby mieć statyczny i masowy charakter.

6.6

By istniały praktyczne możliwości rozpowszechnienia tego modelu, zmianę muszą wspierać wielcy detaliści, którzy prowadzą dystrybucję największej liczby produktów konsumpcyjnych, gdyż to oni mają zdolności i środki niezbędne do zapoczątkowania tego procesu wielkiej przemiany. Również MŚP powinny odgrywać kluczową rolę w tym względzie.

6.7

Komisja może przyczynić się do zapoczątkowania tych zmian, zwracając uwagę na ich wartość społeczną i ekologiczną, a także stosując wszystkie dostępne instrumenty – również gospodarczo-finansowe – w celu rozpropagowania i ułatwienia konkretnych inicjatyw i projektów.

7.1

Ożywienie gospodarki realnej jest zależne również od innowacji (działanie 8), które będzie w stanie wprowadzić ten sektor. Zasadnicze znaczenie ma to, by MŚP częściej i łatwiej korzystały z kredytów bankowych w celu rozpoczęcia innowacyjnych projektów i działań.

7.2

W przeciwieństwie do działań podjętych w USA niezbędne jest to, by inwestycje przedsiębiorstw w innowację łączyły się z ochroną pracowników i jakością zatrudnienia.

7.3

Komisja wydaje się oczekiwać, że zmiany nastąpią dzięki większej „konkurencyjności w sektorze detalicznym”, której promowanie jest jedynym celem działań proponowanych w komunikacie. Jednak choć brak konkurencji stoi na przeszkodzie zmianom, sama konkurencja ich nie gwarantuje.

7.4

Doceniając przedsiębiorstwa handlowe jako „awangardę nowych technologii”, Komisja uznaje, że MŚP w sektorze handlu detalicznego mają bardziej bezpośredni kontakt z konsumentami, lepiej dostrzegają nowe potrzeby i – cechując się większą elastycznością od wielkich przedsiębiorstw – lepiej dostosowują podaż do zmiennego i wielorakiego popytu.

7.5

Niemniej niektóre zmiany systemu i modelu wymagają zdolności planowania i – przede wszystkim – siły przetargowej, co sprawia, że wielkie przedsiębiorstwa są niezbędne. Komisja powinna dołożyć starań, by do procesu innowacji i zmiany włączyć wszystkie przedsiębiorstwa, zarówno małe i średnie, jak i duże.

7.6

EKES przyjmuje z zadowoleniem bank danych, w którym gromadzone są europejskie i krajowe przepisy dotyczące etykietowania produktów żywnościowych (działanie 9) (7).

7.7

EKES wspiera Komisję w jej dążeniu do zapewnienia lepszej integracji rynku płatności kartowych, przez internet i m-płatności (działanie 10) (8) i ma nadzieję, że szybciej nastąpi rozpowszechnienie tych metod.

8.1

Dostosowanie umiejętności ma zasadnicze znaczenie dla wzrostu jakości zatrudnienia (9) w tym sektorze, który oferuje często pierwszą szansę na wejście lub powrót na rynek pracy, lecz nie przez wszystkich jest postrzegany jako na tyle atrakcyjny i ciekawy, by zachęcić do związania z nim swego życia zawodowego.

8.2

By podnieść konkurencyjność i wydajność handlu detalicznego, konieczne jest zapewnienie ściślejszej korelacji między potrzebami rynku pracy a umiejętnościami pracowników (działanie 11), którzy powinni mieć możliwość poprawy swych wyników, między innymi w związku ze wzrostem poziomu automatyzacji.

8.3

Komisja zamierza rozwinąć współpracę między partnerami społecznymi – między innymi w ramach europejskiej rady ds. umiejętności sektorowych – w celu udoskonalenia polityki w dziedzinie szkolenia i przekwalifikowania.

8.4

Pomimo działań zmierzających do innowacji technologicznych wydajność sektora jest nadal raczej niska, a MŚP mają trudności z inwestowaniem w nowe technologie, innowacje i szkolenia zawodowe swoich pracowników.

8.5

Niemniej w planie działania trzeba uwzględnić fakt, że w ramach rynku wewnętrznego sektor ten odczuwa skutki dumpingu socjalnego i nieuczciwej konkurencji między przedsiębiorstwami handlowymi, niezależnie od ich wielkości, gdyż system stosunków pracy i rokowań zbiorowych różni się w zależności od kraju, co prowadzi do powstania odmiennych modeli rozwoju i polityk inwestycyjnych.

8.6

Ograniczeniem jest fakt, że w analizie nawiązuje się wyłącznie do dopasowania dostępnych umiejętności do potrzeb rynku i nie uwzględnia się również wszystkich tych problemów, które obecnie utrudniają stworzenie zintegrowanego i konkurencyjnego wewnętrznego rynku europejskiego w tym sektorze, jeżeli chodzi o warunki i organizację pracy, niskie wynagrodzenie, elastyczność, niepewną formę zatrudnienia i wysoki odsetek pracowników pozornie zatrudnionych na własny rachunek.

8.7

W komunikacie proponuje się inwestycje w szkolenia, za które odpowiadałyby rządy, osoby prywatne i sektor kształcenia, apelując do przedsiębiorstw, by przyjęły na siebie istotną rolę w opracowywaniu nowych programów nauczania i szkoleń, a także przyuczania do zawodu. EKES uważa, że zaangażowanie przedsiębiorstw nie powinno ograniczać się wyłącznie do wskazania potrzeb szkoleniowych, lecz również do zapewnienia ich proaktywnego udziału za pośrednictwem inwestycji ukierunkowanych na nabycie potrzebnych umiejętności (10).

8.8

Te zintegrowane ze sobą inwestycje publiczne i prywatne pomogłyby nie tylko młodzieży w wejściu na rynek pracy, lecz również grupom mającym większe trudności ze znalezieniem pierwszej pracy (długotrwale bezrobotnym, starszym pracownikom, imigrantom i niepełnosprawnym). Szczególną uwagę należy zwrócić na zatrudnienie kobiet, które są w większym stopniu narażone na zwolnienie z pracy z powodu procesów reorganizacji i które napotykają większe trudności w godzeniu życia prywatnego z zawodowym.

8.9

Dopasowanie umiejętności, a także wzmocnienie partnerstw między szkołami a przedsiębiorstwami oraz kształcenia związanego z przyuczaniem do zawodu nie przyniosą oczekiwanych wyników pod względem mobilności pracowników i wzrostu wydajności w sektorze, jeżeli jednocześnie nie uznane zostaną na skalę europejską dyplomy, staże, przyuczanie do zawodu, a także zdobyte umiejętności.

8.10

Pomimo znacznych wysiłków podejmowanych na szczeblu krajowym praca nierejestrowana jest nadal poważnym problemem, który prowadzi do nieuczciwej konkurencji między przedsiębiorstwami starającymi się obniżyć koszty zatrudnienia. Pracownicy w gospodarce nieformalnej są pozbawieni nie tylko ubezpieczenia zdrowotnego i społecznego, lecz również możliwości korzystania ze szkoleń i staży, co wpływa oczywiście negatywnie na ich szanse zdobycia umiejętności i kwalifikacji zawodowych.

8.11

Należy przyjąć z zadowoleniem inicjatywę Komisji, która pragnie rozpocząć dialog ze wszystkimi zainteresowanymi stronami w celu oceny wpływu gospodarki nieformalnej na warunki pracy i opracować na szczeblu UE skuteczne środki jej zwalczenia. EKES uważa, że inicjatywa będzie tym skuteczniejsza, im państwa członkowskie wykażą się silniejszą wolą polityczną w tym względzie, którą Komisja mogłaby koordynować za pośrednictwem wzmocnionego partnerstwa.

8.12

EKES uważa, że środki zwalczania pracy nierejestrowanej i gospodarki nieformalnej muszą stać się stałym tematem dyskusji partnerów społecznych tego sektora podczas europejskiego dialogu społecznego (11).

12.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 327/26

1.1

EKES przyjmuje do wiadomości opublikowanie przez Komisję Europejską zielonej księgi. Jego zdaniem świadczy ona o pozytywnej i wyraźnej zmianie podejścia Komisji do nieuczciwych praktyk handlowych.

1.2

Komitet uznaje nieuczciwe praktyki handlowe nie tylko za „nieuczciwe” bądź „nieetyczne”, ale również za sprzeczne z podstawowymi zasadami prawa oraz z interesami po stronie podaży i popytu. Ponieważ praktyki te oznaczają de facto nadużywanie wyraźnie silniejszej pozycji na rynku, proponuje używanie terminu „abusive trade practices” („praktyki posiadające znamiona nadużyć”), stosowanego regularnie w języku francuskim i angielskim.

1.3

Zdaniem Komitetu obecny zasięg i nasilenie nieuczciwych praktyk handlowych wynika przede wszystkim z fuzji i przejęć, do których doszło w ostatnich dziesięcioleciach.

1.4

Komitet sądzi, że dotychczasowe wyniki Forum Wysokiego Szczebla do spraw Poprawy Funkcjonowania Łańcucha Dostaw Żywności są niejasne, a zaproponowane sposoby podejścia niewystarczające do rozwiązania problemu nieuczciwych praktyk handlowych. Wzywa więc Komisję do przedstawienia nowych inicjatyw.

1.5

Komitet zdaje sobie wprawdzie sprawę, że nieuczciwe praktyki handlowe mogą mieć miejsce w każdych stosunkach umownych, lecz jest przekonany, iż problem ten zaostrza się szczególnie w stosunkach między supermarketami z jednej strony a MŚP z sektora rolno-spożywczego z drugiej. Dochodzi tu do nadużyć, które pod względem rodzaju i stopnia różnią się od tych występujących w innych sytuacjach.

1.6

EKES przyjmuje ze szczególnym zadowoleniem fakt, że Komisja w zielonej księdze wyraźnie wyraża wątpliwości co do rzeczywistej swobody zawierania umów, jeśli stosunki między stronami są bardzo nierówne. Jest to zgodne ze stanowiskiem Komitetu.

1.7

Zdaniem Komitetu w zielonej księdze bardzo dobrze oddano sens i główne rodzaje nieuczciwych praktyk handlowych. Niemniej jest przekonany, że Komisja powinna przedstawić jednolitą definicję tychże praktyk, na wzór definicji zawartej już w dyrektywie 2005/29/WE, gdyż praktyki wspomniane w zielonej księdze przypominają do pewnego stopnia wprowadzające w błąd praktyki marketingowe (1).

1.8

Nieuczciwe praktyki handlowe są tym bardziej znaczące, gdy istnieje „atmosfera strachu”, tj. słabsza strona boi się zakończenia stosunków handlowych ze stroną silniejszą. Ma to miejsce m.in. w sytuacjach, gdy duże przedsiębiorstwa handlu detalicznego wywierają nieuczciwy nacisk na dostawców i/lub przenoszą zbyt wysokie ceny na sprzedawców detalicznych, a w konsekwencji na konsumentów.

1.9

Zdaniem EKES-u konsekwencje nieuczciwych praktyk handlowych nie ograniczają się jedynie do stosunków między przedsiębiorstwami ani nie dotykają wyłącznie słabszej strony umowy. Cierpią na tym również konsumenci oraz interesy gospodarcze danego kraju, co nie zostało dostatecznie uwypuklone w zielonej księdze.

1.10

Komitet uważa, iż przepisy przyjęte w kilku państwach członkowskich w celu ograniczenia nieuczciwych praktyk handlowych świadczą, że obecna sytuacja jest nie do przyjęcia. Choć przepisy te z różnych powodów nie przyniosły satysfakcjonujących wyników, nie można twierdzić, że niczego nie osiągnięto. Jednym z sukcesów jest większa przejrzystość w dzieleniu się korzyściami oraz zaprzestanie rażąco nieuczciwych praktyk.

1.11

Chociaż Komitet nie ma powodów, by sądzić, że przyjęcie tych przepisów przez państwa członkowskie ma negatywny wpływ na swobodny przepływ towarów w UE, może jednak dochodzić do pewnych ograniczeń. Niemniej przepisy te nie mają charakteru protekcjonistycznego i znajdują zastosowanie zarówno do krajowych, jak i zagranicznych przedsiębiorstw.

1.12

EKES zaleca, by w dalszych rozważaniach na temat rozwiązania problemu nieuczciwych praktyk handlowych punktem wyjścia był brak swobody zawierania umów w kontekście niektórych stosunków.

1.13

Komitet zaleca uwzględnienie „czynnika strachu” we wszelkich przyszłych propozycjach dotyczących uregulowania nierównych stosunków handlowych. Trzeba zapewnić nieodzowną równowagę między stronami umowy umożliwiającą ich sprawiedliwe wzajemne stosunki. Z tego względu pierwszoplanowym celem przepisów dotyczących nieuczciwych praktyk handlowych nie może być wyłącznie ochrona słabszej strony umowy, lecz także ochrona interesu gospodarczego danego kraju. Oznacza to np., że dostawcy produktów spożywczych, którzy stali się ofiarą nieuczciwych praktyk, nie musieliby aktywnie włączyć się w procedury administracyjne i prawne.

1.14

EKES wzywa Komisję do przedstawienia przepisów zakazujących nieuczciwych praktyk handlowych. Powinny się one opierać na orientacyjnym wykazie najbardziej typowych praktyk stosowanych przez stronę silniejszą i mających na celu przeniesienie zwyczajowych kosztów i ryzyka na słabszą stronę.

1.15

EKES apeluje do Komisji, by we współpracy z krajowymi organami ds. konkurencji przygotowała radykalny przegląd obecnych – i wyraźnie przestarzałych – reguł konkurencji, opierając się na zebranych w ostatnich dziesięcioleciach konkretnych doświadczeniach, tak aby zapewnić uczciwą konkurencję polegającą również na uczciwej wymianie odpowiednich informacji w tym sektorze w celu uwzględnienia wszelkich przypadków faktycznego zajmowania pozycji dominującej.

2.1

W zielonej księdze dokonuje się rozróżnienia między łańcuchem dostaw i dystrybucji produktów spożywczych i niespożywczych, co jest całkowicie uzasadnione, zważywszy na to, iż łańcuch dostaw produktów spożywczych odróżnia się od innych struktur.

2.2

Na przestrzeni ostatnich 20 lat doszło do znacznej konsolidacji wśród przedsiębiorstw należących do łańcucha dostaw i dystrybucji, co doprowadziło do stworzenia faktycznych oligopoli. Odnośnie do łańcuchów dostaw i dystrybucji produktów spożywczych, jest to szczególnie widoczne w sektorze detalicznym, w nieco mniejszym stopniu w przemyśle przetwórczym, a najmniej w produkcji pierwotnej produktów rolnych. Doprowadziło to do sporych zaburzeń równowagi w łańcuchu dostaw produktów spożywczych, gdyż oligopole mają olbrzymią siłę przetargową wobec swoich partnerów handlowych, którzy są o wiele bardziej rozproszeni.

2.3

Komitet jest przekonany, że powstałe nierówności strukturalne doprowadziły w niektórych wypadkach do stosowania nieuczciwych praktyk handlowych, które nie tylko są sprzeczne z zasadami sprawiedliwości, uczciwości i etyki, lecz również łamią podstawowe zasady prawa.

2.4

W zielonej księdze nieprawidłowo stwierdza się, że nieuczciwe praktyki handlowe po raz pierwszy omówiono na szczeblu UE dopiero w 2009 r. Wtedy pojawiły się one po raz pierwszy w oficjalnym programie Komisji. Niemniej już w 2005 r. EKES wydał ważną opinię (2), w której uwypuklono problem nieuczciwych praktyk handlowych – wówczas tematu tabu – i skrytykowano wiele negatywnych aspektów postępowania sieci detalicznych. Należy również wspomnieć o ważnej funkcji wydanego w 2007 r. Oświadczenia pisemnego w sprawie zbadania przypadków nadużywania władzy przez duże supermarkety prowadzące działalność w Unii Europejskiej oraz przeciwdziałania im (3), w którym zaapelowano bezpośrednio do Komisji o podjęcie niezbędnych kroków w celu zmiany sytuacji.

2.5

Zdaniem EKES-u dotychczasowe wyniki Forum Wysokiego Szczebla do spraw Poprawy Funkcjonowania Łańcucha Dostaw Żywności są niepewne, gdyż zaproponowane ramy wdrażania dobrych praktyk nie doprowadziły do osiągnięcia porozumienia co do rozwiązania kwestii nieuczciwych praktyk handlowych, nad czym ubolewało m.in. trzech komisarzy (4).

2.6

Europejska Sieć Konkurencji potwierdza w swoim sprawozdaniu, że stosowanie nieuczciwych praktyk handlowych to rzeczywistość, zwłaszcza w sektorze spożywczym. Jest to zgodne z przekonaniem EKES-u, iż nadużywanie silniejszej pozycji gospodarczej przez supermarkety wobec MŚP produkujących i przetwarzających żywność jest problemem o wiele poważniejszym niż w wypadku innych stosunków umownych. Świadczy o tym także fakt, że od lat skargi płyną tylko od tych dostawców produktów spożywczych do dużych łańcuchów detalicznych.

2.7

Komitet odnotowuje stwierdzenie Komisji, że nieuczciwe praktyki handlowe są szkodliwe dla gospodarki UE, a nie tylko dla stosunków umownych między dwoma przedsiębiorstwami.

3.1.1

Dotychczas nie wyrażono oficjalnie żadnych wątpliwości co do istnienia swobody zawierania umów w stosunkach handlowych – również między supermarketami a MŚP produkującymi żywność. Do niedawna swoboda ta była to jeden z głównych argumentów nie tylko supermarketów, lecz także władz publicznych przeciw uregulowaniu nieuczciwych praktyk handlowych, gdyż twierdzono, że taki krok ograniczyłby te swobody. Zdaniem Komitetu znaczące jest, iż w zielonej księdze zaniechano tego podejścia i wyraźnie stwierdzono, że nie ma rzeczywistej swobody zawierania umów, jeśli istnieje znaczna nierównowaga siły gospodarczej między dwoma stronami.

3.1.2

Z punktu widzenia EKES-u to uznanie braku swobody zawierania umów jest fundamentalnym warunkiem skutecznego poszukiwania kompleksowych rozwiązań problemów wynikających z istniejącej nierównowagi w łańcuchu dostaw i dystrybucji, szczególnie w wypadku produktów spożywczych.

3.1.3

W tej części zielonej księgi Komisja bardzo dobrze oddaje istotę i główne rodzaje nieuczciwych praktyk handlowych. Szczególnie w stosunkach między supermarketami a dostawcami produktów spożywczych słabsza strona nie ma praktycznie żadnych innych możliwości, gdyż na rynku jest niewiele ważnych konsumentów, a co więcej wszyscy oni traktują dostawców w podobny sposób.

3.1.4

Kilka przykładów nieuczciwych praktyk handlowych wspomnianych w zielonej księdze pokazuje, że niektórzy nabywcy nie wahają się zastosować wszelkich środków celem uzyskania nieuzasadnionych korzyści ze szkodą dla drugiej strony. Jednym z rodzajów takich praktyk jest zapłata za fikcyjne usługi lub niezamówione usługi niemające żadnej wartości dla drugiej strony.

3.1.5

Poniżej przedstawiono odpowiedzi EKES-u na pytania postawione w tej części zielonej księgi:

3.2.1

EKES przyjmuje z zadowoleniem fakt, iż Komisja Europejska wykorzystała w tej części informacje przekazane przez szereg krajowych organów ds. konkurencji. Oprócz wymienionych organów zachęcamy w szczególności do nawiązania współpracy z organami francuskimi i czeskimi, które dysponują bezpośrednim doświadczeniem we wdrażaniu krajowych przepisów dotyczących nieuczciwych praktyk handlowych. W trakcie kontroli urzędy antymonopolowe mają prawo sprawdzać dokumenty księgowe (umowy, faktury, wyciągi z rachunków bankowych itp.), które mogą bezpośrednio świadczyć o stosowaniu nieuczciwych praktyk handlowych.

3.2.2

Przykłady dostarczone przez brytyjskie, hiszpańskie i irlandzkie organy ds. konkurencji świadczą, iż w wielu wypadkach stosowanych praktyk nie należy określać jedynie mianem „nieetycznych”, gdyż wyraźnie przekraczają one granice obowiązującego prawa (zwłaszcza gdy chodzi o przypadki „lobbingu i zastraszania”).

3.3.1

Nie ma wątpliwości co do niekorzystnego wpływu nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez stronę silniejszą, a ich logiczną konsekwencją jest hamowanie inwestycji i innowacji w produkcji. Jednakże zdaniem EKES-u w niewystarczającym stopniu przedstawiono skutki dla konsumentów, ponieważ mają one o wiele większy zasięg niż tylko utrudnianie innowacji. Tym niemniej w tej części dokumentu Komisji zupełnie pomija się zagrożenie dla interesów gospodarczych danego kraju, o którym wspominano we wcześniejszych częściach zielonej księgi. Zagrożenie to jest najłatwiej dostrzegalne w przypadku krajów Europy Środkowej i Wschodniej, gdzie supermarkety należą do koncernów z innych państw członkowskich. Ze względu na fakt, iż krajowi producenci – w znakomitej większości MŚP – nie są w stanie sprostać wymogom, które często mają cechy wymuszenia, załamuje się cały sektor rolno-spożywczy w tym regionie, a kraje, które tradycyjnie były samowystarczalne, jeżeli chodzi o zaopatrzenie w podstawowe produkty żywnościowe, w znacznym stopniu utraciły swoje bezpieczeństwo żywnościowe. Produkty krajowe zastępowane są zatem produktami pochodzącymi z importu, często o niezmiernie wątpliwej jakości.

3.3.2

Poniżej przedstawiono odpowiedzi EKES-u na pytania postawione w tej części zielonej księgi:

4.1

Na podstawie analizy obecnych ram prawnych na poziomie państw członkowskich i na poziomie UE wskazać można dwie kwestie. Po pierwsze, stosowanie nieuczciwych praktyk handlowych przez niektóre potężne podmioty gospodarcze jest obecnie faktem powszechnie znanym i niezaprzeczalnym, przy czym właściwe organy w kilku państwach członkowskich doszły już do wniosku, że aktualna sytuacja wymaga odpowiednich regulacji.

4.2

Obecne rozmiary tego zjawiska, zwłaszcza w relacjach między wielkimi sieciami handlu detalicznego a producentami żywności, świadczą przede wszystkim o nieaktualności ustawodawstwa w dziedzinie konkurencji. Niektóre rodzaje nieuczciwych praktyk handlowych wskazują na poważną deformację otoczenia konkurencyjnego i świadczą o istnieniu podmiotów mających realną pozycję dominującą, w odniesieniu do których obowiązujące przepisy antymonopolowe są nieskuteczne.

4.3

Oprócz nowelizacji prawa konkurencji zdaniem EKES-u w pełni uzasadnione byłoby także wprowadzenie na poziomie UE zakazu stosowania określonych nieuczciwych praktyk handlowych, co zapewniłoby niezbędną harmonizację zróżnicowanego otoczenia prawnego. Między uregulowaniem kwestii nieuczciwych praktyk handlowych a nowelizacją ustawodawstwa antymonopolowego musi jednak występować logiczny związek, tak aby sankcje dotyczyły jedynie logicznych inicjatorów umów zawieranych z zastosowaniem nieuczciwych praktyk handlowych, tj. strony zajmującej pozycję dominującą.

4.4

By tego rodzaju zharmonizowane ustawodawstwo było skuteczne, musi ono uwzględniać „groźbę wycofania z asortymentu” (ang. delisting), a tym samym brak możliwości złożenia skargi przez słabszą stronę umowy, zwłaszcza MŚP zaopatrujące supermarkety. W swej koncepcji ustawodawstwo takie musi mieć szersze cele niż tylko rozwiązanie problemów w stosunkach między przedsiębiorstwami.

4.5

Poniżej przedstawiono odpowiedzi EKES-u na pytania postawione w tej części zielonej księgi (na które nie udzielono odpowiedzi we wcześniejszych częściach opinii):

5.1.1

EKES popiera pogląd Komisji Europejskiej, iż obowiązujące obecnie na poziomie krajowym mechanizmy zwalczania nieuczciwych praktyk handlowych są ze wszech miar niedostateczne. Wynika to głównie z nieuwzględnienia braku realnej swobody zawierania umów i występowania „groźby wycofania z asortymentu”, a tym samym istnienia pewnej atmosfery strachu. Z problemami tymi jak dotąd najlepiej uporano się we Francji, gdzie organ kontrolny może podejmować działania na podstawie informacji nieformalnych oraz z własnej inicjatywy, przy czym zwalczanie nieuczciwych praktyk handlowych opiera się na ochronie krajowych interesów gospodarczych, a nie słabszej ze stron zawierających umowę.

5.1.2

Wprawdzie w niektórych państwach członkowskich istnieją przepisy mające na celu zwalczanie nieuczciwych praktyk umownych, w innych jednak przepisów takich nie ma. Ponadto między poszczególnymi przepisami występują znaczne różnice. Fakty te stanowią bez wątpienia pewne utrudnienie w transgranicznej wymianie handlowej (pytanie 16).

5.1.3

Zdaniem EKES-u jedynym rozsądnym wspólnym podejściem zmierzającym do wyeliminowania niekorzystnego wpływu wynikającego z różnic w ustawodawstwie mającym tutaj zastosowanie byłoby przyjęcie ustawodawstwa harmonizującego wymierzonego przeciwko nieuczciwym praktykom handlowym (pytanie 17).

5.2.1

EKES zgadza się ze stwierdzeniem Komisji, że w obecnej chwili na poziomie UE nie ma żadnego konkretnego mechanizmu służącego zwalczaniu nieuczciwych praktyk handlowych. Jest również przekonany, że w celu pokonania „czynnika strachu” należy wyposażyć krajowe organy właściwe w tej dziedzinie w prawo do podejmowania działań z własnej inicjatywy, do przyjmowania anonimowych lub nieformalnych skarg oraz do nakładania sankcji (pytanie 18).

6.1

EKES przyznaje, że nieuczciwe praktyki handlowe mogą występować w całym łańcuchu dostaw produktów spożywczych i niespożywczych, jednak w świetle przedstawionych wyżej stwierdzeń jest przekonany, że najpoważniejszy problem występuje w relacjach między wielkimi dystrybutorami produktów spożywczych a producentami zaliczającymi się do MŚP.

6.2

Jeśli chodzi o przyjmowanie towarów do sprzedaży, zupełnie niejasne jest, jakie jest świadczenie w zamian za opłatę, jaką zmuszony jest uiścić potencjalny dostawca. W znakomitej większości przypadków, nawet zapłacenie takiej opłaty – będącej wstępnym warunkiem koniecznym podjęcia jakiejkolwiek współpracy handlowej – nie daje dostawcy żadnej gwarancji, że odbiorca rzeczywiście przyjmie od niego dany towar albo że go bezpodstawnie nie wycofa z asortymentu.

6.3

Rabaty udzielane przez dostawcę to obecnie rutynowa praktyka wielkich sieci detalicznych, a ich ogólna użyteczność jest zdaniem EKES-u co najmniej wątpliwa. Z jednej strony rabaty udzielane przez dostawców są symbolem nadużywania realnej pozycji dominującej, ponieważ kryją się za nimi często niezamówione i fikcyjne usługi. Z drugiej strony skutkują one brakiem przejrzystości, jeśli chodzi o podział korzyści. Z powodu udzielanych rabatów dostawcy (a także zewnętrzni obserwatorzy) mają ogromne trudności z wyliczeniem, ile realnie zapłacono im za dostarczony towar. W rzeczywistości zamówienie na dostawę towarów uzależnione jest od zaakceptowania usług oferowanych przez odbiorcę. Zdaniem EKES-u opłaty za realne i uzasadnione usługi świadczone dostawcom przez odbiorców powinny być wkalkulowane w cenę zakupu produktów spożywczych.

6.4

Poniżej przedstawiono odpowiedzi EKES-u na pytania postawione w tej części zielonej księgi (na które nie udzielono odpowiedzi we wcześniejszych częściach opinii):

12.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 327/33

1.1

EKES popiera Komisję w jej dążeniu do tego, by w swoim programie politycznym priorytetowo traktować inteligentne regulacje. Regulacje są niezbędne, jednak trzeba je właściwie opracować, tak aby osiągnąć cele polityki UE najmniejszym kosztem. EKES pozytywnie ocenia podjęte przez Komisję w całym minionym roku wysiłki, by promować tworzenie i stosowanie lepszych narzędzi regulacyjnych, w tym ocen skutków oraz udziału zainteresowanych stron.

1.2

Dlatego też Komitet:

2.1

W listopadzie 2011 r. Komisja opublikowała sprawozdanie „Zmniejszanie obciążeń regulacyjnych dla MŚP – dostosowanie przepisów UE do potrzeb mikroprzedsiębiorstw” (1), w którym określono środki adresowane konkretnie do MŚP. W sprawozdaniu tym zawarto rozważania na temat zasady „najpierw myśl na małą skalę” określonej w programie SBA (2), zgodnie z którą przy opracowywaniu prawodawstwa należy uwzględniać jego wpływ na MŚP, a także należy upraszczać istniejące otoczenie regulacyjne. Komisja wyraziła ponadto wolę podjęcia kwestii obciążeń dotyczących MŚP za pomocą nowego programu sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIF) (3), ogłoszonego w grudniu 2012 r.

2.2

W przyjętym 7 marca 2013 r. komunikacie Komisji „Inteligentne regulacje – odpowiedź na potrzeby małych i średnich przedsiębiorstw” (4), przygotowanym na wiosenne posiedzenie Rady Europejskiej, dokonuje się podsumowania wszystkich działań przeprowadzonych przez Komisję od 2011 r. w dziedzinie obciążeń dotykających MŚP. W sprawozdaniu tym omawia się postępy w następujących dziedzinach:

3.1.1

EKES zawsze popierał inicjatywy na rzecz lepszego stanowienia prawa i zachęcał do ich podejmowania, o czym wyraźnie świadczą różne jego opinie (5). Zwracamy uwagę, że o ile inteligentne regulacje są niezbędne dla wszystkich przedsiębiorstw, to formalności administracyjne mają nieproporcjonalnie duży wpływ na mikroprzedsiębiorstwa i małe przedsiębiorstwa. Dlatego też stosowanie zasady „najpierw myśl na małą skalę” powinno stanowić główną wytyczną w procesie opracowywania nowych przepisów oraz w całym procesie decyzyjnym.

3.1.2

MŚP różnią się pod względem wielkości, dziedziny działalności, celów, finansowania, zarządzania, geografii i statusu prawnego (6). Decydenci polityczni powinni zatem wziąć pod uwagę te różnice przy opracowywaniu uregulowań przeznaczonych dla owych przedsiębiorstw. Powinni pamiętać, że poszczególne regulacje mogą nie wydawać się szczególnie uciążliwe, jednak to zwłaszcza nagromadzenie przepisów i regulacji zniechęca mikroprzedsiębiorstwo czy małe przedsiębiorstwo do rozwijania nowych pomysłów, rozszerzania istniejących rynków czy zatrudniania większej liczby osób.

3.1.3

W rezultacie wiele MŚP, zwłaszcza mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw, postrzega ustawodawstwo raczej jako sposób na hamowanie rozwoju przedsiębiorczości niż na stymulowanie wzrostu. EKES jest zdania, że inteligentniejsze regulacje na poziomie UE nie pomogą, jeśli w przepisach nie określi się jasno, jakim przedsiębiorstwom mają one pomagać i jakie zwolnienia (jeśli w ogóle) przyznaje się tym przedsiębiorstwom lub też o jakie zwolnienia będą one mogły występować. EKES wzywa zatem stanowczo Komisję do pełnej realizacji testu MŚP w ramach wszystkich ocen skutków przeprowadzanych w różnych dyrekcjach generalnych Komisji. Komitet uważa, że test MŚP powinien uwzględniać potencjalne koszty i korzyści wniosków w odniesieniu do wielkości przedsiębiorstwa, przy czym należy dokonać wyraźnego rozróżnienia między mikroprzedsiębiorstwami, małymi i średnimi przedsiębiorstwami. Gdyby test MŚP przeprowadzono niewłaściwie, otrzyma on negatywną opinię od Rady ds. Ocen Skutków.

3.2.1

EKES uznaje zatem rolę ocen skutków (7) jako kluczowego elementu polityki na rzecz MŚP na poziomie UE. Nalega, by Komisja przygotowywała rzetelne oceny skutków, które będą spełniały postawione im cele i będą logiczne. Przypomina Komisji, że należy przestrzegać zasad pomocniczości i proporcjonalności. Ocena skutków powinna również skupiać się na analizie kosztów. Większe koszty ponoszone przez przedsiębiorstwa w wyniku uregulowań czynią nieopłacalnymi pewne rodzaje działalności, które przy braku uregulowań przynosiłyby zyski. W efekcie niektóre mniej liczące się firmy zostaną zmuszone do opuszczenia rynku, co spowoduje obniżenie potencjału działalności gospodarczej w sektorze prywatnym. EKES wnosi, by Komisja przedstawiała weryfikowane przez niezależny podmiot roczne oświadczenie w sprawie ponoszonego przez przedsiębiorstwa całkowitego kosztu netto wniosków regulacyjnych. W oświadczeniu tym należałoby również wskazywać najważniejsze zmiany, które wprowadzono we wnioskach dotyczących polityki w następstwie ocen skutków.

3.2.2

EKES zwraca uwagę, że oceny skutków to dokumenty techniczne, jednak ich długość i język mogą czynić je niezrozumiałymi, zwłaszcza jeśli swój wkład do nich będą chciały wnieść małe przedsiębiorstwa. Komitet zaleca, by uczynić je bardziej czytelnymi dla odbiorców (8), stosując standardowy szablon i zamieszczając przejrzyste streszczenie, w którym wskazane zostaną najważniejsze poruszone kwestie i które będzie się skupiało na każdej podgrupie MŚP.

3.2.3

EKES domaga się, by przewidziano niezależną, przejrzystą analizę projektów ocen skutków przeprowadzaną przez zainteresowane strony, w tym również organizacje biznesowe reprezentujące mikroprzedsiębiorstwa, małe i średnie przedsiębiorstwa, tak aby zagwarantować, że dokumenty te będą wysokiej jakości i będą opracowywane zgodnie z wytycznymi (9).

3.2.4

Oceny skutków powinny szczegółowo określać, w jaki sposób i w jakim zakresie należy zastosować specjalne środki i modele (takie jak zwolnienia, uproszczenia itp.), aby zmniejszyć obciążenia regulacyjne spoczywające na MŚP. EKES pozytywnie ocenia szersze stosowanie testów MŚP, jednak przypomina, że należy dokładnie sprawdzić wpływ przepisów w odniesieniu do każdej z trzech różnych podgrup z osobna, a następnie przeanalizować możliwości zwolnienia mikroprzedsiębiorstw ze stosowania nowych regulacji lub możliwości przyjęcia mniej rygorystycznych przepisów.

3.2.5

EKES stwierdza, że Komisja zdaje się odchodzić od swoich planów, by w momencie zakończenia procedury oceny skutków dokonywać całościowego zwolnienia mikroprzedsiębiorstw ze stosowania przepisów UE. EKES przyjmuje ten krok z zadowoleniem i podkreśla, że inteligentne regulacje powinny być dopasowane do rodzaju i wielkości przedsiębiorstwa i nie powinny być nadmiernie skomplikowane. Jeśli te warunki zostaną spełnione, właścicielom przedsiębiorstw łatwo będzie opracować odpowiednie procedury wewnętrzne, które będą realizowały cele inteligentnych przepisów.

3.2.6

Mikroprzedsiębiorstwa i małe przedsiębiorstwa zdają sobie sprawę, że są bliżej swoich klientów niż duże firmy międzynarodowe. Dostrzegają też, że wśród klientów rośnie popyt na korzystanie z usług przedsiębiorstw lokalnych, które spełniają standardy etyczne i dbają o miejscowe środowisko naturalne. EKES przypomina Komisji, że ważne jest zatem, aby przedsiębiorstwa przestrzegały norm i przepisów regulujących jakość przedsiębiorstw, ich produktów i usług, jeśli chcą skutecznie się rozwijać i zachować konkurencyjność na różnych rynkach. Zwolnienie mikroprzedsiębiorstw ze stosowania przepisów dotyczących np. ochrony konsumenta i środowiska może w ostatecznym rozrachunku zaszkodzić tym przedsiębiorstwom (10).

3.2.7

Zdaniem Komitetu ocena skutków – niezależnie od powyższych uwag – powinna mieć na celu precyzyjny pomiar efektu domina, który mogłyby spowodować środki prowadzące do zmniejszenia obciążeń administracyjnych poprzez zmianę przepisów dotyczących MŚP. W istocie, ewentualne skutki uboczne mogą wpłynąć na równowagę społeczną i stosunki z administracją państwową (praca na czarno, wiedza o danych podatkowych, składki społeczne, rodzaj i cechy umowy o pracę itd.).

Inteligentne regulacje dotyczące MŚP muszą, ze swej natury, sprawić, by ich skutki zewnętrzne, o ile nie mogą być zerowe, nie były przynajmniej negatywne. W związku z tym EKES przypomina Komisji, że inteligentne regulacje nie powinny podważać praw pracowników (11) ani ograniczać ich podstawowego poziomu ochrony, zwłaszcza w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

3.3.1

EKES przyjmuje z zadowoleniem wprowadzenie rocznej tabeli wyników dla MŚP, co umożliwia śledzenie konkretnych środków w całym cyklu podejmowania decyzji. Z niecierpliwością oczekujemy jej wdrożenia i jej rezultatu.

3.3.2

EKES jest zdania, że Komisja Europejska powinna stale monitorować tabelę wyników dla MŚP za pośrednictwem scentralizowanych służb koordynujących w ścisłej współpracy z różnymi instytucjami i organami UE. Do udziału w tym procesie zachęca się również państwa członkowskie i MŚP.

3.4.1

EKES wyraża zadowolenie, że plany działania („roadmaps”), przy pomocy których informuje się zainteresowane strony o ewentualnych inicjatywach Komisji, są udostępniane tym podmiotom w ramach planowania prac przygotowawczych i konsultacyjnych. Konsultacje z zainteresowanymi stronami powinny być szeroko reklamowane, tak aby podmioty te mogły w porę zareagować. Niemniej muszą one być ukierunkowane nie na ilość, lecz na jakość i powinny być poparte danymi empirycznymi zebranymi dzięki wywiadom z rzeczywistymi przedsiębiorcami, pracownikami i organizacjami biznesowymi, wizytom w mikroprzedsiębiorstwach i małych przedsiębiorstwach lub dzięki obserwacji tego rodzaju firm. EKES przypomina Komisji, że wspomniane plany działania zawsze powinny obejmować wstępną szacunkową ocenę spodziewanych kosztów, by umożliwić zainteresowanym stronom przeprowadzenie kontroli jakościowej możliwych skutków. Komitet przypomina Komisji, że szeroko zakrojone konsultacje z zainteresowanymi stronami są niezbędne do zgromadzenia wysokiej jakości danych oraz sporządzenia wniosków dotyczących inteligentnych regulacji.

3.4.2

Po zakończeniu konsultacji wiele stowarzyszeń przedsiębiorstw i ich członkowie zastanawiają się, czy ich wysiłki, by pomóc we wskazaniu potencjalnych problemów i możliwych rozwiązań, były warte zachodu. EKES opowiada się za tym, by niektóre z nich, w następstwie oficjalnej procedury, uczestniczyły w Radzie ds. Ocen Skutków w charakterze ekspertów zewnętrznych, którzy przeprowadzą dodatkową analizę wniosków Komisji, aby zagwarantować, że różne wchodzące w grę koncepcje zostaną właściwie zrozumiane.

3.4.3

EKES odnotowuje, że w ostatnich latach nastąpił stosunkowy wzrost liczby przyjmowanych przez ustawodawcę aktów delegowanych. Wiele decyzji podejmowanych za pośrednictwem takich aktów ma znaczący wpływ na MŚP. Komitet uważa w związku z tym, że należy rozszerzyć zakres konsultacji tak, aby obejmowały one również niektóre zasadnicze akty delegowane, które mogą mieć znaczące skutki gospodarcze, ekologiczne lub społeczne dla konkretnego sektora lub dla głównych zainteresowanych stron.

3.4.4

EKES apeluje o prawdziwy zorganizowany dialog na temat MŚP z różnymi stronami w trakcie opracowywania legislacji. Takie partnerstwo powinno zapewnić udział wszystkich MŚP i ich organizacji, szczególnie stowarzyszeń małych przedsiębiorstw broniących stosowania określonych w programie SBA zasad „najpierw myśl na małą skalę” i „tylko jeden raz” (12) z myślą o wspieraniu celów dotyczących skuteczności.

3.4.5

EKES zasadniczo popiera sieć Enterprise Europe Network (EEN). Wyraża ubolewanie, że nie wykorzystano jeszcze w pełni jej potencjału, ponieważ wydaje się, że wiele europejskich MŚP nie wie o jej istnieniu. Dzięki ścisłej współpracy z organizacjami MŚP usługi oferowane przez EEN powinny opierać się na rzeczywistych żądaniach i potrzebach tych przedsiębiorstw.

Komitet jest zdania, że należy wesprzeć organizacje prowadzące sieć Enterprise Europe Network, aby mogły przeznaczyć więcej zasobów na potrzeby MŚP związane z ich kontaktami z administracją publiczną. Zdaniem EKES-u wsparcie to powinno skupiać się zwłaszcza na najmniejszych przedsiębiorstwach, z którymi należy się konsultować bezpośrednio za pośrednictwem ich lokalnego ośrodka Enterprise Europe Network w momencie, gdy stają one wobec kwestii regulacyjnych. Wyniki bezpośrednich spotkań i wkład organizacji MŚP powinny zostać uwzględnione przez wszystkie służby Komisji, aby można było w praktyce wdrożyć zasadę „najpierw myśl na małą skalę”.

3.4.6

EKES z zadowoleniem przyjmuje przedłużenie mandatu składającej się z niezależnych ekspertów Grupy Wysokiego Szczebla ds. Obciążeń Administracyjnych (13) (grupa Stoibera). EKES pragnąłby w szczególności, aby grupie tej przyznano nową kluczową rolę we wspieraniu Komisji w zakresie przygotowywania, monitorowania i wdrażania polityk na rzecz mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw w ścisłej współpracy z organizacjami MŚP i związkami zawodowymi.

3.4.7

EKES odnotowuje wyniki konsultacji TOP 10 dotyczących najgorszych przykładów formalności administracyjnych, którym podlegają MŚP (14). Komitet wnosi, by Komisja możliwie szybko zareagowała na te wyniki, publikując konkretne wnioski dotyczące uproszczenia.

3.5.1

EKES popiera kontrole sprawności regulacyjnej w odniesieniu do polityki na rzecz MŚP (15) (tzw. program REFIT). EKES z niecierpliwością oczekuje wyników ocen pilotażowych (16) i zachęca Komisję, by w swoim programie na rok 2014 przewidziała dalsze kontrole sprawności w najważniejszych dziedzinach, które uważamy za kluczowe dla stymulowania wzrostu i tworzenia miejsc pracy. Zachęca się Komisję, by na swojej stronie internetowej publikowała wszystkie kontrole sprawności, które zostały już przeprowadzone lub są dopiero planowane.

3.5.2

EKES proponuje ponadto kompleksową kontrolę sprawności przepisów UE, z którymi przedsiębiorstwa się stykają, kiedy prowadzą handel poza granicami zewnętrznymi UE. Uważa, że związane z tymi przepisami obciążenia administracyjne są znaczne i że tego rodzaju kontrola stanowiłaby istotny wkład w programy polityczne UE w zakresie inteligentnych regulacji, wzrostu i handlu.

3.5.3

EKES wnosi, by Komisja wykorzystała program REFIT do tego, by zidentyfikować istniejące uregulowania i oczekujące na przyjęcie wnioski, które nie są już potrzebne, zaproponować ich jak najszybsze wycofanie oraz kontynuować konsolidację obowiązującego ustawodawstwa w ramach działań na rzecz uproszczenia. Zaleca się, by wszelkie cele dotyczące redukcji były mierzalne oraz ukierunkowane na wprowadzenie konkretnych zmian o pozytywnym wpływie na przedsiębiorstwa.

3.5.4

EKES jest zdania, że należy lepiej wybierać instrumenty prawne, w tym mechanizmy samoregulacji i współregulacji (17).

3.6.1

EKES podkreśla, że za inteligentne regulacje wspólnie odpowiadają wszystkie podmioty zaangażowane w kształtowanie polityki UE, czy to na poziomie europejskim, czy krajowym.

3.6.2

Na szczeblu europejskim:

3.6.3

Na szczeblu państw członkowskich:

12.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 327/38

1.1

EKES uznaje, że istotne jest, by Europa dysponowała niezależnym systemem obserwacji przestrzeni kosmicznej w celu ochrony swej infrastruktury kosmicznej i lotów kosmicznych. Komitet przyjmuje zatem z zadowoleniem inicjatywę Komisji, która po raz pierwszy zajmuje się tym zagadnieniem i proponuje rozwiązania rozpoczynające w UE proces współpracy i integracji w tej dziedzinie.

1.2

EKES popiera zamysł Komisji, by państwa członkowskie wysunęły własne koncepcje operacyjne do zatwierdzenia przez Komisję w sytuacjach, w których jakość i ilość przewidzianych informacji, a także dzielenie się wiedzą, w tym metodologią i zdolnością analizy danych, mają oczywisty interes europejski.

1.3

EKES ma świadomość, iż trudno znaleźć wspólne rozwiązania dla wszystkich państw członkowskich i uważa wniosek Komisji za pierwszy ważny krok na drodze do ambitniejszych celów we współdziałaniu. Silne interesy wojskowe w tym programie komplikują stworzenie wspólnej infrastruktury. EKES ma nadzieję, że powstanie ona możliwie jak najszybciej na bazie omawianej inicjatywy. W każdym razie pozytywne jest stworzenie podstaw do współpracy cywilno-wojskowej, w której powinny uczestniczyć Europejska Agencja Kosmiczna (ESA), Europejska Agencja Obrony oraz Dyrekcja ds. Zarządzania Kryzysowego i Planowania.

1.4

EKES uważa za priorytet, by finansowanie przewidziane na działalność w zakresie obserwacji i śledzenie obiektów kosmicznych (SST) w ciągu 7 lat zostało wykorzystane na zbudowanie zalążka niezależnego systemu europejskiego obejmującego elementy istniejące obecnie w departamentach obrony państw członkowskich. Powinno do tego dojść poprzez wykorzystanie teleskopów optycznych funkcjonujących już w Europie (na Wyspach Kanaryjskich) oraz dzięki budowie co najmniej jednego radaru europejskiego klasy takiej, jak w wypadku struktur obrony. W ten sposób można by mieć poczucie trwałej inwestycji, w której nowe zdolności i kompetencje przekazane zostają władzom cywilnym z myślą o poprawie jakości życia obywateli europejskich.

1.5

EKES uważa, że na okres 7 lat trwania programu należy określić oczekiwany poziom usług ze strony partnerów krajowych, jeśli chodzi o ilość dostarczanych danych, ich rodzaj, częstotliwość, jakość i dostępność, tak aby dysponować narzędziami niezbędnymi do oceny usług, podobnie, jak ma to miejsce w wypadku programów badawczych siódmego programu ramowego, gdzie parametry są jasno sformułowane i skoordynowane.

1.6

EKES zaleca, by kryteria dostępu do programu pozostały otwarte i by zostały one jaśniej przedstawione w art. 7 ust. 1 lit. a). Bardzo ważne jest, by do udziału w programie dopuszczono nie tylko kraje, które dysponują już odpowiednimi środkami (np. Francja, Niemcy czy Zjednoczone Królestwo), ale także te, które mogą udostępnić wiedzę na temat przetwarzania danych. Proponowany tekst powinien zostać odpowiednio zmieniony.

1.7

EKES zauważa, że system obserwacji (Space Situational Awareness – SSA) obejmuje oprócz Space Surveillance and Tracking (SST) także Space Weather (dotyczący aktywności magnetycznej Słońca) i monitorowanie obiektów bliskich Ziemi (Near Earth Objects – NEO).

1.8

Ponieważ powszechnie uznaje się, że dla infrastruktury kosmicznej zagrożenia związane z aktywnością Słońca są równe, a nawet znacznie większe, niż w wypadku szczególnie gwałtownych wydarzeń, EKES uważa, że oba aspekty powinny być śledzone równolegle, jak przewidywała to początkowo definicja SSA. W związku z tym zwraca się do Komisji o określenie pełnych i całościowych ram dla wielorakich aspektów ochrony infrastruktury kosmicznej, zwłaszcza wspólnie z ESA, która jest już aktywnie zaangażowana w program ochrony przed promieniowaniem słonecznym. We wnioskach z konferencji poświęconej przestrzeni kosmicznej i bezpieczeństwu, która odbyła się w Madrycie w dniach 10 i 11 marca 2011 r. (omówionych w ocenie skutków), jasno wskazano drogę do wzmocnienia współpracy w tej dziedzinie pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi stronami, w tym szczególnie UE, USA i państwami członkowskimi.

1.9

EKES popiera propozycję Komisji dotyczącą wzmocnienia współpracy z USA i z innymi państwami zainteresowanymi wspólnym projektem ochrony infrastruktury kosmicznej, aby unikać niebezpiecznych, a czasem nawet katastrofalnych kolizji z drobnymi odłamkami, które mogą wyłączyć z użytku kosztowne satelity niezbędne dla działalności ludzkiej.

2.1

W omawianym komunikacie zaproponowano ustanowienie nowego europejskiego programu wsparcia obserwacji i śledzenia obiektów na orbicie ziemskiej – SST (Space Surveillance and Tracking).

2.2

Program wynika z potrzeby ochrony europejskiej infrastruktury kosmicznej, zwłaszcza związanej z programami Galileo i Copernicus/GMES, a także europejskich lotów kosmicznych, przed ryzykiem zderzenia ze śmieciami kosmicznymi.

2.3

Komisja określa także ramy prawne programu i system jego finansowania w okresie 2014–2020.

2.4

Komunikatowi towarzyszy sprawozdanie (1), w którym przedstawiono m.in. pięć sposobów finansowania i zarządzania programem i wskazano ich cechy i koszty oraz związane z nimi korzyści.

2.5

Właściwy tekst legislacyjny poprzedzony jest uzasadnieniem, w którym przedstawiono kontekst wniosku.

2.6

Szacunkowy ogólny wkład Unii w realizację programu wsparcia wynosi 70 mln euro w okresie 2014–2020 r.

2.7

Suma ta pokryć ma udział w kosztach funkcjonowania czujników wykorzystywanych już przez uczestniczące państwa członkowskie – zazwyczaj w ramach struktur wojskowych – oraz koszt usług ostrzegania opartych na danych dostarczonych przez uczestniczące państwa członkowskie i przez Centrum Satelitarne Unii Europejskiej (EUSC).

2.8

Udział w programie jest fakultatywny i zakłada konieczność posiadania przez państwa uczestniczące działających czujników (teleskopów, radarów) oraz niezbędnych środków technicznych i zasobów ludzkich lub odpowiednich umiejętności w zakresie przetwarzania danych.

2.9

Zgodnie z syntezą oceny skutków załączoną do wniosku minimalny koszt wydarzeń związanych ze zderzeniami śmieci z europejskimi satelitami operacyjnymi może wynosić w Europie 140 mln euro rocznie i szacuje się, że wzrośnie do 210 mln euro ze względu na przewidywany na najbliższe lata wzrost o 50 % usług związanych z sektorem satelitarnym. Liczby te są bardzo ostrożnymi szacunkami i nie uwzględniają strat na ziemi, czyli strat finansowych spowodowanych przerwaniem świadczenia usług opartych na danych satelitarnych.

2.10

Zauważyć należy, że niemal wszystkie szkody nie są związane z fizyczną utratą satelitów, lecz ze skróceniem ich żywotności operacyjnej z powodu manewrów wykonywanych w celu uniknięcia kolizji.

2.11

Choć różne państwa członkowskie monitorują obecnie tę kwestię na własną rękę, Komisja uważa, że zaangażowanie UE jest niezbędne dla zebrania inwestycji koniecznych w celu sfinansowania tego projektu, ustanowienia struktury zarządzania, zdefiniowania polityki w zakresie danych oraz zapewnienia, aby istniejące i przyszłe zdolności zostały wykorzystane w skoordynowany sposób.

2.12

Na dzień dzisiejszy punktem odniesienia dla wszystkich systemów ostrzegania jest amerykański Space Surveillance Network (SSN) zarządzany przez Departament Obrony USA. Uważa się w tym kontekście, że współpraca między UE i USA oparta na nieodpłatnym udostępnianiu danych przez USA jest niewystarczająca, gdyż dane te nie są wystarczająco precyzyjne, a ponadto UE nie może mieć kontroli nad ich zarządzaniem.

2.13

Ustanowienie omawianego systemu byłoby zatem zgodne ze strategią niezależności Europy w kluczowych dziedzinach, w tym zwłaszcza w dziedzinie dostępu do przestrzeni kosmicznej.

2.14

Ocenia się, że obecnie w Europie 65 % czujników śledzących satelity krążące po niskiej orbicie (LEO) jest w całości lub częściowo zarządzanych przez organizmy związane z systemem obrony (2).

2.15

Uznano, że Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) nie jest odpowiednim organem, by wdrażać tego rodzaju program, gdyż nie jest ona wyposażona, by przetwarzać dane poufne, a do takich należą dane pochodzące z czujników zarządzanych przez struktury wojskowe.

2.16

Organizmem europejskim zajmującym się działalnością operacyjną służb wyznaczonych do koordynacji ma być Centrum Satelitarne Unii Europejskiej (EUSC), które jest agencją unijną utworzoną 20 lipca 2001 r. wspólnym działaniem Rady, dostarczającą użytkownikom cywilnym i wojskowym produkty i usługi informacyjne o różnym stopniu poufności na podstawie analizy obrazów satelitarnych Ziemi. EUSC może ułatwić świadczenie usług SST i przyczyni się (we współpracy z uczestniczącymi państwami członkowskimi) do stworzenia i funkcjonowania systemu SST, co jest jednym z celów programu wsparcia SST. Jednakże w chwili obecnej statut tej agencji nie przewiduje żadnych działań w sferze SST.

2.17

Przewiduje się, że w celu zarządzania programem konieczna będzie struktura organizacyjna licząca 50 osób (w tym zasoby ludzkie udostępnione przez uczestniczące państwa członkowskie, EUSC i Komisję).

3.1

Zdaniem EKES-u we wniosku nie przewidziano wystarczających narzędzi i kompetencji na poziomie europejskim w celu gromadzenia i analizy danych. Z tego względu na zakończenie pięcioletniego okresu finansowania omawianego programu Europa może się znaleźć w tej samej sytuacji, co pięć lat wcześniej i będzie musiała w związku z tym prawdopodobnie odnowić tę konwencję, by zachować ciągłość w dostarczaniu danych przez struktury obronne uczestniczących państw członkowskich.

3.2

W ramach proponowanego finansowania w wysokości 70 mln euro nie określono wymagań dotyczących dostępności, jakości i znaczenia danych dostarczanych przez struktury krajowe. W związku z tym trudno jest osądzić kryteria oceny świadczonych usług. Będzie to możliwe dopiero wtedy, kiedy Komisja wyda akty wykonawcze, które wymagają przygotowania.

3.3

Zdaniem państw członkowskich ESA nie daje dostatecznych gwarancji w odniesieniu do przetwarzania danych poufnych i dlatego odpowiednią agencją ma być w tym wypadku EUSC. Należy jednak zauważyć, że – na poziomie pojedynczych państw członkowskich – państwa posiadające system obserwacji i śledzenia obiektów (np. Zjednoczone Królestwo, Francja, Niemcy), wykorzystują go w ramach współpracy między agencjami ds. przestrzeni kosmicznej i obrony, co sugeruje, że w praktyce model współpracy między takimi agencjami jest rzeczywiście skuteczny. Nie jest zatem jasny powód wykluczenia agencji ESA z tego systemu, tym bardziej, że uczestniczy ona w globalnym systemie ostrzegania i zarządzania w wypadku katastrof „International Charter on Space and Major Disasters”.

3.4

Program SST jest jednym z trzech elementów programu przygotowawczego SSA (Space Situational Awareness) prowadzonego na wstępnym etapie od 2009 r. przez ESA; dwa pozostałe to Space Weather i Near-Earth Objects.

3.5

Na program przygotowawczy SSA prowadzony przez ESA przeznaczono budżet w wysokości 55 mln euro. Nie są jasne związki między tymi dwoma programami. Przede wszystkim trudno zrozumieć, w jaki sposób system SST uzupełniony zostanie analogicznym systemem ostrzegającym i zarządzającym sytuacją alarmową w razie zagrożeń wynikających z aktywności Słońca.

3.6

Wskazane jest porównanie szkód wyrządzonych w wyniku zderzeń ze śmieciami ze szkodami wynikającymi z aktywności magnetycznej Słońca. Zgodnie z analizą amerykańskiej agencji ds. obserwacji oceanicznych i atmosferycznych (NOAA) (3) straty finansowe będące skutkiem wpływu burz słonecznych na infrastrukturę satelitarną są znaczne. W 2003 r. intensywna aktywność słoneczna zniszczyła japońskiego satelitę ADEOS-2 wartego 640 mln dolarów. W 1997 r. burza magnetyczna spowodowała utratę satelity telekomunikacyjnego Telstar o wartości 270 mln dolarów, a w 1989 r. takie samo zjawisko było przyczyną dziewięciogodzinnej przerwy w dostawach prądu w Kanadzie, której szkody oszacowano na 6 mld dolarów.

3.7

Ocenia się, że gwałtowna burza słoneczna (solar superstorm), w rodzaju tej z 1859 r. spowodowałaby współcześnie szkody, które tylko w wypadku satelitów na orbicie geostacjonarnej wyniosłyby 30 mld dolarów, a szkody związane z siecią elektryczną zwiększyłyby tę kwotę do 1000–2000 mld dolarów. Pełna funkcjonalność zostałaby przywrócona po okresie 4–10 lat (4).

3.8

Stopień zagrożenia wynikającego z aktywności słonecznej jest co najmniej taki sam, jak w wypadku śmieci. W związku z tym oba te zagadnienia powinny być rozpatrywane wspólnie, jak to zresztą przewidziano na konferencji w Madrycie w marcu 2011 r. Jednakże w komunikacie nie sprecyzowano, kto wdroży system operacyjny dotyczący ostrzeżeń związanych z aktywnością Słońca.

3.9

Zdaniem EKES-u wniosek powinien uwzględniać ochronę europejskiej infrastruktury kosmicznej, a także działalność uzupełniającą dotyczącą monitorowania Space Weather oraz czas, w jakim zrealizowane i zintegrowane zostaną oba systemy.

4.1

W art. 5 ust. 2 przewiduje się, że nie powstanie nowa infrastruktura, lecz że wykorzystane zostaną zasoby istniejące w państwach członkowskich. Jednakże w rozdz. 2 uzasadnienia jest wyraźnie mowa o tym, że istniejące zasoby nie są wystarczające. Nie jest zatem wcale jasne, jaki dokładnie rodzaj systemu ma zostać stworzony i to również w odniesieniu do pięciu rodzajów wymienionych w załączonym sprawozdaniu (Impact Assessment).

4.2

Nie zostały wyraźnie określone parametry techniczne tego systemu. Opisano jego cele, ale określenie, z czego powinien się składać, odłożono do dalszej dyskusji między państwami członkowskimi.

4.3

Wykorzystanie do potrzeb wojskowych i cywilnych. System ma charakter cywilny. Jednak większość informacji jest wciąż pochodzenia wojskowego. Nie ma jasnych wymogów lub protokołów zobowiązujących stronę wojskową do dostarczenia tych informacji stronie cywilnej. Również w tym wypadku dokument odsyła do przyszłych rozwiązań.

4.4

Stosunki między państwami członkowskimi a UE. We wniosku stwierdza się, że wszystkie czujniki są i powinny pozostać w rękach poszczególnych państw członkowskich. Nie wydaje się, by ustalono wyraźne wymogi co do minimalnego poziomu przekazywania danych i informacji.

4.5

Definicja usługi. Nie została ona wyraźnie sformułowana. Nie można zatem ocenić, czy jest ona wystarczająca w stosunku do projektów określonych w programie.

4.6

W rezolucji „Dalszy rozwój europejskiej polityki kosmicznej” („Taking forward the European Space Policy”) z 26 września 2008 r. Rada podkreśliła następujący wymóg: „rozwijać zdolności, które (…) zapewnią europejskim użytkownikom wyczerpującą świadomość sytuacyjną związaną z przestrzenią kosmiczną”.

4.7

Istotne jest dalsze aktywne rozwijanie zarówno programu SST, jak i przyszłego programu SSA.

4.8

„Wskaźniki wyników i wpływu” w punkcie 1.4.4 są raczej tautologiami i w praktyce nie mogą wiele pomóc w następczej ocenie skuteczności programu.

4.9

Poza definicją zarządzania model operacyjny systemu jest słabo określony.

Udział państw członkowskich nie jest obowiązkowy. Jaka jest minimalna podstawa, by system mógł funkcjonować?

12.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 327/42

1.1

Ze względu na niezaprzeczalną wartość, jaką do gospodarki wnoszą znaki towarowe, oraz na ich pozytywny wpływ na działanie rynku wewnętrznego, obowiązujące ramy prawne w zakresie ochrony ponadnarodowej nie są wystarczające. Wniosek w sprawie dyrektywy stanowi jednak postęp w stosunku do obecnej sytuacji, w której mamy do czynienia z różnicami w przepisach wspólnotowych i krajowych dotyczących znaków towarowych.

1.2

Komitet opowiada się więc za wzmocnieniem ochrony praw własności intelektualnej związanych z praworządnym wykorzystaniem komercyjnego znaku handlowego, w miarę możliwości w oparciu o wspólnotowy rejestr znaków towarowych. Zachęca Komisję Europejską, by wspierała Urząd Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (UHRW) w jego funkcji nadzorczej w odniesieniu do poszanowania wymienionych praw.

1.3

Unijne prawo nadaje właścicielowi znaku towarowego zarówno prawo do wyłącznego korzystania z niego w celach komercyjnych („ius utendi”), jak i możliwość zapobiegania sytuacjom, w których mógłby on ponieść szkodę w wyniku wykorzystania znaku towarowego przez osoby trzecie, które imitowałyby znak towarowy lub przywłaszczyły sobie jego znaki rozpoznawcze („ius prohibendi”). Komitet wnosi o przyjęcie środków zapobiegawczych i naprawczych w stosunku do piractwa, które szkodzi konkurencyjności europejskich przedsiębiorstw.

1.4

W obowiązujących unijnych ramach prawnych nie ustanawia się jednak precyzyjnie warunków, na jakich właściciel znaku towarowego może przeprowadzać odpowiednie działania, by ukrócić tego rodzaju procedery.

1.5

Ogólnie rzecz biorąc, w nadchodzących latach należy zakończyć cały proces harmonizacji i ujednolicić prawo dotyczące znaków towarowych. W tym celu należałoby przyjąć unijny kodeks znaków towarowych, w którym ustanowiono by m.in. utworzenie elastycznej, jednolitej i finansowo opłacalnej procedury, która ułatwiłaby zainteresowanym stronom dobrowolne opowiedzenie się za dobrowolnym rejestrem handlowego znaku towarowego, co pozwoliłoby na zlikwidowanie obecnych różnic ustawodawczych.

1.6

EKES powinien odgrywać aktywną rolę w procesie ustawodawczym dotyczącym przyjęcia wszystkich aktów prawnych dotyczących własności intelektualnej. Dlatego ubolewa, że nie przedstawiono mu do konsultacji wniosku w sprawie zmiany rozporządzenia dotyczącego wspólnotowego znaku towarowego.

1.7

Komitet ma nadzieję, że w przyszłości utworzony zostanie system gwarantujący jednolitą ochronę znaków towarowych, z punktu widzenia przedsiębiorstw i konsumentów.

2.1

Na szczeblu międzynarodowym prawo w zakresie znaków towarowych opiera się na konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej, podpisanej w Paryżu 20 marca 1883 r., poddanej ostatniemu przeglądowi w Sztokholmie 14 lipca 1967 r. i zmienionej 28 września 1979 r. (1) (zwanej dalej „konwencją paryską”).

2.2

Zgodnie z art. 19 konwencji paryskiej państwa, do których ma ona zastosowanie, mają prawo do zawierania indywidualnych porozumień między sobą w zakresie własności przemysłowej.

2.3

Na podstawie tych przepisów przyjęto porozumienie nicejskie dotyczące międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług dla celów rejestracji znaków, przyjęte na konferencji dyplomatycznej w Nicei 15 czerwca 1957 r., poddane ostatniemu przeglądowi 13 maja 1977 r. w Genewie i zmienione 28 września 1979 r. (2) Co pięć lat komitet ekspertów poddaje przeglądowi klasyfikację nicejską.

2.4

Z bazy danych Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) wynika, że z państw członkowskich UE jedynie Republika Cypryjska i Republika Malty nie należą do porozumienia nicejskiego; oba te kraje stosują jednak klasyfikację nicejską.

2.5

Ochrona znaków towarowych to kwestia dogłębnie terytorialna. Wynika to z faktu, że znak towarowy to prawo własności chroniące dany znak na określonym obszarze.

2.5.1

Na poziomie prawa pierwotnego Unii Europejskiej ochrona własności intelektualnej jest ujęta w art. 17 ust. 2 Europejskiej Karty Praw Podstawowych.

2.5.2

Również art. 118 TFUE stanowi, że w ramach ustanawiania lub funkcjonowania rynku wewnętrznego, Parlament Europejski i Rada ustanawiają, zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, środki dotyczące tworzenia europejskich praw własności intelektualnej w celu zapewnienia jednolitej ochrony praw własności intelektualnej i przemysłowej w Unii oraz utworzenia scentralizowanych na poziomie Unii systemów zezwoleń, koordynacji i nadzoru.

2.6

W Unii Europejskiej współistnieje ochrona krajowych i wspólnotowych znaków towarowych. Właściciel krajowego znaku towarowego może realizować wynikające z niego prawa na obszarze państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo krajowe chroni jego znak towarowy. Właściciel wspólnotowego znaku towarowego ma takie prawo na terytorium dwudziestu ośmiu państw członkowskich, ponieważ obowiązuje ono na tym obszarze.

2.7

Ustawodawstwa państw członkowskich w zakresie znaków towarowych zostały częściowo zharmonizowane dzięki dyrektywie 89/104/EWG z 21 grudnia 1988 r., a następnie ujednolicone jako dyrektywa 2008/95/WE.

2.8

Równolegle i w powiązaniu z krajowymi systemami znaków towarowych rozporządzeniem Rady (WE) nr 40/94 z dnia 20 grudnia 1993 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego, ujednoliconym jako rozporządzenie (WE) nr 207/2009, ustanowiono niezależny system rejestracji jednolitych praw wywołujących ten sam skutek w całej UE. W tym kontekście utworzono Urząd Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (UHRW), odpowiedzialny za rejestrację wspólnotowych znaków towarowych i administrowanie nimi.

2.9

W ostatnich latach Komisja zainicjowała debaty publiczne na temat własności intelektualnej, w których wziął udział EKES, a w roku 2011 ogłosiła przegląd systemu znaków towarowych w Europie, mający na celu jego modernizację, zarówno w skali UE, jak i na szczeblu krajowym, by cały system był bardziej skuteczny, efektywny i spójny.

2.10

W rezolucji z 25 września 2008 r. w sprawie europejskiego globalnego planu walki z fałszerstwem i piractwem Rada wniosła o przegląd rozporządzenia (WE) nr 1383/2003 z dnia 22 lipca 2003 r. dotyczącego działań organów celnych skierowanych przeciwko towarom podejrzanym o naruszenie niektórych praw własności intelektualnej oraz środków podejmowanych w odniesieniu do towarów, co do których stwierdzono, że naruszyły takie prawa (3). EKES ma nadzieję, że ramy prawne zostaną tak ulepszone, by wzmocnić ochronę praw własności intelektualnej przez organy celne i zagwarantować odpowiednie bezpieczeństwo prawne.

2.11

Europejski system znaków towarowych opiera się na zasadzie współistnienia i komplementarności ochrony znaków krajowych i europejskich.

2.12

Rozporządzenie w sprawie europejskiego znaku towarowego ustanawia system globalny, obejmujący wszystkie aspekty prawa materialnego i procesowego. Z kolei zakres dyrektywy jest ograniczony do niektórych przepisów prawa materialnego. Stąd założenie wniosku, by przepisy prawa materialnego były podobne i by przynajmniej najważniejsze przepisy proceduralne nawzajem się uzupełniały.

2.13

Celem wniosku jest pobudzenie innowacji i wzrostu gospodarczego poprzez zwiększenie dostępności dla przedsiębiorstw i skuteczności systemów rejestracji znaków towarowych w całej UE dzięki zmniejszeniu związanych z nimi kosztów i złożoności tych systemów, a także zwiększeniu szybkości obsługi, przewidywalności i bezpieczeństwa prawnego.

2.14

Inicjatywie, mającej na celu przekształcenie dyrektywy, przyświecają w szczególności następujące cele:

2.15

Celem wniosku w sprawie dyrektywy jest aktualizacja i ulepszenie obowiązujących przepisów w zakresie:

2.16

Intencją wniosku jest także większe zbliżenie do prawa materialnego, poprzez ochronę oznaczeń geograficznych i określeń tradycyjnych, ochronę znaków towarowych cieszących się renomą, podkreślanie prawa znaków towarowych jako przedmiotów własności, jako że mogą one być przedmiotem przeniesienia praw rzeczowych, a także uregulowanie kwestii znaków wspólnych.

2.17

Jeśli chodzi o harmonizację głównych norm proceduralnych, obejmuje ona oznaczenie tożsamości i klasyfikację towarów i usług, badanie z urzędu, opłaty, procedurę sprzeciwu, nieużywanie znaku towarowego jako zarzutu w postępowaniu w sprawie sprzeciwu, procedurę stwierdzenia wygaśnięcia lub nieważności i nieużywanie znaku towarowego jako zarzutu w postępowaniu o stwierdzenie nieważności.

2.18

We wniosku wnosi się także o ułatwienie współpracy między urzędami, jako uzupełnienie ram prawnych w zakresie współpracy w kontekście przeglądu rozporządzenia. Art. 52 stanowi podstawę prawną działań służących ułatwianiu współpracy między UHRW i urzędami ds. własności intelektualnej państw członkowskich.

3.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje wniosek w sprawie dyrektywy Komisji Europejskiej, który wydaje się szczególnie przydatny w kontekście wysoko konkurencyjnego otoczenia globalnej gospodarki i recesji gospodarczej w Europie.

3.1.1

Z tego puntu widzenia znaki towarowe przyczyniają się, z jednej strony, do tworzenia wartości ekonomicznej i lojalności konsumenckiej, a z drugiej strony – do ochrony konsumenta.

3.1.2

Ten ostatni aspekt jest szczególnie ważny z kilku względów:

3.2

Wniosek w sprawie dyrektywy znacznie ulepszy trzy aspekty obecnych ram prawnych przepisów państw członkowskich:

3.3

W świetle rozwoju sytuacji gospodarczej, handlowej i prawnej uwzględnia się także takie ważne nowe elementy, jak definicja znaku towarowego, umożliwiająca nie tylko graficzną identyfikację znaku towarowego, ale także pozwalająca na dokładniejszą identyfikację znaku towarowego, dzięki dopuszczeniu do rejestracji znaków towarowych, które mogą być przedstawione za pośrednictwem środków technologicznych zapewniających odpowiednie gwarancje.

3.4

Pozytywnie należy ocenić większe zbliżenie się do prawa materialnego w takich przypadkach, jak ochrona oznaczeń geograficznych i określeń tradycyjnych, ochrona renomowanych znaków towarowych, traktowanie znaków towarowych jako przedmiotów własności, np. w przypadku zrzekania się praw i zasadniczych aspektów wprowadzania do obrotu. Uwzględnienie we wniosku w sprawie dyrektywy znaków wspólnych i znaków gwarancyjnych jest bardzo ważne zarówno dla przedsiębiorstw, jak i dla konsumentów.

3.5

EKES przyjmuje również z zadowoleniem harmonizację najważniejszych norm proceduralnych, ponieważ ustanawia się wspólne normy oznaczenia tożsamości i klasyfikacji towarów i usług, zgodnie z wytycznymi Trybunału Sprawiedliwości, a także badanie z urzędu, procedurę sprzeciwu i procedurę stwierdzenia wygaśnięcia lub nieważności.

3.6

Komitet ocenia pozytywnie również fakt, że procedura przygotowania wniosku w sprawie dyrektywy została odpowiednio nagłośniona i że uczestniczyły w niej zainteresowane sektory społeczeństwa obywatelskiego.

3.7

Należy jednak zgłosić zastrzeżenia co do przedmiotu i treści omawianego wniosku, nie naruszając zapisów wniosku w sprawie zmiany obowiązującego rozporządzenia (WE) nr 207/2009, w którym ustanowiono niezależny system rejestracji jednolitych praw, uzupełniający pakiet legislacyjny, do którego należy również wniosek w sprawie dyrektywy.

3.8

Dlatego Komitet wyraża swoje zdziwienie faktem, że nie przedstawiono mu do konsultacji wniosku COM (2013) 161 final z 27 marca 2013 r. w sprawie przeglądu wspomnianego rozporządzenia dotyczącego wspólnotowego znaku towarowego.

3.9

Jako że mowa o akcie mającym bezpośredni wpływ na funkcjonowanie rynku wewnętrznego (art. 118 TFUE) i wpływającym na poziom ochrony konsumentów (art. 169 TFUE), ze spójnej, osadzonej w kontekście interpretacji przepisów traktatowych, które nadają Komitetowi kompetencje konsultacyjne w tych obszarach, wynika, że EKES powinien brać udział w procedurze ustawodawczej przyjmowania tego aktu.

3.10

Unijne prawo nadaje właścicielowi znaku towarowego zarówno prawo do jego wyłącznego wykorzystania w celach komercyjnych („ius utendi”), jak i możliwość zapobiegania sytuacjom, w których mógłby on ponieść szkodę w wyniku wykorzystania znaku towarowego przez osoby trzecie, które imitowałyby znak towarowy lub przywłaszczyły sobie jego znaki rozpoznawcze („ius prohibendi”), art. 9 rozporządzenia (WE) nr 207/2009.

3.11

W obowiązujących unijnych ramach prawnych nie ustanawia się jednak precyzyjnie warunków, na jakich właściciel znaku towarowego może przeprowadzać odpowiednie działania, by ukrócić tego rodzaju procedery.

3.11.1

O ile wniosek w sprawie dyrektywy znacznie poszerza liczbę przypadków, w których właściciel marki może zakazać jej używania przez osoby trzecie (art. 10), oraz ustanawia nawet nowy przepis w tym względzie, tzn. naruszenie praw właściciela poprzez wizualną postać produktu, opakowania lub innych środków (art. 11) lub wykorzystanie znaku towarowego przez agenta lub przedstawiciela osoby będącej właścicielem znaku towarowego (art. 13), to w przypadku postępowania sądowego dokładne określenie zakresu praw zależy od kryterium odpowiedniego sędziego.

3.11.2

Dany organ sądowy zadecyduje wówczas, czy zachodzi lub nie prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd lub przywłaszczenia sobie znaku towarowego przez osoby trzecie. Gdyby okoliczności te miały miejsce, sąd określi również rodzaj zadośćuczynienia przysługującego właścicielowi znaku towarowego, w zależności od dochodzonego roszczenia.

3.11.3

Wynika z tego, że wniosek w sprawie dyrektywy nie oferuje jednolitej ochrony praw do eksploatacji właściciela znaku towarowego ani praw konsumentów, w przypadku gdy są one łamane w wyniku niewłaściwego lub przestępczego wykorzystania znaku towarowego.

3.12

Uzupełnianie się systemu ponadnarodowego i krajowych systemów ochrony praw właściciela znaku towarowego może więc stanowić zagrożenie dla jak najskuteczniejszej i najsprawniejszej ochrony, zgodnej z celami zawartymi we wniosku w sprawie dyrektywy.

3.12.1

Nie gwarantuje się np. przezwyciężenia krajowych różnic wynikających z nieprawidłowej transpozycji przepisów dyrektywy 2004/48/WE (w sprawie poszanowania prawa własności intelektualnej), dotyczących środków zapewniania działań w zakresie:

3.12.2

Brak pewności prawnej zwiększy się w przypadkach domniemanego naruszenia w kilku państwach członkowskich praw właściciela znaku towarowego.

3.13

W samym wniosku w sprawie dyrektywy mowa o okolicznościach zwiększających stopień złożoności wspomnianej ochrony.

3.13.1

Dlatego np. art. 4 ust. 3 (podstawy odmowy lub stwierdzenia nieważności rejestracji) stanowi: „Znak towarowy może zostać uznany za nieważny, jeśli zgłaszający dokonał zgłoszenia znaku towarowego do rejestracji w złej wierze. Państwa członkowskie mogą również postanowić, że taki znak towarowy nie podlega rejestracji”.

3.14

Jeżeli zdaniem UHRW brak zamiaru wykorzystania wyklucza pojęcie wykorzystania w złej wierze, jaki organ ustanowi jednolite kryteria dla odpowiednich oceniających, by mogli oni stwierdzić, że inne przyczyny wskazują na działanie w złej wierze?

3.15

Ta luka ustawodawcza jest paradoksalna, jeżeli porównać ją z nowym przepisem art. 10 ust. 5 wniosku w sprawie dyrektywy, w którym wzmacnia się prawa właściciela znaku towarowego, by uniknąć sytuacji, w której osoby trzecie wprowadzają towary pochodzące z obszarów nienależących do unii celnej, chociaż nie są one dopuszczone do swobodnego obrotu na tym obszarze. W związku z tym wniosek nie podąża w tym punkcie śladem obowiązującego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości w sprawie przewożonych towarów (sprawy C-446/09 i C-495/09, Philips/Nokia), a także unieważnia wszelkie zamierzenie lub dowód na działanie w dobrej wierze, w której mogłyby działać osoby trzecie (4).

3.16

Z drugiej strony zapobieganie tego rodzaju nielegalnym praktykom handlowym i ich powstrzymywanie zostałoby skutecznie wzmocnione, gdyby we wniosku w sprawie dyrektywy ustanowiono specjalną podstawę prawną umożliwiającą Komisji Europejskiej wzmożenie działań poprzez współpracę z władzami państw trzecich, których przedsiębiorstwa postępują tak w sposób powszechny i systematyczny.

3.17

Nie wystarczy do tego przepis art. 45 ust. 1 wniosku w sprawie dyrektywy, w którym mowa o tym, że „państwa członkowskie przewidują wydajną i szybką procedurę administracyjną przed swoimi urzędami pozwalającą na zgłoszenie sprzeciwu wobec rejestracji zgłoszenia znaku towarowego w oparciu o podstawy przewidziane w art. 5”. Należałoby bardziej konkretnie ująć charakter wspomnianej procedury, a także zawrzeć w przepisach rozsądny termin, w którym powinny działać odpowiednie władze krajowe, w trosce o spójność z art. 41 ust. 1 Karty praw podstawowych UE (prawo do dobrej administracji).

3.18

Podobnie skuteczność i przewidywalność ponadnarodowej ochrony właścicieli znaku towarowego wymagają przeglądu treści innych przepisów wniosku w sprawie dyrektywy, takich jak art. 44 i art. 52. Jeśli chodzi o art. 44, w którym ustanawia się dodatkową opłatę za każdą klasę towarów i usług powyżej jednej klasy włączaną do opłaty za wniosek o początkową rejestrację, należałoby ustalić maksymalny próg tych opłat.

3.19

W przypadku art. 52, w którym przewiduje się współpracę między państwami członkowskimi a UHRW w celu upowszechniania harmonizacji praktyk i narzędzi oraz osiągania spójnych wyników w zakresie badania i rejestracji znaków towarowych, należałoby ustanowić konkretny przepis dotyczący, zgodnie z art. 291 ust. 2 TFUE, przyznania Komisji kompetencji wykonawczych na rzecz przyjęcia wiążącego kodeksu postępowania.

3.20

Zgodnie z art. 197 TFUE, współpracę administracyjną UHRW i odpowiednich urzędów krajowych należy postrzegać jako kwestię wspólnego zainteresowania. Wskazane byłoby zwłaszcza ułatwienie wymiany informacji i urzędników, a także wsparcie dla programów szkoleniowych i przyznanie publicznych funduszy na ich organizację.

3.21

Ogólnie rzecz biorąc, cały proces harmonizacji powinien zostać zakończony w nadchodzących latach poprzez ujednolicenie prawa w zakresie znaków towarowych. W tym celu należałoby przyjąć unijny kodeks znaków towarowych, w którym określano by m.in. utworzenie elastycznej, jednolitej i finansowo opłacalnej procedury, ułatwiającej zainteresowanym stronom dobrowolne opowiedzenie się za dobrowolnym rejestrem handlowego znaku towarowego.

12.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 327/47

1.1

Komitet z zadowoleniem przyjmuje propozycje Komisji dotyczące zmian w dyrektywach w sprawie rachunkowości, zarówno w odniesieniu do publikowania informacji niefinansowych, jak i do różnorodności wśród kadry kierowniczej. Te ograniczone zmiany przyczynią się do poprawy ram zarządzania przedsiębiorstwami w UE (1).

1.2

Komitet zaleca Parlamentowi Europejskiemu i Radzie uwzględnienie równowagi, do jakiej prowadzą te zmiany, zwiększające przejrzystość w kwestiach ekologicznych, socjalnych i społecznych oraz w dziedzinie zarządzania. Wniosek Komisji zawiera elastyczne przepisy, które pozwalają poprawić komunikację z akcjonariuszami, inwestorami, pracownikami i innymi zainteresowanymi stronami. Wniosek dotyczy tylko dużych spółek, aby uniknąć nakładania dodatkowych wymogów na mniejsze przedsiębiorstwa.

2.1

Komitet uznaje, że zrównoważone połączenie poniższych elementów pozwala na dostarczenie informacji niefinansowych akcjonariuszom na walnym zgromadzeniu i zainteresowanym stronom w dużych spółkach. Ich zbiór odpowiada wyznaczonym celom przejrzystości i spójności.

2.2

W związku z tak zrównoważonym podejściem Komitet uważa, że przyjęcie wniosku dotyczącego dyrektywy zmieniającej dyrektywy dotyczące rachunkowości może nastąpić w korzystnym momencie:

2.3

Komitet wyraża zadowolenie z faktu, iż zmiany w dyrektywach dotyczących rachunkowości otwierają nowe perspektywy, ponieważ:

2.4

Komitet zwraca uwagę Parlamentu Europejskiego i Rady na następujące zalecenia:

2.5

Komitet popiera zaproponowaną zmianę czwartej dyrektywy dotyczącej obowiązku dostarczenia informacji o polityce różnorodności stosowanej przez dane przedsiębiorstwo na poziomie organów kierowniczych.

2.6

EKES podkreśla, że zarządy i rady nadzorcze nie są jedynymi organami, których dotyczy omawiana problematyka. Użyteczne mogłoby być rozszerzenie polityki różnorodności na inne gremia rad nadzorczych, zwłaszcza na komitet ds. audytu.

2.7

Komitet przypomina, że w większości państw członkowskich nie osiągnięto celów dotyczących miejsca kobiet w organach kierowniczych (5).

2.8

EKES uważa, że do kryteriów różnorodności należy włączyć udział zatrudnionych w firmie administratorów wywodzących się ze środowiska pracy, zwłaszcza z europejskiej rady pracowniczej, posiadających mandat organizacji związkowych.

2.9

Komitet zaleca wreszcie, by pięć lat po wejściu dyrektywy w życie Komisja objęła jej przegląd klauzulą o nieobniżaniu poziomu ochrony w stosunku do istniejącej legislacji krajowej oraz dokonała oceny wpływu tych zmian do dyrektyw o rachunkowości na praktykę przedsiębiorstw w zakresie ujawniania informacji niefinansowych.

3.1

Omawiany wniosek dotyczący zmiany dyrektyw w sprawie rachunkowości wpisuje się w wysiłki podejmowane od czasu opublikowania zielonej księgi z 2001 r. w sprawie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (6), uzupełnionej komunikatem z 2006 r. (7) Odpowiada on także zobowiązaniom podjętym w planie prac na 2011 r. w dziedzinie komunikacji (8). Zmiana ta stała się konieczna ze względu na wyniki oceny skutków, która wykazała ograniczenia w zakresie efektywności informacji niefinansowych publikowanych przez przedsiębiorstwa. Jest ona również w znacznym stopniu owocem konsultacji publicznych. Jakość informacji jest jednak niejednorodna, a liczba przedsiębiorstw jest niewystarczająca.

3.2

Zwiększenie przejrzystości spółek w dziedzinie społecznej i ekologicznej zostało zapowiedziane w kwietniu 2011 r. w komunikacie Komisji dotyczącym Aktu o jednolitym rynku.

3.3

W 2005 r., w chwili przyjęcia opinii w sprawie instrumentów pomiaru i informacji (9), Komitet uwzględnił czwartą dyrektywę dotyczącą bilansu rocznego, która zawiera przepis odnoszący się do informacji niefinansowych, umożliwiający przedsiębiorstwom publikowanie niektórych informacji o społecznych i ekologicznych aspektach ich działalności. W 2012 r. Komitet poparł Komisję w jej dążeniu do zwiększenia różnorodności w zarządach i radach nadzorczych. W opinii z 2012 r. (10) w sprawie komunikatu dotyczącego społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw Komitet przypomniał, że opowiedział się za obowiązkowym sprawozdaniem niefinansowym.

3.4

Zjednoczone Królestwo było pierwszym państwem członkowskim, w którym od 1992 r. wprowadzono do zarządzania przedsiębiorstwem kodeks (tzw. kodeks Cadbury) (11) obejmujący metodę „podporządkować się lub wytłumaczyć się”. Zasada ta została przyjęta, za pomocą różnych przepisów, w innych krajach, m.in. w Niemczech i w Danii. Elastyczność tej metody pozwala w pewnych wrażliwych dziedzinach zastosować prawo do zastrzeżenia informacji dotyczących np. walki z korupcją, której skuteczność może wymagać pewnej dyskrecji, a nawet poufności.

3.5

Wiele państw członkowskich, w tym Francja, Niderlandy, Zjednoczone Królestwo, Szwecja i Hiszpania, przyjęło w ostatnim dziesięcioleciu przepisy ustanawiające krajowe ramy sprawozdawczości w perspektywie harmonizacji norm europejskich.

3.6

W trakcie prezydencji irlandzkiej zawarto porozumienie europejskie w sprawie przejrzystości w sektorze wydobywczym; wiąże się ono z przeglądem dyrektywy dotyczącej rachunkowości. Dyrektywa ta wymaga odtąd przejrzystości (dla każdego kraju i projektu) wszystkich przepływów finansowych z europejskich przedsiębiorstw wydobywczych i leśnych w kierunku państw, w których działają.

3.7

W rezolucji z lutego 2013 r. (12) Parlament Europejski uznał znaczenie, jakie ma dla przedsiębiorstw rozpowszechnianie informacji z zakresu zrównoważonego rozwoju, takich jak czynniki społeczne i ekologiczne, aby gromadzić informacje o zagrożeniach w dziedzinie zrównoważonego rozwoju i zwiększyć zaufanie inwestorów i konsumentów. PE zwrócił się do Komisji o przedstawienie wniosku dotyczącego publikacji przez przedsiębiorstwa informacji niefinansowych.

3.8

W sytuacji kryzysu, kiedy opinia publiczna w Europie wzywa przedsiębiorstwa do bardziej etycznych zachowań, praktyki z zakresu społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw zostały uznane za czynniki odgrywające rolę w polityce handlowej i rozwojowej Unii Europejskiej oraz w realizacji strategii „Europa 2020”. Sprzyja ona w ten sposób dialogowi socjalnemu i obywatelskiemu (społecznemu). Powinna ona również pozwolić na lepsze podejście do realiów w całym łańcuchu podwykonawstwa. Wydarzenia takie jak katastrofa budynku Rana Plaza w Bangladeszu przypominają o konieczności zwrócenia uwagi na odpowiedzialność zleceniodawcy.

12.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 327/52

1.1

Najważniejsi w integracji europejskiej są obywatele. W sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE podkreśla się, że obywatelstwo UE wiąże się z nowymi prawami i możliwościami. Zwraca się w nim uwagę na to, że prawo, z którym osoby mieszkające w państwach członkowskich identyfikują się najbardziej, to prawo do swobody przemieszczania się po UE i mieszkania w UE: możliwość przemieszczania się między państwami członkowskimi i przebywania w nich krócej lub dłużej, możliwość pracowania, studiowania, szkolenia się, odbywania podróży służbowych lub robienia zakupów ponad granicami (1).

1.2

W sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE za rok 2013 zaprezentowano dwanaście nowych działań w następujących sześciu dziedzinach, skierowanych na usuwanie przeszkód, które stoją obywatelom na drodze do pełnego korzystania z praw UE, w tym prawa do swobodnego przemieszczania się przez granice. Obejmują one (2):

1.3

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji Europejskiej dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie promowania swobodnego przepływu obywateli i przedsiębiorstw poprzez uproszczenie określonych dokumentów urzędowych w Unii Europejskiej i zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 1024/2012: COM(2013) 228 final, 2013/0119 (COD).

1.4

Wniosek jest zgodny ze sprawozdaniem na temat obywatelstwa UE, jako że wprowadza środki, które ułatwią obywatelom UE faktyczne korzystanie z kwintesencji praw związanych ze statusem obywatela UE.

1.5

Mimo że w Traktacie z Lizbony i Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej umocniono prawa obywateli UE zdefiniowane w Traktacie z Maastricht, w tym prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium UE, nie zreformowano jednocześnie procesów administracyjnych wspierających korzystanie z tego prawa. Wszak przedstawianie apostille – wymóg formalny w oparciu o haską konwencję o apostille z 1961 r., który miał ułatwiać przekraczanie granic międzynarodowych w świecie pozbawionym technologii – nie odzwierciedla faktu, że wewnątrz UE nie ma granic, a zatem utrudnia raczej niż ułatwia korzystanie z prawa obywateli UE do swobodnego przemieszczania się wewnątrz UE.

1.6

Przedstawione we wniosku uproszenie wymienionych poniżej dokumentów urzędowych w UE stanowi istotny środek, który zaowocuje spójniejszymi ramami prawnymi, co ułatwi korzystanie z prawa przemieszczania się wewnątrz UE:

Uproszczenie tych dokumentów urzędowych niewątpliwie ułatwi korzystanie z prawa obywateli i przedsiębiorstw do swobodnego przepływu, przyczyni się do rozwoju handlu w ramach wspólnego rynku oraz zdecydowanie uprości pozyskiwanie takich dokumentów przez obywateli wszystkich państw członkowskich.

1.7

Wprowadzenie uproszczonych ram przyjmowania określonych dokumentów urzędowych aż do lokalnego szczebla administracji publicznej jest ważnym instrumentem politycznym, m.in. dlatego, że:

1.8

EKES wyraża ubolewanie, że reformy wprowadzane na mocy wniosku, których celem jest ułatwienie obywatelom i przedsiębiorstwom korzystanie z prawa do przemieszczania się wewnątrz UE, są przedstawione 20 lat po obywatelstwie UE i 42 lata po konwencji haskiej. UE nie działała równolegle do postępu technologicznego, który można było wykorzystać do ograniczenia lub zlikwidowania przeszkód utrudniających obywatelom i przedsiębiorstwom korzystanie z prawa do przemieszczania się. Komitet podkreśla, że system wymiany informacji na rynku wewnętrznym (IMI) jest ważnym narzędziem, które powinno być znacznie intensywniej wykorzystywane do umożliwiania obywatelom UE korzystania z ich praw podstawowych.

1.9

W związku z powyższym EKES dochodzi do wniosku, że przedstawione prze KE zalecenie polityczne:

1.10

EKES zaleca:

2.1

W programie sztokholmskim – „Otwarta i bezpieczna Europa dla dobra i ochrony obywateli” z 2009 r. (6) podkreślono znaczenie rzeczywistego korzystania z obywatelstwa unijnego i umieszczono obywateli w centrum polityki UE w dziedzinie sprawiedliwości. Działania te znalazły swoje potwierdzenie w powiązanym z programem planie działań (7), który stanowił, że dobrze działająca przestrzeń sądowa „ma służyć obywatelom i przedsiębiorstwom poprzez wspieranie działalności gospodarczej na jednolitym rynku (…)”. W odpowiedzi Komisja Europejska potwierdziła swoje zobowiązanie do ułatwienia swobodnego przepływu dokumentów urzędowych w UE w swoim sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE – 2010 r., a w grudniu 2010 r. przedstawiła opinii publicznej konkretną wizję w zielonej księdze „Ograniczenie formalności administracyjnych w stosunku do obywateli – swobodny przepływ dokumentów urzędowych i uznawanie skutków powodowanych przez akty stanu cywilnego” (8).

2.2

Jednocześnie przyjęto „Akt o jednolitym rynku” (9), którego celem jest wzmocnienie zaufania obywateli UE do rynku wewnętrznego i maksymalne wykorzystanie potencjału tego rynku jako ważnej siły napędowej gospodarki UE. Oznaczało to m.in. wyeliminowanie nieproporcjonalnych barier utrudniających korzystanie ze swobód rynku wewnętrznego przez obywateli i przedsiębiorstwa. Wspieranie transgranicznej mobilności obywateli i przedsiębiorstw w ramach UE jest również jednym z fundamentów Aktu o jednolitym rynku II (10).

2.3

Opracowany przez Komisję „Plan działania – Europejskie prawo spółek i ład korporacyjny” (11) koncentruje się na wspieraniu europejskich przedsiębiorstw, w szczególności pod względem zwiększania pewności prawa na potrzeby ich działań transgranicznych. Europejska agenda cyfrowa (12) odnosi się do proponowanych przepisów w sprawie identyfikacji elektronicznej i podpisów elektronicznych (13), które obejmują wprowadzenie regulacji dotyczących wspólnych narzędzi administracyjnych związanych z elektroniczną identyfikacją obywateli i przedsiębiorstw.

2.4

W opracowanym niedawno „Planie działania na rzecz przedsiębiorczości do 2020 r.” (14) zaakcentowano, że ograniczanie nadmiernego obciążenia regulacyjnego pozostaje jednym z najważniejszych elementów programu politycznego Komisji. W planie działania wzywa się do wyeliminowania lub ograniczenia biurokracji zawsze, gdy jest to możliwe, w odniesieniu do wszystkich przedsiębiorstw, a szczególnie mikroprzedsiębiorstw. W związku z tym zmniejszenie formalności administracyjnych, uproszczenie procedur transgranicznego stosowania i uznawania dokumentów urzędowych w kontaktach między państwami członkowskimi oraz ujednolicenie powiązanych przepisów przyczyniają się do realizacji wszystkich działań mających na celu tworzenie Europy obywateli i sprawnie funkcjonującego jednolitego rynku dla przedsiębiorstw UE.

2.5

W sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE podkreśla się, że obywatelstwo UE wiąże się z nowymi prawami i możliwościami. Zwraca się w nim uwagę na to, że prawo, z którym osoby mieszkające w państwach członkowskich identyfikują się najbardziej, to prawo do swobody przemieszczania się po UE i mieszkania w UE: możliwość przemieszczania się między państwami członkowskimi i przebywania w nich krócej lub dłużej, możliwość pracowania, studiowania, szkolenia się, odbywania podróży służbowych lub robienia zakupów ponad granicami. W sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE za rok 2013 zaprezentowano dwanaście nowych działań w następujących sześciu dziedzinach, skierowanych na usuwanie przeszkód, które stoją obywatelom na drodze do pełnego korzystania z praw UE, w tym prawa do swobodnego przemieszczania się i prowadzenia działalności gospodarczej przez granice UE. Obejmują one (15):

2.6

Mimo że w Traktacie z Lizbony i Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej umocniono prawa obywateli UE zdefiniowane w Traktacie z Maastricht, w tym prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium UE, nie zreformowano jednocześnie procesów administracyjnych wspierających korzystanie z tego prawa. W dalszym ciągu bowiem ramy prawne w UE są rozczłonkowane, a państwa członkowskie w dalszym ciągu stosują formalności administracyjne, takie jak przedstawianie apostille na potwierdzenie kopii i tłumaczeń – wymóg formalny w oparciu o haską konwencję o apostille z 1961 r., który miał ułatwiać przekraczanie granic międzynarodowych Jest to formalność, która nie odzwierciedla faktu, że wewnątrz UE nie ma granic, a zatem utrudnia raczej niż ułatwia korzystanie z prawa obywateli UE do swobodnego przemieszczania się wewnątrz UE

2.7

Przykładowo: obecnie obywatel, który przeprowadza się do innego państwa członkowskiego, musi przeznaczyć sporo czasu i pieniędzy, aby zapewnić autentyczność swych dokumentów urzędowych z państwa pochodzenia. Faktem jest, że przedsiębiorstwa i obywatele bezsprzecznie skorzystają na wprowadzeniu spójnych i przejrzystych zasad dotyczących określonych dokumentów urzędowych, istotnych dla sprawnego przepływu dóbr, usług i obywateli w obrębie UE i wspólnego rynku.

2.8

UE nie działała równolegle do postępu technologicznego, który można wykorzystać do ograniczenia lub zlikwidowania przeszkód utrudniających obywatelom i przedsiębiorstwom korzystanie z prawa do przemieszczania się. EKES uważa, że system IMI, aplikacja sieciowa, która umożliwia władzom krajowym, regionalnym i lokalnym szybką i łatwą komunikację z partnerami za granicą, jest odpowiednią platformą ICT, która ułatwi współpracę administracyjną po wdrożeniu wniosku. System IMI będzie również działał jako ważne repertorium wzorów najczęściej używanych krajowych dokumentów urzędowych w UE, z tłumaczeniem na wszystkie języki urzędowe UE, po to by pomóc organom nieposiadającym wystarczających kompetencji językowych w ocenie prawidłowości i jakości tłumaczeń przedstawianych im dokumentów urzędowych (16).

2.9

EKES wyraża ubolewanie, że reformy wprowadzane na mocy wniosku, których celem jest ułatwienie obywatelom i przedsiębiorstwom korzystanie z prawa do przemieszczania się wewnątrz UE, są przedstawione 20 lat po obywatelstwie UE i 42 lata po konwencji haskiej.

3.1.1

Komitet zgadza się z tym, że definicja dokumentów urzędowych w art. 3 ust. 1 przedłożonego wniosku obejmuje najważniejsze dokumenty urzędowe związane z prawami UE przysługującymi obywatelom UE i przedsiębiorstwom.

3.1.2

EKES podkreśla, że dokumenty urzędowe wymienione we wniosku powinny de facto być pierwszymi z całej serii dokumentów urzędowych, które objęto by procesem uproszczenia z myślą o zwiększeniu mobilności w obrębie UE i działalności transgranicznej oraz o poprawie wspólnego rynku UE.

3.1.3

EKES zwraca uwagę, że w dalszym procesie upraszczania dokumentów urzędowych należy skupić się na ważnych dokumentach związanych z mobilnością pracowników wewnątrz UE (co ma kluczowe znaczenie dla rozwijania transgranicznych przedsiębiorstw i handlu) a także osób niepełnosprawnych, o ile dokumenty te nie zostały jeszcze uwzględnione w innych dyrektywach UE. Takie dokumenty urzędowe mogą obejmować np. krajowe świadectwa zdobytego wykształcenia albo zaświadczenia o ubezpieczeniu społecznym.

3.2.1

EKES podkreśla, że obecne wymogi dotyczące przedstawienia apostille odpowiadają procedurom międzynarodowym i nie nadążają za rozwojem UE jako wspólnego rynku. Tymczasem około 12,5 mln obywateli UE mieszka w innym państwie członkowskim niż kraj, skąd pochodzą, i ponad 380 tys. unijnych mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw, praktykuje podwykonawstwo w kontekście transgranicznym pomiędzy państwami członkowskimi. Przy przeprowadzce lub przeniesieniu działalności do innego państwa członkowskiego stale napotykają oni przeszkody w postaci zbędnej biurokracji. Stan obecny zupełnie nie odpowiada realiom Unii bez granic.

3.2.2

Dlatego EKES zgadza się z celami wniosku KE, by dokumenty urzędowe wyłączyć z wymogów prawnych i administracyjnych obowiązujących w państwach członkowskich. EKES uważa to za pierwszy etap ciągłego programu upraszczania dokumentów urzędowych.

3.2.3

EKES zgadza się, że należy wprowadzić przepisy, które zapewnią niezbędny poziom weryfikacji w przypadkach uzasadnionych wątpliwości. EKES zdaje sobie sprawę z tego, że niekiedy potrzebne będzie administracyjne skoordynowanie pomiędzy państwami członkowskimi, aby zagwarantować autentyczność danego dokumentu urzędowego lub jego poświadczonej kopii.

3.2.4

EKES zdecydowanie popiera zasadę, że obywatelowi lub przedsiębiorstwu należy zapewnić maksymalny stopień pewności, jeśli chodzi o zakres, w którym dokumenty urzędowe są zwolnione z jakiejkolwiek formy legalizacji czy innych tego typu formalności. Taka pewność pozwoli obywatelom i przedsiębiorstwom aktywnie planować ich działania, i w efekcie przyniesie te materialne i niematerialne korzyści, które Komisja prognozowała w ocenie skutków (17).

3.2.5

EKES stwierdza, że 99 % spośród 1,4 mln apostille wydawanych rocznie w ramach obecnego systemu dla działalności w obrębie UE nie nastręcza żadnych trudności. Dlatego EKES jest zadania, że przedstawiona przez Komisję opcja polityczna dotycząca współpracy administracyjnej, która w przypadku uzasadnionych wątpliwości co do autentyczności dokumentów urzędowych opiera się na systemie wymiany informacji na rynku wewnętrznym (IMI) i której towarzyszą wielojęzyczne formularze, powinna prowadzić do jeszcze lepszych efektów.

3.2.6

EKES zaleca, by definicję „uzasadnionych wątpliwości”, przedstawioną we wniosku Komisji sformułować jednoznacznie, dzięki czemu usunięto by niejasności. W związku z tym EKES proponuje wprowadzić następujące poprawki: